คำ แนะนำ ก รดูแลรักษ ผู้ป่วย ที่มีก...

คำ�แนะนำ�ก�รดแลรกษ�ผปวย

ทมก�รใชกญช�ในประเทศไทยRecommendation of Cannabis treatment and care in Thailand

คำ�แนะนำ�ก�รดแลรกษ�ผปวยทมก�รใชกญช�ในประเทศไทย2

คำ�นำ�

จากนโยบายตงแตยทธศาสตรชาตลงมาถงระดบกระทรวงสาธารณสขและปจจยทางสงคมทเกดจากการรบร

ขอมลขาวสารอยางเสรการพฒนาทางวทยาศาสตรและนวตกรรมจากกระแสโลกาภวตนสงผลใหเกดการปฏรปประชาคม

โลกในทกมตทงหมดเปนแรงผลกดนและเปนโอกาสของประเทศไทยในการน�าความเชยวชาญของบคลากรทเกยวของ

มาสนบสนนใหเกดการขบเคลอนพฒนาการใชพชทองถน ทมสรรพคณทางยารกษาโรคทงแผนปจจบนและแผนไทย

โดยเฉพาะพชกญชาซงเปนพชถนของภมภาคในขณะเดยวกนแมวาพชกญชาจะมหลกฐานทางวทยาศาสตรสนบสนนวา

สารสกดบางชนดมประโยชนในทางการแพทย แตสถานะตามกฎหมายของพชกญชายงคงเปนยาเสพตดอยตาม

อนสญญาสากลและกฎหมายไทย เนองจากสารออกฤทธตอจตประสาททมในพชกญชา มโอกาสกอใหเกดการใช

ในทางทผดหรอเกดผลกระทบทางกายและทางจตตามมาได ความเหนทแตกตางเกดจากประสบการณ ความคาดหวง

และหลกฐานทางวทยาศาสตรทมความชดเจนไมมากเพยงพอ

รฐบาลมนโยบายน�ากญชามาใชเพอประโยชนในการรกษาโรคและทางการแพทย โดยไดมการแกไขกฎหมาย

พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษฉบบท7มผลบงคบใชหลงประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท18กมภาพนธ2562

โดยมสาระส�าคญคอ เหนสมควรแกไขเพมเตมพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพ.ศ. 2522 เพอเปดโอกาสใหสามารถ

น�ากญชาและพชกระทอมไปท�าการศกษาวจยและพฒนาเพอประโยชนทางการแพทยและสามารถน�าไปใชในการรกษา

โรคภายใตการดแลและควบคมของแพทยได

การจดท�านโยบายและยทธศาสตรส�าคญทเกยวของกบการน�าพชกญชามาใชประโยชนทางการแพทยทงแผน

ปจจบนและแผนไทยจ�าเปนตองมการวเคราะหสงเคราะหก�าหนดประเดนทสะทอนมาตรการแนวทางการดแลก�ากบ

ตดตามทเหมาะสมโดยการศกษารปแบบบทเรยนจากตางประเทศการทบทวนวรรณกรรมทมอยควบคไปกบการวจยท

เหมาะสมส�าหรบประเทศไทย จงจ�าเปนอยางยงทตองมแนวทางการด�าเนนงานทสอดคลองเหมาะสม มหลกฐาน

เชงประจกษ มทศทางการด�าเนนงานทมความเชอมโยงกบระบบบรการ รองรบตงแตการรกษาในสถาบนเฉพาะทาง

สถานพยาบาลทกระดบ มหาวทยาลย ไปจนถงการใชชมชนมสวนรวมในระบบบรการสขภาพ และสงส�าคญคอ

ความรอบร ทางสขภาพของประชาชนทน�าไปสแผนปฏบตการระยะสน ระยะกลาง และระยะยาว เพอใหการน�า

กญชาไปใชมประสทธภาพ ประชาชนไดรบประโยชนอยางแทจรง มความปลอดภย ไดรบการรกษาทมมาตรฐาน

และเขาถงการรกษาอยางสมเหตสมผลไดในทสด

ดงนนการจดท�าค�าแนะน�าการดแลรกษาผปวยทมการใชกญชาจงเปนหนาทของกระทรวงสาธารณสขเพอใช

เปนแนวทางในการด�าเนนงานส�าหรบ แพทย ทนตแพทย เภสชกร แพทยแผนไทย แพทยแผนไทยประยกตและ

หมอพนบาน

น�ยแพทยพศษฐ ศรประเสรฐ

รองปลดกระทรวงสาธารณสข

3คำ�แนะนำ�ก�รดแลรกษ�ผปวยทมก�รใชกญช�ในประเทศไทย

หลกก�รของคำ�แนะนำ�ก�รดแลรกษ�ผปวยทมก�รใชกญช�

ค�าแนะน�าฉบบนมไดมเจตนาใหมการบงคบใชปฏบต หรอเปนมาตรฐานในการดแล

ผปวยทจะใชอางองทางกฎหมาย เนองจากมาตรฐานดงกลาว ตงอยบนพนฐานของการน�า

หลกฐานทางเวชปฏบตมาใชกบผปวยรายนนๆ และอาจมการเปลยนแปลงไดตามความร

ทางวทยาศาสตร และแบบแผนการวจยทพฒนาไปดงนนประเดนตางๆทแสดงในเอกสารน

จงเปนเพยงค�าแนะน�าการรกษาการยดถอไปปฏบตมไดเปนการประกนวาการรกษาจะไดผล

ส�าเรจในทกราย หรอเปนการสรางขอบเขตวา เอกสารนไดรวบรวมการรกษาทกวธทไดผล

หรอเอกสารไดตดวธการรกษาอนทอาจไดผลออกไป ดงนนผปฏบตหรอผสนใจจะเปนผเลอก

วธการรกษาโดยอาศยขอมลทไดจากผปวยทใช ครอบครว และอนๆรวมกบกระบวนการ

วนจฉยและวธการรกษาทเปนไปไดตามกรณ


ส�รบญ

คำ�นำ�2

หลกก�รของคำ�แนะนำ�ก�รดแลรกษ�ผปวยทมก�รใชกญช�

บทนำ�

บทท 1สถานการณนโยบายและกฎหมายทเกยวของ 7

บทท 2ขอบงชการใชทางการแพทย(แผนปจจบนและแผนไทย)20

บทท 3 แนวทางการดแลผปวยทไดรบกญชาในกรณฉกเฉน 51

บทท 4 แนวทางการดแลผปวยทมปญหาการใชกญชาแบบผปวยนอกและผปวยใน 55

(stabilizeandmaintenance)

บทท 5แนวทางการดแลผปวยทใชกญชาฟนฟในสถานบ�าบดฟนฟในระยะยาว 63

บทท 6 แนวทางการดแลผปวยทใชกญชาในโรงพยาบาลชมชนและระบบนเวศนในชมชน 69

(ระดบต�าบลอ�าเภอจงหวด)

บทท 7สรประบบแนวทางการดแลผปวยยาเสพตดประเภทกญชาในประเทศไทย 78

ภ�คผนวก 85


บทนำ�

ทม�และคว�มสำ�คญ

รายงานของส�านกงานสหประชาชาตวาดวยยาเสพตดและอาชญากรรม(UnitedNationsOfficeonDrug

and Crime : UNODC) ระบวากญชาเปนยาเสพตดทแพรระบาดมากทสดและยงคงมแนวโนมเพมมากขน มากกวา

ยาเสพตดชนดใดๆโดยมประชากรทวโลกจ�านวนระหวาง119-224ลานคนมผทเสพอยระหวางรอยละ2.8-4.5

ของประชากรอาย 15 - 64ป พนททมความชกสงทสด ไดแก โอเชยเนย อเมรกาเหนอ ยโรป แอฟรกา และเอเชย

ตามล�าดบและมการปลกกญชาระดบครวเรอนขยายตวมากขนในยโรป

ส�าหรบประเทศไทยมพระราชบญญตกญชาหามการเสพและมไวในครอบครองมาตงแตป2477แตสถานการณ

และแนวโนมการแพรระบาดของกญชาในประเทศไทยยงคงมอยางตอเนอง โดยพบวา กญชา (กญชาแหง กญชาสด

พนธกญชาและยางกญชา) และในชวงป 2545 - 2554 มการจบกมผตองหาได คดเปนรอยละ 9.7 ของผตองหา

ทงหมดในป2554พบวามผเคยใชกญชาจ�านวน2,440,785คนหรอประมาณ50.48 :1,000คนและมจ�านวน

ผเขารบการบ�าบดรกษาเพมขนอยางตอเนองหลงสงครามยาเสพตดในป 2546 สวนใหญเปนผเสพและเปนผเสพ

รายใหม

หลายประเทศมความเชอวาการเสพกญชามพษและฤทธเสพตดไมรายแรงเหมอนยาเสพตดชนดอนๆ

ท�าใหกญชาเปนพชเสพตดทในหลายประเทศถอนชอกญชาออกจากบญชยาเสพตดผดกฎหมาย อนญาตใหใช

เพอวตถประสงคดานการวจยและการแพทยหรอใชเพอประโยชนสวนตวโดยก�าหนดปรมาณสถานทใชอายผใชและ

อนๆ แตกยงมประเดนทยงมความคดเหนแตกตางกนทางวชาการวากญชามโทษเพราะในกญชามสาร Tetrahydro

cannabinol หรอ THC มมากในสวนของยอดชอดอกกญชาซงเปนสารทส�าคญทสดทมฤทธตอสมองและท�าให

รางกาย อารมณและจตใจเปลยนแปลงไป และเมอวนท 18 กมภาพนธ 2562 มประกาศพระราชกจจานเบกษา

เผยแพรพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ ฉบบท 7 พ.ศ. 2562 แกไขเพมเตมจากพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ

พ.ศ. 2522 ทมบทบญญตบางประการทไมทนตอสถานการณปจจบน เหตผลเพอความจ�าเปนในการจ�ากดสทธ

และเสรภาพของบคคลตามพระราชบญญตน เพอก�าหนดมาตรการในการควบคมยาเสพตดใหโทษประเภทท 5

ใหเหมาะสมกบสถานการณปจจบน

ดงนนการจดท�าค�าแนะน�าการดแลรกษาผปวยทมการใชกญชาจงเปนหนาทของกระทรวงสาธารณสขเพอใช

เปนแนวทางในการด�าเนนงานส�าหรบบคลากรสาธารณสขในการดแลผปวยทใชกญชาทมอยในประเทศไทย


ขอบเขต

ค�าแนะน�าการดแลผปวยทมการใชกญชาฉบบนจดท�าขนเพอเปนแนวทางในการดแลรกษาผปวยทมการใช

กญชาส�าหรบแพทยทนตแพทยเภสชกรแพทยแผนไทยแพทยแผนไทยประยกตและหมอพนบานเทานน

วตถประสงค

เพอเปนค�าแนะน�าในการดแลรกษาผปวยทมการใชกญชาส�าหรบแพทยทนตแพทยเภสชกรแพทยแผนไทย

แพทยแผนไทยประยกตและหมอพนบาน

นย�มศพท

กญช�ท�งก�รแพทย หมายถง สงทไดจากการสกดพชกญชา เพอน�าสารสกดทไดมาใชทางการแพทย

และการวจย ไมไดหมายรวมถงกญชาทยงคงมสภาพเปนพช หรอสวนประกอบใดๆของพชกญชา อาท ยอดดอก

ใบล�าตนรากเปนตน

ผลตภณฑกญช� หมายถง รปแบบ หรอลกษณะของสารสกดจากกญชาทผานการเตรยมเพอน�ามาใชทาง

การแพทยกบผปวยอาทเมดสเปรยพนในชองปากน�ามนหยดใตลนแทงเหนบทวารหนกและอนๆ

Unapproved products หมายถง ผลตภณฑกญชาทางการแพทยทยงไมผานการรบรองต�ารบจาก

ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา


บทท 1สถ�นก�รณ นโยบ�ย และกฎหม�ยทเกยวของ

1.1 สถ�นก�รณกญช�

สถานการณกญชาป2562ขอมลตงแตเดอนตลาคม2561-เดอนมนาคม2562การลกลอบน�าเขา

กญชาสวนใหญเกดในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนการลกลอบคากญชาพบการคาออนไลนควบคกบการขนสง

ทางพสดไปรษณยมแนวโนมขยายตวมากขนจากขอมลบสต.พบวายาบาเปนยาเสพตดทมผเขารบการบ�าบดมากทสด

รองลงมาคอกญชาและไอซสวนใหญคนทเขาบ�าบดอาย20-24ปซงเพมขนจากปทผานมาส�าหรบอาชพทเขารบ

การบ�าบดสวนใหญคออาชพรบจางนอกจาก

นยงพบวาสาเหตการเขารบการบ�าบดกญชา

เพราะเหตผลวาใชเพอรกษาอาการเจบปวย

เพมมากขนตงแตป2561เปนตนมาส�าหรบ

ของกลางกญชาทจบกมไดเมอน�ามาตรวจหา

สารปนเปอนและโลหะหนกพบวาสวนใหญ

ปนเปอนยาฆาแมลงและโลหะหนก มเพยง

จ�านวนนอย(7กโลกรม)เทานนทสามารถน�า

มาสกดเปนน�ามนกญชาเพอใชประโยชน

ทางการแพทยได จากสถตการจบกมกญชา

ตงแตป 2556 พบวามแนวโนมเพมขนโดย

สวนใหญพบการลกลอบน�าเขาทางภาคตะวน

ออกเฉยงเหนอและพบการลกลอบคากญชา

ผานสอออนไลนและขนสงผานพสดไปรษณย

ขยายตวมากขน ซงจากขอมลผเขารบการ

บ�าบดรกษายาเสพตดบสต.พบวาสวนใหญ

เขารบการบ�าบดรกษายาบา (รอยละ 77.1)

รองลงมาคอกญชา (รอยละ 5.3) และไอซ

(รอยละ 4.4) ตามล�าดบ โดยยาเสพตดท

ตองเฝาระวงคอเฮโรอนคตามนและการน�า

ยารกษาโรคหรอยาอนตรายภายใตการ

ควบคมมาใชในทางทผดมากขนเมอพจารณา

ถงสาเหตการใชกญชา พบวาตงแตป 2560

ผ เขารบการบ�าบดกญชาใหเหตผลในการ

ใชวาเชอวาจะหายปวยเพมมากขนอกดวย


ซงสอดคลองกบขอมลจากศนยพษวทยาโรงพยาบาลรามาธบดมหาวทยาลยมหดลทพบวาจ�านวนผปวยทสมผสกญชา

และผลตภณฑทเกยวของโดยเฉพาะน�ามนกญชามมากขนและเมอพจารณาถงชวงอายพบวาสวนใหญอาย40ปขน

ไป(ขอมลเดอนมกราคม2561ถงพฤษภาคม2562)

จากขอมลการตรวจปสสาวะของทหารกองเกนปงบประมาณ2562พบวาภาคตะวนออกเฉยงเหนอกรงเทพ

และปรมณฑลเปนพนททตรวจพบทหารกองเกนมสารกญชาในปสสาวะมากสดในขณะทพนทกรงเทพปรมณฑลภาค

ตะวนออกและภาคเหนอตอนบน เปนพนททตรวจพบสารกญชาในปสสาวะทหารกองเกนมากกวายาบา ซงสะทอน

ใหเหนวาพนทดงกลาวตองไดรบการเฝาระวงเปนพเศษ

ในปจจบนซงนบตงแตทมการเสนอ(ราง)พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562เขาสท

ประชมสมาชกสภานตบญญตแหงชาตในเดอนกนยายน 2561 จนมผลบงคบใชในวนท 19 กมภาพนธ 2562 และ

กระทรวงสาธารณสขไดออกประกาศเกยวกบการนรโทษผครอบครองกญชา 3 ฉบบ ในวนท 27 กมภาพนธ 2562

ซงสนสดการจดแจงในวนท21พฤษภาคม2562นนพบวาการแพรระบาดของกญชามความรนแรงขนและมการ

กลาวถงการน�ากญชามาสกดเปนน�ามนกญชาเพอใชในรกษาโรคตางๆอยางกวางขวางในสงคมสถาบนวชาการและ

ตรวจพสจนยาเสพตด(สวพ.)ส�านกงานป.ป.ส.จงไดน�ากญชาของกลางมาตรวจพสจนเพอตรวจสารปนเปอนในกญชา

ของกลางวามเกนคามาตรฐานหรอไมเพอเตรยมน�าไปใหหนวยงานทไดรบอนญาตสกดเปนน�ามนกญชาเพอใชในการ

รกษาผปวยตามโรคทไดรบการรบรองวาสามารถใชรกษาไดตอไปแตจากรายการผลการตรวจกลบพบวาสวนใหญกญชา

ของกลางปนเปอนยาฆาแมลงและโลหะหนกมเพยง7กโลกรมเทานนทสามารถใชไดนอกจากนส�านกงานป.ป.ส.

ยงไดสมตรวจน�ามนกญชาทมการใชในตลาดทอางวารกษาโรคไดแตยงไมไดรบการรบรองผลจากกระทรวงสาธารณสข

พบวามสวนการปนเปอนโลหะหนกเชนกนซงอาจกอใหเกดผลกระทบดานสขภาพได

ส�าหรบขอมลอาการทางจตจากระบบบสต. พบวาผเขารบการบ�าบดรกษากญชามอาการทางจตในสดสวน

คงตวเมอเทยบกบป2560แตเมอพจารณาขอมลจากฐานขอมลผปวยจากส�านกเทคโนโลยสารสนเทศกรมสขภาพจต

กลบพบวาจ�านวนผปวยจตเวชจากการใชกญชามจ�านวนเพมขนเลกนอย แตเมอเทยบกบจ�านวนผมอาการทาง

จตเวชทงหมดแลวมสดสวนลดลง


1.2 นโยบ�ยย�เสพตดกองกฎหมาย ส�านกงาน ป.ป.ส.

