(ราง) รายงานผลการวจยฉบบสมบรณ

การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะ ของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

Development of Learning Innovation for Supporting New Leader of the Senior Citizen Club’s Competencies

ระว สจจโสภณ

ภาควชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

งานวจยนไดรบทนอดหนนการวจยจากโครงการสนบสนนทนวจยเพอพฒนานกวจยรนใหม

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ปงบประมาณ 2557

ก

บทคดยอ

การวจยและพฒนา (Research and Development) ประยกตใชวธการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) นมวตถประสงคเพอวเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม เพอพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม และเพอตดตามประเมนผลการใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนจากการทดลองใช สรปผลการวจยเปน 2 ตอน ดงน ตอนท 1 ผลการวจย (Research Stage) พบวา การศกษาเอกสารและการถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท สรปไดวา องคประกอบของสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอาย แบงเปน 3 ดาน คอ ความร คอ ความรเพอเปนบคคลแหงการเรยนร ทกษะ ประกอบดวย ทกษะการเปนผนา ความคดเชงระบบ และการประสานงาน ทกษะการทางานเปนทม ทกษะการสอสารอยางมประสทธภาพ รวมถงการใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตเบองตน คณลกษณะเชงพฤตกรรม คอ คอ การมจตอาสาไมนงดดาย

(ราง) แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 5 ดาน ดานท 1 ผจดกจกรรมการเรยนร คอ ทมวทยากรจตอาสา ดานท 2 ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา เปนกจกรรมการเรยนรจดเปนการอบรมเชงปฏบตการระยะสนและถายทอดองคความรแบบพหวย ดานท 3 วธการจดกจกรรมการเรยนรทสอดแทรกจดกจกรรมนนทนาการ ทงกลมใหญและกลมยอย ดานท 4 สอและเทคโนโลย มความหลากหลายและไมยากโดยคานงถงขอจากดของกลมผเรยน ดานท 5 วธการวดผลประเมนผล เพอกระตนใหแกนนาชมรมผสงอายมความกระตอรอรนในการเรยนรและภาคภมใจทไดพฒนาตนเองเตมศกยภาพไมเนนการสอบวดผลเปนคะแนน

การพฒนารางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม (R1) แบงเปน 4 ชนด คอ องคประกอบสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม และคมอการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม การประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม โดยผเชยวชาญ พบวา รางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหมในภาพรวมเหมาะสมกบผเขารวมกจกรรมการเรยนร ( x = 4.85) และมประโยชนสาหรบผเขารวมกจกรรมการเรยนร ( x = 4.70) ในระดบมากทสด องคประกอบของกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหมมความสอดคลองกนโดยมคาความสอดคลอง (IOC) มากกวา 0.50 ตอนท 2 ผลการพฒนา (Development Stage) สรปไดวา ผวจยคดเลอกชมรมผสงอาย ต.วงนาเขยว อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม เปนพนททดลอง โดยแกนนาชมรมผสงอายและผวจยรวมกนกาหนดผสอน ผเรยน กจกรรมการเรยนรและเนอหา วธการจดกจกรรมการเรยนร สอและเทคโนโลยทใชในกจกรรมการเรยนร และวธการวดผลประเมนผล ผลการปฏบตการ (D2) พบวา คะแนนการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรหลงเขารวมกจกรรมของกลมตวอยาง ( x )=17.30 สงกวา คะแนนการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรกอนการเขารวมกจกรรม ( x )=12.75 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

ผลการประเมนทกษะรายบคคลของแกนนาผสงอาย กลมตวอยางทงหมดผานเกณฑการประเมนและกลมตวอยางทงหมดมระดบคะแนนอยในระดบด โดยมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลยรอยละ 96.00 และมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย 14.40 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.53

ข

ผลการประเมนคณลกษณะเชงพฤตกรรมของแกนนาผสงอาย พบวา กลมตวอยางทงหมดผานเกณฑการประเมนโดยกลมตวอยางทงหมดมระดบคะแนนอยในระดบด มคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย รอยละ 95.00 และมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย 4.75 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.44

ผลความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนนาผสงอายรนใหม พบวา ผตอบแบบสอบถามพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรดานกจกรรมการเรยนร ในระดบมากทสด ดานการวดผลและประเมนผล ทกขอในระดบมากทสด ดานสอและอปกรณในการฝกอบรมทกขอในระดบมากทสด ดานสถานททกขอในระดบมากทสด

ผลการพจารณาคาบรรยายลกษณะงาน (Job Description) คาอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนนาชมรมผสงอาย พบวา คาตาแหนงตางๆ ในชมรมผสงอายวงนาเขยว ประกอบดวย ตาแหนง ประธาน รองประธาน เลขานการ ผชวยเลขานการ เหรญญก ผชวยเหรญญก และกรรมการ คาอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงช แบงออกเปน สมรรถนะหลก 5 ขอ แตละขอแบงเปน 5 ระดบ ประกอบดวย 1. มการเรยนรตลอดชวต 2. มความคดเชงระบบ 3.สอสารอยางมประสทธภาพ 4.ความเปนมออาชพ 5.จตสาธารณะ สมรรถนะในการบรหาร (Managerial competency) สาหรบแกนนาชมรมผสงอาย 5 ขอ แตละขอแบงเปน 5 ระดบ ประกอบดวย 1.ภาวะผนา 2. การตดสนใจและแกไขปญหา 3. การวางแผนเชงกลยทธ 4. การสรางเครอขายในการทางาน 5. การบรหารความเสยง และสมรรถนะตามตาแหนงงาน (Functional competency) ของผปฏบตงาน ม 5 ขอแตละขอม 5 ระดบ ประกอบดวย 1.การจดการขอมล 2.การวางแผน 3.การบรหารงานเอกสาร 4.การเขยนโครงการ 5.การใหคาปรกษา คาสาคญ: นวตกรรมการเรยนร, สมรรถนะ, แกนนาชมรมผสงอายรนใหม

ค

กตตกรรมประกาศ

รายงานการวจยเลมนลลวงไดดวยดดวยไดรบความอนเคราะหจากผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ และแกนนาชมรมผสงอายรนเกาและรนใหม ชมรมผสงอายทเปนแนวปฏบตทดในพนท ผประสานงานในพนท ทสละเวลาในการใหขอมลและใหสมภาษณ ผวจยขอขอบพระคณเปนอยางสง

ขอขอบพระคณ คณาจารยภาควชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตรทกทาน โดยเฉพาะรองศาสตราจารย ดร.สนต ศรสวนแตง หวหนาภาควชาทไดกรณาใหขอเสนอแนะ และตรวจทาน จนทาใหงานวจยเลมนมความครบถวนสมบรณยงขน และขอขอบคณนสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาวชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน ทรวมกนเปนทมวจยลงพนทเกบขอมลดวยความทมเท

สดทายน ผวจยขอขอบพระคณ สถาบนวจยและพฒนาแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ทสนบสนนทนอดหนนการวจยในครงน

ระว สจจโสภณ

ผวจย

ง

สารบญ หนา

บทคดยอ ก กตตกรรมประกาศ ค สารบญ ง สารบญตาราง จ สารบญแผนภม ฉ บทท 1 บทนา 1 ความสาคญของปญหา 5 วตถประสงค 5 ขอบเขตในการวจย 7 ประโยชนทไดรบ 8 บทท 2 การตรวจเอกสาร 35 ตอนท 1 นวตกรรมการเรยนร 8 ตอนท 2 กจกรรมการเรยนรสาหรบผใหญและผสงอาย 11 ตอนท 3 สมรรถนะและองคประกอบของสมรรถนะ 30 ตอนท 4 การจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตในชมรมผสงอาย 31 ตอนท 5 งานวจยทเกยวของ 32 ตอนท 6 กรอบแนวคดในการวจย 34 บทท 3 วธการวจย 35 ขนตอนท 1 การวจย 35 ขนตอนท 2 การพฒนา 40 บทท 4 ผลการวจย 47 ผลการศกษาเอกสาร 47 ผลการศกษาแนวปฏบตทด 60 ผลการพฒนารางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรม

ผสงอายรนใหม

78 ผลการประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรม

ผสงอายรนใหม โดยผเชยวชาญ

80 ผลการประเมนความสอดคลองของกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของ

แกนนาชมรมผสงอายรนใหม

88 ผลการพฒนา 90 ผลการวางแผน 90 ผลการปฏบตการ 93 ผลการจดทาคาอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนนาชมรมผสงอาย 110 ผลการสะทอนผล 115

จ

หนา ขอวจารณ 118 บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ 123 สรปผลการวจย 123 ขอเสนอแนะ 128 เอกสารและสงอางอง 131 ภาคผนวก 134 ภาคผนวก ก กรอบแนวคดในการสงเคราะหเอกสาร 135 ภาคผนวก ข เครองมอทใชในการวจย 137 ภาคผนวก ค รายนามผทรงคณวฒและผเชยวชาญ 155 ภาคผนวก ง รายนามชมรมผสงอายทมความเขมแขงเพอเปนตนแบบในการพฒนา

ศกยภาพชมรมผสงอายของสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ

156

ฉ

สารบญตาราง ตารางท หนา

3.1 ชมรมผสงอายทใชศกษาแนวปฏบตทดในพนท 37 4.1 เอกสารทเกยวของกบองคประกอบของสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

47

4.2 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาความร 52 4.3 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาทกษะ 56 4.4 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาคณลกษณะเชงพฤตกรรม 58 4.5 องคประกอบของสมรรถนะแกนนาชมรมผสงอายรนใหม 73 4.6 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอาย

รนใหม 75

4.7 กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม 79 4.8 สถานภาพสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม 81 4.9 ผลการประเมนความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะ

ของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ดานองคประกอบสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

83

4.10 ความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ดานแนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

84

4.11 ความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ดานแผนการจดกจกรรมการเรยนร

85

4.12 ความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ดานคมอการจดกจกรรมการเรยนร

87

4.13 ความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ดานนวตกรรมการเรยนรในภาพรวม

87

4.14 ผลการประเมนความสอดคลองของกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

88

4.15 ผลการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรกอนและและหลงการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ของกลมตวอยาง

94

4.16 ผลการเปรยบเทยบคะแนนการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรกอนและหลงการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ของกลมตวอยาง

95

4.17 ผลการประเมนทกษะรายบคคลของแกนนาผสงอายโดยผวจย 95 4.18 ผลการประเมนคณลกษณะเชงพฤตกรรมของแกนนาผสงอายโดยผวจยและแกนนา

ผสงอาย

96 4.19 ขอมลทวไปของผตอบแบบประเมน 98

ช

ตารางท หนา 4.20 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรน

ใหม ดานกจกรรมการเรยนร

101 4.21 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรน

ใหม ดานวทยากร

102

4.22 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ดานการวดผลและประเมนผล

103

4.23 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ดานสอและอปกรณในการฝกอบรม

103

4.24 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ดานสถานท

104

4.25 ผลการจดกจกรรมแลกเปลยนเรยนร 105 4.26 แผนการจดกจกรรมทวไปและกจกรรมเชงพฒนาของชมรมผสงอายวงนาเขยว 109 4.27 คาบรรยายลกษณะงานแกนนาชมรมผสงอาย 110 4.28 คาอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนนาชมรมผสงอาย 110

ซ

สารบญแผนภม

แผนภมท หนา 3.1 รายละเอยดวธการดาเนนการวจย 45 3.2 กรอบแนวคดการดาเนนการวจย 46

บทท 1

บทน ำ ควำมส ำคญของปญหำ การเปลยนแปลงในทศวรรษทผานมา พบวา ประชากรผสงอายซงมอายตงแต 60 ปขนไปมจ านวนเพมขนทงขนาดและสดสวนตอประชากรทงหมด ทงนเนองจากอตราการตายและอตราการเจรญพนธลดลง กลาวคอใน พ.ศ. 2518 ประชากรโลกมจ านวน 4,100 ลานคน ประชากรผสงอายมจ านวน 350 ลานคน คดเปนสดสวนตอประชากรทงหมดรอยละ 8.45 และจากการคาดประมาณประชากรในป พ.ศ. 2568 ประชากรโลกจะมจ านวน 8,200,000 ลานคน ประชากรผสงอายจะมจ านวน 1,100 ลานคน คดเปนสดสวนตอประชากรทงหมดรอยละ 13.41 นอกจากนแนวโนมสดสวนผสงอายทมอายมากขนยงเพมขน อกทง 2 ใน 3 ของผสงอายในโลกอยในประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะในภาคพนเอเชย (United Nations, 2013) การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรและการลดลงของอตราการเกดและอตราการตาย ท าให “ภาวะประชากรสงอาย” ในประเทศไทยสงขน และสงผลใหสงคมไทยเขา“สงคมผสงอาย” (aging society) ใน พ.ศ2553 (ส านกงานสถตแหงชาต, 2555) ก าลงกาวเขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณ (aged society) ไปสสงคมผสงอายอยางเตมท (super-aged society) ประมาณ พ.ศ. 2564 และ พ.ศ. 2578 ตามล าดบ (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2556) ปญหาภาวะประชากรสงอายในประเทศไทย น าสความจ าเปนในการปรบตวเพอรองรบภาระทางสงคมทส าคญทผใหญวยแรงงานตองดแลผสงอายทเพมขน (เกอ วงศบญสน, 2549) แมประชากรสงอายมอายยนยาว แตมไดหมายความวาคณภาพชวตของผสงอายเหลานนดตามไปดวย เนองจากปจจยสภาพรางกายททรดโทรม สภาพแวดลอมทแยลง สภาพสงคมทเปลยนแปลงไปจากระบบครอบครวขยายกลายเปนระบบครอบครวเดยว วฒนธรรมการดแลผสงอายในครอบครวลดนอยลง ท าใหผสงอายถกทอดทงมากขน จ านวนผสงอายทเพมขนท าใหเกดภาระคาใชจายดานสขภาพ ผสงอายสวนใหญปวยเปนโรคเรอรง ไมสามารถชวยเหลอตนเองหรอท างานได ประชากรวยแรงงานจงมภาระในการดแลผสงอายมากขน (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2558) ชวตทยนยาวจงไมเพยงพอส าหรบผสงอาย ผสงอายตองมคณภาพชวตทดดวย ดงนน การเตรยมตวส าหรบเขาสวยผสงอายและการสงเสรมพลงทางปญญาของผสงอาย จงเปนเรองทส าคญอยางยงเพราะผสงอายซงเปนประชากรสวนใหญของสงคมไทย ยงคงมความรความสามารถในการพฒนาสงคมตอไปได จงสงเสรม “การเรยนรตลอดชวต” จงเปนกลไกส าคญทน าไปส “สงคมผสงอายทมคณภาพ” ความส าคญของ “การเรยนรตลอดชวตเพอพฒนาศกยภาพของผสงอายไทย” ปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 53 และมาตรา 80 (1) รวมถงในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมเเหงชาต ฉบบท 7 8 9 และ 10 ตามล าดบ ในประเดนการพฒนา “คน” โดยมเปาหมายทพฒนา “ผสงอาย” ดวย แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) มยทธศาสตรเนนการพฒนาคนสสงคมแหงการเรยนรตลอดชวตอยางตอเนอง พฒนาก าลงแรงงานงานใหมความรและสมรรถนะทสอดคลองกบโครงสรางการผลตและบรการบนพนฐานความรและเศรษฐกจสรางสรรค (วรเวศม สวรรณระดาและรกชนก คชานบาล, 2557) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-2564) มยทธศาสตรเกยวของกบผสงอายในการพฒนาคนใหสนบสนนการเจรญเตบโตของประเทศและมคณภาพชวตทดเพอใหผสงอายมการท างานทเหมาะสมตามศกยภาพและประสบการณ การสรางสภาพแวดลอมและ

2

นวตกรรมทเออตอผสงอาย การเสรมสรางบทบาทของสถาบนทางสงคมและทนทางวฒนธรรม (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2558)

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม ฉบบท 2 พ.ศ. 2545 ไดระบความส าคญของการใหการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของบคคลอยางตอเนองตง แตวยเดกถงวยสงอาย ขณะเดยวกนในเเผนพฒนาผสงอายเเหงชาต ฉบบท 1 และ 2 พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 รวมถงปฏญญาผสงอาย กเนนย าความส าคญของสทธในการเรยนรและการสงเสรมโอกาสทางการเรยนร ผสงอายมสทธไดรบการสงเสรมสนบสนนในดานตางๆ โดยเฉพาะดานการศกษาและขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอการด าเนนชวต เพอชวยพฒนาคณภาพชวตและเตรยมความพรอมของผสงอายไทยใหเปน “ผสงอายทมคณภาพ”เกดการพฒนาตนเองอยางตอเนอง และมศกยภาพทชวยเหลอตนเองและสงคมได แผนตางๆ ดงทไดกลาวมา ลวนแผนระยะยาวทมนโยบายใหความส าคญตอ “วงจรชวต” และความส าคญของทกคนในสงคมทมความเกยวพนกบผสงอายไมทางใดกทางหนงและจะตองเขาสระยะวยสงอายตามวงจรชวตทไมอาจหลกเลยงได นอกจากน พระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551 ไดกลาวถงความส าคญเกยวกบการสงเสรมและสนบสนนการศกษานอกระบบ ไวในมาตรา 7 (1) วา การสงเสรมและสนบสนนการศกษานอกระบบ ใหด าเนนการเพอใหประชาชนไดรบการศกษาอยางตอเนอง เพอพฒนาศกยภาพก าลงคนและสงคม ทใชความร และภมปญญาเปนฐานในการพฒนา และกลาวถงความส าคญเกยวกบการสงเสรมและสนบสนนการศกษาตามอธยาศย ไวในมาตรา 8 วาการสงเสรมและสนบสนนการศกษาตามอธยาศย ใหด าเนนการเพอเปาหมาย ผเรยนไดรบความรและทกษะพนฐานในการแสวงหาความรทจะเออตอการเรยนรตลอดชวต ผเรยนไดเรยนรสาระทสอดคลองกบความสนใจ และในมาตรา 9 ระบวาใหกระทรวงศกษาธการสงเสรมและสนบสนนการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย โดยใหความส าคญแกผเกยวของคอ ผเรยน ผจดการเรยนรส าหรบการศกษานอกระบบและผจด เเหลงการเรยนรส าหรบการศกษาตามอธยาศย และผสงเสรมสนบสนนซงเปนผทเออประโยชนใหแกผเรยนและผจดการเรยนรมการด าเนนการทหลากหลายเพอสงเสรมสนบสนนใหเกดการเรยนรทตอเนอง (กระทรวงศกษาธการ, 2551) จากนโยบายและยทธศาสตรส าหรบผสงอายท ไดน าเสนอมาน สะทอนใหเหนความส าคญของการพฒนาผสงอายผานกระบวนการเรยนรตลอดชวต ใหเกดขนในสงคมโดยเนนกลมเปาหมายทกกลมอาย เพอเตรยมตวใหประชากรวยแรงงานมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายเปนอยางด โดยมองคกรทงภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน ด าเนนการรวมกนอยางบรณาการ สมชชาผสงอายระดบชาต ไดมมตรบรองความส าคญของการพฒนาคณภาพชวตทด และเพมคณคาการมชวตอยของผสงอาย โดยการจดการศกษาตลอดชวตส าหรบผสงอาย เนองจากเปนกระบวนการเพอสรางความเจรญงอกงามของผสงอาย เปนหนทางทผสงอายไดพฒนาศกยภาพของตนในการพฒนาประเทศทงในระดบปจเจกบคคลและสงคม (กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2556) เปนทยอมรบโดยทวไปวา สวนกลางและทองถนหลายแหงรเรมการจดการศกษาตลอดชวตส าหรบผสงอาย เชน ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ชมรมผสงอาย ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย เปนตน แตองคความรในการจดการศกษาตลอดชวตส าหรบผสงอาย การประสานงานระหวางภาคเครอขาย มอปสรรคดานบคลากร งบประมาณ และเทคนควธการในการจดกจกรรมการศกษาตลอดชวตส าหรบผสงอาย จะมแนวทางการปรบปรงและพฒนาอยางไรเพอใหเกดประสทธภาพในการจดการศกษาตลอดชวตใหดทสด ทประชมสมชชาผสงอายระดบชาต ไดเสนอ ประเดนปญหาในการจดกจกรรมการศกษาตลอดชวตในชมรมผสงอาย ในดานความชดเจนของกจกรรมการเรยนร การเรยนรรวมกนแบบพหวย การเปนสงคมแหงการเรยนรส าหรบผสงอายวากจกรรมการเรยนรดงกลาวมประสทธภาพและประสทธผล

3

เพยงใด และการเตรยมความพรอมเพอเขาสวยผสงอายท าไดมากนอยเพยงใด สมชชาผสงอายระดบชาต จงมมตรบรองเสนอวารฐจ าเปนทตองจดใหมการจดการศกษาตลอดชวตส าหรบผสงอายในทกพนททงในเมองและชนบทและผสงอายทกชวงอาย โดยใชแนวทางการมสวนรวมในการจดการศกษาจากทกภาคสวน ทงภาครฐ ทองถน ประชาสงคม และปจเจกบคคล เพอใหการศกษาตลอดชวตเปนการศกษาทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ทมสอและแหลงเรยนรทเหมาะสมส าหรบผสงอายเพอใหด ารงชวตในสงคมผสงอายทมคณภาพไดอยางแทจรง

กลไกทส าคญทมการด าเนนงานอยรวมกบภาครฐในระดบจลภาค คอ การด าเนนงานอย างตอเนองของ “ชมรมผสงอาย” ซงเปนหนวยงานทใกลชดกบกลมเปาหมายผสงอายทสด มการด าเนนงานเปนเครอขายทเขมแขงทงในระดบต าบล ขยายผลไปสระดบหมบาน อ าเภอ และจงหวด (กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2556)

ขอมลจากท าเนยบองคกรดานผสงอาย พ.ศ.2551 จดท าโดยส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย ส านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส คนพการ และผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย พบวา มการจดตงชมรมผสงอายในทกต าบลของประเทศไทย โดยมบทบาทในฐานะผจดการจดการศกษาตลอดชวตเพอพฒนาศกยภาพผสงอาย (กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2551) และผลจากการส ารวจของมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทยชมรมผสงอาย พบวา ใน พ.ศ. 2555 มชมรมผสงอายทเปนสมาชกของสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยในพระราชปถมภ จ านวน 23,040 ชมรม (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2555)

ชมรมผสงอายมการด าเนนงานรวมกบองคกรการพฒนาผสงอายอนๆ ในลกษณะเครอขายการเรยนรทงในระดบหนวยงานภาครฐ เชน กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงศกษาธการ กระทรวงสาธารณสข รวมถงเครอขายประชาชน องคกรพฒนาเอกชน องคกรสาธารณประโยชน องคกรปกครองสวนทองถน องคกรสวสดการชมชน องคกรภาคประชาชน ไดเขาไปมสวนรวมการพฒนา โครงการสงเสรมคณภาพชวตส าหรบผสงอาย เชน การจดท าแผนแมบทชมชนเชงบรณาการหรอการพฒนากลไกอาสาสมคร เปนตน (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2555)

ชมรมผสงอายด าเนนงานแบบอาสาสมคร ดวยการรวมกลมคนทกวยตงแต 20 คนขนไป มสมาชกแบบพหวย ประกอบดวย วยผสงอาย วยผใหญตอนปลาย วยผใหญตอนกลาง วยผใหญตอนตน วยรนและวยเดกทมความสนใจ และมอดมการณรวมกนในการพฒนาคณภาพชวตของผสงอาย โดยเฉพาะการสรางศกยภาพทางกาย จต สงคม เพอใหชวตมคณคา และคณประโยชนทงแกตนเอง ครอบครว และสงคม การด าเนนงานของชมรมผสงอายจงเปนการด าเนนงานในระดบจลภาค ในระดบครอบครวและชมชน ทแบงเบาภาระการดแลผสงอายในภาครฐไดอยางมประสทธภาพและยงเปนการยดอายการน าศกยภาพของผสงอายมาใชในการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชนไดอยางดอกดวย

ชมรมผสงอาย มหลกการรวมพลงเพอสรางชมรมผสงอาย อยางมชวตชวา ดวยหลกการด าเนนงานรวมกนทเรยกวา “หลก 5 ก.” ประกอบดวย (1) กลมแกนน า แกนน าจดประกาย สรางศรทธา สรางพลง มบทบาทผจดประกายสรางศรทธาในหมสมาชกประสานสมพนธรวมพลงสมาชกไปสจดมงหมายของชมรม (2) กรรมการ กรรมการอทศตน ซอสตยสจรต ดวยอดมการณ ถอไดวาเปนตวจกรส าคญในการขบเคลอนความมชวตชวาใหชมรม กรรมการจงมความคดกวางไกล อทศตน และตงใจในการท างานดวยความโปรงใส (3) กฎกตกา ก าหนดกฎกตกา เพออยรวมกนอยางมความสข สรางระเบยบสงคมของการอยรวมกนอยางยงยนเปนวนยของชมรม จงควรก าหนดรวมกน โดยสมาชกและเพอสมาชก ในเรองของวตถประสงค เปาหมายของความเปนชมรม รวมถงบทบาทหนาทของความเปนสมาชกและกรรมการชมรม (4) กองทน ระดมทรพยากรดวยทน

4

ตนเองและภมปญญา ทนททรงคณคา คอ ศกยภาพของความเปนมนษยทเขาถงหลกความจรงตามธรรมชาต ประกอบดวย ทนทางปญญา ไดแก การสงสมความร ประสบการณ และภมปญญาตนเอง และทนทางทรพยสน ไดแก ปจจยสของการบรโภค และ (5) กจกรรม สรางสรรคกจกรรม เออโอกาสสมาชกทกคน โดยจดกจกรรมมความหลากหลายตามความตองการของสมาชก ในดานตางๆ เชน ดานสขภาพ ไดแก การออกก าลงกาย การตรวจสขภาพ การเรยนรสขภาพ และเยยมเยยนสมาชกผเจบปวย ดานบ าเพญประโยชน ไดแก การฌาปนกจสงเคราะห คลงสมองถายทอดภมปญญา ชวยเหลอผดอยโอกาส และการเขารวมประเพณทองถน เปนตน (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2555)

เมอพจารณาจากหลกการด าเนนงานรวมกนของชมรมผสงอาย จะเหนล าดบความส าคญในสองล าดบแรก คอ “กลมแกนน า” และ “กรรมการ” ซงมความส าคญอยางยงในการด าเนนงานของชมรมผสงอาย ในทางกลบกน จากผลการวจยเรอง “ลกษณะการด าเนนงานและกจกรรมของชมรมผสงอาย” โดยมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (2555) ไดส ารวจการบรหารจดการของชมรมผสงอาย กจกรรมการด าเนนงาน ปญหาและอปสรรคเพอใหชมรมผสงอายสามารถเปนทพงพงของผสงอายไดจรงในชมชน ผลการวจยพบวา สมาชกชมรมผสงอายทขนทะเบยนกบสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ จ านวน 23,040 แหงทวประเทศ ผลการศกษาพบวา ยอดชมรมผสงอายทมการด าเนนงานจรงมเพยง 10,470 แหง นนหมายความวามชมรมผสงอายทมประสทธภาพสามารถด าเนนงานไดจรงแคครงหนงของชมรมผสงอายทงหมดเทานน จากการวจยยงพบอกวา แกนน าของชมรมผสงอายมาจากหนวยงานทหลากหลาย เชน เจาหนาทโรงพยาบาล สถานอนามยรอยละ 37.5 ผสงอายในชมชน รอยละ 34.8 องคการปกครองสวนทองถน องคการบรหารสวนต าบล และเทศบาล รอยละ 10 ผใหญบานรอยละ 4.9 และเจาหนาทพฒนาสงคมรอยละ 3.0 ผลการวจยดงกลาว ชใหเหนวาความส าเรจและความยงยนในการด าเนนงานของชมรมผสงอาย ทมบทบาทหลกในการขบเคลอนงานดานการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชนสวนใหญ เกดจากแกนน าชมรมผสงอาย สวนปจจยทสงผลใหชมรมผสงอายไมสามารถด าเนนการตอไปไดหรอออนแอนนเกดขนจาก การขาดการสนบสนนขาดผน า ขาดงบประมาณ ความขดแยงระหวางกรรมการ ความขดแยงระหวางสมาชกของชมรมผสงอายเอง ซงกเปนปญหาทเกดจากการขาดความตอเนองของแกนน าในการด าเนนงานรวมถงการขาดการเชอมประสานระหวางองคความรของ”แกนน าชมรมผสงอายรนเกา” และ “แกนน าชมรมผสงอายรนใหม”งานวจยดงกลาว ยงเสนอวารฐบาลควรใหความส าคญกบการสรางชมรมผสงอายใหเขมแขง เพราะเปนพนฐานในการยดเวลาการพงพงตนเองของผสงอายใหยาวนานได

จากผลการวจยของอาชญญา รตนอบล และคณะ (2552) เรอง “การศกษาสภาพ ปญหา ความตองการ และรปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงาน”และผลการวจยของอาชญญา รตนอบล และคณะ (2553) เรอง “การพฒนาแนวทางการสงเสรมการจดการศกษา/การเรยนร เพอการพฒนาศกยภาพผสงอาย” พบวา แมวาจะมการจดการศกษาเพอเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอาย และการจดการศกษาส าหรบผสงอายหลากหลายรปแบบ ทงในทงระดบปจเจกบคคลและระดบสงคม ทงการจดการศกษาของกระทรวงศกษาธการ โดยเฉพาะอยางยงของส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงสาธารณสข องคกรปกครองสวนทองถน ตลอดจนการจดการศกษาส าหรบผสงอายของภาคเครอขายทเกยวของหรอการจดการศกษาโดยผสงอายเองในรปแบบชมรมผสงอาย เปนตน กยงพบวา มการจดการศกษาทกระจดกระจายและไมพบวามการจดท าองคความรหรอนวตกรรมการเรยนรทเกยวของกบการสงเสรมใหชมรมผสงอายมแกนน ารนใหมทจะสบทอดองคความรในการบรหารจดการเพอความยงยนของชมรมผสงอาย

5

รายงานสถานการณผสงอายไทย 2557 ไดใหขอเสนอแนะเชงนโยบาย มขอเสนอแนะเชงโยบายใหผสงอายด ารงชวตอยอยางมนคงและมศกดศรดวยการสนบสนนใหชมรมผสงอายมการด าเนนงานทเขมแขง

จากผลการวจยดงกลาว เมอผนวกกบความส าคญของการเรยนรในวยสงอาย ผวจยเหนวา นวตกรรมการเรยนรสามารถเขาไปมบทบาทในการแกปญหาและสงเสรมการด าเนนงานของชมรมผสงอายใหด าเนนงานตอไปไดอยางมประสทธภาพเตมศกยภาพ ดวยการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาแกนน าชมรมผสงอาย ทเนนการแลกเปลยนเรยนรระหวาง “แกนน าชมรมผสงอายรนเกา” และ “แกนน าชมรมผสงอายรนใหม” ในชมรมผสงอาย การบรหารทรพยากรมนษยของชมรมผสงอาย ผานกระบวนการศกษาสภาพ ปญหา และความตองการในการพฒนา “นวตกรรมการเรยนร” รวมกนระหวางแกนน าชมรมผสงอายและผวจย ทเปนไปตามฉนทามตและความตองการของแกนน าชมรมผสงอาย เพอเสรมสรางองคประกอบของสมรรถนะ คอ ความร ทกษะ และคณลกษณะคณลกษณะเชงพฤตกรรมของแกนน าผสงอายรนใหม ทกเพศ ทกวย หลากหลายสาขาวชาชพ เพอเตรยมความพรอมสการเปนแกนน าการบรหารและพฒนากจกรรมของชมรมผสงอายตอไป รองรบการเพมขนของสมาชกชมรมผสงอายซงมแนวโนมเพมจ านวนมากขนตามจ านวนประชากรผสงอายทเพมขนอยางตอเนอง

แกนน าชมรมผสงอายรนใหมเหลานหากไดรบการพฒนา จะชวยยดเวลาการพงพงตนเองของชมรมผสงอายใหยาวนานได นนหมายถงภาระในการดแลและพฒนาผสงอายของภาครฐจะลดนอยลงเพราะภาคประชาชนสามารถรบภาระในการดแลผสงอายในระดบทเลกทสดคอระดบชมชนไดดวยตนเอง รวมถงการรวมตวกนเปนเครอขายการเรยนรทเขมแขงของชมรมผสงอายจะน าไปสการขยายผลนวตกรรมการเรยนรทไดจากการวจยครงนไปสการปฏบตในวงกวางยงขน

เมอพจารณาความส าคญของปญหาทไดกลาวมาทงหมด จงจ าเปนตองท าการวจยเรอง “การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม” เพอน านวตกรรมการเรยนรทไดจากการวจยไปขยายผลการปฏบตในชมรมผสงอายในแตละบรบทเพอการด าเนนงานทเขมแขงและยงยนตอไป วตถประสงคของกำรวจย 1. เพอวเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

2. เพอพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 3. เพอตดตามประเมนผลการใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนจากการทดลองใช

ขอบเขตของกำรวจย 1. ขอบเขตของประเดนทศกษำ 1.1 องคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ผวจยมงศกษาองคประกอบของสมรรถนะทสงเคราะหจากแนวคดของแมคเคลแลนด (McClelland, 1973) แบงสมรรถนะเปน 3 องคประกอบ คอ 1.1.1 ความร (knowledge) ไดแก ขอมล เนอหา หรอองคความรเฉพาะทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมจ าเปนตองร ซงเปนระดบสมรรถนะหลก (Core Competency)

6

1.1.2 ทกษะ (skill) ไดแก ความสามารถหรอความช านาญการในการปฏบตงานทงทางดานรางกายและดานสมองเฉพาะทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมจ าเปนตองร ซงเปนระดบสมรรถนะในงาน (Functional Competency) 1.1.3 คณลกษณะเชงพฤตกรรม (Attributes) ไดแก แรงจงใจทเปนแรงขบใหแกนน าชมรมผสงอายมความสามารถในการปฏบตงานไดอยางตอเนอง อปนสยหรอลกษณะทางกายภาพทมการตอบสนองตอขอมลหรอสถานการณตางๆ อยางสม าเสมอ และอตมโนทศน ทศนคตหรอคานยมสวนบคคลของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ซงเปนระดบสมรรถนะเฉพาะบคคล (Individual Competency) 1.2 การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ผวจยมงพฒนานวตกรรมการเรยนรทมเนอหาของกจกรรมการเรยนร สอดคลองไปตามองคประกอบของสมรรถนะ คอ ความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรม นยำมศพทเฉพำะ นวตกรรมกำรเรยนร หมายถง สงใหมทเกดจากการใชองคความรทไดรบจากการวจยรวมถงการดดแปลงองคความรเดมใหดยงขน ทเพอใชแกปญหาหรอเพอพฒนาการเรยนรตามฉนทามตและความตองการของชมรมผสงอายทมงหวงใหแกนน าชมรมผสงอายรนใหมเกดการเปลยนแปลงสมรรถนะในการปฏบตงานทมอยเดมใหมประสทธภาพ ประกอบดวย องคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แผนการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม และคมอการจดกจกรรมการเรยนรและแผนการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม สมรรถนะ หมายถง ขดความสามารถ ศกยภาพ ทงทเปนความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรม ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมจ าเปนตองมในการปฏบตงานตามบทบาทหนาทและภารกจทรบผดชอบ และสงผลตอความส าเรจในการปฏบตงานของชมรมผสงอาย องคประกอบของสมรรถนะ หมายถง ความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรม ทเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

ชมรมผสงอำย หมายถง องคกรชมชนทจดตงขนและจดทะเบยนกบสภาผสงอายแหงประเทศไทยในพระราชปถมภสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน เพอใหบรการแกผสงอายโดยชมชนมสวนรวม มการด าเนนงานแบบอาสาสมคร ดวยการรวมกลมคนทกวยตงแต 20 คนขนไป มสมาชกแบบพหวย ประกอบดวย วยผสงอาย วยผใหญตอนปลาย วยผใหญตอนกลาง วยผใหญตอนตน วยรนและวยเดกทมความสนใจ และมอดมการณรวมกน ในการพฒนาคณภาพชวตของผสงอาย แกนน ำชมรมผสงอำยรนเกำ หมายถง คณะกรรมการบรหารหรอสมาชกชมรมผสงอายทงชายและหญงอายตงแต 60 ปขนไป ทมบทบาทและสวนรวมในการจดกจกรรมของชมรมผสงอาย ทงในระดบการวางแผนตดสนใจ การมสวนรวมในการด าเนนงาน การรบผลประโยชน และการประเมนผล มการแลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวางแกนน าชมรมผสงอายเพอพฒนางานของชมรมผสงอายดวยความสมครใจ โดยเขารวมในการจดกจกรรมของชมรมผสงอายมาแลวเปนระยะเวลาตอเนองไมนอยกวา 5 ป แกนน ำชมรมผสงอำยรนใหม หมายถง สมาชกหรอสมาชกสมทบชมรมผสงอายทงชายและหญงไมจ ากดอาย ทมบทบาทและสวนรวมในการจดกจกรรมของชมรมผสงอาย ทงในระดบการวางแผนตดสนใจ การมสวนรวมในการด าเนนงาน การรบผลประโยชน และการประเมนผล มการแลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวาง

7

แกนน าชมรมผสงอายเพอพฒนางานของชมรมผสงอายดวยความสมครใจ โดยเขารวมในการจดกจกรรมของชมรมผสงอายมาแลวเปนระยะเวลาตอเนองไมนอยกวา 3 ป แนวทำงกำรจดกจกรรมกำรเรยนร หมายถง วธการทใชเพอใหกระบวนการจดกจกรรมการเรยนรทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมบรรลผล ประกอบดวย ผจดกจกรรมการเรยนร ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา วธการจดกจกรรมการเรยนร สอและเทคโนโลย และวธการวดผลประเมนผล

กจกรรมกำรเรยนร หมายถง การบรณาการกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ทมงใหแกนน าชมรมผสงอายรนใหมเกดการเรยนรโดยวธทหลากหลายเพอเสรมสรางสมรรถนะทมความสอดคลองไปตามองคประกอบของสมรรถนะ คอ ความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรม ประโยชนทไดรบ

1. องคความรเกยวกบองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสราง ส ม ร ร ถ น ะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทไดจากการวจยครงน กระทรวงศกษาธการ ส านกงาน เ ล ข า ธ ก า ร ส ภ าการศกษา สภาผสงอายแหงประเทศไทย คณะกรรมการผสงอายแหงชาต องคการปกครองสวนทองถน สถาบนการศกษา ชมรมผสงอาย ตลอดจนหนวยงานทเกยวของ สามารถน าไปใชเปนฐานขอมลในการสงเสรมทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมเพอสรางความเขมแขงและความยงยนใหแกชมรมผสงอายได

2. นวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมไดจากการวจยครงน กระทรวงศกษาธการ ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา สภาผสงอายแหงประเทศไทย คณะกรรมการผสงอายแหงชาต องคการปกครองสวนทองถน สถาบนการศกษา ชมรมผสงอาย ตลอดจนหนวยงานทเกยวของ สามารถน านวตกรรมการเรยนรไปใชพฒนาแกนน าผสงอายรนใหมตามความตองการของแกนน าชมรมผสงอายและปรบใชกบบรบทของชมชนได

3. ประสบการณการแลกเปลยนเรยนรและการบรณาการองคความรในกระบวนการท างานระหวางหนวยงานภาครฐ องคกรพฒนาเอกชน และสถาบนทางวชาการ เชน สภาผสงอายแหงประเทศไทย คณะกรรมการผสงอายแหงชาต ชมรมผสงอายในระดบทองท องคการปกครองสวนทองถน คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร และเครอขายนกวจยในพนททไดจากการวจยครงน น าไปสการสรางองคความรใหมเพอเปนหองปฏบตการทางสงคมสรางเครอขายความรวมมอทางวชาการดานการพฒนาผสงอายไทยรวมถงการตพมพในวารสารวชาการในระดบชาตหรอนานาชาตได

8

บทท 2

การตรวจเอกสาร

การวจยเรอง “การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม” มการตรวจเอกสาร แบงเปน 5 ตอน ดงน ตอนท 1 นวตกรรมการเรยนร 1.1 ความหมายของนวตกรรมการเรยนร 1.2 ประเภทของนวตกรรมการเรยนร

1.3 ขนตอนการพฒนานวตกรรม 1.4 การเขยนรายงานการพฒนานวตกรรม

ตอนท 2 กจกรรมการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอาย 2.1 แนวคดการเรยนรตลอดชวต

2.2 แนวคดการเรยนรของผใหญ 2.3 แนวคดสงอายวทยาดานการศกษา 2.4 หลกการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวคดสงอายวทยาดานการศกษา 2.5 การพฒนาและออกแบบกจกรรมการเรยนรส าหรบแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

2.6 หลกการ เทคนค และวธการในการจดกจกรรมการเรยนรส าหรบแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

2.7 การก าหนดบทบาทของวทยากรและผเขารวมกจกรรมการเรยนร ตอนท 3 สมรรถนะและองคประกอบของสมรรถนะ ตอนท 4 การจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตในชมรมผสงอาย

ตอนท 5 งานวจยทเกยวของ ตอนท 6 กรอบแนวคดในการวจบ ตอนท 1 นวตกรรมการเรยนร

1.1 ความหมายของนวตกรรมการเรยนร นวตกรรม หรอ นวกรรม มาจากค าวา “นว” หมายถง ใหม “กรรม” หมายถง การกระท า เมอน า

สองค านมารวมกน เปน นวตกรรม หรอนวกรรม จงหมายถงการกระท า ใหม ๆ ซงในทนมนกการศกษาหลายทานไดใหความหมายของค านไวดงน ไมล แมทธว (Miles Matthew B. อางถงใน ไชยยศ เรองสวรรณ, 2521) ไดกลาวถง นวกรรมไวในเรอง Innovation in Education วา “นวกรรม หมายถง การเปลยนแปลงแนวคดอยางถวนถ การเปลยนแปลงใหใหมขน เพอเพมประสทธภาพใหเปาหมายของระบบบรรลผล” ไชยยศ เรองสวรรณ (2521) ไดกลาวไววา นวกรรม หมายถงวธการปฏบตใหม ๆ ทแปลกไปจากเดม โดยอาจจะไดมาจากการคดคนพบวธการใหม ๆ ขนมา หรอการปรงแตงของเกาใหใหมเหมาะสมและสงทงหลายเลานไดรบการทดลอง พฒนามาจนเปนทเชอถอไดแลววาไดผลดในทางปฏบต ท าใหระบบกาวไปสจดหมายปลายทางไดอยางมประสทธภาพขน

9

กดานนท มลทอง (2540) ไดกลาวไววา นวตกรรมเปนแนวความคด การปฏบต หรอสงประดษฐใหม ๆ ทยงไมเคยมใชมากอนหรอเปนการพฒนาดดแปลงจากของเดมทมอยแลวใหทนสมยและใชไดผลดยงขน เมอน านวตกรรมมาใชจะชวยใหการท างานนนไดผลดมประสทธภาพและประสทธผลสงกวาเดม ทงยงชวยประหยดเวลาและแรงงานไดดวย

นวตกรรมการเรยนร นวตกรรมการศกษา นวตกรรมการเรยนการสอน จงเปนการพฒนาขน เพอแกปญหาหรอเพอพฒนาการเรยนรของผเรยน ซงเนนในลกษณะการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) โดยมปญหาการเรยนรเปนจดเรมตน ผสอนหาวธการ หรอนวตกรรมเพอแกปญหา มการสงเกตและตรวจสอบผลของการแกปญหา/การพฒนา แลวจงบนทกและสะทอนการแกปญหาหรอการพฒนานนๆ นวตกรรมการการเรยนรท าไดในหลายลกษณะ ซงผสอนสามารถด าเนนการในลกษณะตางๆได เชน การวเคราะหวจยเพอส ารวจสภาพปจจบน ปญหาการจดการเรยนการสอน หรอปญหาตางๆทเกดขนในการจดการเรยนการสอน การสงเคราะหหรอหาขอสรปเกยวกบวธสอน เทคนคการสอน เทคนคการจดกจกรรมเสรมประสบการณตางๆ โดยสรป หรอสงเคราะหจากประสบการณตรง การพฒนาเทคนควธการสอน และการวจยเชงประเมนประสทธผล หรอประสทธภาพการเรยนรหรอการสอน

สรปวา นวตกรรมการเรยนร หมายถง ความคดและการกระท าใหม ๆ ทไมเคยมมากอนหรอการพฒนาดดแปลงจากของเดมใหดขนและเมอน ามาใชงานกท าใหงานมประสทธภาพมากขน

1.2 ประเภทของนวตกรรมการเรยนร มนสช สทธสมบรณ (2549) กลาววา นวตกรรมการเรยนรทน ามาใชในทางการศกษา เปนการสรางสง

ใหมๆ รวมทงการพฒนาดดแปลงจากสงใดๆ เพอใชในการเรยนการสอนแบงเปน 5 ประเภท คอ 1. นวตกรรมดานสอการสอน เชน บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน ชดเสรมความร/ประสบการณ

หนงสออเลคทรอนคส ชดเสรมสรางลกษณะนสย บทเรยนการตน คมอการท างานกลม บทเรยนCD/VCD คมอการเรยนร คมอการจดกจกรรมการเรยนร หนงสอเลมเลก คมอการพฒนาตนเอง บทเรยนเครอขาย ชดสอนซอม แบบเรยนเพมเตม ชดการเรยนรทางไกล แบบฝกความพรอม ชดฝกอบรม แบบฝกทกษะตางๆ ชดครชวยสอน ฯลฯ

2. นวตกรรมดานวธการจดการเรยนการสอน เชน การสอนแบบรวมมอรวมใจ (Cooperative Learning) การสอนแบบโครงสรางความร(Graphic Organizer) การสอนแบบศนยการเรยน (Learning Center) การสอนแบบสบเสาะหาความร(Inquiry Based) การสอนแบบบรณาการ (Integrate Teaching) การสอนดวยรปแบบซปปา (CIPPA Model) การสอนแบบโครงงาน (Project Method) การสอนดวยรปแบบการเรยนเปนค(Learning Cell) การสอนโดยใชกจกรรมในแหลงชมชน(Community Activities) การสอนแบบทดลอง (Laboratory Method) การสอนแบบโครงการ (Project Method) การสอนแบบแบงกลมท า(Committee Work Method) การสอนแบบอภปราย (Discussion Group) การสอนแบบพฒนาความสามารถเฉพาะ (Talents Unlimited) วธสอนแบบหนวย (Unit Teaching Method) วธสอนแบบบทบาทสมมต(Role Playing) วธสอนแบบวทยาศาสตร(Scientific Method) การเรยนการสอนโดยการแกปญหา (Problem Solving) กจกรรมทใหนกเรยนลงมอปฏบต(Hands – on Activity)เรยนจากของเลน (Learning from Toy)วธสอนแบบอปนย (Inductive Method) วธสอนแบบนรนย (Deductive Method) วธการสอนโดยใชหมวก 6 ใบ วธการสอนโดยใชทกษะกระบวน การทาง วทยาศาสตร ฯลฯ

10

3. นวตกรรมทางดานหลกสตร เชน หลกสตรสาระเพมเตม หลกสตรทองถน หลกสตรการฝกอบรม หลกสตรกจกรรมพฒนาผเรยน แผนการจดกจกรรมการเรยนร

4. นวตกรรมดานการวดและการประเมนผล เชน การสรางแบบวดตางๆ การสรางเครองมอการประยกตใชโปรแกรมคอมพวเตอร แนวทางการพฒนาดานการวดและการประเมนผล เชน การสรางแบบวดความมวนยในตนเอง การสรางแบบวดความคดสรางสรรค การสรางแบบวดแววคร การพฒนาคลงขอสอบ การพฒนาระบบการลงทะเบยนผานเครอขายอนเตอรเนต การพฒนาการใชบตรสมารทการด เพอการใชบรการของสถาบนศกษา การใชคอมพวเตอรในการตดเกรด การพฒนาระบบฐานขอมลโรงเรยน การพฒนาโปรแกรมการวเคราะหขอสอบ การพฒนาฐานขอมลดานการเงน ของโรงเรยน

5. นวตกรรมดานการบรหารจดการ การบรหารเชงระบบ การบรหารเชงกลยทธ การบรหารแบบหลอมรวม การบรหารเชงบรณการ การบรหารเชงวจยปฏบตการ การบรหารแบบภาคเครอขาย การบรหารโดยใชองคกรเครอขายแบบรวมรวมท า การบรหารโดยใชโรงเรยน บาน วด ชมชน และสถานประกอบการเปนฐาน แนวทางการพฒนากระบวนการบรหารใดๆ เชน การพฒนารปแบบการนเทศเชงระบบ เพอการพฒนาการเรยนการสอนของครระดบ การศกษาขนพนฐาน การบรหารแบบรวมมอรวมใจ เพอการพฒนางานวชาการ ระดบประถมศกษา การบรหารดวยวฎจกรเดมง เพอการพฒนาคณภาพงานวชาการ การพฒนาการบรหารแบบ TOPSTAR เพอพฒนาคณลกษณะอนพงประสงคของนกเรยน การพฒนากระบวนการกลยาณมตรวจยเพอเพมทกษะการท าวจยในชนเรยนของคร การบรหารงานกจการนกเรยนแบบรวมแรงรวมใจ เพอการแกปญหายาเสพตดในสถานศกษา การพฒนาการนเทศภายในแบบรอยเปอรเซนต เพอการเขยนแผนการจดการเรยนร ของครระดบการศกษาขนพนฐาน การพฒนารปแบบการบรหารโดยใชชมชนเปนฐาน เพอพฒนาจตส านกประชาธปไตย ในสถานศกษาขนพนฐาน ส าหรบนกเรยนชวงชนท 1 การพฒนาการบรหารแบบ ASTEAM เพอการประกนคณภาพภายในโรงเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน การพฒนากระบวนการบรหารแบบพาคด พาท าเพอการท าวจยของครระดบ การศกษาขนพนฐาน ฯลฯ

1.3 ขนตอนการพฒนานวตกรรม ใชขนตอนการวจยเชงการพฒนา (Research and

Development) โดยทวไปมกก าหนดเปน 3 ขนตอนดงน ขนท1 การสรางและหาประสทธภาพ โดยด าเนนการในขนตอนยอยๆ เชน การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ การยกรางนวตกรรม

(สอ วธการสอน หลกสตร การวดและการประเมน และกระบวนการบรหาร) การเสนอผเชยวชาญ การทดลองใชกบกลมตวอยาง/เปาหมาย หรออาจจะหาประสทธภาพ E1/E2)

ขนท2 การศกษาผลการน าไปใช โดยน าไปใชกบกลมตวอยาง/กลมเปาหมาย ท าการทดสอบผลและประเมนผลการใช โดยอาจจะ

เปรยบเทยบกอนใชและหลงใช (ใช t-test แบบ t-pair) เปรยบเทยบกบเกณฑทก าหนด (ใช t-test แบบ one-sample)

ขนท 3 การประเมนผล โดยใชแบบวดความพงพอใจ แบบวดทศนคตแบบวดความคดเหน หรอใชรปแบบประเมน ใดๆ เพอ

การประเมนผลการใชนวตกรรมนน กลาวโดยสรปขนตอนการพฒนานวตกรรมคอ เรมตนดวยการสรางหรอการพฒนา ซงหมายถงการยก

รางนวตกรรมขนมาใหม หรอการพฒนาวตกรรมทมอยแลวใหดขน จากนนสขนตอน การน านวตกรรมไปใชหมายถง การน านวตกรรมไปใชกบกลมเปาหมาย เพอรบรองผลวามผลการใช อยในระดบด โดยยนยนจากผล

11

การทดสอบ และในขนตอนสดทายคอ การประเมนผลการใช นวตกรรม หมายถงการสอบถามความคดเหน หรอความพงพอใจทมตอนวตกรรมนนๆ วาดม ประโยชน มคณคา สามารถน าไปใชไดเปนอยางด โดยยนยนจากเครองมอการวดและประเมนผล นวตกรรมนน

1.4 การเขยนรายงานการพฒนานวตกรรม โดยทวไปการเขยนรายงานการพฒนานวตกรรมเตมรปแบบ จะแบงสวนส าคญออกได 3 สวนคอ สวน

น า สวนเนอความ และ สวนอางอง สรปไดวา การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

เปนการพฒนาความคดและการกระท าใหม ๆ ทไมเคยมมากอนรวมทงการพฒนาดดแปลงจากของเดมใหดขนโดยพฒนาเปน 4 นวตกรรม คอ

1) องคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 3 ดาน คอ ดานความร ดานทกษะ และ ดานคณลกษณะเชงพฤตกรรม

2) แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 5 ดาน คอ ดานผจดกจกรรมการเรยนร ดานประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา ดานวธการจดกจกรรมการเรยนร ดานสอและเทคโนโลย และ ดานวธการวดผลประเมนผล

3) กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เปนกจกรรมการเรยนรทบรณาการการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ระยะ 2 วน

4) คมอการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม นวตกรรมทผวจยพฒนาขนทง 4 นวตกรรม จดเปนนวตกรรมการเรยนร ดานวธการจดการเรยนการ

สอน ดานหลกสตร และดานการวดและการประเมนผล โดยมขนตอนการพฒนานวตกรรมตามกระบวนการวจยและพฒนา คอ การสรางและหาประสทธภาพ การศกษาผลการน าไปใช และการประเมนผล ตอนท 2 การจดกจกรรมการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอาย 2.1 แนวคดการเรยนรตลอดชวต บคคลในทกชวงวย มความจ าเปนตองเรยนร เพอการพฒนาตนเอง ตอบสนองความอยากรอยากเหน และความตองการจ าเปนในการท ากจกรรมบางอยาง รวมทงเพอแลกเปลยนความสนใจกบบคคลอน ซง การกจกรรมการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอายไดรบอทธพลส าคญมาจากการเปลยนแปลงทางดานรางกาย จตใจ และดานสงคม ทเกดขนโดยตรงกบผใหญและผสงอาย ตามแนวคดการศกษาตลอดชวตทเปนการเรยนรของบคคลทเกดขนอยางมจดมงหมายและมความตอเนองในทกชวงของชวต ครอบคลมการเรยนรทงในระบบ นอกระบบและตามอธยาศย จากแหลงเรยนรทหลากหลาย โดยเนนผเรยนเปนส าคญในการก าหนดเปาหมายและวตถประสงคทชดเจน มความตงใจและความรบผดชอบทจะเรยนรดวยการน าตนเองเพอมงไปสสมฤทธผลทบคคลไดตงเปาหมายไวเปนส าคญ ซงการจดกจกรรมการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอาย แบงเปน 2 ลกษณะ คอ กจกรรมการเรยนรนอกระบบและกจกรรมการเรยนรตามอธยาศย การเรยนรนอกระบบ เปนการเรยนรทตอบสนองความตองการและความสนใจของผเรยนเปนส าคญ การจดการเรยนรเปนผลมาจากการวางแผนการจดการเรยนรรวมกนระหวางผเรยนและผสอน โดยมรปแบบ วธการเรยนรทหลากหลาย และสามารถเรยนรไดทกททกเวลา

12

การเรยนรตามอธยาศย เปนการเรยนรเพอพฒนาตนเอง นอกเหนอการเรยนรในระบบการศกษาแบบเปนทางการ ในมตของบคคลหรอผ เรยน การศกษาตามอธยาศยเกดขนในสถานทตางๆ ในสภาพแวดลอมทแตละบคคลจะตองเผชญในการด ารงชวตประจ าวน ดวยวธการทหลากหลายทน าไปสการเรยนรดวยการน าตนเอง โดยผลของการเรยนรมความเชอมโยงกบประสบการณเดมของบคคลและสรางเสรมประสบการณใหมทเกดขนจากการสรางความหมายตามความเขาใจของแตละบคคล ทงน กระบวนการศกษาตามอธยาศยเปนกระบวนการเรยนรทตอเนองตลอดชวต และในมตของผจดการเรยนรหรอสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร เปนการสงเสรมใหผเรยนควบคมวธการเรยนรดวยตนเองจากบคคล ครอบครว ชมชนและสงคม รวมถงประสบการณรอบขางทผเรยนตองเผชญในแตละวน ทงทมอยตามธรรมชาตและเกดจากการจดสภาพการเรยนร (วศน ศลตระกลและอมรา ปฐภญโญบรณ, 2544; Colaradyn & Bjornavold, 2004) 2.2 แนวคดการเรยนรของผใหญ นวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เปนการจดกจกรรมการเรยนรส าหรบกลมเปาหมายทเปนผใหญ เปนบคคลพฒนาการทงทางรางกาย จตใจ อารมณและสงคมทสมบรณเตมท สามารถวางแผนการปฏบตงานของตวเองและท าตามแผนนนได ดงนน การจดกจกรรมการเรยนร ตองตงอยบนพนฐานทฤษฎการเรยนรเกยวกบผใหญ ผเขารวมกจกรรมการเรยนรทเปนผใหญ ยอมมลกษณะความแตกตางจากผทเขารบกจกรรมการเรยนร ทเปนเดกอยางมาก และยงมความแตกตางในกลมทเปนผใหญดวยกนเองอกดวย อยางไรกตามสามารถสรปลกษณะของผใหญตามทโรเจอร (Roger,1986 ; อางถงใน สวฒน วฒนวงศ, 2533) ไดวา ผใหญโดยค าจ ากดความ วยผใหญเปนชวงเวลาทบคคลมความตองการจะพฒนา เพอความกาวหนา และตองการพฒนาศกยภาพสวนตวใหมความทดเทยมกบคนอนในสงคมไดรบความเปนอสรภาพและเสรภาพมากขน ผใหญสวนใหญจะเปนบคคลทก าลงพฒนาเขาสวฒภาวะมความเปนตวของตวเอง ในการเรยนแบบเดมนน ผเรยนจะตองปรบตวเองใหเขากบหลกสตร แตวาในการศกษาผใหญนน หลกสตรควรจะไดสรางขนมาจากความสนใจ และความตองการของผเรยนเปนหลกส าคญ ผเรยนจะพบวาตวเองมสถานการณเฉพาะ อนเกยวกบหนาทการงาน งานอดเรก หรอ สนทนาการ ชวตครอบครว ชวตในชมชน สถานการณตางๆ นจะชวยใหผเรยนไดปรบตวและการศกษาผใหญควรเรมจากจดน สวนดานต าราและผสอนนนถอวามหนาทและบทบาทรองลงไป แหลงความรทมคณคาสงสดในการศกษาผใหญคอ ประสบการณของผเรยนเอง และมขอคดทส าคญวา "ถาหากการศกษาคอชวตแลว ชวตกคอการศกษา" (If Education is Life, then Life is Education) และกสรปไดวา ประสบการณนนคอต าราทมชวตจตใจส าหรบนกศกษาผใหญ จากแนวความคดดงกลาว เปนกญแจส าคญส าหรบการเรยนรของผใหญ รวมทงการวจยในระยะตอๆ มา ท าใหโนลส (M.S.Knowles) ไดพยายามสรปเปนพนฐานของทฤษฎการเรยนรส าหรบผใหญสมยใหมซงมสาระส าคญดงตอไปน (Knowles, 1980) 1. ความตองการและความสนใจ ผใหญจะถกชกจงใหเกดการเรยนรไดด ถาหากวาตรงกบความตองการ และความสนใจ ในประสบการณทผานมา เขากจะเกดความพงพอใจ เพราะฉะนนควรจะมการเรมตนในสงเหลานอยางเหมาะสม โดยเฉพาะการจดกจกรรมทงหลาย เพอใหผใหญเกดการเรยนรนนจะตองค านงถงสงนดวยเสมอ