รฐบาลจะก�าหนดใหการแกไขปญหายาเสพตดเปนวาระแหงชาตและวาระแหงภมภาคโดยจะยดมนในพนธกรณ

ระหวางประเทศทประเทศไทยมขอผกพนกบรฐบาลตางประเทศและกบองคการระหวางประเทศในการด�าเนนความ

รวมมอเพอแกไขปญหายาเสพตดทงในระดบทวภาคและพหภาค ทส�าคญคอพนธกรณกบองคการสหประชาชาตภาย

ใตกรอบอนสญญาควบคมยาเสพตดระหวางประเทศและจากผลการประชมสมชชาสหประชาชาตสมยพเศษวาดวย

ปญหายาเสพตดโลกพ.ศ.2559(UNGASS2016)ซงเปนการก�าหนดทศทางของการแกไขปญหายาเสพตดของประเทศ

ตางๆทวโลกโดยประเทศไทยจะรวมกบนานาชาตโดยเฉพาะอยางยงประเทศในภมภาคในการรวมกนสกดกนปราบ

ปรามและลดปญหายาเสพตดในภมภาคใหไดมากทสด

รฐบาลจะเรงด�าเนนการลดความเดอดรอนของประชาชนชมชนและสงคมตอปญหายาเสพตด โดยถอเปน

ความเรงดวน เพอใหทกภาคสวนมความมนคงปลอดภยจากปญหายาเสพตด ดวยการระดมสรรพก�าลงจากทกภาค

สวนในลกษณะของการรวมพลงประชารฐในการปองกนเฝาระวงและใหการบ�าบดรกษาผเสพยาเสพตดเพมมาตรการ

ตดตามชวยเหลอและพฒนาผเกยวของกบยาเสพตดใหสามารถคนกลบสสงคมไดอยางปกตพฒนาความเขมแขงของ

ภาคประชาชนใหเปนกลไกส�าคญในการหยดยงอนตรายของยาเสพตดในระดบพนท และจะมงปราบปรามเครอขาย

การคายาเสพตดระดบส�าคญกลมผมอทธพลและกลมทสรางความเดอดรอนใหกบชมชนและสงคมโดยใชมาตรการ

อยางบรณาการเพอลดทอนโครงสรางและตดวงจรทางการเงนของกลมเหลานน

รฐบาลจะสงเสรมสนบสนนการใชประโยชนจากพชเสพตดชนดตางๆโดยเฉพาะอยางยงพชกญชาพชกญชง

และพชกระทอมเพอใหสามารถใชประโยชนในทางการแพทยไดอยางปลอดภยตอสขภาพตลอดจนน�ามาใชประโยชน

ดานการศกษาวจยทางวชาการและวทยาศาสตร ทงนโดยอยภายใตขอก�าหนดของกฎหมายและไมขดตอพนธกรณ

ระหวางประเทศในกรอบขององคการสหประชาชาตและในกรอบอาเซยน จะสนบสนน สงเสรมใหประชาชนไดรบ

ประโยชนในดานตางๆ ตอนโยบายดงกลาวใหมากทสด โดยรฐบาลจะวางระบบอยางเหมาะสม ทงในดานการก�ากบ

ดแลสงเสรมและควบคมมใหรวไหลไปสชองทางทผดกฎหมายและตลาดมดของยาเสพตดรวมทงจะสรางความรบร

ความเขาใจทถกตองแกประชาชนทงประเทศ

เพอใหการปฏบตนโยบายวาระแหงชาตดานยาเสพตดรฐบาลจะเรงพฒนาประสทธภาพของระบบกลไกการ

บรหารจดการการแกไขปญหายาเสพตด โดยใหมแผนปฏบตการในแตละหวงเวลาอยางชดเจน มผลการปฏบต

อยางเปนรปธรรม เพอใหปญหายาเสพตดลดระดบจนสามารถสรางความมนคงในชวตและความปลอดภยใหกบ

ประชาชนโดยสวนรวม


1.3 แนวท�งก�รดำ�เนนก�รควบคมและปร�บปร�มผกระทำ�ผดเกยวกบย�เสพตดใหโทษ

ประเภทท 5

ในอดตทผานมาประเทศไทยไดมการใชประโยชนจากพชเสพตดมาเปนระยะเวลานานแลวโดยกฎหมายทออก

มาควบคมกญชาและกระทอมในชวงแรกเปนการควบคมเพอมใหน�าพชเสพตดดงกลาวไปใชในทางทผดแตยงสามารถ

น�ามาใชประโยชนในทางการแพทยหรอวทยาศาสตรไดหากแตตอมาเมอไดมการประกาศใชพระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษพ.ศ.2511ซงก�าหนดให“กญชา”และ“กระทอม”จดเปนยาเสพตดใหโทษประเภท5ซงหามมใหผใดเสพ

โดยเดดขาด ไมวาจะเปนการใชเพอวตถประสงคทางการแพทยหรอวทยาศาสตรกตามสงผลใหพฒนาการและความ

ตอเนองในการใชกญชาและกระทอม เพอประโยชนทางการแพทย หรอการศกษาวจยของประเทศไทยหยดชะงกมา

ระยะหนงพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562บญญตขนเพอเปดโอกาสใหสามารถน�ากญชาและ

พชกระทอมไปท�าการศกษาวจยและพฒนาเพอประโยชนทางการแพทย และสามารถน�าไปใชในการรกษาโรคภายใต

การดแลและควบคมของแพทยไดโดยหลกการใชประโยชนในทางการแพทยทก�าหนดไวในกฎหมายฉบบนแยกเปน

1.3.1 ก�รใชกญช�ในท�งก�รแพทย

ผปวย : สามารถใชเพอการรกษาโรคได โดยผปวยจะตองไปเขารบการตรวจรกษาจากแพทยหรอ

ผประกอบวชาชพทก�าหนด หากมความจ�าเปนแพทยกออกใบรบรองและสงจายยาจากสถานพยาบาลให โดยผปวย

ไมตองไปขออนญาต เวนแตในกรณทผปวยจะน�ายาทมสวนผสมของกญชาตดตว เขาหรอออกจากราชอาณาจกร

กจะตองขออนญาตจากส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยากอนโดยผปวยทใชและครอบครองยาทมสวนผสมของ

กญชาโดยมใบรบรองตามค�าสงแพทยกจะไดรบยกเวนไมเปนความผดฐานเสพตามมาตรา58วรรคสองและไดรบ

ยกเวนไมเปนความผดฐานครอบครองตามมาตรา26/4(1)

แพทย ทนตแพทย แพทยแผนไทย แพทยแผนไทยประยกต หรอหมอพนบ�น :สามารถสงใชใน

ผปวยเฉพาะรายของตนทมความจ�าเปนไดโดยผประกอบวชาชพทจะสงใหผปวยใชกญชาไดตามทก�าหนดในกฎหมาย

ฉบบนจะตองผานการฝกอบรมการใชกญชาทางการแพทยตามหลกสตรทกระทรวงสาธารณสขก�าหนดและตองใชใน

สถานททไดรบอนญาตจากส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยาและเมอไดรบอนญาตแลวกจะสงและจายยาทมสวน

ผสมของกญชาใหกบผปวยไดภายใตหลกเกณฑทกระทรวงสาธารณสขก�าหนด

เภสชกร : หากสถานททไดรบอนญาตจากส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยาใดมเภสชกร

เภสชกรท�าหนาทชวยควบคมการจดเกบและเภสชกรจะตองผานการอบรมในหลกสตรทกระทรวงสาธารณสขก�าหนด

และจายยาตามการสงของผประกอบวชาชพทผานการอบรมในหลกสตรทกระทรวงสาธารณสขก�าหนดใหกบผปวยท

มความจ�าเปนตองใชยาทมสวนผสมของกญชาอยางเหมาะสมตามมาตรฐานวชาชพพรอมกบมการจดท�าบญชตาม

ทกฎหมายก�าหนด

นกวจย : สามารถท�าการศกษาวจยในมนษยไดกอนมการประกาศใชพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ

(ฉบบท7)พ.ศ.2562การศกษาวจยในมนษยไมสามารถท�าไดเนองจากขอกฎหมายทหามมใหผใดเสพโดยเดดขาด

ไมวาจะเพอวตถประสงคใดกตามแตกฎหมายฉบบนเปดชองใหสามารถท�าได


1.3.2 ก�รเสพเพอคว�มบนเทง หรอนนทน�ก�ร

ประช�ชนทวไป : การเสพเพอความบนเทง หรอนนทนาการ ยงคงตองหาม เนองจากกฎหมาย

ฉบบนเปนการผอนปรนใหใชพชเสพตดเพอวตถประสงคทางการแพทยเทานน ดงนน หากเปนกรณทใชเพอความ

บนเทงในทางทผดกฎหมายฉบบนยงคงควบคมรบผดตามฐานความผดตอไป

1.3.3 ก�รใชกญช�ทฝ�ฝนกฎหม�ยผปวย

หากผปวยใชกญชาโดยไมไดไปเขารบการตรวจรกษาจากผประกอบวชาชพทผานการอบรมในหลกสตร

ทกระทรวงสาธารณสขก�าหนดและไมมใบรบรองหรอสงจายยาจากสถานททไดรบอนญาตจากส�านกงานคณะกรรมการ

อาหารและยาผปวยไมไดรบอนญาตในการครอบครองเปนการฝาฝนตองรบผดตามแตกรณไปหากการครอบครองม

ปรมาณกญชาเพยงเลกนอยไมเกนหาพนมลลกรม(หากรม)สามารถเขารบการบ�าบดฟนฟตามประกาศคณะรกษาความ

สงบแหงชาตฉบบท108/25572เรองการปฏบตตอผตองสงสยวากระท�าผดตามกฎหมายเกยวกบยาเสพตดเพอเขา

สการบ�าบดฟนฟและการดแลผผานการบ�าบดฟนฟหากมการครอบครองเกนกวาหาพนมลลกรม(หากรม)ด�าเนนการ

ตามกระบวนการยตธรรมตามฐานความผดตอไป

ผประกอบวช�ชพ : กรณสงจายยาทมสวนผสมของกญชาใหกบผปวยโดยไมผานการฝกอบรมและ

ไมไดรบใบอนญาตเปนการฝาฝนกฎหมายมโทษตามทเกยวของตอไป

บทกำ�หนดโทษ

ผฝาฝนหรอไมไดขอรบอนญาตในแตละฐานความผดเกยวกบกญชา

1. คว�มผดฐ�นผลต นำ�เข� หรอสงออก(มาตรา26/2)

จ�าคกไมเกน5ปและปรบไมเกน500,000บาท(มาตรา75วรรคแรก)

ถาเปนการผลตน�าเขาหรอสงออกเพอจ�าหนายจ�าคก1-15ปและปรบ100,000–1,500,000

บาท(มาตรา75วรรคสอง)

2. คว�มผดฐ�นจำ�หน�ย หรอมไวในครอบครองเพอจำ�หน�ย(มาตรา26/3)

ถามไมถงสบกโลกรมจ�าคกไมเกน5ปหรอปรบไมเกน100,000บาทหรอทงจ�าทงปรบ(มาตรา

76/1วรรคแรก)

ถามตงแตสบกโลกรมขนไปจ�าคก1-15ปและปรบ100,000–1,500,000บาท(มาตรา76/1

วรรคสอง)

3. คว�มผดฐ�นครอบครอง(มาตรา26/3)

จ�าคกไมเกน5ปหรอปรบไมเกน100,000บาทหรอทงจ�าทงปรบ(มาตรา76)

4. คว�มผดฐ�นเสพ(มาตรา58วรรคสอง)

จ�าคกไมเกน1ปหรอปรบไมเกน20,000บาทหรอทงจ�าทงปรบ(มาตรา92วรรคแรก)


1.4 สรปก�รดำ�เนนก�รกฎหม�ยเกยวกบกญช�ในประเทศไทยและววฒน�ก�รก�รเปลยนแปลง

ของกฎหม�ยจนถงปจจบน

พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 มบทบญญตบางประการทไมทนตอสถานการณปจจบน

ซงปรากฏขอมลวามการน�ากญชามาใชประโยชนทางการแพทยซงในหลายประเทศมการผอนปรนอนญาตใหประชาชน

ใชกญชาทางการแพทยได แตประเทศไทยกญชายงคงเปนยาเสพตดใหโทษประเภท 5 ตามพระราชบญญต

ยาเสพตดใหโทษพ.ศ.2522ก�าหนดหามการผลตน�าเขาสงออกจ�าหนายหรอมไวในครอบครองเวนแตรฐมนตรวาการ

กระทรวงสาธารณสขจะอนญาต โดยความเหนชอบของคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษเปนรายๆ ไป

นอกจากนมการก�าหนดบทหามเสพหรอใชในมนษยและมการก�าหนดโทษทงผเสพและผครอบครองไวดวย

ดงนนพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562จงมการปรบแกบทบญญตบางประการเพอเปด

โอกาสใหสามารถน�ากญชาไปใชประโยชนทางการแพทยและศกษาวจยภายใตการดแลและควบคมของแพทยทไดรบ

อนญาต และไดรบการอบรมหลกสตรการใชกญชาทางการแพทยทกระทรวงสาธารณสขใหการรบรอง เพอใหผปวย

ไดรบกญชาทมความปลอดภย เหมาะสม เปนไปตามหลกวชาการ อยางไรกตามแมวาจะมขอมลปรากฏวากญชาม

ประโยชนในทางการแพทย แตกญชายงคงเปนพชทมฤทธท�าใหเสพตด จงมความจ�าเปนตองใชดวยความระมดระวง

และอยในการดแลของแพทย ในพระราชบญญตฉบบน จงยงคงควบคมกญชาเปนยาเสพตดใหโทษ ในประเภท 5

สาระส�าคญของพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562สรปไดดงน

1.เพมองคประกอบของคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษ8หนวยงานเพอพจารณาเกยวกบยาเสพตด

ใหโทษในประเภท5(มาตรา3แกไขเพมเตมมาตรา9พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพ.ศ.2522)


2.ปรบลดขนตอนกระบวนการอนญาตตางๆใหสามารถด�าเนนการไดอยางรวดเรวขนไดแก

2.1 การอนญาตผลต น�าเขา สงออก ซงเดมก�าหนดใหรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขเปนผ

อนญาต โดยความเหนชอบของคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษ ปรบเปลยนเปนใหเลขาธการคณะกรรมการ

อาหารและยา เปนผอนญาต โดยความเหนชอบของคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษ (มาตรา 9 เพมมาตรา

26/2พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพ.ศ.2522)

2.2การอนญาตจ�าหนายหรอมไวในครอบครองปรบเปลยนเปน เลขาธการคณะกรรมการอาหาร

และยาเปนผอนญาตไดเอง(มาตรา9เพมมาตรา26/3พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพ.ศ.2522)

3.ก�าหนดวตถประสงคของการขออนญาตไวเฉพาะในกรณจ�าเปนเพอประโยชนของทางราชการการแพทย

การรกษาผปวย หรอการศกษาวจยและพฒนา ทงน ใหรวมถงการเกษตรกรรม พาณชยกรรม วทยาศาสตร หรอ

อตสาหกรรม เพอประโยชนทางการแพทยดวย (มาตรา9 เพมมาตรา26/2พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพ.ศ.

2522

4.ก�าหนดคณสมบตของผทจะขออนญาตผลตน�าเขาสงออกจ�าหนายหรอมไวในครอบครองซงยาเสพตด

ใหโทษในประเภท5ได(มาตรา9เพมมาตรา26/5พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพ.ศ.2522)ดงน

(1) หนวยงานของรฐทมหนาทศกษาวจยหรอจดการเรยนการสอนทางการแพทย เภสชศาสตร

วทยาศาสตร หรอเกษตรศาสตร หรอมหนาทใหบรการทางการแพทย เภสชกรรม หรอวทยาศาสตรหรอมหนาทให

บรการทางเกษตรกรรมเพอประโยชนทางการแพทยหรอเภสชกรรม หรอหนวยงานของรฐทมหนาทในการปองกน

ปราบปรามและแกไขปญหายาเสพตดหรอสภากาชาดไทย

(2)ผประกอบวชาชพเวชกรรมผประกอบวชาชพเภสชกรรมผประกอบวชาชพทนตกรรมผประกอบ

วชาชพการสตวแพทยชนหนง ผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทย ผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทยประยกต

หรอหมอพนบานตามกฎหมายวาดวยวชาชพการแพทยแผนไทยทงนผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทยและหมอ

พนบานใหเปนไปตามหลกเกณฑวธการและเงอนไขทรฐมนตรประกาศก�าหนดโดยความเหนชอบของคณะกรรมการ

(3)สถาบนอดมศกษาตามกฎหมายวาดวยสถาบนอดมศกษาเอกชนทมหนาทศกษาวจยและจดการ

เรยนการสอนเกยวกบทางการแพทยหรอเภสชศาสตร

(4) ผประกอบอาชพเกษตรกรรมทรวมกลมเปนวสาหกจชมชนซงจดทะเบยนตามกฎหมายวาดวย

การสงเสรมวสาหกจชมชน วสาหกจเพอสงคมตามกฎหมายวาดวยการนน หรอสหกรณการเกษตรซงจดทะเบยน

ตามกฎหมายวาดวยสหกรณซงด�าเนนการภายใตความรวมมอและก�ากบดแลของผขออนญาตตาม(1)หรอ(3)ทงน

ผ ประกอบอาชพเกษตรกรรมดงกลาว สามารถรวมผลตและพฒนาสตรต�ารบยาแผนโบราณหรอยาสมนไพรได

เพอประโยชนทางการแพทยภายใตความรวมมอและก�ากบดแลของผขออนญาตตาม(1)หรอ(3)ดวย

(5)ผประกอบการขนสงสาธารณะระหวางประเทศ

(6)ผปวยเดนทางระหวางประเทศทมความจ�าเปนตองนายาเสพตดใหโทษในประเภท5ตดตวเขามา

ในหรอออกไปนอกราชอาณาจกรเพอใชรกษาโรคเฉพาะตว

(7)ผขออนญาตอนตามทรฐมนตรโดยความเหนชอบของคณะกรรมการก�าหนดในกฎกระทรวง

ผขออนญาตตามวรรคหนง(2)(3)(4)และ(7)ในกรณทเปนบคคลธรรมดาตองมสญชาตไทยและม

ถนทอยในประเทศไทยในกรณทเปนนตบคคลตองจดทะเบยนตามกฎหมายไทยและกรรมการของนตบคคลหนสวน

หรอผถอหนอยางนอยสองในสามตองเปนผมสญชาตไทยและมสานกงานในประเทศไทย


5.ก�าหนดหนาทของผรบอนญาตไดแก

5.1 หามจ�าหนายนอกสถานททระบไวในใบอนญาต (มาตรา 10 แกไขมาตรา 27 พระราชบญญต

ยาเสพตดใหโทษพ.ศ.2522)

5.2จดท�าปายสถานทตามทไดรบอนญาตจดใหมการตรวจวเคราะหฉลากและเอกสารก�ากบการแยก

เกบยาเสพตดใหโทษในประเภท5เปนสดสวนจากยาหรอวตถอนกรณทมการสญหายตองแจงเปนหนงสอจดท�าบญช

รบ–จายยาเสพตดใหโทษและเสนอรายงานตอเลขาธการคณะกรรมการอาหารและยาเปนรายเดอนและรายป(มาตรา

11เพมมาตรา34/1มาตรา34/2มาตรา34/3และมาตรา34/4พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพ.ศ.2522)

6.ก�าหนดใหโฆษณายาเสพตดใหโทษในประเภท5ไดโดยตองไดรบอนญาตและตองเปนการกระท�าโดยตรง

ตอผประกอบวชาชพเวชกรรมผประกอบวชาชพทนตกรรมผประกอบวชาชพเภสชกรรมผประกอบวชาชพการสตวแพทย

ชนหนงทงนในกรณทเปนยาเสพตดใหโทษในประเภท5ใหรวมถงการโฆษณากบผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทย

ผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทยประยกต หรอหมอพนบานตามกฎหมายวาดวยวชาชพการแพทยแผนไทยดวย

(มาตรา12แกไขมาตรา48พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพ.ศ.2522)

7. ก�าหนดใหเสพยาเสพตดใหโทษในประเภท 5 ได เฉพาะเพอการรกษาโรคตามค�าสงของผประกอบวชาชพ

เวชกรรม ผประกอบวชาชพทนตกรรม ผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทย ผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทย

ประยกตหรอหมอพนบานตามกฎหมายวาดวยวชาชพการแพทยแผนไทยทไดรบใบอนญาตหรอเปนการเสพเพอการ

ศกษาวจยทงนต�ารบยาทเสพไดใหเปนไปตามทรฐมนตรประกาศก�าหนด(มาตรา13แกไขมาตรา58พระราชบญญต

ยาเสพตดใหโทษพ.ศ.2522)

8.ปรบปรงบทก�าหนดโทษเกยวกบยาเสพตดใหโทษในประเภท5(มาตรา171819แกไขมาตรา7576เพม

มาตรา76/179/1พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษพ.ศ.2522)

9. ก�าหนดภายในสามป ใหมการพจารณาทบทวนหลกเกณฑเกยวกบการอนญาตใหเหมาะสมและสอดคลอง

กบสถานการณและปรบปรงแกไขหลกเกณฑเกยวกบการอนญาตใหผลตน�าเขาสงออกจ�าหนายหรอมไวในครอบครอง

ซงยาเสพตดใหโทษในประเภท5เฉพาะกญชาทกหกเดอน(มาตรา20)

10. ก�าหนดภายในหาป ใหผขออนญาตผลต น�าเขา สงออก ตองเปนหนวยงานของรฐตามมาตรา 26/5 (1)

หรอเปนผขออนญาตตามมาตรา26/5(2)(3)(4)หรอ(7)ทด�าเนนการรวมกบหนวยงานของรฐตามมาตรา26/5(1)

ทงน ไมใชบงคบกบการขออนญาตผลตปรงยาส�าหรบคนไขเฉพาะรายของผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทย

ผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทยประยกต หรอหมอพนบานตามกฎหมายวาดวยวชาชพการแพทยแผนไทยและ

กรณการขออนญาตน�าเขาสงออกของผปวยทเดนทางระหวางประเทศ(มาตรา21)

11.ก�าหนดใหบคคล3กลมทมไวในครอบครองกญชาอยกอนวนทพระราชบญญตมผลใชบงคบเมอไดด�าเนน

การตามหลกเกณฑทก�าหนดภายในเกาสบวน ใหไมตองรบโทษ โดยบคคล 3 กลม ไดแก 1. กลมผมคณสมบตตาม

มาตรา 26/5 2. กลมผปวยทมความจ�าเปนตองใชกญชาเพอรกษาโรคเฉพาะตว 3. บคคลอนนอกเหนอจากกลม 1

และ2.ใหแจงการครอบครองและสงมอบกญชา(มาตรา22)

12.ก�าหนดบทเฉพาะกาลเพอรองรบค�าขออนญาตใบอนญาตรวมถงกฎกระทรวงระเบยบประกาศทยงคงม

ผลใชบงคบใหใชตอไปไดเทาทไมขดหรอแยงกบพระราชบญญตน(มาตรา232425และ26)


ลำ�ดบ ร�ยก�รของอนบญญต ส�ระสำ�คญ

1 (ราง)กฎกระทรวงการขออนญาตและการอนญาตผลตน�าเขาสงออกจ�าหนายหรอมไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษในประเภท5เฉพาะกญชาพ.ศ.....(อยระหวางการพจารณาของส�านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา)

ก�าหนดหลกเกณฑวธการและเงอนไขในการขออนญาตและการอนญาตผลตน�าเขาสงออกจ�าหนายหรอมไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษในประเภท5เฉพาะกญชา

2 (ราง)กฎกระทรวงการขออนญาตและการออกใบอนญาตเกยวกบโฆษณายาเสพตดใหโทษในประเภท4เฉพาะกญชาพ.ศ.....(อยระหวางการพจารณาของส�านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา)

ก�าหนดหลกเกณฑวธการและเงอนไขในการขออนญาตและฅการอนญาตเกยวกบโฆษณายาเสพตดใหโทษในประเภท4เฉพาะกญชา

3 ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองการแจงการมไวในครอบครองกญชาส�าหรบผมคณสมบตตามมาตรา26/5และบคคลอนทมใชผปวยตามมาตรา22(2)กอนพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562ใชบงคบใหไมตองรบโทษพ.ศ.2562(ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 26 กมภาพนธ 2562

มผลใชบงคบตงแตวนท 27 กมภาพนธ – 21 พฤษภาคม 2562)

ก�าหนดหลกเกณฑวธการและเงอนไขเกยวกบการแจงการมไวในครอบครองกญชาของผมคณสมบตตามมาตรา26/5บคคลอนทมใชผปวยตามมาตรา22(2)และผปวยทมความจ�าเปนตองใชเพอรกษาโรคเฉพาะตวกอนพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562ใชบงคบใหไมตองรบโทษ

4 ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองการครอบครองยาเสพตดใหโทษในประเภท5เฉพาะกญชาส�าหรบผปวยทมความจ�าเปนตองใชเพอรกษาโรคเฉพาะตวกอนพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562ใชบงคบใหไมตองรบโทษพ.ศ.2562 (ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 26 กมภาพนธ 2562 มผล

ใชบงคบตงแตวนท 27 กมภาพนธ – 21 พฤษภาคม 2562)

5 ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง การก�าหนดใหยาเสพตดใหโทษในประเภท 5 เฉพาะกญชาตกเปนของกระทรวงสาธารณสขหรอใหท�าลายกญชาทไดรบมอบจากบคคล ซงไมตองรบโทษ ตามมาตรา 22 แหงพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ (ฉบบท 7) พ.ศ. 2562 พ.ศ. 2562 (ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 26 กมภาพนธ 2562

มผลใชบงคบตงแตวนท 27 กมภาพนธ – 21 พฤษภาคม 2562)

1.5 อนบญญตทออกต�มคว�มในพระร�ชบญญตย�เสพตดใหโทษ (ฉบบท 7) พ.ศ. 2562

ไดแก



6 ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองก�าหนดต�ารบยาเสพตดใหโทษในประเภท5ทมกญชาปรงผสมอยทใหเสพเพอรกษาโรคหรอการศกษาวจยไดพ.ศ.2562(ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 11 เมษายน 2562)

-ก�าหนดประเภทของต�ารบยาเสพตดใหโทษใน

ประเภท5ทมกญชาปรงผสมอยทใหเสพเพอ

การรกษาโรคหรอการศกษาวจยได

-ก�าหนดรายชอต�ารบยาการแพทยแผนไทยและ

ต�ารบยาแผนไทยซงเปนบญชแนบทาย

ประกาศกระทรวงสาธารณสข7 ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองก�าหนดต�ารบยาเสพตดใหโทษในประเภท5ทมกญชาปรงผสมอยทใหเสพเพอรกษาโรคหรอการศกษาวจยได(ฉบบท2)พ.ศ.2562(ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 8 สงหาคม 2562)

8 ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองก�าหนดต�ารบยาเสพตดใหโทษในประเภท5ทมกญชาปรงผสมอยทใหเสพเพอรกษาโรคหรอการศกษาวจยได(ฉบบท3)พ.ศ.2562(ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 29 สงหาคม 2562)

9 ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองก�าหนดผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทยและหมอพนบานตามกฎหมายวาดวยวชาชพการแพทยแผนไทยทจะสามารถปรงหรอสงจายต�ารบยาทมกญชาปรงผสมอยไดพ.ศ.2562(ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 11 เมษายน 2562)

ก�าหนดหลกเกณฑวธการและเงอนไขส�าหรบผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทยและหมอพนบานทจะสามารถปรงหรอสงจายต�ารบยาทมกญชาปรงผสมอยได

10 ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองก�าหนดผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทยและหมอพนบานตามกฎหมายวาดวยวชาชพการแพทยแผนไทยทจะสามารถปรงหรอสงจายต�ารบยาทมกญชาปรงผสมอยได(ฉบบท2)พ.ศ.2562(ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 8 สงหาคม 2562)



11 ประกาศคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษเรองก�าหนดฉลากและเอกสารก�ากบยาเสพตดใหโทษในประเภท5หรอค�าเตอนหรอขอควรระวงการใชทภาชนะบรรจหรอหบหอบรรจยาเสพตดใหโทษในประเภท5ทผลตน�าเขาหรอสงออกส�าหรบยาแผนปจจบนซงมกญชาปรงผสมอยพ.ศ.2562(ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 4 กรกฎาคม 2562)

ก�าหนดหลกเกณฑวธการและเงอนไขทผรบอนญาตตองจดใหมขอก�าหนดในฉลากและเอกสารก�ากบยาเสพตดใหโทษในประเภท5เฉพาะกญชาส�าหรบยาแผนปจจบน

12 ประกาศคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษเรองการแสดงความจ�านงและการตรวจสอบผแสดงความจ�านงเปนผรบอนญาตตงแตวนทผรบอนญาตตายพ.ศ.2562(ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 4 กรกฎาคม 2562)

ก�าหนดหลกเกณฑวธการและเงอนไขในการแสดงความจ�านงและการตรวจสอบผแสดงความจ�านงขอเปนผรบอนญาตเพอประกอบกจการของผรบอนญาตทตายเพอใหการควบคมยาเสพตดใหโทษในประเภท5เฉพาะกญชา

13 ประกาศคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษเรองก�าหนดแบบการจดท�าบญชรบจายและรายงานเกยวกบการผลตการน�าเขาการสงออกการจ�าหนายการมไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษในประเภท5เฉพาะกญชาพ.ศ.2562(ประกาศราชกจจานเบกษาเมอวนท 4 กรกฎาคม 2562)

ก�าหนดแบบการจดท�าบญชรบจายและรายงานเกยวกบการผลตการน�าเขาการสงออกการจ�าหนายการมไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษในประเภท5เฉพาะกญชา


เอกส�รอ�งอง

1.ส�านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522. [2562]. [อนเทอรเนต]. [15 กรกฎาคม 2562].

เขาถงไดจาก:http://web.krisdika.go.th/data/law/law2/%C207/%C207-20-9999-update.pdf

2.“พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ (ฉบบท 7) พ.ศ. 2562” (2562, 18 กมภาพนธ). ราชกจจานเบกษา. เลม 136ตอนท 19 ก.

หนา1-16

3.“ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง การแจงการมไวในครอบครองกญชา ส�าหรบผมคณสมบตตามมาตรา 26/5และบคคลอน

ทมใชผปวยตามมาตรา22(2)กอนพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562ใชบงคบใหไมตองรบโทษพ.ศ.2562”

2562,26กมภาพนธ).ราชกจจานเบกษา.เลม136ตอนพเศษ49ง.หนา2-4

4.“ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง การครอบครองยาเสพตดใหโทษในประเภท 5 เฉพาะกญชา ส�าหรบผปวยทมความจ�าเปน

ตองใชเพอรกษาโรคเฉพาะตวกอนพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562ใชบงคบใหไมตองรบโทษพ.ศ.2562”

(2562,๒๖กมภาพนธ).ราชกจจานเบกษา.เลม136ตอนพเศษ49ง.หนา5-6

5.“ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองการก�าหนดใหยาเสพตดใหโทษในประเภท5เฉพาะกญชาตกเปนของกระทรวงสาธารณสขหรอ

ใหท�าลายกญชาทไดรบมอบจากบคคลซงไมตองรบโทษตามมาตรา๒๒แหงพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562

พ.ศ.2562”(2562,26กมภาพนธ).ราชกจจานเบกษา.เลม136ตอนพเศษ49ง.หนา7-8

6.“ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง ก�าหนดต�ารบยาเสพตดใหโทษในประเภท 5 ทมกญชาปรงผสมอยทใหเสพเพอรกษาโรคหรอ

การศกษาวจยไดพ.ศ.2562”2562,8สงหาคม).ราชกจจานเบกษา.เลม136ตอนพเศษ199ง.หนา11

7.“ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง ก�าหนดผประกอบวชาชพการแพทยแผนไทยและหมอพนบานตามกฎหมายวาดวยวชาชพ

การแพทยแผนไทยทจะสามารถปรงหรอสงจายตารบยาทมกญชาปรงผสมอยไดพ.ศ.2562”(2562,11เมษายน).ราชกจจานเบกษา.

เลม136ตอนพเศษ94ง.หนา28-29

8.“ประกาศคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษ เรอง ก�าหนดฉลากและเอกสารก�ากบยาเสพตดใหโทษในประเภท 5 หรอค�าเตอน

หรอขอควรระวงการใชทภาชนะบรรจหรอหบหอบรรจยาเสพตดใหโทษในประเภท5ทผลตน�าเขาหรอสงออกส�าหรบยาแผนปจจบน

ซงมกญชาปรงผสมอยพ.ศ.2562”(2562,4กรกฎาคม).ราชกจจานเบกษา.เลม136ตอนพเศษ167ง.หนา28-33

9.“ประกาศคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษเรองการแสดงความจ�านงและการตรวจสอบผแสดงความจ�านงเปนผรบอนญาตตงแต

วนทผรบอนญาตตายพ.ศ.2562”(2562,4กรกฎาคม).ราชกจจานเบกษา.เลม136ตอนพเศษ169ง.หนา22-23

10.“ประกาศคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษ เรองก�าหนดแบบการจดท�าบญชรบจายและรายงานเกยวกบการผลตการน�าเขา

การสงออก การจ�าหนาย การมไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษในประเภท 5 เฉพาะกญชาพ.ศ. 2562” (2562, 4 กรกฎาคม).

ราชกจจานเบกษา.เลม136ตอนพเศษ169ง.หนา24-27


บทท 2ขอบงชก�รใชประโยชนท�งก�รแพทย(แผนปจจบน และ แผนไทย palliative care)

2.1 ส�รสำ�คญ (Active ingredient)

กญชาประกอบดวยสารประกอบทางธรรมชาตอยมากถงประมาณ500ชนดซงมประมาณ100ชนดทจดเปน

สารประกอบในกลมcannabinoidsซงพบเฉพาะในกญชาโดยพบมากในดอกตวเมยทยงไมผสมพนธซงสวนนจดเปน

สวนส�าคญทน�ามาพฒนาผลตภณฑเพอใชทางการแพทยโดยสารส�าคญทเปนสารออกฤทธหลกคอdelta-9-tetrahy-

drocannobinol(THC)ซงมฤทธตอจตและประสาทอยางไรกตามพบวาสารนมการน�ามาใชประโยชนทางการแพทย

ไดเชนลดอาการคลนไสอาเจยนลดอาการปวดลดภาวะกลามเนอหดเกรงเพมความอยากอาหารและชวยใหนอนหลบ

สารส�าคญอกชนดคอcannabidiol(CBD)ซงไมมฤทธตอจตและประสาทแตมประโยชนทางการแพทยเชนควบคม

อาการชกอาการปวดและอาจมฤทธตานวตกกงวลทงนกญชาแตละสายพนธมปรมาณสดสวนของTHCและCBD

หลากหลายอยางมาก การพฒนาผลตภณฑกญชาทางการแพทยจ�าเปนตองมการศกษาเพอพฒนาสตรและอตราสวน

ความแรงของสารออกฤทธทตองการนอกจากนยงมสารประกอบกลมcannabinoilและterpenesอกหลายชนดซง

อาจมการศกษาเพมเตมในอนาคต ไดแก cannabigerol (CBG), tetrahydrocannabivarin (THCV), cannabinol

(CBN),cannabichromene(CBC),Myrcene,LinaloolและHumuleneเปนตน

2.2 เภสชวทย�

สารประกอบกลมcannabinoidsออกฤทธผานCannabinoidreceptorsหลกในรางกาย2ชนดไดแก

CB1 receptorพบมากในสมองนอกจากนยงพบทlymphoidorgan,vascularsmoothmusclecells,

duodenum,ileum,myentericplexus,lungsmoothmusclecellsและeyeciliarybodyการออกฤทธท

CB1receptorสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางการรบรอารมณรบกวนความจ�าและการเรยนรความสามารถในการ

ตดสนใจการควบคมการเคลอนไหวควบคมความดนเลอดควบคมการอาเจยนระบบภมคมกนความดนภายในลกตา

CB2 receptorพบมากใน lymphoid tissue, peripheral nerve terminals retina และ cerebellar

granulecellsmRNAการออกฤทธทCB2receptorสงผลกบระบบภมคมกนความดนภายในลกตาระบบภมคมกน

การควบคมการเคลอนไหว โดยทงสอง receptors มผลตอการปรบเปลยนการปลดปลอยสารสอประสาทนอกจากน