13

2. สถานการณทเกยวของกบชวตผใหญ การเรยนรของผใหญจะไดผลด ถาหากถอเอาตวผใหญเปนศนยกลาง ในการเรยนการสอน ดงนนการจดหนวยการเรยนทเหมาะสมเพอการเรยนรของผใหญ ควรจะยดถอสถานการณทงหลายทเกยวของกบชวตผใหญเปนหลกส าคญ มใชตวเนอหาวชาทงหลาย 3. การวเคราะหประสบการณ เนองจากประสบการณเปนแหลงการเรยนรทมคณคามากทสดส าหรบผใหญ ดงนนวธการหลกส าหรบการศกษาผใหญ กคอการวเคราะหถงประสบการณของผใหญแตละคนอยางละเอยด วามสวนไหนของประสบการณทจะน ามาใชในการเรยนการสอนไดบาง แลวจงหาทางน ามาใชใหเกดประโยชนตอไป 4. ผใหญตองการเปนผน าตนเอง ความตองการทอยในสวนลกของผใหญกคอ การมความรสกตองการทจะสามารถน าตนเองได เพราะฉะนนบทบาทของครจงควรอยในกระบวนการสบหา หรอคนหาค าตอบรวมกบผเรยนมากกวาการท าหนาทสงผานหรอเปนสอส าหรบความร แลวท าหนาทประเมนผลวาเขาคลอยตามหรอไมเพยงเทานน 5. ความแตกตางระหวางบคคล ความแตกตางระหวางบคคลจะมเพมมากขนเรอยๆ ในแตละบคคล เมอมอายเพมมากขน เพราะฉะนนการสอนผใหญจะตองจดเตรยมการในดานนอยางดพอ เชน รปแบบของการเรยนการสอน เวลาทใชท าการสอน สถานทสอน วธการสอนผใหญ (Andragogy) วธการสอนผใหญ หรอ "Andragogy" นนเปนแนวความคดใหมในการเรยนการสอน ทพยายามจะชใหเหนความแตกตางออกไปจากว ธการสอนเดก อยางไรกตาม ค าวา "Andragogy" นเปนค าทใหมในวงการศกษาเมองไทยเรา เพราะวาค านเรมใชเปนครงแรกในป ค.ศ. 1967 โดยการใหความหมายเดมจากนกการศกษาผใหญชาวยโกสลาเวยนชอ "ซาวสวค" (Dusan Savicevic) สวนผทน าเขามาสวงการศกษาผใหญของสหรฐอเมรกากคอ โนลส (M.S.Knowles) โดยการตพมพลงในหนงสอชอ "Adult Leadership" เมอ ค.ศ.1968 และค านกไดรบความนยมกนมากขนเรอยๆ ในบรรดาสถาบนการศกษาผใหญทงในยโรปและสหรฐอเมรกามากมายหลายแหงดวยกน มขอตกลงเบองตนส าหรบการสอนผใหญ ตามทฤษฏการสอนผใหญนน มอย 4 ประเดนใหญๆ ทมความส าคญ และเปนความเชอทไดรบการยอมรบวาแตกตางออกไปจากการสอนเดก ดงน (Knowles, 1980) 1. การเปลยนแปลงดานมโนภาพแหงตน ขอสนนษฐานนคอ บคคลเจรญเตบโตและบรรลวฒภาวะไปสมโนภาพแหงตนจากการอาศยหรอพงพาบคคลอนๆ ในวยเดกทารก และน าไปสการเปนผน าตวเองไดมากขน ทฤษฏการสอนผใหญ คาดวาจดทบคคลบรรลความส าเรจในดานมโนภาพแหงตนในทางการเปนผน าตนเอง กคอลกษณะทางจตวทยาของการเปนผใหญ ถาหากเขาเกดความรสกวาตวเองไมไดรบการยอมรบในสถานการณตางๆ เลย เขาอาจจะเกดความเครงเครยดและอาจจะตอตานและสงทส าคญกคอ ตองพยายามท าใหผใหญเกด "Self - directing" ในการเรยนการสอนใหมากทสดดวย 2. บทบาทของประสบการณ ขอสนนษฐานเกยวกบประสบการณ เชอวาบคคลทเรมบรรลวฒภาวะเขากจะไดสะสมประสบการณทกวางขวางมากขน ซงประสบการณนนนบวาเปนแหลงทมคณคาสงยงส าหรบการเรยนร รวมทงเปนการชวยขยายโลกทศนของผใหญคนอนๆ ใหกวางขวางมากยงขน เพอการเรยนรสงใหมๆ ทงหลายดวย 3. ความพรอมในการเรยน คอ บคคลจะมวฒภาวะและเกดความพรอมในการเรยนรอนเปนผลมาจากการพฒนาทางชววทยา และแรงกดดนทางดานความตองการเกยวกบวชาการ สวนทเกดความพรอมมากขนกคอ ผลพฒนาของภาระหนาท ซงมสวนเกยวของกบบทบาททางสงคมความแตกตางกน ในการสอนผใหญนนผเรยนมความพรอมทจะเรยนรสงตางๆ ไดถาหากเขาเกดความตองการ ในการสรางใหเกดความพรอมนน

14

นอกจากจะดพฒนาดานความพรอม แลวยงมวธการกระตนในรปแบบของการกระท าได อาจจะในลกษณะของความมงหวงในระดบสง และกระบวนการวนจฉยในตวเอง อยางทแมคคลแลนด (David Mc. Clellend. 1980) ไดพฒนายทธศาสตรทไดประสบผลส าเรจอยางสงส าหรบการชวยใหผใหญพฒนาตวเอง ซงเขาเรยกวา "แรงจงใจใฝสมฤทธ" 4. การสงเสรมใหการเรยนรมความเหมาะสม ผใหญสวนมากมกจะมการเรยนรโดยอาศยปญหาเปนศนยกลาง ความแตกตางทเหนไดน เปนผลลพธมาจากความแตกตางของการเหนคณคาของเวลานนเอง ผใหญเขามาเรยนและยงเกยวกบกจกรรมทางการศกษา กเพราะวาเขาขาดความรและประสบการณในการแกไขปญหาปจจบน ดงนนเขาจงตองการทจะน าไปใชในอนาคตอนใกลหรอโดยเรวทสด ทสามารถน าไปใชไดทนททนใด ดงนนเขาจงตองการไดรบการเรยนรโดยอาศยปญหาเปนศนยกลางของการเรยนการสอน คารล โรเจอร (Rogers, 1993 อางถงในชดชงค ส.นนทนาเนตร, 2549) ซงเปนนกจตวทยาในกลมมนษยนยม ไดใหแนวทางความคดเกยวกบการสอนวา ผใหญ โดยใหความส าคญกบบทบาทของครทสอนผใหญวา ควรจะเปนผอ านวยความสะดวกเพอการเรยนร นอกจากนนไดกลาวถงบทบาทและความสมพนธระหวางผอ านวยความสะดวกกบผเรยนวา ขนอยกบทศนคตของผอ านวยความสะดวกรวม 3 ประการทเปนคณสมบตส าคญ คอ 1. การใหความไววางใจ และความนบถอยกยองแกผเรยน 2. การมความจรงใจตอผเรยน 3. การมความเขาใจและเหนอกเหนใจ รวมทงการตงใจฟงผเรยนพด สรปไดวา การจดกจกรรมการเรยนรส าหรบแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ซงเปนผอยในวยผใหญ จ าเปนตองใชวธการหรอกระบวนการจดกจกรรมการเรยนทเนนใหผเรยนเปนศนยกลาง เนนการวพากษ ทงในมมมองของผสอนและผเรยน โดยใหผเรยนมบทบาทส าคญ มโอกาสเลอกและมสวนรบผดชอบในการเรยนร ความสมพนธระหวางผสอนและผเรยนเปนในลกษณะของบคคลทมความเทาเทยมกน ผสอนมบทบาทเปนผอ านวยความสะดวกในการสอน เปนแหลงเรยนรหรอแนะน าแหลงเรยนรใหผเรยนเกดประสบการณการเรยนรดวยตนเอง 2.3 แนวคดสงอายวทยาดานการศกษา แนวคดสงอายวทยาดานการศกษาเปนแนวคดทเกยวกบกระบวนการเรยนรและการจดการศกษาส าหรบผสงอาย (สรกล เจนอบรม, 2541) นอกจากนยงมค าทเกยวของและมความหมายลกษณะเดยวกบสงอายวทยาดานการศกษา เชนค าวา “Gerogogy” หมายถง ศาสตรและศลปในการสอนผสงอาย (Formasa, 2002) หรอ วธวทยาการสอนผสงอาย (Moody, 1976) โดยเทยบเคยงกบค าวา “Pedagogy” อนหมายถง ศาสตรและศลปในการสอนเดก และค าวา “Andragogy” อนหมายถง ศาสตรและศลปในการชวยใหผใหญเกดการเรยนร (The Art and Science of Helping Adults or Maturing Human Being Learns) (Knowles, 1980) ส าหรบค าวา สงอายวทยาดานการศกษาเชงวพากษ (Critical Educational Gerontology) หรอเรยกโดยยอ วา Critical Gerogogy หมายถง วธวทยาการสอนส าหรบผสงอายเชงวพากษ ทมวตถประสงคเพอเสรมสรางพลงอ านาจและความเปนไทแกผสงอาย วธวทยาการสอนส าหรบผสงอายเชงวพากษประยกตแนวการจดการศกษามาจากแนวคดการศกษาเพอมโนธรรมส านก (Theory of Radical Conscientization) ของเปาโล แฟร (Paulo Friere) ดวยมโนทศนทเชอวาผสงอายเปนผขาดโอกาส สนหวง และถกกดข ท

15

ตองการไดรบบทบาททางสงคมใหม มความตองการทจะเรยนรเพอออกจากวฒนธรรมเงยบ (Cultures of Silence) ซงเปนวธวทยาการสอนผสงอายทไดรบความสนใจจากนกการศกษาตะวนตกเปนอยางมาก (Glendenning & Battersby, 1990) สรปวา สงอายวทยาดานการศกษา หมายถง การจดการศกษาเกยวกบผสงอายทจดขนตามปรชญาการเรยนรตลอดชวต โดยเนนทกระบวนการเรยนรและการจดการศกษาส าหรบผสงอาย ดวยการผสมผสานปรชญา หลกการ และวธการสอนผใหญ รวมกบแนวคดสงอายวทยา น ามาจดเปนรปแบบการศกษาส าหรบผสงอาย เพอเสรมสรางพลงอ านาจและพฒนาศกยภาพของผสงอายอยางตอเนองตลอดชวต การศกษาส าหรบผสงอายจงพฒนาขนตามแนวคดการศกษาตลอดชวต (Lifelong Education) มความเปนมาแบงเปน 5 ระยะ (Moody 1976, 1988, 1990) คอ ระยะแรก เปนระยะทปฏเสธการเรยนรของผสงอาย (Rejection Stage) คอ การปฏเสธวาผสงอายเรยนรได ระยะทสอง (ชวง ค.ศ. 1950s – 1970s) เปนระยะของการสงคมสงเคราะห (Social Service Stage) คอการจดการศกษาใหผสงอายในรปแบบการสงคมสงเคราะหท ไมตอบสนองสภาพ ปญหาและความตองการของผสงอาย ระยะทสาม (ชวง ค.ศ.1970s) มการใหความส าคญกบภาพรวมของปญหาสงคมมากขน จงเปนระยะทเรยกวา ระยะปกต (Normalization Stage) เปนระยะทนกการศกษาและนกการพฒนาไมไดแยกความแตกตางระหวางการศกษาของผสงอายและวยอนๆ โดยพบวาผสงอายตองการไดรบการศกษาและสามารถศกษาไดเหมอนวยอนๆ ตอมาอก 1 ทศวรรษ (ค.ศ. 1980) เปนระยะทเรยกวา ระยะการคนพบสจจกาลแหงตน (Self-Actualization Stage) ทตระหนกวาการเรยนรของผสงอายท าใหเกดการพฒนาภายในตวผสงอาย ผจดการศกษาจงตองเนนการพฒนาแบบองครวมทงกาย จตใจ จตวญญาณ และสภาพแวดลอม ไปพรอมๆกน ระยะในปจจบน (ค.ศ. 1980 – ปจจบน) คอ ระยะการศกษาเพอ คอ ระยะการจดการศกษาส าหรบผสงอายเพอความเปนไท หรอระยะการปลดปลอยเปนอสระ ทเนนการพฒนาในระดบปจเจกบคคลไปพรอมกบการอยรวมกบวยอนๆ ในสงคม ดวยกระบวนการเสรมสรางพลงอ านาจ ใหผสงอายมความกระตอรอรนทจะม ส ว น ร ว ม ท า ก จ ก ร ร ม แ ล ะ ม ก า ร เ ร ย น ร ร ว ม ก บ ว ย อ น ๆ Manheimer. et.al (1995) กลาววา แนวคดสงอายวทยาดานการศกษาเปนสาขาหนงของการศกษาผใหญ (Adult Education) ทแบงผเรยนออกเปน ผเรยนวยผใหญตอนตน ผเรยนวยผใหญตอนกลาง และผเรยนวยผใหญตอนปลาย โดยผสงอายจดวาเปนผเรยนวยผใหญตอนปลาย ซงปรชญาของการศกษาผใหญเชอวาผใหญมลกษณะพเศษและมความตองการการเรยนรทมลกษณะเฉพาะแตละบคคล Knowles (1968) ไดเสนอแนวคด “Andragogy” ซงพฒนามาจากแนวคดของกลมนกจตวทยาแนวมนษยนยมทเรยกตนเองวา “Third Force Psychologists” โดยเสนอวา ผใหญม “การเรยนรดวยการน าตนเอง” (Self-directed Learning) และตองการการเรยนรแบบ “ผเรยนเปนศนยกลาง” (Learner Center Approach) มากกวาการเรยนแบบทองจ า แนวคด Andragogy นเอง กอใหเกดการเปลยนแปลงอยางยงใหญในวงการการศกษาผใหญ และนบเปนจดเรมตนทท าใหเกดแนวคดในการจดการศกษาส าหรบผสงอาย (Jarvis, 2001) ใน ค.ศ. 1970 แนวคดสงอายวทยาดานการศกษา จงไดเกดขนครงแรกทมหาวทยาลยมชแกน ประเทศสหรฐอเมรกา เพอตอบสนองความตองการของผสงอายทมจ านวนเพมขน ตอมาแนวคดนไดแพรหลายไปยงสถานศกษาอนๆ ทงในประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศอนๆ ทวโลก โดยมหลกการทส าคญ (เพญแข ประจนปจจนก, 2550) ดงน

16

1) การศกษาจดเปนกจกรรมทมความส าคญในชวตของบคคลทกวย มใชเฉพาะกลมผใหญตอนตนเทานน โดยการศกษาเปนความจ าเปนและสทธทตองไดรบทกคนและทกวย 2) การศกษาส าหรบผสงอายตองมการเตรยมการหาขอมลในดานรางกาย จตใจ สงคม ของผสงอายใหไดมากทสด 3) เนอหาของสงอายวทยาดานการศกษา แบงเปน 3 ดาน คอ การศกษาทจดใหแกบคคลทอยในวยผสงอาย การศกษาเกยวกบผสงอายแกบคคลทวไป และการศกษาทเตรยมความพรอมใหบคลากรทท างานเกยวกบผสงอาย ความเปนมาของแนวคดสงอายวทยาดานการศกษาดงกลาว แสดงใหเหนวา ผสงอายมศกยภาพในการเรยนรไดด เชนเดยวกบชวงวยอน จงท าใหแนวคดสงอายวทยาดานการศกษาจงไดรบการยอมรบอยางกวางขวางในวงวชาการ และมหลกสตรการเรยนการสอนอยางแพรหลายถงระดบปรญญาเอก เพอผลตบคลากรไปปฏบตงานดานการศกษาส าหรบผสงอาย ในรปแบบการศกษานอกระบบ การศกษาผใหญ การศกษาตอเนอง หรอการเรยนรตลอดชวต ซงลวนมเปาหมายในการพฒนาการศกษาส าหรบผสงอายเชนกน 2.4 หลกการจดกจกรรมการเรยนรตามแนวคดสงอายวทยาดานการศกษา นกการศกษาผใหญหลายทาน ไดเสนอหลกการจดการศกษาตามแนวคดสงอายวทยาดานการศกษาไวจ านวนมาก ผเขยนไดเลอกแนวคดของ McClusky (1975) Moody (1990) Knowles (1980) ซงเปนนกการศกษาผใหญทไดรบการยอมรบอยางกวางขวางมาน าเสนอ ดงรายละเอยดตอไปน McClusky (1975) แบงหลกการจดการศกษาตามแนวคดสงอายวทยาดานการศกษาเปน 2 ประเภท คอ การจดการศกษาเพอเตรยมตวกอนเขาสวยผสงอาย (Pre-retirement Education) และการจดการศกษาส าหรบผสงอาย (Post-retirement Education) การจดการศกษาทงสองประเภทนไมจ าเปนตองจดตอเนองกน หรอตอยอดกน โดยยดความตองการทางดานการศกษาของผสงอายเปนหลก โดยจดใหผสงอายเกดความตองการทเขาไปมสวนรวมในสงคม (Social Participation) และการพฒนาศกยภาพ (Self-Actualization) ตอบสนองความตองการของผสงอาย 5 ประการ คอ 1) ความตองการความรเพอการด ารงชวตในสงคม (Coping Needs) ไดแก ความรเกยวกบสขภาพ อนามย การปรบตวทางดานจตใจ สงคม รางกาย และขอมลตางๆ ทเกยวของเพอใหด ารงชวตอยไดดวยดในสงคม เปนตน 2) ความตองการทกษะเพอการแสดงออกในสงคม (Expressive Needs) ทกษะเหลาน อาท ทกษะการเขารวมกลม การปฏสมพนธกบบคคล รวมไปถงงานอดเรก เปนตน 3) ความตองการความรเพอถายทอดความรแกสงคม (Contributive Needs) ไดแก ความรและทกษะ เพอถายทอดความรความสามารถใหแกสงคม อาท ความรเกยวกบการถายทอด การอบรม และขอมลเกยวกบอาสาสมครกจกรรมตางๆ เปนตน 4) ความตองการความรเพอความเขาใจสภาพแวดลอม (Influence Needs) ไดแก ความรเกยวกบชมชน และสภาพแวดลอมรอบตว ความรดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ทงนเพอใหสามารถเขาใจการเปลยนแปลงปญหาทเกดขนในสงคม เปนตน 5) ความตองการความรเพอการพฒนาตน (Transcendence Needs) ไดแก ความรและการศกษาทจดในรปแบบตางๆ เพอตอบสนองความตองการดานการศกษาของผสงอาย เปนตน Knowles (1980) ไดเสนอหลกการจดกจกรรมการเรยนรส าหรบผใหญ ทเรยกวา “ศาสตรและศลปในการชวยใหผใหญเกดการเรยนร” (Andragogy) โดยมหลกการส าคญ 4 ขอ ดงน

17

1) มโนภาพตอตนเอง (Self-concept) มโนทศนการรบรของตนเองของผใหญเปลยนแปลงจากผทมบคลกภาพตองพงพาผอนไปสผทสามารถน าตนเอง สามารถชน าและควบคมตนเองได 2) ประสบการณ (Experience) ผใหญสะสมประสบการณความรมากมาย จนสามารถใชเปนแหลงการเรยนรอนทรงคณคาโดยถอวาประสบการณเปนทรพยากรอนมคณคาของการเรยนร 3) ความพรอม (Readiness) ผใหญมความพรอมทจะเรยนเพมมากขน โดยมงไปสภาระงานตามบทบาทหนาทของตนในสงคมพรอมทจะเรยนร เมอรสกวาสงนนจ าเปนในการด ารงชวต 4) แนวโนมตอการเรยนร (Orientation to Learn) ผใหญมการเปลยนแปลงจากผทมงน าความรไปใชในอนาคต สการน าความรไปประยกตใชในปจจบน และแนวทางการเรยนรเปลยนจากเนอหาเปนศนยกลาง ไปสการลงมอปฏบตเปนศนยกลาง โดยยดปญหาเปนศนยกลางของการเรยนร สรปวา หลกการจดการศกษาตามแนวคดสงอายวทยาดานการศกษาตองจดการเรยนรใหผสงอายสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมในวยของตนไดเปนอยางด ในลกษณะการเรยนรจากประสบการณทผสงอายมสวนรวมในทกขนตอน ตงแตการวนจฉยความตองการจ าเปน (Need Assessment) การระบวตถประสงค การก าหนดแผนการการเรยนร รวมทงการประเมนผลการเรยนรดวยตนเอง โดยผสอนมบทบาทเปนวทยากรกระบวนการ หรอผเอออ านวยใหเกดการเรยนร (Facilitator) คอยใหการชวยเหลอสนบสนน แบงเปน 2 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 การสรางความสนใจ ความเชอมนและทศนคตเชงบวกแกผสงอายในการเรยนกอน เพอเปนแรงจงใจทท าใหผสงอายเรยนรดวยตนเอง และขนตอนท 2 เมอมความเชอมนและทศนคตเชงบวกแลว ผสงอายจะสามารถน าประสบการณเดมมาผสมผสานกบความรใหม โดยเนนใหการเรยนรสอดคลองกบความสนใจและความตองการของผสงอาย น าความรทไดไปใชแกปญหาทเกดขนในชวตประจ าวนของตนไดอยางมประสทธภาพ 2.5 การพฒนาและออกแบบกจกรรมการเรยนรส าหรบแกนน าชมรมผสงอายรนใหม การพฒนาและออกแบบกจกรรมการเรยนรส าหรบแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ประยกตใชวธการพฒนาหลกสตร ดงน ธ ารง บวศร (2545) กลาวถงความหมายของ หลกสตร ในความหมายตามทศนะเดมวา หลกสตร หมายถง รายวชา หรอเนอหาทก าหนดไวใหผเรยนไดเรยน ตอมาในปจจบนทความรสาขาตางๆกาวหนาขนทงความรดานจตวทยาและทฤษฎการเรยนร ท าใหรวาการสนองความตองการของผเรยนไมใชเปนเพยงแคการจดรายวชาใหเรยนเหมอนๆ กนเทานน แตยงตองค านงถงการท าใหบรรลวตถประสงคในการสงเสรมพฒนาการและสนองความตองการของผเรยนดวย ธ ารง บวศรจงไดสรปความหมายของ หลกสตร ตามทศนะใหมดงน หลกสตร คอ แผนซงไดออกแบบจดท าขนเพอแสดงถงจดหมาย การจดเนอหากจกรรมและมวลประสบการณในแตละโปรแกรมศกษา เพอใหผ เรยนมพฒนาการในดานตางๆ ตามจดหมายทไดก าหนดไว และไดสรปความหมายของสารระส าคญเกยวกบหลกสตรดงน 1. หลกสตรเปนสงทตองมการวางแผนลวงหนากอนน ามาใช โดยจะตองก าหนดจดหมายและจดประสงคใหแนนอนลงไปวาตองการใหเกดผลแกผเรยนอยางไร ในการก าหนดจดหมายตองยดเปาประสงคของการศกษาเปนหลก 2. หลกสตรเปนผลรวมของการผสมผสานหรอบรณาการระหวางองคประกอบหลายอยางทมความสมพนธระหวางกน เชนจดหมาย เนอหา วธการเรยนการสอน ฯลฯ ซงเมอรวมกนแลวจะสงผลออกมาใน

18

รปของมวลประสบการณ ดงนนในการออกแบบองคประกอบใดๆ จงจ าเปนตองค านงถงผลกระทบทจะมตอองคประกอบอนๆ ดวย 3. หลกสตรเปนเพยงแผน ผทน าเอาหลกสตรไปใชตองอานแผนใหเขาใจและจะตองแปลออกเปนแผนปฏบตใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของตน 4. หลกสตรแตละหลกสตรไมสามารถน ามาใชไดทวไป แตจะถกจ ากดใหอยในกรอบของโปรแกรมการศกษา เชน เปนหลกสตรอาชวศกษา เปนหลกสตรระดบประถมศกษาเปนตน 5. ในการออกแบบหลกสตร นกพฒนาหลกสตรจะตองค านงถงนกพฒนาการของผเรยนในดานตางๆ ทงในดานรางกาย จตใจ ปญญา และสงคม 6. ผจดท าหรอนกพฒนาหกสตรจะตองค านงถงสภาพแวดลอมในดานเศรษฐกจ สงคม การเมองและวฒนธรรมทอยรอบตวผเรยนดวย 7. การออกแบบหรอการพฒนาหลกสตรจ าเปนตองอาศยผทมความร ความสามารถและมประสบการณกวางขวาง ขณะเดยวกนตองอาศยความรวมมอจากผมประสบการณหลายฝายดวย ขนตอนการจดท าหลกสตรมขนตอนในการปฏบต 10 ขนตอน คอ 1.การวเคราะหขอมลพนฐาน 2.การก าหนดจดหมายของหลกสตร 3.การก าหนดรปแบบและโครงสรางหลกสตร 4.การก าหนดจดประสงคของวชา 5.การเลอกเนอหา 6.การก าหนดจดประสงคการเรยนร 7.การก าหนดประสบการณการเรยนร 8.การก าหนดยทธศาสตรการเรยนการสอน 9.การประเมนผลการเรยนร 10.การจดท าวสดหลกสตรและสอการเรยนการสอน

ดนย เทยนพฒ (2545) กลาวถงจดประสงคหลกของการพฒนาบคคลวามงหวงใหเกดการเรยนร คอ 1. เกดความรความเขาใจเกยวกบงานทท าอย 2. มทกษะทสามารถปฏบตงานไดมากกวาหรอเทากบมาตรฐานทก าหนด 3. เกดทศนคตหรอเปลยนพฤตกรรมไปในทศทางทพงประสงค และไดขยายความเกยวกบ

องคประกอบตามแนวคดของ Bloom คอ ความร/ความคด ทกษะและทศคตมรายละเอยดดงน

1. ความร/ความคด เปนองคประกอบทเนนความสมพนธของความรกบสตปญญา เนนความสามารถทจะใชสตปญญาอยางแตกฉานโดยมความรเปนพนฐาน จ าแนะได 6 ระดบจากระดบต าไประดบสงดงน 1.1 ความร-ความจ า คอความสามารถในการจ าหรอระลกได 1.2 ความเขาใจ คอหลงจากอบรมแลวผเขาฝกอบรมแปลความได อธบายได ขยายความดวยค าพดของตนเองได 1.3 การน าไปใช เปนการน าความรทไดจากการอบรมแลวใชในสถานการณ ใหมทแตกตางออกไป

19

1.4 การวเคราะห เปนความสามารถในการแยกสงทสบสนปนเปออกจากกนอยางมความหมาย และเหนถงความสมพนธของสวนยอยเหลานนดวย 1.5 การสงเคราะห เปนความสามารถในการรวบรวมความร ขอมลตางๆ เขาดวยกนอยางเปนระบบเพอใหไดแนวทางใหมทจะน าไปสการแกปญหาได 1.6 การประเมนผล เปนความสามารถขนสงทผเขาฝกอบรมสามารถตดสนคณคาของสงของหรอทางเลอกโดยเปรยบเทยบกบมาตรฐานทก าหนดไว 2. ทศนคต เปนผลของการเรยนรทเกดขนในจตใจอนเกยวของผกพนกบความรนกคดในส งใดสงหนง ในการฝกอบรมและพฒนาระดบระดบวชาชพขนสงเนนใหผเขาฝกอบรมมทศนคต และคณธรรมในวชาชพนน ซงอาศยคณธรรมขนพนฐานของการเปนพลเมองทด ทศนคตจ าแนกไดเปน 6 ระดบจากระดบต าไประดบสงดงน 2.1 เชอ ผเขาฝกอบรมยอมรบทราบ เตมใจรบฟง เกดความสนใจ และตงใจยอมรบในสงนน 2.2 ชอบ ผเขาฝกอบรมเกดความสนใจทจะตอบสนองดวยความเตมใจ และเกดความพงพอใจทไดตอบสนองหรอแสดงความคาดหวงออกมาใหประจกษ 2.3 ยอมรบ ผเขาฝกอบรมเกดการยอมรบคณคาของสงนนหรอแนวคดนนอยางเตมใจ และมความสข ในทสดจะเกดความผกพนกบสงนน 2.4 สรางรปแบบ เปนการเขาถงแนวคดของคณคาของสงใดสงหนง ตลอดจนการสรางรปแบบของคณคาขนมา 2.5 น าไปใชจรง เปนการเขาถงแนวคดของคณคาของสงใดสงหนง ตลอดจนการสรางรปแบบของคณคาขนมา 3. ทกษะ เปนองคประกอบการเรยนรทเกยวกบการนกไดท าไดอยางมความช านาญเพยงพอล าดบขนของทกษะในการปฏบตงานจดไดเปนระดบต าไประดบสงดงน 3.1 ท าไดเองภายใตค าแนะน า หรอท าตามขนตอนของคมอได 3.2 ท าไดดวยตนเองอยางตอเนองแตยงไมถงขนช านาญ ตองอาศยการฝกเพมเตม มการชแนะหรอทดลองซ าแลวซ าอก 3.3 ท าไดดวยตนเองอยางอตโนมต มทกษะอยางสมบรณ มความช านาญในการปฏบตไดอยางอตโนมตและมประสทธภาพ กลาวโดยสรปคอการพฒนาบคลากรมจดประสงคเพอใหบคลากรเกดการพฒนาทงดานความร ทกษะ เจคต อนจะน าไปสความมประสทธภาพ และความสามารถในการปฏบตงานใหบรรลตามวสยทศน และจดมงหมายขององคกรไดในทสด 2.6 หลกการ เทคนค และวธการในการจดกจกรรมการเรยนรส าหรบแกนน าชมรมผสงอายรนใหม การฝกอบรมเปนการพฒนาผใหญทพนวยเรยนมาแลว จงตองมการค านงถงปจจยตางๆ ทอาจสงผลกระทบตอการพฒนาเพอใหเอออ านวยใหเกดการเรยนรมากทสด เชน อาย พนฐานการศกษา พนฐานครอบครว ทศนคตในการท างาน ประสบการณในการท างาน (Corder, 2002) จงกลน ชตมาเทวนทร (2542) ไดเสนอหลกในการฝกอบรมใหกบผใหญดงน

20

1. ผใหญไมตองการถกปฏบตเหมอนกบตนเองเปนเดก เพราะผใหญสามารถรบผดชอบได เคารพตนเอง และก าหนดวถของตนเอง 2. ผใหญมประสบการณมากมายหลายอยางทสามารถจะน าเอามาใชในการอบรม ซงควรจะตองเอามาพจารณาดวย 3. ผใหญมกจะไมสนใจเรยนเรยนรเกยวกบเรองทมเนอหามากๆ หรอการแสดงทจะตองจดจ าขอเทจจรงหรอตวเลขทมากมาย หรอการพดถงทฤษฎเพยงพออยางเดยว แตผใหญจะแสวงหาสงทแทจรง และคณคาในดานอนๆ ดวย 4. ผใหญจะเรยนรไดดทสดในสภาพการณทนารนรมย 5. ผใหญจะเรยนรไดเรวกวาหากไดมสวนรวมในกจกรรมในการอบรม โดยเฉพาะหากมการท าจรง ปฏบตจรง แทนทจะเปนการนงฟงการบรรยายเพยงอยางเดยว 6. ผใหญจะเรยนรไดด เมออยในสภาพทพรอมและพอใจทจะเรยน ฉะนนการจงใจ และการเตรยมความพรอมจงจ าเปนจะตองใหความส าคญดวยเชนกนในกระบวนการฝกอบรมใหกบผใหญ 7. ผใหญจะเรยนรไดเรวทสดโดยหลก ความเกยวสมพนธกน ซงหมายถงทกขอเทจจรงทกแนวคด และความคดรวบยอดทงหลายนนจะสามารถเรยนรไดดทสดเมอสงเหลานเกยวโยงกบสงทเคนรหรอเคยมประสบการณมาแลว 8. การเปดโอกาสใหผใหญไดคนพบตวเอง เรยนรดวยตนเอง จะเปนกจกรรมทแตละคนสามารถรบผดชอบดวยตนเองในสดสวนเวลาของตนเอง โดยมผเชยวชาญหรอผรคอยแนะน า ซงการเรยนโดยวธนผใหญจะเรยนไดด เพราะแตละคนลวนมความลมลกของตวเองดวยกนทงนน 9. ผใหญแตละคนเรยนรไดเรวหรอชาในอตรากาวกระโดทแตกตางกน และในสถานการณทแตกตางกน ซงมปจจยทางดานจตวทยาและทางดานรางกายเปนตวก าหนดขดความสามารถทางดานการเรยนร ถงแมแตละคนเรมตนเหมอนกนหรอเรมตนดวยความกระตอรอรนสงสดเหมอนกนกตาม 10. ส าหรบผใหญแลว การเรยนรคอกระบวนการตลอดชวต คอสามารถเรยนรไดไมสนสด ผใหญจงมความรมาก ซงจะมความหมายวาบางคนจะมประสบการณมากกวาวทยากรผสอนหรออาจจะมความรในบางเรองมากกวาผสอนกได รวมทงอาจมความรมากกวา ผเขารวมอบรมในกลมเดยวกนดวย 11. ผใหญชอบเรยนรจากประสบการณตรง ขณะทการใชภาษาทาทาง และสอทศนปกรณทหลากหลายจะมผลตอการเรยนรมากกวาสอทเปนภาษาเขยน 12. ถงแมวาวาผใหญจะมความรสกทางดานเกยรตภมและศกดศรคอนขางมาก แตผใหญกยงมความพอใจและความอบอนใจทรกการยกยองเชนเดยวกบเดกๆ ฉะนนการเสรมแรงในทางบวก อาท ค าชมเชย การใหรางวลกจะชวยกระตนและจงใจในการเรยนรไดอยางมากเชนเดยวกน 13. กระบวนการเรยนรของผใหญจะไดผลดมากทสด เมอการเรยนรนนๆ สามารถน าไปประยกตใชงานในปจจบนได 14. กระบวนการทอบรมใหกบผใหญควรเรมตนจากภาพรวมกอน จากนนระบทละสวนทละขนตอน แลวจงตามดวยการแสดงใหเหนภาพรวมอกครง 15. นอกจากความสามารถของผใหญแตละคนจะแตกตางกนแลว ความตองการทแทจรงของแตละคนกจะแตกตางกนดวยทงในเรองของทกษะเฉพาะ ความร เทคนค ทศนคต และประสบการณ 16. อตราการหลงลมของผใหญอาจเกดขนอยางรวดเรว แลในทนทหลงการอบรมได ฉะนนวทยากรควรจะหาวธใหการเรยนรนนๆ สามารถจ าไดงายและเพมพนขนไดโดยการกระท าซ า แสดงซ า พดซ าในเรองเดยวกนแตเปลยนวธการน าเสนอซงจะชวยไดอยางมากเพอใหจ าไดไมลม

21

17. ทกสงอาจจะงายตอการเรยนรและการยอมรบใหกบผใหญ ถาหากการกระท าหรอสงนนไมขดกบสงทไดเคยเรยนรหรอเคยมประสบการณมากอน นอกจากหลกการในการฝกอบรมใหกบผใหญทตองค านงแลว เทคนคและวธการในการใหความรเปนอกปจจยหนงทมความส าคญทจะท าใหการจดกจกรรมการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอายประสบความส าเรจตามจดมงหมายทตงไว ท าใหเกดกระบวนการเรยนรทน ามาสการเปลยนแปลงความร/ความคด ทกษะและทศนคต นนทวฒน สขผล (2543) ไดแบงประเภทของเทคนคการฝกอบรมออกเปน 2 ประเภท คอการฝกอบรมโดยใชผเขารบการฝกอบรมเปนศนยกลางการเรยนร แตละประเภทสามารถท าไดโดยใชเทคนคตาง ๆ ดงน 1. เทคนคการฝกอบรมโดยใชวทยากรเปนศนยกลางการเรยนร 1.1 การบรรยาย (Iecture) วทยากรบรรยายตามหวขอทไดรบมอบหมาย อาจมการใชสอประกอบการบรรยาย และใหผฟงไดซกถาม ขอดคอไดเนอหาวชาการตามหวขอทก าหนดไวอยางครบถวน การเสนอเนอหาเปนไปตามล าดบ ผเขารบการอบรมมโอกาสซกถาม ไดแนวความรในเนอหาวชามาก ขอจ ากดคอเปนการสอสารทางเดยวผฟงอาจเบอหนาย วทยากรตองมความรในเนอหาวชาและมความสามารถในการบรรยายเปนอยางด 1.2 การอภปรายเปนคณะ (Panel discussion) เปนการอภปรายโดยผทรงคณวฒ 3-5 คนใหขอเทจจรง ความคดเหน ปญหา อปสรรค แนวทางแกไข ซงเปนการอภปรายในลกษณะทสนบสนนหรอใหเหตผลโตแยงผทรงคณวฒดวยกน มพธกร (Moderator) ประสาน เชอมโยง และสรปการอภปรายของวทยากรแตละคน เปดโอกาสใหผฟงไดซกถามหลงการอภปราย ขอดคอ ผฟงไดรบความคดเหนทหลากหลายท าใหเกดการเรยนรทกวางไกล การอภปรายท าใหกจกรรมดงดดความสนใจไมเกดความเบอหนาย ผฟงมโอกาสซกถาม เหมาะกบการฝกอบรมทมผเขารบการฝกอบรมเปนจ านวนมาก ขอจ ากดคอ ระยะเวลานอยท าใหผอภปรายเสนอความคดเหนไดไมเตมท ถาผอภปรายมความรและประสบการณมความรและประสบการณนอยจะไมเกดประโยชนเทาทควร การควบคมการอภปรายและการรกษาเวลาบางครงท าไดยาก ผฟงมสวนรวมไดนอย 1.3 การชมชนปาฐกถาหรอการประชมทางวชาการ (Symposium) เปนการบรรยายแบบมวทยากรหรอผเชยวชาญประมาณ 2-6 คนหลากหลายวงการมารวมเปนองคปาฐกใหความรในเรองทสนใจ มพธเปนผผด าเนนการอภปรายและสรปการบรรยาย เนนหวจอวชาเปนส าคญ เปดโอกาสใหซกถามหลงการบรรยาย ขอดคอผฟงไดรบความรจากวทยากรหลายคนหลายดาน ใชเวลาสนๆ สามารถใชกบการฝกอบรมทมผเขารบการฝกอบรมเปนจ านวนมากได ขอจ ากดคอวทยากรอาจใหทศนะทแตกตางกนท าใหยากแกการสรปใหตรงตามหวขอวชา เปนการสอสารทางเดยวถาบรรยายไมดอาจท าใหเกดการเบอหนาย วทยากรมเวลาจ ากดอาจท าใหการบรรยายไมชดเจนพอ 1.4 การสาธต (Demonstration) เปนเทคนควธการฝกอบรมทแสดงใหผเขารบการอบรมไดเหนจรงแลวเกดความเขาใจถงกรรมวธ วธการ และขนตอนของการปฏบตงานสามารถปฏบตตามไดหลงจากดการสาธตแลว เหมาะส าหรบการฝกทกษะทเปนขนตอน และมการใชเครองมอหรออปกรณในการปฏบตโดยมการบรรยายประกอบสาธตดวย เหมาะส าหรบการฝกอบรมบคคลากรทกระดบทงผบรหารและผปฏบต ขอดคอเกดความร ความเขาใจงายและเรวมความนาเชอถอสง เปนการเพมพนทกษะของผเขารบการอบรมไดด ไมเบอหนาย เปนการน าเสนอความรในทกรปแบบทเปนธรรม ผ เขารบการอบรมไดใชประสาทสมผสหลายทาง

22

ไดทดลองปฏบตท าใหเกดความมนใจ สามารถปฏบตงานไดอยางถกตองตามขนตอนและวธปฏบตงาน ขอจ ากดคอตองใชเวลาในการเตรยมการมาก วทยากรตองมความช านาญจรงๆ เหมาะกบการฝกอบรมกลมเลกๆ มกจะใชรวมกบเทคนคอนๆ เชน การบรรยาย การทดลองปฏบต การอภปราย เปนตน 1.5 การสอนงาน (Coaching) เปนการแนะน าใหรจกวธปฏบตงานใหถกตองโดยปกตจะเปนการสอนหรออบรมในระหวางการปฏบตงาน อาจสอนเปนรายบคคลหรอสอนเปนกลมเลกๆ ผสอนตองมประสบการณและทกษะในเรองทสอนจรงๆ การสอนงานไมควรมงเฉพาะเพอการเพมประสทธภาพในการท างานเทานน ควรใหผรบการสอนงานไดมความกาวหนาในต าแหนงหนาทการงานทสงขน โดยการถายทอดความร ทกษะ และเทคนคในการท างานจนสามารถเตบโตขนมาท างานแทนผสอนได ขอดคอเปนเทคนคทตอบสนองในเรองความแตกตางระหวางบคคลในการเรยนร ผสอนสามารถสอนงานไดตรงกบบคลกภาพและความรความสามารถของผเรยนได ผเรยนนอกจากจะไดเรยนรประสบการณในการปฏบตงานจรงแลวยงไดเทคนคในการปฏบตจากผสอน อกทงยงชวยสรางความสมพนธอนดระหวางผเรยนกบผสอน กอใหเกดความผกพนและความรวมมอในการปฏบตงานในองคกร ขอจ ากดคอตองใชเวลาไมสามารถใชกบผเขารบการอบรมจ านวนมากๆ ได ประสทธภาพของการสอนงานขนอยกบความร ความสามารถ ความเขาใจ และประสบการณของผสอน 2. เทคนคการฝกอบรมโดยใชผเขารบการฝกอบรมเปนศนยกลางการเรยนร 2.1 การระดมสมอง (Brainstorming) คอการใหสมาชกทกคนในกลมไดใหความเหนเกยวกบเรองใดเรองหนงอยางอสระโดยไมมการอภปรายวาความคดทเสนอถกหรอผด จนกวาสมาชกเสนอความคดหมดแลวจงวเคราะหหรอประเมนคาของความคดเพอน าไปสขอสรปในเรองนนๆ จ านวนผเขาประชมไมควรเกน 15 คน เวลาในการแสดงความคดเหนไมเกน 15 นาทและใชเวลาทงหมดรวมทงสรปไมควรเกน 1 ชวโมงครง ขอดคอผเขารบการฝกอบรมมสวนรวม โดยตรงชวยกนคดท าใหเกดความคดสรางสรรคสงเสรมใหไดแนวทางในการแกปญหาในลกษณะตางๆ ท าใหไดความคดทหลากหลายในเวลาทจ ากด ขอจ ากดคอไดความคดเหนจ านวนมากแตอาจมคณคานอย ตองจ ากดกลมผเขารบการฝกอบรมเพอใหทกคนไดรวมแสดงความคดเหน หากผเขารบการฝกอบรมขาดความร ความเขาใจพนฐานเกยวกบเรองหรอปญหาทน ามาระดมสมอง อาจท าใหความคดเหนทไดไมตรงจดหรอวตถประสงคทตองการ ปญหาทน ามาเพอระดมสมองควรเปนปญหาเดยว 2.2 การประชมกลมยอย (Buzz session) เปนการแบงผเขารบการฝกอบรมจากกลมใหญเปนกลมยอยละ 2-6 คนเพอพจารณาประเดนปญหาอาจเปนปญหาเดยวกนหรอตางกนในชวงเวลาทก าหนด มวทยากรคอยชวยเหลอทกกลม แตละกลมตองเลอกประธาน และเลขานการของกลมเพอด าเนนการแลวน าความคดเหนของกลมเสนอตอทประชมใหญ ชวงแสดงความคดเหนไมควรใชเวลาเกน 2 ชวโมงหรอมากกวานนขนกบจ านวนกลมและขอปญหา ขอดคอเปดโอกาสใหทกคนไดแสดงความคดเหนรวมกน บรรยากาศเปนกนเอง ขอจ ากดคอการประชมกลมยอยในหองเดยวกนอาจท าใหเกดเสยงรบกวนกน ประธานอาจไมมลกษณะผน าด าเนนการประชมไดไมด ท าใหผรวมประชมแสดงความคดเหนไดไมเตมท ควบคมเวลาไดยาก 2.3 กรณศกษา (Case study) เปนการน าเอากรณทเปนปญหาจรงมาเสนอในกลมผเขารบการอบรมใหสมาชกของกลมใชหลกวชาและประสบการณทไดจากการปฏบตงานมาวเคราะหกรณทยกมา มทปรกษาคอยใหค าแนะน าและใหแนวทางเพอใหสมาชกกลมวเคราะหปญหาไดตรงวตถประสงคเหมาะส าหรบการฝกอบรมทางกฎหมาย การบรหารงาน และการฝกอบรมเรองทเกยวของกบความส าคญของมนษย บคคลทเขาฝกอบรมทเหมาะสมทจะใช เทคนคนคอผบรหาร ผจดการและผทจะเขาสระดบมออาชพ ใชไดดกบการ

23

ฝกอบรมทจะตองมการเปลยนทศนคตและสรางเสรมทกษะความสมพนธระหวางบคคลใชเวลาไมเกน 1-2 ชวโมง ขอดคอชวยใหผเขาฝกอบรมไดวเคราะหตดสนปญหาในเรองทเหมอนจรง น าไปปรบใชกบการปฏบตงานได มโอกาสแลกเปลยนความคดเหนและประสบการณทหลากหลาย น าไปสความเขาใจปญหาทเกดขน ไดแนวทางในการแกปญหาหลายแนวทาง การไดศกษาเรองราวจากกรณศกษามากๆ จะชวยเสรมสรางประสบการณในการปฏบตงานของผเขารบการฝกอบรม ขอจ ากดคอผเขาฝกอบรมบางคนอาจถกครอบง าความคดโดยผเขาอบรมอนทมบคลกภาพ วยวฒ หรอคณวฒทเหนอกวากรณศกษาเปนเรองจรงทหาไดยาก หรอตองใชความสามารถในการสรางกรณศกษาเพอใหเหมาะสมกบกลมผเขาฝกอบรม 2.4 การประชมใหญ (Convention) เปนรปแบบของการประชมทจดขนเพอใหสมาชกทเปนผแทนของสวนงานตางๆ ไดมารวมพจารณานโยบาย หลกเกณฑและแนวทางด าเนนการเพอใหเกดความกาวหนาและมนคงขององคกร ใชเวลาไมเกน 3 ชวโมง ขอดคอเปนวธทชวยเสรมสรางความเขาใจและพฒนาความร ผเขารวมประชมมโอกาสพบปะ แลกเปลยนความคดเหนและประสบการณ กอใหเกดการรวมมอกนของสวนยอยในองคกร ขอจ ากดคอผเขารวมประชมจ านวนมาก ถาผจดขาดประสบการณอาจสงผลตอการจดการประชมได ผเขารวมประชมอาจไมมโอกาสไดแสดงความคดเหนตอทประชม เสยงบประมาณคาใชจายมาก 2.5 เกมการบรหาร (Management game) เปนการแขงขนระหวางกลมบคคลตงแต 2 กลมขนไปเพอด าเนนการใหบรรลวตถประสงคอยางใดอยางหนง เชน การวางแผน การตดสนใจ การเปนผน า ฯลฯ เปนการปฏบตเหมอนเหตการณจรง ขนาดของกลมขนอยกบเกมทน ามาใช ใชเวลา 30 นาท ถง 3 ชวโมง ขอดคอเปนการยอยสถานการณจรงใหฝกในชวงสนๆ ผเขารบการอบรมมสวนรวมชวยกนคดชวยกนท า ขอจ ากดคอการเลอกเกมทไมเหมาะจะไมกอใหเกดประโยชน การแบงกลมมากเกนไปจะเปนอปสรรคตอการแขงขน บางเกมตองใชอปกรณและเวลามาก 2.6 การแสดงบทบาทสมมต (Role playing) เปนการน าเอาเรองทเปนกรณตวอยางมาเสนอในรปแบบการแสดงบทบาทใหผเขารบการอบรมไดเหนภาพชดเจนเกยวกบปญหาทเปนกรณตวอยาง ขอดคอการใชบทบาทสมมตจะชวยกระตนใหผเขารบการอบรมเกดความสนใจ สงเสรมใหผเขารบการอบรมไดแสดงออกดวยการปฏบตจรง ท าใหเกดความเขาใจและหาขอสรปได ขอจ ากดคอมความยงยากในการเตรยมการลวงหนา ใชเวลามาก บางคนไมกลาแสดงออกท าใหเปนอปสรรคตอการหาอาสาสมครในการแสดงบทบาท ตองสามารถเชอมโยงความคดของสมาชกไปสขอสรปได 2.7 การสมมนา (Seminar) เปนการประชมของผทปฏบตงานอยางเดยวหรอคลายกนแลวพบปญหาทเหมอนๆ กน เพอรวมกนแสดงความคดเหนหาแนวทางปฏบตในการแกปญหาโดยมการบรรยายใหความรพนฐานกอนแลวจงแบงกลมยอย จากนนน าผลการอภปรายของกลมยอยน าเสนอทประชมใหญ ใชเวลา 1-3 วน ขอดคอ ผเขารบการอบรมมสวนรวมมากในการแลกเปลยนความรและประสบการณ ผลสรปของการสมมนาน าไปใชเปนแนวทางในการแกปญหาไดด ขอจ ากดคอทปรกษากลมหรอสมาชกทเขารบการอบรมอาจครอบง าความคดของผ อนได เพราะวยวฒ คณวฒหรอต าแหนงหนาทการงาน หากผเข ารบการอบรมมประสบการณการท างานและความรทตางระดบกนมากอาจท าใหไดแนวทางทจะน าไปพฒนางานทมลกษณะแคบ 2.8 การทศนศกษา (Field trip) เปนการน าผเขารบการอบรมไปศกษายงสถานทอน นอกสถานทอบรม เพอใหพอเหนของจรง ขอดคอ เปนการเพมพนความร ความเขาใจ ไดเหนการปฏบตจรง ขอจ ากดคอตองมการเตรยมการลวงหนาและตองไดรบความรวมมอจากทกฝายใชเวลาและคาใชจายมาก

24

2.9 การประชมเชงปฏบตการ (Workshop) เปนรปแบบของการฝกอบรมทสงเสรมใหผเขารบการอบรมเกดการเรยนรทงทางดานทฤษฎและปฏบต แบงการด าเนนการเปน 2 สวน คอการใหความรของวทยากร และการปฏบตของผเขารบการอบรมโดยอาศยหลกการทวทยากรไดใหความรเปนแนวทาง ขอดคอสงเสรมการมสวนรวมของผเขารบการอบรม สามารถน าผลการประชมปฏบตการไปใชการปฏบตงานในหนวยงาน ขอจ ากดคอตองใชเจาหนาทจ านวนมารกในการอ านวยความสะดวกตอผเขารบการอบรม รวมทงการจดการจดวทยากรประจ ากลม สนเปลองเวลาและคาใชจายสง 2.10 การฝกประสาทสมผส (Sensitivity training) เปนการอบรมทเนนกระบวนการมากกวาเนอหา เรมจากการเสนอปญหาหรอประเดนทสรางความคบของใจใหกบกลมเพอใหหาทางวเคราะหและแสวงหาแนวทางทจะน าไปสความส าเรจของงาน ผเขารบการอบรมจะเรยนรพฤตกรรมของกลมผานกระบวนการมสวนรวมกบกลม ประสบการณทงหมดไมวาจะเปนความส าเรจ ความผดหวงและความคบของใจของกลมจะไดรบการแกปญหากนเองภายในกลมการแสดงออกทางความรสกของสมาชกในกลมจะมผลอยางมากตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของคน ขอดคอเปดโอกาสใหผเขาอบรมไดแสดงออกทางดานความรสก และรจกควบคมความรสกทอาจมผลกระทบตอผอน สงเสรมใหผเขาอบรมไดเปลยนแปลงพฤตกรรมไปสพฤตกรรมทพงปรานารถขององคกร ขอจ ากดคอไมสามารถใชไดกบบคลากรทกระดบในองคกร จ านวนผเขาอบรมจ ากดเพยงกลมเลกๆ ประมาณ 6-8 คน สนเปลองเวลา คาใชจายสง ประเมนยาก 2.11 การใชกจกรรมนนทนาการ (Recreational activity) เปนการใหผเขาอบรมรวมกนท ากจกรรมอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง เชน รองเพลง เลนเกม ปรบมอเปนจงหวะ ฯลฯ โดยเนนการท ากจกรรมเปนกลมเพอมงเปลยนทศนคตและสรางความสมพนธ ตลอดจนสรางความสนกสนานระหวางการฝกอบรม ไมควรใชเวลาเกน 20-40 นาท ขอดคอผเขาอบรมมสวนรวมทกคน บรรยากาศสนกสนาน ขอจ ากดคอใชไดกบบางหวขอเทานน สวนใหญใชสลบกบการบรรยาย วทยากรตองมทกษะในการน ากลม 2.12 การฝกอบรมในงาน (On-the-job training) เปนเทคนควธการฝกอบรมทชวยใหผเขาอบรมไดเรยนรจากการปฏบตงานในสถานการณจรง เปนวธการทมผลตอผเขาอบรมสงเพราะสมาชกแตละคนจะมความตองการทจะแสวงหาความรเพอการปฏบตงานของตวผเรยนเอง เหมาะส าหรบการฝกพนกงานในระดบปฏบตการหรอพนกงานทวไป ขอดคอผเขาอบรมวาตองการใหเรยนรมากนอยเพยงใด ชวยสงเสรมทกษะและความช านาญงานเฉพาะทาง สามารถปรบปรงเปลยนแปลงวธการฝกอบรมใหทนสมย และทนตอการเปลยนแปลงของเทคโนโลย ชวยใหผเขาอบรมมทศนคตทดในการท างาน ขอจ ากดคออาจท าใหผลผลตชะงกบางเพราะตองใหประสบการณเรยนรแกผท างาน ผผานการอบรมจะมความรความเขาใจ และมทกษะเฉพาะเรองทไดฝกอบรมเทานน ถาผถายทอดความรขาดทกษะอาจท าใหเกดอปสรรคในการถายทอดความรและประสบการณ 2.13 การฝกหดงาน (Apprenticeship training) เปนเทคนควธการฝกอบรมทเชอมโยงความรทไดจากการฝกอบรมกบการฝกปฏบต เหมาะกบงานทเปนชางฝมอ เชน ชางท าผม ชางไฟฟา ชางประปา ฯลฯ ระยะเวลาในการฝกหดงานขนอยกบลกษณะอาชพและความรและประสบการณของผเขาอบรม ขอดคอสามารถสรางบคคลากรระดบฝมอเพอรองรบความตองการดานแรงงานฝมอไดอยางมประสทธภาพ ขอจ ากดคอคาใชจายสงมาก ใชเวลานาน 2.14 การโยกยายสบเปลยนงาน (Job rotation) เปนการโยกยายบคลากรจากงานสวนหนงไปสงานอนๆ โดยมวตถประสงคเพอใหบคลากรไดประสบการณทตางไปจากงานในหนวยงานเดม ขอดคอชวยเสรมสรางความเขาใจและความสมพนธอนดของบคคลในสวนงานตางๆ เปนการเสรมสรางความร ทกษะ และประสบการณเพอรองรบการเปลยนต าแหนงทสงขน ขอจ ากดคอการโยกยายสบเปลยนในระดบพนกงาน

25

อาจมผลกระทบตอการปฏบตงานโดยเฉพาะชวงทเขาสงานใหมซงจะตองใชเวลาศกษาและฝกปฏบต การโยกยายสบเปลยนเพอเตรยมบคคลากรเขาสต าแหนงผบรหารตองอาศยความรวมมอของผบรหารทจะคอยใหความชวยเหลอ 2.15 สถานการณจ าลอง (Simulation technique or simulators) เปนการฝกการท างานโดยใชเครองมอหรออปกรณทประดษฐขนเหมอนจรง ในสถานการณทจ าลองใกลกบความเปนจรงมากทสด ขอดคอท าใหบคคลากรสามารถปฏบตงานทตองใชความรความสามารถและทกษะสงไดในระยะเวลาสน ชวยลดอนตรายและความเสยหายทอาจเกดขน ชวยประหยดงบประมาณในการลงทนดานเครองมอทมราคาแพง ขอจ ากดคอการลงทนในการสรางสถานการณจ าลองสงมากวทยากรตองมความรความสามารถและประสบการณ ผเขาอบรมตองผานการฝกอบรมภาคทฤษฎมาเปนอยางด การฝกแตละครงรบสมาชกไดจ านวนจ ากด นอกจากเทคนควธทใชในการฝกอบรมโดยทวไปดงทกลาวมาแลวขางตน ยงมเทคนคอนๆ ทสามารถน ามาใชในการฝกอบรม บางวธเปนวธใหมทพฒนามาจากวธดงเดม เชน การฝกปฏบตในงานจรง และการเลาเรองจากประสบการณ หรอน าวธการทางจตวทยามาประยกตหรอผสมผสานกบวธอนในการฝกอบรม เชน เทคนคการเสนอตวแบบแตละวธมรายละเอยดดงน 1. การฝกปฏบตในงานจรง (Hands-On Training: HOT) การฝกปฏบตในงานจรงเปนเทคนคการพฒนาบคลากร โดยการพฒนาจากการฝกอบรมในงาน (On-the-Job Training: OJT) ใหมโครงสรางทเปนระบบขน ประกอบดวย 6 ขนตอนทตอเนองกนใชชอยอวา HOT POPPRR ดงน ขนท 1 เตรยมพรอมส าหรบการฝกหดพนกงาน (Prepare) ประกอบดวยขนตอนยอยคอ เตรยมรบภาระหนาท ท าตวใหพรอม รวบรวมวสดอปกรณในการฝกอบรมและจดเตรยมพนท ขนท 2 เปดชนเรยน (Open) ประกอบดวยขนตอนยอยคอ ท าใหผรบการฝกอบรมเกดความสบายใจ อธบายวตถประสงค ก าหนดระดบทกษะ-ความรแรกเขา บอกเหตผลทตองเรยน ขนท 3 น าเสนอเนอหาสาระ (Present) มสงทตองค านง คอต าแหนงของผรบการฝกอบรม เรมการสาธตแบบสองทางไปทละขน เนนจดส าคญคอยเปนคอยไป สาธตซ าสองเตรยมการฝกปฏบต ขนท 4 ฝกปฏบต (Practice) ใหผเขารบการอบรมทดลองท า ท าใหเหมอนกบการท างานจรง ขนท 5 ประเมนผลการปฏบต (Evaluate) ประกอบดวยสงเกตการณอยางละเอยดรอบคอบใหก าลงใจ ใหการชแนะ ปฏบตซ า ซกถาม เรงประสบการณเนนทวธการและคณภาพท าการประเมนผลขนสดทาย ขนท 6 ทบทวนสาระส าคญ (Review) ประกอบดวยทบทวนการปฏบตงานและสงทสอนมอบหมายงาน ใหความชวยเหลอ ใหผรบการอบรมไดท างานอยางอสระ ตดตามผลเปนประจ ากระตนใหถามคอยๆ ถอนตวออกมา ลกษณะเดนของ HOT คอเปนวธทงาย ไมตองใชสงอ านวยความสะดวกในการฝกอบรมเปนพเศษเหมาะกบองคกรทไมคอยมเงนทน หรอไมตองการการฝกอบรมทมระเบยบแบบแผนมากๆ เปนวธทมความยดหยน ผสอนสามารถพลกแพลงเปลยนแปลงรายละเอยดไดตามความเหมาะสม อยางไรกด HOT มขอจ ากดคอ ความส าเรจของการฝกอบรมขนอยกบทกษะของผสอนและ HOT จะมประสทธผลเมอใชฝกอบรมคนใหรจกใชทกษะตางๆ เชนทกษะในการด าเนนงานตามขนตอน ทกษะทเกยวกบมอหรอประสาทสมผส แตไมเหมาะส าหรบการใชสอนทฤษฏหรอแนวความคดทเปนนามธรรม และจะใชไดดกบกลมผเขารบการอบรมทมจ านวนไมเกน 3 คน

26

2. การสะทอนประสบการณ (Case story) การสะทอนประสบการณ เปนวธการเรยนรส าหรบผใหญทใชการสะทอนประสบการณของผเรยนเปนฐานในการเรยนร (Experience-based learning approach) พฒนาโดย Patricia Maslin-Ostrowski และ Richard H.Ackerman เกดจากการผสมผสานระหวางแนวคดของกรณศกษา (Case study) และแนวคดของการเลาเรอง (Storytelling) โดยใชการสะทอนประสบการณทงโดยการเขยนและการพด มแนวคดหลกคอใหผเรยนไดเรยนรจากแนวคดหรอมมมองทหลากหลายผานการสะทอนความคดของผอนตอเรองราวหรอประสบการณทกอใหเกดปญหาหรอความคบของใจในขณะท างานเพอใหในทสดผเรยนสามารถคดทางเลอกทหลากหลายทจะสามารถเผชญตอสถานการณทท าใหเกดความคบของใจในการท างานไดดวยตนเอง (Maslin-Ostrowski and Ackerman, 2004) วธการสะทอนประสบการณสามารถน าไปใชไดในหลายสถานการณ เชน ใชในการจดโปรแกรมการพฒนาทางวชาชพ การอบรมเชงปฏบตการ ใชจดการเรยนการสอนในระดบอดมศกษา หรอการฝกผน าสามารถใชกบผเขาอบรมไดถง 100 คน Maslin-Ostrowski และ Ackerman (2004) กลาวถงขนตอนและวธการสะทอนประสบการณวาประกอบไปดวย 5 ขนตอน ใชเวลาประมาณ 3 ชวโมง โดยกอนทจะเรมขนตอนท 1 ผฝกอบรมซงมบทบาทเปนผสอนหรอผอ านวยความสะดวกตองท าการเตรยมบรรยากาศเพอเขาสการใชความคด การสะทอนความคด และการสนทนา โดยการท าใหผเขารวมอบรมรสกปลอดภยและไววางใจซงกนและกน ใหเวลาผเขาอบรมไดท าความคนเคยซงกนและกน แนะน ากระบวนการในการท างาน แลวเขาสกระบวนการสะทอนประสบการณซงประกอบไปดวย 5 ขนตอนดงน ขนท 1 เขยนโดยอสระ (Free write) ผเขาฝกอบรมเตรยมความพรอมในการเขยนใหกบผเขาอบรม โดยใหผเขาอบรมเขยนโดยอสระเกยวกบการท างานภายในเวลา 7 นาท โดยไมตองค านงถงรปแบบทถกตองของการเขยน ผฝกอบรมเปนผขนตนเรองให เชน อปสรรคในการท างานของฉนคอ................ ฉนหมดก าลงใจในการท างานเนองจาก.................... กอนเขยนตองแจงใหผเขาอบรมทราบวาเรองทเขยนนจะตองน ามาเลาใหกลมฟง หลงจากเขยนเสรจแลว จดผเขาอบรมเปนกลมยอย กลมละ 3 คนโดยใหเลอกกลมเอง จากนนในแตละกลมผลดกนอานสงทเขยนใหกลมฟง โดยเนนสวนของเรองราวทมความหมายเปนพเศษ เมอเลาจบแลวใหทกคนนงสงบ 30 วนาท เพอใหเกดความคดในการคนหาค าตอบวาผเลารสกอยางไร หรอถามค าถามเพอหาความกระจางเกยวกบเรองทไดฟงเทานน โดยไมมการลงความเหนหรอใหค าแนะน าใดๆ 1 คนในกลมท าหนาทเปนผจบเวลาโดยใหเวลา 5 นาทตอทงคนทงการเลาเรองและการสะทอนความคดจากกลม ขนท 2 เขยนเลาประสบการณ (Writing case stories) ในขนนเรมโดยการทผฝกอบรมแสดงตวอยางของเรองราว และพดคยกบกลมผเขาอบรมเกยวกบองคประกอบของเรอง เชนสถานททเปนทมาของเรอง การด าเนนเรอง ตวละครและการใชบทสนทนา ในเนอเรองจะแสดงใหเหนถงความคบของใจทตวละครตองเผชญ และโดยทวไปเรองมกจะจบลงโดยทยงไมพบทางออก ซงผฝกอบรมตองเนนผเขาอบรมเลอกประสบการณการท างานในอดตหรอปจจบนทผเขาอบรมไดรสกวามความส าคญ หรอเปนเรองท าใหเกดความคบของใจ ลงเลใจในการท างาน หรอเปนปญหาทตองใชการตดสนใจ และเปนเรองทผเขาอบรมยนดทจะเลาสกนฟงและใหเขยนเรองราวภายใน 1 หนากระดาษในเวลา 30-45 นาท รวมทงตงชอเรอง ขนท 3 เลาเรอง ฟงการเลาเรองและอภปราย (Telling, listen to, and discussing case stories) แบงผเขาอบรมเปนกลมยอย กลมละ 3 คน เพอใหสมาชกในกลมผลดกนเลาเรองโดยใชเวลา 15 นาท หรอ 30 นาทตอคน จดแบงหนาทเวยนกนไปโดยให 1 คนเปนผเลาเรอง 1 คน เปนผอ านวยความสะดวก และ 1 คนเปนผจบเวลา เรมกระบวนการโดยเลาเรองอานเรองของตวเองใหกลมฟง กลมตงใจฟงโดยตลอดจนจบโดยยงไมมการแสดงคดเหนใดๆ หลงจากนนเจาของเรองเลาดวยค าพดของตนเอง โดยมงทประเดนส าคญ

27

ของเรอง หลงจากเลาจบใหทกคนอยในความเงยบ 1 นาท หลงจากนนใหกลมถามค าถามเพอใหเกดความกระจางเกยวกบประเดนทเปนปญหาในเรอง โดยทกคนตองมงความสนใจไปทผเลาเรองเทานน การสนทนาจะเปนไปเพออภปรายเกยวกบเรองทไดฟง ท าความกระจางกบประเดนทเปนปญหา คนหาทางเลอกในการปฏบต เพอใหเปนไปตามจดมงหมายของวธการสะทอนประสบการณคอ ชวยใหผเลาเรองกระจางในปญหาทเกดขนกบตวเองจากการพดคยกบกลมมากกวาเปนการชวยแกปญหาใหโดยตรง ผฝกอบรมมบทบาทในการเดนดความเรยบรอยในการด าเนนตามกระบวนการของกลมยอยแตละกลมโดยไมเขาไปแทรกแซง ยกเวนชวยแนะน าหรอแสดงวธการฟงและถามอยางเหมาะสม โดยไมชน าการสนทนาของกลม ขนท 4 สะทอนความคดในกลมยอย (Small group reflection) กลมยอยแตละกลมจบคกน และชวยกนพจารณาใน 3 ประเดนคอ 1) ใหแสดงความคดเหนเกยวกบการฟงและอภปรายเกยวกบประสบการณของเพอรวมงาน 2) ใหแสดงความคดเหนเกยวกบการเขยน การเลา และการไดยนเพอนรวมงานอภปรายเกยวกบประสบการณของตนเอง 3) บอกขอสงเกตอนๆ หรอสงทเกดขนจากกจกรรมทไดท าไปแลว ขนท 5 สะทอนความคดในกลมใหญๆ (Whole group reflection) แตละกลมน าเสนอขอคนพบทไดรบจากการท ากจกรรมในขนท 4 รวมทงแลกเปลยนเกยวกบการตงชอเรอง ในขนนจะเปดโอกาสใหทกคนไดแสดงความคดตอประสบการณตางๆ การสะทอนประสบการณเปนวธการทชวยใหบคคลไดตระหนกถงความส าคญของการท าความเขาใจกบปญหาของตนเองกอนเปนอนดบแรก ซงจะน าไปสการปฏบตในทสด อยางไรกดการสะทอนประสบการณมทงประโยชนและขอจ ากดมากมาย ประโยชนประการแรกคอการเขยนเลาเรองราวเกยวกบประสบการณเปนวธการทท าใหบคคลตองพจารณาเรองราว ความคด ความรสกของตนเอง ท าใหเขาถงและเกดความเขาใจมากขนเกยวกบเรองราวทเกดขน และการปฏบตของตนเอง ประการทสองการเลาเรองและการฟงเรองทท าใหเกดความรวมมอรวมใจระหวางผน าและผฟง ท าใหประสบการณทเคยเปนเรองสวนตวมากลายเปนเรองของสวนรวมททกคนชวยกนท าความกระจางเกยวกบปญหานนๆ ประโยชนประการทสามคอ ความรวมมอรวมใจทเกดขนน าไปสแนวคดรวมทไดจากกลมซงจะน าไปสการปฏบตงานอยางมความหมายตอไป นอกจากประโยชนแลวยงมขอจ ากดทตองค านงดวย ประการแรกคอการเขยนอาจจะเปนอปสรรคส าหรบบางคนทไมมความถนดทางดานการเขยน ซงผฝกอบรมตองใหค าแนะน าชวยเหลอ สรางบรรยากาศของความไววางใจโดยไมมการบงคบใหเขยนในสงทไมอยากเขยน ประการทสองคอประสบการณบางเรองอาจเปนเรองทผฟงไดเคยฟงซ าแลวซ าเลา จงเปนเรองทไมเปดโอกาสส าหรบการซกถามเพอใหเกดแนวคดอนๆ และประการสดทายคอแนวคดรวมทเกดขนอาจเกดในลกษณะเปนความคด หรอมตของกลมในการทจะหาขอสรปมากกวาการหาแนวทางอนทมความเปนไปได ซงท าใหผดไปจากจดมงหมายของการสะทอนประสบการณทตองการแนวความคดทหลากหลายมากกวาการลงมต 3. การเสนอตวแบบ (Modelling) เปนเทคนคการปรบพฤตกรรมทสามารถน ามาใชในกรณทตองการใหผเรยนเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม ซงสมโภชน เอยมสภาษต (2543) กลาววาสามารถใชไดทงในการลดพฤตกรรม เพมพฤตกรรม เสรมสรางพฤตกรรมใหมๆ ตลอดจนปรบปรงพฤตกรรมทมอยแลวใหดขน เทคนคการเสนอตวแบบพฒนามาจากงานของ Albert Bandura ผเสนอแนวคดทฤษฎการเรยนรทางสงคม (Social Learning Theory) ในปค.ศ.1977 และเปลยนมาเปนทฤษฏการเรยนรทางปญญาสงคม (Social Cognitive Theory) ใน ค.ศ.1986 เทคนคการเสนอตวแบบเปนเทคนคทมประสทธภาพสงในการเปลยนแปลง

28

พฤตกรรมของบคคลทงเดก ผใหญ และคนไขในโรงพยาบาลโรคจต และเปนเทคนคทมลกษณะใกลเคยงกบวถชวตตามธรรมชาตของคนเราทมแนวโนมทจะลอกเลยนแบบซงกนและกนอยแลว ขอคนพบจากการท างานวจยของ Bandura และคณะ ทพบวาบคคลสามารถทจะเรยนรเกยวกบการกระท าใหมๆ จากการไดสงเกตบคคลอนปฏบตพฤตกรรมนน จากการสงเกตผอนบคคลสามารถรบเขาไดทงความร กฎเกณฑ ทกษะ ยทธวธ ความเชอและทศนคต ตามแนวคดของ Bandura ตวแบบมผลตอพฤตกรรมของบคคล 3 ดานดวยกนคอ 1) ชวยใหบคคลไดเรยนรพฤตกรรมใหมๆ หรอทกษะใหมๆ 2)มผลท าใหเกดการระงบ (Inhibition) หรอยตการระงบ (Disinhibition) การแสดงพฤตกรรมของผทสงเกตตวแบบได ขนอยกบวาเมอตวแบบแสดงพฤตกรรมแลวไดรบผลเชนใด ถาตวแบบแสดงพฤตกรรมแลวไดรบผลทเปนสงทไมพอใจ แนวโนมทผสงเกตตวแบบจะไมแสดงพฤตกรรมตามตวแบบนนจะมสงมาก แตถาพฤตกรรมใดทผสงเกตตวแบบเคยถกระงบมากอนแลวเหนตวแสดงพฤตกรรมดงกลาวแลวไมไดรบผลทเปนสงทไมพงพอใจอยางทผสงเกตคาดวาจะไดรบหรอแสดงแลวไดผลทางบวก แนวโนมทผสงเกตจะท าตามตวแบบจะมมากขน 3) ชวยใหพฤตกรรมทเคยไดรบการเรยนรมาแลวไดมโอกาสแสดงออกมากขน ลกษณะของตวแบบเปนปจจยหนงทมความส าคญส าหรบเทคนคการเสนอตวแบบ สมโภชน เอยมสภาษต (2543) ไดกลาวถงแนวทางกวางๆ ในการเลอกตวแบบดงน 1. ตวแบบควรมลกษณะทคลายคลงกบผสงเกต ทงในดานเพศ เชอชาต และทศนคต ท าใหผสงเกตมนใจวาสามารถท าได 2. ตวแบบควรเปนผมชอเสยงในสายตาของผสงเกต แตมากเกนไปจะท าใหผสงเกตรสกวาพฤตกรรมทตวแบบกระท านนเปนสงททไมนาเปนจรงส าหรบเขาได 3. ระดบความสามารถของตวแบบควรใกลเคยงกบผสงเกต เพราะถาใชตวแบบทมความสามรถสงมากจ าท าใหผสงเกตคดวาไมนาจะท าตามได ท าใหปฏเสธทจะท าตามตวแบบนน 4. ตวแบบควรมลกษณะทเปนกนเองและอบอน 5. เมอตวแบบแสดงพฤตกรรมแลวไดรบการเสรมแรงจะท าใหไดรบความสนใจจากผสงเกตมากขนตามแนวคดของทฤษฎการเรยนรทางปญญาสงคม การเรยนรสามารถเกดขนไดทงจากการกระท าจรงและจากการสงเกตจากตวแบบ แบบแรกเปนการเรยนรจากผลของการกระท าของบคคล พฤตกรรมทท าใหเกดผลทประสบความส าเรจจะยงคงอย สวนพฤตกรรมทท าใหลมเหลวจะถกก าจดทงหรอคอยๆหายไป แบบทสองเปนการเรยนรทผเรยนไมไดมการแสดงพฤตกรรมนนๆในทนท เปนการเรยนรจากการสงเกตจากตวแบบทเปนบคคล สญลกษณ สงทไมใชบคคล (เชนตวการตน) สออเลคโทรนค (เชน โทรทศน คอมพวเตอร ) หรอสงพมพ (เชน หนงสอตางๆ) สมโภชน เอยมสภาษต (2543) กลาวถงลกษณะของการเสนอตวแบบวาสามารถท าไดวธ ดงน 1. ตวแบบทเปนชวตจรงหรตวแบบทเปนสญลกษณ เชนแถบภาพ แถบเสยง การตนหรอขอเขยน 2. ตวแบบภายใน เปนการบคคลจนตนาการตวแบบของการแสดงพฤตกรรม 3. การเสนอแบบหลาย ๆ ตว 4. การเสนอตวแบบทแสดงถงการมความสามารถในการแกปญหาไดเปนอยางดกบตวแบบทคอยๆแสดงถงการมความสามารถในการแกไขปญหา 5. การเสนอตวแบบคอยๆแสดงออกทละขนตอน เหมาะทจะใชกบการแสดงถงพฤตกรรมหรอการกระท าทซบซอน 6. การใชการสอน

29

7. การใหผสงเกตสรปถงลกษณะของพฤตกรรมของตวแบบ ท าใหผสงเกตสามารถเรยนรและเกบจ าลกษณะของตวแบบไดดขน 8. การซกซอมเมอสงเกตตวแบบไดแลวซงสามารถท าได 2 ลกษณะคอการซกซอมในใจและการแสดงออกใหดการซกซอมทง 2 แบบจะท าใหผสงเกตจดจ าไดดขน เมอถงเวลาแสดงออกจะแสดงออกไดงายขน 9. สภาพการณทจะเสนอตวแบบควรเปนสภาพการณทลดการรบกวนจากสงเราภายนอกไดอยางมคณภาพดวย สมโภชน เอยมสภาษต (2543) กลาวถงการสงเสรมลกษณะการแสดงออกตามแนวคดของ Perry and Furukawa ดงน 1. การสรางสงลอใจเพอใหบคคลแสดงออก อาจท าใหโดยการใหตวแบบไดรบการเสรมแรงการใหการเสรมแรงโดยตรงตอผทแสดงพฤตกรรมตามตวแบบ หรอการใหตวแบบเสรมแรงตนเองซงจะชวยใหผสงเกตรจกการใชการเสรมแรงตนเองซงในระยะยาวจะมผลดกวาการใชแรงเสรมจากภายนอก 2. การท าใหการแสดงออกนนมประสทธภาพมากขนโดยการซกซอมและมการใหขอมลปอนกลบ วธการคอใหบคคลสงเกตพฤตกรรมของตวแบบแลวลองใหกระท าดจากนนมการใหขอมลปอนกลบโดยบอกถงสงทท าดแลวและสงทควรแกไข จากนนนใหท าอกจนกระทงสามารถท าไดด 3. การใหบคคลน าเอาสงทเรยนรไปใชในสภาพการณอน โดยการจดสภาพการณใหคลายคลงกบสภาพการณในชวตประจ าวนมากทสด การแผขยายจะมโอกาสเกดขนไดมาก กลาวโดยสรปไดวาในการพฒนาหลกสตรการฝกอบรม นอกจากการปฏบตตามขนตอนของการพฒนาหลกสตรซงประกอบดวยวเคราะหขอมลพนฐาน ก าหนดจดหมายของหลกสตรก าหนดรปแบบและโครงสรางหลกสตร ก าหนดจดประสงคของวชา เลอกเนอหา ก าหนดจดประสงคการเรยนร ก าหนดประสบการณการเรยนร ก าหนดยทธศาสตรการเรยนการสอน ประเมนผลการเรยนร และจดท าวสดหลกสตรและสอการสอนแลว ยงตองอาศยหลกการในการฝกอบรมใหกบผใหญ และการเลอกวธการหรอเทคนคตางๆ โดยใชวธใดวธหนงหรอผสมผสานกนมากกวา 1 วธ ทงนตองค านงถงความเหมาะสมเกยวกบวตถประสงค เนอหาทตองการใหความร พนฐานของผทเขารบการอบรม รวมทงองคประกอบอนๆ เชน งบประมาณ เวลา บคลากรทจะชวยเตรยมงาน ฯลฯ เพอใหการพฒนาหลกสตรฝกอบรมบรรลตามจดหมายทก าหนดไวมากทสด 2.7 การก าหนดบทบาทของวทยากรและผเขารวมกจกรรมการเรยนร บทบาทของวทยากร ซงในนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เรยกวา “ทมวทยากรจตอาสา” มบทบาทในการอ านวยความสะดวกในการเรยนร โดยผลการศกษาแนวคด ทฤษฎเกยวกบการอ านวยความสะดวกในการเรยนรมรายละเอยด ดงน เรยนร (Facilitator) กรมวชาการ (2545) กลาวถงการอ านวยความสะดวกในการเรยนรและการท าหนาท ผอ านวยความสะดวก ชวยเหลอ สงเสรม สนบสนนผเรยน ในการแสวงหาความร โดยเสนอแนะวธการและยทธศาสตรการเรยนร ใหผเรยนลงมอเรยนรและคนพบความรจากการปฏบตของตนเอง จากสอและแหลงการเรยนรตางๆ ครจะเปนผใหขอมลทถกตองแกผเรยน เพอน าขอมลเหลานนไปสรางองคความรในสมองของตน พมพนธ เตชะคปต (2544) กลาววา ครคอผอ านวยความสะดวกในการเรยนร (Facilitator) คอเปนผเตรยมประสบการณ สอการเรยนการสอน เพอใหผเรยนใชเปนแนวทางในการสรางความรดวยตนเอง

30

O’Connell (2002) กลาววา ผอ านวยความสะดวกในการเรยนรคอผทมบทบาทในการทจะใหการชวยเหลอผเรยนใหสามารถเรยนรไดอยางมประสทธภาพบรรลเปาหมายทก าหนดไว พมพนธ เดชะคปต (2544) ไดเสนอบทบาทของวทยากรหรอผสอนในการเปนผอ านวยความสะดวกในการเรยนร มบทบาทส าคญ ดงน 1) เปนผน าเสนอ 2) เปนผสงเกต 3) เปนผถาม 4) เปนผใหการเสรมแรง 5) เปนผแนะน า 6) เปนผสะทอนความคด 7) เปนผจดบรรยากาศการเรยนร 8) เปนผจดระเบยบ 9) เปนผแนะแนว 10) เปนผประเมนการเรยนร 11) เปนผใหค าชนชม และ 12) เปนผก ากบ จากความหมายของการอ านวยความสะดวกในการเรยนร และผอ านวยความสะดวกในการเรยนรของนกทฤษฎและนกการศกษาตางๆ สรปไดวา บทบาทของผสอนการอ านวยความสะดวกในการเรยนร เปนกระบวนการทครซงท าหนาทเปนผอ านวยความสะดวกในการเรยนรไดใหการชวยเหลอ ชแนะ แนะน า ประคบประคอง จดสภาพการณ กระตน และสงเสรมดวยเทคนควธการตางๆ เพอใหผเรยนไดมปฏสมพนธในการเรยนร เกดการเรยนรอยางเชอมโยง มความหมายบรรลจดมงหมายทก าหนดไว จากการประมวลแนวคดและทฤษฎการจดกจกรรมการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอายทไดตรวจเอกสารมาน เหนไดวา การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ตองยดหลกการสงเสรมสนบสนนใหผสงอายปรบตวเขากบสภาพแวดลอมในวยของตนไดเปนอยางด และตองตอบสนองปรชญาการศกษาตลอดชวต (Lifelong Education) ซงเสนอวาบคคลตองเกดการเรยนรตลอดเวลา อนสอดคลองกบความตองการ (Needs) ของผสงอาย โดยกจกรรมการศกษานอกระบบโรงเรยนและการศกษาตามอธยาศยส าหรบผสงอาย สามารถแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก กจกรรมการศกษาดานความรพนฐาน เพอใหเกดความรพนฐานทจ าเปนตอการด ารงชวต กจกรรมดานการฝกทกษะ เพอใหความรและทกษะอาชพ สรางรายไดกอใหเกดการพงตนเอง และกจกรรมดานขาวสารขอมล ซงเปนการศกษาตามอธยาศยของผสงอาย เพอผสงอายเกดการเรยนรตลอดชวตในการรบมอกบปญหาตางๆ ในชวตไดอยางเหมาะสม ตอนท 3 สมรรถนะและองคประกอบของสมรรถนะ สมรรถนะ (Competency) เปนปจจยในการท างานทเพมขดความสามารถในการแขงขนใหแกองคการ โดยเฉพาะการเพมขดความสามารถในการบรหารทรพยากรมนษยเพราะสมรรถนะเปนปจจยชวยใหพฒนาศกยภาพของบคลากรเพอใหสงผลไปสการพฒนาองคการ องคการตาง ๆ จงพยายามเอาสมรรถนะมาใชเปนปจจยในการบรหารองคการในดานตาง ๆ เชน การบรหารทรพยากรมนษย การพฒนาหลกสตร การพฒนางานบรการ หรอการพฒนาภาวะผน าของผบรหาร เปนตน ดงนนเพอใหมองเหนกรอบความคด และแนวความคดเบองตนเกยวกบสมรรถนะจงจะกลาวถงความเปนมา และความหมาย องคประกอบประเภทของสมรรถนะ การก าหนดสมรรถนะ การวดสมรรถนะ และการประยกตใชสมรรถนะ แนวคดเกยวกบสมรรถนะเรมจากการน าเสนอบทความทางวชาการของเดวด แมคเคลแลนด (David C. McClelland) นกจตวทยาแหงมหาวทยาลยฮาวารดเมอป ค.ศ.1960 ซงกลาวถง ความสมพนธระหวางคณลกษณะทดของบคคล (excellent performer) ในองคการกบระดบทกษะความร ความสามารถ โดยกลาววา การวด IQ และการทดสอบบคลกภาพ ยงไมเหมาะสมในการท านายความสามารถ หรอสมรรถนะของบคคลได เพราะไมไดสะทอนความสามารถทแทจรงออกมาได

31

ตอมาสกอต บ พาร (Scott B. Parry) นยามค าวาสมรรถนะวาคอ กลมของความร (knowledge) ทกษะ(skills) และคณลกษณะ (attributes) ทเกยวของกน ซงมผลกระทบตองานหลกของต าแหนงงานหนง ๆ โดยกลมความร ทกษะ และคณลกษณะดงกลาว สมพนธกบผลงานของต าแหนงงานนน ๆ และสามารถวดผลเทยบกบมาตรฐานทเปนทยอมรบ และเปนสงทสามารถเสรมสรางขนได โดยผานการฝกอบรมและการพฒนา (สกญญา รศมธรรมโชต, 2004) องคประกอบของสมรรถนะหลกตามแนวคดของแมคเคลแลนดม 5 สวน คอ 1. ความร (knowledge) คอ ความรเฉพาะในเรองทตองร เปนความรทเปนสาระส าคญ เชน ความรดานเครองยนต เปนตน 2.ทกษะ (skill) คอ สงทตองการใหท าไดอยางมประสทธภาพ เชน ทกษะทางคอมพวเตอร ทกษะทางการถายทอดความร เปนตน ทกษะทเกดไดนนมาจากพนฐานทางความร และสามารถปฏบตไดอยางแคลวคลองวองไว 3. ความคดเหนเกยวกบตนเอง (self – concept) คอ เจตคต คานยม และความคดเหนเกยวกบภาพลกษณของตน หรอสงทบคคลเชอวาตนเองเปน เชน ความมนใจในตนเอง เปนตน 4.บคลกลกษณะประจ าตวของบคคล (traits) เปนสงทอธบายถงบคคลนน เชน คนทนาเชอถอและไววางใจไดหรอมลกษณะเปนผน า เปนตน 5. แรงจงใจ/เจตคต (motives / attitude) เปนแรงจงใจ หรอแรงขบภายใน ซงท าใหบคคลแสดงพฤตกรรมทมงไปสเปาหมายหรอมงสความส าเรจ เปนตน จากทกลาวขางตน สรปไดวา สมรรถนะในการวจยครงน หมายถง ความร ทกษะ และคณลกษณะทจ าเปนของบคคลในการท างานใหประสบความส าเรจ มผลงานไดตามเกณฑหรอมาตรฐานทก าหนดหรอสงกวา และจากการสงเคราะหแนวคดของแมคเคลแลนดนน สกอตด บ พาร เหนควรจะรวมสวนประกอบทเปนความคดเกยวกบตนเอง คณลกษณะและแรงจงใจเขาเปนกลมเรยกวา คณลกษณะ (attributes) จงสรปไดเมอกลาวถงองคประกอบของสมรรถนะจงสงเคราะหไดเพยง 3 สวนคอ ความร ทกษะ คณลกษณะ ซงตามทศนะของแมคเคลแลนดกลาววา (สกญญา รศมธรรมโชต, 2004) สมรรถนะเปนสวนประกอบขนมาจากความร ทกษะ และเจตคต/แรงจงใจ หรอความร ทกษะ และเจตคต/แรงจงใจ กอใหเกดสมรรถนะ ตอนท 4 การจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตในชมรมผสงอาย นโยบายมาตรการและการด าเนนงานของเครอขายการสงเสรมการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตในชมรมผสงอาย มจดเรมตนขนใน พ.ศ. 2524 นายแพทยประสพ รตนากร ไดด าเนนงานชมรมผสงอายขนทโรงพยาบาลประสาทพญาไท กอนหนาทจะมการด าเนนงานของชมรมผสงอายอยางเตมรปแบบ โดยเหนวาผสงอายทมปญหาดานสขภาพ มกมปญหาดานความเครยดสงดวย ตอมาจงไดขยายโครงการไปยงภาคเหนอ โดยมการด าเนนงานชมรมผสงอายขนเปนครงแรกทจงหวดล าปาง และโรงพยาบาลประสาท จงหวดเชยงใหม เรยกวา “โครงการบรการสขภาพผสงอาย” แบงบรการเปน 2 สวน คอ ดานคลนก ใหบรการตรวจสขภาพแกผสงอาย และดานการออกบรการในชมชน ผลการด าเนนงานในโรงพยาบาลประสาทจงหวดเชยงใหม นบวาไดผลเปนทนาพอใจมาก และมสมาชกในโครงการถง 2,600 คน ซงจากการสมภาษณพบวาสมาชกสวนใหญพอใจกบกจกรรมทโรงพยาบาลจดขน ตอมาใน พ.ศ. 2527 มการจดท าแผนระยะยาวส าหรบผสงอาย กรมประชาสงเคราะหและกระทรวงสาธารณสขไดสนบสนนใหมการตงชมรมผสงอายขน ทงในสวนกลางและสวนภมภาค จงไดมการด าเนนงาน

32

ชมรมผสงอายขนอยางเปนรปธรรมในจงหวดตางๆ ตอมาในป พ.ศ. 2532 ซงเปนปผสงอายสากล ไดมการขยายโครงการรวมกลมผสงอาย เปนชมรมผสงอายเพมมากขน มทงในสวนทกรมประชาสงเคราะหและกระทรวงสาธารณสขใหการสนบสนน (ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมสวสดการสงคมแหงชาต, 2544) จากการศกษาเอกสาร สรปไดวา นโยบายและมาตรการทเกยวของกบการจดการศกษาส าหรบผสงอายทงในระดบชาตและระดบนานาชาต ใหความส าคญในการจดการศกษาตลอดชวตส าหรบผสงอาย ทงการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย เพอใหผสงอายมโอกาสการเรยนรและพฒนาคณภาพชวตไดอยางตอเนองตลอดชวต โดยระบบทบาทหนาทของผสงอายและบคคลทวไปในและระบสวสดการตางๆ รวมทงการกลาวถงสทธของผสงอายโดยตรงทจะไดรบการบรการพนฐานจากสงคม เปนการก าหนดบทบาทหนาท และกรอบการจดท าแผนงานและนโยบายของกระทรวงตางๆ ท เกยวของ เปนอกแนวทางในการท างานจดการศกษาอยางตอเนองตลอดวงจรชวตส าหรบเพอผสงอายทส าคญ โดยการระดมทรพยากรตางๆ ใหพรอมในการชวยเหลอ สนบสนน และสงเสรมผสงอายใหสามารถด ารงชวตไดอยางมนคง และมความสขไดในสงคมตอไป จากการด าเนนงานของภาคเครอขายภาครฐ และภาคเอกชน สามารถสรปไดวา การด าเนนงานทเกยวกบผสงอายสวนใหญเนนในดานสขภาพอนามย การศกษา ดานการงานหารายได และเศรษฐกจ ดานสงคม ดานศลธรรม และดานจตใจ อกทงยงมการวจยและพฒนาองคความรดานผสงอาย โดยประสานง านระหวางองคกรของรฐและเอกชนทปฏบตงานเกยวกบผสงอายในรปแบบของภาคเครอขาย เพอใหคณภาพชวตของผสงอายดยงขน ตอนท 5 งานวจยทเกยวของ

ส านกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน มหาวทยาลยมหดล (2554) ไดท าวจยเรองกระบวนการกจกรรมอบรมพฒนาศกยภาพเจาหนาทและแกนน าผสงอายในชมชน โดยออกแบบหลกสตรในลกษณะคมอการฝกอบรม (Training Package) โดยเนนการพฒนาระบบการดแลผสงอายอยางบรณาการ โดยเปาหมายในการอบรมมทงแกนน าชมรมผสงอาย เจาหนาทสาธารณสข องคกรปกครองสวนทองถน อาสาสมครดานสาธารณสข กลมชมรมผสงอาย รวมทงผแทนองคกรชมชนอนๆ แบงกจกรรมออกเปนกจกรรมกลมใหญและกลมยอย เปนกจกรรมฝกอบรมระยะสน 2 วน ประกอบดวย กจกรรมละลายพฤตกรรม กจกรรมแนะน าวธการฝกอบรม กจกรรมกลมศกษาสถานการณผสงอาย ธรรมชาต แนวทาง และวธการจดกลมผสงอาย การประเมนผสงอาย สรปแนวทางการดแลผสงอายในชมชน และจดกจกรมเปนฐานเกยวกบอาหาร สขภาพฟน สขภาพจต การจดการความเครยด การจดสภาพแวดลอมและสงอ านวยความสะดวก การออกก าลงกายและการฟนฟสภาพ การแลกเปลยนเรยนรและสนทรยสนทนาเพอความเขาใจในผสงอายมตทางวฒนธรรมและจตวญญาณและการบรรยายเรองจตอาสาในผสงอายและการรวมบ าเพญประโยชนตอสาธารณะ โดยจดเปนชดกจกรรมส าหรบแกนน าผสงอายและเจาหนาททมกระบวนทศนเชงบวก เขาใจปญหาและสถานการณของผสงอาย เนนกระบวนการเรยนรและกจกรรมทใหผเขารวมเปนศนยกลาง เรยนรไปพรอมกบวทยากรกระบวนการอกทงยงมชดความรทผเขารวมสามารถไปศกษาดวยตนเองได

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (2555) ไดส ารวจการบรหารจดการของชมรมผสงอาย กจกรรมการด าเนนงาน ปญหาและอปสรรคเพอใหชมรมผสงอายสามารถเปนทพงพงของผสงอายไดจรงในชมชน ในโครงการวจยเรอง “ลกษณะการด าเนนงานและกจกรรมของชมรมผสงอาย” ผลการวจยพบวา สมาชกชมรมผสงอายทขนทะเบยนกบสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ จ านวน 23,040 แหงทวประเทศ

33

ผลการศกษาพบวา ยอดชมรมผสงอายทมการด าเนนงานจรงมเพยง 10,470 แหง นนหมายความวามชมรมผสงอายทมประสทธภาพสามารถด าเนนงานไดจรงแคครงหนงของชมรมผสงอายทงหมดเทานน จากการวจยยงพบอกวา แกนน าของชมรมผสงอายมาจากหนวยงานทหลากหลาย เชนเจาหนาทโรงพยาบาล สถานอนามยรอยละ 37.5 ผสงอายในชมชน รอยละ 34.8 องคการปกครองสวนทองถน องคการบรหารสวนต าบล และเทศบาล รอยละ 10 ผใหญบานรอยละ 4.9 และเจาหนาทพฒนาสงคมรอยละ 3.0 ผลการวจยดงกลาวชใหเหนวา ความส าเรจและความยงยนในการด าเนนงานของชมรมผสงอาย ทมบทบาทหลกในการขบเคลอนงานดานการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชนสวนใหญ เกดจากแกนน าทเปนผเสยสละ สวนปจจยทสงผลใหชมรมผสงอายไมสามารถด าเนนการตอไปไดหรอออนแอนนเกดขนจากความขดแยงระหวางกรรมการ ความขดแยงระหวางสมาชกของชมรมผสงอายเอง มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (2557) ไดท าการวจย เรอง การพฒนาคณภาพชวตของผสงอาย: การพฒนาพนทตนแบบและปจจยส าคญ พบวา การพฒนาแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ตองใหความส าคญกบบทบาทภาคในพนท การท างานในการพฒนาพนทตนแบบในการพฒนาคณภาพชวตผสงอายตองสงเสรมใหผสงอายอยในสงคม สามารถพงพงตนเองไดอยางมประสทธภาพ ซงการพฒนาจะใชแนวทาง 4 มต เพอเปนทศทางในการดแล โดยเรมจากพนทตนแบบและขยายเครอขายตอไป มตท 1 คอ การดแลระยะยาวตอผสงอายกลมพงพง ซงกระบวนการส าคญคอตองสงเสรมใหชมชนเปนแกนหลกในการจดการ อาท การจดกจกรรมเยยมไขผสงอาย ซงถอเปนโครงการทท าใหสขภาพจตของผสงอายดขน มตท 2 คอการสรางอาชพและรายไดรวมทงกจกรรมของผสงอาย เนองจากกลมผสงอายมรายไดจากเบยยงชพของรฐบาลเทานน ซงบางครงอาจไมเพยงพอตอการด ารงชวต ดงนนจงตองหาทางออกใหผสงอายมงานท า เพอสรางรายได และทส าคญเปนการสรางคณคาทางดานจตในใหกบผสงวยดวย มตท 3 คอการปรบสภาพแวดลอมใหเปนมตรกบผสงวย คออยแลวปลอดภย ไมกอใหเกดอนตราย หรอลดความเสยงของการเกดอบตเหต และมตท 4 คอการเตรยมพรอมสวยสงอาย คอตองสงเสรมใหมการเตรยมการ วางแผน และออกแบบไวตงแตเรมตน ทงดานกายภาพและชวภาพ ทง 4 มตของการพฒนานนกจะตองอาศยความรวมมอจากหลากหลายภาคสวน อาท องคกรปกครองสวนทองถน ชมชน แตสวนทส าคญทสดคอผสงอายเองจะตองเขามามสวนรวม รวมคด รวมท า และรวมลงแรง เพอกอใหเกดการพฒนาอยางยงยน และน าไปสเปาหมายคอชมรมผสงอายสามารถจดการตนเองและพงพาตนเองไดอยางมประสทธภาพ ขนษฐา นนทบตร (2557) ไดท าวจยเพอจดท าคมอการจดการความรพฒนาระบบการดแลผสงอายโดยชมชนทองถน เพอสรางองคความรและการเรยนรเกยวกบชดกจกรรมในการดแลผสงอายของแกนน าผสงอายและบคคลทเกยวของ ประกอบดวย 6 กจกรรมหลก คอ 1) การพฒนาศกยภาพ 2) การพฒนาสภาพแวดลอมทเออตอผสงอาย 3) การพฒนาระบบบรการ 4) การจดตงกองทนหรอจดใหมสวสดการชวยเหลอกน 5) การพฒนาและน าใชขอมลในการสงเสรม แกไข หรอจดการปญหาผสงอาย 6 การ พฒนากฎกตการะเบยบแนวปฏบตเพอหนนเสรมการด าเนนกจกรรมเสรมความเขมแขงของชมชนทองถน เพอใชเทยบเคยงการจดกจกรรมส าหรบผสงอายในพนทของตนเอง กอนทจะออกแบบกจกรรมส าหรบพฒนาหรอดแลผสงอายตอไป

34

นวตกรรม

ความร

ทกษะ คณลกษณะ

เชงพฤตกรรม

องคความรจากการศกษาเอกสารและ ถอดบทเรยนในพนท

องคประกอบของสมรรถนะ ทไดจากการถอดองคความร

สถานการณ สภาพ ปญหา และความตองการ ของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

สมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม สมรรถนะหลก

สมรรถนะในงาน สมรรถนะเฉพาะบคคล

ตอนท 6 กรอบแนวคดในการวจย

เปลย

นแปล

ง

35

บทท 3

วธการวจย

การวจยครงนมวตถประสงคเพอพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม โดยมวตถประสงคเฉพาะ ดงน (1) เพอวเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม (2) เพอพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม และ (3) เพอตดตามประเมนผลการใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนจากการทดลองใช การวจยใชกระบวนการวจยและพฒนา (Research and Development) ประยกตใชวธการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) ตามกระบวนการศกษาคนควาอยางเปนระบบ มความยดหยนตามสภาพจรง แบงการวจยเปน 2 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 ขนการวจย (Research Stage) แบงเปน 3 ขนตอน คอ 1.1 การศกษาเอกสารและการถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท เพอวเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 1.2 การพฒนารางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม (R1 =Research ครงท 1) 1.3 การประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม โดยผเชยวชาญ (D1 = Development ครงท 1) ขนตอนท 2 ขนการพฒนา (Development Stage) แบงเปน 3 ขนตอน คอ 2.1 การวางแผน ปรบปรงองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ตามค าแนะน าของผเชยวชาญ และการประเมนความตองการจ าเปน เพอพฒนากจกรรมการเรยนร (R2 =Research ครงท 2) 2.2 การปฏบตการ ทดลองใชนวตกรรมการเรยนรในกลมตวอยาง (D2 = Development ครงท 2) 2.3 การสะทอนผล เพอตดตามประเมนผลการใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนจากการทดลองใช โดยมรายละเอยด ดงน ขนตอนท 1 การวจย 1.1 การศกษาเอกสารและการถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท เพอวเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 1.1.1 การศกษาเอกสาร แบงเปน 6 ขนตอน ดงน

36

1.1.1.1 การสงเคราะหกรอบแนวคด ผวจยสงเคราะหกรอบแนวคดในการศกษาเอกสารจากเอกสารทเกยวของกบองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม จากนนสงเคราะหและสรปเปนกรอบแนวคด (แสดงในภาคผนวก ก)

1.1.1.2 กลมตวอยาง ผวจยคดเลอกเอกสารทเกยวของกบองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมอยางเจาะจงตามเกณฑการคดเลอก คอ เปนเอกสารทจดท าขนในระยะ 10 ป (ระหวาง พ.ศ. 2549 – 2558) เพอใหไดองคความรทสอดคลองกบสภาพปจจบน จากนนน าขอมลทไดมาสรปเปนประเดนหลกตามกรอบแนวคดในการศกษาเอกสาร แบงเปน 2 กลม คอ

1) เอกสารปฐมภม ประกอบดวย เอกสาร ต ารา งานวจย บทความ สารนพนธ และวทยานพนธทงในระดบดษฎบณฑตและมหาบณฑต ในประเดนเกยวกบองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 2) เอกสารทตยภม คอ ขอมลจากอนเทอรเนต โดยการศกษาวเคราะหบทความหรอขอความเกยวกบองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 1.1.1.3 เครองมอทใชในการวจย แบงเปน 2 ชนด คอ 1) แบบศกษาเอกสาร เปนแบบบนทกขอมลทไดจากการศกษาเอกสารและหลกฐานทมการบนทกไวตามสภาพปกต (แสดงในภาคผนวก ข) 2) ตวผวจย ท าหนาทเปนเครองมอวจยโดยอานและศกษาเอกสารแตละเรองอยางละเอยดเพอท าความเขาใจและน าความรมาวเคราะหและสรปเปนประเดน ผวจยน าเครองมอทใชในการวจยใหผทรงคณวฒ จ านวน 5 ทาน (แสดงในภาคผนวก ค) วเคราะหโครงสราง ตรวจสอบความตรงตามเนอหา ความชดเจนในการใชภาษาเพอสอความหมาย และความเหมาะสมในการเรยงขอค าถามหลกและค าถามรอง จากนนน าขอเสนอแนะทไดจากผทรงคณวฒไปปรบปรงเครองมอทใชในการวจย โดยไดเกณฑดชนวดคาความสอดคลองระหวางขอค าถามกบวตถประสงค (Item-objective Congruency Index: IOC) มคาอยระหวาง 0.80-1.00 ซงมากกวา 0.50 ถอวามความสอดคลองกบเนอหาสามารถน าไปใชได 1.1.1.4 การรวบรวมขอมล ผวจยเกบรวบรวมขอมลดวยแบบศกษาเอกสาร โดยการศกษา รวบรวมขอมลจากเอกสารตามเกณฑในขอ 1.2 ตามกรอบแนวคดในการศกษาเอกสาร จากนนวเคราะหสรปเปนประเดน

1.1.1.5 การตรวจสอบขอมล ผวจยพจารณาเฉพาะเนอหาในเอกสารสวนทเกยวของกบกรอบแนวคดในการศกษาเอกสารในการเลอกเอกสารทน ามาศกษา จากนนตรวจสอบขอมลโดยพจารณาความนาเชอถอและความครบถวนสมบรณของแหลงทมาของเอกสาร เชน ปทพมพ สถานทพมพ หนวยงานทพมพ และชอผพมพผโฆษณา เปนตน 1.1.1.6 การวเคราะหขอมล ผวจยใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยน าขอมลมาเรยบเรยงและจ าแนกอยางเปนระบบ จากนนตความหมาย เชอมโยงความสมพนธ ลดทอนขอมล สกดสาระ และสรางขอสรป โดยยดหลกการวเคราะหขอมลแบบสรางขอสรปโดยการจ าแนกชนดขอมลแบบไมใชทฤษฎ (Typological Analytic) ตามท สภางค จนทวานช (2552) เสนอไว คอ จ าแนกขอมล

37

ทวเคราะหตามความเหมาะสมของขอมล โดยจ าแนกขอมลกอน แลวพจารณาความสมพนธของขอมล อธบายถงความสมพนธ และสาเหตของปรากฏการณโดยยดกรอบแนวคดในการศกษาเอกสารเปนหลก จากนนน าเสนอในรปแบบความเรยงและตาราง

1.1.2 การถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท 1.1.2.1 การคดเลอกแนวปฏบตทดในพนท ผวจยคดเลอกแนวปฏบตทดในพนท เพอท าความเขาใจองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทไดจากการศกษาเอกสารในขนตอนท 1.1 โดยเลอกชมรมผสงอายตนแบบเพอเปนตวแทนกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จากโครงการศกษาขอมลชมรมผสงอายทมความเขมแขงเพอเปนตนแบบในการพฒนาศกยภาพชมรมผสงอายของสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ สนบสนนโดยส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (พงษศร ปรารถนาด, 2557) จ านวนรวม 21 ชมรม (แสดงในภาคผนวก ง) จากนนผวจยคดเลอกชมรมทด าเนนการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ตรงตามเกณฑทผวจยก าหนด เพอศกษาแนวปฏบตทด คอ 1) เปนชมรมผสงอายทอยในฐานขอมลของสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ และจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมและมระยะเวลาการด าเนนการอยางนอย 3 ป 2) เปนชมรมผสงอายทจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมดวยตนเอง บรหารงานโดยผสงอายและชมชน กจกรรมการเรยนรทจดประสบความส าเรจไดรบการยอมรบใหเปนตนแบบของชมรม ชมชน หรอกลมอนๆ อยางกวางขวาง

3) เปนชมรมผสงอายทจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมอยางตอเนองและยนยอมใหเกบขอมลการวจย

เมอพจารณาตามเกณฑทผวจยก าหนด ไดชมรมผสงอายทมการด าเนนการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตรงตามเกณฑทก าหนดไว เพอศกษาแนวปฏบตทดในพนท จ านวน 4 แหงกระจายตาม 4 ภมภาคของประเทศไทย ดงแสดงในตารางท 3.1

ตารางท 3.1 ชมรมผสงอายทใชศกษาแนวปฏบตทดในพนท ภาค ชอชมรม ปทจดตง สมาชก (คน) สถานทตง เหนอ ชมรมผสงอาย ต.ยหวา จ.เชยงใหม 2537 2,551 วดสนปาตอง อ.สนปาตอง

จ.เชยงใหม กลาง ชมรมผสงอาย ต.หนองแหน อ.

พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา 2549 1,510 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต าบลหนองแหน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา

อสาน ชมรมรกษสขภาพวดอโศการาม อ.นามน จ.กาฬสนธ

2552 80 วดอโศการาม ต.ยอดแกง อ.นามน จ.กาฬสนธ

ใต

ชมรมผสงอาย อ.เขาชยสน จ.พทลง

2537

242

ศนยเอนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชน โรงพยาบาลเขาชยสน อ.เขาชยสน จ.พทลง

38

1.1.2.2 กลมตวอยาง ผวจยคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงดวยการอางองตอเนองปากตอปาก (Snowball Sampling Technique) เพอระบผใหขอมลส าคญ แบงเปน 4 กลม คอ 1) แกนน าชมรมผสงอายรนเกา (คณะกรรมการบรหารชมรมผสงอาย) 2) แกนน าชมรมผสงอายรนใหม 3) สมาชกชมรมผสงอาย

4) ภาคเครอขายของชมรมผสงอาย (องคกรทมหนาทในการดแลผสงอายในพนทรบผดชอบตามพระราชบญญตการกระจายอ านาจสทองถน พ.ศ. 2542 เชน องคการบรหารสวนต าบล เทศบาล ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยต าบล/แขวง (กศน. ต าบล/แขวง ) ศนยการเรยนชมชน (ศรช.) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต./สถานอนามย) อาสาสมครสาธารณสข (อสม.) อาสาสมครดแลผสงอาย (อผส.) เครอขายจตอาสาตางๆ รวมถงครอบครวของผสงอาย)

1.1.2.3 เครองมอทใชในการวจย แบงเปน 2 ชนดคอ

1) แนวทางการสนทนากลม (focus group outline) เพอรวบรวมขอมลจาก คณะกรรมการบรหารชมรมผสงอาย แกนน าชมรมผสงอาย และสมาชกชมรมผสงอาย

2) แบบสมภาษณเจาะลก (In-depth Interview) เพอรวบรวมขอมลจากภาคเครอขายองคกรทด าเนนงานชมรมผสงอาย

ผวจยน าเครองมอทใชในการวจยใหผทรงคณวฒ วเคราะหโครงสราง ตรวจสอบความตรงตามเนอหา ความชดเจนในการใชภาษาเพอสอความหมาย และความเหมาะสมในการเรยงขอค าถามหลกและค าถามรอง จากนนน าขอเสนอแนะทไดจากผทรงคณวฒไปปรบปรงเครองมอทใชในการวจย โดยไดเกณฑดชนวดคาความสอดคลองระหวางขอค าถามกบวตถประสงค (Item-objective Congruency Index: IOC) มคาอยระหวาง 0.60-1.00 ซงมคามากกวา 0.50 ถอวามความสอดคลองกบเนอหาสามารถน าไปใชได

1.1.2.4 การรวบรวมขอมล ผวจยศกษาขอมลพนฐานจากเอกสารกอนการเกบขอมล จากนนประสานงานกบชมรมผสงอายท เปนแนวปฏบตทด เพอเกบรวบรวมขอมลในพนทจงหวดเชยงใหม จงหวดฉะเชงเทรา จงหวดกาฬสนธ และจงหวดพทลง รวมถง ไดเขารวมศกษาดงานการพฒนาคณภาพชวตผสงอายโดยการมสวนรวมของชมชนผสงอายและนวตกรรมในการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย ณ โรงพยาบาลสามงาม อ าเภอสามงาม และศนยพฒนาคณภาพชวตผสงอาย ต าบลวดขวาง อ าเภอโพทะเล จงหวดพจตร รวมกบคณะกรรมการปฏรปสงคมเพอรองรบสงคมสงวย สภานตบญญตแหงชาต ระหวางเดอนตลาคม 2557 ถงเดอนเมษายน 2558 เพอน าขอมลทไดมาวเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 1.1.2.5 การตรวจสอบขอมล ผวจยใชแนวทางของสภางค จนทวานช (2552) คอ การตรวจสอบขอมลสามเสา (data triangulation) เปนการพสจนวาขอมลทผวจยไดมานนถกตองหรอไม โดยการตรวจสอบขอมลดานเวลา สถานท และบคคลทตางกน เชน การสมภาษณและการสงเกตในเวลาทตางกน หรอการสมภาษณและการสงเกตบคคลทหลากหลายในประเดนเดยวกน การตรวจสอบสามเสาดานผวจย (investigator triangulation) เปนการตรวจสอบขอมลจากการเกบขอมลภาคสนามทมผวจยและผชวยนกวจยจดประเดนการสมภาษณ หลงจากการเกบรวบรวมขอมลแลวน ามาอภปรายเพอไดขอมลทถกตองตรงกนมากทสด และการตรวจสอบขอมลสามเสาดานวธการ (methodological triangulation) เปนการ

39

รวบรวมขอมลทหลากหลายวธในประเดนเดยวกน ซงผวจยใชการศกษาเอกสารและการสงเกตแบบไมมสวนรวม ประกอบการสนทนากลมและสมภาษณเจาะลก 1.1.2.6 การวเคราะหขอมล ผวจยใชการวเคราะหขอมลตามแนวทางของสภางค จนทวานช (2552) โดยวเคราะหขอมลตงแตแรกเขาพนทประกอบกบขอมลทผวจยไดจากการศกษาเอกสารในสวนแรก และไดตรวจสอบกบขอมลเชงลกจากผใหขอมลคนส าคญกอนทผวจยจะตความหรอตดสนสรางขอสรปของผวจย รวมถงการสงเกตบรบทตางๆ ของชมชน การวเคราะหขอมลท าไปพรอมกบการเกบขอมลและสรปผลหลงจากการเกบรวบรวมขอมลสนสด จากนนผวจยน าขอมลทไดมาวเคราะหและสงเคราะหสรปและน าเสนอในรปแบบความเรยง 1.2 การพฒนารางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม (D1 = Development ครงท 1) เมอเกบรวบรวมขอมลในขนตอนท 1.1 แลว ผวจยน าขอมลทไดมาวเคราะหและสงเคราะหเพอยกรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 4 ชนด คอ 1.2.1 องคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 3 ดาน คอ (1) ดานความร (2) ดานทกษะ และ (3) ดานคณลกษณะเชงพฤตกรรม 1.2.2 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 5 ดาน คอ (1) ดานผจดกจกรรมการเรยนร (2) ดานประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา (3) ดานวธการจดกจกรรมการเรยนร (4) ดานสอและเทคโนโลย และ (5) ดานวธการวดผลประเมนผล 1.2.3 กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เปนกจกรรมการเรยนรทบรณาการการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ระยะ 2 วน 1.2.4 คมอการจดกจกรรมการเรยนรและแผนการจดกจกรรมการเรยนร เพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม (แสดงในภาคผนวก จ) 1.3 การประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม โดยผเชยวชาญ (R1 =Research ครงท 1) 1.3.1 กลมตวอยาง ผวจยพจารณาคดเลอกผเชยวชาญเพอท าการตรวจสอบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม โดยการก าหนดเกณฑในการคดเลอก คอ ผเชยวชาญดานการพฒนาชมรมผสงอาย ดานการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน ดานการศกษาตลอดชวต และดานการพฒนานวตกรรมการเรยนร ทงในระดบพนทและระดบนโยบาย ทปฏบตงานมาไมนอยกวา 5 ป ในสถาบน หนวยงาน หรอสถานศกษาทเกยวของ จ านวน 20 คน (แสดงในภาคผนวก ค) 1.3.2 เครองมอทใชในการวจย ผวจยใชแบบประเมน (แสดงในภาคผนวก) เปนแบบมาตรประมาณคา (Rating Scale) แบงออกเปน 3 ตอน ประกอบดวย ตอนท 1 สถานภาพสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 แบบประเมนความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

40

ตอนท 3 แบบประเมนความสอดคลองของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม โดยระดบคะแนนทก าหนดในแบบประเมนรปแบบ มความหมายดงน 5 หมายถง ผทรงคณวฒเหนดวยในระดบ มากทสด 4 หมายถง ผทรงคณวฒเหนดวยในระดบ มาก 3 หมายถง ผทรงคณวฒเหนดวยในระดบ ปานกลาง 2 หมายถง ผทรงคณวฒเหนดวยในระดบ นอย 1 หมายถง ผทรงคณวฒเหนดวยในระดบ นอยทสด

ผวจยน าแบบประเมน ใหผทรงคณวฒ 5 ทาน (แสดงในภาคผนวก) วเคราะหโครงสราง ตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content Validity) ความชดเจนในการใชภาษาเพอสอความหมาย และความเหมาะสมในการเรยงขอค าถามหลกและค าถามรอง จากนนน าขอเสนอแนะทไดจากผทรงคณวฒไปปรบปรงเครองมอในการวจย โดยไดเกณฑดชนวดคาความสอดคลองระหวางขอค าถามกบวตถประสงค ( Item-objective Congruency Index: IOC) มคาอยระหวาง 0.80-1.00 ซงมคามากกวา 0.50 ถอวามความสอดคลองกบเนอหาสามารถน าไปใชได 1.3.3 การรวบรวมขอมล ผวจยเดนทางไปเกบรวบรวมขอมลดวยตนเองและบางสวนสงทางไปรษณยลงทะเบยน 1.3.4. การตรวจสอบขอมล ผวจยรวบรวมแบบสอบถามทไดรบกลบคนจากกลมตวอยางจ านวน 20 ฉบบ คดเปนรอยละ 100 ของแบบสอบถามทงหมด จากนนน าแบบสอบถามไปตรวจสอบความถกตองครบถวนสมบรณแลวจงน าไปวเคราะหขอมล 1.3.5 การวเคราะหขอมล ผวจยวเคราะหขอมล โดยพจารณาจากจากเกณฑ ดงน คาเฉลย 4.50 – 5.00 หมายถง ผเชยวชาญเหนดวยในระดบ มากทสด คาเฉลย 3.50 – 4.49 หมายถง ผเชยวชาญเหนดวยในระดบ มากท คาเฉลย 2.50 – 3.49 หมายถง ผเชยวชาญเหนดวยในระดบ ปานกลาง คาเฉลย 1.50 – 2.49 หมายถง ผเชยวชาญเหนดวยในระดบ นอย คาเฉลย 1.00 – 1.49 หมายถง ผเชยวชาญเหนดวยในระดบ นอยทสด จากนนน าขอมลไปจ าแนก น าภาพรวมของขอคดเหนและขอเสนอแนะไปปรบปรงแกไข

1.3.6 การน าเสนอขอมล ผวจยน าเสนอขอมลในรปแบบความเรยง แผนภาพ และค าอธบายเพอน าไปสทดลองใชในขนตอนการพฒนาตอไป ขนตอนท 2 การพฒนา ขนตอนนมงพฒนานวตกรรมการเรยนรและตดตามประเมนผลการใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขน ประยกตใชวธวจยเชงปฏบตการ โดยผวจยและผเกยวของมสวนรวมในการปฏบตการและวเคราะหวจารณผลการปฏบตรวมกน ผลทไดน าไปปรบนวตกรรมการเรยนร จนไดขอสรปทสามารถน าไปใชแกไขปญหาได แบงเปน 3 ขนตอน คอ การวางแผน การปฏบตการ และการสะทอนผล ดงน

41

2.1 การวางแผน ปรบปรงองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ตามค าแนะน าของผเชยวชาญ และการประเมนความตองการจ าเปน เพอพฒนากจกรรมการเรยนร แบงเปนขนตอนยอย คอ 2.1.1 การก าหนดพนท ผวจยคดเลอกพนทเพอทดลองใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขน ตามเกณฑการคดเลอก คอ 1) เปนชมรมผสงอายทอยในฐานขอมลของสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ ทมระยะเวลาการด าเนนการตอเนองอยางนอย 5 ป 2) เปนชมรมผสงอายทบรหารงานโดยผสงอายรวมกบองคกรชมชนและมทรพยากรการเรยนรทเออตอการจดกจกรรมการเรยนรอยางครบถวน 3) เปนชมรมผสงอายทมความประสงคจะจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม อยในระยะการเดนทางจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสนไดโดยสะดวก และยนยอมใหเกบขอมลการวจย

4) เปนชมรมผสงอายทก าหนดผรบผดชอบในการประสานงานจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมไปใชเปนระยะเวลาตอเนอง เมอพจารณาตามเกณฑทผวจยก าหนด ไดชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม 2.1.2 การก าหนดผมสวนรวม ชมรมผสงอายและผวจยรวมกนก าหนดผมสวนรวมในการผจดกจกรรมการเรยนร โดยรวมกนพจารณาผสอน ผเรยน กจกรรมการเรยนรและเนอหา วธการจดกจกรรมการเรยนร สอและเทคโนโลยทใชในกจกรรมการเรยนร และวธการวดผลประเมนผล และมอบหมายงานทรบผดชอบ โดยผมสวนรวมประกอบดวย ผวจย ผแทนแกนน าชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ผแทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ผแทนจากองคการบรหารสวนต าบลวงน าเขยว ผแทนอาสาสมครดแลผสงอายต าบลวงน าเขยว เจาหนาทสาธารณสขต าบลวงน าเขยว และนสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน 2.1.3 การวเคราะหสถานการณ ผวจย ผแทนแกนน าชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ผแทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ผแทนจากองคการบรหารสวนต าบลวงน าเขยว ผแทนอาสาสมครดแลผสงอายต าบลวงน าเขยว เจาหนาทสาธารณสขต าบลวงน าเขยว และนสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ประชมรวมกนเพอประเมนความตองการจ าเปน เพอพฒนากจกรรมการเรยนร วเคราะหบรบทของชมรมผสงอาย วเคราะหกลมเปาหมาย และส ารวจทรพยากรการเรยนรทเออตอการจดกจกรรมการเรยนร ในวนองคารท 1 กนยายน 2558 เวลา 13.00-16.30 น. ณ หองประชมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม และประชม นสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน ในวนศกรท 4 กนยายน 2558 เวลา 09.00-12.00 น. ณ หองนนทร คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 2.2 การปฏบตการ ทดลองใชนวตกรรมการเรยนรในกลมตวอยาง (D2 = Development ครงท 2) ชมรมผสงอายและผวจยรวมกนทดลองใช นวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ในสวน กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ซง

42

เปนกจกรรมการเรยนร ระยะ 2 วน ระหวางวนพฤหสบดท 8 – วนพฤหสบดท 9 ตลาคม 2558 ณ หองประชมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม โดยกจกรรมในวนท 1 เปนกจกรรมการฝกอบรมเชงปฏบตการ และวนท 2 เปนกจกรรมแลกเปลยนเรยนร และการประเมนความเหมาะสมของคมอการจดกจกรรมการเรยนร (แสดงในภาคผนวก ข) 2.2.1 กลมตวอยาง กลมตวอยางทเขารวมกจกรรมการเรยนร คอ แกนน าชมรมผสงอายรนใหม จ านวน 20 คน คดเลอกอยางเจาะจงจากสมาชกชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ทสมครใจเขารวมกจกรรมการเรยนร และยนยอมใหเกบขอมลการวจย 2.2.2 เครองมอทใชในการวจย แบงเปน 5 ชนด คอ 1) แบบทดสอบกอน-หลง การเขารวมกจกรรมการเรยนร มลกษณะเปนขอค าถามชนดปรนย 4 ตวเลอก จ านวน 20 ขอ เพอวดความร (Knowledge = K) ผวจยน าแบบทดสอบกอน-หลง การเขารวมกจกรรมการเรยนรไปใชทดลองใชกบแกนน าชมรมผสงอายทไมใชกลมตวอยาง จ านวน 20 คน โดยแบบทดสอบกอน-หลง การเขารวมกจกรรม มคาความยากงาย ระหวาง 0.43 ถง 0.75 และมคาอ านาจจ าแนก ระหวาง 0.51 ถง 0.83 และ หาคาความเชอมนของแบบทดสอบกอน-หลง ทงฉบบโดยใชสตร KR-20 ไดคาความเชอมนทงฉบบเทากบ 0.84 2) กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทผวจยพฒนาขน ตรวจสอบคณภาพโดยใหผทรงคณวฒ 20 ทาน (แสดงในภาคผนวก) วเคราะหโครงสราง ตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content Validity) ความชดเจนในการใชภาษาเพอสอความหมาย และความเหมาะสมในการจดล าดบกจกรรมการเรยนร เสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม โดยไดเกณฑดชนวดคาความสอดคลองระหวางขอค าถามกบวตถประสงค ( Item-objective Congruency Index: IOC) มคาอยระหวาง 0.80-1.00 ซงมคามากกวา 0.50 ถอวามความสอดคลองกบเนอหาสามารถน าไปใชได 3) แบบประเมนทกษะ ดวยการสงเกตตามธรรมชาต (naturalistic observation) ในสถานการณจรงและสถานการณจ าลอง เปนแบบสงเกตทมโครงสราง (Structured observation form) แบบประเมนคา (Rating scale) เปนแบบสงเกตทผสงเกตตองประเมนคาสงทสงเกตได และความถในการเกด โดยมเกณฑในการวจยคาก าหนดไวลวงหนา ตรวจสอบคณภาพโดยใหผทรงคณวฒ 5 ทาน (แสดงในภาคผนวก) วเคราะหโครงสราง ตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content Validity) ความชดเจนในการใชภาษาเพอสอความหมาย และความเหมาะสมของแบบประเมนทกษะ โดยไดเกณฑดชนวดคาความสอดคลองระหวางขอค าถามกบวตถประสงค (Item-objective Congruency Index: IOC) มคาอยระหวาง 0.80-1.00 ซงมคามากกวา 0.50 ถอวามความสอดคลองกบเนอหาสามารถน าไปใชได ผวจยน าแบบประเมนทกษะ ดวยการสงเกตตามธรรมชาต (naturalistic observation) ในสถานการณจรงและสถานการณจ าลอง ไปใชทดลองใชกบ แกนน าชมรมผสงอายทไมใชกลมตวอยาง จ านวน 20 คน แลวหาคาความเชอมน (Reliabilty) โดยการหาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha Coefficient) ได 0.812 ซงมคามากกวา 0.70 ถอวาแบบประเมนทกษะมระดบความเชอมนทสามารถน าไปใชได 4) แบบประเมนคณลกษณะเชงพฤตกรรม ตรวจสอบคณภาพโดยใหผทรงคณวฒ 5 ทาน (แสดงในภาคผนวก) วเคราะหโครงสราง ตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content Validity) ความชดเจนในการใชภาษาเพอสอความหมาย และความเหมาะสมของแบบประเมนทกษะ โดยไดเกณฑดชนวดคา

43

ความสอดคลองระหวางขอค าถามกบวตถประสงค ( Item-objective Congruency Index: IOC) มคาอยระหวาง 0.80-1.00 ซงมคามากกวา 0.50 ถอวามความสอดคลองกบเนอหาสามารถน าไปใชได 5) แบบประเมนความพงพอใจในการรวมกจกรรมการเรยนร ตรวจสอบคณภาพโดยใหผทรงคณวฒ 5 ทาน (แสดงในภาคผนวก) วเคราะหโครงสราง ตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content Validity) ความชดเจนในการใชภาษาเพอสอความหมาย และความเหมาะสมของแบบประเมนทกษะ โดยไดเกณฑดชนวดคาความสอดคลองระหวางขอค าถามกบวตถประสงค ( Item-objective Congruency Index: IOC) มคาอยระหวาง 0.80-1.00 ซงมคามากกวา 0.50 ถอวามความสอดคลองกบเนอหาสามารถน าไปใชได