ยงออกฤทธผานnoncannabinoidreceptorsเชนผลตานการอาเจยนสวนมากเกดจากการฤทธของdelta-9-THC

ในการเปนantagonistท5-HT3receptorsและฤทธตานการชกเกดจากการฤทธของCBDผานGlycinereceptor

alpha3และGABAAreceptor


2.2.1 เภสชจลนศ�สตรของส�รประกอบ THC

ก�รสบ (Smoking)มระยะเวลาการเรมออกฤทธเรวท�าใหพบระดบTHCในเลอดสงแตระยะเวลาออกฤทธ

สนพบระดบยาสงสดภายใน30นาท และมฤทธอยนาน2-4ชวโมงแตเนองจากการสบมการสญเสยปรมาณTHC

ในระหวางกระบวนการสบไดถง40%ท�าใหไมทราบปรมาณTHCทเขาสรางกายอยางแนนอน

ก�รสดไอ (Vaporising) ใหผลการดดซมทเรวและพบระดบ THC ในเลอดสงเชนเดยวกบการสบกญชา

จะไดรบความรอนทอณหภมต�ากวาการสบ ท�าใหเกดสารพษนอยกวา การออกฤทธเกดขนภายใน 90 วนาท และ

ถงระดบสงสดภายใน15-30นาทและมฤทธอยนาน2-4ชวโมง

ก�รรบประท�น (Oral route) เชน รปแบบน�ามน แคปซล จะถกดดซมไดชากวา ระยะเวลาในการเรม

ออกฤทธอยางนอย30-90นาทชวประสทธผล(bioavailability)ของสารประกอบcannabinoidsรปแบบรบประทาน

มคาต�า (10 - 20%) เนองจากเกด first passmetabolism ผานตบ ระดบยาสงสดเกดขนใน 2 - 4 ชวโมง

หลงรบประทานและมฤทธอยนาน8-24ชวโมง

สเปรยฉดพนในชองป�ก (Oro-mucosal sprays) โดยทวไปจะออกฤทธหลง90นาทหลงจากฉดพนและ

มฤทธอยนานพอกบรปแบบรบประทานการปรบขนาดยาอาจงายกวารปแบบรบประทาน

ก�รใหย�เฉพ�ะท (Topical)เนองจากTHCเปนสารประกอบทไมชอบน�า(hydrophobic)จงไมสามารถ

ดดซมผานผวหนงสวนCBDและCBNสามารถซมผานผวหนงไดมากกวาTHC10เทาจงมแนวโนมทจะใชประโยชน

โดยใหยาเฉพาะท เชน แผนแปะและเจล เปนตน เวลาทเรมออกฤทธและระยะเวลาการออกฤทธของรปแบบน

ยงไมทราบแนชด


การเมตาบอลซมสารประกอบกลมcannabinoidsสวนมากเกดผานตบโดยCytochromeP450(CYP450)

และพบวาTHCมการสะสมในเนอเยอไขมนและถกปลดปลอยออกมาอยางชาๆ

การขบถาย THC และเมตาบอไลทถกก�าจดออกทางอจจาระและปสสาวะ ซงอาจใชเวลานานถง 5 วน

ในการก�าจด 80-90% ของขนาดยาทงหมดทไดรบออกจากรางกาย ดงนนจงสามารถตรวจพบ THC ในปสสาวะ

อกหลายวนหลงหยดยา

2.2.2 เภสชจลนศ�สตรของส�รประกอบ CBD

การสบพบวาชวปรมาณออกฤทธ (bioavailability)ของสารประกอบCBDมคาเฉลย31% (อยในชวง

11-45%)นอกจากนพบวาคาครงชวตของยาอยท31ชวโมงและเวลาทระดบยาสงสดในเลอดเรวกวาแบบรบประทาน

การใหยาดดซมทางชองปาก(Oromucosalroute)เชนสเปรยฉดพนในชองปากหรอหยดใตลน(Oromu-

cosaldrop/sprays)การใหCBDขนาด10และ20mgโดยวธการใชสเปรยฉดพนใหดดซมในชองปากไมวาจะเปน

รปแบบดดซมทางกระพงแกมหรอใตลนจะมระดบยาในเลอดสงสด(Cmax)เฉลยคอ2.5ng/mlและ3.3ng/ml

(ส�าหรบขนาดยา10และ20mgตามล�าดบ)ระยะเวลาทระดบยาในเลอดสงสด(Tmax)1.64-4.2ชวโมง

ส�าหรบCBDขนาด10และ20mgรปแบบน�ามนหยดใตลนจะมระดบยาในเลอดสงสดเฉลยใกลเคยงกนกบ

รปแบบสปรยคอ2.05ng/mlและ2.58ng/mlตามล�าดบระยะเวลาทระดบยาในเลอดสงสด(Tmax)2.17และ

1.67ชวโมง

สเปรยฉดพนในชองปากพบวาคาครงชวตของยาอยระหวาง1.44–10.86ชวโมงเมอใหยาในขนาด5-20

มลลกรม

การใหยารปแบบรบประทานพบวามคาแตกตางภายในและระหวางบคคลสงและพบวาคาครงชวตของการ

รบประทานอยางตอเนองอยท 2 - 5 วน สวนการศกษาทใหยารบประทาน CBD ขนาด 10 และ 20 มลลกรม

ครงเดยวพบวาคาครงชวตของยาอยท 1.09 และ 1.97 ชวโมง ตามล�าดบ คาเฉลยของเวลาทระดบยาในเลอดสงสด

(Tmax)อยท1.64-4.2ชวโมง

ก�รใหย�ท�งหลอดเลอดดำ� พบว�ค�ครงชวตของย�อยท 24 ชวโมง

เมอไดรบTHC:CBDในอตราสวน1:1พบวาความเขมขนของCBDทพบในพลาสมาต�ากวาTHC

การเมตาบอลซมคลายกบสารประกอบTHCกลาวคอเกดfirstpassmetabolismผานตบ

จากการศกษาในหลอดทดลองหลายการศกษาพบวาCBDไมมผลเปลยนแปลงเภสชจลนศาสตรของTHC

ไดแกtotalclearance,volumeofdistributionและterminaleliminationhalf-livesของTHCmetabolites

ก�รขบถ�ยCBDออกจากรางกายพบวาสวนใหญขบออกทางอจจาระในรปแบบทไมเปลยนแปลง


2.3 วธก�รสกด

เทคนคการสกดสารจากกญชาเพอใชทางการแพทยไดแก

2.3.1 ก�รสกดดวยตวทำ�ละล�ยแอลกอฮอล (Alcohol extraction) โดยสวนมากใชเอทานอล(ethanol)

เปนตวท�าละลายเพอสกดสารประกอบในกญชาออกมาและก�าจดตวท�าละลายแอลกอฮอลโดยการระเหยโดยการเลอก

ชนดของตวท�าละลายแอลกอฮอลตองค�านงถงความเปนพษเชนเมทานอลจดอยในclass2solventและตองมการ

ควบคมปรมาณทหลงเหลออยในสารสกดใหนอยกวา 3000 ppmและปรมาณทไดรบตอวนตองไมเกน 30 มลลกรม

เปนตนโดยกระบวนการสกดสามารถท�าในความดนบรรยากาศหรอภาวะสญญากาศ

2.3.2 ก�รสกดดวยค�รบอนไดออกไซด (Carbon dioxide extraction)วธนใชความดนสงและความรอน

ในการเปลยนคารบอนไดออกไซดเปนsupercriticalfluidวธนมคาใชจายของอปกรณและเครองมอทสงกวาการสกด

ดวยแอลกอฮอลแตมขอดคอไดผลผลตสงกวาและมการสญเสยวตถดบต�ากวาโดยรวมแลวจงเปนวธทไดรบความนยม

ในการสกดเพอน�าสารสกดมาใชประโยชนทางการแพทย

2.3.3 ก�รสกดดวยไฮโดรค�รบอน (Hydrocarbon extraction)วธนมกใชบวเทน (butane) เปนตวท�า

ละลายในการสกดโดยใหความรอนและเพมความดนท�าใหbutaneเปลยนสถานะจากของเหลวเปนไอซงงายตอการ

ก�าจดออกสารสกดทไดประกอบดวยTHC,CBDและสารประกอบอนๆรวมถงTerpinesอยางไรกตามวธนมขอเสย

คอกระบวนการจ�ากดบวเทน(butane)ออกตองมระบบไหลเวยนและน�ากลบมาใชใหมทดพอทงนเนองจากbutane

มความเปนพษตอมนษยสงตองมการตรวจวเคราะหและควบคมปรมาณทเขมงวดจงอาจไมใชวธทเลอกใชในการสกด

สารเพอน�ามาใชทางการแพทย

2.3.4 ก�รสกดโดยไมใชตวทำ�ละล�ย (Solvent-free extraction) ใชการบดและแรงท�าใหไดสวนโครงสราง

ผลกออกมาเรยกวาTrichomesซงกญชาจะพบTrichomesในดอกเพศเมยเมอแยกออกมาจากชอดอกจะมลกษณะ

คลายผงหรอละอองเกสรดอกไมและในTrichomesจะมcannabinoidsและterpenoidในปรมาณสง

2.4 ขอห�มใช คำ�เตอน หรอขอควรระวง

(1)หามใชในผทเคยแพกญชา

(2) หลกเลยงการใชกญชาในสตรมครรภ สตรใหนมบตร รวมถงสตรวยเจรญพนธทมไดคมก�าเนดหรอสตรท

วางแผนจะตงครรภ

(3)อาจท�าใหงวงซมจงไมควรขบขยานพาหนะหรอท�างานเกยวกบเครองจกรกลหรอท�างานทเสยงอนตราย

(4)ไมควรใชกญชาทมปรมาณสารออกฤทธTHC(delta-9-tetrahydrocannabinol)เดน(higherlevelsof

THCwithlittleifanyCBD)ในบคคลทอายต�ากวา25ปยกเวนในกรณทแพทยพจารณาแลววาผปวยไดรบประโยชน

มากกวาเสยง

(5)ไมควรใชกญชาในผปวยทมโรคหลอดเลอดหวใจหรอหลอดเลอดสมองทรนแรงเนองจากอาจท�าใหความดน

เลอดต�าบางครงอาจท�าใหความดนเลอดสงเปนลมหมดสตหวใจเตนเรวผดปกตกลามเนอหวใจตายและโรคหลอดเลอด

สมอง

(6)ไมควรใชกญชาในผปวยทมภาวการณท�างานของตบหรอไตบกพรองรนแรง


(7)ไมควรใชกญชาทมปรมาณสารออกฤทธTHC(delta-9-tetrahydrocannabinol)เดน(higherlevels

ofTHCwithlittleifanyCBD)โดยเฉพาะอยางยงกญชาทมสารTHCความเขมขนสงในผปวยทมประวตความผด

ปกตทางจตเวช (เชน โรคจต โรคจตเภทภาวะวตกกงวลและความผดปกตทางอารมณ) หรอมประวตครอบครวเปน

โรคจตเภท

(8)ไมควรใชตดตอกนเปนเวลานานเพราะอาจเกดการตดยาไดนอกจากแพทยสงหากใชเปนประจ�าควรประเมน

ผลการรกษาเปนระยะและควรปรกษาแพทยกอนหยดใชยาเพราะจ�าเปนตองปรบลดขนาดยาลงทละนอยเพอปองกน

ไมใหเกดอาการถอนยา

(9)ควรใชกญชาดวยความระมดระวงในผปวยทไดรบการรกษารวมกบยากลอมประสาทหรอยาทออกฤทธทาง

จตอนๆเนองจากเสรมฤทธกดประสาทสวนกลางหรอเพมผลกระทบทางจตประสาท

(10)ควรใชดวยความระมดระวงในผปวยทมประวตของการใชสารเสพตดรวมถงผมประวตตดสรา

(11)หากมอาการแพยาเชนมผนปากบวมตาบวมหนาบวมใหหยดใชยาและปรกษาแพทยหรอเภสชกร

(12)ควรเกบยาใหพนมอเดก

2.5 ขอบงใช ขอห�มใช และ คำ�เตอน/ขอควรระวง ท�งก�รแพทยแผนปจจบน

ขอตกลงเบองตน

แนวทางนไมแนะน�าใหใชผลตภณฑกญชาในการรกษา และ/หรอควบคมอาการของผปวยเปนการรกษา

ล�าดบแรก (first-line therapy) ในทกกรณ โดยเฉพาะผลตภณฑกญชาทางการแพทยทยงไมผานการรบรองต�ารบ

(unapprovedproducts)ยกเวนในกรณทไดรบขอมลทางการแพทยและเปนความประสงคของผปวยและครอบครว

ตามสทธขนพนฐาน

unapprovedproductsตองปลอดภยจากสารปนเปอนตางๆอาทสารโลหะหนกยาฆาแมลงยาฆาเชอ

ราและสารอนตรายอนๆในกรณทไมทราบอตราสวนของTHCและCBDในแตละผลตภณฑการใชอาจทาไดโดยใช

ปรมาณทนอยทสดและเพมขนาดทละนอยโดยสงเกตการตอบสนองและผลขางเคยงทไมพงประสงคทอาจเกดขน

การใช unapprovedproducts ตองค�านงถงความปลอดภยและประสทธผลกอนน�ามาใช รวมถงใหการ

ดแลตดตามผปวยอยางใกลชด

การใชผลตภณฑกญชาทางการแพทยควรจ�ากดเฉพาะกรณทการรกษาดวยวธมาตรฐานตางๆ ไมไดผล

หรออาจเกดผลขางเคยงทผปวยไมสามารถทนได

การใชผลตภณฑกญชาควรใชเพอเปนสวนเสรมหรอควบรวมกบการรกษาตามมาตรฐาน

ผสงใชผลตภณฑกญชาทางการแพทยควรเปนแพทยผเชยวชาญดานอายรกรรม และหรอเฉพาะโรค,

ทนตแพทยผเชยวชาญทใหการรกษานนๆหากไมใชผเชยวชาญเฉพาะทางผสงใชควรอยภายใตการก�ากบดแลหรอได

รบค�าแนะน�าในการรกษาผปวยจากบคคลดงกลาวขางตน

ผสงใช/ผจายผลตภณฑกญชาตองผานการอบรมหลกสตรการใชกญชาทางการแพทยทกระทรวงสาธารณสข

รบรองและไดรบอนญาตการเปนผสงใชผจายผลตภณฑกญชา


คำ�จำ�กดคว�ม

กญช�ท�งก�รแพทย หมายถง สงทไดจากการสกดพชกญชา เพอนาสารสกดทไดมาใชทางการแพทย

และการวจย ไมไดหมายรวมถงกญชาทยงคงมสภาพเปนพช หรอสวนประกอบใดๆ ของพชกญชา อาท ยอดดอก ใบ

ล�าตนรากเปนตน

ผลตภณฑกญช� หมายถง รปแบบหรอลกษณะของสารสกดจากกญชาทผานการเตรยมเพอน�ามาใชทาง

การแพทยกบผปวยอาทเมดสเปรยพนในชองปากน�ามนหยดใตลนแทงเหนบทวารหนกและอนๆ

Unapproved products หมายถงผลตภณฑกญชาทางการแพทยทยงไมผานการรบรองต�ารบจากส�านกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา

2.6 โรคและภ�วะทใชผลตภณฑกญช�ท�งก�รแพทย

ผลตภณฑกญช�ท�งก�รแพทยไดประโยชน

เนองจากมหลกฐานทางวชาการทมคณภาพสนบสนนชดเจนไดแก

1. ภ�วะคลนไสอ�เจยนจ�กเคมบำ�บด (chemotherapy induced nausea and vomiting) แพทย

สามารถใชผลตภณฑกญชาเพอรกษาภาวะคลนไสอาเจยนจากเคมบ�าบดภายใตขอพจารณาตอไปน

ไมแนะน�าใชผลตภณฑกญชาเปนการรกษาเรมตน

แนะน�าใหปรกษากบผปวยถงประโยชนและความเสยงของผลตภณฑกญชากอนใช

ใชผลตภณฑกญชาเพอรกษาอาการคลนไสจากเคมบ�าบดทรกษาดวยวธตางๆแลวไมไดผล

ไมแนะน�าใหใชในกรณของภาวะคลนไสอาเจยนทวไป

ไมแนะน�าใหใชในกรณของภาวะคลนไสอาเจยนในหญงตงครรภหรอมอาการแพทองรนแรง

แนะน�าใหใชผลตภณฑกญชาเปนการรกษาเสรมหรอควบรวมกบการรกษาตามมาตรฐาน

2. โรคลมชกทรกษ�ย�ก และโรคลมชกทดอตอย�รกษ� (intractable epilepsy)

ผสงใชควรเปนแพทยผเชยวชาญดานระบบประสาท และไดรบการอบรมการใชสารสกดจากกญชา เพอการ

รกษาผปวย

ใชในโรคลมชกทรกษายากในเดกไดแกDravetและLennox-GastautSyndrome

โรคลมชกทดอตอยารกษาตงแต2ชนดขนไปหากคาดวาจะเกดdrugsinteractionอาจพจารณา

ใชผลตภณฑกญชาทมcannabidiol(CBD)สง

แพทยผดแลผปวยโรคลมชกทเขาเกณฑโรคลมชกทรกษายากควรสงตอผปวยไปยงสถานบรการ

สขภาพระดบตตยภมเพอพบแพทยผเชยวชาญเฉพาะทางระบบประสาทเพอประเมนและใหการรกษาตอไปในกรณ

-ลมชกทยงควบคมดวยยาไมได

-ผปวยเดกทมอายต�ากวา2ป

-ผปวยลมชกทมความเสยงหรอไมสามารถทนตอผลขางเคยงของการรกษาลมชกได

-มความผดปรกตทางจตหรอมโรคจตรวมดวย

-มขอสงสยในการวนจฉยลกษณะลมชกหรอกลมอาการลมชก


3. ภ�วะกล�มเนอหดเกรง (spasticity) ในผปวยโรคปลอกประส�ทเสอมแขง (multiple sclerosis)