ผวจยน าแบบประเมนความพงพอใจในการรวมกจกรรมการเรยนร ไปใชทดลองใชกบ xxx จ านวน xx คน แลวหาคาความเชอมน (Reliabilty) โดยการหาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha Coefficient) ได 0.851 ซงมคามากกวา 0.70 ถอวาแบบประเมนแบบประเมนความพงพอใจในการรวมกจกรรมการเรยนร มระดบความเชอมนทสามารถน าไปใชได 2.2.3 การรวบรวมขอมล ผวจยเดนทางไปเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดยใชวธอธบายประกอบ โดยผวจยกอธบายวตถประสงค ประโยชนทจะไดรบจากการวจยครงนและวธการตอบอยางคราวๆ เพอใหกลมตวอยางเกดความเขาใจ จากนนตอบแบบสอบถามพรอมกนโดยมผชวยนกวจยประจ ากลมอ านวยความสะดวก 2.2.4. การตรวจสอบขอมล ผวจยรวบรวมแบบสอบถามทไดรบกลบคนจากกลมตวอยางจ านวน 20 ฉบบ คดเปนรอยละ 100 ของแบบสอบถามทงหมด จากนนน าแบบสอบถามไปตรวจสอบความถกตองครบถวนสมบรณแลวจงน าไปวเคราะหขอมล 2.2.5 การวเคราะหขอมล ผวจยวเคราะหขอมล โดยใชสถตพนฐาน คารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ประกอบการวเคราะหเนอหาจากขอมลความคดเหนเช งคณภาพของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทเขารวมการทดลองใชนวตกรรมการเรยนรการน าผลทไดจากการประเมนนวตกรรมการเรยนรมาปรบปรง แกไข และพฒนานวตกรรมการเรยนร

ผวจยประเมนผลความความเปนประโยชนและความพงพอใจของแกนน าชมรมผสงทมตอนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขน ดวยขอค าถามทมลกษณะเปนมาตราสวนประมาณคา (Likert Scale type) 5 ระดบ โดยแตละระดบมความหมายดงน 5 หมายถง ระดบทผตอบเหนวามประโยชน/พงพอใจมากทสด 4 หมายถง ระดบทผตอบเหนวามประโยชน/พงพอใจมาก 3 หมายถง ระดบทผตอบเหนวามประโยชน/พงพอใจปานกลาง 2 หมายถง ระดบทผตอบเหนวามประโยชน/พงพอใจนอย 1 หมายถง ระดบทผตอบเหนวามประโยชน/พงพอใจนอยทสด

44

ดงนนสามารถก าหนดเกณฑการแปรผลตามเกณฑเฉลย ได ดงน คะแนนเฉลย 4.51-5.0 หมายความวา มประโยชน/พงพอใจมากทสด คะแนนเฉลย 3.51-4.50 หมายความวา มประโยชน/พงพอใจมาก คะแนนเฉลย 2.51-3.50 หมายความวา มประโยชน/พงพอใจปานกลาง คะแนนเฉลย 1.51-2.50 หมายความวา มประโยชน/พงพอใจนอย คะแนนเฉลย1.0-1.50 หมายความวา มประโยชน/พงพอใจนอยทสดหรอไมเหนดวย จากนนน าขอมลไปจ าแนก น าภาพรวมของขอคดเหนและขอเสนอแนะไปปรบปรงแกไข 2.2.6 การน าเสนอขอมล ผวจยน าเสนอขอมลในรปแบบความเรยง แผนภาพ และค าอธบายเพอน าไปสทดลองใชในขนตอนการพฒนาตอไป

2.3 การสะทอนผล เพอตดตามประเมนผลการใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนจากการทดลองใช ในระยะสนสดกจกรรมผวจยจดเวทแลกเปลยนเรยนร ระหวางผมสวนรวมประกอบดวย ผวจย ผแทนแกนน าชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ผแทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ผแทนจากองคการบรหารสวนต าบลวงน าเขยว ผแทนอาสาสมครดแลผสงอายต าบลวงน าเขยว เจาหนาทสาธารณสขต าบลวงน าเขยว และนสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน ในวนศกรท 16 ตลาคม 2558 จ านวน 20 คน ณ หองประชมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม เพอรายงานผลการวจยเบองตน รายงานผลสมฤทธการเรยนร และใหผมสวนรวมในการพฒนานวตกรรมการเรยนรสะทอนความคดเหน พรอมเสนอแนวทางการพฒนา รวมถงรบฟงขอเสนอแนะอนๆ ทเกยวของกบการน านวตกรรมการเรยนรไปสการปฏบตจรงในพนทบรบทอนๆ เครองมอทใชในระยะนคอ แนวทางการสนทนากลม โดยน าขอมลทไดรบจากทกฝายไปปรบปรงแกไขนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมและน าเสนอเปนรายงานวจยฉบบสมบรณ

จรยธรรมในการวจย ผวจยแจงใหกลมผใหขอมลทราบขอมลเกยวกบการแสดงเจตนาเขารวมงานวจย การเปดเผยขอมล

การบนทกภาพหรอเสยงของผใหขอมลผวจยขออนญาตทกครง และหากกลมตวอยางไมยนดใหขอมลสามารถออกจากการศกษาวจยไดทกเมอ ในการเกบขอมลวจยและผวจยเปนผเกบขอมลดวยตนเอง การเขาถงขอมลเชงปรมาณผวจยสามารถเขาถงขอมลไดเพยงคนเดยวและขอมลทงหมดจะถกท าลายภายหลงการวจยเสรจสมบรณ

ผวจยสรปรายละเอยดวธการด าเนนการวจยและกรอบแนวคดการด าเนนการวจย ดงแสดงในแผนภมท 3.1 -3.2

45

แผนภมท 3.1 รายละเอยดวธการด าเนนการวจย

ขนตอน กระบวนการ ผลทไดรบ ระยะท 1 การวเคราะหแ ล ะ ส ง เ ค ร า ะ หอ ง ค ป ร ะ ก อ บ ข อ งส ม ร ร ถ น ะ แ ล ะ แ น วท า ง ก า ร เ ร ย น ร เ พ อเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใ ห ม ด ว ย ก า ร ศ ก ษ าเอกสาร

ระยะท 2 การวเคราะหแ ล ะ ส ง เ ค ร า ะ หอ ง ค ป ร ะ ก อ บ ข อ งส ม ร ร ถ น ะ แ ล ะ แ น วท า ง ก า ร เ ร ย น ร เ พ อเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมด วยการถอดองคความรจากแนวปฏบตทดในพนท

ระยะท 3 การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใ ห ม แ ล ะ ต ด ต า มป ร ะ เ ม น ผ ล ก า ร ใ ชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนจากการทดลองใช

- การศกษาเอกสาร วตถประสงคการวจย ขอท 1 - องคประกอบของสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม - แนวทางการเรยนร เพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

- การศกษากรณตวอยางทด วตถประสงคการวจย ขอท 1 - องคประกอบของสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม - แนวทางการเรยนร เพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

- การศกษาสภาพ ปญหา และความตองการของแกนน าชมรมผสงอาย - การรางนวตกรรมและตรวจสอบนวตกรรมโดยผทรงคณวฒ - การทดลองใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนใชในพนท - การประเมนและตดตามผล

- การปรบปรงนวตกรรม

วตถประสงคการวจย ขอท 2-3 น ว ต ก ร ร ม ก า ร เ ร ย น ร เ พ อเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

46

แผนภมท 3 กรอบแนวคดการด าเนนการวจย

องคประกอบของสมรรถนะแกนน าชมรมผสงอายรนใหมจากการศกษาเอกสารและการถอดองคความรแนวปฏบตทดในพนท

แนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสม ร ร ถน ะขอ งแ กน น า ชม ร มผสงอายรนใหมการศกษาเอกสารและการถอดองคความรแนวปฏบตทดในพนท

สภาพ ปญหา ความตองการในการเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

INPUT 1. วเคราะหกลมเปาหมายและวเคราะหบรบทของชมชน 2. สรางและพฒนานวตกรรมการเรยนร 3. ก าหนดเปาหมายของนวตกรรมการเรยนร 4. ก าหนดเนอหาวชา 5. ก าหนดจดประสงคการเรยนร 6. ก าหนดกจกรรมการเรยนร 7. ก าหนดสอและแหลงการเรยนร 8. ก าหนดกระบวนการวดและประเมนผลการเรยนร

PROCESS 9. ด าเนนการจดกจกรรมการเรยนร เพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ตามองคประกอบของสมรรถนะ

- คอ ความร ทกษะ คณลกษณะเชงพฤตกรรม

OUTPUT

10. ตดตามและประเมนผลการใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขน

FEEDBACK 11. ปรบปรง แกไข พฒนาทกขนตอน

นวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

47

บทท 4

ผลและวจารณ

การวจยเรอง “การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม” ผวจยน าเสนอผลการวเคราะหขอมลเปน 2 ตอน รวมทงไดเสนอขอวจารณ ดงน ตอนท 1 ผลการวจย แบงเปน 3 ตอน คอ

ตอนท 1.1 ผลการศกษาเอกสารและการถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท ตอนท 1.2 ผลการพฒนารางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย

รนใหม ตอนท 1.3 ผลการประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย

รนใหม โดยผเชยวชาญ ตอนท 2 ผลการพฒนา แบงเปน 3 ตอน คอ

ตอนท 2.1 ผลการวางแผน ตอนท 2.2 ผลการปฏบตการทดลองใชนวตกรรมการเรยนรในกลมตวอยาง ตอนท 2.3 ผลการสะทอนผล

ตอนท 1 ผลการวจย

ตอนท 1.1 ผลการศกษาเอกสารและการถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท สวนท 1 ผลการศกษาเอกสาร 1) องคประกอบของสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม จากการศกษาเอกสารทเกยวของกบองคประกอบของสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรน

ใหม จ านวน 16 รายการ พบองคประกอบของสมรรถนะทจ าเปนส าหรบแกนน าชมรมผสงอาย แบงเปนดาน ความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรม ดงน

ล าดบท ชอเอกสาร ผจดท า องคประกอบของสมรรถนะ 1 รายงานการวจยเรอง การพฒนารปแบบชมรม

ผสงอาย ไดน าเสนอวาในระยะการสรางรปแบบชมรมผสงอาย

ประนอม โอทกานนท (2543)

ความร - การเสรมสรางอ านาจใหแกประชาชน (Empowerment) ทกษะ - การจดกจกรรมกลม - การบรหารจดการ คณลกษณะ - ความเอออาทร

2 การศกษาเรอง การมสวนรวมของผสงอายในชมรมผสงอายทผานเกณฑการประเมนชมรมผสงอายทเขมแขง จงหวดนครราชสมา

ศรพร เกษธนง (2550) ความร - สทธประโยชนของผสงอาย - นโยบายสวสดการผสงอาย

48

- อานออกเขยนได - การขบเคลอนกระบวนการทางสงคม

3 รายงานผลการศกษาเรองอตลกษณและความสามารถทางการสอสารของแกนน าชมรมผสงอาย ต าบลโพธไทรงาม จงหวดพจตร

ก าจร หลยยะพงศ (2552) ความร - ความเปนผน า - วฒนธรรมชมชน ทกษะ - ความรวมมอและการท างานรวมกบบคคลอน - การวเคราะหตนเอง - การสอสาร - การบรหารจดการ - การแสวงหาขอมลขาวสาร - การจดเกบเอกสาร/พสด - การวางกลยทธ - การท างานกบเครอขาย - การหาเพอน - การสรางสมพนธภาพทด - การสอสารกบเยาวชน - การหาผสบทอดชมรมผสงอายใหกบเยาวชนและคนรนกลาง - การวเคราะหคน

4 รายงานวจยเรอง ตวแบบการดแลผสงอายทดของครอบครวและชมชนเขตเมองและกรงเทพมหานคร

นารรตน จตรมนตร และคณะ (2552)

ความร - การจดการความร - การแสวงหาแหลงเรยนร - การจดกจกรรมนนทนาการ คณลกษณะ - ความเสยสละ/จตอาสา

5 การวจยเรอง ปจจยท านายความผาสกทางใจของผสงอายทเขารวมกจกรรมอาสาสมคร โดยความผาสกหมายถงความรสกของผสงอายทไดเขารวมกจกรรมอาสาสมครทแสดงใหเหนถงการมความสขกายและสขใจ

ปรยาวรรณ สดจ านงค (2552)

คณลกษณะ - ความสามคคปรองดอง - การพงพาอาศยกน - การไดรบความยอมรบและเคารพนบถอ - ความเบกบาน - การไดรบความสนบสนนจากครอบครว - ความเหนคณคาในตนเอง

6 รายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2551 สมศกด ชณหรศม (2552) ความร - การดแลสขภาพ - การพฒนาชมชน ทกษะ - การเปนวทยากร

7 การศกษาเรอง การสอสารเพอการเสรมสราง อภชา นอมศร (2552) ทกษะ

49

ความเขมแขงของภาคเครอขายสขภาพโดยกองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ โดยศกษาปจจยทสามารถท านายของการสอสารทสรางความเขมแขงใหแกเครอขายสขภาพ

- การประสานภาคเครอขายระดบชาต/จงหวด - การขอรบการสนบสนนทน/ทรพยากรจากหนวยงานภายนอก - การประชาสมพนธ - การสรางความเขมแขงของทมงานคณลกษณะ - การมจตอาสา - การปฏสมพนธทด

8 การทบทวนและสงเคราะหองคความรผสงอายไทย พ.ศ.2545-2550

ชนตา วชชาวธ และคณะ(2553)

ความร - การจดท าแผนงาน - การก าหนดแผนงาน - การเสรมสรางพลงอ านาจ

9 โครงการศกษาเพอหารปแบบการสงเสรมการมงานท าแกผสงอายในพนทชนบท

สถาบนวจยประชากรและสงคม (2553)

ทกษะ - ทกษะการประสานงาน - ทกษะการสรางบรรยากาศการเรยนร - ทกษะการเปนผอ านวยความสะดวกในการเรยนร (Facilitator)

10 รายงานการสงเคราะหระบบการดแลผสงอายในระยะยาวส าหรบประเทศไทย

สมฤทธ ศรธ ารงคสวสด และ ก น ษ ฐ า บ ญ ธ ร ร ม เ จ ร ญ (2553)

ความร - การพฒนาโครงการ - การเขยนโครงการใหตรงกบประเดน ทกษะ - สามารถเชอมโยงกบหนวยงานตาง ๆ ในพนทได - การท างานเปนทม

11 รายงานการวจยเรองการศกษาและการเรยนรตลอดชวตของผสงอายไทย

อาชญญา รตนอบล และคณะ (2554)

ทกษะ - การจดกจกรรมการเรยนร - การท างานอยางมสวนรวม

12 รายงานประจ าปสถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2553

สมศกด ชณหรศม (2555) ทกษะ - การจดกจกรรมการเรยนรได - การแสวงหาความรวมมอและการมสวนรวมของสมาชกในชมชน (Community Based Initiatives) - การพฒนาตนเองใหเปนสอและแหลงการเรยนรของชมชน

13 การศกษาเรองลกษณะกจกรรมและการด าเนนงานของชมรมผสงอาย

ศศพฒน ยอดเพชร และคณะ (2555)

ทกษะ - ทกษะการน าประชม - ทกษะการจดกจกรรมเปน

50

สอกลางในการดงดดสมาชกและบคคลอนใหกลบมาเหนความส าคญของชมรมคณลกษณะ - การประนประนอม ลดขอขดแยง - การมจตอาสา - ความเสยสละ - การบรหารเวลา - ภาวะผน า

14 โครงการถอดบทเรยนและสงเคราะหแนวทางปฏบต “มตการดแลระยะยาวส าหรบผสงอายทมภาวะพงพง”

ลลตยา กองค า (2556) ทกษะ - การดงความเขมแขงของชมรมออกมาใชใหเกดประโยชน - การผสานประโยชนของภาคเครอขาย - การอ านวยความสะดวกในการเขาถงทรพยากรตาง ๆ - การพฒนาตนเองใหเปนผอ านวยความสะดวกในการเรยนร (Facilitator)

15 โครงการพฒนาพนทตนแบบจดระบบปฏบตการเพอพฒนาคณภาพชวตของผสงอายดวยกระบวนการแลกเปลยนเรยนร จ.สงหบรและปทมธาน

ม ล น ธ ส ถ า บ น ว จ ย แ ล ะพฒนาผสงอายไทย (2556)

ความร - การกจกรรมทางสงคมในดานรปแบบและการด าเนนกจกรรมตาง ๆ - การพฒนาอาชพเพอสงเสรมรายได ทกษะ - การท างานรวมกบจตอาสาทเปนคนตางวย คณลกษณะ - การท างานรวมกนเปนทม - จตอาสา

16 รายงานการวจยเรองโครงการการประเมนผลการด าเนนงานโครงการขยายผลอาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.)

ความร - ดานสขภาพอนามย สงคม การตดตอสอสาร ทกษะ - การท างานรวมกบกลมอน - การจดกจกรรมทางการเรยนร - การแสวงหาแรงบนดาลใจ

51

จากการศกษาเอกสารทเกยวของกบองคประกอบของสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม จ านวน 16 รายการ พบองคประกอบของสมรรถนะทจ าเปนส าหรบแกนน าชมรมผสงอาย แบงเปนดาน ความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรม ดงน ความร หมายถง ขอมล เนอหา หรอองคความรเฉพาะทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมจ าเปนตองร ถอวาเปนสมรรถนะหลก (Core Competency) ทจ าเปนส าหรบแกนน าชมรมผสงอาย คอ การเปนบคคลแหงการเรยนร หมายถง การแสวงหาความรใหม เพอแกปญหาและพฒนาตนเอง อนจะขยายผลไปสความรดานอนๆ เชน การแสวงหาขอมลขาวสารและความรในการวเคราะหตนเอง เปนตน นอกจากความรทางโลกแลว ยงควรมความรทางธรรมดวย ทกษะ หมายถง ความสามารถหรอความช านาญการในการปฏบตงานทงทางดานรางกายและดานสมองเฉพาะทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมจ าเปนตองร ซงเปนระดบสมรรถนะในงาน (Functional Competency) ประกอบดวย 1. ทกษะการคดเชงระบบ หมายถง ความรทจะน าไปสการคดในภาพรวม โดยจดล าดบองคประกอบยอยทมความสมพนธกน การอ านวยการ การก าหนดรปแบบและวางแผนการด าเนนการจดกจกรรมตาง ๆ การคดวเคราะห 2. ทกษะการสอสาร หมายถง ความรเกยวกบกระบวนการถายทอดขอมลขาวสาร ความรสกนกคดและอารมณจากบคคลหนงไปยงบคคลอนเพอใหเกดความเขาใจและการยอมรบรวมกนในกลมการประสานงาน การจดกจกรรมกลม การน าประชม ความรอบรและสามารถเชอมโยงกบหนวยงานอน ๆ ประกอบดวย การประสานภาคเครอขายในระดบจงหวด และการขอรบสนบสนนจากหนวยงานภายนอก 3. ทกษะพฒนาตนเองไปสการเปนแกนน าชมรมผสงอายมออาชพ หมายถง มความรและความเขาใจในการบรหารจดการชมรมผสงอายเปนอยางดจนมความช านาญหรอเชยวชาญในการปฏบตงานจนเปนทยอมรบ และถายทอดความรนนดวยทกษะสวนบคคลเพอพฒนาชมรมผสงอาย เชน การเปนวทยากรกระบวนการ การจดกจกรรมการเรยนร การเปนผอ านวยความสะดวกในการเรยนร (Facilitator) การแสวงหาแกนน ารนใหมหรอผมศกยภาพสง (talent) ของชมรม การเสรมพลงอ านาจใหแกชมชน/ชมรมเปนตน คณลกษณะเชงพฤตกรรม หมายถง แรงจงใจทเปนแรงขบใหแกนน าชมรมผสงอายมความสามารถในการปฏบตงานไดอยางตอเนอง อปนสยหรอลกษณะทางกายภาพทมการตอบสนองตอขอมลหรอสถานการณตางๆ อยางสม าเสมอ และอตมโนทศน ทศนคตหรอคานยมสวนบคคลของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ซงเปนระดบสมรรถนะเฉพาะบคคล (Individual Competency) คอ การมจตอาสา และการเหนคณคาในตนเอง ประกอบดวย ความพงพอใจในชวต การไดรบการสนบสนนจากบคคลในครอบครว เปนตน

2) แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย จากการศกษาเอกสารทเกยวของกบแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย จ านวน 13 รายการ เพอสงเคราะหแลวน าไปใชพฒนานวตกรรมการเรยนร โดยแบงเปน 3 องคประกอบสอดคลองกบองคประกอบของสมรรถนะ คอ แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาความรของแกนน าชมรมผสงอาย แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาทกษะของแกนน าชมรมผสงอาย และแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาคณลกษณะเชงพฤตกรรมของแกนน าชมรมผสงอาย มรายละเอยด ดงน

52

ตารางท 4.2 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาความร ล าดบท ชอเอกสาร ผจดท า แนวทางการจดกจกรรม

1 การศกษาเรองการพฒนารปแบบการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยของ กศน.ต าบล: การประยกตใชการวเคราะหองคประกอบเชงยนยนและการวจยปฏบตการ

ธรศกด ศรสรกล (2555) การพฒนาความรดวยการเรยนรแบบมสวนรวม 1.1 รวมก าหนดนโยบาย ในการวางแผนหรอเสนอแนวทาง ก าหนดหลกสตร กจกรรมหรอโครงการ วเคราะหปญหาและเสนอความตองการ และรวมการสรรหาหรอแตงตงกรรมการหรอบคลากร 1.2 รวมด าเนนงาน 1.3 รวมประชาสมพนธและประสานงานภาคเครอขาย 1.4 รวมในการตดตามผลและประเมนผล 1.5 รวมในการรบประโยชน

2 การศกษาเรองการมสวนรวมทางการเมองของผสงอาย : กรณศกษาชมรมผสงอายจงหวดปราจนบร

ปยกานดา บญนธ (2552) การพฒนาความรดวยการจดกจกรรมการเรยนรตามระดบความรของผสงอาย ผานกจกรรมทางสงคม

3 การศกษาเรองกระบวนการเรยนรของชมชนเพอสรางเสรมจตส านกการมสวนรวมในการพฒนาทองถน

อญธกา ชงกฤษ (2554) การพฒนาความรดวยกระบวนการเรยนรของชมชนโดยรบการสนบสนนจากภาคเครอขาย

4 การศกษาเรอง วาทกรรม "ชาวบาน" กบการจ ากดตนเองในการมสวนรวมทางการเมอง

จารวรรณ แกวมะโน(2551)

การพฒนาความรเพอการแยกแยะและแสดงพฤตกรรม

5 การศกษาเรองการพฒนารปแบบการดแลผสงอายโดยการมสวนรวมของชมชน จงหวดนครราชสมา

สรพล ชยภพ (2552) การพฒนาความรการดงศกยภาพทนทางสงคมแบบ “พหภาค” ประกอบดวยคนภายใน ครอบครวองคการบรหารสวนต าบล หรอ อบต. บาน วด โรงเรยน ศนยสขภาพชมชนหรอสถาน อนามย และชมรมผสงอาย - กจกรรมการเรยนรควรมระยะเวลาไมนานมาก - เนอหาดานความร ควรสอดคลองกบ วฒนธรรมการดแลผสงอายในชมชน เนน ความรเกยวกบการด าเนนชวตประจ าวน สขภาพกาย สขภาพจต เศรษฐกจ สงคม

53

และสภาพแวดลอมของชมชน รวมถง ความรเกยวกบนโยบายกฎหมายทเกยวของกบผสงอาย - การประเมนเนนการประเมนตนเอง

6 การศกษาเรองการมสวนรวมของผสงอายในการจดกจกรรมเพอสขภาพ

กณกนนต หยกสกล (2551)

- เนอหาการจดกจกรรมการเรยนร เนนความรเกยวกบการบรหารโครงการอยางมสวนรวม 5 ขนตอน คอ ขนวเคราะหปญหา ขนหาสาเหต ขนวางแผน ขนปฏบต และ ขนตดตามประเมน - ความรเกยวกบการออกแบบโจทยในการสรางกจกรรมการเรยนรรวมกน

7 การศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมของสมาชกในกจกรรมของชมรมผสงอายจงหวดอางทอง

ปราณ อมสมบต (2546) - ความรดานการขอรบการสนบสนนทางสงคม - ความรเกยวกบความสมพนธทางบวกกบการมสวนรวมของสมาชกในกจกรรมชมรมผสงอาย

8 การศกษาเรองการวางแผนสงเสรมสขภาพผสงอายโดยการมสวนรวมของชมชนบาน ทาศาลา ต าบลทาศาลา อ าเภอมญจาคร จงหวดขอนแกน

เศรษฐพงศ จาตา (2548) การจดกจกรรมการเรยนรส าหรบผสงอายเพอพฒนาดานความร แบงเปน 3 ระดบ คอ 1) การสรางความประทบใจ เพอสรางความคนชนใหเกดกบชมชนเพอใหชมชนไดเกดการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน ซงในระยะดงกลาวเนนการคนหาปญหาและความตองการของผสงอาย 2) การสรางแนวทางในการพฒนา ขนตอนนเปนการแลกเปลยนความเหน 3) การควบคมเปนการน าเอาแนวความคดขางตนมาสการปฏบตอยางเปนรปธรรม

9 การศกษาเรองการพฒนาการมสวนรวมของชมชนในการสงเสรมสขภาพผสงอายบานคกเหนอ อ าเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย

ศรญญา นพวบลย (2556) การพฒนาความรของผสงอายใชเทคนค AIC 3 ขนตอน คอ 1) Appreciation เปนการสรางความเขาใจตอชมชน 2) Influence เปนการสราง

54

แนวทางในการพฒนาผสงอาย 3) Control เปนการก าหนดแนวทางไปสการปฏบตอยางเปนรปธรรม

10 การศกษาเรองการพฒนารปแบบการสรางเสรมสขภาพผสงอายโดยการมสวนรวมของชมชนบานหองแซง ต าบลหองแซง อ าเภอเลงนกทา จงหวดยโสธร

นาถวทกษ มลสาร (2556) กระบวนการพฒนาความร ม 10 ขนตอน ประกอบดวย 1) แตงตงคณะท างาน 2) ศกษาบรบท และสภาพการมสวนรวมของชมชน 3) ประชมถกปญหา 4) การอบรมพฒนาศกยภาพแกนน า 5) การศกษาดงาน 6) ประชมคณะท างาน 7) ด าเนนการตามแผนทก าหนด 8) ตรวจสอบตดตาม 9) จดเวทแลกเปลยนเรยนร 10) ประเมนผล - องคประกอบส าคญ 4 ประการในการพฒนาความรส าหรบผสงอาย คอ 1) การมแกนน าในพนทหรอชมชน (Community Actor) 2) การจดตงกองทนเฉพาะในพนท (Community fund) 3) การตดตามเยยมเยยนเรยนรระหวางกน (Community-cross Learning) 4) การเขาใจบรบทพนทและวฒนธรรมชมชน (Community Culture)

11 การศกษาเรองการมสวนรวมของชมชนในการพฒนาต าบลตนแบบดานการดแลสขภาพผสงอายระยะยาว ต าบลธาต อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน

ศตวรรษ ศรพรหม (2556) กระบวนการใหความรส าหรบผสงอาย ประกอบไปดวย 1) การตงคณะท างาน 2) การศกษาขอมลพนฐาน 3) การประชมจดท าแผน 4) การนเทศและตดตามผลการด าเนนงาน 5) การสรปผลและถอดบทเรยนการด าเนนงาน - รปแบบการด าเนนงานเพอพฒนาความรผ ส งอายแบบ

55

Double - CAMP ประกอบไปด วย การม คณะกรรมการด าเนนงาน (Committee) การส อ ส า ร ป ร ะ ช า ส ม พ น ธ (Communication) การมผบรหาร (Administrator) การพฒนาศกยภาพ (Ability) มงบป ระ มาณ ( Money)กา รสรางแรงจงใจ (Motivation) การวางแผน (Planning) และ การมสวนรวม (Participation)

12 การศกษาเรอง การศกษาวธปฏบตทเปนเลศในการเขารวมกจกรรมการพฒนาสงคมของชมรมผสงอาย อ าเภอเมอง จงหวดนครปฐม

อสราภรณ ชชวง (2554) - กระบวนการเรยนร-ตองเชอมโยง 3 ปจจยหลก ไดแก คน ความรและกจกรรมเขาดวยกน - ความรเปนเรองเกยวกบทองถน ความร สขภาพ ทจะท าใหคนในชมชนมความรวมมอกน

13 การศกษาเรอง ปจจยเชงสาเหตของพฤตกรรมสขภาพของผสงอายในเขตภมภาคตะวนตกของประเทศไทย มวตถประสงคการวจยเพอโดยหนงในวตถประสงคของการวจยคอเพอศกษาปจจยเชงสาเหตของพฤตกรรมสขภาพของผสงอายในเขตภมภาคตะวนตกของประเทศไทย

ขวญดาว กล ารตน (2554) - การน าเขาสกจกรรมการเรยนรควรบรณาการทงการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย - ใชเนอหาเชอมโยงระหวางการศกษา การพฒนาสงคม และศาสนา เปนประเดนท าใหผสงอายเขามามบทบาทในการแลกเปลยนเรยนรมากยงขน

จากตารางท 4.2 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาความร สรปไดวา แนวทางการพฒนา

ดานความรเนนกจกรรมการเรยนรทงการศกษานอกระบบและการศกษามสวนรวมของภาคประชาชน การสงเสรมสขภาพอยางมสวนรวม เชน ความรดานกฎหมาย ความรดานการเสรมสรางพลงอ านาจ ความรเกยวกบปจจยพนฐาน บรบทของชมรมผสงอาย เชน พนฐานอาชพ รายได การศกษา ของคนในชมชน สถานทตงของชมชน ความรเกยวกบดานกระบวนการการมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนร ตงแตการตงคณะท างาน การวเคราะหปญหา การวางแผนการด าเนนงาน การน าแผนไปสระดบปฏบตการ การควบคม ตรวจสอบ ตามตาม และประเมนผล และการรวมรบประโยชนและการถอดบทเรยนการด าเนนการ สรปไดวา แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาความร เนนความรทจะท าใหผสงอายเขามามสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนรในทกระดบ

56

ตารางท 4.3 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาทกษะ ล าดบท ชอเอกสาร ผจดท า แนวทางการเรยนร

1 การศกษาเรอง การศกษาวธปฏบตทเปนเลศในการเขารวมกจกรรมการพฒนาสงคมของชมรมผสงอาย อ าเภอเมอง จงหวดนครปฐม

อสราภรณ ชชวง (2554) -การสรางมโนทศนตอตนเองวาเปนผมความร ความสามารถ ความมนใจทกลาท า กลาแสดงออก และเรยนรสงใหม - ผสอนตองมทกษะการเสรมพลงอ านาจใหผเรยน

2 การศกษาเรองการพฒนากจกรรมส าหรบกลมผสงอายในชมชน

วลพร รวชย (2551) - การเรยนรเพอพฒนาทกษะผ ส ง อาย คว รท า เ ป นกล มร วมกบสมา ชกว ยอ นๆ ในชมชน - เปดโอกาสใหผสงอายแสดงทกษะ ผานการถายทอดความรหรอภมปญญาในตวผสงอายแกช ม ช น ห ร อ ก า ร น า เ ส น อกจกรรมทเกยวของกบวถชวตของคนในชมชน เชน กจกรรมร าโทน กจกรรมถานอดแทง ส ว น ค ร ว ล อ ย ฟ า ร ว ม ถ งกจกรรมอนรกษอาหารพนบาน เปนตน

3 การศกษาเรองการพฒนากจกรรมการสรางเสรมสขภาพผส งอาย ในชมชน โดยชมรมผสงอาย: กรณศกษาชมรมผสงอายบานหนองหน ต าบลศลา อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน

ศรนญา เครองฉาย (2552) - ผสงอายตองมสวนรวมในการก าหนดทกษะทตนแสดงออก - ด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง - เนนการเหนคณคาในตนเอง

4 การศ กษา เ ร อ งแนวทางการจ ดก จกรรมการศกษาส าหรบผสงอายในเขตเทศบาลเมองพทลง

สมเกยรต รตนบร (2550) - ทกษะ เรยนรจากสอแลวปฏบตตาม - การสอนทกษะ เนนกจกรรมกลมสมพนธ กจกรรมการละเลนเชงนนทนาการ - ไมยากและไมใชเวลานาน

5 การศกษาเรองการประยกตกระบวนการกลมและแรงจงใจเพอพฒนาทกษะการจดการชมรมผสงอาย ต าบลค าโพน อ าเภอปทมราชวงศา จงหวดอ านาจเจรญ

ลดดาวรรณ กอมณย, (2554)

- กจกรรมพฒนาทกษะโดยกระบวนการกลมและสรางแรงจงใจ ใหก าลงใจ - ควรมระยะเวลาทเหมาะสม

6 การศกษาเรองอตลกษณและความสามารถทางการสอสารของแกนน าชมรมผสงอาย ต.โพธไทรงาม จ.พจตร ในการท ากจกรรมเพอพฒนาตนเองและชมชน

ก าจร หลยยะพงศ (2552) - การพฒนาทกษะควรมการมอบหมาย สอสาร ใหผสงอายเขาใจอยางชดเจน - สอดแทรกกจกรรมคดวเคราะห - กจกรรมทจดเปนไปตามบรบทและขดความสามารถ

57

ของผสงอาย

จากตารางท 4.3 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาทกษะ พบวา การพฒนาดานทกษะทมการจดกจกรรม สามารถพจารณาไดใน 2 มต คอ มตภายในคอทกษะในการจดกจกรรมภายในซงประกอบไปดวย 7 ทกษะ คอ การสอสารประชาสมพนธ การสอนงาน ความสามารถในการแกไขปญหาดานเทคนค การเปนผสรางทมงาน ดานการบรหารงานแบบทม ดานการเจรจาตอรอง การใหค าปรกษาและการตดสนใจและมตภายนอกคอทกษะทจะสามารถสรางกลมหรอทกษะในการจดการชมรมซงประกอบไปดวย 4 ดาน คอ ดานการวางแผน ดานการจดการองคกร การน า และการควบคม การพฒนาดานทกษะทมตอการจดกจกรรมนนจะสงผลท าใหเกดความภาคภมใจและการเหนคณคาในตนเองทงในมตของบคคลและสงคม ตารางท 4.3 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาคณลกษณะเชงพฤตกรรม ล าดบ

ท ชอเอกสาร ผจดท า แนวทางการเรยนร

1 การศกษาเรองปจจยเกอหนนและสขภาวะทผสงอายไดรบจากการเขารวมท างานอาสาสมคร

ไตรรตน ทองสมฤทธ (2548) - คณลกษณะเชงพฤตกรรมของผสงอายเกดจาก 1) ประสบการณและผลกระทบจากประเดนทเปนปญหา 2) ความหวงแหน จตส านก และตองการสบทอดองคความรและภมปญญา 3) แรงผลกดนทางดานความเชอทางศาสนา - การจดกจกรรมเปนรปแบบทไมเปนทางการ - การจดกจกรรมเปนกลมและอาศยสมพนธภาพภายในกลมเปนอยางมาก

2 การศกษาเรองรปแบบการดแลผสงอายทบานของอาสาสมครในเขตพนทองคการบรหารสวน ต าบลบางสทอง อ าเภอบางกรวย จงหวดนนทบร

ยอดศกด สขโรจณ (2552) คณลกษณะเชงพฤตกรรม พฒนาโดยบรณาการความรสอดแทรกในประเดนเกยวกบ 1) การด ารงชวตประจ าวนในดานบวก 2) สขภาพจต วทยากรตองชวนผสงอายพดคยอยางมความสข และใหผสงอายไดแสดงออกในกจกรรมการเรยนร ดวยการเลาเรองราวของชวตเพอตอกย าความภาคภมใจ และประการส าคญคอการใหก าลงใจผสงอายใหเกดความมนใจในตนเองวาสามารถอยไดอยางมความสข 3) สงคม วทยากรตองเปดโอกาสใหผสงอายน าเสนอความสมพนธทดใน

58

ครอบครว รวมถงการน าภมปญญาของผสงอายไปชวยเหลอสงคมอยางมคณคา

3 การศกษาเรองแนวทางการพฒนาการปฏบตหนาทอาสาสมครดแลผสงอายขององค ก า รบร ห า รส วนต าบลข อยส ง อ าเภอตรอน จงหวดอตรดตถ

สพจน บญกลด (2553) - วทยากรแสดงตนเปนในครอบครวเดยวกบผสงอายหรอเปนญาต - การใหความรหรอโนมนาวจตใจของผสงอายใหคลอยตามค าแนะน า - การฝกอบรมวทยากรแกนน าและม การฝกอบรมทบทวนเปนประจ าทกป

4 การศกษาเรองปจจยทสงผลตอรปแบบการท างานชวยเหลอสงคมของผสงอายอาสาสมครพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (อพม.) ในกรงเทพมหานคร

จฑาทพย เลกลวน (2550) คณล กษณะ เ ช งพฤต ก ร รม ของผสงอาย ควรเนน - ค า น ย ม เ ก ย ว ก บ ก า ร ท า ง า นชวยเหลอสงคมของผสงอาย - ความตองการในการท าประโยชนแกสงคม - การเขาถงขอมลขาวสาร ซงรบสารจากโทรทศน วทย หนงสอพมพ - ความเชอในความสามารถของตวเอง

5 การศกษาเรองแนวทางการสงเสรมการใชเครอขายสนบสนนในการปฏบตงานของอาสาสมครดแลผ ส งอายทบ าน (อผส.) : กรณศกษาส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดเขตภาคกลาง

มณฑล เผอกโสมณ (2552) การพฒนาคณลกษณะเชงพฤตกรรมของผสงอายจะส าเรจ ขนอยกบ - ความสมพนธทด - การสอสารทด - ความรสกมทยดเหนยวพงพาได - การมสวนรวม

6 การว จ ย เ ร อ งการพฒนา เคร อข า ยอาสาสมครผดแลผสงอายในการดแลของผสงอาย ของ อปท. ในอ าเภอหอยยอด จงหวดนครราชสมา

พมพพสทธ ธรรมธรศกด(2553)

- การถายทอดความรทเปนประโยชน ใหแกครอบครวและญาต - การพฒนาจตใจโดยพระสงฆ/นกบวช - การแลกเปลยนประสบการณระหวางกน - การพฒนาจตใจผานสอตางๆ

7 การศกษาเรองอาสาสมครพทกษสทธเดก สตร ผ ส งอาย และผ ด อย โอกาส : ทางออกของการแกไขปญหาความรนแรงในชมชนเมอง

นชนาฏ ยฮนเงาะ (2547) บทบาทของจตอาสา - เฝาระวง - ชวยเหลอ - ประสานงาน - ประชาสมพนธ

ตารางท 4.3 แนวทางในการพฒนาดานคณลกษณะเชงพฤตกรรม เนนการพฒนาผานการท างานจรง

ของผสงอาย ในลกษณะอาสาสมคร จตอาสารวมถงการท างานรวมกบจตอาสา โดยอาสาสมครหรอผทท างานรวมกบอาสาสมครมหนาทเชงพฤตกรรมในประเดนตาง ๆ คอ บทบาทในการเฝาระวงและสงเกตการณในชมชน บทบาทในการชวยเหลอ บทบาทการตดตอประสานงาน และบทบาทในการประชาสมพนธ

59

จากการศกษาเอกสาร สรปไดวา องคประกอบของสมรรถนะทจ าเปนส าหรบแกนน าชมรมผสงอาย มดงน ความร คอ การเปนบคคล

แหงการเรยนร หมายถง การแสวงหาความรใหม เพอแกปญหาและพฒนาตนเอง อนจะขยายผลไปสความรดานอนๆ เชน การแสวงหาขอมลขาวสารและความรในการวเคราะหตนเอง เปนตน นอกจากความรทางโลกแลว ยงควรมความรทางธรรมดวย ทกษะ ประกอบดวย ทกษะการคดเชงระบบ ทกษะการสอสาร และทกษะการพฒนาตนเองไปสการเปนแกนน าชมรมผสงอายมออาชพ คณลกษณะเชงพฤตกรรม คอ การมจตอาสาและการเหนคณคาในตนเอง

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย แบงออกเปน แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาความร เปนการพฒนาดานความรเนนกจกรรมการเรยนรทงการศกษานอกระบบและการศกษามสวนรวมของภาคประชาชน เชน ความรดานกฎหมาย ความรดานการเสรมสรางพลงอ านาจ ความรเกยวกบปจจยพนฐาน บรบทของชมรมผสงอาย รวมถงความรเกยวกบดานกระบวนการการมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนร ตงแตการตงคณะท างาน การวเคราะหปญหา การวางแผนการด าเนนงาน การน าแผนไปสระดบปฏบตการ การควบคม ตรวจสอบ ตามตาม และประเมนผล และการรวมรบประโยชนและการถอดบทเรยนการด าเนนการ แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาทกษะ พบวา การพฒนาดานทกษะทมการจดกจกรรม สามารถพจารณาไดใน 2 มต คอ มตภายในคอทกษะในการจดกจกรรมภายในซงประกอบไปดวย 7 ทกษะ คอ การสอสารประชาสมพนธ การสอนงาน ความสามารถในการแกไขปญหาดานเทคนค การเปนผสรางทมงาน ดานการบรหารงานแบบทม ด านการเจรจาตอรอง การใหค าปรกษาและการตดสนใจและมตภายนอกคอทกษะทจะสามารถสรางกลมหรอทกษะในการจดการชมรมซงประกอบไปดวย 4 ดาน คอ ดานการวางแผน ดานการจดการองคกร การน า และการควบคม และแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาคณลกษณะเชงพฤตกรรม พบวา แนวทางในการพฒนาดานคณลกษณะเชงพฤตกรรม เนนการพฒนาผานการท างานจรงของผสงอาย ในลกษณะอาสาสมคร จตอาสารวมถงการท างานรวมกบจตอาสา

60

สวนท 2 ผลการศกษาแนวปฏบตทด ในสวนน ผวจยน าเสนอผลการศกษาแนวปฏบตทด ดวยการถอดบทเรยนจากประสบการณการขบเคลอน

งานของชมรมผสงอายตนแบบในพนททมกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ถอเปนบทเรยนทมคาทชวยเปดโลกทศนใหเหนองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมจาการปฏบตจรงในพนท

ผวจยคดเลอกแนวปฏบตทดในพนทแบบเจาะจงจากโครงการศกษาขอมลชมรมผสงอายทมความเขมแขงเพอเปนตนแบบในการพฒนาศกยภาพชมรมผสงอายของสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ (พงศศร ปรารถนาดและคณะ, 2557) ตามเกณฑทผวจยก าหนด ไดแนวปฏบตทดในพนท จ านวน 4 แหงกระจายตาม 4 ภมภาค ประกอบดวย ชมรมผสงอายต าบลยหวา อ าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม ชมรมผสงอายต าบลหนองแหน อ าเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา ชมรมรกษสขภาพวดอโศการาม ต าบลยอดแกง อ าเภอนามน จงหวดกาฬสนธ และชมรมผสงอายต าบลเขาชยสน อ าเภอเขาชยสน จงหวดพทลง โดย มรายละเอยด ดงน

2.1 ชมรมผสงอายต าบลยหวา อ าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม

1) บรบททวไป ชมรมผสงอายต าบลยหวา เรมกอตงเมอ พ.ศ. 2537 โดยผรเรมกอตงชมรมคอ ประธานชมรมผสงอายจากทง 14 หมบานในต าบลยหวามาหารอรวมกนแลวจดตงชมรมผสงอายในระดบต าบลขนมา สมาชกเรมแรกมทงสน 420 คน ปจจบน ( พ.ศ. 2558) มจ านวนสมาชกทงสน 2,551 คน สถานทตงชมรมปจจบนบานเลขท 193 วดสนปาตอง หมท 1 ต าบลยหวา อ าเภอสนปาตอง จงหวดเชยงใหม

2) กลไกการด าเนนงานของชมรม ใน พ.ศ. 2558 ประธานชมรม คอ นายดวงจนทร บญเปง กรรมการชมรมมทงหมด 15 คน มสมาชกชมรมทงสน 2,551 คน มระเบยบขอบงคบของชมรม ซงมรายละเอยดในดานดานทตง การบรหารงาน สวสดการ การเงน วตถประสงค สมาชกและหนาท รวมถงนยามศพท กลไกการด าเนนงานเปนไปตามแผนการด าเนนงานประจ าป แกนน าชมรมผสงอายรนใหม มประมาณ 20 คน อายระหวาง 50 - 59 ป

3) ภาคเครอขายในการด าเนนงาน ในการด าเนนกจกรรม ไดรบความรวมมอจากภาคเครอขาย ประกอบดวย ส านกสงเสรมและพทกษผสงอาย สมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด (พมจ.) องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) เทศบาลต าบลยหวา การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) อ าเภอสนปาตอง ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย บานธรรมปกรณ เชยงใหม สถานสงเคราะหเดกชายบานเชยงใหม ชมรมคนพการ ต าบลยหวา มลนธเพอคนพการ สวนใหญเปนการสนบสนนวทยากรและสนบสนนงบประมาณเนองจากชมรมไมมการเกบเงนจากสมาชก และมการรบบรจาคจากกลมจตอาสาและบคคลทวไปเพอจดกจกรรมของชมรม ดงท แกนน าชมรมมความเหนวา

“การท างานกบภาคเครอขายจะชวยใหกจกรรมของชมรมไดรบการพฒนา และมความตอเนองสม าเสมอ เมอประสานงานกบภาคเครอขายและ การสนบสนนจงมเพยงพอทงในการจดกจกรรมการเรยนรและงบประมาณ”

61

4) ปจจยหรอเงอนไขส าคญทสงผลตอความส าเรจ สงทท าใหการด าเนนงานของชมรมประสบ

ความส าเรจ พบวา ประธานและกรรมการมภาวะผน า มความตงใจ ทมเทท างาน สวนสมาชกมสวนรวมกจกรรมอยางเตมใจ ตงใจและมความสข มภาคเครอขายสนบสนนทงระดบต าบล อ าเภอ จงหวด เชน องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาลสนปาตอง องคการบรหารสวนต าบลยหวา การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอสนปาตอง โรงพยาบาลอ าเภอสนปาตอง วดสงส าคญคอ โรงเรยนผสงอาย ท าใหสมาชกไดพบปะกนและไดเรยนร เปนประจ าสม าเสมอ และชวยใหเกดกจกรรมพฒนาแกนน าทตอเนองและเปนรปธรรม ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...สงทท าใหชมรมมความเขมแขง คอ คณะกรรมการของชมรมมความเขมแขงสามคคและมจตอาสา สมาชกใหความรวมมอในการจดกจกรรมเปนอยางด มภาคเครอขายทกองคกรใหการหนนเสรม เชน องคการบรหารสวนต าบล การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย โรงพยาบาล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ผน าชมชน ภาคเอกชน ฯลฯ จงจดกจกรรมครบทกมต ตรงกบความตองการของสมาชก จดส าคญคอ ประธานมภาวะผน า มความสามารถในการท างานรวมกบภาค และเปนทเคารพนบถอของคนในชมชน และศนยรวมท ากจกรรม คอ โรงเรยนผสงอาย...”

5) ปญหาหรออปสรรค และวธการแกไข พบวา การจดการเรองเอกสารการเงน การท าบญชโครงการตางๆ มแบบฟอรมยงยาก กรรมการมขอจ ากดบางครงท าไมคอยถกตอง ท าไมทน จงมการแกไขปญหา โดยขอใหเจาหนาทขององคการบรหารสวนต าบลยหวา เขามาชวยแนะน า และเปนพเลยงในการจดท าเอกสารการเงนตางๆ

6) องคประกอบของสมรรถนะแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตามความคดเหนของชมรม แบงเปน 3 ดาน ดงน 6.1 ความร ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองร ประกอบดวย ความรเกยวกบนโยบาย กฎหมาย และสทธของผสงอาย การเรยนรเพอสขภาพกายใจทดของผสงอาย การออม การท าบญชรายรบรายจาย และความมลกษณะของบคคลทเรยนรตลอดชวต 6.2 ทกษะ ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองท าไดอยางมประสทธภาพและแคลวคลอง ประกอบดวย การเปนผน า ทกษะการถายทอดความรแกคนตางวยหรอวยเดยวกน เชน การเลานทานพนบาน ก าบะเกา ปรศนาค าทาย สภาษต ค าคม ก าอบาวอสาว คาว จอย ซอ เพลงกลอมลก ต ารายาบะเกา รวมถงทกษะทางศลปะบ าบด เชน การระบายส การพบกระดาษ การพมพภาพ เปนตน 6.3 คณลกษณะเชงพฤตกรรม ของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคน คอ การมจตอาสาไมนงดดาย ซงการทมเทของจตอาสาน น าไปสการเปนทยอดรบนบถอและเกดภาวะผน า

7) แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 7.1 ผจดกจกรรมการเรยนร คอ ผน าในชมชน ผน าของชมรมผสงอาย แกนน ารนเกา

อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) อาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลยหวา

7.2 ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา กจกรรมการเรยนรบรณาการเขากบกจกรรมหลกของชมรมผสงอายทจดเปนกจวตร มการจดกจกรรมพเศษเพอพฒนาศกยภาพแกนน าชมรม

62

ผสงอาย เชน กจกรรมออกก าลงกายตอนเชาของทกวน จากนนประชมแกนน าชมรมผสงอาย มการแนะน าและถายทอดงานระหวางกน แลกเปลยนเรยนรงานและผลการปฏบตงานเพอน าไปสการแกไขขอบกพรอง นอกจากนนมวทยากรจากภาคเครอขายมา ใชการบรรยายเกยวกบการท าเอกสารบญชและการเงน เปนตน กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ด าเนนงานรวมกบหลกสตรในโรงเรยนผสงอาย การทแกนน าไดเขารวมกจกรรมกบโรงเรยนผสงอาย ท าใหสนก เพลนเพลน และทาทาย กจกรรมโรงเรยนผสงอายมหลกสตรวชาเรยน ซงจะเรยนทกวนศกร ในหลกสตรหลายประเภท คอ ประเภทงานใบตอง เชน กรวยดอกไม บายศรปากชาม ประเภทงานไม เชน กวยสงฆทาน ของเลนของใชตางๆประเภทงานกระดาษ เชน ตงไสหม พบกระดาษเปนรปตางๆ ประเภทงานเยบปก เชน ถกโครเช ถกนตตงประเภทอาหาร เชน อาหารคาว อาหารหวาน อาหารแปรรป น าผลไม ประเภทงานเกษตร เชน เพาะเหด เพาะตนไม ปกช าตนไม น าหมก ประเภทดนตร-นาฏศลป เชน ดนตรพนบาน ฟอนเลบ ฟอนเจง คาว จอย ซอประเภทคณธรรมประจ าตน เชน ธรรมบรรยาย ประเภทนนทนาการ เชน ลลาศ กจกรรมเขาจงหวะ แอโรบก ร าวงมาตรฐาน ประเภทความรพเศษ เชน ภาษาองกฤษ คอมพวเตอร อนเทอรเนต

7.3 วธการจดกจกรรมการเรยนร ประกอบดวย การบรรยาย การอภปรายเปนคณะ การสอนงาน การระดมสมอง การศกษานอกสถานทเชงศลปวฒนธรรม ในลกษณะการอบรมเชงปฏบตการระยะสน โดยแกนน าชมรมผสงอายมสวนรวมในทกขนตอน จดเนนคอ กจกรรมทจดตองสนกสนานและกอใหเกดรายได หรอผลงานทเปนรปธรรม เชน การออกก าลงกายและกจกรรมนนทนาการ ซงเปนกจกรรมทยดโยงนกเรยนผสงอายและคนวยอนๆ เขาดวยกนในชวงทโรงเรยนผสงอายปดเทอม ไมไดจดกจกรรมในหลกสตรตางๆ ดงทแกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...แกแลว ขหลงขลม สขภาพออนแอ กจกรรมกฬาพนบาน ลลาศ กจกรรมเขาจงหวะ แอโรบก ร าวงมาตรฐาน ท าใหฝกสมองคนเฒาเปน มวนกนขนาด ไดยนเสยงเพลงแลวมนคกคก มร าวงมาตรฐาน อแมเปนสาวร าวง มนตงมวนขนาด เปนเปดเพลง อแมตองมาหละ อยบานบดาย ตองมาร าวงออกก าลงกายขยบได ออกก าลงกายได ขยบขอ ไดสงคม การตงธรรมหลวงรดน าด าหวเขาพรรษาท าบญรวมกบกลมตางๆ ท าใหเกดจตเกดใจสาธารณะ อยากเปนผถายทอดใหรนอนบาง...การเรยนจดท าบญชการเงน โดยบนทกในสมด เปนรายรบ-รายจายและเงนของชมรมจะน าฝากทธนาคารออมสน สาขาสนปาตอง…”

7.4 ดานสอและเทคโนโลย คอมพวเตอรและอนเทอรเนต เปนกจกรรมหนงทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมใหความสนใจ อยางไรกดแกนน าสวนมากยงสนใจทจะเรยนรผานสอทกระดาษ ใชงานงาย เชน คมอหรอเอกสารเผยแพรของหนวยงานตางๆ อย

7.5 วธการวดผลประเมนผล เปนรปแบบการประเมนดวยการพดคยกนอยางไมเปนทางการ เนองจากแกนน าชมรมผสงอายรนใหมและรนเกา รวมงานดวยกนตลอดเวลาในกจกรรมของโรงเรยนผสงอาย กจกรรมการเรยนรจงกลายเปนสวนหนงในงาน ถอเปนประเมนผลการปฏบต (Evaluate) ประกอบดวยสงเกตการณอยางละเอยดรอบคอบใหก าลงใจ ใหการชแนะ ปฏบตซ า ซกถาม เรงประสบการณเนนทวธการและคณภาพท าการประเมนผลขนสดทาย

8) ทศทางการพฒนาแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ชมรมมความเหนวาอยากพฒนาในเรองคณลกษณะเชงพฤตกรรม เรองของจตใจเพราะชมรมผสงอายเปนองคกรทไมมรายได ท างานดวยใจ หากรกษาทรพยากรมนษยไวได กจะท าใหงานด าเนนตอไปไดอยางยงยน ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

63

“ไมมใจจะท าอะไรกล าบาก ตวทจะตดสนใจท างานชมรมตอไป ดวยตวเอง ถาเขายงอยากชวยเหลอกนอย การขอใหชวยงานชมชน ถาเขาไมมใจ ไมมจต เขาจะบอกวาไมวาง คนทไมมใจ ถาชวนไปเทยวนรบไปทนท หรอถาไดคาตอบแทนเขาจะมา คนมใจ ไมมอะไรใหเขากมา เขาอยากชวย” 2.2 ชมรมผสงอายต าบลหนองแหน อ าเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา

1) บรบททวไป ชมรมผสงอายต าบลหนองแหน เรมกอตงเมอ พ.ศ. 2549 เกดจากการรวมตวของผสงอายประมาณสบกวาคนทไปถอศลทวดหนองปลง แลวเกดอาการปวดเมอย โดยทางแกนน าไดมาขอความรและค าแนะน าจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลหนองแหน จากนนทางโรงพยาบาลไดสงเจาหนาทอนามย คอนางสาวภรมย สงวนทรพย นกวชาการระดบ 7 มาสอนและใหความรเกยวกบการยดเหยยดกลามเนอกบผสงอายทวด เมอสอนไดสกระยะหนงจงเกดแนวคดในการกอตงชมรมผสงอายต าบลหนองแหนขน สมาชกเรมแรกม 40 คน ปจจบน (2558) มจ านวนสมาชก 1,475 คน โดยเปนชาย 540 คน หญง 935 คน สถานทตงชมรมปจจบน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลหนองแหน อ าเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา

2) กลไกการด าเนนงานของชมรม ชมรมไดจดตงระเบยบขอบงคบของชมรมขนแจงใหสมาชกไดเขาใจ โดยมรปแบบการบรหารงานดงน มคณะกรรมการ 23 คน ประกอบดวย ประธาน 1 ต าแหนง รองประธาน 2 ต าแหนง เลขานการ 1 ต าแหนง เหรญญก 1 ต าแหนง ประธานแตละหมบาน 15 คน ผตรวจสอบบญช 2 ต าแหนง โดยมการจดท าทะเบยนสมาชกเปนปจจบน และมการประชม 12 ครง/ป อาจเพมเตมเมอจ าเปน แกนน าชมรมผสงอายรนใหม มประมาณ 44 คน อายระหวาง 45 - 59 ป สวนใหญคอผดแล บตรหลาน หรอผทเกยวของกบผสงอาย จงตดตามมารวมกจกรรมและเกดความสนใจจงสมครใจเขารวมกจกรรมดวย ทางชมรมจงรบสมาชกสมทบใหเปนแกนน าชมรมในต าแหนงคณะกรรมการบรหารตงแตอาย 55 ป ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...แกนน ารนใหมทมาชวยงานเขมแขง กมอาย ตงแต 45 ปขนไปมประมาณ 44 คน กใหเปนสมาชกสมทบ ตามแนวคดของสมาคมสภาผสงอาย กมระเบยบมาชวยท างานสบเนองผบรหารชมรม มทกอาชพ โดยมาเปนคร ทหาร ต ารวจ โดยเปนขาราชการบ านาญซะเยอะ แลวกมชาวบาน พวกสมาชกสมทบ ยงเปนวยท างานแตกอยากเขาชมรมผสงอาย เขาเหนงานเราสนก เลยท าระเบยบใหรบสมาชก 55 มา เรยนรงานกจกรรมอนๆ มาชวย ดงาน จบมาท างานเลย ผน าชมรมเหนความส าคญตอรนใหมนะ เพราะรนเกาลมหายตายจากไปเยอะ...”

3) ภาคเครอขายในการด าเนนงาน ประกอบดวย องคการบรหารสวนต าบล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ พฒนาสงคมจงหวด มหาวทยาลยราชภฎฉะเชงเทรา และภาคเอกชน การท างานรวมกบภาคเครอขายเปนลกษณะการให งบประมาณเพอเปนคาอาหารในวนประชมแลกเปลยนความร ระหวางแกนน าชมรมผสงอาย คาอาหารวาง คาเครองดม และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพเปนพเลยงชวยเหลอชมรมทกเรอง โดยเฉพาะเรองวทยากรอบรมแกนน าชมรมผสงอาย

4) ปจจยหรอเงอนไขส าคญทสงผลตอความส าเรจ สงทท าใหการด าเนนงานของชมรมประสบความส าเรจ พบวา ความเขมแขงของชมรม เกดขนจากการมสวนรวมในการแสดงความคดเหน กจกรรมตางๆมาจากการเสนอแนะของสมาชก ชวยกนคดชวยกนท า สามคคกน มการจด กจกรรมการเรยนรตนแบบ โดย

64

ไดท ากจกรรมไปขยายเครอขายในอ าเภอพนมสารคาม และไดน าเสนอในทตางๆ เชน กจกรรมจากโครงการเพอนคใจวยทอง การเยยมคนปวย คนขาดแคลน ปชนยบคคล เปนเจาภาพสวดศพสมาชก ในดานการเรยนร ไดมการจดการความรภมปญญาทองถน รวบรวมประเพณ อาหารพนบาน เพออนรกษ โดย อาจารยรตยา นพกณฑ ผรวบรวมและมภมปญญาทองถนมากมายทมคณคา เหนอสงอนใด คอ การมประธานและกรรมการมภาวะผน า เสยสละ ตงใจท างาน เปดโอกาสใหสมาชกแสดงออกทางความคดอยางอสระ ท าใหแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เกดความสนใจท างานกบชมรม

5) ปญหาหรออปสรรค และวธการแกไข พบวา การจดกจกรรมการเรยนรดานอาชพ ไมท าอยางจรงจง ท าเพอความเพลดเพลนมากกวา การออกก าลงกายตามรปแบบ ไมคอยชอบ ชอบเลนเปตอง รองเพลงการแสดงบนเวท ยงมนอย จงไดขอใหวทยากรจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบต าบลมาสอนการท ากจกรรมบนเวท

6) องคประกอบของสมรรถนะแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตามความคดเหนของชมรม แบงเปน 3 ดาน ดงน

6.1 ความร ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองร ประกอบดวย ความรดานการจดการความรภมปญญาทองถน ความรดานการตดตอหนวยงานราชการ แหลงทนส าหรบจดกจกรรม การเขยนโครงการ

6.2 ทกษะ ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองท าไดอยางมประสทธภาพและแคลวคลอง ประกอบดวย การเปนผน า ทกษะการถายทอดความรแกคนตางวยหรอวยเดยวกน เชน เชน ประเพณทองถน อาหารทองถน คอ หนอไม การหาแหลงเรยนรในทองถน ประเภทบคคล แกนน าทองถน หรอของดของทองถน คอ กระยาสารท เพอใหแกนน าสามาระเปนวทยากรถายทอดใหกบคนวยอนๆ ได รวมถงทกษะทางนนทนาการ เชน การร าวง รองเพลง

6.3 คณลกษณะเชงพฤตกรรม ของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคน คอ การมจตอาสาไมนงดดาย ซงการทมเทของจตอาสาน น าไปสการเปนทยอมรบนบถอและเกดภาวะผน า ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...ลกษณะเชงพฤตกรรมของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคน คอ การมจตอาสา บางคนเขาเปนขาราชการบ านาญมยศศกด เหนวาคนอนต ากวา มาท างานกไมมประโยชน เขาไมรบเพราะ เขาท างานมานานแลว นอกอยบานเฉยๆ สบาย เงนบ านาญกได เรามองในแงบาปบญ ไดชวยเหลอแลกเปลยนกน มนดกวากนมาก...”

7) แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 7.1 ผจดกจกรรมการเรยนร คอ พระสงฆ ผน าในชมชน ผน าชมรมผสงอาย แกนน ารนเกา

อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) อาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลหนองแหน รวมถงวทยากรจากมหาวทยาลยราชภฎฉะเชงเทรา ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...วทยากรสอนภาษาอาเซยน ก อ.ณรงค สนกนะ ภาษาอาเซยน เวลาประชมเลาสการฟง บางวนกเรยนร ทกษะการหาแหลงทนจากหนวยงานราชการ ผลดกนเปนวทยากร เพราะเรากขาราชการบ านาญกนทงนน มความร เรองเงนไมตองไปคด เราอาสามาสอนกนเอง อปกรณอดออมบรหารจดการเงนเอง

65

บางทกพระมาสอน ฟงเทศน ฟงธรรม ผสงวยใฝธรรมมะ พระเปนวทยากรใหมหมอ เชญวทยากรจากมหาวทยาลยกม เนนการแลกเปลยนเรยนร ใหเกดการรวมตว วทยากรกควรมความจรงใจ สภาพออนนอม...”