แพทยสามารถใชผลตภณฑกญชาในกรณทรกษาภาวะกลามเนอหดเกรงทดอตอรกษาภายใตขอพจารณาตอไปน

ไมแนะน�าใหใชเปนผลตภณฑกญชาเปนการรกษาเรมตน

แนะน�าใหปรกษากบผปวยถงประโยชนและความเสยงของผลตภณฑกญชากอนใช

แนะน�าใหใชในกรณทรกษาดวยวธมาตรฐานอยางเหมาะสม(รวมถงวธทไมใชยา)แลวไมไดผล

4. ภ�วะปวดประส�ท (neuropathic pain)

แพทยสามารถใชผลตภณฑกญชาในกรณทรกษาภาวะปวดประสาททดอตอการรกษาภายใตขอพจารณาตอไปน


แนะน�าใหปรกษากบผปวยถงประโยชนและความเสยงของผลตภณฑกญชาทใช

แนะน�าใหใชในกรณททดลองใชยาบรรเทาอาการปวดอยางสมเหตผลแลวแตผปวยยงคงมอาการปวด

แนะน�าใหใชผลตภณฑกญชาเปนการรกษาเสรมหรอควบรวมกบวธมาตรฐาน

ผลตภณฑกญช�ท�งก�รแพทยน�จะไดประโยชน (ในก�รควบคมอ�ก�ร)

ผลตภณฑกญชาประเภทนมหลกฐานทางวชาการทมคณภาพสนบสนนมจ�านวนจ�ากดซงตองการขอมลการ

ศกษาวจยเพอสนบสนนตอไป

อยางไรกตามในกรณทผปวยไดรบการรกษาดวยวธมาตรฐานแลวไมสามารถควบคมอาการของโรคไดหากจะ

น�าผลตภณฑกญชามาใชกบผปวยเฉพาะรายปฏญญาเฮลซงกของแพทยสมาคมโลก(ค.ศ.2013)ขอ37ระบวามความ

เปนไปไดหากไมมวธการรกษาอนๆหรอมวธการรกษาแตไมเกดประสทธผลภายหลงจากไดปรกษาหารอผเชยวชาญและ

ไดรบความยนยอมจากผปวยหรอญาตโดยชอบธรรมแลวแพทยอาจเลอกวธการทยงไมไดพสจนหากมดลยพนจวาวธ

การนนๆ อาจชวยชวตผปวย ฟนฟสขภาพ หรอลดความทกขทรมานของผปวยได วธการดงกลาวควรน�าไปเปน

วตถประสงคของการวจยโดยออกแบบใหประเมนความปลอดภยและประสทธผลควบคกนไป รวมถงตองบนทกขอมล

ผปวยทกรายและหากเหมาะสมควรเผยแพรใหสาธารณะไดทราบ

การใชผลตภณฑกญชาเพอรกษาผปวยเฉพาะรายและด�าเนนการการเกบขอมลวจยควบคกนไป ซงอาจม

รปแบบการวจยในลกษณะการวจยเชงสงเกต(observationalstudy)และ/หรอการวจยจากสถานการณทใชรกษา

ผปวยจรง(actualusedresearch)โรคและภาวะของโรคในกลมนอาท

1.ผปวยทไดรบการดแลแบบประคบประคอง(palliativecare)

2.ผปวยมะเรงระยะสดทาย(end-statecancer)

3.โรคพารกนสน

4.โรคอลไซเมอร

5.โรควตกกงวลไปทว(generalizedanxietydisorders)

6.โรคปลอกประสาทอกเสบ(demyelinatingdiseases)อนๆอาทneuromyelitisopticaและ

autoimmuneencephalitis


การใชผลตภณฑกญชาเพอจดการความปวดในผปวยไดรบการดแลแบบประคบประคอง หรอผปวยในวาระ

สดทายของชวต(endoflife)ซงเปนการตดสนใจของผรกษามขอแนะน�าดงน


ผปวยทไดรบยาแกปวดอยางสมเหตผลแลวยงมอาการปวดมากทงทยาแกปวดทไดรบอยในปรมาณ

ทเหมาะสมแลว

แนะน�าใหใชผลตภณฑกญชาเปนการรกษาเสรมหรอควบรวมกบวธการรกษาตามมาตรฐาน

ผลตภณฑกญช�ท�งก�รแพทยอ�จไดประโยชน (ในอน�คต)

การใชกญชารกษาโรคมะเรง มความจ�าเปนตองศกษาวจยถงประสทธผลของกญชาในหลอดทดลองความ

ปลอดภยและประสทธผลในสตวทดลอง กอนการศกษาวจยในคนเปนล�าดบตอไป เนองจากในปจจบนขอมลหลกฐาน

ทางวชาการทสนบสนนวากญชามประโยชนในการรกษาโรคมะเรงชนดตางๆยงมไมเพยงพอแตสมควรไดรบการศกษา

วเคราะหอยางละเอยดดงนนผปวยโรคมะเรงจงควรไดรบการรกษาตามวธมาตรฐานทางการแพทยในปจจบนหากเลอก

ใชเฉพาะผลตภณฑกญชาในการรกษาโรคมะเรงแลวอาจทาใหผปวยเสยโอกาสในการรกษามะเรงทมประสทธผลดวย

วธมาตรฐานได

ขอแนะนำ�กอนตดสนใจใชผลตภณฑกญช�ท�งก�รแพทย

1. คว�มสมพนธระหว�งแพทยกบผปวย (physician-patientrelationship)เปนพนฐานในการใหการยอมรบ

การรกษาพยาบาลแพทยควรมนใจวามความสมพนธกบผปวยดเพยงพอกอนการใชผลตภณฑกญชาผปวยควรไดรบการ

ตรวจทางการแพทยและบนทกในเวชระเบยนผปวยรวมถงการประเมนผปวยวามความเหมาะสมทจะใชผลตภณฑกญชา

หรอไม

2. ก�รประเมนผปวย (patient evaluation) ควรบนทกขอมลการตรวจทางการแพทย และรวบรวมขอมล

ประวตทเกยวของกบอาการทางคลนกของผปวย

3. ก�รแจงใหทร�บและตดสนใจรวมกน (informed and shared decisionmaking) โดยใหขอมลราย

ละเอยดของการรกษาทไดรบอยในปจจบนดานประสทธผล ผลขางเคยงและคณภาพชวต การใชผลตภณฑกญชากบ

ผปวยควรเปนการตดสนใจรวมกนระหวางแพทยผรกษาและผปวย แพทยควรอธบายใหผปวยเขาใจถงความเสยงและ

ประโยชนของผลตภณฑกญชาความหลากหลายและมาตรฐานการเตรยมผลตภณฑกญชาอาจท�าใหผลทเกดกบผปวย

มความแตกตางกน กรณทผปวยไมสามารถตดสนใจไดดวยตนเอง แพทยควรแจงใหญาตหรอผดแลทราบถงความเสยง

และผลทคาดวาจะไดรบจากการใชผลตภณฑกญชาซงสงผลตอการวางแผนการรกษาและการยนยอมรกษา

4. ขอตกลงก�รรกษ�รวมกน (treatment agreement) วตถประสงคและแผนการรกษาควรแจงใหผปวย

ทราบตงแตแรกและทบทวนอยางสม�าเสมอรวมถงความเหมาะสมในการเลอกวธรกษาของแตละบคคล

5. เงอนไขทเหม�ะสม (qualifyingcondition)ปจจบนยงไมมหลกฐานทางวชาการดานประสทธผลของการ

ใชผลตภณฑกญชาในทางการแพทยเพยงพอการตดสนใจสงใชขนอยกบความเชยวชาญและประสบการณของแพทยใน

ประเดนขอบงใชความเหมาะสมและความปลอดภยของผปวยแตละคน


6. ก�รตดต�มอย�งตอเนองและปรบแผนก�รรกษ� (ongoingmonitoringandadaptingthetreatment

plan)แพทยควรประเมนการตอบสนองของการใชผลตภณฑกญชากบผปวยอยางสม�าเสมอทงสขภาพในภาพรวมและ

ผลลพธเฉพาะดานรวมถงผลขางเคยงทอาจเกดขน

7. ก�รใหคำ�ปรกษ�และก�รสงตอ (consultation and referral) ผปวยทมประวตการใชสารเสพตดและ

ปญหาโรคทางจต จ�าเปนตองไดรบการประเมนและใหการรกษาเปนกรณพเศษ แพทยผรกษาควรขอค�าปรกษาหรอ

สงตอผปวยไปพบผเชยวชาญเฉพาะดาน

8. ก�รบนทกเวชระเบยน (medical records) การบนทกขอมลผปวยอยางเหมาะสมจะชวยสนบสนนการ

ตดสนใจในการแนะน�าการใชกญชาเพอวตถประสงคทางการแพทย การบนทกในเวชระเบยนควรครบถวนสมบรณ

ซงอาจมผลทางกฎหมายควรลงวนทและลายเซนก�ากบไวในการบนทกแตละครง

ขอมลทควรปร�กฎในเวชระเบยน

ประวตผปวยการทบทวนปจจยเสยงตางๆ

ผลการรกษาทไดรบมากอนการประเมนผปวยการวนจฉยและการใหการรกษารวมถงผลตรวจ

ทางหองปฏบตการ

การใหค�าแนะน�าผปวยรวมถงการท�าความเขาใจกบความเสยงประโยชนทไดรบผลขางเคยงและ

ผลการรกษาทอาจพบไดหลากหลาย

ผลการประเมนผปวยอยางตอเนองและการก�ากบตดตามผลทเกดกบผปวย

ส�าเนาการลงนามในขอตกลงรกษารวมถงค�าแนะน�าในการดแลความปลอดภยและไมน�าผลตภณฑ

กญชาไปใหผอน

9.การมผลประโยขนทบซอนของแพทย (physicianconflictsof interest)แพทยผสงใชผลตภณฑกญชา

ตองไมมผลประโยชนทบซอนทงทางตรงและทางออม

ก�รว�งแผนก�รรกษ�ดวยผลตภณฑกญช�

แนะน�าใหใชผลตภณฑกญชาในการทดลองรกษาระยะสนเพอประเมนประสทธผลในการรกษาผปวยแผนการ

รกษาควรมความชดเจนในประเดนตอไปน

1.วางเปาหมายการรกษาการเรมและการหยดใชและหารอรวมกบผปวยใหชดเจนในประเดนทเกยวของกบ

อาการของผปวยทรบการรกษาดวยกญชาอาทหยดเมออาการคลนไส/อาเจยนลดลงอาการปวดดขนในกรณทสาเหต

สามารถกาจดไดเปนตน

2.การบรหารจดการโดยแพทยเวชปฏบตทวไป(generalpractitioner;GP)ควรมเอกสารจากแพทยผเชยวชาญ

เฉพาะทางรบรองการใชผลตภณฑกญชารกษาอาการของผปวยเฉพาะรายอาทการรกษาแบบประคบประคองเปนตน

3.มกระบวนการจดการความเสยงเชนการบรหารยาและความถของการจายยาโดยการจายยาเปนรายสปดาห

หากมขอสงสยวาผปวยอาจเพมขนาดยาดวยตนเอง

4. ก�ากบตดตาม โดยการทบทวนทกสปดาห/ 2 สปดาห/ ทกเดอน รวมถง การตรวจทางหองปฏบตการ

การทบทวนโดยผเชยวชาญการตรวจอนๆตามความจ�าเปนโดยเฉพาะดานการรกษา


5. ใหผปวยลงนามยนยอม โดยไดรบทราบขอมลเกยวกบผลตภณฑกญชาทใชในการรกษา ผลขางเคยงทอาจ

เกดขนและเปาหมายของการรกษารวมถงการหยดเมอการรกษาไมไดประโยชน

6. ใหค�าแนะน�าผปวยวา ไมควรขบขยานพาหนะ และท�างานกบเครองจกรกลเมอใชผลตภณฑกญชาทาง

การแพทย

ก�รเรมใชผลตภณฑกญช�ในท�งก�รแพทย

เมอพจารณาแลววาจ�าเปนตองใชผลตภณฑกญชากบผปวย ผสงใชควรซกประวตอยางละเอยดกอนเรม

การสงใชดงน

ก�รซกประวต

1.อาการส�าคญปจจบนทจะใชผลตภณฑกญชามาใชในรกษา/บรรเทาอาการ

2.ประวตเจบปวยในปจจบนโดยเฉพาะ

โรคหลอดเลอดหวใจโรคตบและโรคไต

การรกษาทไดรบมากอนแลวไมไดผล(รวมถงระยะเวลาทรกษาและเหตผลทหยด)

3.ประวตเจบปวยในอดต

4.ประวตเจบปวยทางจตและโรคทางจตเวชโดยเฉพาะโรคจตเภท(schizophrenia)และอาการทาง

จตจากการไดรบยารกษาพารกนสนยารกษาสมองเสอม(cholinesteraseinhibitor)

5.พฤตกรรมเสยงทสมพนธกบการตดสารเสพตดผทเคยใชหรอใชกญชาในปจจบนอาจไมเปนขอหาม

แตควรระมดระวงและจดการความเสยงของการเสพตด

การตดนโคตนในบหร

การตดแอลกอฮอล

การใชยาทผดกฎหมายมากอน

6.ประวตดานสขภาพของครอบครวรวมสขภาพจตโดยเฉพาะโรคจตเภท(schizophrenia)

7.ประวตทางสงคม(การสนบสนนจากสงคมและครอบครวในการใชกญชาในการรกษาโรคของผปวย)

8.ตรวจรางกายตามความเหมาะสม

9.ตรวจเพมเตมอนๆตามความจ�าเปน

10.ทบทวนการใชยา

ยาบางชนดทผปวยใชอาจมปฏกรยากบผลตภณฑกญชา

ความเสยงของผลขางเคยงตางๆจากการใชผลตภณฑกญชา

หมายเหต ขอ4,5และ6อาจพจารณาใชnon-psychoactivecannabispreparation

ขน�ดย� และก�รบรห�รย�

1.ไมมขนาดยาเรมตนทแนนอนในผลตภณฑกญชาแตละชนดขนาดยาทเหมาะสมขนกบลกษณะของ

ผปวยแตละคนและปรบตามแตละผลตภณฑโดยเรมตนขนาดต�าและปรบเพมขนาดชาๆจนไดขนาดยาเหมาะสมทให

ผลการรกษาสงสดและเกดผลขางเคยงต�าสดขนาดยาในระดบต�ามโอกาสเกดผลขางเคยงนอย


2.ผทเรมตนรกษาและไดรบผลตภณฑกญชาเปนครงแรกควรเรมตนทขนาดต�ามากๆหากเกดผลขางเคยง

2.1ปรบลดขนาดยาเมอพบอาการ

มนเวยนศรษะ(dizziness)

เสยความสมดล(lossofcoordination)

หวใจเตนชา(bradycardia)

ความดนโลหตผดปรกต(abnormalbloodpressure)

2.2หยดใชทนทเมอพบอาการ

สบสน(disorientation)

กระวนกระวาย(agitation)

วตกกงวล(anxiety)

ประสาทหลอน(hallucination)

โรคจต(psychosis)

3.การใหสารสกดจากกญชาในครงแรกควรใหเวลากอนนอนและมผดแลใกลชดเนองจากอาจเกดผลขางเคยงได

4.เนองจากยงไมมขอมลการใชสารสกดกญชาในรปน�ามนหากเทยบเคยงกบการใช

สารสกดกญชาทมcannabidiol(CBD)สงขอมลของการวจยคลนกของepidiolex®(CBDใน

ลกษณะน�ามน)แนะใหใชCBDขนาด5-20mgตอkgซงเปนขนาดยาส�าหรบเดกกอนเรมรกษาควรตรวจการท�างาน

ของตบ(liverfunctiontest)เปนขอมลเบองตนภายหลงเรมตนใหการรกษา2สปดาหและทก2สปดาหภายหลง

เพมปรมาณทใชในแตละครง(3)เนองจากCBDจะเพมระดบของยาหลายชนดรวมถงยากนชกเมอใชรวมกบCBDซง

พบอบตการณของตบอกเสบสงขนดงนนเมอเรมคมอาการชกของผปวยไดแลวควรลดขนาดยาอนๆทใชลง

สารสกดกญชาทขนทะเบยนSativex®(nabiximol)ในรปสเปรยซงมสดสวนโดยประมาณของ

THC:CBD=1:1แนะน�าใหใช1สเปรย(THC2.7mgและCBD2.5mg)ตอวนและเพมปรมาณการใชไดสงสด12

สเปรยตอวน(THC32.4mgและCBD30mg)

5.ผสงใชตองเฝาระวงและตดตามความปลอดภยของการใชสารสกดกญชาและเกบรวบรวมขอมลของขนาด

ยาทใชโดยเฉพาะเมอใชในผสงอายและผทมอายนอย

ขอห�มใชผลตภณฑทม THC เปนสวนประกอบ (1)

1.ผทมประวตแพผลตภณฑทไดจากการสกดกญชาซงอาจเกดจากสวนประกอบอนๆและ/หรอสารทเปนตว

ท�าละลาย(solvent)ทใชในการสกด

2.ผทมอาการรนแรงของunstablecardio-pulmonarydisease(angina,peripheralvasculardisease,

cerebrovasculardiseaseและarrhythmia)หรอมปจจยเสยงของโรคหลอดเลอดหวใจ

3.ผทเปนโรคจตมากอนหรอมอาการของโรคอารมณแปรปรวน(concurrentactivemooddisorder)หรอ

โรควตกกงวล(anxietydisorder)

4.หลกเลยงการใชในสตรมครรภสตรทใหนมบตรรวมถงสตรวยเจรญพนธทไมไดคมก�าเนดหรอสตรทวางแผน

จะตงครรภเนองจากมรายงานการศกษาพบวามทารกคลอดกอนก�าหนดทารกน�าหนกตวนอยรวมถงพบcannabinoids

ในน�านมแมได


ขอควรระวงอนๆ

1.การสงใชผลตภณฑกญชาทมTHCเปนสวนประกอบในผปวยทมอายต�ากวา25ปเนองจากผลขางเคยงท

เกดขนสงผลตอสมองทก�าลงพฒนาได ดงนน ผสงใชควรวเคราะหความเสยงทอาจเกดขนกอนการสงใชผลตภณฑจาก