7.2 ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา กจกรรมการเรยนรบรณาการเขากบ

กจกรรมของชมรมผสงอายทจดอยแลว เชน โครงการพฒนาศกยภาพแกนน าผสงอาย การทศนศกษาดงาน โครงการเขาคายเพอฟนฟความร การดแลตนเองและดแลผสงอาย และจดแทรกไปในกจกรรมประจ า กจกรรมทชมรมท าในปจจบน ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...กจกรรมการเรยนรของเรา ซงจะท าในการประชมทกวนท 1 ของเดอน ไดแก การสวดมนตไหวพระ แนะน าสมาชกใหม อวยพรวนเกดสมาชก มของขวญมอบให ผกขอมอ และอวยพรเปนกลอนและเพลง แลกเปลยนเรยนรเรองสขภาพโดยเจาหนาทอนามย เจาหนาทจากโรงพยาบาลประจ าอ าเภอหรอแลกเปลยนกนเองเกยวกบอาหาร ออกก าลงกาย กฬา อาชพ รายงานความเปนไปในเดอนทผานมา เชนสมาชกปวย ตาย กคน ใครไดความรใหมน ามาถายทอด โดยเฉพาะกลมแกนน าชมรม หากเจอปญหาอะไรกมาแลกเปลยนพดคยกน...”

กจกรรมการเรยนร มลกษณะเปนกงทางการ มเนอหาเนนไปเรองททางแกนน าใหความสนใจและสงเสรมจดแขงของชมรม คอ การจดการความรภมปญญาทองถน ทกษะการเปนวทยากร การดแลผสงอาย การเขยนโครงการ และทกษะการเปนผน า-ผตามทด และทกษะการใชคอมพวเตอรเพอท าเอกสารงายๆ และท าเอกสารถายทอดความรใหแกคนรนอน กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ด าเนนงานรวมกบเจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบต าบล ซงแกนน าชมรมจะเขารบการอบรมหลกสตรตางๆ รวมกบกลมอาสาสมครดแลผสงอาย และอาสาสมครสาธารณส ข ซงไดชกชวนกลมอาสาสมครมาเปนแกนน าชมรมผสงอายรนใหมดวย ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...เรากแกเฒาลงไป แลวตองเขามารวมกจกรรม ใหทางโรงพยาบาลมาชวยสอน กลมแกนน าชมรมรนเดกๆ ท าไดหลายอยางเชน Computer ยงท าได เรากเรยนจากเขา เรากเขมแขงได...”

7.3 วธการจดกจกรรมการเรยนร ประกอบดวย การบรรยาย การอภปรายเปนคณะ การ

สอนงาน การระดมสมอง การศกษานอกสถานท การแตงเพลง-รองเพลง การร าวง เลนเกม แสดงละคร และการเสนอภมปญญาทองถนในบทบาทสมมต ในลกษณะการอบรมเชงปฏบตการระยะสน โดยแกนน าชมรมผสงอายมสวนรวมในทกขนตอน จดเนนคอ กจกรรมทจดตองสน กระชบ ตอบวตถประสงค และสนกสนาน อกทงทางชมรมมการน าเนอหาความร มาแตงเปนเพลง โดยจดกจกรรมรองเพลงเพอสรางความสนกสนานและชวยในการจดจ าเนอหาดวย ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...วธจดเราเรยนรจากประสบการณ เรยนรจากการปฏบตตวของเพอนๆ รนเกา รนใหม ท าเปนตวอยางใหสานตอไป เราถายทอดด ชมรมกไมลมหายตายไป โตขนเรอยๆ คนเรายงแกสมองจะเลกลง ไดเหนหนากนมาเจอกน แลกเปลยนงานกบรนนอง ไดความรมาก ท างานชมรมเสรจ เลนเปตองวยอนเลนดวย เลนกบวยรน มความสขในการไดรวมกลม…”

7.4 ดานสอและเทคโนโลย สอสงพมพ เชน คมอและชดการเรยนรดวยตนเองรวมถงสอบท

เพลง เปนสอทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมถนดและใหความสนใจ เพราะใชงานงาย โดยแกนน าชมรมผสงอายรนเกาเปนผจดท าเนอหาแกนน าชมรมผสงอายรนใหม จดท ารปเลมโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร ดงตวอยางเพลงประจ าชมรมผสงอาย ตอไปน

66

“...เราเปนผสงอาย ตองรจกตวของเรา แมไมเกงเหมอนวยหนมสาว แตเรามงมนท าด ผสงอายหนองแหน รกกนเหมอนนองเหมอนพ พรอมเปนแบบอยางทด ใหหนองแหนน...พฒนา...”

(เพลงชมรมผสงอายหนองแหน เนอรองโดย อาจารยอฐ พงเกษม) “...ผสงอายต าบลหนองแหน เราไมยอมแพแมเวลาลวงเลยมาหลายป ชมรมเขมแขงผกพน รรก ร

สามคค เจบปวยยนด เยยมเปนแรงใจ กจกรรมกฬาเปตองเราเกง ร าวง รองเพลง เรากท าได อาชพเสรมม ท าหรดและชอดอกไม น ายาอเนกประสงคจ าหนาย ปลอดภยไรสารเคม สบสานกนไวประเพณ ผลงานเราม. ..ภมใจ...”

(เพลงภมใจ ท านองไอหนมตงเก เนอรองโดย อาจารยอฐ พงเกษม)

7.5 วธการวดผลประเมนผล เปนรปแบบการประเมนดวยการพดคยกนอยางไมเปนทางการ มการสงเกตการณท างานโดยประธานชมรมหรอคณะกรรมการ หรอมการท าแบบสอบถามงายๆ การประเมนใชการยกมอตอบ และสรางบรรยากาศใหสนกสนาน ไมใหผเรยนเกดความอบอาย

8) ทศทางการพฒนาในการพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ชมรมอยากใหมการจดอบรมแกนน าเปนรนๆ ปละ 1 ครง เพอพฒนาศกยภาพของชมรม รวมถงการประชาสมพนธกจกรรมของชมรมใหเปนแหลงแลกเปลยนเรยนรระหวางชมรมผสงอายอนๆ ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“....กจกรรมการเรยนร ตองจดตอไป ใหเปนรปธรรม ปละ 1 ครง เพอเฟนหาบคคลส าคญ คอผน า ผเปนประธานและกรรมการมความเสยสละ ผน าพาไปผดทาง หรอถกทศถกทาง ดจากผน า คนทเขาวดแลวพอนาเชอถอได ถาหวขบวนดกจะชวยกนได...”

2.3 ชมรมรกษสขภาพวดอโศการาม ต าบลยอดแกง อ าเภอนามน จงหวดกาฬสนธ

1) บรบททวไป ชมรมรกษสขภาพวดอโศการาม จดตงขนเมอวนท 28 สงหาคม พ.ศ. 2552 โดยผรเรมจดตงชมรมคอ พนจาเอกเสมอ แยมเจรญวงศ โดยมทปรกษาคอ พระครวบลวฒกร เจาอาวาสวดอโศการาม เนองดวยวดอโศการามไดรบการคดเลอกจากสาธารณสขอ าเภอเพอเปนวดสงเสรมสขภาพระดบอ าเภอ ระดบจงหวดจงไดสงประกวดระดบภาคไดรบรางวลอนดบ 3 ดวยเหตนเพอใหสอดคลองกบฐานะวดสงเสรมสขภาพ จงไดมการจดตงชมรมผสงอายวดอโศการามขนมานนเอง ปจจบน (พ.ศ. 2558) ประธานชมรมคอ นายหนรกษ สนตะนาโท มจ านวนสมาชกทงสน 101 คน เปนชาย 16 คน หญง 58 คน สถานทตงชมรมอยท วดอโศการาม ต าบลยอดแกง อ าเภอนามน จงหวดกาฬสนธ

2) กลไกการด าเนนงานของชมรม กรรมการชมรมมทงหมด 29 คน และมผสนใจมาเปนแกนน าชมรมผสงอายรนใหม อายระหวาง 40 – 59 ป โดยกรรมการไดรบมอบหมายหนาทท เหมาะสมตามความสามารถ มการประชม สรปงานระหวางคณะกรรมการชมรม แกนน าชมรมทงรนเกาและรนใหม เปนประจ าทกเดอน ในวนขน 15 ค าของทกเดอน สถานทประชมคอ ศาลาการเปรยญวดอโศการาม มทะเบยนสมาชกทเปนปจจบน มการจดท าบญชการเงน และตรวจสอบฐานะทางการเงน แกนน าชมรมผสงอายรนใหม มประมาณ 30 คน อายระหวาง 45 - 59 ป

67

3) ภาคเครอขายในการด าเนนงาน ประกอบดวย วดอโศการาม สนบสนนสถานท งบประมาณ อปกรณและก าลงใจ องคการบรหารสวนต าบล (อบต.) สนบสนนโครงการ ผน าและคนในชมชน ใหการสนบสนน ใหความรวมมอ ดวยการบรจาคเงนและสงของ

4) ปจจยหรอเงอนไขส าคญทสงผลตอความส าเรจ คอ การจดกจกรรมการเรยนรทตรงกบสภาพ ปญหาและความตองการของสมาชก ความตงใจทมเทของกรรมการชมรมทเปนแกนน าชมรมผสงอายรนเกาทเปดโอกาสใหแกนน าชมรมผสงอายรนใหมและสมาชกเขามามสวนรวมในกจกรรมเกอบทงหมด กอใหเกดความรกสามคคกนระหวางสมาชก ภาคเครอขาย โดยเฉพาะวดเปนศนยรวมจตใจ ชวยเหลอสนบสนนการท างานของชมรมทกดาน และโรงเรยนผสงอายเปนจดเรมตนใหเกดการท างานกบภาคเครอขาย โรงเรยนผสงอายเปนแหลงเรยนทและพบปะใหผสงอายไดมาพบปะเรยนร ภายใตแนวคด “คนยนเปนคร คนนงเปนนงเรยน”

5) ปญหาหรออปสรรค และวธการแกไข ทางแกนน าชมรมผสงอายรนเกาและรนใหมยงขาดทกษะ

การบรหารจดการชมรม เชน การท าแผน การระดมทน และทกษะในการท างานกบภาคเครอขาย 6) องคประกอบของสมรรถนะแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตามความคดเหนของชมรม แบงเปน

3 ดาน ดงน 6.1 ความร ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองร ประกอบดวย ความรดานการ

ตดตอหนวยงานราชการ การเขยนโครงการ และความรเกยวกบการดแลสขภาพของผสงอาย 6.2 ทกษะ ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองท าไดอยางมประสทธภาพและ

แคลวคลอง ประกอบดวย ความสามารถในการการสอสารประชาสมพนธ ทกษะการสอนงาน ความสามารถในการแกไขปญหาดานเทคนค การเปนผสรางทมงาน ดานการบรหารงานแบบทม ดานการเจรจาตอรอง การใหค าปรกษาและการตดสนใจ ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...ทกษะในการจดการชมรมนนจะเกดขนไดจะตองมาจากการทสมาชกหรอแกนน าในชมรมมทกษะในการจดการภายในชมรม ดานการวางแผน ดานการจดการองคกร การน า และการควบคม เราเนนการสรางทมงานและการบรหารงานแบบทม...”

6.3 คณลกษณะเชงพฤตกรรม ของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคน คอ การมจตอาสา น าไปสการเปนทยอมรบนบถอและเกดภาวะผน า ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...ลกษณะเชงพฤตกรรมของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคน คอ การมจตอาสา บางคนเขาเปนขาราชการบ านาญมยศศกด เหนวาคนอนต ากวา มาท างานกไมมประโยชน เขาไมรบเพราะ เขาท างานมานานแลว นอกอยบานเฉยๆ สบาย เงนบ านาญกได เรามองในแงบาปบญ ไดชวยเหลอแลกเปลยนกน มนดกวากนมาก...”

7) แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 7.1 ผจดกจกรรมการเรยนร คอ พระสงฆ ผน าในชมชน ผน าชมรมผสงอาย แกนน ารนเกา

อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) อาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล รวมถงวทยากรจากภายนอก

68

7.2 ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา กจกรรมการเรยนรททางชมรมจดเพอพฒนาแกนน าชมรมผสงอายรนใหม สวนมากเปนการบรณาการเขากบกจกรรมหลกชมรมผสงอายทด าเนนการเปนปกต ความถในการจดกจกรรมคอทกวนอาทตย (สปดาหละ 1 ครง) และบางกลมจะท าตอเนองทกวนเปนงานประจ า เชน ทอผาและการปฏบตธรรม รวมถงการทศนศกษา ดงานชมรมผสงอายอนๆ ซงสมาชกชนชอบอยางมาก ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา “...กจกรรมการเรยนรของเรา จดกบกจกรรมปกตทไดด าเนนการอยแลว ไมไดแยกสวนกน สวนใหญผสนใจในกลมเปนผรเรม สมาชกสนใจท าใหสมาชกท าอยางมความสข ทโดดเดนคอกลมทอผาและปฏบตธรรม…”

กจกรรมการเรยนร มลกษณะไมเปนทางการ มเนอหาเนนไปเรองททางแกนน าใหความสนใจ

และสงเสรมจดแขงของชมรม กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ด าเนนงานรวมกบพระสงฆ เนองจากใชพนทของวด ดงนนจงมผใหญทมารวมฟงบรรยายธรรม ใหความสนใจเขารวมกจกรรมของชมรมดวย

7.3 วธการจดกจกรรมการเรยนร ประกอบดวย การบรรยาย การอภปรายเปนคณะ การสอนงาน การระดมสมอง การศกษานอกสถานท ในลกษณะการอบรมเชงปฏบตการระยะสน โดยแกนน าชมรมผสงอายทงรนเกาและรนใหมมสวนรวมก าหนดเปนกจกรรมทตองท าประจ าป และด าเนนกจกรรมตามแผนงานทวางไว ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...จะจดอบรมอะไร ตองหารอกนในทประชมแผนการด าเนนงานประจ าป เปนลกษณะของการก าหนดกจกรรม ทอเสอ ทอผา หอเหรยญโปรย (ของช ารวย) งานประดษฐ ท าหมอนขด น ายาลางจาน จกสานขนมไทย อาหารพนบาน สวดสรภญญะ หรอชางเสรมสวย แกนน ารนใหมมาฝกงาน กท ากจกรรมไป พดคยกนไป...ขอแคสนๆ ผใหญแลว มภาระ บางคนกขเบอ อยนานๆ ไมได แตอยากมารวมกจกรรมนะ”

7.4 ดานสอและเทคโนโลย มการจดท าในรปแบบสอสงพมพ เพราะแกนน าชมรมผสงอาย

สนใจในลกษณะเอกสารอานประกอบเพอเสรมความรของตนเอง มากกวาเทคโนโลยททนสมย เพราะมองวาเปนสอทเขาถงไดยาก อาจจะมวดทศนใหดได แตหากเปนสอคอมพวเตอรจะไมถนดและมาสนใจ

7.5 วธการวดผลประเมนผล เปนรปแบบการประเมนดวยการพดคยสนทนากลมกน โดย

ก าหนดประเดนงายๆ ไมเปนทางการ หรอมการสงเกตการณท างานโดยคณะกรรมการ การตกเตอนขอบกพรอง เนนการกระเซาเยาแย สรางบรรยากาศใหสนกสนาน

8) ทศทางการพฒนาในการพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ชมรมอยากใหมการจดท าคมอการจดกจกรรมการเรยนรหรอจดเปนหลกสตรแกนกลางในการอบรมและมการมอบวฒบตรเพอความภาคภมใจของแกนน ารนใหมทจะมาสบสานงานของชมรมผสงอายตอไป ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“....การยกยองเชดชเปนก าลงใจเปนเรองส าคญมาก หากแกนน ารนใหมเขาท าแลว เขาสบายใจ เปนทยอมรบ รสกวาตนเองมคณคา เขากอยากท าตอไป...”

69

2.4 ชมรมผสงอาย ต าบลเขาชยสน อ าเภอเขาชยสน จงหวดพทลง

1) บรบททวไป ชมรมผสงอาย ต าบลเขาชยสน อ าเภอเขาชยวน จงหวดพทลง เรมกอตงเมอวนท 1 พฤษภาคม พ.ศ.2537 โดยผรเรมจดตงชมรมคอ นายแพทยสเทพ เพชรมาก โรงพยาบาลเขาชยสน และแกนน าผสงอายในเขตพนทบรการของโรงพยาบาลเขาชยสน ผสงอายหมท 1 2 3 4 5 6 10 11 ต าบลเขาชยสน โดยมประธานชมรมคนแรกคอ นายเฉลม จนทรตน สมาชกเรมแรกมจ านวน 62 คน ปจจบน (พ.ศ. 2558) จ านวนสมาชกทงสน 242 คน สถานทตงชมรม ศนยอเนกประสงคส าหรบผสงอายในชมชนและชมรมสงเสรมสขภาพผสงอาย โรงพยาบาลเขาชยสน บานเลขท 543 หมท 3 ต าบลเขาชยสน อ าเภอเขาชยสน จงหวดพทลง

2) กลไกการด าเนนงานของชมรม การด าเนนงานเรมจาก คณะกรรมการมจ านวนทงสน 15 คนประธานชมรมคนปจจบน (พ.ศ. 2558) คอนายบญรตน เกตสวรรณ โดยก าหนดหนาทของคณะกรรมการแบงตามต าแหนง กรรมการไดรบมอบหมายหนาทอยางเหมาะสม เพราะเปนขาราชการเกษยณ มประสบการณการท างานในองคกรและเปนภมปญญาทองถน จ านวนสมาชกทงหมด 242 คน โดยแบงเปนผสงอาย 224 คน ไมใชผสงอาย 18 คน มระเบยบขอบงคบชมรม ผจดท าคอคณะกรรมการและขอมตทประชมใหญประจ าป แกนน าชมรมผสงอายรนใหม มประมาณ 25 คน อายระหวาง 45 - 59 ป

3) ภาคเครอขายในการด าเนนงาน ประกอบดวย กองทนผสงอาย สนบสนนดานงบประมาณส านกงานแรงงานจงหวดพทลง สนบสนนดานงบประมาณและการฝกอาชพ การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) อ าเภอเขาชยสน สนบสนนงบประมาณ ฝกอาชพและหนงสอประจ าศนยฯ หนวยงานสาธารณสขอ าเภอเขาชยสน สนบสนนงบประมาณ ใหความรดานสาธารณสข และสถานท ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) สนบสนนดานงบประมาณ ส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดพทลง สนบสนนดานงบประมาณ และความรเรองสทธประโยชนผสงอายองคกรปกครองสวนทองถน คณะกรรมการสงเสรมสวสดการและสวสดภาพครและบคลากรทางการศกษา (สกสค.) จงหวดพทลง สาขาสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศ ในพระราชปถมภ สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน จงหวดพทลง สนบสนนดานการประสานงานระหวางองคกรทเกยวของ และดานสงเสรมการท างานของชมรม

4) ปจจยหรอเงอนไขส าคญทสงผลตอความส าเรจ พบวา การด าเนนงานเปนไปตามความตองการ

ของผสงอาย แกนน าชมรมเปนทยอมรบและเปดโอกาสใหแกนน าชมรมรนใหมหรอสมาชกของชมรมไดแสดงศกยภาพในการบรหารไดเตมท คณะกรรมการท างานเปนทมและมประสบการณ เพราะเปนขาราชการบ านาญ การบรหารมความโปรงใส มระบบการท างานและแผนการท างานทชดเจน มกจกรรมท าอยางตอเนองและสม าเสมอ และครบทกมต ดานสขภาพ สงคม วฒนธรรม โดยเฉพาะการสนบสนนสงเสรมใหแกนน าชมรมผสงอายทงรนเกาและรนใหม แลกเปลยนเรยนรและพฒนาศกยภาพตนเองสม าเสมอ และการวางแผนประจ าป ท าใหเหนทศทางการด าเนนงานอยางเปนรปธรรม ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...ชมรมขบเคลอนดวยสมาชกของชมรม เปดโอกาสใหทกคน เมอมความรวมมอระหวางคณะกรรมการและสมาชก หนวยงานและองคกรตางๆ เหนความส าคญกใหการสนบสนนทกระดบต าบล อ าเภอ จงหวด…ส าคญมาก คอ ตองใหแกนน าไมวารนเกาหรอรนใหม เขารวมประชมสมาชกเพอจดท าแผน

70

ประจ าป จากนนแยกยาย แบงงานกนไปประสานหนวยงานราชการและองคกรตางๆ เพอสนบสนนกจกรรม…”

5) ปญหาหรออปสรรค และวธการแกไข ปญหาทเกดขนเปนปจจยภายนอก คอ สถานทตงชมรมอยไกล สมาชกบางกลมไมสามารถมารวมกจกรรมได บางคนขาดทนทรพย คาโดยสารไปประชม ราคาแพง ไมมรถบรการรบสง วธแกปญหาจดดอย คอ จดสมาชกเปนกลมดแลซงกนและกน มทงสมาชกทเปนรนเกาและรนใหมดแลกน การเดนทางส าหรบผทมรถหากผานบานสมาชกทไมมรถกจะแวะรบ

6) องคประกอบของสมรรถนะแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตามความคดเหนของชมรม แบงเปน 3 ดาน ดงน

6.1 ความร ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองร ประกอบดวย ความรดานการตดตอหนวยงานราชการ การเขยนโครงการ การจดหาแหลงงบประมาณ กฎหมายเกยวกบผสงอาย กจกรรมถายทอดภมปญญา และการจดกจกรรมฝกอบรม

6.2 ทกษะ ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองท าไดอยางมประสทธภาพและแคลวคลอง ประกอบดวย ทกษะการสอนงาน การท างานรวมกบผอน การท างานแบบอาสาสมคร การจดการความร ความสามารถในการแกปญหา ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...สงทตองการไดรบการสนบสนนจากภาคเครอขาย คอ ดานวชาการ อยากมทกษะดานแลกเปลยนความคดเหน และกจกรรม การประสานกบหนวยงานทเกยวของ การขอทนจากแหลงงบประมาณ การจดการความรเพอแลกเปลยนประสบการณการท างาน เพอคณะกรรมการไดพฒนาตนเอง ใหความชวยเหลอซงกนและกน ท ากจกรรมรวมกน...” สอดคลองกบท แกนน าชมรมผสงอาย เสนอวา “...สงหนงเปนทกษะทยงขาดคอ การท างานแบบอาสาสมคร อาสาสมครเปนงานทเกดจากผทมจตอาสา ซงมความหมายมากกบแกนน าชมรมผสงอาย เพราะแกนน าเปนผทเออเฟอ เสยสละ เวลา แรงกาย แรงใจ เพอชวยเหลอผอน หรอ สงคมใหเกด ประโยชนและความสขมากขน…”

6.3 คณลกษณะเชงพฤตกรรม ของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคน คอ การมจตอาสา และภาวะผน า ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา “พฤตกรรมของแกนน าชมรมผสงอาย ตองเปนการท างานแบบอาสาสมคร ไมนงดดายตอสงคม หรอความทกขยากของเพอนๆ วยเดยวกน เหนเขาเหงา โดดเดยว เราปรารถนาเขาไปชวย ไมใชดวยการใหทาน ใหเงน แตดวยการสละเวลา ลงแรงเขาไปชวย ดวยจตทเปนสขทไดชวยผอน จะเนนวา ไมใชแคท าประโยชนเพอผอนอยางเดยว แตเปนการพฒนาจตของเราดวย…”

7) แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 7.1 ผจดกจกรรมการเรยนร คอ แกนน าชมรมผสงอาย โดยแกนน ารนเกาและแกนน ารน

ใหมเจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเขาชยสน เปนวทยากร เนองจากชมรมผสงอาย ตงอยในบรเวณโรงพยาบาล รวมถงเชญวทยากรจากภายนอก โดยวทยากรมบทบาทเปนผเอออ านวยความสะดวกใหเกดการเรยนรรวมกน มากกวาเปนผสอนหรอบรรยาย ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...เราเปนวทยากรกนเอง เพราะถาเชญคนอนพด ผสงอายเขาไมรจก ไมใชคนในชมชน ไมคอยเกยวของ เขากไมเชอหรอก วทยากรจะใชแบบวา ผสงอายเปนวทยากรกนเอง น าเสนอกนเอง สวนใหญ

71

จะเปนขาราชการบ านาญ หมอแผนไทย เขาจะรเรองสมนไพร การใชมากกวา ...วทยากรท าหนาทเปนเสมอน คนจดเวทใหกบเขา ใหเขาไดคยกน ทางชมรมกไดฝกวทยากรหนาใหมๆ ไดทมวทยากรเพม…”

7.2 ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา กจกรรมการเรยนรททางชมรมจดเพอพฒนาแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เปนการบรณาการเขากบกจกรรมประจ าปของชมรม และผนวกเขาเปนกจกรรมรายเดอน โดยประชมสมาชกประจ าเดอนๆละ 1 ครง (องคารแรกของเดอน) เรมจากการสวดมนต ใหความรดานตางๆ เชน ดานสาธารณสข ศาสนา ประชาสมพนธกจกรรมชมรม กจกรรมบนเทง กจกรรมออกก าลงกาย ถายทอดภมปญญา และการท าบญวนพระ ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา “...กจกรรมการเรยนรของเรา จดไมเปนทางการ มเนอหาเนนไปเรองททางแกนน าใหความสนใจและสงเสรมจดแขงของชมรม เชน กจกรรมฝกการท างานเปนทม เราใชดนตร เราใชการรอยลกปดเสอมโนราห ท าเปนกรอบผามาน ปกเปนชอ ตองใชสมาธและความรวมมอกนมาก...”

7.3 วธการจดกจกรรมการเรยนร ประกอบดวย การบรรยาย การอภปราย การสอนงาน การระดมสมอง การศกษานอกสถานท ในลกษณะการอบรมเชงปฏบตการระยะสน แกนน าทงสองรนรวมกบสมาชกชมรมก าหนดเปนกจกรรมทตองท าประจ าป และด าเนนกจกรรมตามแผนงานทวางไว กจกรรมการเรยนรจะจดในรปแบบใด ควรใหความส าคญกบกจกรรมนนทนาการ การมสวนรวมของผเขารวม ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“...กจกรรมประจ าป กจะเนน กจกรรมสงเสรมประเพณ วฒนธรรม กจกรรมดานสงเสรมสขภาพกจกรรมดานใหความรดานกฎหมายเกยวกบผสงอาย กจกรรมถายทอดภมปญญา กจกรรมฝกอบรมและสงเสรมอาชพ กจกรรมทางดานการศกษา เรากอบรมแกนน าไปพรอมๆ กนเลย ถาจดแยก กรสกจะเปนเรองทด...”

“...การจดกจกรรมมหลกเกณฑพจารณา คอ ตามความประสงคของสมาชก สงเสรมประเพณ วฒนธรรม หนวยงานหรอองคกรตางๆขอความรวมมอและคณะกรรมการเหนวาเปนประโยชนแกผสงอาย ความถในการจดกจกรรมนนสมาชกสามารถมากท ากจกรรมไดทศนยฯทกวน ส าหรบวนหยดราชการแจงลวงหนาและนอกจากนนมกจกรรมประจ าเดอน ประจ าป ...”

“...การจดกจกรรมควรจดใหมหลกสตรทหลากหลาย ไมซ าซาก และมกจกรรมใหเลอกตามความสนใจและความถนดของตนเอง ซงกจกรรมทจดควรมกระบวนการและวธการทจดอางเหมาะสม หลากหลายและนาสนใจ อกทงมความเหมาะสมตามแตโอกาสนน ๆ ดวย ในสวนของรปแบบของกจกรรมนนควรเปนกจกรรมกลมสมพนธ กจกรรมการละเลนและเปนเชงนนทนาการ เพอใหผสงอายไดมโอกาสพบปะและมความสมพนธอยางใกลชดกน อยางไรกตามควรมกจกรรมเนองในโอกาสพเศษและวนส าคญ ๆ ดวย…”

7.4 ดานสอและเทคโนโลย สอสงพมพและสอโสตทศน เปนสอทแกนน าชมรมผสงอายสนใจ

เพออานประกอบเพอเสรมความรของตนเองในเวลาทสะดวก ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา “...สอในการจดกจกรรมถาเปนสอสงพมพนนควรเปนมภาพประกอบ เปนภาพจรงหรอ

การตน พมพดวยตวอกษรทคมชดและขนาดใหญ หากออกอากาศผานหอกระจายขาว ผสงอายพรอมทจะรบฟงเวลา 06.00-07.00 น. ...”

72

7.5 วธการวดผลประเมนผล เปนรปแบบการประเมนดวยการพดคยกนโดยก าหนดเปนวาระในการประชม เพอตรวจความเขาใจใหตรงกน ไมเปนการลองภมความรหรอใหคะแนนเพอเรยงล าดบกน ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“คณะกรรมการจะประชมเดอนเวนเดอน และประชมตามสถานการณ สมาชกจะประชมเดอนละครง และประชมใหญสามญประจ าปๆ ละ 1 ครง กรรมการและสมาชกเขารวมประชมในแตละครงคดเปนรอยละ 40-50 กจะสอบถาม บางครงกถามความรแลวใหยกมอตอบ ไมไดใหคะแนนอะไร งานเราเปนงานอาสาสมคร หากใหคะแนน คนกคงเบอ ไมอยากมาท า...”

8) ทศทางการพฒนาในการพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ชมรมอยากใหมการ

พฒนาชมรมใหเปนแหลงเรยนรตนแบบเพอแลกเปลยนเรยนรรวมกบชมรมอนๆ ดงท แกนน าชมรมผสงอาย กลาววา

“....กจกรรมการดแลซงกนและกน กจกรรมถายทอดภมปญญา โครงการอมธรรม อมอาหาร ฯลฯ เปนโครงการทชมรมเราประสบความส าคญ เราไดเรยนรจากชมรมอนๆ มามาก ศกษาดงานหนวยงานและองคกรตางๆ กมาก กอยากใหกจกรรมชวยพฒนาคณภาพชวตสมาชกชมรมอนๆ ไดบาง...”

จากการถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท สรปไดวาองคประกอบของสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย แบงเปน 3 ดาน คอ ความร ประกอบดวย การเปนบคคลแหงการเรยนรตลอดชวต ทสามารถแสวงหาความรใหม เพอแกปญหาและพฒนาตนเอง อนจะขยายผลไปสความรดานอนๆ เชน ความรเกยวกบนโยบาย กฎหมาย และสทธของผสงอาย ความรเกยวกบชมรมผสงอาย ความรเกยวกบการดแลสขภาพของผสงอาย ทกษะ ประกอบดวย ทกษะการเปนผน าและการประสานงาน ทกษะการท างานเปนทม ทกษะการถายทอดความร และทกษะการใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตเบองตน คณลกษณะเชงพฤตกรรม คอ การมจตอาสา

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 5 ประเดนหลก คอ ผจดกจกรรมการเรยนร คอ ทมวทยากรจตอาสา ทเปนสมาชกชมรมผสงอายดวยกนเอง รวมถงเจาหนาทจากหนวยงานทเกยวของ หากจ าเปนอาจมวทยากรจากภายนอกได ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา กจกรรมการเรยนรจดเปนการอบรมเชงปฏบตการระยะสนทเนนการสรางบรรยากาศการเรยนรทเปนกนเอง รวมถงการเรยนรดวยตนเอง วธการจดกจกรรมการเรยนร ควรสอดแทรกจดกจกรรมนนทนาการใหผเรยนไดผอนคลายและสนกสนาน โดยประยกตการจดกจกรรมการเรยนร เขากบการจดกจกรรมเดมทจดอยของชมรมผสงอาย ดานสอและเทคโนโลย ควรมความหลากหลายและไมยากโดยค านงถงขอจ ากดของกลมผเรยน วธการวดผลประเมนผล ควรจดเพอกระตนใหแกนน าชมรมผสงอายมความกระตอรอรนในการเรยนรและภาคภมใจทไดพฒนาตนเองเตมศกยภาพ มากกวาการสอบวดผลเปนคะแนนเพอเปรยบเทยบกน ซงกอใหเกดความภาคภมใจเมอแกนน าผานกจกรรมการเรยนร

ทงน ผวจยวเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมจากการศกษาเอกสารและการถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท 4 ภาค สรปไดดงแสดงในตารางท 4.4

73

ตารางท 4.4 องคประกอบของสมรรถนะแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

องคประกอบของสมรรถนะ การศกษาเอกสาร แนวปฏบตทด

จ.เชยงใหม จ.ฉะเชงเทรา จ.กาฬสนธ จ.พทลง 1. ความร - การเปนบคคลแหง

การเรยนร -นโยบาย กฎหมาย และสทธของผสงอาย - การเรยนรเพอสขภาพกายใจทดของผสงอาย - การออม - การท าบญช

- การจดการความรภมปญญาทองถน - การตดตอหนวยงานราชการ/แหลงทน - การเขยนโครงการ

- การตดตอหนวยงานราชการ - การเขยนโครงการ - การดแลสขภาพของผสงอาย

- การตดตอหนวยงานราชการ - การเขยนโครงการ - การหาแหลงงบประมาณ - กฎหมายเกยวกบผสงอาย

2. ทกษะ - การถายทอดความร - ศลปะ

- การเปนผน า - การถายทอดความรแกคนตางวยหรอวย -นนทนาการ

- การสอสารประชาสมพนธ - การสอนงาน - การแกไขปญหาดานเทคนค - การท างานเปนทม

- การสอนงาน การท างานรวมกบผอน - การท างานแบบอาสาสมคร - การจดการความร - การแกไขปญหา

3. คณลกษณะเชงพฤตกรรม จตอาสา จตอาสา จตอาสา จตอาสา

74

จากตารางท 4.4 สรปไดวา องคประกอบของสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย จากการศกษาเอกสารและถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท แบงเปน 3 ดาน ดงน 1. ความร เปนขอมล เนอหา หรอองคความรเฉพาะซงเปน “สมรรถนะหลก” ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองร คอ ความรเพอเปนบคคลแหงการเรยนร (Knowledge how to learn) หมายถง การแสวงหาความรใหม เพอแกปญหาและพฒนาตนเอง อนจะขยายผลไปสความรดานอนๆ เชน การแสวงหาขอมลขาวสารและความรในการวเคราะหตนเอง ความรเกยวกบนโยบาย กฎหมาย และสทธของผสงอาย ความรเกยวกบชมรมผสงอาย ความรเกยวกบการดแลสขภาพของผสงอาย เปนตน 2. ทกษะ เปนความสามารถหรอความช านาญการในการปฏบตงานทงทางดานรางกายและดานสมอง ซงเปน “สมรรถนะในงาน” เฉพาะทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองท าไดอยางมประสทธภาพและแคลวคลอง ประกอบดวย ทกษะการเปนผน า ความคดเชงระบบ และการประสานงาน ทกษะการท างานเปนทม ทกษะการสอสารอยางมประสทธภาพ เพอการถายทอดความรรวมถงทกษะการใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตเบองตน ทกษะการท างานทตนรบผดชอบอยางมออาชพ 3. คณลกษณะเชงพฤตกรรม เปนอตมโนทศน ทศนคต คานยม หรอความคดเหนเกยวกบภาพลกษณของตนเองซงเปน “สมรรถนะเฉพาะบคคล” ของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคน คอ การมจตอาสาไมนงดดาย

75

ตารางท 4.5 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

แนวทางการจดกจกรรม การเรยนร

การศกษาเอกสาร แนวปฏบตทด

จ.เชยงใหม จ.ฉะเชงเทรา จ.กาฬสนธ จ.พทลง 1. ผจดกจกรรมการเรยนร

- ผน าชมชน - ผน าของชมรมผสงอาย แกนน ารนเกา -อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) -อาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) – เจาหนาทจากรพ.สต.

- พระสงฆ - ผน าชมชน - ผน าชมรมผสงอาย - แกนน ารนเกา - อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) - อาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) - เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล - วทยากรจากมหาวทยาลยราชภฎฉะเชงเทรา

- พระสงฆ - ผน าชมชน - ผน าชมรมผสงอาย - แกนน ารนเกา - อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) อาสาสมครดแล- ผสงอายทบาน (อผส.) เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล วทยากรจากภายนอก

แกนน าชมรมผสงอาย เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

2. ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา

- บ ร ณ า ก า ร เ ข า ก บกจกรรมหลกของชมรม - ด า เน น งานร วมก บหลกสตร ในโรงเ ร ยนผสงอาย

- บรณาการเขากบกจกรรมของชมรม - แ ท ร ก ไ ป ใ น ก จ ก ร ร มประจ า

- บ รณาการเข ากบกจกรรมของชมรม - เนอหาเนนไปเรองททางแกนน าใหความสนใจและสงเสรมจดแขงของชมรม

- บ รณาการเข ากบกจกรรมของชมรม

76

ตารางท 4.5 (ตอ)

แนวทางการจดกจกรรม การเรยนร

การศกษาเอกสาร แนวปฏบตทด

จ.เชยงใหม จ.ฉะเชงเทรา จ.กาฬสนธ จ.พทลง 3. วธการจดกจกรรมการเรยนร

การบรรยาย การอภปรายเปนคณะ การสอนงาน การระดมสมอง การศกษานอกสถานทเชงศลปวฒนธรรม การอบรมเชงปฏบตการระยะสน

การบรรยาย การอภปรายเปนคณะ การสอนงาน การระดมสมอง การศกษานอกสถานท การแตงเพลง-รองเพลง การร าวง เลนเกม แสดงละคร/บทบาทสมมต การอบรมเชงปฏบตการระยะสน

การบรรยาย การอภปรายเปนคณะ การสอนงาน การระดมสมอง การศกษานอกสถานท การอบรมเชงปฏบตการระยะสน

การบรรยาย การอภปราย การสอนงาน การระดมสมอง การศกษานอกสถานท การอบรมเชงปฏบตการระยะสน

4. สอและเทคโนโลย

- สอทสงพมพ (คมอ) - คอมพวเตอรและอนเทอรเนต

- สอสงพมพ (คมอ/ชดการเรยนร) - สอบทเพลง

- สอสงพมพ (เอกสารอานประกอบเพอเสรมความร) - วดทศน

- สอสงพมพ - สอโสตทศน

5. วธการวดผลประเมนผล

- การพดคยกนอยางไมเปนทางการ - การทบทวนการปฏบต - การสงเกต - การชแนะ - การซกถาม

- การพดคยกนอยางไมเปนทางการ - การสงเกต - การท าแบบสอบถามเปนกลม/เดยว

- การสนทนากลม - การสงเกต

- การพดคยกนในการประชม

77

จากตารางท 4.5 สรปไดวา แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 5 ดาน ดงน 1. ผจดกจกรรมการเรยนร คอ ทมวทยากรจตอาสา การเนนการเปน “วทยากรจตอาสา” เพราะการด าเนนงานของชมรมผสงอายเปนองคกรทตงอยบนฐานของทนทางสงคมและวฒนธรรมทสงคมไทยม มใชองคกรทใชเงนเปนตวตง ทมวทยากรจตอาสา อาจเปนสมาชกชมรมผสงอายดวยกนเอง ปราชญชาวบาน ขาราชการบ านาญ พระสงฆ รวมถงเจาหนาทจากหนวยงานทเกยวของ เชน เจาหนาทสาธารณสข พยาบาลจากโรงพยาบาล คร กศน. เจาหนาทจากส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยในแตละจงหวด เจาหนาทจากองคกรปกครองสวนทองถน เปนตน หากจ าเปนอาจมวทยากรจากภายนอกได แตมงเนนการใชผรในชมชนกอน ตามแนวคด “คนนงเปนนกเรยน คนลกยนเปนคร” หรอมการจบคระบบพเลยงแบบ “พดแลนอง” หรอ “เพอนชวยเพอน” 2. ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา กจกรรมการเรยนรจดเปนการอบรมเชงปฏบตการระยะสนทค านงถงลกษณะทางกายภาพของแกนน าชมรมผสงอายทสวนใหญเปนผใหญตอนปลาย ความสามารถในการจ า การเรยนรชาลง ไมสามารถนงนานๆ จงจดเปนกจกรรมทจดจงเปนกจกรรมการอบรมระยะสนทผ เรยนเปนศนยกลาง เปนผกระท าหรอปฏบตดวยตนเอง ดวยความกระตอรอรน (Active Learning) มการแลกเปลยนเรยนร พดคยอยางเปนทางการและไมเปนทางการ การเรยนรตามอธยาศยผานแหลงเรยนร การสรางบรรยากาศการเรยนรทเปนกนเอง รวมถงการเรยนรดวยตนเอง เพราะผสงอายมมวลประสบการณเดมทไมตองการใหใครมาบงคบจตใจ การก าหนดเนอหาตองมสาระ สนก และสรางความเอออาทร สามคค ใสใจกนระหวางกลมแกนน าโดยเปนเนอหาทเกดจากการมสวนรวมในการวางแผนของผเรยน มความหลากหลาย เนนถายทอดองคความรแบบพหวยระหวางแกนน าชมรมรนเกาและรนใหม 3. วธการจดกจกรรมการเรยนร แกนน าชมรมผสงอายจดมงหมายในการเรยนรทแนนอน ท าใหผสงอายจะเรยนเฉพาะในสงทเหนวาเปนประโยชนและสามารถน าไปใชไดทนท สอดแทรกจดกจกรรมนนทนาการใหผเรยนไดผอนคลายและสนกสนาน กจกรรมมความหลากหลายทงการบรรยายกลมใหญและกจกรรมกลมยอย ไมยากและไมเปนทางการมากนก สอดแทรกการพฒนาคณลกษณะนสยทดงาม เชน ความรบผดชอบ ความเมตตา กรณา ความมน าใจ ความขยน ความมระเบยบวนย ความเสยสละ ฯลฯ และ ลกษณะนสยในการท างานอยางเปนกระบวนการการท างานรวมกบผอน การยอมรบผอน และ การเหนคณคาของงาน เปนตน โดยประยกตการจดกจกรรมการเรยนรเขากบการจดกจกรรมเดมทจดอยของชมรมผสงอาย 4. ดานสอและเทคโนโลย การใชสอมความหลากหลายและไมยากโดยค านงถงขอจ ากดของกลมผเรยน เชน การใชคมอหรอชดการเรยนรดวยตนเอง วดทศน เพอใหความส าคญแกผเรยนในฐานะเอกตบคคล ทมความสามารถ ความคดเหน ความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน ทแกนน าชมรมผสงอายสามารถทบทวนเนอหาและประเมนผลการเรยนไดดวยตนเองในเวลาวาง โดยไมตดเงอนไขเรองความพรอม ไมควรใชสอทยากหรอมเทคโนโลยมากหากใชเทคโนโลยควรมพเลยงคอยแนะน า 5. วธการวดผลประเมนผล การวดผลการเรยนรเพอกระตนใหแกนน าชมรมผสงอายมความกระตอรอรนในการเรยนรและภาคภมใจทไดพฒนาตนเองเตมศกยภาพ มากกวาการสอบวดผลเปนคะแนนเพอเปรยบเทยบกน มขอสอบแบบอานเองท าเอง วทยากรอานขอสอบใหฟงแลวใหเลอก การชวยกนท าขอสอบเปนกลม การประเมนทกษะโดยการสงเกตตนเอง กลมหรอวทยากรเปนผส งเกต เมอแกนน าผานกจกรรมการเรยนร จะน ามาซงความภาคภมใจในการรวมกจกรรมการเรยนรทเปนระบบไมใชมาเรยนรเลนๆ

78

ตอนท 1.2 ผลการพฒนารางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

เมอวเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมในตอนท 1.1 แลว ผวจยน าขอมลทไดมาวเคราะหและสงเคราะหเพอยกรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 4 ชนด คอ

1.2.1 (ราง) องคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 3 ดาน ดงน 1.2.1. ความร เปนขอมล เนอหา หรอองคความรเฉพาะซงเปน “สมรรถนะหลก” ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองร ประกอบดวย ความรเกยวกบนโยบาย กฎหมาย และสทธของผสงอาย ความรเกยวกบชมรมผสงอาย ความรเกยวกบการดแลสขภาพของผสงอาย 1.2.1.2 ทกษะ เปนความสามารถหรอความช านาญการในการปฏบตงานทงทางดานรางกายและดานสมอง ซงเปน “สมรรถนะในงาน” เฉพาะทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองท าไดอยางมประสทธภาพและแคลวคลอง ประกอบดวย ทกษะการเปนผน าและการประสานงาน ทกษะการท างานเปนทม ทกษะการถายทอดความร และทกษะการใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตเบองตน 1.2.1.3 คณลกษณะเชงพฤตกรรม เปนอตมโนทศน ทศนคต คานยม หรอความคดเหนเกยวกบภาพลกษณของตนเองซงเปน “สมรรถนะเฉพาะบคคล” ของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคน คอ การมจตอาสาไมนงดดาย

1.2.2 (ราง) แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 5 ดาน ดงน ดานท 1 ผจดกจกรรมการเรยนร คอ ทมวทยากรจตอาสา การเนนการเปน “วทยากรจตอาสา” เพราะการด าเนนงานของชมรมผสงอายเปนองคกรทตงอยบนฐานของทนทางสงคมและวฒนธรรมทสงคมไทยม มใชองคกรทใชเงนเปนตวตง ทมวทยากรจตอาสา อาจเปนสมาชกชมรมผสงอายดวยกนเอง ปราชญชาวบาน ขาราชการบ านาญ พระสงฆ รวมถงเจาหนาทจากหนวยงานทเกยวของ เชน เจาหนาทสาธารณสข พยาบาลจากโรงพยาบาล คร กศน. เจาหนาทจากส านกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยในแตละจงหวด เจาหนาทจากองคกรปกครองสวนทองถน เปนตน หากจ าเปนอาจมวทยากร จากภายนอกได แตมงเนนการใชผรในชมชนกอน ตามแนวคด “คนนงเปนนกเรยน คนลกยนเปนคร” หรอมการจบคระบบพเลยงแบบ “พดแลนอง” หรอ “เพอนชวยเพอน” ดานท 2 ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา กจกรรมการเรยนรจดเปนการอบรมเชงปฏบตการระยะสนทค านงถงลกษณะทางกายภาพของแกนน าชมรมผสงอายทสวนใหญเปนผใหญตอนปลาย ความสามารถในการจ า การเรยนรชาลง ไมสามารถนงนานๆ จงจดเปนกจกรรมทจดจงเปนกจกรรมการอบรมระยะสนทผเรยนเปนศนยกลาง เปนผกระท าหรอปฏบตดวยตนเอง ดวยความกระตอรอรน (Active Learning) มการแลกเปลยนเรยนร พดคยอยางเปนทางการและไมเปนทางการ การเรยนรตามอธยาศยผานแหลงเรยนร การสรางบรรยากาศการเรยนรทเปนกนเอง รวมถงการเรยนรดวยตนเอง เพราะผสงอายมมวลประสบการณเดมทไมตองการใหใครมาบงคบจตใจ การก าหนดเนอหาตองมสาระ สนก และสรางความเอออาทร สามคค ใสใจกนระหวางกลมแกนน าโดยเปนเนอหาทเกดจากการมสวนรวมในการวางแผนของผเรยน มความหลากหลาย เนนถายทอดองคความรแบบพหวยระหวางแกนน าชมรมรนเกาและรนใหม

79

ดานท 3 วธการจดกจกรรมการเรยนร แกนน าชมรมผสงอายจดมงหมายในการเรยนรทแนนอน ท าใหผสงอายจะเรยนเฉพาะในสงทเหนวาเปนประโยชนและสามารถน าไปใชไดทนท สอดแทรกจดกจกรรมนนทนาการใหผเรยนไดผอนคลายและสนกสนาน กจกรรมมความหลากหลายทงการบรรยายกลมใหญและกจกรรมกลมยอย ไมยากและไมเปนทางการมากนก สอดแทรกการพฒนาคณลกษณะนสยทดงาม เชน ความรบผดชอบ ความเมตตา กรณา ความมน าใจ ความขยน ความมระเบยบวนย ความเสยสละ ฯลฯ และ ลกษณะนสยในการท างานอยางเปนกระบวนการการท างานรวมกบผอน การยอมรบผอน และ การเหนคณคาของงาน เปนตน โดยประยกตการจดกจกรรมการเรยนรเขากบการจดกจกรรมเดมทจดอยของชมรมผสงอาย ดานท 4 สอและเทคโนโลย การใชสอมความหลากหลายและไมยากโดยค านงถงขอจ ากดของกลมผเรยน เชน การใชคมอหรอชดการเรยนรดวยตนเอง วดทศน เพอใหความส าคญแกผเรยนในฐานะเอกตบคคล ทมความสามารถ ความคดเหน ความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน ทแกนน าชมรมผสงอายสามารถทบทวนเนอหาและประเมนผลการเรยนไดดวยตนเองในเวลาวาง โดยไมตดเงอนไขเรองความพรอม ไมควรใชสอทยากหรอมเทคโนโลยมากหากใชเทคโนโลยควรมพเลยงคอยแนะน า ดานท 5 วธการวดผลประเมนผล การวดผลการเรยนรเพอกระตนใหแกนน าชมรมผสงอายมความกระตอรอรนในการเรยนรและภาคภมใจทไดพฒนาตนเองเตมศกยภาพ มากกวาการสอบวดผลเปนคะแนนเพอเปรยบเทยบกน มขอสอบแบบอานเองท าเอง วทยากรอานขอสอบใหฟงแลวใหเลอก การชวยกนท าขอสอบเปนกลม การประเมนทกษะโดยการสงเกตตนเอง กลมหรอวทยากรเปนผสงเกต เมอแกนน าผานกจกรรมการเรยนร จะน ามาซงความภาคภมใจในการรวมกจกรรมการเรยนรทเปนระบบไมใชมาเรยนรเลนๆ

1.2.3 (ราง) กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เปนกจกรรมการเรยนรทบรณาการการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ระยะ 2 วน ประกอบดวยวนท 1 กจกรรม “รจกเพอน” กจกรรม “ความคาดหวง” การบรรยายเชงปฏบตการเรอง “สทธของเรา” กจกรรม “แรงบนดาลใจ” กจกรรม “ผน า-ผตาม” วนท 2 เวทแลกเปลยนเรยนรดวยกระบวนการสนทรยสนทนา รวมกนแลกเปลยนขอมล สถานการณ การด าเนนงานแกนน ารนเกา และรนใหม เพอพฒนาใหชมรมผสงอายเขมแขง รวมถงระบบพเลยง พจารณาค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ของแกนน าชมรมผสงอาย ท าสญญาการเรยนร (Learning Contract) และสรปการเรยนรรวมกน จ านวน ชวโมง แสดงในตารางท ตารางท 4.6 กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

กจกรรมการเรยนร วนท 1 รปแบบการจดกจกรรม ระยะเวลา กจกรรมท 1 “รจกเพอน” กจกรรมกลมสนทนาการ 1 ชวโมง กจกรรมท 2 “ความคาดหวง” กจกรรมกลมระดมความคด 1 ชวโมง กจกรรมท 3 “สทธของเรา” การบรรยายประกอบการอภปราย 1 ชวโมง กจกรรมท 4 “ผน า-ผตาม” การอบรมเชงปฏบตการ 2 ชวโมง 30 นาท กจกรรมท 5 “แรงบนดาลใจ” การบรรยายประกอบการอภปราย 1 ชวโมง กจกรรมท 6 “แลกเปลยนเรยนร” กจกรรมสนทรยสนทนา (วงเดอนล าดวน) 1 ชวโมง

80

กจกรรมการเรยนร วนท 2 รปแบบการจดกจกรรม ระยะเวลา กจกรรมท 1 “บทบาทหนาท” กจกรรมกลมระดมความคด 3 ชวโมง กจกรรมท 2 “สรปผลการเรยนร” กจกรรมกลมระดมความคด 1 ชวโมง

1.2.4 (ราง) คมอการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ประกอบดวย หลกการและเหตผล วตถประสงค กลมเปาหมาย การประเมนผล การรบรองผล ผลทคาดวาจะไดรบ ขอแนะน าในการน ากจกรรมการเรยนรไปใช การออกแบบกจกรรมการเรยนร แผนการจดกจกรรม และเครองมอวดผลประเมนผล (แสดงในภาคผนวก) ตอนท 1.3 ผลการประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม โดยผเชยวชาญ

ผวจยพจารณาคดเลอกผเชยวชาญเพอท าการประเมนความเหมาะสมและความสอดคลองกบวตถประสงคของรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม โดยการก าหนดเกณฑในการคดเลอก คอ ผเชยวชาญดานการพฒนาชมรมผสงอาย ดานการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน ดานการศกษาตลอดชวต และดานการพฒนานวตกรรมการเรยนร ทงในระดบพนทและระดบนโยบาย ทปฏบตงานมาไมนอยกวา 5 ป ในสถาบน หนวยงาน หรอสถานศกษาทเกยวของ จ านวน 20 คน ผลการประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมโดยผเชยวชาญ แสดงดงตารางท 4.7

81

ตารางท 4.7 สถานภาพสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม (n=20)

สถานภาพสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม จ านวน รอยละ

ต าแหนงปจจบน

ศาสตราจารย 1 5.00 รองศาสตราจารย ดร. 2 10.00

รองศาสตราจารย 1 5.00

ผชวยศาสตราจารย ดร. 2 10.00

ดร. 3 15.00

แพทยหญง 1 5.00

อาจารย 1 5.00

พนโท 1 5.00

ไมระบต าแหนง 8 40.00

รวม 20 100.00 องคกร/หนวยงานทสงกด

คณะครศาสตร/ศกษาศาสตร 4 20.00

คณะสงคมสงเคราะห 1 5.00

คณะนเทศศาสตร 1 5.00

สถาบนประชากรศาสตร 2 10.00

มลนธ (ทด าเนนงานดานผสงอาย) 2 10.00

ส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย 1 5.00

ส านกสงเสรมและพทกษเยาวชน กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

1 5.00

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 1 5.00

ชมรมผสงอาย 7 35.00 รวม 20 100.00

82

ตารางท 4.7 (ตอ) (n=20)

ประสบการณในการท างาน จ านวน รอยละ 5 - 10 ป 1 5.00 10-20 ป 19 95.00

รวม 20 100.00

ผเชยวชาญผประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ไมระบต าแหนงปจจบน มากทสด จ านวน 8 คน คดเปนรอยละ 40.00 รองลงมาคอ มต าแหนง ดร. จ านวน 3 คน คดเปนรอยละ 15.00 รองลงมาคอ ต าแหนง รองศาสตราจารย ดร. และ ต าแหนงผชวยศาสตราจารย ดร. ต าแหนงละ 2 คน คดเปนต าแหนงละรอยละ 10.00 รองลงมาคอ มต าแหนงศาสตราจารย ต าแหนงรองศาสตราจารย ต าแหนงแพทยหญง ต าแหนงอาจารย และต าแหนงพนโท ต าแหนงละ 1 คน คดเปนต าแหนงละรอยละ 5.00

ผเชยวชาญผประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม สงกดชมรมผสงอาย มากทสด จ านวน 7 คน คดเปนรอยละ 35.00 รองลงมาคอ สงกดคณะครศาสตร/ศกษาศาสตร จ านวน 4 คน คดเปนรอยละ 20.00 รองลงมาคอ สงกด มลนธ (ทด าเนนงานดานผสงอาย) และ สงกดสถาบนประชากรศาสตร หนวยงานละ 2 คน คดเปนหนวยงานละรอยละ 10.00 รองลงมาคอ สงกดคณะสงคมสงเคราะห สงกดคณะนเทศศาสตร สงกดส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย สงกดส านกสงเสรมและพทกษเยาวชน กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และสงกดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล หนวยงานละ 1 คน คดเปนหนวยงานละรอยละ 5.00

ผเชยวชาญผประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม มประสบการณในการท างาน 10-20 ป มากทสด จ านวน 19 คน คดเปนรอยละ 95.00 รองลงมาคอ มประสบการณในการท างาน 5 - 10 ป จ านวน 1 คน คดเปนรอยละ 5.00

83

ตารางท 4.8 ผลการประเมนความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานองคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

(n=20)

รายการประเมน ระดบความเหมาะสม

( x ) S.D. การแปลผล 1.1 ดานความร

1.1.1 มความสมเหตสมผล 4.80 0.52 มากทสด 1.1.2 ตรงกบสภาพความเปนจรงในสงคม 4.90 0.31 มากทสด 1.1.3 น าไปสการพฒนากจกรรมการเรยนร 4.85 0.49 มากทสด

1.2 ดานทกษะ 1.2.1 มความสมเหตสมผล 4.85 0.49 มากทสด 1.2.2 ตรงกบสภาพความเปนจรงในสงคม 4.55 0.60 มากทสด 1.2.3 น าไปสการพฒนากจกรรมการเรยนร 4.75 0.64 มากทสด

1.3 ดานคณลกษณะเชงพฤตกรรม 1.3.1 มความสมเหตสมผล 4.50 0.67 มากทสด 1.3.2 ตรงกบสภาพความเปนจรงในสงคม 4.70 0.47 มากทสด 1.3.3 น าไปสการพฒนากจกรรมการเรยนร 4.60 0.68 มากทสด

ผเชยวชาญไดตรวจสอบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย

รนใหม โดยมผลการประเมนดงน ผเชยวชาญเหนดวย กบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานองคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ในดานความรทกขอในระดบมากทสด ดานทกษะทกขอในระดบมากทสด และดานลกษณะเชงพฤตกรรมทกขอในระดบมากทสด

ในองคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานความร ผเชยวชาญเหนดวยในขอ ตรงกบสภาพความเปนจรงในสงคม ( x = 4.90) มากทสด รองลงมาคอ น าไปสการพฒนากจกรรมการเรยนร (x = 4.85) และรองลงมาคอ มความสมเหตสมผล ( x = 4.80)

ในองคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานทกษะ ผเชยวชาญเหนดวยในขอ มความสมเหตสมผล ( x = 4.85) มากทสด รองลงมาคอ น าไปสการพฒนากจกรรมการเรยนร ( x = 4.75) และรองลงมาคอตรงกบสภาพความเปนจรงในสงคม ( x = 4.55)

ในองคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานคณลกษณะเชงพฤตกรรม ผเชยวชาญเหนดวยในขอ ตรงกบสภาพความเปนจรงในสงคม ( x = 4.70) มากทสด รองลงมาคอ น าไปสการพฒนากจกรรมการเรยนร ( x = 4.60) และรองลงมาคอ มความสมเหตสมผล ( x = 4.50)

84

ตารางท 4.9 ความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานแนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

(n=20)

รายการประเมน ระดบความเหมาะสม

( x S.D. การแปลผล 2.1 มแนวคดทฤษฎพนฐานรองรบ 4.60 0.50 มากทสด 2.2 มความสมพนธกบบรบทประเทศไทย 4.30 0.47 มาก 2.3 มความถกตองเหมาะสม 4.15 0.49 มาก 2.4 มประสทธภาพ เปนไปไดในทางปฏบต 4.55 0.51 มากทสด

ผเชยวชาญเหนดวย กบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรน

ใหม ดานแนวทางการจดกจกรรมการเรยนร ในขอมแนวคดทฤษฎพนฐานรองรบ ( x = 4.60) และ มประสทธภาพ เปนไปไดในทางปฏบต ( x = 4.55) ในระดบมากทสด และเหนดวยในขอ มความสมพนธกบบรบทประเทศไทย ( x = 4.30) และ มความถกตองเหมาะสม ( x = 4.15) ในระดบมาก

85

ตารางท 4.10 ความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานแผนการจดกจกรรมการเรยนร

(n=20)

รายการประเมน ระดบความเหมาะสม

( x ) S.D. การแปลผล 3.1 จดประสงคของกจกรรมการเรยนร 3.1.2 มความชดเจน 4.70 0.47 มากทสด 3.1.2 มความครอบคลมทกเนอหาสาระ 4.65 0.49 มากทสด 3.1.3 มความเปนไปได 4.35 0.59 มาก 3.1.4 เหมาะสมกบผเขารบการอบรม 4.10 0.64 มาก 3.2 รปแบบและวธการจดกจกรรมการเรยนร 3.2.1 มความชดเจนและมแนวคดทฤษฎพนฐานรองรบ 4.90 0.45 มากทสด 3.2.2 มความครอบคลมเนอหาสาระการเรยนร 4.95 0.22 มากทสด 3.2.3 มความเปนไปได 4.90 0.31 มากทสด 3.2.4 เหมาะสมกบผเขารบการอบรม 4.60 0.60 มากทสด 3.3 เนอหาของกจกรรมการเรยนร 3.3.1 สอดคลองกบจดประสงคของกจกรรมการเรยนร 4.90 0.31 มากทสด 3.3.2 มล าดบขนตอน 4.50 0.83 มากทสด 3.3.3 ครอบคลมสาระทจ าเปน 4.85 0.37 มากทสด

3.3.4 การจดเรยงล าดบเนอหามความเหมาะสม 4.75 0.44 มากทสด 3.3.5 น าไปสการบรรลจดประสงคการเรยนร 4.70 0.47 มากทสด

3.4 สอประกอบกจกรรมการเรยนร 3.4.1 ชวยสงเสรมใหบรรลวตถประสงคของกจกรรมการเรยนร 4.60 0.68 มากทสด 3.4.2 เหมาะสมกบการน าไปใช 4.85 0.37 มากทสด 3.5 การประเมนผลกจกรรมการเรยนร 3.5.1 ครอบคลมสงทตองประเมน 4.60 0.50 มากทสด 3.5.2 มความเปนไปได 4.70 0.47 มากทสด 3.5.3 ใชประเมนเพอบรรลจดประสงคของกจกรรมการเรยนรได 4.55 0.51 มากทสด

ผเชยวชาญเหนดวย กบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรน

ใหม ดานแผนการจดกจกรรมการเรยนร ในดานจดประสงคของกจกรรมการเรยนร ในขอ มความชดเจน (x = 4.70) และ มความครอบคลมทกเนอหาสาระ ( x = 4.65) ในระดบมากทสด และเหนดวยในขอ มความเปนไปได ( x = 4.35) และ เหมาะสมกบผเขารบการอบรม ( x = 4.10) ในระดบมาก