กญชา

2.ผทเปนโรคตบ

3.ผปวยทตดสารเสพตดรวมถงนโคตนหรอเปนผดมสราอยางหนก

4.ผใชยาอนๆโดยเฉพาะยากลมopioidsและยากลอมประสาทอาทbenzodiazepines

5.ผปวยเดกและผปวยสงอายเนองจากยงไมมขอมลทางวชาการมากเพยงพอในสองกลมนกระบวนการme-

tabolismของผสงอายจะชากวาจงดเหมอนวามการตอบสนองตอกญชาไดสงกวาดงนนการใชจงควรเรมตนในปรมาณ

ทนอยและปรบเพมขนชาๆ

หมายเหตขอ3และ4อาจพจารณาใชnon-psychoactivecannabispreparation

ปฏกรย�ระหว�งย�ของส�รสำ�คญในกญช�

1. ยาอนทสงผลใหระดบยาในเลอดของ THC และ CBD เปลยนแปลงเนองจากสาร THC และ CBD ถก

metabolizedโดยcytochromeP450(cyp)หลายชนดดงน

-THCถกmetabolizedโดยCYP2C9,CYP2C19และCYP3A4

-CBDถกmetabolized โดยCYP2C19และCYP3A4 เปนสวนใหญและถกmetabolized

สวนนอยโดยCYP1A1,CYP1A2,CYP2C9และCYP2D6

ดงนนการใชTHCและCBDรวมกบยาอนทมผลยบยงCYPP450โดยเฉพาะCYP2C19และCYP3A4

เชนfluoxetineอาจมผลทาใหระดบTHCและCBDในเลอดสงขนจนเกดอาการขางเคยงได

ในทางตรงกนขาม ถาใช THC และ CBD รวมกบยาทมฤทธเปน enzyme induces เชน rifampicin,

carbamazepineจะทาใหระดบTHCและCBDในเลอดลดลง

2.THCและCBDมฤทธเปลยนแปลงระดบยาอนเนองจากTHCและCBDมผลเปนทงenzymeinducer

และenzymeinhibitorดงน

-THCมผลเหนยวนาCYP1A2

-THCมผลยบยงCYP2C9,CYP2D6และCYP3A4ซงอาจสงผลใหยาอนทถกmetabolized

ดวยCYPเหลานจะมระดบยาสงขนเชนwarfarin(ถกmetabolizedดวยCYP2C9)มผลใหINRสงขนได

-มผลยบยงCYP1A1,CYP1A2,CYP1B1,CYP2B6,CYP2C19,CYP3A4และCYP2C9

อยางแรง ดงนน การใช CBD รวม กบยาอนทถกmetabolized ดวย CYP เหลาน warfarin, clobazam (ถก

metabolizedดวยCYP3A4และCYP2C19),ยากลมfluoroquinolones(ถกmetabolizedดวยCYP1A2),

ยากลมdihydropyridines(ถกmetabolizedดวยCYP3A4)จะมระดบยาสงขนซงอาจเกดอาการขางเคยงได

ดงนน การใชกญชาทางการแพทย ตองระวงปฏกรยาระหวางยากบยาอนทผปวยใชอยกอนดวย เพอความ

ปลอดภยของผปวย


2.7 บญชร�ยชอตำ�รบย�แผนไทย

บญชรายชอต�ารบขอบงใชขนาดและวธใชขอหามใชขอควรระวงและขอมลเพมเตมของต�ารบยาการแพทย

แผนไทยและต�ารายาแผนไทยแนบทายประกาศคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษเรองก�าหนดฉลากและเอกสาร

ก�ากบยาเสพตดใหโทษทภาชนะบรรจหรอหบหอบรรจยาเสพตดใหโทษในประเภท5ทผลตน�าเขาหรอสงออกส�าหรบ

ยาแผนไทยซงมกญชาปรงผสมอยพ.ศ.....

จำ�นวน 16 ตำ�รบ

ชอตำ�รบย� ทม�ของตำ�รบย�

1. ยาอคคนวคณะ คมภรธาตพระนารายน

2. ยาศขไสยาศน คมภรธาตพระนารายน

3. ยาแกลมเนาวนารวาโย ต�ารายาศลาจารกในวดพระเชตพนวมลมงคลาราม

4. ยาน�ามนสนนไตรภพ ต�ารายาศลาจารกในวดพระเชตพนวมลมงคลาราม,

จารกต�ารายาวดราชโอรสารามวรวหาร

5. ยาแกลมขนเบองสง ต�ารายาศลาจารกในวดพระเชตพนวมลมงคลาราม

6. ยาไฟอาวธ แพทยศาสตรสงเคราะหเลม1พระยาพศณประสาทเวช

7. ยาแกนอนไมหลบ/ยาแกไขผอมเหลอง แพทยศาสตรสงเคราะหเลม1พระยาพศณประสาทเวช

8. ยาแกสณฑฆาตกลอนแหง แพทยศาสตรสงเคราะหเลม2พระยาพศณประสาทเวช

9. ยาอมฤตโอสถ แพทยศาสตรสงเคราะหเลม2พระยาพศณประสาทเวช

10. ยาอไภยสาล เวชศกษาพระยาพศณประสาทเวช

11. ยาแกลมแกเสน เวชศาตรวณณณา

12. ยาแกโรคจต อายรเวทศกษา(ขนนทเทสสขกจ)เลม2

13. ยาไพสาล อายรเวทศกษา(ขนนทเทสสขกจ)เลม2

14. ยาทารดสดวงทวารหนกและโรคผวหนง อายรเวทศกษา(ขนนทเทสสขกจ)เลม2

15. ยาท�าลายพระสเมร คมภรแพทยไทยแผนโบราณเลม2ขนโสภตบรรณลกษณ

16. ยาทพยาธคณ คมภรแพทยไทยแผนโบราณเลม2ขนโสภตบรรณลกษณ


1. ย�อคคนวคณะ (คมภรธ�ตพระน�ร�ยณ)

ขอบงใช แกคลนเหยนอาเจยนทเกดจากไฟยอยอาหารผดปกต ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชา น�ากระสายยาทใช -น�าผงรวง -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม(anticoagulant) และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรคแผลเปอย เพปตกโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอนเนองจากเปนต�ารบยารสรอน ขอมลเพมเตม 1.ตกกะขาคนหมายถงไฟยอยอาหารหรอไฟในชองทองทเพมมากผดปกต(ก�าเรบ) ซงมกสมพนธหรอเกดจากปตตะก�าเรบ 2.วสมามนทาคนอนทพลหมายถงไฟยอยอาหารทมลกษณะทไมสม�าเสมอหรอไม คงทเชนบางมอกนอาหารไดมากเนองจากไฟยอยอาหารมก�าลงแรง แตพอถงมอตอไปมอาการเบอหรอไมอยากรบประทานอาหารเนองจากไฟยอย อาหารหรออคนออนก�าลงลงลกษณะหรออาการขนๆลงๆหรอไมแนนอนหรอ ไมสม�าเสมอของไฟยอยอาหารเปนผลจากความผดปกตของ“วาตะ”หรออาจ กลาวอกอยางวา“วาตะท�าใหไฟยอยอาหารมลกษณะทไมแนนอน” 3.ยามรสรอนผปวยทมภาวะโรคกระเพาะอาหารควรรบประทานหลงอาหาร 4.ชออนในต�ารายาเกรดอคควชณะ,ยาชออคควฒนะ,ยาชออคน

2.ย�ศขไสย�ศน (คมภรธ�ตพระน�ร�ยน)

ขอบงใช ชวยใหนอนหลบเจรญอาหาร ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ1ครงกอนนอน น�ากระสายยาทใช -น�าผง -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช -หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป -หามใชรวมกบยาทมฤทธกดระบบประสาทสวนกลางเชนยานอนหลบและ ยาตานการชกรวมทงแอลกอฮอลหรอสงทมแอลกอฮอลผสมอย


ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม(anticoagulant) และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล(propranolol), ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน(rifampicin)เนองจากต�ารบนม พรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชยาอยางตอเนองโดยเฉพาะอยางยงในผปวยทมความผดปกตของ ตบไตเนองจากอาจเกดการสะสมของการบรและเกดพษได -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรคแผลเปอย เพปตกผปวยโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอนเนองจากเปนต�ารบยา รสรอน -ยานอาจท�าใหงวงซมไดควรหลกเลยงการซบขยานพาหนะหรอท�างานเกยวกบ เครองจกรกล

3. ย�แกลมเน�วน�รว�โย (ตำ�ร�ย�ศล�จ�รกในวดพระเชตพนวมลมงคล�ร�ม)

ขอบงใช แกลมเนาวนารวาโย ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน น�ากระสายยาทใช -น�าผง -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม (anticoagulant)และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล (propranolol),ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน (rifampicin)เนองจากต�ารบนมพรกไทยในปรมาณสง ขอมลเพมเตม ลมเนาวนารวาโยเปนลมทท�าใหมอาการเจบแปลบทปลายมอปลายเทา คลายปลาดกยอกตนคอตงแขงเกรงหนคอไมได


4. ย�นำ�มนสนนไตรภพ (ตำ�ร�ย�ศล�จ�รกในวดพระเชตพนวมลมงคล�ร�ม, จ�รกตำ�ร�ย� วดร�ชโอรส�ร�มวรวห�ร)

ขอบงใช แกกษยเหลก ขน�ดและวธใช -ใชน�ามนทารดทองนวดคลงบรเวณรอบสะดอถงชายโครง ทศตามเขมนาฬกา3วนกอนแลวจงรบประทานน�ามน -การรบประทานครงละ1ชอนชาวนละ1ครงกอนอาหารเชา เปนเวลา3วน ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม (anticoagulant)และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล (propranolol),ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน (rifampicin)เนองจากต�ารบนมพรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรค แผลเปอยเพปตกผปวยโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอน เนองจากเปนต�ารบยารสรอน -ควรระวงการใชในผปวยโรคไทรอยด -ควรระวงการใชในผปวยทมอาการอาหารไมยอย(กรณการรบประทานยา) -ควรระวงการใชยาอยางตอเนองโดยเฉพาะอยางยงในผปวยทมความ ผดปกตของตบไตเนองจากอาจเกดการสะสมของการบรและเกดพษได ขอมลเพมเตม -กษยเหลกเปนกษยอนเกดจากอปปาตกะโรคชนดหนงเกดจากลม อดแนนแขงเปนดานอยในทองนอยผปวยมอาการเจบปวดทองแขง ลามขนไปถงยอดอกกนอาหารไมไดเปนตน

5. ย�แกลมขนเบองสง(ตำ�ร�ย�ศล�จ�รกในวดพระเชตพนวมลมงคล�ร�ม)

ขอบงใช แกลมขนเบองสง ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน น�ากระสายยาทใช -น�าผงรวง -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป


ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม (anticoagulant)และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล (propranolol),ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน (rifampicin)เนองจากต�ารบนมพรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรค แผลเปอยเพปตกผปวยโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอน เนองจากเปนต�ารบยารสรอน ขอมลเพมเตม 1.ลมขนเบองสงเปนโรคลมทท�าใหมอาการปวดศรษะตาแดงหตาฝาฟาง หออออนเพลยสวงสวายเปนตน 2.ดองดงจะตองฆาฤทธกอนน�าไปปรงยา

6. ย�ไฟอ�วธ(แพทยศ�สตรสงเคร�ะห เลม 1 พระย�พศณประส�ทเวช)

ขอบงใช แกลมจกเสยดปวดมวนทองแกดานเสมหะ ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน น�ากระสายยาทใช -น�ามะนาว -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม (anticoagulant)และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล (propranolol),ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน (rifampicin)เนองจากต�ารบนมพรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรค แผลเปอยเพปตกผปวยโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอน เนองจากเปนต�ารบยารสรอน ขอมลเพมเตม -ดานเสมหะหมายถงเสมหะทคงดางในล�าไสท�าใหทองแขงปวดมวน


7. ย�แกนอนไมหลบ /ย�แกไขผอมเหลอง (แพทยศ�สตรสงเคร�ะห เลม 1 พระย�พศณประส�ทเวช)

ขอบงใช 1.แกนอนไมหลบ 2.แกไขผอมเหลองมอาการตวสนเสยงสนออนเพลยไมมก�าลง ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน น�ากระสายยาทใช -น�ามะพราวน�าผงน�าสมสาน�าตาลทรายกระทอสดน�าเบญจทบทมตม -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช -หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป -หามใชรวมกบยาทมฤทธกดระบบประสาทสวนกลางเชนยานอนหลบ และยาตานการชกรวมทงแอลกอฮอลหรอสงทมแอลกอฮอลผสมอย ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม (anticoagulant)และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล (propranolol),ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน (rifampicin)เนองจากต�ารบนมพรกไทยในปรมาณสง -ยานอาจท�าใหงวงซมไดควรหลกเลยงการขบขยานพาหนะหรอท�างาน เกยวกบเครองจกรกล -ควรระวงในผทประกอบอาชพทางน�าหรอผทรางกายตองสมผสความเยน เปนเวลานานเพราะจะท�าใหเปนตะครวตรงบรเวณทองได ขอมลเพมเตม 1.ไขผอมเหลองเกดจากธาตลมก�าเรบสงผลใหนอนไมคอยหลบเบออาหาร เมอเปนเรอรงรางกายผายผอมซดเหลองออนเพลยและไมมก�าลง ซงอาจเกดจากหลายสาเหตเซนโรครดสดวง 2.รดสดวงเปนโรคกลมหนงเกดไดกบอวยวะตางๆของรางกายเซน ตาจมกล�าไสทวารหนกต�าราการแพทยแผนไทยวาม18ชนด แตละชนดมอาการและชอเรยกแตกตางกนไปบางชนดอาจมตงหรอ กอนเนอเกดขนทอวยวะนนเชนรดสดวงตารดสดวงทวารหนก (ขอมลจากพจนานกรมศพทแพทยและเภสชกรรมแผนไทย ฉบบราชบณฑตยสภาพ.ศ.2559หนา457)


8. ย�แกสนฑฆ�ต กลอนแหง (แพทยศ�สตรสงเคร�ะห เลม 2 พระย�พศณประส�ทเวช)

ขอบงใช บรรเทาอาการทองผกเปนพรรดกอาการปวดเมอยทวรางกายมอชาเทาชา ปวดศรษะหนามดวงเวยนจกเสยดทองแนนหนาอกทเกดจากโทสนฑฆาต และกลอนแหง ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน น�ากระสายยาทใช -น�าผง -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม(anticoagulant) และยาตานการแขงตวซองเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล(propranolol), ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน(rifampicin)เนองจากต�ารบน มพรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรคแผลเปอย เพปตกผปวยโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอนเนองจากเปนต�ารบยารสรอน -ควรระวงการใชยานในผปวยสงอาย ขอมลเพมเตม -ตองฆาฤทธดองดงกอนน�าไปปรงยา

9. ย�อมฤตโอสถ(แพทยศ�สตรสงเคร�ะห เลม 2 พระย�พศณประส�ทเวช)

ขอบงใช แกลมกษย ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม(anticoagulant) และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล(propranolol), ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน(rifampicin)เนองจากต�ารบนม พรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรคแผลเปอย เพปตกผปวยโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอนเนองจากเปนต�ารบยารสรอน -ควรระวงการใชยานในผปวยสงอาย ขอมลเพมเตม -ลมกษยเปนลมทท�าใหผอมแหงแรงนอยท�าใหมนตงมอเทาออนแรงเปนตน


10. ย�อไภยส�ล (เวชศกษ� พระย�พศณประส�ทเวช)

ขอบงใช แกโรคทางลมบรรเทาอาการจกเสยดแนน ขนาดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน ขอหามใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม(anticoagulant) และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล(propranolol), ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน(rifampicin)เนองจากต�ารบน มพรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรคแผลเปอย เพปตกผปวยโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอนเนองจากเปนต�ารบยารสรอน ขอมลเพมเตม -ยาอไภยสาลเปนสตรต�ารบเดยวกนกบยาอภยสาลในบญชยาหลกแหงชาต ป2561เพยงแตในบญชยาหลกแหงชาตไมไดใสกญชาในสตรต�ารบ เนองจากเสนอต�ารบยากอนทพ.ร.บ.ยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562 ประกาศใช

11. ย�แกลมแกเสน (เวชศ�ตรวณณณ�)

ขอบงใช แกลมในเสนบรรเทาอาการมอเทาชาออนแรง ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน น�ากระสายยาทใช -น�าผงน�าสมสา -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม(anticoagulant) และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล(propranolol), ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน(rifampicin)เนองจากต�ารบนม พรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรคแผลเปอย เพปตกผปวยโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอนเนองจากเปนต�ารบยารสรอน -ควรระวงการใชยานในผปวยสงอาย


ขอมลเพมเตม -ลมในเสนเปนลมทพดประจ�าอยตามเสนตางๆในรางกายเซนลมจนทกระลา พดอยในเสนอทาลมสญทกลาพดอยในเสนปงคลาเมอลมเหลานผดปกต จะท�าใหผปวยมอาการปวดหรอชาตามแนวเสนทลมนนพดประจ�าหรอบรเวณ ใกลเคยงเปนตน(ขอมลจากพจนานกรมศพทแพทยและเภสชกรรมแผนไทย ฉบบราชบณฑตยสภาพ.ศ.2559หนา470)

12. ย�แกโรคจต (อ�ยรเวทศกษ� (ขนนทเทสสขกจ) เลม 2)

ขอบงใช แกโรคลมทท�าใหกงวลเครยดนอนไมหลบ ขน�ดและวธใช -รบประทานครงแรกครงละ0.468กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน -ถานอนไมหลบรบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน น�ากระสายยาทใช -น�ารอนแทรกพมเสน -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช -หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป -หามใชในผทใชยาลดความดนโลหต ขอควรระวง -ควรระวงการใชยาต�ารบทมระยอมเปนสวนประกอบเนองจากสารส�าคญซงมฤทธ ในการลดความดนคอสารreserpineและอลคาลอยดอนๆหากไดรบในขนาด ทสงเกนไปจะเปนพษตอระบบประสาทมผลกดการท�างานของประสาทท�าให เกดอาการวงเวยนศรษะปากแหงคดจมกทองรวงมนงงหนามดใจสนซม มอแขนสนหรอถงขนหวใจหยดเตนได ขอมลเพมเตม 1.ยาแกโรคจตต�ารบนเปนต�ารบยาตามหนงสออายรเวทศกษา(ขนนทเทสสขกจ) เลม2.ทงนไมไดหมายถงโรคจตในความหมายของการแพทยแผนปจจบน (โรคทางจตเวชและไบโพลา) 2.ระยอมจะตองฆาฤทธกอนน�าไปปรงยา