ผเชยวชาญเหนดวย กบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานแผนการจดกจกรรมการเรยนร ในดานรปแบบและวธการจดกจกรรมการเรยนรทกขอในระดบมากทสด โดยผเชยวชาญเหนดวยในขอ มความครอบคลมเนอหาสาระการเรยนร ( x = 4.95) มากทสด รองลงมา

86

คอ มความชดเจนและมแนวคดทฤษฎพนฐานรองรบ ( x = 4.90) และ มความเปนไปได ( x = 4.90) และรองลงมาคอ เหมาะสมกบผเขารบการอบรม ( x = 4.60)

ผเชยวชาญเหนดวย กบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานแผนการจดกจกรรมการเรยนร ในดานเนอหาของกจกรรมการเรยนรทกขอในระดบมากทสด โดยผเชยวชาญเหนดวยในขอ สอดคลองกบจดประสงคของกจกรรมการเรยนร ( x = 4.90) มากทสด รองลงมาคอ ครอบคลมสาระทจ าเปน ( x = 4.85) การจดเรยงล าดบเนอหามความเหมาะสม ( x = 4.75) น าไปสการบรรลจดประสงคการเรยนร ( x = 4.70) และ มล าดบขนตอน ( x = 4.50)

ผเชยวชาญเหนดวย กบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานแผนการจดกจกรรมการเรยนร ในดานสอประกอบการเรยนรทกขอในระดบมากทสด โดยผเชยวชาญเหนดวยในขอ เหมาะสมกบการน าไปใช ( x = 4.85) มากทสด รองลงมาคอ ชวยสงเสรมใหบรรลวตถประสงคของกจกรรมการเรยนร ( x = 4.60)

ผเชยวชาญเหนดวย กบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานแผนการจดกจกรรมการเรยนร ในดานการประเมนผลกจกรรมการเรยนรทกขอในระดบมากทสด โดยผเชยวชาญเหนดวยในขอ มความเปนไปได ( x = 4.70) มากทสด รองลงมาคอ ครอบคลมสงทตองประเมน ( x = 4.60) และรองลงมาคอ ใชประเมนเพอบรรลจดประสงคของกจกรรมการเรยนรได ( x = 4.55)

87

ตารางท 4.11 ความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรม ผสงอายรนใหม ดานคมอการจดกจกรรมการเรยนร

(n=20)

รายการประเมน ระดบความเหมาะสม

( x ) S.D. การแปลผล 4.1 สอดคลองกบกจกรรมการเรยนร 4.25 0.91 มาก 4.2 เนอหาครอบคลมสาระทจ าเปนตองใชปฏบตการ 4.50 0.61 มากทสด

4.3 การจดเรยงล าดบเนอหามความเหมาะสม 4.80 0.41 มากทสด 4.4 ขนาดรปเลมและขนาดตวอกษร 4.90 0.31 มากทสด

ผเชยวชาญเหนดวย กบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรน

ใหม ดานคมอการจดกจกรรมการเรยนร ในขอขนาดรปเลมและขนาดตวอกษร ( x = 4.90) การจดเรยงล าดบเนอหามความเหมาะสม ( x = 4.80) และ เนอหาครอบคลมสาระทจ าเปนตองใชปฏบตการ( x = 4.50) ในระดบมากทสด และเหนดวยในขอ สอดคลองกบกจกรรมการเรยนร ( x = 4.25) ในระดบมาก ตารางท 4.12 ความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรม ผสงอายรนใหม ดานนวตกรรมการเรยนรในภาพรวม

(n=20)

รายการประเมน ระดบความเหมาะสม

( x ) S.D. การแปลผล 5.1 มความเปนไปไดในการปฏบต 4.45 0.51 มาก 5.2 มประโยชนส าหรบผเขารวมกจกรรมการเรยนร 4.70 0.66 มากทสด 5.3 เหมาะสมกบผเขารวมกจกรรมการเรยนร 4.85 0.37 มากทสด

ผเชยวชาญเหนดวย กบรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานนวตกรรมการเรยนรในภาพรวม ในขอเหมาะสมกบผเขารวมกจกรรมการเรยนร ( x = 4.85) และมประโยชนส าหรบผเขารวมกจกรรมการเรยนร ( x = 4.70) ในระดบมากทสด และเหนดวยในขอ สอดคลองกบกจกรรมการเรยนร ( x = 4.45) ในระดบมาก

88

ตอนท 3 ผลการประเมนความสอดคลองของกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ตารางท 4.13 ผลการประเมนความสอดคลองของกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน า

ชมรมผสงอายรนใหม (n=20)

รายการประเมน คะแนนรวม คาความสอดคลอง

(IOC) 1. หลกการและเหตผลกบจดประสงคของกจกรรมการเรยนร 19 0.95 2. หลกการและเหตผลกบกลมเปาหมาย 20 1.00 3. หลกการและเหตผลกบระยะเวลาในการจดกจกรรมการเรยนร 20 1.00 4. หลกการและเหตผลกบการออกแบบกจกรรมการเรยนร 19 0.95 5. หลกการและเหตผลกบเนอหาสาระของกจกรรมการเรยนร 20 1.00 6. หลกการและเหตผลกบการประเมนผลกจกรรมการเรยนร 20 1.00 7. จดประสงคกบเปาหมายของกจกรรมการเรยนร 19 0.95 8. จดประสงคกบระยะเวลาในการจดกจกรรมการเรยนร 19 0.95 9. จดประสงคกบการออกแบบกจกรรมการเรยนร 20 1.00 10. จดประสงคกบเนอหาสาระของกจกรรมการเรยนร 20 1.00 11. จดประสงคกบการประเมนผลกจกรรมการเรยนร 20 1.00 12. เนอหาสาระกบรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร 19 0.95 13. เนอหาสาระกบวธการจดกจกรรมการเรยนร 20 1.00 14. เนอหาสาระกบสอและเทคโนโลย 18 0.90 15. เนอหาสาระกบการวดผลประเมนผล 20 1.00 16. กจกรรมการเรยนรกบกบสอและเทคโนโลย 18 0.90 17. กจกรรมการเรยนรกบการวดผลประเมนผล 20 1.00

ผเชยวชาญมความคดเหนวา องคประกอบตาง ๆ ของกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม มความสอดคลองกน และทกขอมคาความสอดคลอง (IOC) มากกวา 0.50 โดย ในขอ หลกการและเหตผลกบกลมเปาหมาย หลกการและเหตผลกบระยะเวลาในการจดกจกรรมการเรยนรหลกการและเหตผลกบการประเมนผลกจกรรมการเรยนร หลกการและเหตผลกบเนอหาสาระของกจกรรมการเรยนร จดประสงคกบการออกแบบกจกรรมการเรยนร จดประสงคกบเนอหาสาระของกจกรรมการเรยนร จดประสงคกบการประเมนผลกจกรรมการเรยนร เนอหาสาระกบวธการจดกจกรรมการเรยนร เนอหาสาระกบการวดผลประเมนผล และกจกรรมการเรยนรกบการวดผลประเมนผล คาความสอดคลอง (IOC) เทากบ 1.00

ใน ขอหลกการและเหตผลกบจดประสงคของกจกรรมการเรยนร หลกการและเหตผลกบการออกแบบกจกรรมการเรยนร จดประสงคกบเปาหมายของกจกรรมการเรยนร จดประสงคกบระยะเวลาในการ

89

จดกจกรรมการเรยนร และเนอหาสาระกบรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร คาความสอดคลอง (IOC) เทากบ 0.95

ใน ขอเนอหาสาระกบสอและเทคโนโลยและกจกรรมการเรยนรกบกบสอและเทคโนโลย คาความสอดคลอง (IOC) เทากบ 0.90

อยางไรกด ผเชยวชาญมความเหนวา สมควรอธบายองคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมเพมเตม โดยใหมค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงช เพอใหเหนระดบสมรรถนะ รายการสมรรถนะ และพฤตกรรมบงชทเปนรปธรรม ผวจยจงไดจดท ารางค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เพอน าไปรบฟงความคดเหนจากผมสวนไดสวนเสยในกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมในตอนท 2.2 ผลการปฏบตการทดลองใชนวตกรรมการเรยนรในกลมตวอยาง (D2 = Development ครงท 2) ตอไป

90

ตอนท 2 ผลการพฒนา การวจยขนตอนนมงพฒนานวตกรรมการเรยนรและตดตามประเมนผลการใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขน ประยกตใชวธวจยเชงปฏบตการ โดยผวจยและผเกยวของมสวนรวมในการปฏบตการและวเคราะหวจารณผลการปฏบตรวมกน ผลทไดน าไปปรบนวตกรรมการเรยนร จนไดขอสรปทสามารถน าไปใชแกไขปญหาได แบงผลการวจยเปน 3 ตอน ดงน ตอนท 2.1 ผลการวางแผน การวางแผนเพอปรบปรงองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนร เพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ตามค าแนะน าของผเชยวชาญ และการประเมนความตองการจ าเปน เพอพฒนากจกรรมการเรยนร แบงเปนขนตอนยอย คอ 2.1.1 การก าหนดพนท ผวจยคดเลอกพนทเพอทดลองใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขน ตามเกณฑการคดเลอก คอ เปนชมรมผสงอายทอยในฐานขอมลของสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ ทมระยะเวลาการด าเนนการตอเนองอยางนอย 5 ป เปนชมรมผสงอายทบรหารงานโดยผสงอายรวมกบองคกรชมชนและมทรพยากรการเรยนรทเออตอการจดกจกรรมการเรยนรอยางครบถวน เปนชมรมผสงอายทมความประสงคจะจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม อยในระยะการเดนทางจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสนไดโดยสะดวก และยนยอมใหเกบขอมลการวจยและเปนชมรมผสงอายทก าหนดผรบผดชอบในการประสานงานจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมไปใชเปนระยะเวลาตอเนอง เมอพจารณาตามเกณฑทผวจยก าหนด ไดชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม 2.1.2 การก าหนดผมสวนรวม ชมรมผสงอายและผวจยรวมกนก าหนดผมสวนรวมในการผจดกจกรรมการเรยนร โดยรวมกนพจารณาผสอน ผเรยน กจกรรมการเรยนรและเนอหา วธการจดกจกรรมการเรยนร สอและเทคโนโลยทใชในกจกรรมการเรยนร และวธการวดผลประเมนผล และมอบหมายงานทรบผดชอบ โดยผมสวนรวมประกอบดวย ผวจย ผแทนแกนน าชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ผแทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ผแทนจากองคการบรหารสวนต าบลวงน าเขยว ผแทนอาสาสมครดแลผสงอายต าบลวงน าเขยว เจาหนาทสาธารณสขต าบลวงน าเขยว และนสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน (แสดงในภาคผนวก ) 2.1.3 การวเคราะหสถานการณ ผวจย ผแทนแกนน าชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ผแทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ผแทนจากองคการบรหารสวนต าบลวงน าเขยว ผแทนอาสาสมครดแลผสงอายต าบลวงน าเขยว เจาหนาทสาธารณสขต าบลวงน าเขยว และนสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ประชมรวมกนเพอประเมนความตองการจ าเปนเพอพฒนากจกรรมการเรยนร วเคราะหบรบทของชมรมผสงอาย วเคราะหกลมเปาหมาย และส ารวจทรพยากรการเรยนรทเออตอการจดกจกรรมการเรยนร ในวนองคารท 1 กนยายน 2558 เวลา 13.00-16.30 น. ณ หองประชมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม และประชม นสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน ในวนศกรท 4 กนยายน 2558 เวลา 09.00-12.00 น. ณ หองนนทร คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

เมอประชมผมสวนเกยวของแลว ผวจยไดเขาพนทต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม ในวนอาทตยท 6 กนยายน 2558 เวลา 09.00 – 16.00 น. เพอรวบรวมขอมลในพนทและเตรยมการจดกจกรรมเรยนร ดงน

91

1) ผวจยหารอกบผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ประธานชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว สาธารณสขชมชน อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) อาสาสมครดแลผสงอาย (อผส.) และผเขารวมกจกรรม ณ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว

2) เยยมชมหองจดกจกรรม และสถานทออกก าลงกายภายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว

3) เขาพนท ส ารวจสภาพแวดลอมชมชน ทอยอาศยของผสงอาย และวถการด าเนนชวตใน ต าบลวงน าเขยว

4) ส ารวจแหลงเรยนรในพนทต าบลวงน าเขยวและพนทใกลเคยง ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว วดวงน าเขยว วดปาศรทธาธรรม โรงเรยนก าแพงแสนวทยา และหองสมดประชาชน เฉลมราชกมารอ าเภอก าแพงแสน โดยมขอมลบรบทของชมรมผสงอายและกลมเปาหมาย มดงน

ชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม 1. ความเปนมา เมอป พ.ศ.2548 รฐบาลประกาศนโยบาย “เมองไทยแขงแรง” เปนวาระแหงชาต โดยมตวชวดทเกยวของกบการสงเสรมสขภาพผสงอายในเรองการจดตงชมรมผสงอายในแตละพนททเปนต าบลน ารองนโยบายดงกลาว โดยมงเนนในดานการสงเสรมใหมการรวมตวกนของผสงอายในการประกอบกจกรรมสรางสรรคตางๆทเปนประโยชนตอสมาชกชมรมผสงอายทงทางรางกาย จตใจ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม มหมบานในเขตรบผดชอบ 8 หมบาน เปนต าบลน ารองของจงหวดนครปฐม ในการด าเนนงานตามนโยบาย “เมองไทยแขงแรง” ด าเนนงานสรางเสรมสขภาพนน ครอบคลมทกกลมวย ตงแตแรกเกด จนถงวยผสงอาย เพอใหการด าเนนงานตามนโยบาย “เมองไทยแขงแรง” ประสบความส าเรจในทกตวชวด ซงกลมเปาหมายในจงไดรวมกบชมรมอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) และผน าชมชน ของแตละหมบาน จดตง “ชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว” ขนในป พ.ศ.2548 โดยม “นายประสทธ ลวรรณวงษ” เปนประธานชมรมผสงอาย ตงแตนนเปนตนมาจนถงปจจบน

โดยในครงแรกทมการจดตงมจ านวนสมาชกหมละ ประมาณ 5-10 คน รวมแลวประมาณ 60-70 คน เทานนเอง ซงระยะแรกทเรมกอตงชมรมผสงอายนน ตองอาศยเจาหนาทสาธารณสข และ อสม.ไปด าเนนกจกรรมใหในแตละชมชน หรอแตละหมบาน เพราะผสงอายยงไมยอมออกจากชมชน หรอหมบานตนเองเพอมาเขารวมกจกรรมตางๆของชมรมจนกระทงไดมการด าเนนกจกรรมทสรางสรรคและมประโยชนตอสขภาพของผสงอายมาอยางตอเนอง จนปจจบนมสมาชกจ านวน 480 คน (ยอดสมาชก ณ กนยายน 2558) จากจ านวนผสงอายทงสน 556 คนในเขตรบผดชอบ โดยในแตละเดอนทมการจดกจกรรมของชมรมฯ นน จะมผสงอายผลดเปลยนหมนเวยนกนมาเขารวมกจกรรมดงกลาวประมาณ 120-150 คน/ครง ซงในปจจบนไมไดจดกจกรรมยอยในแตละหมบานแลว แตไดจดกจกรรมของชมรมฯ ณ ทท าการชมรมผสงอาย ซงตงอยทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลต าบลวงน าเขยว โดยมก าหนดจดกจกรรมทกวนท 25 ของทกเดอน ทงนสามารถปรบเปลยนวน และเวลาตามความเหมาะสม

2. วตถประสงค

2.1 เพอใหเกดการรวมตวกนเพอด าเนนกจกรรมทสรางสรรคตอผสงอาย 2.2 เพอใหผสงอายไดรบการดแลทงทางรางกาย จตและสงคม 2.3 เพอใหเกดการชวยเหลอเกอกลกนระหวางผสงอายดวยกน 2.4 เพอใหผสงอายทไมสามารถชวยเหลอตนเองได ไดรบการดแลจากครอบครว และชมชน 2.5 เพอใหเกดการมสวนรวมของชมชนในการสงเสรมสขภาพผสงอายในชมขน

92

3. กจกรรมทจด ประกอบดวย 3.1 การตรวจรางกายและตรวจสขภาพ และสมรรถภาพสมาชกชมรมผสงอายทกเดอน 3.2 การใหความรในการดแลตนเองเกยวกบสขภาพของผสงอายทกเดอน 3.3 กจกรรมสนทนาการ/การละเลนตางๆ ในวนทมการประชมประจ าเดอนของชมรมฯ 3.4 มการรบประทานอาหารกลางวนรวมกนในวนประชมทกเดอน 3.5 มการน าผสงอายไปทศนศกษาตามวดตางๆ ในแตละเทศกาล เชน ไหวพระชวงตรษจน เปนตน 3.6 ท าบญ/ฟงเทศก/ปฏบตธรรมในชวงเขาพรรษา 2 วด คอวดวงน าเขยว และวดคลองตน 3.7 แหเทยนพรรษาในชวง “วนเขาพรรษา” จดกจกรรม “วนขนปใหม” จดกจกรรม “วนสงกรานต” 3.8 มการจดกจกรรมการออกก าลงกาย เชน ปนจกรยาน (เสารสขภาพ) เตนร า เดนเรว ไมพลอง แขวงแขน 3.9 ผสงอายกลมท 2 (ตดบาน) และ ผสงอายกลมท 3 (ตดเตยง) ไดรบการเยยมบาน และดแลตอเนอง 3.10 กจกรรมแลกเปลยนเรยนรระหวางแกนน าชมรมผสงอายรนเกาและรนใหม 3.11 จดตงกองทน “สวสดการผสงอายต าบลวงน าเขยว” ปจจบนมสมาชก 550 คน เสยคาใชจายคนละ 100 บาท/

ป (สมาชกเพมเตมจาก อสม. และผน าชมชน) ดแลสวสดการในเรองการเจบปวยนอนโรงพยาบาล จายคานอน รพ.คนละ 100 บาท จ านวนปละไมเกน 500 บาท และสวสดการในการเสยชวต ถาเสยชวตญาตหรอผดแลไดเงน 500 บาท ปจจบนมเงนกองทน จ านวน 50,000 บาท (ณ 30 กนยายน 2558)

4. ภาคเครอขาย

4.1 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลต าบลวงน าเขยว 4.2 อบต.วงน าเขยว 4.3 โรงเรยนวดวงน าเขยว 4.4 โรงเรยนบานคลองตน 4.5 วดวงน าเขยว 4.6 วดคลองตน 4.7 กศน.ต าบลวงน าเขยว 4.8 เกษตรต าบลวงน าเขยว 4.9 กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย 4.10 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน 4.11 มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม 4.12 โรงพยาบาลก าแพงแสน 4.13 ชมรม อสม.ต าบลวงน าเขยว 4.14 ผน าชมชนในแตละหมบาน

5. กรรมการและผรบผดชอบ

นายประสทธ ลวรรณวงษ ประธาน นายนวกจ รงโสภากจกล รองประธาน ร.ต.ต.ทองใบ พวงสนทร รองประธาน นางบานชน พลล า ประชาสมพนธ

นางแร โสมกล เหรญญก นายเนยม อนกงลาด กรรมการ นายส ารวย สขหงส กรรมการ นายเฉลม อ าภา กรรมการ นางสาวสรรตน กลาแสงชย กรรมการ นางสมคด พวงสนทร กรรมการและเลขานการ

93

ทปรกษาชมรมฯ นางสดใจ มอนไข ผอ.รพ.สต.ต าบลวงน าเขยว นายสมพงษ ศรค าบาง ประธาน อสม.ต าบลวงน าเขยว

ตอนท 2.2 ผลการปฏบตการ

การทดลองใชนวตกรรมการเรยนรในกลมตวอยาง (D2 = Development ครงท 2) ชมรมผสงอายและผวจยรวมกนทดลองใช นวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ในสวนกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ซงเปนกจกรรมการเรยนร ระยะ 2 วน ระหวางวนพฤหสบดท 8 – วนพฤหสบดท 9 ตลาคม 2558 ณ หองประชมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม โดยกจกรรมในวนท 1 เปนกจกรรมการฝกอบรมเชงปฏบตการ และวนท 2 เปนกจกรรมแลกเปลยนเรยนร และการประเมนความเหมาะสมของคมอการจดกจกรรมการเรยนร มก าหนดการดงน

วนพฤหสบดท 8 ตลาคม 2558

เวลา กจกรรมการเรยนร วทยากร 07.00 – 07.45 น. ลงทะเบยน รบเอกสาร และปายชอ น.ส.ธญลกษณ เกดทรพย 07.45 – 08.00 น. กลาวเปดกจกรรมและแนะน าคณะท างาน นางสดใจ มอนไข

ผอ.รพ.สต.วงน าเขยว ดร.ระว สจจโสภณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

08.00 – 09.45 น. กจกรรมท 1 “รจกเพอน”(ละลายพฤตกรรม) นายบณฑต ทองสงฆ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

09.45 – 10.00 น. พกรบประทานอาหารวาง - 10.00 – 11.00 น. กจกรรมท 2 “ความคาดหวง”

(กจกรรมกลมเพอหาความคาดหวงของแกนน าชมรมผสงอาย บทบาทหนาท และการด าเนนงานในอนาคต)

นางอลสา ปตานสรณ ส านกงานสาธารณสข อ.ก าแพงแสน facilitator 1) น.ส.ธญลกษณ เกดทรพย 2) นายบวร ทรพยสงห 3) รอ.หญงวภานนท มวงสกล รน. 4) นายบณฑต ทองสงฆ

11.00 - 11.45 น. กจกรรมท 3 การบรรยายเรอง “สทธของเรา” การบรรยายเกยวกบสทธของผสงอายและการเขาถงหนวยงานทด าเนนงานเกยวกบผสงอายในชมชน

น.ส.พทธรนทร เกษมสวสด หวหนาสวนสวสดการสงคม อบต.วงน าเขยว อ.ก าแพงแสน

11.45 – 13.00 น. รบประทานอาหารกลางวน - 13.00 – 14.00 น. กจกรรมนนทนาการ นายบณฑต ทองสงฆ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 13.00 - 15.00 น. กจกรรมท 4 “ผน า-ผตาม”

กจกรรมเกมเพอพฒนาภาวะความเปนผน าและท าความรจกบทบาทหนาทตางๆ ในชมรมผสงอาย

นายธนาธป บญญาคม น ก ว ช า ก า ร ส า ธ า ร ณ ส ขปฏบตการ รพ.สต.สระพฒนา อ.ก าแพงแสน

94

นางอลสา ปตานสรณ ส านกงานสาธารณสข อ.ก าแพงแสน

15.00 – 15.15 น. พกรบประทานอาหารวาง - 15.15 - 16.15 น. กจกรรมท 5 “แรงบนดาลใจ”

ชมวดทศนและสรปบทเรยนทเปนแรงบนดาลใจใหท างานในชมรมผสงอาย มความรก ความศรทธา ในการท างานตอไป

รอ.หญงวภานนท มวงสกล รน. ดร.ระว สจจโสภณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

16.15 – 17.00 น. สรปกจกรรมการเรยนรวนท 1 คณะวทยากร วนศกรท 9 ตลาคม 2558

เวลา กจกรรมการเรยนร วทยากร 08.00 - 10.00 น. กจกรรมท 6 “แลกเปลยนเรยนรเพอพฒนา”

(เวทแลกเปลยนความร ระหวางแกนน ารนเกาและรนใหม วธการท างาน แนวคด กระบวนการ รปแบบ ระบบการพฒนาศกยภาพของแกนน าชมรมผสงอาย และการพฒนาผสงอายอยางยงยน)

นางสดใจ มอนไข ผอ.รพ.สต.วงน าเขยว ดร.ระว สจจโสภณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

10.00 – 11.00 น. พจารณาค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอาย (ระดมความคดเพอพจารณา ระบขอบเขตหนาทของต าแหนงตาง ๆ ในชมรมผสงอาย)

นางสดใจ มอนไข ผอ.รพ.สต.วงน าเขยว ดร.ระว สจจโสภณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

11.00 – 12.00 น. สรปกจกรรม ถายภาพรวมกน

คณะวทยากร

12.00 น. รบประทานอาหารกลางวน -

ผลการทดลองใชนวตกรรมการเรยนรในกลมตวอยาง วนท 1 การทดลองใชนวตกรรมการเรยนรในกลมตวอยาง วนท 1 แสดงในตารางท 4.14 – 4.17

ตารางท 4.14 ผลการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรกอนและและหลงการเขารวมกจกรรมการเรยนร เพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ของกลมตวอยาง

(n=20) การทดสอบ x ) S.D.

กอนเขารวมกจกรรม 12.75 1.83 หลงเขารวมกจกรรม 17.30 1.45

จากตารางท 4.14 กอนเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม กลมตวอยาง มคะแนนเฉลยการวดประเมนผลทางดานความร เทากบ 12.75 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 1.83 และ หลงเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม กลมตวอยาง มคะแนนเฉลยการวดประเมนผลทางดานความร เทากบ 17.30 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 1.45

95

ตารางท 4.15 ผลการเปรยบเทยบคะแนนการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรกอนและหลงการเขารวม กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ของกลมตวอยาง

(n=20) การทดสอบ x ) S.D. D Std deviation t Sig. (1-tailed) กอนเรยน 12.75 1.83 4.55 2.06 9.85* 0.0000 หลงเรยน 17.30 1.45

จากตารางท 4.15 การเปรยบเทยบคะแนนการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรกอนและหลงการเขารวมกจกรรมของกลมตวอยาง พบวา คะแนนการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรหลงเขารวมกจกรรมของกลมตวอยาง ( x )=17.30) สงกวา คะแนนการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรกอนการเขารวมกจกรรม ( x )=12.75) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ตารางท 4.16 ผลการประเมนทกษะรายบคคลของแกนน าผสงอายโดยผวจย (คะแนนเตม 15.00 คะแนน)

(n=20)

คนท x S.D. รอยละ ระดบ

คะแนน เกณฑการผาน

รอยละ 60 (9 คะแนน)

1 14.50 0.22 96.67 ด ผาน

2 14.00 0.45 93.33 ด ผาน

3 14.50 0.22 96.67 ด ผาน

4 14.50 0.22 96.67 ด ผาน

5 15.00 0.00 100.00 ด ผาน

6 15.00 0.00 100.00 ด ผาน

7 13.00 0.55 86.67 ด ผาน

8 14.00 0.45 93.33 ด ผาน

9 14.00 0.45 93.33 ด ผาน

10 14.00 0.45 93.33 ด ผาน

11 14.50 0.22 96.67 ด ผาน

12 15.00 0.00 100.00 ด ผาน

13 14.50 0.22 96.67 ด ผาน

14 15.00 0.00 100.00 ด ผาน

15 14.00 0.45 93.33 ด ผาน

96

ตารางท 4.16 (ตอ) (n=20)

คนท x S.D. รอยละ ระดบ

คะแนน เกณฑการผาน

รอยละ 60 (9 คะแนน)

16 15.00 0.00 100.00 ด ผาน

17 14.50 0.22 96.67 ด ผาน

18 14.00 0.45 93.33 ด ผาน

19 15.00 0.00 100.00 ด ผาน

20 14.00 0.45 93.33 ด ผาน

รวม 14.40 0.53 96.00 ด ผาน

จากตารางท 4.16 ผลการประเมนทกษะรายบคคลของแกนน าผสงอายในดานมการเรยนร ดานมความคดเชงระบบ ดานการสอสารอยางมประสทธภาพ ดานมความเปนมออาชพ และดานจตสาธารณะ โดยผวจย กลมตวอยางทงหมดผานเกณฑการประเมนและกลมตวอยางทงหมดมระดบคะแนนอยในระดบ ด โดยกลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคล ต าสด เทากบ 14.00 คะแนน หรอ รอยละ 93.33 และมคะแนนทกษะรายบคคลสงสด เทากบ 15.00 คะแนน หรอรอยละ 100.00 กลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย รอยละ 96.00และกลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย 14.40 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.53 ตารางท 4.17 ผลการประเมนคณลกษณะเชงพฤตกรรมของแกนน าผสงอายโดยผวจยและแกนน าผสงอาย

(คะแนนเตม 5.00 คะแนน)

(n=20)

คนท x S.D. รอยละ ระดบ

คะแนน เกณฑการผาน

รอยละ 60 (3 คะแนน)

1 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

2 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

3 4.00 0.45 80.00 ด ผาน

4 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

5 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

6 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

7 4.00 0.45 80.00 ด ผาน

8 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

97

ตารางท 4.17 (ตอ) (n=20)

คนท x S.D. รอยละ ระดบ

คะแนน เกณฑการผาน

รอยละ 60 (3 คะแนน)

9 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

10 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

11 4.00 0.45 80.00 ด ผาน

12 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

13 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

14 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

15 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

16 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

17 4.00 0.45 80.00 ด ผาน

18 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

19 4.00 0.45 80.00 ด ผาน

20 5.00 0.00 100.00 ด ผาน

รวม 4.75 0.44 95.00 ด ผาน จากผลการประเมนคณลกษณะเชงพฤตกรรมของแกนน าผสงอาย ในตารางท 4.17 พบวา ดานการ

คดแงบวกและตระหนกถงความส าคญของสวนรวม ดานการใหความรวมมอและยนดมสวนรวมในการปฏบตงานไมนงดดาย ดานการเปนอาสาสมครชวยเหลองานอยางสม าเสมอ ดานการสงเสรม ชกจงใหแกนน าชมรมผสงอายคนอนมสวนรวมในการท างาน และดานการเปนผน าในการท ากจกรรมตางๆ โดยผวจยและแกนน าผสงอาย กลมตวอยางทงหมดผานเกณฑการประเมนและกลมตวอยางทงหมดมระดบคะแนนอยในระดบ ด โดยกลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคล ต าสด เทากบ 4.00 คะแนน หรอ รอยละ 80.00 และมคะแนนทกษะรายบคคลสงสด เทากบ 5.00 คะแนน หรอรอยละ 100.00 กลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย รอยละ 95.00 และกลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย 4.75 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.44

98

ผลการวเคราะหความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าผสงอายรนใหม จากการสอบถามความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าผสงอายรนใหม

ไดผลการวเคราะหดงน ตารางท 4.18 ขอมลทวไปของผตอบแบบประเมน (n=20)

ขอมลทวไปของผตอบแบบประเมน จ านวน รอยละ

เพศ

ชาย 7 35.00 หญง 13 65.00

รวม 20 100.00

อาย

นอยกวา 60 ป 2 10.00

60 – 65 ป 5 25.00

66 – 70 ป 5 25.00

มากกวา 70 ป 8 40.00 รวม 20 100.00

อาชพ รบราชการ/รฐวสาหกจ 0 0.00 พนกงานบรษทเอกชน 0 0.00 เกษตรกร 7 35.00 รบจางทวไป 2 10.00 พอบาน/แมบาน 9 45.00 ไมไดท างาน 2 10.00

รวม 20 100.00

99

ตารางท 4.18 (ตอ) (n=20)

ขอมลทวไปของผตอบแบบประเมน จ านวน รอยละ

ระยะเวลาทปฏบตงานในชมรมผสงอาย

1 ป 4 20.00 3 ป 6 30.00 4 ป 2 10.00 5 ป 1 5.00

6 ป 1 5.00

9 ป 2 10.00

10 ป 4 20.00

รวม 20 100.00 ต าแหนงหนาทในชมรมผสงอาย

ประธานชมรม 2 10.00 กรรมการ 2 10.00

ผชวยเหรญญก 1 5.00 สมาชกชมรม 15 75.00

รวม 20 100.00 เคยเขารวมกจกรรมกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายมากอน

เคย 12 60.00 ไมเคย 8 40.00

รวม 20 100.00

จากตารางท 4.18 พบวา มผตอบแบบสอบถามจ านวน 20 คน เปนชาย 7 คน คดเปนรอยละ 35.00 และ เปนหญง 13 คน คดเปนรอยละ 65.00 ผตอบแบบสอบถามมอายมากมากกวา 70 ป มากทสด เปนจ านวน 8 คน คดเปนรอยละ 40 รองลงมาคอ มอายระหวาง 60 – 65 ป และ 66 – 70 ป ชวงอายละ 5 คน คดเปนรอยละ 25 และมผตอบแบบสอบถามทมอายนอยกวา 60 ป จ านวน 2 คน คดเปนรอยละ 10.00

ผตอบแบบสอบถามมอาชพเปน พอบาน/แมบาน มากทสด เปนจ านวน 9 คน คดเปนรอยละ 45.00 รองลงมาคอมอาชพเปนเกษตรกร จ านวน 7 คน คดเปนรอยละ 35.00 มผตอบแบบสอบถามทมอาชพรบจางทวไป จ านวน 2 คน คดเปนรอยละ 10.00 และมผตอบแบบสอบถามทไมไดท างาน จ านวน 2 คน คดเปนรอยละ 10.00

100

ผตอบแบบสอบถามมระยะเวลาทปฏบตงานในชมรมผสงอาย เปนระยะเวลา 3 ป มากทสด จ านวน 6 คน คดเปนรอยละ 30.00 รองลงมาคอมระยะเวลาทปฏบตงานในชมรมผสงอาย เปนระยะเวลา 1 ป และ เปนระยะเวลา 10 ป จ านวนเทากนคอ 4 คน คดเปนรอยละ 20.00 ผตอบแบบสอบถาม มระยะเวลาทปฏบตงานในชมรมผสงอาย เปนระยะเวลา 4 ป และ เปนระยะเวลา 9 ป จ านวนเทากนคอ 2 คน คดเปนรอยละ 10.00 และ ผตอบแบบสอบถาม มระยะเวลาทปฏบตงานในชมรมผสงอาย เปนระยะเวลา 5 ป และ เปนระยะเวลา 6 ป จ านวนเทากนคอ 1 คน คดเปนรอยละ 5.00

ผตอบแบบสอบถามมต าแหนงเปนสมาชกชมรมผสงอายมากทสด จ านวน 15 คน คดเปนรอยละ 75.00 ลงมาคอ มต าแหนงเปนกรรมการชมรมผสงอาย และ มต าแหนงเปนประธานชมรมผสงอาย จ านวนเทากนคอ 2 คน คดเปนรอยละ 10.00 และมผตอบแบบสอบถามมต าแหนงเปนเหรญญกชมรมผสงอาย จ านวน 1 คน คดเปนรอยละ 5.00

ในจ านวนผตอบแบบสอบถาม 20 คน มผตอบแบบสอบถามทเคยเขารวมกจกรรมกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายมากอน จ านวน 12 คน คดเปนรอยละ 60.00 และมผตอบแบบสอบถามทไมเคยเขารวมกจกรรมกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายมากอน จ านวน 8 คน คดเปนรอยละ 40.00

101

ตารางท 4.19 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานกจกรรมการเรยนร

(n=20)

ขอท รายการประเมน .ระดบความพงพอใจ

( x ) S.D การแปลผล 1 กจกรรมการเรยนรมความเหมาะสมและมประโยชนตอ

ผเขารวมกจกรรม 4.85 0.37 มากทสด

2 เนอหาของกจกรรมการเรยนรสอดคลองกบวตถประสงค 4.70 0.57 มากทสด 3 การจดเรยงล าดบเนอหาเหมาะสม 4.50 0.51 มากทสด 4 สดสวนของระยะเวลาในการอบรมกบเนอหาเหมาะสม 4.25 0.79 มาก 5 การชแจงแนวทาง กระบวนการ ผลทผเขารวมกจกรรมการ

เรยนรจะไดรบ 4.40 0.82 มาก

6 ผเขารวมมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรทกขนตอน 4.55 0.60 มากทสด 7 กจกรรมการเรยนรกระตนใหผเขารวมเกดการเรยนรและพฒนา

ความเปนผน า 4.70 0.57 มากทสด

8 กจกรรมการเรยนรสรางปฏสมพนธระหวางวทยากรและผรวมกจกรรม

4.70 0.47 มากทสด

9 กจกรรมการเรยนรสรางปฏสมพนธระหวางผเขารวมดวยกนและเรยนรอยางมความสข

4.75 0.44 มากทสด

10 กจกรรมการเรยนรกระตนใหผเขารวมศกษาคนควาดวยตนเอง 4.10 0.85 มาก 11 กจกรรมการเรยนรมความหลากหลายเนนใหผเขารวมมทกษะ

ในการวเคราะห สงเคราะห 4.30 0.73 มาก

12 กจกรรมการเรยนรเนนใหผเขารวมการกลาคด กลาท า และกลาน าเสนอ

4.55 0.60 มากทสด

13 กจกรรมการเรยนรเนนใหผเขารบการอบรมเขาใจตนเองและผอน

4.65 0.59 มากทสด

14 กจกรรมการเรยนรเนนการประยกตองคความรสการปฏบตจรง 4.35 0.75 มาก

จากตารางท 4.19 พบวา ผตอบแบบสอบถาม มความพงพอใจความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานกจกรรมการเรยนร ในขอ กจกรรมการเรยนรมความเหมาะสมและมประโยชนตอผเขารวมกจกรรม ( x = 4.85) กจกรรมการเรยนรสรางปฏสมพนธระหวางผเขารวมดวยกนและเรยนรอยางมความสข ( x = 4.75) เนอหาของกจกรรมการเรยนรสอดคลองกบวตถประสงค ( x = 4.70) กจกรรมการเรยนรกระตนใหผเขารวมเกดการเรยนรและพฒนาความเปนผน า ( x = 4.70) กจกรรมการเรยนรสรางปฏสมพนธระหวางวทยากรและผรวมกจกรรม ( x = 4.70) กจกรรมการเรยนรเนนใหผเขารบการอบรมเขาใจตนเองและผอน ( x = 4.65) ผเขารวมมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรทกขนตอน ( x = 4.55) กจกรรมการเรยนรเนนใหผเขารวมการกลาคด กลาท า และกลาน าเสนอ ( x = 4.55) และ การจดเรยงล าดบเนอหาเหมาะสม ( x = 4.50) ในระดบ มากทสด

ผตอบแบบสอบถาม มความพงพอใจ ในขอ การชแจงแนวทาง กระบวนการ ผลทผเขารวมกจกรรมการเรยนรจะไดรบ ( x = 4.40) กจกรรมการเรยนรเนนการประยกตองคความรสการปฏบตจรง ( x = 4.35)

102

กจกรรมการเรยนรมความหลากหลายเนนใหผเขารวมมทกษะในการวเคราะห สงเคราะห ( x = 4.30) สดสวนของระยะเวลาในการอบรมกบเนอหาเหมาะสม ( x = 4.25) และกจกรรมการเรยนรกระตนใหผเขารวมศกษาคนควาดวยตนเอง ( x = 4.10) ในระดบ มาก ตารางท 4.20 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

ดานวทยากร (n=20)

ขอท รายการประเมน ระดบความพงพอใจ

( x ) S.D. การแปลผล 15 วทยากรมการเตรยมความพรอมในการด าเนนการฝกอบรม 4.75 0.44 มากทสด 16 เปนผมบคลกภาพดและแสดงพฤตกรรมทเหมาะสม 4.75 0.44 มากทสด 17 มศลปะในการพด การฟงและการใชค าถาม-ค าตอบ 4.80 0.41 มากทสด 18 มความร ความเขาใจเนอหาสาระการฝกอบรม มความสามารถ

ในการสาธต ตามหลกการและทฤษฎในเนอหาการฝกอบรม สามารถน าเสนอใหเขาใจไดงาย

4.55 0.69 มากทสด

19 วทยากรมทกษะการใชสอและอปกรณประกอบการฝกอบรม 4.70 0.47 มากทสด 20 เปดโอกาสใหผเขารบการอบรมมโอกาสแสดงออกอยางทวถง

และกระตนใหผเขารบการอบรมมสวนรวมในกจกรรมการอบรม 4.85 0.37 มากทสด

21 วทยากรมความเปนผอ านวยความสะดวก (Facilitator) ในการด าเนนการฝกอบรม

4.85 0.49 มากทสด

22 วทยากรด าเนนการแตละกจกรรมบรรลจดประสงคการเรยนร 4.55 0.60 มากทสด

จากตารางท 4.20 พบวา ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานวทยากร ทกขอในระดบมากทสด โดยผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานวทยากร ในขอ การเปดโอกาสใหผเขารบการอบรมมโอกาสแสดงออกอยางทวถง และกระตนใหผเขารบการอบรมมสวนรวมในกจกรรมการอบรม และ วทยากรมความเปนผอ านวยความสะดวก (Facilitator) ในการด าเนนการฝกอบรม มากทสด ( x = 4.85) รองลงมาคอ วทยากรมศลปะในการพด การฟงและการใชค าถาม-ค าตอบ ( x = 4.80) และ วทยากรมการเตรยมความพรอมในการด าเนนการฝกอบรม และ วทยากรเปนผมบคลกภาพดและแสดงพฤตกรรมทเหมาะสม ( x = 4.75)

103

ตารางท 4.21 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานการวดผลและประเมนผล

(n=20)

ขอท รายการประเมน ระดบความพงพอใจ

( x ) S.D. การแปลผล 23 การวดและประเมนผลสอดคลองกบจดประสงคการอบรม 4.50 0.61 มากทสด 24 ความชดเจนของวธการวดและประเมนผลการอบรม 4.60 0.60 มากทสด 25 วธการวดและประเมนผลระหวางอบรมเหมาะสม 4.60 0.60 มากทสด 26 วธการวดและประเมนผลเมอเสรจสนการอบรมเหมาะสม 4.60 0.60 มากทสด 27 การวดและประเมนผลตามสภาพจรงทเหมาะสม 4.60 0.50 มากทสด 28 การนเทศ ตดตาม ก ากบและเสนอแนะในระหวางการ

ปฏบตงานทเหมาะสม 4.65 0.49 มากทสด

จากตารางท 4.21 พบวา ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานการวดผลและประเมนผล ทกขอในระดบมากทสด โดยผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานการวดและประเมนผล ในขอ การนเทศ ตดตาม ก ากบและเสนอแนะในระหวางการปฏบตงานทเหมาะสม ( x = 4.65) มากทสด รองลงมาคอ ความชดเจนของวธการวดและประเมนผลการอบรม ( x = 4.60) วธการวดและประเมนผลระหวางอบรมเหมาะสม ( x = 4.60) วธการวดและประเมนผลเมอเสรจสนการอบรมเหมาะสม ( x = 4.60) และ การวดและประเมนผลตามสภาพจรงทเหมาะสม ( x = 4.60) รองลงมาคอ การวดและประเมนผลสอดคลองกบจดประสงคการอบรม ( x = 4.50) ตารางท 4.22 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานสอและอปกรณในการฝกอบรม

(n=20)

ขอท รายการประเมน ระดบความพงพอใจ

( x ) S.D. การแปลผล 29 เอกสารประกอบการจดกจกรรมการเรยนรมความเหมาะสม 4.60 0.60 มากทสด 30 โสตทศนปกรณเหมาะสม หลากหลายและเพยงพอ 4.65 0.49 มากทสด 31 สถานทฝกอบรมเหมาะสม 4.75 0.44 มากทสด 32 เนนใหผเขารบการอบรมศกษาคนควาจากแหลงความรตางๆ

อยางหลากหลาย 4.60 0.68 มากทสด

จากตารางท 4.22 พบวา ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานสอและอปกรณในการฝกอบรม ทกขอในระดบมากทสด โดยผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานสอและอปกรณในการฝกอบรม ในขอ สถานทฝกอบรมเหมาะสม ( x = 4.75) มากทสด รองลงมาคอ โสตทศนปกรณเหมาะสม หลากหลายและเพยงพอ ( x = 4.65) รองลงมาคอ เอกสารประกอบการจดกจกรรม

104

การเรยนรมความเหมาะสม ( x = 4.60 ) และ เนนใหผเขารบการอบรมศกษาคนควาจากแหลงความรตางๆ อยางหลากหลาย ( x = 4.60) ตารางท 4.23 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานสถานท

(n=20)

ขอท รายการประเมน ระดบความพงพอใจ

( x ) S.D. การแปลผล 33 การจดสถานทฝกอบรมในแตละกจกรรมตลอดการฝกอบรม 4.65 0.49 มากทสด 34 การจดบรการอาหารวางและอาหารกลางวนตลอดการฝกอบรม 4.60 0.68 มากทสด 35 การจดบรรยากาศการฝกอบรมเอออ านวยตอการเรยนร 4.85 0.37 มากทสด

จากตารางท 4.23 พบวา ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานสถานท ทกขอในระดบมากทสด โดยผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานสถานท ในขอ การจดบรรยากาศการฝกอบรมเอออ านวยตอการเรยนร ( x = 4.85) มากทสด รองลงมาคอ การจดสถานทฝกอบรมในแตละกจกรรมตลอดการฝกอบรม ( x = 4.65) และ การจดบรการอาหารวางและอาหารกลางวนตลอดการฝกอบรม ( x = 4.60) ขอเสนอแนะอนๆ ผตอบแบบสอบถามความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าผสงอายรนใหม มขอเสนอแนะอน ๆ ดงน

ควรจะพาไปทศนศกษาดงาน ใหมาจดกจกรรมบอย ๆ ดมาก ใหท าใหดยงขนกวาน ขอบคณคะ อยากใหมการอบรมเดอนละ 1 ครง อยากใหมกจกรรมออกก าลงกาย อยากใหมาจดอก ขอใหจดทกป เพอใหความรแกผสงอาย เวลาเขาอบรมควรใหเวลาเปนประมาณ 9.00 เพอสะดวกในการท าภารกจทางบาน และควร

มการฝกอบรมเดอนละครง หรอ 2 เดอนตอ 1 ครง ควรจดการฝกอบรมใหมากขน แตควรจะใชระยะเวลาใหนอยกวานเพอผเขารบการอบรมไม

เครยดเกนไป ถาเปนไปได ควรจดการอบรม เดอนละครง สนกสนานทกกจกรรม อยากใหมอก

105

ผลการทดลองใชนวตกรรมการเรยนรในกลมตวอยาง วนท 2 ผลจากการทดลองใชนวตกรรมการเรยนรในกลมตวอยางวนท 2 พบผลการวจย ดงน 1) ผลการจดกจกรรมแลกเปลยนเรยนร ผวจยจดเวทแลกเปลยนความร ระหวางแกนน ารนเกาและรนใหม โดยมแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

และรนเกาเขารวมจ านวน 20 คน แบงการแลกเปลยนเรยนรเปน 4 กลม โดยผแทนแกนน าชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ผแทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ผแทนจากองคการบรหารสวนต าบลวงน าเขยว ผแทนอาสาสมครดแลผสงอายต าบลวงน าเขยว รวมกนแลกเปลยนวธการท างาน แนวคด กระบวนการ รปแบบ ระบบการพฒนาศกยภาพของแกนน าชมรมผสงอาย และการพฒนาผสงอายอยางยงยน โดยผวจย นสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน และเจาหนาทสาธารณสขต าบลวงน าเขยว มบทบาทเปนผอ านวยความสะดวก (facilitator) ในการแลกเปลยนเรยนร แบงแกนน าออกเปน 4 กลม แตละกลมมแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 5 คน และผอ านวยความสะดวกกลมละ 2 คน คอ โดยผเขารวมกจกรรมรวมกนตงชอกลมพรอมแสดงทาประกอบ คอ กลมท 1 กลมองนหวาน กลมท 2 กลมกาแฟ กลมท 3 กลมกลวย กลมท 4 กลมสม โดยแลกเปลยนเรยนรกน 3 ประเดนคอ

1. ความคาดหวงทแกนน าชมรมผสงอายรนใหม มตอชมรมผสงอาย 2. ความสามารถทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตองมเพอไปสความคาดหวงนน 3. ความคาดหวงในการพฒนาชมรมผสงอายในอนาคต

ทงน ผลการจดกจกรรมแลกเปลยนเรยนร แสดงในตารางท 4.24 ตารางท 4.24 ผลการจดกจกรรมแลกเปลยนเรยนร กลมท 1 กลมองนหวาน 1.ความคาดหวงทแกนน าชมรมผสงอายรนใหม มตอชมรมผสงอาย

1.อยากใหชมรมมความเขมแขง 2.อยากใหผสงอายมาเขารวมกจกรรมของชมรมจ านวนมากๆ 3.อยากใหผสงอายทอยบานไดออกมาแลกเปลยนความคดรวมกน 4.อยากใหสมาชกมาพดคยกน 5.อยากใหสมาชกมสขภาพแขงแรง รวมออกก าลงกาย ปราศจากโรคภยไขเจบ 6.อยากใหสมาชกชมรมกนอมนอนหลบ ไมมความทกข

2. ความสามารถทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตองมเพอไปสความคาดหวงนน

ประธานชมรม - มมนษยสมพนธทด - เปนผมจตอาสา ซอสตย กตญญรคณ - เปนผทสมาชกใหการยอมรบ สงคมยอมรบ - ไมเหนแกตว เหนแกสวนรวมเปนใหญ - มความสามารถและเสยสละ - มความคดสรางสรรค ตดสนใจด - ตรงตอเวลา ไมตดอบายมขตางๆ

รองประธาน (มทง 7 ขอของประธาน) - รบฟงความคดเหนจากประธานและสมาช ก - สามารถใหค าปรกษากบประธานและสมาชก

เลขานการ - ประสานงานในชมรม - เขยนหนงสอเกง มความร

106

2. ความสามารถทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตองมเพอไปสความคาดหวงนน (ตอ)

- มความมนษยสมพนธด ผชวยเลขานการ

- พรอมรบงานแทนผชวยเลขานการ เมอเลขานการไมอย - เปนทปรกษาใหกบเลขานการ

เหรญญก - ซอสตย สจรต โปรงใส - รเรองการท าบญช - ตรวจสอบได

ผชวยเหรญญก - ชวยงานเหรญญก

กรรมการ - รวมแสดงความคดเหน - มคณสมบตทชมรมยอมรบ

3. ความคาดหวงในการพฒนาชมรมผสงอายในอนาคต

1. อยากใหชมรมมความเจรญกาวหนา 2. อยากใหชมรมเปนท 1 ในอาเซยน 3. อยากใหมการพฒนาศกยภาพของผสงอาย ดานรางกาย มกจกรรมเสรมศกยภาพผสงอาย ขจกรยานและดานจตใจ มความสขอมเอม 4. สามารถใหความรวมมอกบหนวยงานอนๆ 5. สามารถชวยเหลอดแลผสงทชวยเหลอตนเองไมได 6. อยากใหหนวยงานภาครฐใหการสนบสนนชมรม 7. อยากใหครอบครวของผสงอายไดเขามารวมดวย

กลมท 2 กลมกาแฟ 1.ความคาดหวงทแกนน าชมรมผสงอายรนใหม มตอชมรมผสงอาย

1.อยากเหนทกคนมสขภาพทแขงแรง 2.มความสามคค 3.มารวมกจกรรมมากขน 4.อยากมความรในการดแลสขภาพ 5.อยากเหนสมาชกมาเจอกนทกๆ เดอน 6.ตองการใหสาธารณสขดแลผสงอายมากขน

2. ความสามารถทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตองมเพอไปสความคาดหวงนน

ประธานชมรม - มความร ความสามารถ - ประสานกลมกบชมรมได - ตองเปนผน า กลาคด กลาตดสนใจ - ใจเยน สขมรอบคอบ - เสยสละ จตอาสา รองประธาน -สนบสนนการท างานทประธานมอบหมายงาน - ประสานกบสมาชกได - เสยสละเวลา เลขานการ - ประสาน ประชาสมพนธ นายทะเบยน งานธรการ - เขาใจในการบรหารงาน - ปฏบตตามค าสงของประธาน ผชวยเลขานการ

107

2. ความสามารถทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตองมเพอไปสความคาดหวงนน (ตอ)

- ชวยเหลอเลขานการ - ประสานงาน - ปฏบตตามค าสงของเลขานการ เหรญญก - ซอสตย สจรต - ท าบญชรายรบ-รายจาย - ท าหนาทการเงน ผชวยเหรญญก - ชวยเหลอเหรญญก กรรมการ - ชวยเหลอใหค าปรกษา แนะน ากบกรรมการ - ชวยใหชมรมเจรญกาวหนา

3. ความคาดหวงในการพฒนาชมรมผสงอายในอนาคต

1. อยากจะพาสมาชกไปดงานชมรมอนๆ (ตางจงหวด) และกลบมาพฒนาชมรมตวเอง 2. อยากใหมกจกรรมอนรกษศลปวฒนธรรมไทย (ร าวงมาตรฐาน กลองยาว รองเพลง เลนดนตร เตนร าเพอสขภาพ) 3. อยากใหจดตงชมรมปนจกรยานของผสงอาย 4. อยากใหสมาชกเลนกฬา เชน เปตอง วดบอล

กลมท 3 กลมกลวย 1.ความคาดหวงทแกนน าชมรมผสงอายรนใหม มตอชมรมผสงอาย

1. ใหมสขภาพทด 2. ใหสามคคและเลาสกนฟง 3. ใหเรามความรกสามคคกน 4. ใหมกจกรรมอกก าลงกายรวมกน

2.ความสามารถทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตองมเพอไปสความคาดหวงนน

ประธาน -กลาคด กลาตดสนใจ กลาพด -มความพรอม เสยสละ ตองมความยตธรรม รองประธาน -ประสานงานแทนประธานได เลขานการ -มทกษะเขยนหนงสอ -เปนผชแนะและใหค าแนะน า ผชวยเลขานการ -มทกษะเขยนหนงสอ เหรญญก -รอบคอบ ซอสตย ละเอยด รองผชวยเหรญญก -รอบคอบ ซอสตย ละเอยด กรรมการ -ชแนะใหค าปรกษา

3. ความคาดหวงในการพฒนาชมรมผสงอายในอนาคต

1. โดดเดนในการแสดงร าวง (ลลาศ) 2. เปนทรจกของชมรมอนๆ 3. สงเสรมใหคนในชมชนมสวนรวมมากขนในกจกรรมของชมชน/ชมรม

108

กลมท 4 กลมสม 1.ความคาดหวงทแกนน าชมรมผสงอายรนใหม มตอชมรมผสงอาย

1. มสขภาพแขงแรง 2. มความสามคคกน 3. ใหความรเรองยาสมนไพร 4. ชมรมมความเขมแขงยงยน 5. มทมงานมาใหความรอยางสม าเสมอ 6. มกจกรรมสงเสรมวฒนธรรมไทย 7. เปนชมรมตวอยางทดตอเดก เยาวชน และคนรนตอไป

2.ความสามารถทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมตองมเพอไปสความคาดหวงนน

ประธาน - มความร ความสามารถ กลาคด กลาแสดงออก - ซอสตย สจรต มจตอาสา - เสยสละเวลา เพอสวนรวม - กลาคด กลาตดสนใจ - มคณธรรม - มมนษยสมพนธด - รจกมารยาทเขาสงคม - แจงขาวสมาชกใหทวถง

รองประธาน - ท าหนาทแทนประธานได - ชวยรบสมาชกทมาประชมไมได

เลขานการ - ประสานงานภายในชมรม - ประสานงานกบหนวยงานภายนอก - จดบนทกการประชมเขาใจ

ผชวยเลขานการ - ท าหนาทแทนเลขานการได

เหรญญก - มความซอสตย สจรต โปรงใส ตรวจสอบได - มความสามารถในการท าบญชได - บรหารการเงน เกบเงนได

รองผชวยเหรญญก - ท าหนาทแทนเหรญญกได

กรรมการ - เสนอแนะสงทเปนประโยชนตอชมรม - มสวนรวมกจกรรม - รวมตรวจสอบกจกรรมชมรม - เขาประชมอยางสม าเสมอ

3. ความคาดหวงในการพฒนาชมรมผสงอายในอนาคต

1. ออกก าลงกายเปนกลม เชน กจกรรมเขาจงหวะ ขจกรยาน 2. รวมกลมปลกผกปลอดสารพษไวทานเอง 3. จดกจกรรมตามประเพณ เชน สงกรานต ปใหม เขาพรรษา 4. จดบรการรถรบ-สงผสงอาย เพอมารวมกจกรรม 5. ใหความรอาหารเสรมสขภาพ/สมนไพร เพอไมใหโดนหลอก 6. มบรการสงยาถงบานผสงอาย

109

เมอแลกเปลยนเรยนรในกลมยอยเสรจ ผเขารวมกจกรรมทง 4 กลม ไดออกมาน าเสนอผลงานและอภปรายรวมกบกลมใหญ จากนนผเขารวมกจกรรมทกคนรวมกนก าหนดแผนการจดกจกรรมทวไปและกจกรรมเชงพฒนาของชมรมผสงอายวงน าเขยว แสดงในตารางท 4.25 ตารางท 4.25 แผนการจดกจกรรมทวไปและกจกรรมเชงพฒนาของชมรมผสงอายวงน าเขยว

กจกรรมทวไป กจกรรมเชงพฒนา 1.การประชมกรรมการและสมาชกตามปกต 1. การประชมระดมสมอง และขอเสนอแนะ รวมคด

รวมท า รวมแกไขปญหาจากสมาชก 2.การออกก าลงกาย 2. การเปนแกนน าโดยน าผอนออกก าลงกาย 3. การเลยงอาหารกนเอง 3. การไปเลยงอาหารผดอยโอกาสและชวยเหลอผอน 4. กจกรรมนนทนาการ 4. กจกรรมเพอพฒนาชมชน/สงคม 5. การขอค าปรกษา 5. การใหค าปรกษา 6. การฟงบรรยายจากวทยากร 6. การเปนวทยากร บรรยาย และถายทอดใหผอน 7. การบรจาคเงนของสมาชกเพอท ากจกรรม 7. การท าโครงการ โดยการคดหาแหลงทนจาก

ภายนอก 8. การศกษาดงานชมรมอนๆ 8. การเปนแหลงศกษาดงาน ศนยการเรยนรใหกบ

ชมรมและกลมอนๆ 9. การดงานและทศนศกษา 9. การประยกตความรและน าไปใชกบชมรมอยาง

เหมาะสมกบชมรมของตนเองโดยรวมคดรวมท า 10. การท ากจกรรมทสนองตอนโยบายของภาครฐ 10. การท างานเชงรกและบรณาการ 11. การท างานกบกลมสมาชกในชมชน 11. ชมรมท างานรวมกบเครอขายผสงอายในต าบล

อ าเภอ จงหวด และเครอขายอนๆ 2) ผลการพจารณาค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอาย ผมสวนรวมประกอบดวย ผแทนแกนน าชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ผแทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ผแทนจากองคการบรหารสวนต าบลวงน าเขยว ผแทนอาสาสมครดแลผสงอายต าบลวงน าเขยว รวมกนพจารณาค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอาย โดยระดมความคดเพอพจารณา ระบขอบเขตหนาทของต าแหนงตาง ๆ ในชมรมผสงอาย โดยไดค าบรรยายลกษณะงานต าแหนงตางๆ ในชมรมผสงอายวงน าเขยว โดยผวจย นสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน และเจาหนาทสาธารณสขต าบลวงน าเขยว มบทบาทเปนผอ านวยความสะดวก ( facilitator) ในการแลกเปลยนเรยนร โดยผลค าบรรยายลกษณะงาน ส าหรบค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงช ผเขารวมกจกรรมสวนใหญเหนดวยในสาระส าคญตามทผวจยน าเสนอ แสดงในตารางท 4.26

110

ตารางท 4.26 ค าบรรยายลกษณะงานแกนน าชมรมผสงอาย ต าแหนง ค าบรรยายลกษณะงาน (JD)

1. ประธาน ท าหนาท เปนหวหนาชมรม เปนหวหนาในการบรหารกจกรรมชมรม ตลอดจนประสานงานกบองคกรภาครฐ ภาคเอกชน และแสวงหาแหลงทนเพอสนบสนนกจกรรมดานตาง ๆ ของชมรม ดแลทกขสขของสมาชกในชมรม และด าเนนการอนๆ ตามทคณะกรรมการมอบหมาย ภายใตระเบยบและขอบงคบของชมรม

2. รองประธาน ท าหนาทชวยประธานบรหารกจกรรมของชมรม ปฏบตตามหนาททประธานมอบหมายและท าหนาทแทนประธานได

3. เลขานการ ท าหนาทเกยวกบการประสานงาน งานธรการ นายทะเบยน งานประชาสมพนธของชมรมและปฏบตตามค าสงของประธานตลอดจนท าหนาทเลขานการในการประชมตางๆ

4. ผชวยเลขานการ ท าหนาทชวยเหลอเลขานการเกยวกบการประสานงาน งานธรการ นายทะเบยน งานประชาสมพนธของชมรมและปฏบตตามค าสงของประธานตลอดจนท าหนาทเลขานการในการประชมตางๆ

5. เหรญญก ท าหนาทเกยวกบการเงนทงหมดของชมรม เปนผจดท าบญชรบ – จาย บญชงบดลของชมรม เกบเอกสารหลกฐานตางๆเพอการตรวจสอบ รวมถงการรายงานสถานการณการเงนออมของชมรมแกสมาชกไดทราบ

6. ผชวยเหรญญก ท าหนาทชวยเหลอเหรญญกเกยวกบการเงนทงหมดของชมรม เปนผจดท าบญชรบ – จาย บญชงบดลของชมรม เกบเอกสารหลกฐานตางๆเพอการตรวจสอบ

7. กรรมการ มหนาทชวยเหลอเปนทปรกษาและใหค าชแนะแกคณะกรรมการคนอนๆ ใหสามารถท างานไดอยางเหมาะสม เพอความเจรญกาวหนาของกจกรรมตาง ๆ ในชมรม

ผลการจดท าค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอาย

สมรรถนะเปนคณลกษณะเชงพฤตกรรมทเปนผลมาจากความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรมทท าใหแกนน าชมรมผสงอายรนใหม สรางสรรคผลงานไดอยางมประ การทบคคลจะแสดงออกถงสมรรถนะใดได จะตองมความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรม อนสงผลใหการปฏบตงานดและท าใหชมรมผสงอายบรรลเปาประสงคทตองการ ผวจยและแกนน าชมรมผสงอายรนใหมรวมกนพจารณาค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอาย ดงน

ตารางท 4.27 ค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอาย (ยงไมไดแก) สมรรถนะหลก (Core competency) ม 5 ขอ แตละขอแบงเปน 5 ระดบ คอ ระดบ 1. มการเรยนรตลอดชวต หมายถง เปนผมความร มงแสวงหาความร เพอแกไขปญหาและพฒนาตนเอง

1 สนใจและชอบคนควาในเรองใหมๆ อยางตอเนอง รวมถงความรอนทเปนประโยชนตอองคกร 2 มงมนพฒนาความรใหมจนเขาใจอยางลกซง 3 สามารถถายทอดความรใหมๆ และแลกเปลยนประสบการณกบเพอนรวมงานและผอน 4 บรณาการองคความรใหมเพอแกปญหา พฒนาตนเองและหนวยงาน 5 สงเสรมการน าเทคโนโลยองคความร หรอวทยากรใหมๆ ตอการปฏบตงานในอนาคตและสนบสนน

ใหมการน ามาประยกตใชในหนวยงานอยางตอเนอง

111

ระดบ 2. มความคดเชงระบบ หมายถง การคดในภาพรวม โดยตระหนกชดในองคประกอบยอยทมความสมพนธและมหนาททเชอมโยงกน

1 เขาใจบทบาทหนาท กระบวนการท างานในหนวยงานและเชอมโยงกบระบบงานของหนวยงานทเกยวของ 2 ประมวลขอมลตางๆ มาใชประกอบการตดสนใจหรอการวางแผนการท างานใหเขากบสถานการณ

การท างาน 3 สงเคราะหความคดไปสการปฏบตงาน เพอหาแนวทางในการปองกนหรอลดปญหาทเกดขน 4 วเคราะหและเชอมโยงสถานการณโดยการประมวลขอมล ความร ทางทฤษฏ หลกเหตผลและ

ประสบการณเพอสรางสรรควธการท างานใหมๆ ทเหมาะสมกบสถานการณ 5 ใชตระกะและเหตผลเพอชบงจดแขงจดออนของทางเลอกทมศกยภาพทเหมาะสมในการน ามา

ปฏบตจากการพจารณาตนทนและประโยชนตอบแทน ระดบ 3.สอสารอยางมประสทธภาพ หมายถง กระบวนการถายทอดขอมลขาวสารความรสกนกคดและ

อารมณจากบคคลหนงไปยงบคคลหรอกลมบคคลอนเพอใหเกดความเขาใจและยอมรบรวมกน 1 สามารถตดตอสอสารสรางความเขาใจระหวางบคคลตามจดมงหมายได 2 สามารถสรปใจความส าคญ และแสดงความคดเหนอยางมเหตผลเพอโนมนาวผอน มทศนคตทดใน

การสอสาร 3 สามารถสอสารใหเกดความเขาใจตรงกนในหนวยงาน 4 สรางบรรยากาศทเปดกวางในการรบฟงและแลกเปลยนความคดเหนเพอบรรจขอตกลงรวมกน 5 สงเสรมการสรางสมพนธภาพและบรรยากาศทดในการท างาน ท าใหเจาหนาททวทงองคกรมสวน

รวมไมเฉพาะหนวยงานใดหนวยหนง ระดบ 4.ความเปนมออาชพ หมายถง มความรความเขาใจในศาสตรของวชาชพและจรรยาบรรณวชาชพ

เปนอยางด มความสามารถในการประกอบวชาชพจนมความช านาญการหรอเชยวชาญในวชาชพมผลงานเปนทยอมรบของผทประกอบวชาชพดวยกนและเปนผรบบรการเปนผทประพฤตปฏบตตามจรรยาบรรณวชาชพอยางเครงครด

1 มความร ความช านาญในวชาชพของคนและสามารถน ามาปฏบตไดอยางเหมาะสม 2 ศกษาคนควาหาความรและท าความเขาใจในวทยาการหรอเทคโนโลยใหมๆ ทเกดขนเพอใหเกด

ความพรอมในการปฏบตงานอยางมประสทธภาพ 3 สามารถพฒนาระบบ ขนตอน วธการท างานเพอใหไดผลงานทโดดเดนและแตกตาง 4 สามารถน าองคความร วทยาการ และเทคโนโลยใหมๆ มาประยกตใชในการเพมประสทธภาพหรอ

แกไขปญหาในการปฏบตงาน และสรางความพรอมในการแขงขน 5 สามารถสรางผลงานใหมเปนทยอมรบและสามารถถายทอดองคความร ความเชยวชาญทสงสม

ใหแกผปฏบตงานทงภายในและภายนอกองคกร ระดบ 5.จตสาธารณะ หมายถง การตระหนกรและค านงถงสวนรวมเปนจตทคดสรางสรรคเปนกศลและ

มงท าความดเพอประโยชนตอสวนรวม 1 คดในแงบวกและตระหนกถงความส าคญของสวนรวม 2 ใหความรวมมอ และยนดมรสวนรวมในการปฏบตงาน 3 อาสาชวยงานทงหนวยงานตนเองและหนวยงานอนสม าเสมอ 4 สงเสรม ชกจงใหบคลากรในองคกรมสวนรวมในการพฒนาและรกษาประโยชนของมหาวทยาลย

112

5 เปนผน าในการสรางกจกรรมเพอการพฒนาชมชน 2 สมรรถนะในการบรหาร (Managerial competency) ส าหรบผปฏบตหนาทบรหาร ม 5 ขอ

แตละขอแบงเปน 5 ระดบ ดงน ระดบ 1.ภาวะผน า หมายถง ถายทอดแนวคด วางแผน ก าหนดแนวทาง สอสาร กระจายงานและจดหา

ทรพยากรในการปฏบตไดทนตอสถานการณ เพอใหทมงานปฏบตตามโดยใชความสามารถทมอยและพฒนาศกยภาพในการท างานรวมกนอยางเตมความสามารถและมประสทธภาพ โดยมเปาหมายขององคกรเปนจดหมายอยางตอเนอง

1. มคณธรรม ตระหนกถงเปาหมายขององคกร ถายทอดและโนมนาวแนวคดใหทมงานน าไปสการปฏบต

2 ก าหนดวตถประสงคเปาหมาย วางแผนปฏบตการ จดหาทรพยากร กระจายงาน ตดตามผลงาน ตลอดจนรบฟงปญหาและความคดเหน

3 ประสานงาน สอสาร แบงปนขอมลและใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสดเพอศกยภาพของทมงาน 4 ประเมนและตดตามความกาวหนาของงาน ปรบปรงแนวทางการด าเนนงาน สนบสนนและสงเสรม

การพฒนางานอยางตอเนอง 5 สรางขวญก าลงใจ กระตนทมงานและเปนผน าในการสรางสรรคงานใหม

ระดบ 2. การตดสนใจและแกไขปญหา หมายถง การรบรปญหา สาเหตของปญหา การวเคราะหถงกระบวนการในการแกไขเพอเปนทางเลอกทถกตองและลงมอปฏบตเพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายขององคกร

1 ประเดนปญหา ระบสาเหตของปญหาทมผลกระทบตอกระบวนการปฏบตงานเบองตน 2 วเคราะหสาเหต จดล าดบความส าคญของปญหา วางแผนและกระบวนการจดงานปญหาในการ

ปฏบตงานของตนเอง 3 วางแผนการท างานและกระบวนการจดการปญหาทมความซบซอนในการปฏบตงานทมความ

เชอมโยงกบกระบวนการท างานอนทเกยวของ 4 ประเมนทางเลอกในการตดสนใจวธการจดการปญหาทงในเชงแกไขและคาดการณพอปองกนปญหา

ทอาจเกดในอนาคต โดยค านงถงความคมคา ความเสยงและการใชทรพยากร 5 ก าหนดทางเลอกทมเหตผลและเหมาะสมในการพฒนากระบวนการท างาน ก าหนดมาตรการ

ปฏบตงานใหม เพอปองกนปญหาในอนาคตใหกบองคกร รประเดนปญหา ระบสาเหตของปญหาทมผลกระทบตอกระบวนการปฏบตงานเบองตน

ระดบ 3.การวางแผนเชงกลยทธ หมายถง การวเคราะห การสงเคราะหขอมล การคาดการณ การวางแผนหาวธการหรอทางเลอกอยางมระบบ เพอเชอมโยงเปาหมายขององคกรอยางชดเจนและประเมนได เพอน าองคกรไปสวสยทศน เปาประสงคและเปาหมายทตองการ

1 ระบความเชอมโยงภารกจ เปาประสงค เปาหมายขององคกรกบกระบวนการปฏบตงานของหนวยงานตนเอง

2 วเคราะหขอมล สภาพแวดลอม พจารณาถงจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค สงเคราะห จดระดบความส าคญเพอก าหนดแผนกลยทธและแผนปฏบตการ

3 ก าหนดโครงการ กจกรรม แผนปฏบตการเพอน าไปปฏบตใหสอดคลองกบเปาประสงคเปาหมายและตวชวดตามแผนกลยทธ

4 ประเมนแผนกลยทธและปรบเปลยนโครงสราง กจกรรมและแผนปฏบตการใหทนตอสถานการณท

113

เปลยนแปลง 5 ประสานความสอดคลองแผนกลยทธขององ๕กรไปสการปฏบตเพอการพฒนาอยางยงยน

ระดบ 4. การสรางเครอขายในการท างาน หมายถง การสรางปฏสมพนธในการท างานระหวาง บคคล หนวยงานและองคกร เพอแลกเปลยนองคความร แบงปนผลประโยชนหรอสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนและรวมกนท างานสความส าเรจเพมคณคาและสรางความเขมแขงรวมกน

1 ประสานการท างานรวมกบเพอนรวมงานภายในหนวยงาน 2 แลกเปลยนองคความร เพอสรางองคความรภายในหนวยงาน 3 ก าหนดชองทางในการสอสาร สรางเครอขายทงภายในและภายนอก ตลอดจนรวมกจกรรม

ปฏสมพนธกบเครอขาย 4 พฒนากจกรรมเครอขายใหไปสการสรางคานยมทดในการท างานรวมกน สรางองคความรทงภายใน

และภายนอกอยางมประสทธผล 5 สนบสนนกจกรรมเครอขาย ประสานผลประโยชนรวมกนระหวางเครอขายกบหนวยงานภายนอก

ชมชนและสงคม ระดบ 5. การบรหารความเสยง หมายถง การบรหารปจจยเสยงและควบคมกจกรรม กระบวนการ

ด าเนนงานตางๆ เพอลดโอกาสใหระดบของความเสยงและผลกระทบทอาจจะเกดขนอยในระดบทยอมรบได ประเมนได ควบคมได และตรวจสอบไดอยางมระบบและบรรลตามเปาหมาย จากการมสวนรวมของคลากรทกระดบ

1 ระบความเสยง สาเหต ระดบของความเสยงในกระบวนการปฏบตงานของหนวยงานตนเอง 2 ก าหนดแผนควบคมความเสยงจากการมสวนรวมของบคลากรในหนวยงาน 3 ควบคมกจกรรมใหเปนไปตามแผนควบคมความเสยง 4 ประเมนผลควบคมความเสยงและปรบเปลยนวธการจดการความเสยง 5 ก าหนดกลยทธการจดการความเสยงและระดบความเสยงขององคกรใหสอดคลองกบแผนกลยทธ

เปาประสงคและเปาหมายขององคกร สมรรถนะตามต าแหนงงาน (Functional competency) ของผปฏบตงาน ม 5 ขอแตละขอม 5 ระดบ ดงน ระดบ 1.การจดการขอมล หมายถง การวบรวมขอมล การวเคราะห และการน าผลการวเคราะหมาใชใน

การตดสนใจอยางมประสทธภาพก าหนดสทธการเขาถงขอมลเพอน ามาใชในการปฏบตงานและการเผยแพร

1 มความร ความเขาใจในขอมล และแหลงขอมลทตองน ามาใชในการปฏบตงาน 2 จดท าระบบการจดเกบฐานขอมลทถกตอง ครบถวน ทนสมยและสะดวกตอการน ามาใช 3 เลอกขอมลมาใชวางแผนและตดสนใจในการปฏบตงานไดอยางถกตองเหมาะสมและมประสทธภาพ 4 วเคราะหระบบการจดท าฐานขอมล เพอพรอมใช ก าหนดสทธการเขาถงขอมล และการเผยแพร 5 น าระบบฐานขอมลมาใชเพมประสทธภาพในการท างานอยางตอเนอง สรางฐานองคความร และ

ถายทอดทงภายในและภายนอกองคกร ระดบ 2.การวางแผน หมายถง กระบวนการพจารณาตดสนใจลวงหนาวาจะท าอยางไร อยางไร เมอไร

ใครเปนผปฎบตเพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไวและเชอมโยงกบแผนงานอนทเกยวของ

114

1 มความรและเขาใจภารกจทรบผดชอบและจดล าดบของแตละภารกจ 2 ก าหนดวตถประสงคเปาหมาย และจดท าแผนแผนด าเนนการแตละภารกจอยางชดเจน ระบ

ระยะเวลาการด าเนนงาน ผรบผดชอบทรพยากร 3 ด าเนนการตามแผนและตรวจสอบผลการด าเนนงาน เพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายท

ก าหนดไวตลอดจนแกไขปญหาในการปฏบตทเกดขนดวยตนเอง 4 ประเมนผลการด าเนนงานตามแผน ทบทวน และน าผลการประเมนมาวเคราะหและปรบปรงแกไข

ปญหาในการปฏบตทเกดขนดวยตนเอง 5 น าผลการปรบปรงแกไขทไดมาก าหนดเปนมาตรฐานงานใหมเพอเปนประโยชนในการพฒนาอยาง

ตอเนอง ระดบ 3.การบรหารงานเอกสาร หมายถง กระบวนการด าเนนงานเอกสารใหบรรลตามวตถประสงค ไดแก

การจดท า การรบ การสง การยม การเกบรกษา และการท าลาย 1 ก าหนดวธการแยกประเภท ลงทะเบยน จดเกบเอกสารไดเปนหมวดหม ควบคมการรบ-สงเอกสารได

ถกตองตามระเบยบ 2 วเคราะหกลนกรองและน าเสนอหนงสอจากหนวยงานอนใหผบรหารไดครบถวน และแจกจายให

ผเกยวของไดตามก าหนดเวลา 3 วเคราะหอายของเอกสาร การรกษาสภาพ สทธการเขาถงเอกสารและการจดเกบเอกสารให

ปลอดภยตามอายการเกบเอกสารและสะดวกตอการเรยกใชงาน 4 สามารถใหขอมลหรอเอกสารแกผรองขอและผบรการไดอยางรวดเรวตรงตามวตถประสงค 5 น าเทคโนโลยมาใชในการปรบปรงระบบการบรหารเอกสารหรอเปนแบบอยางในการบรหารระบบ

การควบคมเอกสาร ระดบ 4.การเขยนโครงการ หมายถง การน าเสนอกรอบความคดอยางมขนตอน มระบบการด าเนนงานท

สามารถน าไปปฏบตใหบรรลผลตามเปาหมาย ตามก าหนดเวลา และเกดประโยชนกบทรพยากรทคาดวาจะใชในการด าเนนงาน

1 วเคราะหความตองการและมกรอบแนวคดทชดเจนสอดคลองกบแผนยทธศาสตร 2 สามารถเขยนโครงการและออกแบบรายละเอยดการด าเนนการในโครงการไดสอดคลองกบปญหา

หรอแผนยทธศาสตร 3 รปแบบ เนอหา สาระเปนเรองใหมหรอเรองทพฒนาเพมขนจากองคความรเตมหรอเพอการปรบปรง

การท างานใหดขนหรอเพอแกปญหาไดทนตอสถานการณ 4 โครงการมความชดเจน ตรงประเดนตามวตถประสงคของโครงการและประมาณการใชทรพยากร

ตามความจ าเปน สามารถประเมนความส าเรจของโครงการได 5 โครงการเปนทยอมรบและไดรบงบประมาณส าหรบด าเนนโครงการ

ระดบ 5.การใหค าปรกษา หมายถง รบฟง ใหขอเสนอแนะน าเพอแกปญหา หรอการพฒนางาน การใหความชวยเหลอในเชงวชาการเพอการศกษา วจยและการบรการวชาการ

1 รบฟง เปดโอกาส เปดชองทางและบรรยากาศการใหค าปรกษา 2 วเคราะห แยกประเภทการใหค าปรกษา ประเมนความเรงดวนและผลกระทบทอาจเกดขนได ชแนะ

แนวทางในการปฏบตหรอการแกไขปญหาทไมมความซบซอน 3 ชแนะแนวทางในการปฏบตหรอการแกไขปญหาทซ าซอนในเบองตนและสามารถแนะน าผเชยวชาญ

115

หรอผใหการชวยเหลอ 4 มความรอบรและถายทอดองคความรในเชงวชาการหรอแนะน าวธการแกไขปญหาทซบซอนไดอยาง

ครบถวน 5 คาดการณผลกระทบจากการแกไขปญหาเพอหาแนวทางการปองกนปญหาทอาจจะเกดขนได หรอ

สามารถสรางระบบการใหค าปรกษา

ตอนท 2.3 การสะทอนผล ขนตอนนเปนการตดตามประเมนผลการใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนจากการทดลองใชใน

ระยะสนสดกจกรรมผวจยจดเวทแลกเปลยนเรยนร ระหวางผมสวนรวมประกอบดวย ผวจย ผแทนแกนน าชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ผแทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ผแทนจากองคการบรหารสวนต าบลวงน าเขยว ผแทนอาสาสมครดแลผสงอายต าบลวงน าเขยว เจาหนาทสาธารณสขต าบลวงน าเขยว และนสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน ในวนศกรท 16 ตลาคม 2558 จ านวน 20 คน ณ หองประชมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม เพอรายงานผลการวจยเบองตน รายงานผลสมฤทธการเรยนร และใหผมสวนรวมในการพฒนานวตกรรมการเรยนรสะทอนความคดเหน พรอมเสนอแนวทางการพฒนา รวมถงรบฟงขอเสนอแนะอนๆ ทเกยวของกบการน านวตกรรมการเรยนรไปสการปฏบตจรงในพนทบรบทอนๆ ผลการวจย พบวา

2.3.1 กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม 2.3.1.1 ดานรปแบบกจกรรมการเรยนร ดานวทยากร ดานสอการเรยนร ดานการวด

และการประเมนผลการเรยนร ดานเอกสารประกอบกจกรรมการเรยนร สถานท สอการเรยนร และดานการประเมนผล พบวา แกนน าชมรมผสงอายรนใหมมความเหนวามความเหมาะสมแลว

2.3.1.2 ดานเนอหาสาระของกจกรรม การทดลองใชนวตกรรมการเรยนรในกลมตวอยาง พบวา แกนน าชมรมผผสงอายรนใหม ของชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ทเขารวมกจกรรม ชอบกจกรรมทเนนการลงมอปฏบตจรง โดยใชวสดอปกรณจรง และสามารถน าไปปฏบตไดในชวตประจ าวนไดจรง เชน

กจกรรมท 1 “รจกเพอน” (ละลายพฤตกรรม) แกนน าชมรมผสงอายทเขารวมกจกรรมไดเรยนรการละลายพฤตกรรมและการพกผอนกายและใจและเสรมสรางความใกลชดสนทสนมกบเพอ ดวยกจกรรมนวดเพมพลง เปนกจกรรมทผสงอายมความกระตอรอรน มความสนกสนาน และไดพกผอน เนองจากเปนกจกรรมทเนนการฝกปฏบต ผสงอายสามารถเหนสภาพการเปลยนแปลงของตนเองไดในการปฏบต เชน เรองการหายใจทผอนคลาย ความยดหยนและออนตวของกลามเนอและกระดกสนหลง เปนตน รวมทงมความอมเอบใจและอารมณทด เนองจากเปนกจกรรมทเนนความสมพนธและสงเสรมใหเกดการใชพฤตกรรม การกระท าในการแสดงออกทเปนเชงบวกใหกบตนเองและเพอนๆ สมาชก ทงายๆ และเปนพนฐานของชวตประจ าวน เชน ยม สบตา พดชม สมผสดวยการจบมอและกอด และการทกทายดวยการสวสด

กจกรรมท 2 “ความคาดหวง” แกนน าชมรมผสงอายไดเรยนรผานกระบวนการจดการความร ดวยการระดมความคดหาความคาดหวงของแกนน าชมรมผสงอาย บทบาทหนาทในการปฏบตงาน ความคาดหวงของชมรมผสงอาย และแนวโนมการด าเนนงานในอนาคต ผสงอายทเขารวมกจกรรมไดพฒนา ความคดเชงระบบ การสอสารอยางมประสทธภาพ มความกระตอรอรนในการแสดงความคดเหน โดยน าประสบการณจากการท างานในชวตประจ าวนมาอธบาย สะทอนใหเหนวากจกรรมทจดขนเปนกจกรรมทสงเสรมใหผสงอายไดทบทวนประสบการณเดมและถายทอดความรจากชวตจรงไปสผอนได

116

กจกรรมท 3 การบรรยายเรอง “สทธของเรา” ผสงอายทเขารวมกจกรรมมความตงใจในการฟงและมการซกถามหลงจากทฟงบรรยาย เนองจากเปนเรองทมความจ าเปนตอการด ารงชวตในปจจบนของผสงอาย มความสอดคลองกบสภาพปญหา ความตองการ และสทธทผสงอายควรไดรบตามกฎหมาย โดยวทยากรเปนผปฏบตงานในชมชนอยแลว จงมความใกลชดและเขาใจในสภาพ ปญหา และความตองการของแกนน าชมรมผสงอายเปนอยางด

กจกรรมท 4 “ผน า-ผตาม”เปนกจกรรมพฒนาภาวะความเปนผน าและผตามทด ท าความรจกบทบาทหนาทตาง ๆ ในชมรมผสงอาย อนเปนการพฒนาทกษะความเปนผน า การสอสารอยางมประสทธภาพ และแลกเปลยนเรยนรการเปนแกนน าชมรมผสงอายมออาชพ โดยมแกนน าชมรมผสงอายรนเกา เปนพเลยง และคณะนกวจยจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตรเปนผอ านวยความสะดวกในการเรยนร และผประเมน โดยท าการประเมนทกษะความเปนผน าจากสภาพการปฏบตงานจรงในกลม

กจกรรมท 5 “แรงบนดาลใจ” เปนการชมวดทศนและสรปบทเรยนทเปนแรงบนดาลใจใหท างานในชมรมผสงอาย มความรก ความศรทธา ในการท างานตอไป โดยผสงอายไดชมวดทศนเกยวกบและมความตงใจแลกเปลยนความคดเหนเปนอยางด

กจกรรมท 6 “แลกเปลยนเรยนรเพอพฒนา” แกนน าชมรมผสงอายรนใหมไดพฒนาสมรรถนะของตนเองสการเปนบคคลแหงการเรยนรตลอดชวต ผานเวทแลกเปลยนความรระหวางแกนน ารนเกาและรนใหม ทผวจยจดให โดยแลกเปลยนวธการท างาน แนวคด กระบวนการ รปแบบ ระบบการพฒนาศกยภาพของแกนน าชมรมผสงอาย และการพฒนาผส งอายอยางยงยน ผเขารวมกจกรรมผสงอายสามารถใชเปนแนวทางในการพฒนาตนเองและแสวงหาความร เพอการเปนผสงอายทมคณภาพชวตทด มพลงสรางสรรค และเสรมสรางความมสวนรวมในชมรมผสงอายในทกขนตอน โดยไดผลผลตจากกจกรรมครงน คอ แผนการจดกจกรรมทวไปและกจกรรมเชงพฒนาของชมรมผสงอายวงน าเขยว ทเปนผลจากการระดมความคด แลกเปลยนเรยนร เพอการพฒนาชมรมผสงอายวงน าเขยวอยางเปนรปธรรมตอไป

กจกรรมท 7 พจารณาค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอาย แกนน าชมรมผสงอายรนเกาและแกนน าชมรมผสงอายรนใหมไดรวมกนพจารณา ทบทวน และระบขอบเขตหนาทของต าแหนงตางๆ ในชมรมผสงอาย เปนการเรยนรภาระงานและคณสมบตงานทตนเองจ าเปนตองรบผดชอบเพอใหชมรมผสงอายบรรลวตถประสงคทตองการ และเหนวาใชเปนหลกในการด าเนนงานส าหรบแกนน าชมรมผสงอายในบรบทอนๆ ตอไปได

2.3.2 ประโยชนทไดรบ แกนน าชมรมผสงอายเหนประโยชนของเนอหาสาระกจกรรมวาสามารถน าไปประยกตใชใน

การด าเนนงานในบรบทจรงไดและประโยชนของการเขารวมกจกรรมท าใหเปดโลกทศนในการท างานและเปนจดเรมตนในการรวมกลมของแกนน าชมรมผสงอายใหสานตอกจกรรมการเรยนรเพอการพฒนาตอไปได จากการพดคยเพอสะทอนผล จากกลมผเขารวมกจกรรมและเครอขายทเกยวของ พบวา ผจดกจกรรมพบการเปลยนแปลง ซงสามารถสรปไดเปน 3 ลกษณะ ไดแก

2.3.2.1 การเปลยนแปลงทางการความคดและทศนคต ความร ประสบการณ และทกษะทจ าเปนส าหรบการเตรยมความพรอมเพอเปนแกนน าชมรมผสงอาย โดยพบวา ผเขารวมกจกรรมสวนใหญมทศนคตในการเตรยมความพรอมเพอเปนแกนน าชมรมผสงอายดขน ดงท แกนน าชมรมผสงอายคนหนง ไดแสดงความคดเหนในการสนทนากลมไววา

117

“...เหนความส าคญของการเตรยมความพรอมเพอเปนแกนน าชมรมผสงอายยงขน เรองทตรงใจมากทสด คอ เรองการท ากจกรรมกลมและเรองการประเมนทท าใหเราฉกคดไดวา เราควรพฒนาตนเองดานใดบาง...”

2.3.2.2. ความรและประสบการณ ผ เขารวมกจกรรมไดรบความร เ พมขน ไดฝกประสบการณ เชน การจดกจกรรมกลม การแลกเปลยนเรยนร รวมถงการระดมสมองเพอระบพฤตกรรมบงช ดงท สมาชกผเขารวมกจกรรมไดกลาวไววา

“ความรเกยวกบเนอหาสาระทไดรบเปนเรองทจ าเปนและส าคญทเราไดร และเรองทอยากรเพมเตมท าใหเราขวนขวายหาความรเพมเตม”

ผเขารวมไดสะทอนความคดเหนตอกจกรรมทสอดคลองกน โดยเหนวา ไดรบความรเพมขนจากกจกรรม โดยเฉพาะการดแลสขภาพและสทธ สวสดการ กฎหมายทเกยวของกบชมรมผสงอาย ดงท ประธานชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม ไดกลาวเพมเตมถงความรทตนเองไดรบจากการเขารวมกจกรรมวา

“ความรเรองสทธเรองกฎหมายเปนเรองทส าคญมาก และความรทไดกเปนความร ทจ าเปน เชน ไดความรเกยวกบการรบสวนลดครงราคาคารถจากบตรผสงอาย มรถเมลฟร นงรถไฟ เครองบนครงราคาของการบนไทย”

จากขอมลขางตน จะเหนไดวากจกรรมทผจดกจกรรมไดถายทอดนน ประกอบดวยเนอหากจกรรมซงผเขารวมบางทานเคยไดรบความร และผานการอบรมในเนอหาสาระบางอยางแลว เชน เนอหาเกยวกบกฎหมายและสวสดการตางๆ เปนตน แตผเขารวมไดสะทอนความคดเหนวา แมมความรในเนอหาสาระบางอยาง การไดรบการถายทอดอก เปนการย าเตอนความรเดม เพอจะไดปรบปรงตนเอง ดงท สมาชก ชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยวคนหนง กลาววา

“หลงจากการท ากจกรรม ไดรบความรเพมเตม อยากใหเพมรายละเอยดใหมความรมากกวาน เนองจากมพนความรเดมอยบาง เคยไปฝกอบรมมาแลวบาง แตเนอหาทใหมานนกดแลวเพราะเปนการทบทวนความรเดมดวย และมการเสรมความรใหมๆใหดวย”

3.พฤตกรรมการเรยนร ผเขารวมกจกรรมสวนใหญมพฤตกรรมทเปลยนแปลงไป เชน การกลาแสดงออกและการศกษาเรยนรหาความรเพมเตมจากแหลงการเรยนร ผรในชมชนมากขน ดงเชนแกนน าชมรมผสงอายวงน าเขยว คนหนงไดสะทอนความคดเหนไววา

“อยากไดรบความรเพมเตมอกเพราะ เนอหาด มประโยชน การปฏบต การพฒนาตนเองสามารถน าไปประยกตในการด าเนนชวตประจ าวนได ในหนงสอคมอ เนอหาตางๆ ตรงใจ และใชในชวตจรงได และค าถามทใหตรวจสอบตวเองในแตละดานท าใหเราทราบวาเราท าสงตางๆไดถกตองหรอและรสกอยากหาความร เพมเตมจากนกวชาการจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ก าแพงแสน ทพฒนาพนทโดยรอบมหาวทยาลย ”

จะเหนไดวา กจกรรมทจดขนเนนการปฏบตขณะจดกจกรรม การฝกปฏบตดวยตนเอง และการทบทวนหลงการปฏบต ท าใหเกดการสนใจใฝร มการเรยนรอยางตอเนอง และสามารถเรยนรดวยการน าตนเอง (Self-directed learning) ของผใหญ

สรปไดวา การใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนจากการทดลองใชในระยะสนสดกจกรรมน สะทอนใหเหนประโยชนตอการน าความรไปปฏบตเพอการพฒนาตนเองอยางตอเนอง เหมาะสมสอดคลองกบบรบทการท างานจรง และมความเปนไปไดในทางปฏบต และยงกอใหเกดประสบการณการแลกเปลยนเรยนรและการบรณาการองคความรในกระบวนการท างานระหวางหนวยงานในระดบทองถน ชมรมผสงอายในระดบ

118

ทองท องคการปกครองสวนทองถน คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร และเครอขายนกวจยในทมงเนนการสรางองคความรใหมเพอเปนหองปฏบตการทางสงคมสรางเครอขายความรวมมอทางวชาการตอไป

4. ขอเสนอแนะแนวทางการน ากจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ไปใชในบรบทอนๆ

จากการสะทอนคดไดใหความส าคญกบทนทางสงคมของผสงอายของแตละพนท การแลกเปลยนเรยนรทงในระดบชมชนและนอกชมชน การจดการความร รวมถงพลงองคกรสวนทองถนทมการด าเนนงานอยเดม และภมปญญาทองถน ทนบคคล ปราชญชาวบาน ผน าชมชนทมบทบาทในการรวมกลมการสรางความเขมแขงและการพฒนาชมชน องคการบรหารสวนต าบลมบทบาทส าคญในการขบเคลอนการและประสานความรวมมอระหวางหนวยงานภาครฐกบผน าชมชนและแกนน าชมรมผสงอาย รวมถงการถายทอดการเรยนรอยางตอเนองผานนกวชาการจากสถาบนอดมศกษาในพนทโดยใหทกหนวยงานมสวนรวม กอใหเกดการเรยนรรวมกนเกดเปนพลงในการขบเคลอน ท าใหเกดความเขมแขงและเกดการพงพาตนเองไดอยางยงยนตอไป ขอวจารณ

กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม จากผลการวจยทพบวา กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทสงผลกระทบใหกลมเปาหมายเปลยนแปลงตนเอง โดยกจกรรมการเรยนรตองออกแบบใหบรณาการทงทางดานความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรมนน ผจดกจกรรมการเรยนรตองค านงถงองคประกอบของสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย โดยเฉพาะดานความรเพอสรางทกษะของบคคลแหงการเรยนรทน าสการเปนบคคลแหงการเรยนรตอไป ซงสอดคลองกบแนวทางการจดการจดการความรเพอพฒนาระบบการดแลผสงอายโดยชมชนทองถน ของขนษฐา นนทบตร (2557) ทเสนอวา การดแลผสงอายเปนสงทตองใหความส าคญกบความรทจะพฒนาแกนน าชมรมผสงอายตอไปได เนองจากผสงอายตองการการดแลทแตกตางจากกลมอนและตองการการดแลทครบทกดานโดยใชทนทางสงคมและทรพยากรอนในพนทเปนตวหลกในการจดกจกรรมการพฒนาศกยภาพ เชน การฝกอบรมส าหรบผสงอาย การฝกอบรมสมาชกในครอบครวเพอการดแลผสงอายได การฝกทกษะอาสาสมครอนๆ เพอการดแลชวยเหลอผสงอาย เชน อาสาสมครสาธารณสข อาสาสมครดแลผสงอาย กลมแกนน าชมรมผสงอาย กลมเยยมเพอน รวมถงอาจขยายผลการจดกจกรรมการเรยนรและการฝกทกษะไปสผรบผดชอบดแลผสงอายโดยตรงในชมชน เชน การใหความรเฉพาะดานเกยวกบผสงอาย เชน ผใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ เจาหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน เปนตน เพอสรางคณลกษณะและทกษะการแสวงหาความรใหมเพอการแกปญหาและพฒนาตนเองของแกนน าชมรมผสงอายทสามารถขยายผลไปสความรดานอน ๆ ตอไป

กระบวนการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

เพอใหกลมเปาหมายเปลยนแปลงตนเองทงทางดานความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรม จากผลการวจยทเสนอแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมนน ผจดกจกรรมการเรยนรควรด าเนนการตามกระบวนการอยางเปนระบบ ทง 5 ดาน คอ ผจดกจกรรมการเรยนร ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา วธการจดกจกรรมการเรยนร สอและเทคโนโลย และวธการวดผลประเมนผล โดยใหความส าคญกบ “ทมวทยากรจตอาสา” ซงเปนผร ผอ านวยความสะดวกในการเรยนร

119

ทมความรความเชยวชาญเกยวกบการจดกจกรรมการเรยนรทงภายในและภายนอกชมชน ทมความสามารถถายทอดเนอหาสาระและจดกจกรรมไดด เปนผรและเขาใจสภาพปญหา ความสนใจ และความตองการจ าเปนทแทจรงของกลมเปาหมายเปนอยางด ลกษณะการจดกจกรรมการเรยนรใหวทยากรผสมผสานการเรยนรจากสถานการณหรอปญหาจรงของชมรมผสงอายผนวกกบความรทวไปมาเปนเนอหาการเรยนร โดยวทยากรและกลมเปาหมายพดคยเพอสรปบทเรยนการเรยนร ตอบขอค าถามและน าสการประเมนตนเอง ซงสามารถเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม พรอมทงการแนะน าใหกลมเปาหมายไดใชในการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง วทยากรควรเปนคนทงผรในทองถน ประกอบกบวทยากรผรโดยตรง เนองจาก จะไดเขาใจสภาพปญหา และความตองการของกลมเปาหมายในทองถนไดชดเจน การจดกจกรรมการเรยนรควรค านงถงการมสวนรวมของภาคเครอขายในพนทในทกกระบวนการจดกจกรรมตงแตการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนร ตลอดจนการประเมนผลการเรยนร เนนกระบวนการการจดกจกรรมการบรณาการการเรยนรทมความตอเนองเปนกระบวนการในการจดระบบความสมพนธระหวางบคคล กลมบคคล ชมชน องคการ และหนวยงานตางๆ ใหเกอกลและเชอมโยงสมพนธกน เพอใหเกดการแลกเปลยนและแบงปนความรและประสบการณ การเรยนรจากประสบการณเปนการสะทอนความคดเหนจากการท าจดกจกรรม และน าผลสรปของสงทเรยนรไปทดลองใชในสถานการณใหม เปนไปตามขอคนพบจากผลการวจยของมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (2555) ทพบวา ความส าเรจในมตการจดกจกรรมทางสงคมแกผสงอายสวนใหญใชโอกาสในการจดกจกรรมจายเบยยงชพผสงอาย โดยเรมจากกจกรรมตรวจสขภาพ การแจงขอมลขาวสาร ประชาสมพนธ และเปนโอกาสทแกนน าชมรมผสงอายจะไดชกชวนผสงอายทวไปมาเขารวมเปนสมาชกของชมรมผสงอายและแกนน าชมรมผสงอายรนใหมจะมบทบาทในการจดกจกรรมรวมดวย นอกจากนนองคกรปกครองสวนทองถน ยงไดสนบสนนกจกรรมของชมรมผสงอายและกระตนใหแกนน าผสงอายหรอผอาวโสในชมชนเกดการรวมกลมกน หรอการเขาถงกลมผสงอายทมขนาดกลมใหญมากขน โดยมองคกรปกครองสวนทองถนหรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) เปนหนวยงานสนบสนน เชน กจกรรมธรรมะ การสงเสรมความรทเปนประโยชน และกจกรรมนนทนาการ โดยเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถนและเจาหนาท รพ.สต. มบทบาทเปนวทยากร โดยระดมทรพยากรภายในชมชนมาใชใหเกดประโยชนสงสดหรออาจจะมวทยากรภายนอกมารวมจดกจกรรมใหดวย ยงสอดคลองกบกบ รายงานของคณะกรรมาธการปฏรปสงคม ชมชน เดก เยาวชน สตร ผสงอาย ผพการ และผดอยโอกาสรวมกบคณะกรรมการปฏรประบบรองรบการเขาสสงคมผสงอายของประเทศไทย สภาปฏรปแหงชาต (2558) ทสงเสรมการมสวนรวมของจตพลง คอ ภาครฐ ภาคเอกชน องคกรชมชน และทองถน ในการสรางและน าซอม เตรยมความพรอมของระบบสภาพสงคมและบรการภายใตบรบทของสงคมสงวย ในสวนของการประเมนผลการจดกจกรรมการเรยนรอยางจรงจงเพอกระตนใหแกนน าชมรมผสงอายมความกระตอรอรนในการเรยนรและภาคภมใจทไดพฒนาตนเองเตมศกยภาพ อาท การสรปทบทวน แลกเปลยนเรยนร โดยผเรยนเกดการปรบเปลยนกรอบความคดทเคยยดถอมาไปเปนมโนทศนใหม ตรงกบผลการวจยของ ส านกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน มหาวทยาลยมหดล (2554) ทพบวาการแลกเปลยนเรยนรสอสารกนภายในชมชนเปนไปตามหลกคด “เพอนดแลเพอน วยเดยวกน ภาษาเดยวกน” โดยใหผสงอายเกดการแลกเปลยนระดมความคด อนกอใหเกดกระบวนการเรยนรในชมชนหรออาจจะพฒนาเปนการสอสารรปแบบทท าใหแกนน าชมรมผสงอายทอยในวยผใหญและผสงอายสนใจ เชน การบอกเลาปากตอปาก การเลาผานวทยชมชน หอกระจายขาว จดหมายขาว หรอการละเลนวฒนธรรมทองถน การบอกเลาแลกเปลยนเรยนรประสบการณผานสอตาง ๆ ท าใหแกนน าชมรมผสงอายทไดรบฟงอยากปฏบตตามเพราะไดรบขอมลจากเพอนวยเดยวกน ดวยภาษาเดยวกน อกทงยงเปนการเพมความเขมแขงทางใจดวย เพราะแกนน าชมรมผสงอายจะรสกวาตนเองมความร ความสามารถ และความส าคญทสามารถสรางประโยชน

120

ใหแกชมชน ในทางปฏบตเปนการสอดคลองกบการแลกเปลยนเรยนรทเปนนวตกรรมการพฒนาผสงอายของมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (2557) ทเรยกวา “วงเดอนล าดวน” เปนการแลกเปลยนเรยนรททกฝายรวมกนวเคราะหปญหาและความตองการ รวมถงความส าเรจและจดบกพรองทตองการใหเกดการพฒนา

ขอเสนอแนะจากผลการพฒนารางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม จากการวจยทพบวา นวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ประกอบดวย นวตกรรมทผวจยพฒนาขน 4 นวตกรรม คอ องคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม และคมอการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ผจดกจกรรมการเรยนรควรค านงถงความส าคญและความสมพนธของหลกการ กระบวนการ และปจจยทชวยสงเสรมให นวตกรรมการเรยนรสามารถน าไปใชไดด าเนนไปได โดยมความทนสมยสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมาย เนนกจกรรมเชงบรณาการแบบองครวมทมหลากหลายศาสตร และสามารถศกษาไดหลายชองทาง เชน รปแบบการศกษาดวยตนเองจากคมอการจดกจกรรม การประยกตการจดกจกรรมในรปแบบทคลายคลงกนในแตละบรบทของพนท เชน กจกรรมคาย กลมสนใจ หรอการรบฟงการบรรยายจากวทยากร การใหความรผานสอตางๆ เชน โทรทศน วทย สอสงพมพ ฯลฯ เปนตน นอกจากนนกจกรรมทจดตองเหมาะสมกบพนความรเดมของผเขารวมกจกรรม เปนการบรณาการความรแบบองครวม เชอมโยงระหวางปญหาและความตองการ เนอหาเฉพาะตามเรอง วธการ และรปแบบการจดกจกรรมการเรยนรในวถชวต ทใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเอง เปนไปตามหลกการจดกจกรรมการศกษาส าหรบผใหญของ Knowles (1954) ทใหความส าคญกบการเรยนรดวยการน าตนเอง (Self – directed Learning) บทบาทของประสบการณ ความพรอมในการเรยน และการสงเสรมใหการเรยนรมความเหมาะสม ผใหญสวนมากมกจะมการเรยนรโดยอาศยปญหาเปนศนยกลาง นอกจากนน Roger (1986) อางถงใน สวฒน วฒนวงศ (2533) ยงไดกลาวถงหลกการของการศกษาตลอดชวต ทน ามาพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมได โดยตองยดหลกการสงเสรมสนบสนนใหแกนน าชมรมผสงอายรนใหมปรบตวเขากบสภาพแวดลอมในวยของตนไดเปนอยางด และตองตอบสนองปรชญาการศกษาตลอดชวต (Lifelong Education) ซงเสนอวาบคคลตองเกดการเรยนรตลอดเวลา อนสอดคลองกบความตองการ (Needs) ของผสงอาย โดยกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอใหแกนน าชมรมผสงอายรนใหมเกดการเรยนรตลอดชวต ในการรบมอกบปญหาตางๆ ในชวตไดอยางเหมาะสม อกทง McClusky (1975) ไดเสนอวากจกรรมการเรยนรส าหรบผใหญและผสงอายอาจจดเพอเตรยมตวกอนเขาสวยผสงอาย (Pre-retirement Education) และการจดการศกษาส าหรบผสงอาย (Post-retirement Education) โดยไมจ าเปนตองจดตอเนองกน หรอตอยอดกนและยดความตองการทางดานการศกษาของผสงอายเปนหลก โดยจดใหผสงอายเกดความตองการทเขาไปมสวนรวมในสงคม (Social Participation) และการพฒนาศกยภาพ (Self-Actualization) ตอบสนองความตองการของผสงอาย 5 ประการ คอ ความตองการความรเพอการด ารงชวตในสงคม (Coping Needs) ไดแก ความรเกยวกบสขภาพ อนามย การปรบตวทางดานจตใจ สงคม รางกาย และขอมลตางๆ ทเกยวของเพอใหด ารงชวตอยไดดวยดในสงคม เปนตน ความตองการทกษะเพอการแสดงออกในสงคม (Expressive Needs) ทกษะเหลาน อาท ทกษะการเขารวมกลม การปฏสมพนธกบบคคล รวมไปถงงานอดเรก เปนตน ความตองการความรเพอถายทอดความรแกสงคม (Contributive Needs) ไดแก ความรและทกษะ เพอถายทอดความรความสามารถใหแกสงคม อาท ความรเกยวกบการถายทอด การอบรม และขอมลเกยวกบอาสาสมครกจกรรมตางๆ เปนตน ความตองการความรเพอความเขาใจสภาพแวดลอม (Influence Needs) ไดแก ความรเกยวกบ

121

ชมชน และสภาพแวดลอมรอบตว ความรดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ทงน เพอใหสามารถเขาใจการเปลยนแปลงปญหาทเกดขนในสงคม เปนตน และความตองการความรเพอการพฒนาตน (Transcendence Needs) ไดแก ความรและการศกษาทจดในรปแบบตางๆ เพอตอบสนองความตองการดานการศกษาของผสงอาย เปนตน

ผลการน านวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมไปทดลองใช พบวา กจกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนมความสอดคลองกบสภาพ ปญหา และความตองการของพนท และกลมเปาหมายมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรทมความหลากหลาย องคความรทไดสามารถน าไปใชประโยชนไดทนทในการด าเนนชวตประจ าวน รวมทงสามารถแกปญหาการด าเนนชวต และการท างานในปจจบนและอนาคต ผทจะน านวตกรรมการเรยนรนไปใชในบรบทอน ๆ จงควรใหความส าคญตอการการวางแผนตงแตการก าหนดพนท การก าหนดผมสวนรวม และการวเคราะหสถานการณ ซงเปนไปตามขนตอนการพฒนานวตกรรม ใชขนตอนการวจยเชงการพฒนา การสรางและหาประสทธภาพ ศกษาผลการน าไปใช และประเมนผล การจดกจกรรมการเรยนรเปนไปตามเทคนคการฝกอบรมโดยใชผเขารบการฝกอบรมเปนศนยกลางการเรยนร (นนทวฒน สขผล, 2543) โดยมการสอดแทรกกจกรรมนนทนาการ (Recreational activity) เปนการใหแกนน าชมรมผสงอายรวมกนท ากจกรรมอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง เชน รองเพลง เลนเกม ปรบมอเปนจงหวะ ฯลฯ โดยเนนการท ากจกรรมเปนกลมเพอมงเปลยนทศนคตและสรางความสมพนธ ตลอดจนสรางความสนกสนานระหวางการเรยนร โดยใชเวลาเกน 20-40 นาท เพอสรางบรรยากาศการเรยนรทสนกสนานสลบกบการบรรยาย วทยากรตองมทกษะในการน ากลม อกทงมการฝกอบรมในงาน (On-the-job training) ชวยใหผเขารวมกจกรรมการเรยนรไดเรยนรจากการปฏบตงานในสถานการณจรง เปนวธการทมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมสงเพราะสมาชกแตละคนจะมความตองการทจะแสวงหาความรเพอการปฏบตงานของตวผเรยนเอง ชวยสงเสรมทกษะและความช านาญงานเฉพาะทาง และมการสะทอนประสบการณ เปนวธการเรยนรส าหรบผใหญทใชการสะทอนประสบการณของผเรยนเปนฐานในการเรยนร (Experience-based learning approach) โดยผสมผสานระหวางแนวคดของกรณศกษา (Case study) และแนวคดของการเลาเรอง (Storytelling) โดยใชการสะทอนประสบการณทงโดยการเขยนและการพด มแนวคดหลกคอใหผเรยนไดเรยนรจากแนวคดหรอมมมองทหลากหลายผานการสะทอนความคดของผอนตอเรองราวหรอประสบการณทกอใหเกดปญหาหรอความคบของใจในขณะท างานเพอใหในทสดผเรยนสามารถคดทางเลอกทหลากหลายทจะสามารถเผชญตอสถานการณทท าใหเกดความคบของใจในการท างานไดดวยตนเอง (Ackerman, Maslin-Ostrowski and Christensen, 1996: Maslin-Ostrowski and Ackerman, 2004)

อยางไรกด นวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขน จ าเปนตอง เนนกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการก าหนดปญหาและความตองการ และความเหมาะสมกบบรบทพนท อาชพ และการด ารงชวตทแตกตางกน รวมทง วสยทศนการพฒนาขององคกรหรอหนวยงาน ชมชนนนๆ ตลอดจนผลกดนใหชมรมผสงอายและองคกรเครอขายด าเนนกจกรรมดวยตนเองเพอการพฒนาตนเองอยางยงยน ทสามารถตอบสนองความตองการและน าไปสการพฒนาบคคล องคกร ชมชนและสงคมแหงการเรยนร ตอไป

ผลการสะทอนผลในระยะสนสดกจกรรม พบขอควรค านงในการจดกจกรรมในประเดนการจดบรรยากาศการเรยนรทเปนกนเอง เหมาะสมกบสภาพทางกายภาพของกลมเปาหมาย ควรเปดโอกาสการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน เนองจากผเรยนเปนผใหญทมประสบการณการเรยนร และประสบการณชวตทแตกตางกน การจดกจกรรมทมความหลากหลายและยดหยนสามารถสงเสรมการเรยนรไดเปนอยางด รวมถงก าหนดระยะเวลาในการจดกจกรรมการเรยนรทเหมาะสม ไมมากจนเกนไป เนองจากแกนน าชมรมผสงอายรน

122

ใหมบางสวนมภาระทางบานทตองดแล และควรมการตดตามประเมนผลอยางตอเนองเปนระยะๆ ควรด าเนนการในรอบระยะเวลาประมาณ 6 เดอน – 1 ป เพอเปนเวทในการทบทวนความรและการพฒนาตนเองอยางตอเนอง เนองจากการปรบเปลยนพฤตกรรมตองท าอยางสม าเสมอและใชเวลาตอเนองมากพอสมควร และควรเปดโอกาสใหผเรยนไดสะทอนความคดเกยวกบ คณคาความรทได การปรบปรงเปลยนแปลงตนเอง และการน าองคความรทไดรบไปปฏบตจรงในวถชวต รวมทงมงเนนการก ากบและตดตามผลการเรยนรเปนระยะๆ เพอใหเกดการเปลยนแปลงตอตวผเรยนในดานตางๆ อยางเปนรปธรรม

สรปไดวา การจดกจกรรมการเรยนรส าหรบแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เปนกจกรรมทออกแบบใหตอบสนองปรชญาการศกษาตลอดชวต (Lifelong Education) ซงเสนอวาบคคลตองเกดการเรยนรตลอดเวลา อนสอดคลองกบความตองการ (Needs) ของผสงอาย โดยกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอใหแกนน าชมรมผสงอายรนใหมเกดการเรยนรตลอดชวตในการรบมอกบปญหาตางๆ ในชวตไดอยางเหมาะสม โดยใชวธการหรอกระบวนการจดกจกรรมการเรยนทเนนใหผเรยนเปนศนยกลาง เนนการวพากษ ทงในมมมองของผสอนและผเรยน โดยใหผเรยนมบทบาทส าคญ มโอกาสเลอกและมสวนรบผดชอบในการเรยนร ความสมพนธระหวางผสอนและผเรยนเปนในลกษณะของบคคลทมความเทาเทยมกน ผสอนมบทบาทเปนผอ านวยความสะดวกในการสอน เปนแหลงเรยนรหรอแนะน าแหลงเรยนรใหผเรยนเกดประสบการณการเรยนรดวยตนเองเปนไปตามเปาหมายของแนวคดการศกษาตลอดชวตทมเปาหมายเพอการพฒนาตนเองและความเจรญกาวหนาของบคคล ทงน มรปแบบการจดการศกษาทยดหยนเพอมงสนองตอบความตองการและความสนใจของผเรยนเปนส าคญ โดยเปาประสงคเพอพฒนาผเรยนใหเกดการเรยนร โดยผสอนมบทบาทส าคญในการกระตนและสงเสรมใหผเรยนแสวงหาค าตอบดวยวธการตางๆ ดวยตนเองเพอใหเกดความเขาใจจากภายในและน าไปปฏบตในชวตประจ าวน

123

บทท 5

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย การวจยเรอง “การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม” มวตถประสงคเพอ (1) วเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม (2) พฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม และ (3) ตดตามประเมนผลการใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนจากการทดลองใช การวจยใชกระบวนการวจยและพฒนา (Research and Development) ประยกตใชวธการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) ตามกระบวนการศกษาคนควาอยางเปนระบบ มความยดหยนตามสภาพจรง สรปผลการวจยเปน 2 ตอน ดงน ตอนท 1 ผลการวจย (Research Stage) 1.1 ผลการศกษาเอกสารและการถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท เพอวเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมโดยศกษาเอกสาร จ านวน รายการ และการถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท 4 ภาค คอ ชมรมผสงอาย ต าบลยหวา จงหวดเชยงใหม ชมรมผสงอาย ต าบลหนองแหน จงหวดฉะเชงเทรา ชมรมรกษสขภาพวดอโศการาม จงหวดกาฬสนธ และชมรมผสงอาย อ าเภอเขาชยสน จงหวดพทลง เกบขอมลดวยการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลม กลมผ ใหขอมล ประกอบดวย แกนน าชมรมผส งอายรนเกา (คณะกรรมการบรหารชมรมผสงอาย) แกนน าชมรมผสงอายรนใหม สมาชกชมรมผสงอาย และภาคเครอขายของชมรมผสงอาย (Age Net) สรปไดวา องคประกอบของสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย จากการศกษาเอกสารและถอดบทเรยนจากแนวปฏบตทดในพนท แบงเปน 3 ดาน ดงน ความร คอ ขอมล เนอหา หรอองคความรเฉพาะซงเปน “สมรรถนะหลก” ทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองร คอ ความรเพอเปนบคคลแหงการเรยนร (Knowledge how to learn) หมายถง การแสวงหาความรใหม เพอแกปญหาและพฒนาตนเอง อนจะขยายผลไปสความรดานอนๆ เชน การแสวงหาขอมลขาวสารและความรในการวเคราะหตนเอง ประกอบดวย ความรเกยวกบนโยบาย กฎหมาย และสทธของผสงอาย ความรเกยวกบชมรมผสงอาย ความรเกยวกบการดแลสขภาพของผสงอาย ทกษะ คอ ความสามารถหรอความช านาญการในการปฏบตงานทงทางดานรางกายและดานสมอง ซงเปน “สมรรถนะในงาน” เฉพาะทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคนจ าเปนตองท าไดอยางมประสทธภาพและแคลวคลอง ประกอบดวย ทกษะการเปนผน า ความคดเชงระบบ และการประสานงาน ทกษะการท างานเปนทม ทกษะการสอสารอยางมประสทธภาพ เพอการถายทอดความรรวมถงทกษะการใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตเบองตน ทกษะการท างานทตนรบผดชอบอยางมออาชพ คณลกษณะเชงพฤตกรรม คอ อตมโนทศน ทศนคต คานยม หรอความคดเหนเกยวกบภาพลกษณของตนเองซงเปน “สมรรถนะเฉพาะบคคล” ของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมทกคน คอ การมจตอาสาไมนงดดาย

124

(ราง) แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 5 ดาน คอ

ดานท 1 ผจดกจกรรมการเรยนร คอ ทมวทยากรจตอาสา ดานท 2 ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา กจกรรมการเรยนรจดเปนการอบรม

เชงปฏบตการระยะสนทค านงถงลกษณะทางกายภาพของแกนน าชมรมผสงอายทเกดจากการมสวนรวมในการวางแผนของผเรยน มความหลากหลาย เนนถายทอดองคความรแบบพหวยระหวางแกนน าชมรมรนเกาและรนใหม

ดานท 3 วธการจดกจกรรมการเรยนร ทสอดแทรกจดกจกรรมนนทนาการใหผเรยนไดผอนคลายและสนกสนาน กจกรรมมความหลากหลายทงการบรรยายกลมใหญและกจกรรมกลมยอย ไมยากและไมเปนทางการมากนก โดยประยกตการจดกจกรรมการเรยนรเขากบการจดกจกรรมเดมทจดอยของชมรมผสงอาย

ดานท 4 สอและเทคโนโลย การใชสอมความหลากหลายและไมยากโดยค านงถงขอจ ากดของกลมผเรยนในฐานะเอกตบคคล ดานท 5 วธการวดผลประเมนผล การวดผลการเรยนรเพอกระตนใหแกนน าชมรมผสงอายมความกระตอรอรนในการเรยนรและภาคภมใจทไดพฒนาตนเองเตมศกยภาพ มากกวาการสอบวดผลเปนคะแนนเพอเปรยบเทยบกน เมอผานกจกรรมการเรยนร จะน ามาซงความภาคภมใจ

1.2 ผลการพฒนารางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม (R1 =Research ครงท 1) สรปไดวา นวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 4 ชนด คอ องคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 3 ดาน คอ (1) ดานความร (2) ดานทกษะ และ (3) ดานคณลกษณะเชงพฤตกรรม แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 5 ดาน คอ (1) ดานผจดกจกรรมการเรยนร (2) ดานประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา (3) ดานวธการจดกจกรรมการเรยนร (4) ดานสอและเทคโนโลย และ (5) ดานวธการวดผลประเมนผล

กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เปนกจกรรมการเรยนรทบรณาการการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ระยะ 2 วน ประกอบดวย

วนท 1 กจกรรม “รจกเพอน” กจกรรม “ความคาดหวง” การบรรยายเชงปฏบตการเรอง “สทธของเรา” กจกรรม “แรงบนดาลใจ” กจกรรม “ผน า-ผตาม”

วนท 2 เวทแลกเปลยนเรยนรดวยกระบวนการสนทรยสนทนา รวมกนแลกเปลยนขอมล สถานการณ การด าเนนงานแกนน ารนเกา และรนใหม เพอพฒนาใหชมรมผสงอายเขมแขง รวมถงระบบพเลยง พจารณาค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ของแกนน าชมรมผสงอาย และสรปการเรยนรรวมกน

คมอการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม มเนอหาประกอบดวย หลกการและเหตผล วตถประสงค กลมเปาหมาย การประเมนผล การรบรองผล ผลทคาดวาจะไดรบ ขอแนะน าในการน ากจกรรมการเรยนรไปใช การออกแบบกจกรรมการเรยนร แผนการจดกจกรรม และเครองมอวดผลประเมนผล

125

1.3 ผลการประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม โดยผเชยวชาญ (D1 = Development ครงท 1) สรปไดวา ผเชยวชาญจ านวน 20 คน เหนดวยวารางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมในภาพรวมเหมาะสมกบผเขารวมกจกรรมการเรยนร ( x = 4.85) และมประโยชนส าหรบผเขารวมกจกรรมการเรยนร ( x = 4.70) ในระดบมากทสด อกทงยงเหนวาองคประกอบตาง ๆ ของกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม มความสอดคลองกน และทกขอมคาความสอดคลอง (IOC) มากกวา 0.50 ตอนท 2 ผลการพฒนา (Development Stage) 2.1 ผลการวางแผน (R2 =Research ครงท 2) สรปไดวา

(1) การก าหนดพนท ผวจยคดเลอกพนทเพอทดลองใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขน ตามเกณฑทผวจยก าหนด คอ ชมรมผสงอาย ต.วงน าเขยว อ.ก าแพงแสน จ.นครปฐม

(2) การก าหนดผมสวนรวม โดยชมรมผสงอายและผวจยรวมกนก าหนดผสอน ผเรยน กจกรรมการเรยนรและเนอหา วธการจดกจกรรมการเรยนร สอและเทคโนโลยทใชในกจกรรมการเรยนร และวธการวดผลประเมนผล และมอบหมายงานทรบผดชอบ ประกอบดวย ผวจย ผแทนแกนน าชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ผแทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ผแทนจากองคการบรหารสวนต าบลวงน าเขยว ผแทนอาสาสมครดแลผสงอายต าบลวงน าเขยว เจาหนาทสาธารณสขต าบลวงน าเขยว และนสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน

(3) การวเคราะหสถานการณ โดยชมรมผสงอายและผวจยประชมรวมกนเพอวเคราะหบรบทของชมรมผสงอาย วเคราะหกลมเปาหมาย และส ารวจทรพยากรการเรยนรทเออตอการจดกจกรรมการเรยนร

2.2 ผลการปฏบตการ (D2 = Development ครงท 2) สรปไดวา ผลการเปรยบเทยบคะแนนการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรกอนและหลงการเขารวมกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมของกลมตวอยาง พบวา

คะแนนการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรหลงเขารวมกจกรรมของกลมตวอยาง ( x )=17.30) สงกวา คะแนนการทดสอบวดประเมนผลทางดานความรกอนการเขารวมกจกรรม ( x )=12.75) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

ผลการประเมนทกษะรายบคคลของแกนน าผสงอายในดานมการเรยนร ดานมความคดเชงระบบ ดานการสอสารอยางมประสทธภาพ ดานมความเปนมออาชพ และดานจตสาธารณะ โดยผวจย กลมตวอยางทงหมดผานเกณฑการประเมนและกลมตวอยางทงหมดมระดบคะแนนอยในระดบ ด โดยกลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคล ต าสด เทากบ 14.00 คะแนน หรอ รอยละ 93.33 และมคะแนนทกษะรายบคคลสงสด เทากบ 15.00 คะแนน หรอรอยละ 100.00 กลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย รอยละ 96.00และกลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย 14.40 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.53

ผลการประเมนคณลกษณะเชงพฤตกรรมของแกนน าผสงอาย พบวา ดานการคดแงบวกและตระหนกถงความส าคญของสวนรวม ดานการใหความรวมมอและยนดมสวนรวมในการปฏบตงานไมนงดดาย ดานการเปนอาสาสมครชวยเหลองานอยางสม าเสมอ ดานการสงเสรม ชกจงใหแกนน าชมรมผสงอายคนอนมสวนรวมในการท างาน และดานการเปนผน าในการท ากจกรรมตางๆ โดยผวจยและแกนน าผสงอาย กลมตวอยางทงหมดผานเกณฑการประเมนและกลมตวอยางทงหมดมระดบคะแนนอยในระดบ ด โดยกลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคล ต าสด เทากบ 4.00 คะแนน หรอ รอยละ 80.00 และมคะแนนทกษะรายบคคลสงสด

126

เทากบ 5.00 คะแนน หรอรอยละ 100.00 กลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย รอยละ 95.00 และกลมตวอยางมคะแนนทกษะรายบคคลเฉลย 4.75 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.44

ผลการวเคราะหความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าผสงอายรนใหม พบวา ผตอบแบบสอบถามจ านวน 20 คน เปนชาย 7 คน (รอยละ 35.00) และเปนหญง 13 คน (รอยละ 65.00) อายมากกวา 70 ป มากทสด 8 คน (รอยละ 40) มอาชพเปน พอบาน/แมบาน มากทสด 9 คน (รอยละ 45.00) มระยะเวลาทปฏบตงานในชมรมผสงอาย เปนระยะเวลา 3 ป มากทสด จ านวน 6 คน (รอยละ 30.00)

ผตอบแบบสอบถามมต าแหนงเปนสมาชกชมรมผสงอายมากทสด จ านวน 15 คน (รอยละ 75.00) ในจ านวนผตอบแบบสอบถาม 20 คน มผตอบแบบสอบถามทเคยเขารวมกจกรรมกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายมากอน จ านวน 12 คน (รอยละ 60.00) และมผตอบแบบสอบถามทไมเคยเขารวมกจกรรมกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายมากอน จ านวน 8 คน (รอยละ 40.00)

ผตอบแบบสอบถาม มความพงพอใจความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานกจกรรมการเรยนร ในขอกจกรรมการเรยนรมความเหมาะสมและมประโยชนตอผเขารวมกจกรรม ( x = 4.85) กจกรรมการเรยนรสรางปฏสมพนธระหวางผเขารวมดวยกนและเรยนรอยางมความสข ( x = 4.75) เนอหาของกจกรรมการเรยนรสอดคลองกบวตถประสงค ( x = 4.70) กจกรรมการเรยนรกระตนใหผเขารวมเกดการเรยนรและพฒนาความเปนผน า ( x = 4.70) กจกรรมการเรยนรสรางปฏสมพนธระหวางวทยากรและผรวมกจกรรม ( x = 4.70) กจกรรมการเรยนรเนนใหผเขารบการอบรมเขาใจตนเองและผอน ( x = 4.65) ผเขารวมมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรทกขนตอน ( x = 4.55) กจกรรมการเรยนรเนนใหผเขารวมการกลาคด กลาท า และกลาน าเสนอ ( x = 4.55) และ การจดเรยงล าดบเนอหาเหมาะสม ( x = 4.50) ในระดบ มากทสด

ผตอบแบบสอบถาม มความพงพอใจ ในขอ การชแจงแนวทาง กระบวนการ ผลทผเขารวมกจกรรมการเรยนรจะไดรบ ( x = 4.40) กจกรรมการเรยนรเนนการประยกตองคความรสการปฏบตจรง ( x = 4.35) กจกรรมการเรยนรมความหลากหลายเนนใหผเขารวมมทกษะในการวเคราะห สงเคราะห ( x = 4.30) สดสวนของระยะเวลาในการอบรมกบเนอหาเหมาะสม ( x = 4.25) และกจกรรมการเรยนรกระตนใหผเขารวมศกษาคนควาดวยตนเอง ( x = 4.10) ในระดบ มาก ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานการวดผลและประเมนผล ทกขอในระดบมากทสด โดยผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานการวดและประเมนผล ในขอ การนเทศ ตดตาม ก ากบและเสนอแนะในระหวางการปฏบตงานทเหมาะสม ( x = 4.65) มากทสด รองลงมาคอ ความชดเจนของวธการวดและประเมนผลการอบรม ( x = 4.60) วธการวดและประเมนผลระหวางอบรมเหมาะสม ( x = 4.60) วธการวดและประเมนผลเมอเสรจสนการอบรมเหมาะสม ( x = 4.60) และ การวดและประเมนผลตามสภาพจรงทเหมาะสม ( x = 4.60) รองลงมาคอ การวดและประเมนผลสอดคลองกบจดประสงคการอบรม ( x = 4.50) ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานสอและอปกรณในการฝกอบรม ทกขอในระดบมากทสด โดยมความพงพอใจดานสอและอปกรณในการฝกอบรม ในขอ สถานทฝกอบรมเหมาะสม ( x = 4.75) มากทสด รองลงมาคอ โสตทศนปกรณเหมาะสม หลากหลายและเพยงพอ ( x = 4.65)

127

ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ดานสถานท ทกขอในระดบมากทสด โดยมความพงพอใจในการจดบรรยากาศการฝกอบรมเอออ านวยตอการเรยนร ( x = 4.85) มากทสด

จากนนผวจยไดจดเวทกจกรรมแลกเปลยนเรยนรระหวางแกนน ารนเกาและรนใหม พจารณาค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอาย ผมสวนรวมประกอบดวย ผแทนแกนน าชมรมผสงอายต าบลวงน าเขยว ผแทนจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวงน าเขยว ผแทนจากองคการบรหารสวนต าบลวงน าเขยว ผแทนอาสาสมครดแลผสงอายต าบลวงน าเขยว รวมกนพจารณาค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอาย โดยระดมความคดเพอพจารณา ระบขอบเขตหนาทของต าแหนงตาง ๆ ในชมรมผสงอาย โดยไดค าบรรยายลกษณะงานต าแหนงตางๆ ในชมรมผสงอายวงน าเขยว ประกอบดวย ต าแหนง ประธาน รองประธาน เลขานการ ผชวยเลขานการ เหรญญก ผชวยเหรญญก และกรรมการ ในกจกรรมดงกลาวมผวจย นสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน และเจาหนาทสาธารณสขต าบลวงน าเขยว มบทบาทเปนผอ านวยความสะดวก (facilitator) ในการแลกเปลยนเรยนร โดยผลค าบรรยายลกษณะงาน ส าหรบค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงช ผเขารวมกจกรรมสวนใหญเหนดวยในสาระส าคญตามทผวจยน าเสนอ แบงออกเปน

สมรรถนะหลก 5 ขอ แตละขอแบงเปน 5 ระดบ ประกอบดวย 1. มการเรยนรตลอดชวต 2. มความคดเชงระบบ 3.สอสารอยางมประสทธภาพ 4.ความเปนมออาชพ 5.จตสาธารณะ

สมรรถนะในการบรหาร (Managerial competency) ส าหรบแกนน าชมรมผสงอาย 5 ขอ แตละขอแบงเปน 5 ระดบ ประกอบดวย 1.ภาวะผน า 2. การตดสนใจและแกไขปญหา 3. การวางแผนเชงกลยทธ 4. การสรางเครอขายในการท างาน 5. การบรหารความเสยง

สมรรถนะตามต าแหนงงาน (Functional competency) ของผปฏบตงาน ม 5 ขอแตละขอม 5 ระดบ ประกอบดวย 1.การจดการขอมล 2.การวางแผน 3.การบรหารงานเอกสาร 4.การเขยนโครงการ 5.การใหค าปรกษา 2.3 ผลการสะทอนผล ในระยะสนสดกจกรรมผวจยจดเวทแลกเปลยนเรยนร ระหวางผมสวนรวม เพอรายงานผลการวจยเบองตน รายงานผลสมฤทธการเรยนร และใหผมสวนรวมในการพฒนานวตกรรมการเรยนรสะทอนความคดเหน พรอมเสนอแนวทางการพฒนา รวมถงรบฟงขอเสนอแนะอนๆ ทเกยวของกบการน านวตกรรมการเรยนรไปสการปฏบตจรงในพนทบรบทอนๆ สรปไดวา การใชนวตกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนจากการทดลองใชในระยะสนสดกจกรรมน สะทอนใหเหนประโยชนตอการน าความรไปปฏบตเพอการพฒนาตนเองอยางตอเนอง เหมาะสมสอดคลองกบบรบทการท างานจรง และมความเปนไปไดในทางปฏบต และยงกอใหเกดประสบการณการแลกเปลยนเรยนรและการบรณาการองคความรในกระบวนการท างานระหวางหนวยงานในระดบทองถน ชมรมผสงอายในระดบทองท องคการปกครองสวนทองถน คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร และเครอขายนกวจยในทมงเนนการสรางองคความรใหมเพอเปนหองปฏบตการทางสงคมสรางเครอขายความรวมมอทางวชาการตอไป

128

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะจากผลการวจย

1. ขอเสนอแนะจากผลการวเคราะหและสงเคราะหองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม

1.1 กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม จากผลการวจยทพบวา กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมเพอใหกลมเปาหมายเปลยนแปลงตนเองทงทางดานความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรมนน ผจดกจกรรมการเรยนรตองค านงถงองคประกอบของสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอาย โดยเฉพาะดานความร ซงเปน “สมรรถนะหลก” ทส าคญ คอ ความรเพอเปนบคคลแหงการเรยนร (Knowledge how to learn) เพอการแสวงหาความรใหมในการแกปญหาและพฒนาตนเองของแกนน าชมรมผสงอายทสามารถขยายผลไปสความรดานอนๆน าไปสการพฒนาดานทกษะและคณลกษณะเชงพฤตกรรมตอไป

1.2 กระบวนการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม เพอใหกลมเปาหมายเปลยนแปลงตนเองทงทางดานความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรม จากผลการวจยทเสนอแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมนน ผจดกจกรรมการเรยนรควรด าเนนการตามกระบวนการอยางเปนระบบ ทง 5 ดาน คอ ผจดกจกรรมการเรยนร ประเภทของกจกรรมการเรยนรและเนอหา วธการจดกจกรรมการเรยนร สอและเทคโนโลย และวธการวดผลประเมนผล โดยใหความส าคญกบ “ทมวทยากรจตอาสา” ซงเปนผร ผอ านวยความสะดวกในการเรยนร ทมความรความเชยวชาญเกยวกบการจดกจกรรมการเรยนรทงภายในและภายนอกชมชน ทมความสามารถถายทอดเนอหาสาระและจดกจกรรมไดด เปนผรและเขาใจสภาพปญหา ความสนใจ และความตองการจ าเปนทแทจรงของกลมเปาหมายเปนอยางด ลกษณะการจดกจกรรมการเรยนรใหวทยากรผสมผสานการเรยนรจากสถานการณหรอปญหาจรงของชมรมผสงอายผนวกกบความรทวไปมาเปนเนอหาการเรยนร โดยวทยากรและกลมเปาหมายพดคยเพอสรปบทเรยนการเรยนร ตอบขอค าถามและน าสการประเมนตนเอง ซงสามารถเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม พรอมทงการแนะน าใหกลมเปาหมายไดใชในการเรยนรเพอการพฒนาตนเอง วทยากรควรเปนคนทงผรในทองถน ประกอบกบวทยากรผรโดยตรง เนองจาก จะไดเขาใจสภาพปญหา และความตองการของกลมเปาหมายในทองถนไดชดเจน การจดกจกรรมการเรยนรควรค านงถงการมสวนรวมของภาคเครอขายในพนทในทกกระบวนการจดกจกรรมตงแตการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนร ตลอดจนการประเมนผลการเรยนร เปนตน เนนกระบวนการการจดกจกรรมการบรณาการการเรยนรทมความตอเนองเปนกระบวนการในการจดระบบความสมพนธระหวางบคคล กลมบคคล ชมชน องคการ และหนวยงานตางๆ ใหเกอกลและเชอมโยงสมพนธกน เพอใหเกดการแลกเปลยนและแบงปนความรและประสบการณ การเรยนรจากประสบการณเปนการสะทอนความคดเหนจากการท าจดกจกรรม และน าผลสรปของสงทเรยนรไปทดลองใชในสถานการณใหม การเรยนรเพอการแกปญหาอยางตอเนอง และควรมการประเมนผลการจดกจกรรมการเรยนรอยางจรงจงเพอกระตนใหแกนน าชมรมผสงอายมความกระตอรอรนในการเรยนรและภาคภมใจทไดพฒนาตนเองเตมศกยภาพ การวดและการประเมนผลการเรยนรควรเนนการประเมนตามสภาพจรงและผลลพธการเรยนรในเชงคณภาพ อาท การสรปทบทวน แลกเปลยนเรยนร การประเมนโดยยดผลลพธการเรยนร และการประเมนตนเอง โดยผเรยนเกดการปรบเปลยนกรอบความคดทเคยยดถอมาไปเปนมโนทศนใหมทมความครอบคลม เปดกวาง และชดเจน กอใหเกดการเปลยนแปลงวธคด วธปฏบต มงเนนผลการเรยนรเพอการปรบเปลยนสการใชชวตอยางเปนสข

129

2. ขอเสนอแนะจากผลการพฒนารางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน า

ชมรมผสงอายรนใหม จากการวจยทพบวา นวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ประกอบดวย นวตกรรมทผวจยพฒนาขน 4 นวตกรรม คอ องคประกอบสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม และคมอการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหม ผจดกจกรรมการเรยนรควรค านงถงความส าคญและความสมพนธของหลกการ กระบวนการ และปจจยทชวยสงเสรมให นวตกรรมการเรยนรสามารถน าไปใชไดด าเนนไปได โดยมความทนสมยสอดคลองกบความตองการของกลมเปาหมาย เนนกจกรรมเชงบรณาการแบบองครวมทมหลากหลายศาสตร และสามารถศกษาไดหลายชองทาง เชน รปแบบการศกษาดวยตนเองจากคมอการจดกจกรรม การประยกตการจดกจกรรมในรปแบบทคลายคลงกนในแตละบรบทของพนท เชน กจกรรมคาย กลมสนใจ หรอการรบฟงการบรรยายจากวทยากร การใหความรผานสอตางๆ เชน โทรทศน วทย สอสงพมพ ฯลฯ เปนตน นอกจากนนกจกรรมทจดตองเหมาะสมกบพนความรเดมของผเขารวมกจกรรม เปนการบรณาการความรแบบองครวม เชอมโยงระหวางปญหาและความตองการ เนอหาเฉพาะตามเรอง วธการ และรปแบบการจดกจกรรมการเรยนรในวถชวต ทใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเองตามความสนใจ ศกยภาพ ความพรอม และโอกาส ซงผลการวจยพบวา กลมตวอยางใหความส าคญตอ “การจดสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร” มรปแบบและวธการหลากหลายโดยศกษาจากบคคล ประสบการณ สงคม สภาพแวดลอม สอ หรอแหลงความรอนๆ เนอหาสาระและกระบวนการปฏบตเหมาะสมและกลมกลนกบสภาพการด าเนนชวตจรงของผใหญและผสงอาย โดยสามารถน าความร ประสบการณ ทกษะและเจตคตมาประยกตใชกบการด าเนนชวตและการท างานไดทนท สามารถดแลตนเองและผอนไดอยางถกตองเหมาะสม

3. ขอเสนอแนะจากการน านวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมไปทดลองใช

3.1 ผลการน านวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรมผสงอายรนใหมไปทดลองใช พบวา กจกรรมการเรยนรทผวจยพฒนาขนมความสอดคลองกบสภาพ ปญหา และความตองการของพนท และกลมเปาหมายมความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรทมความหลากหลาย องคความรทไดสามารถน าไปใชประโยชนไดทนทในการด าเนนชวตประจ าวน รวมทงสามารถแกปญหาการด าเนนชวต และการท างานในปจจบนและอนาคต ผทจะน านวตกรรมการเรยนรนไปใชในบรบทอน ๆ จงควรใหความส าคญตอการการวางแผนตงแตการก าหนดพนท การก าหนดผมสวนรวม และการวเคราะหสถานการณ ซงเนนกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการก าหนดปญหาและความตองการ และความเหมาะสมกบบรบทพนท อาชพ และการด ารงชวตทแตกตางกน รวมทง วสยทศนการพฒนาขององคกรหรอหนวยงาน ชมชนนนๆ ตลอดจนผลกดนใหชมรมผสงอายและองคกรเครอขายด าเนนกจกรรมดวยตนเองเพอการพฒนาตนเองอยางยงยน ทสามารถตอบสนองความตองการและน าไปสการพฒนาบคคล องคกร ชมชนและสงคมแหงการเรยนร ตอไป

3.2 ผลการสะทอนผลในระยะสนสดกจกรรม พบขอควรค านงในการจดกจกรรมในประเดนการจดบรรยากาศการเรยนรทเปนกนเอง เหมาะสมกบสภาพทางกายภาพของกลมเปาหมาย ควรเปดโอกาสการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน เนองจากผเรยนเปนผใหญทมประสบการณการเรยนร และประสบการณชวตทแตกตางกน การจดกจกรรมทมความหลากหลายและยดหยนสามารถสงเสรมการเรยนรไดเปนอยางด รวมถง

130

ก าหนดระยะเวลาในการจดกจกรรมการเรยนรทเหมาะสม ไมมากจนเกนไป เนองจากแกนน าชมรมผสงอายรนใหมบางสวนมภาระทางบานทตองดแล และควรมการตดตามประเมนผลอยางตอเนองเปนระยะๆ ควรด าเนนการในรอบระยะเวลาประมาณ 6 เดอน – 1 ป เพอเปนเวทในการทบทวนความรและการพฒนาตนเองอยางตอเนอง เนองจากการปรบเปลยนพฤตกรรมตองท าอยางสม าเสมอและใชเวลาตอเนองมากพอสมควร และควรเปดโอกาสใหผเรยนไดสะทอนความคดเกยวกบ คณคาความรทได การปรบปรงเปลยนแปลงตนเอง และการน าองคความรทไดรบไปปฏบตจรงในวถชวต รวมทงมงเนนการก ากบและตดตามผลการเรยนรเปนระยะๆ เพอใหเกดการเปลยนแปลงตอตวผเรยนในดานตางๆ อยางเปนรปธรรม

ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 1. ควรมการวจยเพอประยกตใชนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนน าชมรม

ผสงอายรนใหม และผลการพฒนาค าบรรยายลกษณะงาน ค าอธบายสมรรถนะหลกและพฤตกรรมบงชของแกนน าชมรมผสงอาย ไปศกษาขยายผลตอในชมรมผสงอายทอยในสถานะก าลงพฒนาในบรบทอน

2. ควรมการวจยเพอสรรหาและศกษากระบวนการท างานของชมรมผสงอายทประสบความส าเรจเพอสงเคราะหกระบวนการท างานแบบใหมทเปนเลศเพอใชเปนตนแบบการพฒนาโดยหาจดเดนในการพฒนาและสนบสนนการพฒนาเปนเครอขายการเรยนร

3. ควรมการวจยเพอสรางระบบประเมนผลสมฤทธการด าเนนงานของชมรมผสงอายทแกนน าชมรมผสงอายรนใหมมการด าเนนงานอยางเขมแขงและถอดองคความรเพอเปนตนแบบการพฒนาส าหรบชมรมผสงอายอนๆ

131

เอกสารและสงอางอง

กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. ทาเนยบองคกรดานผสงอาย พ.ศ.2551. กรงเทพมหานคร:กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. 2551.

กระทรวงศกษาธการ. พระราชบญญตสงเสรมการศกษาระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ. 2551. กรงเทพมหานคร : กระทรวงศกษาธการ, 2551.

กดานนท มลทอง. 2540. เทคโนโลยทางการศกษาและนวตกรรม. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย.

เกอ วงศบญสน. สงคม สว. (ผสงวย). กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2549. ขนษฐา นนทบตร. 2557. คมอการจดการความรพฒนาระบบการดแลผสงอายโดยชมชนทองถน.

กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. จงกลน ชตมาเทวนทร. 2542. การศกษาอบรมเชงพฒนา. กรงเทพมหานคร: พ. เอ. ลฟวง. ชยยศ อมสวรรณ. “เขาใจคาวาการศกษาตามอธยาศยจากคนทางานทไมไดงายอยางทคด”. วารสารการ

ศกษานอกโรงเรยน 4 (มกราคม 2544). ชดชงค ส.นนทนาเนตร. 2549. ทฤษฎการเรยนรสาหรบผใหญ. นครปฐม: คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย

ศลปากร. ไชยยศ เรองสวรรณ. 2521. หลกการทฤษฎเทคโนโลยและนวกรรมทางการศกษา. กรงเทพมหานคร :

ประสานการพมพ. ดนย เทยนพฒ. 2545. การบรหารทรพยากรบคคลสศตวรรษท 21. กรงเทพมหานคร : นาโกตา. ธารง บวศร. 2542. ทฤษฎหลกสตร: การออกแบบหลกสตรและพฒนา. กรงเทพมหานคร: ธนรช. นนทวฒน สขผล. 2543. คมอปฏบตการฝกอบรม: HUMAN RESOURCESS DEVELOPMENT SERIES

กรงเทพมหานคร: เอกเปอรเนท. พมพนธ เดชะคปต. 2544. การเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสาคญ : แนวคด วธและเทคนคการ. สอน1.

กรงเทพมหานคร : เดอะมาสเตอรกรป แมเนจเมนท. เพญแข ประจนปจจนก. รายงานวจยฉบบสมบรณเรองการจดการศกษาและการเรยนรตลอดชวตเพอ

เตรยมความพรอมในการพฒนาภาวะพฤฒพลงของผสงอายไทย. กรงเทพมหานคร : สานกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2550.

มนสช สทธสมบรณ. 2549. การพฒนานวตกรรมการศกษา. พษณโลก: คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. รายงานวจยฉบบสมบรณโครงการวจยเรองลกษณะการ ดาเนนงานและกจกรรมของชมรมผสงอาย. กรงเทพมหานคร : มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2555.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2555. ลกษณะการดาเนนงานและกจกรรมของชมรมผสงอาย. กรงเทพมหานคร: J-Print.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2557. การพฒนาคณภาพชวตของผสงอาย: พฒนาพนทตนแบบและปจจยสาคญ. กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

132

วศน ศลตระกล และอมรา ปฐภญโญบรณ. การศกษาตามอธยาศย : จากแนวคดการเรยนรตลอดชวตสแนวปฏบต. กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรมการศกษาตามอธยาศย กรมการศกษานอกโรงเรยน, 2544.

ศนยเฝาระวงและเตอนภยทางสงคม. รายงานการสารวจความเสยงของผสงอายไทย. กรงเทพมหานคร : สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร, 2550.

สมโภชน เอยมสภาษต. 2543. ทฤษฎและการปรบพฤตกรรม. กรงเทพ ฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. ผสงวยชวยสงคมไทยอยเยนเปนสขแลวสงคมไทยใหอะไรกบ

ผสงวย. วารสารสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 1 (มกราคม - มนาคม 2550). สกญญา รศมธรรมโชต. 2004. “Competency : เครองมอการบรหารทปฏเสธไมได,” Productivity. 9

(53) (พ.ย. – ธ.ค.) : 44 – 48. สรกล เจนอบรม. นโยบายการจดกจกรรมการศกษานอกโรงเรยนสาหรบผสงอาย. กรงเทพมหานคร :

กรมการศกษานอกโรงเรยน กระทรวงศกษาธการ, 2537. สรกล เจนอบรม. วสยทศนผสงอายและการศกษานอกระบบสาหรบผสงอายไทย.กรงเทพมหานคร :

ภาควชาการศกษานอกโรงเรยน คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541. สวฒน วฒนวงศ. 2533. จตวทยาการเรยนรวยผใหญ. กรงเทพมหานคร : มหาวทยลยศรนครนทรวโรฒ

ประสานมตร. สานกงานคณะกรรมการสงเสรมสวสดการสงคมแหงชาต. ทาเนยบนามองคการเอกชนทปฏบตงานดาน

ผสงอาย. กรงเทพมหานคร : กรมประชาสงเคราะห , 2544. สานกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน มหาวทยาลยมหดล. 2554.

กระบวนการ กจกรรมอบรมพฒนาศกยภาพเจาหนาทและแกนนาชมรมผสงอายในชมชน. กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากด สหพฒนไพศาล.

สานกงานสถตแหงชาต. ผสงอายไทย 2550 มมมอง เสยงสะทอนจากขอมลสถต. กรงเทพมหานคร : พ.เอ. ลฟ วง จากด, 2551.

สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย. รายการผลการวจยฉบบสมบรณ โครงการวจยการศกษาดาเนนงาน โครงการขยายผลการดแลผสงอายทบาน. กรงเทพ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2550.

อาชญญา รตนอบล สารพนธ ศภวรรณ วระเทพ ปทมเจรญวฒนา วรรตน ปทมเจรญวฒนา ปาน กมป ณฎฐลกษณ ศรมชย สวธดา จรงเกยรตกล และระว สจจโสภณ. การศกษา สภาพ

ปญหา ความตองการ และรปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตาม อธยาศยเพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอม เมอเขาสวยผสงอายของผใหญวย แรงงาน. กรงเทพมหานคร : มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2552.

อาชญญา รตนอบล สารพนธ ศภวรรณ วระเทพ ปทมเจรญวฒนา มนสวาสน โกวทยา วรรตน ปทมเจรญวฒนา ปาน กมป ณฎฐลกษณ ศรมชย สวธดา จรงเกยรตกล และระว สจจโสภณ. การพฒนาแนวทางการสงเสรมการจดการศกษา/การเรยนร เพอการพฒนาศกยภาพผสงอาย. กรงเทพมหานคร : สานกงานเลขาธการสภาการศกษา

กระทรวงศกษาธการ, 2553.

133

Ackerman, R. H., & Maslin-Ostrowski, P. 2004. The wounded leader: How real leadership emerges in times of crisis. San Francisco: Jossey-Bass.

Colaradyn & Bjornavold. 2004. Lifelong Learning: which ways forward?. Cedefop. Thessaloniki,Greece.

Colardyn & Bjornavold. Validation of Formal, Non-Formal and Informal Learning: policy and practices in EU Member States. European Journal of Education, 39, No. 1, 2004,

pp.69 – 89. Corder. 2002. Learning to Teach Adults: An Introduction. London: RoutledgeFalmer. Formosa, M. Critical Geragogy : Developing Practical Possibilities for Critical Educational Gerontology. Education and Aging. 17,1 (2002) : 73 – 85. Glendenning, F., Battersby, D. Why We Need Educational Gerontology and Education for Older Adults : a statement of first principles: in F. Glendenning & K. Percy (eds). Aging, Education, and Society : Readings in Educational Gerontology. Keele : University of Keele, Association for Educational Gerontology, 1990. Jarvis,P. Globalisation, Lifelong Learning Concept and the Learning Society Sociological

Perspectives. New York : Routledge, 2007. Jarvis, P. Twentieth Century Thinkers in Adult & Continuing Education. 2nd Ed. London:

Routledge, 2001. Knowles, M. S. The Modern Practice of Adult Education: Pedagogy and Andragogy. Chicago : Follett Publishing, 1980. Manheimer, R., et al. Older Adult Education: A Guild to Research, Program, and Policies. Published in Association with North Carolina for Creative Retirement, University of Carolina, Connecticut : Green Wood,1995. McClelland, D.C.“Testing for Competence rather than for Intelligence,” American Psychologist. 28 ,1973. pp.1 – 14. Moody, H. R. Educational Gerontology. Washington, D.C. : Eric cleaning house for Adult Education, 1976. Moody, H.R. Abundance of life: Human development policies for an aging society. New

York : Colombia University Press, 1988. Moody, H. R. Education and Life Cycle : A Philosophy of Aging. Introduction to Educational Gerontology. 3rd Ed. New York : Hemisphere, 1990. United Nations. World Population Aging. New York : Department of Economic and Social Affair, Population Division, 2013.

135

ภาคผนวก

136

ภาคผนวก ก กรอบแนวคดในการสงเคราะหเอกสาร

สวนท 1 ขอมลพนฐาน ชอเอกสาร................................................................................................................. ชอเรอง/หวขอ............................................................................................................ ชอผเขยน.................................................................................................................. ป พ.ศ. ทจดทาเอกสาร............................................................................................... ประเภทของเอกสาร เอกสาร ตารา งานวจย บทความ สารนพนธและวทยานพนธ อนๆ ...............................................................................

สวนท 2 การวเคราะหเนอหา ผวจยคดเลอกเอกสารทเกยวของกบองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหมอยางเจาะจงตามเกณฑการคดเลอก คอ เปนเอกสารทจดทาขนในระยะ 10 ป (ระหวาง พ.ศ. 2549 – 2558) เพอใหไดองคความรทสอดคลองกบสภาพปจจบน 2.1 กรอบแนวคดในการวเคราะหเอกสาร ผวจยศกษาองคประกอบของสมรรถนะและแนวทางการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม โดยศกษาในประเดนความร ทกษะ และคณลกษณะเชงพฤตกรรม

2.2 แบบศกษาเอกสาร

ลาดบท ชอเอกสาร ผจดทา องคประกอบของสมรรถนะ ความร

ทกษะ คณลกษณะ

ความร ทกษะ คณลกษณะ

137

ภาคผนวก ข เครองมอทใชในการวจย

แบบสมภาษณ

โครงการวจย เรอง การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะ ของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

คาชแจง

โครงการวจยเรอง “การพฒนานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม” จดทาขนเพอพฒนา นวตกรรมการเรยนรทมบทบาทในการแกปญหาและสงเสรมใหการดาเนนงานของชมรมผสงอายดาเนนการตอไปไดอยางเตมศกยภาพ โดยศกษาเกยวกบ บรบทของชมรมผสงอาย กระบวนการเรยนรและการแลกเปลยนเรยนรระหวาง “แกนนาชมรมผสงอายรนเกา” และ “แกนนาชมรมผสงอายรนใหม” การบรหารทรพยากรมนษยของชมรมผสงอาย สภาพ ปญหา และความตองการในการพฒนานวตกรรมการเรยนรรวมกนระหวางแกนนาชมรมผสงอายและผวจย ซงจะนาไปพฒนาเปนคมอแกนนาชมรมผสงอายรนใหมและหลกสตรการพฒนาแกนนาชมรมผสงอายรนใหมทสอดคลองกบความตองการของชมรมผสงอาย ผวจยคาดหวงวานวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม จะเปนเครองมอสาคญเพอเตรยมความพรอมสการเปนแกนนาเพอการดาเนนงานทเขมแขงและยงยนตอไป

ผวจยขอความอนเคราะหจากทาน ในฐานะประธาน/แกนนา/กรรมการชมรมผสงอาย ผมบทบาทสาคญและ/หรอภาคเครอขายในการดาเนนกจกรรมของชมรมผสงอาย กรณาใหขอมลตามความคดเหนของทานเพอประโยชนทางวชาการตอไป ผวจยขอขอบพระคณมา ณ โอกาสนดวย

ดร.ระว สจจโสภณ

หวหนาโครงการวจย ภาควชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน

คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน โทร. 091-5599791

138

แนวคาถามเพอการสมภาษณเจาะลกเพอหาองคความรแนวปฏบตทดในพนท

1. บรบทของชมชน

2. ขอมลความเปนมาของชมรม

3. รปแบบการบรหารจดการชมรม

4. การดาเนนงานและกจกรรมของชมรมผสงอาย

5. ลกษณะความสมพนธของสมาชกทเปนแกนนา รนเกา-รนใหม

6. สมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

6.1 แกนนาชมรมผสงอายรนใหมจาเปนตองมความรอะไรบาง

6.2 แกนนาชมรมผสงอายรนใหมจาเปนตองมทกษะอะไรบาง

6.3 แกนนาชมรมผสงอายรนใหมจาเปนตอง มแรงจงใจ/แรงขบ/ลกษณะนสย อยางไร

7. รปแบบกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

7.1 รปแบบกจกรรมการเรยนร ดานความร ททางชมรมดาเนนการอย

7.2 รปแบบกจกรรมการเรยนร ดานทกษะ ททางชมรมดาเนนการอย

7.3 รปแบบกจกรรมการเรยนร ดานคณลกษณะเชงพฤตกรรม ททางชมรมดาเนนการอย

8. ปจจยทชวยใหกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ประสบ

ความสาเรจ คออะไรบาง

9. ปญหาทเปนอปสรรคในการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

คออะไร

10. คาดหวงวากจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหมเปนอยางไร

11. ขอเสนอแนะอนๆ เพมเตม

139

แบบประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

โดยผเชยวชาญ

วตถประสงค เพอรวบรวมความคดเหนของผเชยวชาญในการประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม รางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 4 ชนด ประกอบดวย 1.2.1 องคประกอบสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 3 ดาน คอ (1) ดานความร (2) ดานทกษะ และ (3) ดานคณลกษณะเชงพฤตกรรม 1.2.2 แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม แบงเปน 5 ดาน คอ (1) ดานผจดกจกรรมการเรยนร (2) ดานรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร และเนอหา (3) ดานวธการจดกจกรรมการเรยนร (4) ดานสอและเทคโนโลย และ (5) ดานวธการวดผลประเมนผล 1.2.3 แผนการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม เปนกจกรรมการเรยนรทบรณาการการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ระยะ 2 วน 1.2.4 คมอการจดกจกรรมการเรยนรจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม คาชแจง แบบประเมนรางนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม โดยผเชยวชาญ แบงเปน 3 ตอน ประกอบดวย

ตอนท 1 สถานภาพสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม

ตอนท 2 แบบประเมนความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนา

ชมรมผสงอายรนใหม

ตอนท 3 แบบประเมนความสอดคลองของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนา

ชมรมผสงอายรนใหม

ขอใหผเชยวชาญ ทาเครองหมาย ลงใน ตามความคดเหนของทาน หรอกรอกขอมลตามความเปนจรง พรอมใหขอคดเหนหรอขอเสนอแนะ โดยกาหนดระดบคะแนนในแบบประเมนรางนวตกรรมการเรยนรมความหมายดงน 5 หมายถง ผเชยวชาญเหนดวยในระดบ มากทสด 4 หมายถง ผเชยวชาญเหนดวยในระดบ มาก 3 หมายถง ผเชยวชาญเหนดวยในระดบ ปานกลาง 2 หมายถง ผเชยวชาญเหนดวยในระดบ นอย 1 หมายถง ผเชยวชาญเหนดวยในระดบ นอยทสด

140

ตอนท 1 สถานภาพสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม 1.1 ตาแหนงปจจบน………………………………………………………………………………….. 1.2 องคกร/หนวยงานทสงกด……………………………………………………………………… 1.3 ประสบการณในการทางาน……………………………………………………………………

ตอนท 2 แบบประเมนความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนา

ชมรมผสงอายรนใหม

รายการประเมน

ระดบความเหมาะสม มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง(3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

1. องคประกอบสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม 1.1 ดานความร 1.1.1 มความสมเหตสมผล 1.1.2 ตรงกบสภาพความเปนจรงในสงคม 1.1.3 นาไปสการพฒนากจกรรมการเรยนร 1.2 ดานทกษะ 1.2.1 มความสมเหตสมผล 1.2.2 ตรงกบสภาพความเปนจรงในสงคม 1.2.3 นาไปสการพฒนากจกรรมการเรยนร 1.3 ดานคณลกษณะเชงพฤตกรรม 1.3.1 มความสมเหตสมผล 1.3.2 ตรงกบสภาพความเปนจรงในสงคม 1.3.3 นาไปสการพฒนากจกรรมการเรยนร ขอเสนอแนะเพมเตม …………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. แนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม 2.1 มแนวคดทฤษฎพนฐานรองรบ 2.2 มความสมพนธกบบรบทประเทศไทย 2.3 มความถกตองเหมาะสม 2.4 มประสทธภาพ เปนไปไดในทางปฏบต ขอเสนอแนะเพมเตม …………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

141

รายการประเมน

ระดบความเหมาะสม มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง(3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

3. แผนการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม 3.1 จดประสงคของกจกรรมการเรยนร 3.1.2 มความชดเจน 3.1.2 มความครอบคลมทกเนอหาสาระ 3.1.3 มความเปนไปได 3.1.4 เหมาะสมกบผเขารบการอบรม 3.2 รปแบบและวธการจดกจกรรมการเรยนร 3.2.1 มความชดเจนและมแนวคดทฤษฎพนฐานรองรบ 3.1.2 มความครอบคลมเนอหาสาระการเรยนร 3.1.3 มความเปนไปได 3.1.4 เหมาะสมกบผเขารบการอบรม 3.2 เนอหาของกจกรรมการเรยนร 3.2.1 สอดคลองกบจดประสงคของกจกรรม การเรยนร

3.2.2มลาดบขนตอน 3.2.2 ครอบคลมสาระทจาเปน 3.2.3 การจดเรยงลาดบเนอหามความเหมาะสม 3.2.4 นาไปสการบรรลจดประสงคการเรยนร 3.4 สอประกอบกจกรรมการเรยนร 3.4.1 ชวยสงเสรมใหบรรลวตถประสงคของกจกรรมการเรยนร 3.4.2 เหมาะสมกบการนาไปใช 3.5 การประเมนผลกจกรรมการเรยนร 3.5.1 ครอบคลมสงทตองประเมน 3.5.2 มความเปนไปได 3.5.3 ใชประเมนเพอบรรลจดประสงคของกจกรรมการเรยนรได ขอเสนอแนะเพมเตม …………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

142

รายการประเมน

ระดบความเหมาะสม มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง(3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

4. คมอการจดกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม 4.1 สอดคลองกบกจกรรมการเรยนร 4.2 เนอหาครอบคลมสาระทจาเปนตองใชปฏบตการ 4.3 การจดเรยงลาดบเนอหามความ เหมาะสม

4.4 ขนาดรปเลมและขนาดตวอกษร ขอเสนอแนะเพมเตม …………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 6. นวตกรรมการเรยนรในภาพรวม 1) มความเปนไปไดในการปฏบต 2) มประโยชนสาหรบผเขารวมกจกรรมการเรยนร 3) เหมาะสมกบผเขารวมกจกรรมการเรยนร ขอเสนอแนะเพมเตม …………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

143

ตอนท 3 แบบประเมนความสอดคลองของกจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนา

ชมรมผสงอายรนใหม

คาชแจง: โปรดทาเครองหมาย ลงในชองระดบความเหมาะสมทตรงกบความคดเหนของทาน หรอกรอกขอมลตามความเปนจรง พรอมใหขอคดเหนหรอขอเสนอแนะ โดยกาหนดระดบคะแนนในแบบประเมนความสอดคลองของนวตกรรมการเรยนร มความหมายดงน +1 หมายถง ผเชยวชาญแนใจวากจกรรมการเรยนรมความสอดคลอง 0 หมายถง ผเชยวชาญไมแนใจกจกรรมการเรยนรวามความสอดคลองหรอไม - 1 หมายถง ผเชยวชาญแนใจวากจกรรมการเรยนรไมมความสอดคลอง

รายการประเมน สอดคลอง (1)

ไมแนใจ (0)

ไมสอดคลอง (-1)

1. หลกการและเหตผลกบจดประสงคของกจกรรมการเรยนร 2. หลกการและเหตผลกบกลมเปาหมาย 3. หลกการและเหตผลกบระยะเวลาในการจดกจกรรมการ

เรยนร

4. หลกการและเหตผลกบการออกแบบกจกรรมการเรยนร 5. หลกการและเหตผลกบเนอหาสาระของกจกรรมการเรยนร 6. หลกการและเหตผลกบการประเมนผลกจกรรมการเรยนร 7. จดประสงคกบเปาหมายของกจกรรมการเรยนร 8. จดประสงคกบระยะเวลาในการจดกจกรรมการเรยนร 9. จดประสงคกบการออกแบบกจกรรมการเรยนร 10. จดประสงคกบเนอหาสาระของกจกรรมการเรยนร 11. จดประสงคกบการประเมนผลกจกรรมการเรยนร 12. เนอหาสาระกบรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร 13. เนอหาสาระกบวธการจดกจกรรมการเรยนร 14. เนอหาสาระกบสอและเทคโนโลย 15. เนอหาสาระกบการวดผลประเมนผล 16. กจกรรมการเรยนรกบกบสอและเทคโนโลย 17. กจกรรมการเรยนรกบการวดผลประเมนผล ขอเสนอแนะเพมเตม............................................................................................................................................ .............................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................

144

การวดและการประเมนผลกอนและหลงเขารวมกจกรรม ออกเปน 3 ดาน ดงน 1. การวดประเมนผลทางดานความร K :Knowledge ผสงอาย 4 ดาน โดยใชเนอหาจากกจกรรมการเรยนร ของผสงอาย 4 ดาน ประกอบดวย

(1) ดานสขภาพอนามย (2) ดานเศรษฐกจ (3) ดานสงคม (4) ดานการศกษา

2. แบบประเมนทกษะรายบคคล ดวยการสงเกตตามธรรมชาต จากกจกรรมผนา ผตาม ทมการปฏบตทงในสถานการณจรงและสถานการณจาลอง แบบประเมนทกษะ เปนแบบสงเกตอยางมโครงสราง แบบประเมนคา 3 ระดบ ผสงเกตคอ ผวจยและพเลยงซงเปนแกนนาชมรมผสงอายทรวมกจกรรมอยในแตละกลม ตองประเมนคาสงทสงเกตได และความถในการเกด โดยมเกณฑการใหคะแนน ดงน ระดบ 3 หมายถง มลกษณะตามทระบเปนประจา มพฤตกรรมในระดบ ด ระดบ 2 หมายถง มลกษณะตามทระบเปนครงคราว มพฤตกรรมในระดบ ปานกลาง ระดบ 1 หมายถง ไมมทกษะตามทระบเลย เปนการบงคบใหทาจงทาตาม หรอมเปนบางครงแตเปนไปโดยจาใจตองปฏบต มพฤตกรรมในระดบ ปรบปรง โดยมเกณฑการประเมน คะแนนเตม 15 คะแนน คะแนน 13 - 15 หมายถง ด คะแนน 9 - 12 หมายถง ปานกลาง คะแนน 5 - 8 หมายถง ปรบปรง เกณฑการผาน รอยละ 60 (9 คะแนน) 3. แบบประเมนคณลกษณะเชงพฤตกรรม โดยใชแบบวดทศนคต สาหรบผสงอาย 4 ระดบ จานวน 20 ขอ ขอละ 4 คะแนน รวม 80 คะแนน

145

แบบทดสอบความรกอนและหลงเขารวมกจกรรมการเรยนร เพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

คาชแจง จงทาเครองหมาย กากบาท( × )ทบตวอกษรหนาขอทเปนคาตอบทถกตองทสดในกระดาษคาตอบ 1.ทานเหนวาปจจบนผสงอายในชมชน มกมโรคภยตามขอใดมากทสด? ก.โรคอมพฤกษ ข.โรคขอ ค.โรคความดน ง.โรคเบาหวาน 2.ผสงอายทมอาการปสสาวะบอยๆ มกเปนโรคใด? ก.โรคหลอดเลอดหวใจตบและอดตน ข.โรคความดนโลหตสง ค.โรคไขมนในเลอดสง ง.โรคเบาหวาน 3.ผสงอายควรมการออกกาลงกายอยางนอยสปดาหละ3วน และออกกาลงกายอยางตอเนองวนละกนาท? ก. 10 นาท ข.20 นาท ค.30 นาท ง.40 นาท 4.ระหวางออกกาลงกาย อาการตามขอใดททาใหทานรวาตวเองออกกาลงกายหนกเกนไป? ก.ไมสามารถพดคยได เพราะหายใจลาบาก ข.ปวดปสสาวะ ค.ผายลมออกมาขณะออกกาลงกาย ง.ไดยนเสยงนาเคลอนไหวในทอง 5. ทานทราบหรอไมวาโรคใดตอไปนสามารถถายทอดทางพนธกรรมได? ก. โรคหด ข. โรคเบาหวาน ค. โรคไขจบสน ง. โรคมอเทาเปอย 6. บคคลใดตอไปนจดอยในวยทอง? ก.ปาสายพณขบน ข.ปาสดามอาย 45 ป เปนโรคความดนโลหตสง ค.ลงสมานมอาย 60 ป ง.ลงสมหวงมกหงดหงดบอย 7.ผสงอายมกมกระดกเปราะงาย เนองจากสาเหตขอใด? ก.ขาดวตามนด ข.กระดกสนหลงโคงงอ ค.กลามเนอไมแขงแรง ง.การดดซมของแคลเซยมลดลง 8.ทานไดรบผลกระทบขอใดมากทสด? ก. บทบาทหนาทในบานและในสงคมลดลง ข. การพบปะสงสรรคนอยลง ค. สมรรถภาพในการทางานลดลง ง. อาจมปญหาทางดานเศรษฐกจ และบตรหลานทอดทง 9. ทานเหนวาการกนผกผลไมเปนประจาในปรมาณทมากพอมประโยชนตอรางกายตามขอใดมากทสด? ก. บารงรกษาสมดลรางกาย

ข. รกษาโรค ลางพษ ค. ลดปจจยเสยงททาใหเกดโรคมะเรง ง. ผกมวตามนชวยใหลาไสยอยอาหารขบถายไดด

10. “ กนผกอยางผร ” ตามความเขาใจของทานใกลเคยงกบขอใดมากทสด? ก. ทาใหรางกายไดรบประโยชนจากผกอยางแทจรง ข. ผกบางชนดมสารพษ ทาใหรางกายดดซมแรธาตไมได ค. ผกบางชนด หากรบประทานในปรมาณทมากเกนไป อาจทาใหเกดผลเสยตอรางกายได

ง. การกนผกผลไมครงหนงทเหลออยางอนครงหนงตอมอ 11.เรามวธการหลกเลยงการเปนโรคภย ไขเจบไดดวยวธใดบาง? ก.เลอกรบประทานอาหารเฉพาะทชอบ ข.เลอกรบประทานแตผกและผลไม

146

ค.เลอกรบประทานอาหารครบ 5 หม ตามหลกโภชนาการ ง.กนเสรจแลวตองดมนาตามมากๆ 12. กจกรรมทเหมาะสมสาหรบผสงอายมากทสด คอ กจกรรมขอใด? ก.กจกรรมแขงขนกฬา ข.กจกรรมงานอดเรก ค.กจกรรมเลนหมากรก ง.กจกรรมเลนเกมคอมพวเตอร 13.การแสวงหาความรจากแหลงเรยนรใดทรวดเรวและทนสมยมากทสด? ก.การสบคนทางคอมพวเตอรจากอนเทอรเนต ข.การเรยนรจากหองสมด ค.การเรยนรจากสอ วทย โทรทศน ง.การเรยนรจากเครอขายผสงอาย 14.ทานเหนดวยกบการถายทอดประสบการณและภมปญญาใหกบชมชนของผสงอายตามขอใด? ก.รวมมอกนตามความสะดวกและเหมาะสม ข.ตางคนตางปฏบตจนเตมท ค.แลวแตวทยากรจะกาหนด ง.ปฏบตตามตารางทกาหนด 15.ยาชนดใดทควรเคยวใหละเอยดกอนกลน? ก. เพนว(ยาเพนนซลน) ข. ยาเมดลดกรด ค. ยาเมดมเบนดาโซล ง. พาราเซตามอลชนดเมด 16.ขาวในขอใดปองกนโรคเหนบชาไดนอยทสด? ก. ขาวกลอง ข. ขาวเหนยว ค. ขาวซอมมอ ง. ขาวขาวผสมขาวกลอง 17.ขอใดตอไปนเปนการออมเงน? ก.การทาประกนภยรถยนต ข.การชาระหนเงนกธนาคาร ค.การแบงเงนสวนหนงเกบไวใชในยามจาเปน ง.การซอหน 18.ลงชมปลกผกปลอดสารพษไวกนเอง แสดงวาลงชมเปนบคคลอยางไร? ก.เปนคนประหยด ข.เปนคนซอสตย ค.เปนคนมศลธรรม ง.เปนคนรกสขภาพ 19.สทธขนพนฐานของผสงอายขอใดทจาเปนตอการดารงชพในสงคมมากทสด? ก.การบรการทางการแพทย ข.การศกษาตามความเหมาะสม ค.การฝกอาชพทเหมาะสม ง.การสงเคราะหเบยยงชพตามความจาเปน 20.คณภาพชวตทดของผสงอายหมายถงขอใด? ก.ความสข ความพงพอใจของผสงอายในการดารงชวต ข.การไดทาอะไรตามความตองการของตนเอง ค.การไดรบความชวยเหลอจากหนวยงานทเกยวของ ง.การไมถกทอดทง ละเลยจากบคคลใกลชด

147

แบบประเมนทกษะรายบคคล

ลาดบท

ชอ – สกล

สมรรถนะหลก / ระดบคะแนน มการเรยนร

มความคดเชงระบบ

การสอสารอยางม

ประสทธภาพ

มความเปนมออาชพ

จตสาธารณะ

รวม

3 2 1 3 2 1 3 2 1 3 2 1 3 2 1

เกณฑการใหคะแนน เกณฑการประเมน คะแนนเตม 15 คะแนน ระดบ 3 หมายถง มพฤตกรรมในระดบ ด คะแนน 13 - 15 หมายถง ด ระดบ 2 หมายถง มพฤตกรรมในระดบ ปานกลาง คะแนน 9 - 12 หมายถง ปานกลาง ระดบ 1 หมายถง มพฤตกรรมในระดบ ปรบปรง คะแนน 5 - 8 หมายถง ปรบปรง เกณฑการผาน รอยละ 60 (9 คะแนน)

ลงชอ............................................. ( )

ผประเมน

148

แบบประเมนคณลกษณะเชงพฤตกรรม คาชแจง แบบประเมนคณลกษณะเชงพฤตกรรม ฉบบนเปนการประเมนคณลกษณะเชงพฤตกรรม ของแกน

นาผสงอายโดยผวจยและแกนนาผสงอาย เปนผพจารณาวาแกนนาผสงอายรนใหมการปฏบตทแสดงออกถงคณลกษณะเชงพฤตกรรมทกาหนดไว หรอไม ถามการปฏบตใหคะแนน 1 คะแนน ถาไมมการปฏบตใหคะแนน 0 คะแนน

ผประเมน � วทยากร � แกนนาผสงอาย

กลมท/ คนท

ชอ-สกล

คณลกษณะเชงพฤตกรรมของผมจตสาธารณะ

รวมคะแนน (5 คะแนน)

คด แ งบ วกแ ล ะตระหนกถงความสาคญข อ งสวนรวม (1 คะแนน)

ใ ห ค ว า มรวมมอและยนด มส วนรวมในการปฏบ ต ง านไมนงดดาย (1 คะแนน)

อาสาสมครช ว ย เ ห ล อง า น อ ย า งสมาเสมอ (1 คะแนน)

สงเสรม ชกจ ง ใ ห แ ก นน า ช ม ร มผสงอายคนอ น ม ส ว นรวมในการทางาน (1 คะแนน)

เปนผ นาในก า ร ท าก จ ก ร ร มตางๆ (1 คะแนน)

เกณฑการใหคะแนน ถามการปฏบตใหคะแนน 1 คะแนน ถาไมมการปฏบตใหคะแนน 0 คะแนน เกณฑการประเมน คะแนนเตม 5 คะแนน คะแนน 4 - 5 หมายถง ด คะแนน 3 - 4 หมายถง ปานกลาง คะแนน 0 - 2 หมายถง ปรบปรง เกณฑการผาน รอยละ 60 (3 คะแนน)

149

แบบสอบถามความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนร เพอพฒนาสมรรถนะของแกนนาผสงอายรนใหม

วนพฤหสบดท 8 ตลาคม 2558 ระหวางเวลา 08.00-17.00 น.

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบประเมน คาชแจง กรณาทาเครองหมาย ใน ใหตรงกบความเปนจรง)

1. เพศ ชาย หญง 2. อาย...............ป

3. อาชพ รบราชการ/รฐวสาหกจ พนกงานบรษทเอกชน

เกษตรกร รบจางทวไป พอบาน/แมบาน ไมไดทางาน อนๆ .....................................................................................................

4. ระยะเวลาทปฏบตงานในชมรมผสงอาย ......................ป 5. ตาแหนงหนาทในชมรมผสงอาย …………………………………………………………………………. 6. ทานเคยเขารวมกจกรรมกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายมากอนหรอไม เคย จดโดย........................................................................................

ไมเคย

150

ตอนท 2 ความพงพอใจตอกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาสมรรถนะของแกนนา ชมรมผสงอายรนใหม

คาชแจง กรณาทาเครองหมาย ในชองทตรงกบความคดเหนของทานมากทสด)

โดยระดบความพงพอใจ 5 ระดบ มความหมายดงน

ระดบ 5 หมายถง มความพงพอใจมากทสด

ระดบ 4 หมายถง มความพงพอใจมาก

ระดบ 3 หมายถง มความพอใจระดบปานกลาง

ระดบ 2 หมายถง มความพงพอใจนอย

ระดบ 1 หมายถง มความพงพอใจนอยทสด

ขอท รายการประเมน ระดบความพงพอใจ

5 4 3 2 1

ดานกจกรรมการเรยนร 1 กจกรรมการเรยนรมความเหมาะสมและม

ประโยชนตอผเขารวมกจกรรม

2 เนอหาของกจกรรมการเรยนรสอดคลองกบวตถประสงค

3 การจดเรยงลาดบเนอหาเหมาะสม

4 สดสวนของระยะเวลาในการอบรมกบเนอหาเหมาะสม

5 การชแจงแนวทาง กระบวนการ ผลทผเขารวมกจกรรมการเรยนรจะไดรบ

6 ผเขารวมมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรทกขนตอน

7 กจกรรมการเรยนรกระตนใหผเขารวมเกดการเรยนรและพฒนาความเปนผนา

8 กจกรรมการเรยนรสรางปฏสมพนธระหวางวทยากรและผรวมกจกรรม

9 กจกรรมการเรยนรสรางปฏสมพนธระหวางผเขารวมดวยกนและเรยนรอยางมความสข

151

ขอท รายการประเมน ระดบความพงพอใจ

5 4 3 2 1

10 กจกรรมการเรยนรกระตนใหผเขารวมศกษาคนควาดวยตนเอง

11 กจกรรมการเรยนรมความหลากหลายเนนใหผเขารวมมทกษะในการวเคราะห สงเคราะห

12 กจกรรมการเรยนรเนนใหผเขารวมการกลาคด กลาทา และกลานาเสนอ

13 กจกรรมการเรยนรเนนใหผเขารบการอบรมเขาใจตนเองและผอน

14 กจกรรมการเรยนรเนนการประยกตองคความรสการปฏบตจรง

ดานวทยากร

15 วทยากรมการเตรยมความพรอมในการดาเนนการฝกอบรม

16 เปนผมบคลกภาพดและแสดงพฤตกรรมทเหมาะสม

17 มศลปะในการพด การฟงและการใชคาถาม-คาตอบ

18 มความร ความเขาใจเนอหาสาระการฝกอบรม มความสามารถในการสาธต ตามหลกการและทฤษฎในเนอหาการฝกอบรม สามารถนาเสนอใหเขาใจไดงาย

19 วทยากรมทกษะการใชสอและอปกรณประกอบการฝกอบรม

20 เปดโอกาสใหผเขารบการอบรมมโอกาสแสดงออกอยางทวถง และกระตนใหผเขารบการอบรมมสวนรวมในกจกรรมการอบรม

21 วทยากรมความเปนผอานวยความสะดวก (Facilitator) ในการดาเนนการฝกอบรม

152

ขอท รายการประเมน ระดบความพงพอใจ

5 4 3 2 1

22 วทยากรดาเนนการแตละกจกรรมบรรลจดประสงคการเรยนร

ดานการวดผลและประเมนผล

23 การวดและประเมนผลสอดคลองกบจดประสงคการอบรม

24 ความชดเจนของวธการวดและประเมนผลการอบรม

25 วธการวดและประเมนผลระหวางอบรมเหมาะสม

26 วธการวดและประเมนผลเมอเสรจสนการอบรมเหมาะสม

27 การวดและประเมนผลตามสภาพจรงทเหมาะสม

28 การนเทศ ตดตาม กากบและเสนอแนะในระหวางการปฏบตงานทเหมาะสม

ดานสอและอปกรณในการฝกอบรม

29 เอกสารประกอบการจดกจกรรมการเรยนรมความเหมาะสม

30 โสตทศนปกรณเหมาะสม หลากหลายและเพยงพอ

31 สถานทฝกอบรมเหมาะสม

32 เนนใหผเขารบการอบรมศกษาคนควาจากแหลงความรตางๆ อยางหลากหลาย

153

ขอท รายการประเมน ระดบความพงพอใจ

5 4 3 2 1

ดานสถานท

33 การจดสถานทฝกอบรมในแตละกจกรรมตลอดการฝกอบรม

34 การจดบรการอาหารวางและอาหารกลางวนตลอดการฝกอบรม

35 การจดบรรยากาศการฝกอบรมเอออานวยตอการเรยนร

ขอเสนอแนะอนๆ

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

ขอมลของทานจะนาไปใชประโยชนทางวชาการตอไป ขอขอบคณมา ณ โอกาสน

ภาควชาการพฒนาทรพยากรมนษยและชมชน คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

154

ประเดนการตดตามและประเมนผล กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม

ณ หองประชมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวงนาเขยว อาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม

ประเดนคาถามการแลกเปลยนเรยนร

1. กจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม - รปแบบกจกรรมการเรยนร - เนอหาสาระของกจกรรม - วทยากร - สอการเรยนร - การวดและการประเมนผลการเรยนร - เอกสารประกอบกจกรรมการเรยนร สถานท สอการเรยนร - การประเมนผล

2. ประโยชนทไดรบ - ประโยชนของเนอหาสาระกจกรรม

- ประโยชนของการเขารวมกจกรรม - ประโยชนตอการนาความรไปปฏบตเพอการพฒนาตนเองอยางตอเนอง

3. ขอเสนอแนะตอ (ราง) คาบรรยายลกษณะงาน (Job Description) ของแกนนาชมรมผสงอาย (พจารณา ระบขอบเขตหนาทของตาแหนงตางๆ ในชมรมผสงอาย) - ความเหมาะสมสอดคลองกบบรบทการทางานจรง - ความเปนไปไดในทางปฏบต

4. ขอเสนอแนะแนวทางการนากจกรรมการเรยนรเพอเสรมสรางสมรรถนะของแกนนาชมรมผสงอายรนใหม ไปใชในบรบทอนๆ

5. ขอเสนอแนะอนๆ

155

ภาคผนวก ค รายนามผทรงคณวฒและผเชยวชาญ

รายชอผเชยวชาญประเมนความเหมาะสมของนวตกรรมการเรยนร

ท ชอ-นามสกล หนวยงาน ประสบการณทางาน

1 ศ.ศศพฒน ยอดเพชร คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 10-20 ป 2 รศ.ดร.อาชญญา รตนอบล คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 10-20 ป 3 รศ.ดร.วพรรณ ประจวบเหมาะ สถาบนประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 10-20 ป 4 รศ.รตนา จกกะพาก คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 10-20 ป 5 พญ.ลดดา ดารการเลศ มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย 10-20 ป 6 อาจารยศรวรรณ ศรบญ สถาบนประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 10-20 ป 7 ผศ.ดร.ภทรพล มหาขนธ คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร 10-20 ป 8 ผศ.ดร.วรรณ องสทธพนพร คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 10-20 ป

9 ดร.วรฬห นลโมจน สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย กระทรวงศกษาธการ

10-20 ป

10 ดร.ปยะ ศกดเจรญ คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง 5-10 ป 11 ดร.ประพมพพรรณ สวรรณกฎ สานกสงเสรมและพทกษเยาวชน

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย 10-20 ป

12 นายสรเดช เดชคมวงศ มลนธรวมพฒนาพจตร จ.พจตร 10-20 ป 13 พนโทสนทร นพกลสถตย ชมรมผสงอาย ต.ถอนสมอ จ.สงหบร 10-20 ป 14 นางสดใจ มอนไข โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวงนาเขยว 10-20 ป 15 นายประสทธ ลวรรณวงษ ชมรมผสงอาย ต.วงนาเขยว อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม 10-20 ป 16 นางศรเมอง โรจนวระ ชมรมผสงอาย ต.หนองแหน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา 10-20 ป 17 นางบวแกว ชมรมผสงอาย ต.ยหวา อ.สนปาตอง จ.เชยงใหม 10-20 ป 18 นางยสน ยอมสะอาด ชมรมรกษสขภาพวดอโศการาม อ.นามน จ.กาฬสนธ 10-20 ป 19 นายบญรตน เกตสวรรณ ชมรมผสงอาย ต.เขาชยสน อ.เขาชยสน จ.พทลง 10-20 ป 20 นายจเรรตน โตะหวนหลง ชมรมผสงอาย ต.ฉลง อ.เมอง จ.สตล 10-20 ป

รายชอผตรวจเครองมอทใชในการวจย

1. ศาสตราจารยศศพฒน ยอดเพชร คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2. รองศาสตราจารย ดร.สนต ศรสวนแตง คณะศกษาศาสตรและพฒนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 3. นายสรเดช เดชคมวงศ คณะกรรมการสขภาพแหงชาตและมลนธรวมพฒนาพจตร จ.พจตร

156

ภาคผนวก ง รายนามชมรมผสงอายทมความเขมแขงเพอเปนตนแบบในการพฒนาศกยภาพชมรมผสงอาย

ของสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ

ภาค ชอชมรม

ภาคเหนอ

1. ชมรมอบาลรวมใจ อ.ทงเสลยม จ.สโขทย 2. ชมรมผสงวยเทศบาลต.ลานกระบอ อ.ลานกระบอ จ.กาแพงเพชร 3. ชมรมผสงอายต.ไผลอม อ.ลบแล จ.อตรดตถ 4. ชมรมผสงอายตาบลหางฉตร อ.หางฉตร จ.ลาปาง 5. ชมรมผสงอายตาบลยหวา อ.สนปาตอง จ.เชยงใหม

ภาคกลาง

1. ชมรมผสงอายตาบลโพตลาดแกว อ.ทาวง จ.ลพบร 2. ชมรมผสงอายสถานอนามย ต.บางยอ อ.พระประแดง จ.สมทรปราการ 3. ชมรมผสงอายไทยเทยน กรงเทพมหานคร 4. ชมรมผสงอายต.หนองแหน อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชงเทรา 5. ชมรมผสงอายรพ.เจาพระยาอภยภเบศร อ.เมอง จ.ปราจนบร

ตะวนออกเฉยงเหนอ

1. ชมรมรกษสขภาพวดอโศการาม อ.นามน จ.กาฬสนธ 2. ชมรมผสงอาย ต.รงกาใหญ อ.พมาย จ.นครราชสมา 3. ชมรมผสงอายดอกรกรวมใจ อ.กนทรวชยจ.มหาสารคาม 4. ชมรมผสงอายบานลอคาหาญ อ.วารนชาราบ จ.อบลราชธาน 5. ชมรมผสงอายพนมไพรแดนมฤค อ.พนมไพร จ.รอยเอด 6. ชมรมผสงอายตาบลโคกศร อ.ยางตลาด จ.กาฬสนธ

ภาคใต

1. ชมรมอาสาสมครเพอนชวยเพอน รพ.สงขลา อ.เมอง จ.สงขลา 2. ชมรมผสงอาย สงวยใจเกนรอย เทศบาลตาบลฉลง อ.เมอง จ.สตล 3. ชมรมผสงอาย (ศนยอเนกประสงคสาหรบผสงอายในชมชน) อ.เขาชยสน จ.พทลง 4. ชมรมผสงอายต.เขาหวควาย อ.พนพน จ.สราษฎรธาน 5. ชมรมผสงอายศนยบรการผสงอายวดมาต คนาราม อ.ตะกวทง จ.พงงา