13. ย�ไพส�ล (อ�ยรเวทศกษ� (ขนนทเทสสขกจ) เลม 3)

ขอบงใช แกโรคลมแกหดไอมเสมหะ ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน น�ากระสายยาทใช -น�าผงน�าออยแดงน�านมโค -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน


ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม(anticoagulant) และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล(propranolol), ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน(rifampicin)เนองจากต�ารบนม พรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรคแผลเปอย เพปตกผปวยโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอนเนองจากเปนต�ารบยารสรอน -ควรระวงการใชยาอยางตอเนองโดยเฉพาะอยางยงในผปวยทมความผดปกตของ ตบไตเนองจากอาจเกดการสะสมของการบรและเกดพษได -ควรระวงการใชยานในผปวยสงอาย

14. ย�ท�รดสดวงทว�รหนกและโรคผวหนง(อ�ยรเวทศกษ� (ขนนทเทสสขกจ) เลม 2)

ขอบงใช ทาแกรดสดวงทวารหนกและทาแกโรคผวหนง(เชนเรอนกวางเรอนมลนก) ขน�ดและวธใช ทาบรเวณรอบรดสดวงทวารหนกหรอทาบรเวณผวหนงทมอาการ ขอควรระวง ควรระวงการใชกบผทแพสวนประกอบของต�ารบ ขอมลเพมเตม -เรอนกวางเมอจะบงเกดนนเกดขนตามขอมอและขอเทาและก�าดนตนคอกระ ท�าใหเปนน�าเหลองลามออกไปครนตองยาเขากแหงเขาบางทกหายขาด บางทกไมหายแตไมตายเปนแตล�าบาก -เรอนมลนกเมอจะบงเกดนนผดขนมาเปนแวนเปนวงขนตามผวหนงเลกกม ใหญกมมสขาวนงๆขอบนนนนดสณฐานดงกลากพรรนยท�าใหคน ถาแกเขาลามไปทงตวพยาธอนนหายบางมหายบาง

15. ย�ทำ�ล�ยพระสเมร (คมภรแพทยไทยแผนโบร�ณ เลม 2 ขนโสภตบรรณลกษณ)

ขอบงใช แกลมจกเสยดลมปะทะอกลมตามดหหนกปวดหวมนตงลมเมอยขบในรางกาย ลมสะดงและสนไปทงตวลมเปลยวด�าลมอมพฤกษอมพาตลมปตฆาต ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน น�ากระสายยาทใช -น�าออยแดงน�านมโค -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา๑๘ป


ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม(anticoagulant) และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล(propranolol), ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน(rifampicin)เนองจากต�ารบนม พรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนเลอดสงโรคหวใจโรคแผลเปอยเพปตก โรคกระเพาะอาหารและโรคกรดไหลยอนเนองจากเปนต�ารบยารสรอน -ควรระวงการใชยานในผปวยสงอาย -ควรระวงการใชยาอยางตอเนองโดยเฉพาะอยางยงในผปวยทมความผดปกตของ ตบไตเนองจากอาจเกดการสะสมของการบรและเกดพษได ขอมลเพมเตม -ลมเปลยวด�าเปนโรคลมชนดหนงเกดจากการกระทบกบความเยนมากจนเปน ตะครวผปวยมอาการกลามเนอเกรงอยางรนแรงกระตกท�าใหเจบปวดบรเวณ ทเปนมากมกแกโดยการนวดจดบรเวณตาตมดานในหรออาจรกษาดวย ยาสงขวไชยหรอยาท�าลายพระสเมร(ขอมลจากพจนานกรมศพทแพทยและ เภสชกรรมแผนไทยฉบบราชบณฑตยสภาพ.ศ.2559หนา472)

16. ย�ทพย�ธคณ (คมภรแพทยไทยแผนโบร�ณ เลม 2 ขนโสภตบรรณลกษณ)

ขอบงใช แกกลอน5ประการทท�าใหจกเสยดเปนพรรดกเปนกอนในทองเจบเมอยขบ ตามรางกายปากเปรยวกนอาหารไมรรสนอนไมหลบ ขน�ดและวธใช รบประทานครงละ2กรมวนละ2ครงกอนอาหารเชาและเยน น�ากระสายยาทใช -น�าผง -ถาหาน�ากระสายยาไมไดใหใชน�าตมสกแทน ขอห�มใช หามใชในหญงตงครรภหญงใหนมบตรผทมไขและผทมอายต�ากวา18ป ขอควรระวง -ควรระวงการรบประทานรวมกบยาในกลมสารกนเลอดเปนลม(anticoagulant) และยาตานการแขงตวของเลอด(antiplatelets) -ควรระวงการใชรวมกบยาเฟนโทอน(phenytoin),โพรพราโนลอล(propranolol), ทออฟลลน(theophylline)และไรแฟมพซน(rifampicin)เนองจากต�ารบน มพรกไทยในปรมาณสง -ควรระวงการใชในผปวยโรคความดนโลหตสงโรคหวใจผปวยโรคแผลเปอย เพปตกโรคกระเพาะอาหารและกรดไหลยอนเนองจากเปนต�ารบยารสรอน -ควรระวงการใชยานในผปวยสงอาย ขอมลเพมเตม 1.กลอน5ประการไดแกกลอนดนกลอนน�ากลอนลมและกษยกลอน 2.ดองดงจะตองฆาฤทธกอนน�ามาปรงยา



1.QueenslandHealth.Clinicalguidance:fortheuseofmedicinalcannabisproductsinQueensland2018[cited12

March2019].Availablefrom:https://www.health.qld.gov.au/__data/assets/pdf_file/0023/634163/med-cannabis-clin-

ical-guide.pdf.

2.DeapartmentofHealth.Clinicalguidanceoncannabisformedicaluse[cited19March2019].Availablefrom:

https://health.gov.ie/wp-content/uploads/2018/07/Clinical-guidance-on-cannabis-for-medical-use.pdf.

3.BritishPaediatricNeurologyAssociation.Guidanceontheuseofcannabis-basedproductsformedicinalusein

childrenandyoungpeoplewithepilepsy2018[cited31March2019].Availablefrom:https://www.bpna.org.uk/

userfiles/BPNA_CBPM_Guidance_Oct2018.pdf.

4.MacCallumCA,RossoEB.Practicalconsidrationsinmedicalcannabisadministrationanddosing.EurJInternMed

2018;49:12-9.

5.WhitingPF,WolffRF,DeshpandeS,DiNisioM,DuffyS,HernandezAV,etal.CannabinoidsforMedicalUse:A

SystematicReviewandMeta-analysis.JAMA2015;313(24):2456-73.

6.SmithLA,AzariahF,LavenderVT,StonerNS,BettiolS.Cannabinoidsfornauseaandvomitinginadultswith

cancerreceivingchemotherapy.TheCochranedatabaseofsystematicreviews2015;12(11):CD009464.

7.AllanGM,RamjiJ,PerryD,TonJ,BeahmNP,CrispN,etal.Simplifiedguidelineforprescribingmedicalcannabi-

noidsinprimarycare.CanFamPhysician2018;64(2):111-20

8.TowardOptimizedPractice.PEERsimplifiedguideline:medicalcannabisclinicalpracticeguideline2018[cited

15March2019].Availablefrom:http://www.topalbertadoctors.org/download/2238/Medical%20Cannabinoid%20

CPG.pdf?_20180320184543.

9.DevinskyO,CrossJH,LauxL,MarshE,MillerI,NabboutR,etal.Trialofcannabidiolfordrug-resistantseizuresin

theDravetSyndrome.NewEnglJMed2017;376(21):2011-20.

10.DevinskyO,MarshE,FriedmanD,ThieleE,LauxL,SullivanJ,etal.Cannabidiolinpatientswithtreatment-re-

sistantepilepsy:anopen-label interventionaltrial.LancetNeurol2016;15(3):270-8.ZajicekJ,FoxP,SandersH,

WrightD,VickeryJ,NunnA,etal.Cannabinoidsfortreatmentofspasticityandothersymptomsrelatedtomultiple

sclerosis(CAMSstudy):multicentrerandomisedplacebo-controlledtrial.Lancet2003;362(9395):1517-26.

11.NugentSM,MorascoBJ,O’NeilME,FreemanM,LowA,KondoK,etal.Theeffectsofcannabisamongadults

withchronicpainandanoverviewofgeneralharms:asystematicreview.AnnInternMed2017;167(5):319-31.

12.WorldMedicalAssociation.WorldMedicalAssociationDeclarationofHelsinki:ethicalprinciplesformedical

researchinvolvinghumansubjects.JAMA2013;310(20):2191-4.

13.DepartmentofConsumerAffair.Guidelinefortherecommendationofcannabisformedicalpurposes2018

[cited13April2019].Availablefrom:https://www.mbc.ca.gov/Publications/guidelines_cannabis_recommendation.

pdf.

14.LucasCJ,GaleHisP,SchneiderJ.Thepharmacokineticsandthepharmacodynamicsofcannabinoids.Br.JClin

Pharmacol2018;84:2477-82.


15.AlsherbinyMA,LiCG.MedicinalCannabis-Potentialdruginteractions.Medicines2019;6:3;doi:10.3390/medi-

cines6010003.

16.ClinicalGuidance:fortheuseofmedicinalcannabisproductsinQueensland

17.https://www.health.qld.gov.au/__data/assets/pdf_file/0023/634163/med-cannabis-clinical-guide.pdf

18.https://www.pharmout.net/medicinal-cannabis-consultants/extraction-winterization-filtration/

19. https://www.analyticalcannabis.com/articles/the-best-cannabis-extraction-methods-for-marijuana-concen-

trates-300434

20.PharmacologyofMarijuana,JournalofAddictionResearch&Therapy,ThersillaOberbarnscheidtandNormanS

Miller

21.https://www.omicsonline.org/open-access/pharmacology-of-marijuana-2155-6105-S11-012.php?aid=84733

22.ประกาศคณะกรรมการควบคมยาเสพตดใหโทษเรองก�าหนดฉลากและเอกสารก�ากบยาเสพตดใหโทษในประเภท5หรอค�าเตอน

หรอขอควรระวงการใชทภาชนะบรรจหรอหบหอบรรจยาเสพตดใหโทษในประเภท5ทผลตน�าเขาหรอสงออกส�าหรบยาแผนปจจบน

ซงมกญชาปรงผสมอยพ.ศ.2562

23.ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองก�าหนดต�ารบยาเสพตดใหโทษในประเภท5ทมกญชาปรงผสมอยทใหเสพเพอรกษาโรคหรอการ

ศกษาวจยไดพ.ศ.2562

24.คมภรธาตพระนารายน(ฉบบใบลาน).กรมหลวงวงสาฯกรมหมนไชยนาทประทานพ.ศ.2459.

25. ชยนต พเชยรสนทร, แมนมาส ชวลต, วเชยร จรวงส. ค�าอธบายต�าราพระโอสถพระนารายณ ฉบบเฉลมพระเกยรต 72 พรรษา

มหาราชา5ธนวาคมพทธศกราช2542.พมพครงท2.กรงเทพฯ:ส�านกพมพอมรนทรและมลนธภมปญญา.2548.

26. โรงเรยนแพทยแผนโบราณ. ต�ารายาศลาจารกในวดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธ) พระนคร, พระบาทสมเดจพระนงเกลา

เจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาใหจารกไวเมอพ.ศ.2375ฉบบสมบรณ,2505.

27.จารกต�ารายาวดราชโอรสารามวรวหาร.กรงเทพฯ:กรมศลปากร,2545.หนา128.

28.พจนานกรมศพทแพทยและเภสชกรรมแผนไทยฉบบราชบณฑตยสภาพ.ศ.2559.

29.พศณประสาทเวช,พระยา.แพทยศาสตรสงเคราะหเลม1.กรงเทพฯ:โรงพมพไทยสพานยศเส;ร.ศ.128.

30.นทเทส(ถมรตน)พมชศร.อายรเวทศกษา(ขนนทเทสสขกจ)เลม2.กรงเทพฯ:พรอมจกรการพมพ;2561.

31.สมวรกจพศาล.เวชศาตรวณณณาต�าราแพทยแบบเกาเลม5เรยบเรยงตามต�าราของทานพระยาประเสรฐสารทด�ารง(หน)บดา.

กรงเทพฯ:พศาลบรรณนต;2460หนา974.

32.ขนโสภตบรรณลกษณ(อ�าพนกตตขจร).คมภรแพทยไทยแผนโบราณเลม2.กรงเทพฯ:โรงพมพอตสาหกรรมการพมพ;2504.


บทท 3แนวท�งก�รดแลผปวยทไดรบกญช� ในกรณฉกเฉน

3.1 แนวท�งก�รดแลผปวยทเกดอ�ก�รไมพงประสงคจ�กก�รใชกญช� ในกรณฉกเฉน

อาการของภาวะพษจากกญชามระดบความรนแรงและอาการแสดงแตกตางกนไปตามชวงอายและปรมาณ

ทไดรบโดยในผปวยเดกจะแสดงอาการทางระบบประสาทเดนกวาเชนการเดนเซ(Ataxia),การวนวายและเคลอนไหว

อยางไมมจดประสงค(Hyperkinesia,Excessiveandpurposelessmotoractivityoftheextremities),อาการ

งวงซม(Lethargy)และการไมรสกตว(Prolongedcoma)ซงอาจเปนอนตรายถงแกชวต

3.2 ระดบคว�มรนแรงของภ�วะพษจ�กกญช�

1. ระดบเลกนอยถงปานกลาง ไดแก อาการงวงซมผอนคลาย เวยนศรษะการเปลยนแปลงระดบ

ความรสตและอารมณอาการกลามเนอกระตกและการเดนเซนอกจากนยงพบวาหากไดรบกญชาโดยการสดดม/สบ

ผปวยจะมอาการเจบคอไอหลอดลมอกเสบมน�ามกหรอเยอบโพรงจมกอกเสบได

2.ระดบรนแรงไดแกการเปลยนแปลงระดบความรสตรมานตาขยายโคมารวมถงอาการทางระบบ

หวใจและหลอดเลอดและระบบหายใจรวมดวย

3.3 อ�ก�รแสดงของภ�วะพษจ�กกญช�ต�มระบบ โดยภ�วะพษจ�กกญช�ไมมกลมอ�ก�ร

จำ�เพ�ะ

1.Vitalsigns :Hypothermia/Hyperthermia,Tachycardia/Bradycardia,

Hypotension/Hypertension

2.Generalappearance :Conjunctivitis,Chemosis,Mydriasis,Nystagmus

3.Cardiovascular :Brugadasyndrome,Acutecoronarysyndrome,Atrialfibrillation

4.Respiratory :Acuteexacerbation,Bronchitis,Pneumonitis,Pneumothorax

5.Neurological :Stroke,Seizure,Coma,Drowsiness,Stupor,Dizziness,Euphoria,

Moodswing,Alterationofconsciousness,Ataxia

6.Gastrointestinal :Nausea,vomiting(CannabinoidHyperemesisSyndrome

โดยเฉพาะผใชกญชาอยางตอเนอง),Pancreatitis

7.Urological :Acuteurinaryretention

8.Psychological :psychosis,agitation


3.4 แนวท�งก�รรกษ�พษจ�กกญช�ในภ�วะฉกเฉนส�ม�รถจำ�แนกไดดงน

3.4.1 แนวท�งปฏบตสำ�หรบชดปฏบตก�รฉกเฉนกอนถงโรงพย�บ�ล กรณผปวยมอาการทางจตประสาทเชนเหนภาพหลอนหแววท�ารายตนเองหรอผอน

ก�รประเมนคว�มเสยงก�รเกดอนตร�ยและคว�มรนแรง ดงน 1.มแกนน�าชมชนหรอต�ารวจณทเกดเหตหรอไม

2.ประเมนอนตรายณทเกดเหตไดแกอาวธเชนไมมดปนและใหต�ารวจปลดอาวธกอนเขาปฏบตการ

3.หากผปวยมอาวธใหรกษาระยะหางจากผปวยประมาณ8-10เมตร

4.หากสภาพแวดลอมปลอดภยใหประเมนผปวยเบองตนอยางรวดเรวโดยคนหาภาวะคกคามตอชวต

ใชหลกการประเมน AVPU :

A (Alert) : ความรสกตวดพดคยท�าตามค�างอกได

V (Verbal stimuli) : การตอบสนองตอเสยงเชนเรยกลมตาหนหนาตามเสยง

P (Painful stimuli) : การตอบสนองตอความเจบปวดเชนการปดมอถกต�าแหนงทเจบ

U (Unresp onsive) :การไมตอบสนองหรอไมรสกตว

5.รายงานขอมลกลบศนยรบแจงเหตและสงการเพอขอค�าปรกษาหากประเมนแลวความเสยงเกน

ความสามารถชดปฏบตการใหรองขอการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของ

ทกษะก�รสอส�ร ณ จดเกดเหต

กรณผปวยไมมภาวะคกคามตอชวตและมความจ�าเปนตองสอสารกบผปวยระหวางรอทมสนบสนนให

ใชหลกการสอสารดงน

1.เรยกชอผปวยดวยน�าเสยงเปนมตรนมนวลพดชาๆ

2.ไมโตเถยงขมขหรอกระตนอารมณผปวย

3.พยายามใหผปวยไดระบายความรสกโดยการพดแมจะเปนทางลบ

4.ไมตอบรบหรอปฏเสธเงอนไขหรอขอตอรองของผปวย

5.สรางความไววางใจและเบยงเบนความสนใจ

ก�รจำ�กดพฤตกรรมผปวย

หากผปวยไมใหความรวมมอและประเมนวามความจ�าเปนตองจ�ากดพฤตกรรมสามารถด�าเนนการดงน

1.แจงญาตใหทราบถงความจ�าเปนในการผกยดผปวย

2.เตรยมบคลากรในพนทอยางนอย4-5คนกอนเขาหาผปวย

3.เตรยมอปกรณในการผกยดผปวยซงควรเปนผาทมความแขงแรงเหนยวแตนมเชนผาหม

ผาปแห/อวนขนาดใหญผาขาวมาเปนตน

4.ใหบคคลทผปวยไวใจหรอรจกพดคยเพอเบยงเบนความสนใจดานหนาโดยบคลากร4คน

ใหเขาจากดานหลงพรอมกนโดย2คนจบแขนซาย/ขวาและ2คนจบขาซาย/ขวา

แลวใชผามดแขนผปวยแนบกบล�าตว


ก�รนำ�สงผปวย

1.ควรผกยดผปวยใหตดกบstretcherบนรถพยาบาลตลอดระยะทาง

2.น�าญาตหรอผทรประวตการรกษาของผปวยโดยสามารถมาดวยอยางนอย1คน

3.ประสานศนยรบแจงเหตเพอใหขอมลส�าคญแกหองฉกเฉนของโรงพยาบาลปลายทางเพอการเตรยมการ

3.4.2 แนวท�งก�รรกษ� ณ หองฉกเฉน

ขอแนะนำ�ก�รคดกรองผปวย

1.การคดกรองผปวยภาวะพษจากกญชาสามารถใชระบบการคดกรองมาตรฐานได

2. กรณผปวยมอาการทางจตประสาท ควรเฝาระวงความรนแรงทอาจเกดขนตอบคลากรและผรบ

บรการอนๆณหองฉกเฉนเชนพฤตกรรมรนแรงทางกายและวาจาการพกอาวธภาวะหลอนหรอควบคมพฤตกรรม

ตนเองไมไดประวตท�ารายตนเองหรอบคคลอนประวตการใชสารเสพตดโดยใชมาตรการความปลอดภยของผปวยและ

บคลากรสาธารณสข(PatientandPersonnelSafety:2PSafety)

ก�รประเมนผปวยฉกเฉน

กรณผปวยภาวะวกฤตแพทยสามารถใหการรกษาตามหลกการรกษาผปวยฉกเฉนไดแกการประเมน

และดแลAirway,Breathing,CirculationและDisabilitiesโดยภาวะพษกญชาไมมยาตานพษจ�าเพาะ

ขอเสนอแนะห�กผปวยมภ�วะหรออ�ก�รต�งๆ ดงน

1.ภาวะcomaหรอrespiratorydepressionใหดแลทางเดนหายโดยการใสทอชวยหายใจ

2.ภาวะhypotensionนอกจากการใหสารน�าแลวยงพบวาการจดผปวยใหอยในทาTrendelenburg

positionอาจมประโยชน

3.ภาวะtachycardiaสามารถใหยาDiazepamIVรวมกบการจดสภาพแวดลอมใหเงยบสงบ

เพอลดสงเราหรอกระตนของผปวยหากภาวะtachycardiaไมดขนสามารถใหการรกษาตาม

GuidelineของACLS(AdvancedCardiacLifeSupport)

4.ภาวะhypertensionโดยมากผปวยอาการจะดขนเมอไดรบการรกษาตามอาการ

5.ภาวะhyperemesissyndromeแนะน�าใหการดแลรกษาดงน

-ใหสารน�าทางหลอดเลอดด�าเชน0.9%Normalsalineในปรมาณทเพยงพอเพอชดเชย

ภาวะขาดสารน�าในรางกาย

-ยาบรรเทาอาการคลนไสอาเจยนเชนMetoclopamideIV,OndansetronIV,

DimenhydrinateIVและDiphenhydramineIV/IMนอกจากนการใชยาอนๆทงกลม

BenzodiazepineIVหรอDopamineantagonistไดแกAntipsychoticdrugsเชน

haloperidolIMมรายงานวาสามารถลดการคลนไสอาเจยนได

-สามารถพจารณายาในกลมProtonpumpinhibitor

-การอาบน�ารอนหรอเชดตวดวยน�าอนรอนสามารถบรรเทาอาการคลนไสอาเจยนได

-การใชcapsaicincream(ครมพรก)ความเขมขนมากกวารอยละ๐.๒๕%ทาผวหนงบรเวณ

หนาทองสามารถลดอาการคลนไสอาเจยนได


ขอเสนอแนะอนๆ

•หากผปวยไดรบกญชาโดยการรบประทานไมแนะน�าใหท�าการลางทองหรอการใหactivatedcharcoal

เนองจากหากผปวยมอาการซมจะเพมความเสยงตอการส�าลก

•หากมอาการสบสนวนวาย(agitation,panic)แพทยสามารถเลอกใชDiazepam5-10mgIVหรอ

Midazolam5-10mgIMเพอบรรเทาอาการได

•การใชยากลมAntipsychoticจะเลอกเมอผปวยไมตอบสนองกบยากลมBenzodiazepineโดยอาจให

Haloperidol2-5mgIMพรอมผกมดและจดบรรยากาศลดสงกระตน

•ควรสงตรวจทางปฏบตการอนๆเพอวนจฉยแยกโรคและหาสาเหตอนรวมดวยเชนระดบน�าตาลในกระแสเลอด

•หากมภาวะชกเลอกใชยากลมBenzodiazepineเชนDiazepam5-10mgIVหากชกไมหยดสามารถ

พจารณาการใหยากนชกตวถดไปในกลมของBarbiturate

•การท�าhemodialysisไมมประโยชนในภาวะพษจากกญชา

•การพจาณาสงตรวจทางหองปฏบตการเรองอาการเปนพษใหเปนไปตามอาการของผปวย

•หากมขอสงสยเกยวกบการรกษาสามารถปรกษาศนยพษวทยารามาธบด(Hotline1367)และ

ศนยพษวทยาศรราช(หมายเลขโทรศพท02-4197007)ตลอด24ชวโมง

หนงสออ�งอง

1.JeffM.LapointCanabinoid.In:Goldfrank’stoxicologicalemergencies,11thed,HoffmanRS,HowlandMA,Lewin

NA,NelsonLS,GoldfrankLR(Eds),McGraw-HillEducation,NewYork,2015:1737-1752.

2.Plant-Marijuana.In:InPoisindexmanagements[databaseontheInternet].GreenwoodVillage(CO):TruvenHealth

Analytics;2019[cited2019July6].Availablefrom:www.micromedexsolutions.com.Subscriptionrequiredtoview.


4.1 ขอมลทวไป

สารสกดจากกญชาเปนสารออกฤทธตอจตประสาททส�าคญชนดหนงซงมการใชกนอยางแพรหลายประมาณ

การวาทวโลกมผใชสารกญชาฯประมาณ166–234ลานคนโดยสาเหตของการใชมทงเหตผลทางการแพทย(medical

use) และเหตผลเพอการผอนคลาย (recreational use) และเมอความเขมงวดของกฎหมายตอสารสกดกญชาลดลง

จงท�าใหมผทสามารถเขาถงไดมากขนความแพรหลายของการใชสารสกดกญชายงเพมขนท�าใหมผทจ�าเปนตองเขารบ

การรกษาทางการแพทยดวยสาเหตจากปญหาจากการใชสารสกดกญชาเพมมากขนไปดวยเชนกน

จากการส�ารวจพบวารปแบบการใชสารสกดกญชาตลอดชวงชวตนนมหลายรปแบบ ทงแบบทผใชมการใชเปน

ครงคราวโดยไมมการเพมปรมาณ ผทใชเฉพาะในชวงวยรน ผทใชตงแตอายยงนอย และผทใชอยางหนก และตอเนอง

มผใชสารสกดกญชาประมาณรอยละ10ทจะเกดปญหาการตดกญชา(cannabisdependence)มความบกพรองของ

การรคดการเรยนรและความสามารถในการท�างานเกดโรคทางจตเวชตางๆ

ฤทธตอจตประสาททส�าคญทพบในกญชาคอฤทธกดประสาท(depressanteffect)และฤทธหลอนประสาท

(hallucinogeniceffect)โดยสารหลกทท�าใหเกดอาการทางจตคอสารcannabinoidทมชอวาdelta-9-tetrahy-

drocannabinolหรอTHCซงมฤทธpartialagonistตอcannabinoid-1receptor(CB1R)ระดบความเขมขนของ

THCนถกใชเปนตวบงชความแรง(potency)ของกญชาในขณะทสารสกดกญชาทมฤทธดานการรกษา(therapeutic

effect)คอcannabidiolหรอCBDซงเปนสารทไมมฤทธตอจตประสาทและมผลตอการเสพตดนอยดงนนในบทความ

นเมอกลาวถงฤทธของกญชาจะหมายถงฤทธของกญชาทแสดงผานการออกฤทธของTHCเปนหลก

จ�กก�รศกษ�ไดยนยนว�ส�รกญช�นนสงผลตอสมองและระบบประส�ทในหล�ยด�น เชน

-graymattervolumeanddensityของสมองสวนhippocampusลดลง

-Neuronalactivityบรเวณanteriorcingulatecortexและrightdorsolateralprefrontal

cortexลดลง

-พบความบกพรองของความสามารถดานlearning,speedofinformationprocessing,delayed

memory,attentionและexecutivefunctionในผทใชกญชาบอยความบกพรองนอาจกลบส

ปกตไดถาหยดใชไดอยางตอเนอง(abstinence)

บทท 4แนวท�งก�รดแลผปวยทมปญห�ก�รใชกญช�

แบบผปวยนอกและผปวยใน(stabilize and maintenance)


4.2 อ�ก�รแสดง ก�รตรวจร�งก�ย

ผ ทเขารบบรการในสถานบรการปฐมภม ทงในกรณฉกเฉน หรอแผนกผปวยนอกทกรายทมความเสยง

ควรไดรบการคดกรองและประเมนปญหาการตดกญชาเบองตนประวตและอาการแสดงของผปวยทควรสงสยปญหา

จากกญชาไดแก

-มความบกพรองทางสงคมการเรยนการท�างานซงไมทราบสาเหต

- มอาการทางจตทสมพนธกบกญชา เชน ภาวะซมเศรา ภาวะวตกกงวล การรคดผดปกต และหากผปวย

มอาการทางจตซงรบการรกษาเดมอยอาจมอาการก�าเรบหรอกลบไมตอบสนองตอการรกษา

-มอาการตาแดงเรอรง

-มกลนกญชาตดตามเสอผาและรางกาย

-มอาการเหลองบรเวณปลายนว

-ความอยากอาหารเปลยนแปลงอยางมากอาจอยากกนอาหารบางชนดอยางมากหรอเบอโดยไมทราบสาเหต

แพทยสามารถประเมนความเสยงในการตดกญชาของผปวยเบองตนได โดยการถามค�าถามวา “ในปทผานมา คณใช

กญชาบอยแคไหน”จากการศกษาในกลมผปวยทมารบการตรวจทแผนกฉกเฉนพบวาหากผปวยตอบวามการใชอยาง

นอยสองครงจะมโอกาสสงทผปวยรายนนจะมการตดกญชาซงแพทยควรใหการประเมนอยางละเอยดตอไป

การวนจฉยภาวะตดกญชา(cannabisdependenceหรอcannabisusedisorder)ตามเกณฑการวนจฉย

โรคทางจตเวชของสมาคมจตแพทยอเมรกน ฉบบท 5 หรอ DSM-5 ซงไดระบเกณฑในการวนจฉยโรคตดกญชาไววา

เปนลกษณะรปแบบของการใชกญชาซงเปนปญหาและสงผลกระทบใหเกดความบกพรองโดยมลกษณะทแสดงใหเหน

ดงตอไปนอยางนอย2ขอในชวง12เดอนทผานมา

1.มการใชกญชาในปรมาณทมากหรอใชนานกวาทตงใจไว

2.มความตองการทจะใชอยางตอเนองหรอลมเหลวในการหยดหรอควบคมการใชของตนเอง

3.สญเสยเวลาไปกบการหากญชาเสพกญชาหรอฟนตวจากฤทธของกญชา

4.มความอยากเสพกญชาอยางมาก

5.มการใชกญชาซ�าๆจนสญเสยความสามารถในการท�าหนาทเชนการเรยนการท�างานหรอท�าหนาทใน

ครอบครว

6.ยงคงมการเสพกญชาทงๆทกญชาท�าใหเกดผลกระทบตอปญหาทางดานสงคมสมพนธภาพซ�าแลวซ�าอก

7.กจกรรมทางสงคมอาชพการใชเวลาพกผอนหยอนใจทส�าคญตองยกเลกไปเนองจากการใชกญชา

8.มการใชกญชาซ�าๆแมในสถานการณสงแวดลอมทเสยงหรออาจเปนอนตราย

9.ยงคงมการเสพกญชาอยางตอเนองทงๆทไดทราบถงปญหาสขภาพกายหรอสขภาพจตทเกดขนซงเปน

ผลมาจากการใชกญชา

10.มภาวะดอยา(tolerance)ซงหมายถงลกษณะอยางหนงตอไปน

a.จ�าเปนตองเพมปรมาณทเสพเพอใหไดฤทธของกญชาทพงประสงค

b.ฤทธทพงประสงคของกญชาลดลงแมวาจะใชกญชาในปรมาณเทาเดม


11.มภาวะถอน(withdrawal)ซงหมายถงลกษณะอยางหนงตอไปน

a.มอาการผดปรกตซงมลกษณะเฉพาะเกดขนเมอหยดหรอลดปรมาณการใชกญชา

b.ตองใชกญชาเพอลดอาการผดปรกตทเกดขน

4.3 วนจฉยแยกโรค

ผปวยตดกญชาทมอาการแสดงของโรคทางจตเวช เชนมอาการใจสนกระวนกระวายวตกกงวลจ�าเปนทจะ

ตองแยกโรคหรอภาวะทางกายทอาจเปนสาเหตและเปนอนตรายตอตวผปวยดวยเชนโรคหวใจโรคปอดและหากอาการ

ทางจตนนเกดรวมกบการทผปวยมภาวะสมาธบกพรอง(impairedattention)ความสามารถในการรบรวนเวลาสถาน

ทและบคคลเสยไป(disorientation)และอาการเปนแบบขนๆลงๆ(fluctuation)แพทยควรนกถงภาวะเพอ(delirium)

เนองจากผปวยกญชามความเสยงทจะมโรคประจ�าตวทางกายทรนแรงหรอมการใชสารเสพตดอนรวมซงท�าใหมโอกาส

เกดภาวะdeliriumไดแพทยจงควรคนหาปจจยอนๆทอาจเปนสาเหตและรกษาใหดกอนแลวจงคอยพจารณาวาผปวย

มอาการทางจตจากกญชา(cannabis-inducedmentaldisorders)หรอโรคทางจตเวชอนจากผลการศกษาบงชวา

กญชามความสมพนธกบอาการและโรคทางจตเวชรวมถงพฤตกรรมตดสารเสพตดอนๆอยางมาก โรคจตเวชทพบรวม

บอยในผเสพกญชาไดแกปญหาการตดสารเสพตดชนดอนรวมเชนสราบหรสารกลมอนพนธฝนสารกระตนและสาร

ทออกฤทธตอจตประสาทชนดอนๆโรคอารมณแปรปรวน(mooddisorders)โรคจตเภท(schizophrenia)โรควตก

กงวล (anxiety disorders) โรคเครยดภายหลงภยนตราย (posttraumatic stress disorders) โรคย�าคดย�าท�า

(obsessive-compulsivedisorder)โรคสมาธสน(attentiondeficithyperactivitydisorder)บคลกภาพผดปรกต

(personalitydisorders)ทพบบอยไดแกantisocial,borderlineและschizotypal

ในปจจบนเชอวาลกษณะความสมพนธของอาการทางจตและกญชานนเปนความสมพนธแบบสองทางมากกวา

ทจะเปนความสมพนธแบบทางเดยว(การเสพสารท�าใหเกดอาการทางจต)ซงความสมพนธแบบสองทางอาจเปนไดทง

1.การเสพกญชาสงผลใหผเสพมความเสยงในการเกดโรคทางจตเวชหรอตดสารเสพตดชนดอนตามมาเนองจาก

กญชาสงผลกระทบตอการท�างานของระบบประสาท

2.การทมปญหาสขภาพจตหรอตดสารเสพตดชนดอนอยเดมเปนความเสยงทท�าใหผปวยเกดการเสพตดกญชา

ไดงายขนอาจเพราะฤทธของกญชาอาจชวยลดอาการทางจตของผเสพไดบางในบางครง

3. ปจจยเสยงของการเสพกญชาและการปวยดวยโรคจตเวชหรอตดสารเสพตดชนดอนนนมความทบซอนกน

เชนความเสยงทางดานพนธกรรมปจจยดานสงแวดลอมจงท�าใหผปวยมโอกาสเกดทง2โรครวมกน

ผปวยทเสพกญชาสวนหนงมความเจบปวยทางจตเวชเดมอยไมวาจะเปนโรคจตเภทโรควตกกงวลโรคอารมณ

แปรปรวนการเสพกญชาอาจกระตนใหความเจบปวยเดมนนก�าเรบได(exacerbation)ลกษณะความสมพนธระหวาง

กญชากบโรคจตเวชทพบบอยในเวชปฏบตเชน

- การใชกญชาอาจสงผลใหผเสพเกดอาการทางจตแบบชวคราวและเฉยบพลนได (cannabis-inducedpsy-

chosis)โดยเฉพาะอยางยงในผเสพวยรนทมการเสพมายาวนานจะมโอกาสเกดโรคจตเภทมากกวาผทไมเสพและผปวย

โรคจตเภททใชกญชาพบวาจะมโอกาสการกลบเปนซ�าและการนอนโรงพยาบาลสงกวาผปวยทไมไดใชอกทงยงพบวา


มอาการpositivesymptomเชนหลงผดหแววและระดบความสามารถในการท�าหนาทบกพรองไปมากกวาผปวยท

ไมไดใชกญชา

-การใชกญชาอาจสงผลใหผเสพมความเสยงในการเกดชวงทมอารมณผดปรกต(moodepisode)สงกวาผท

ไมไดใชทงขวทเปนmanicและdepressionนอกจากนนกญชาอาจสมพนธกบการเกดขวอารมณmanicทเรวขน

และมจ�านวนครงของชวงอารมณผดปรกตทบอยขน

-การใชกญชาท�าใหผเสพเกดอาการวตกกงวลเฉยบพลนไดแตในระยะยาวยงไมสามารถสรปความสมพนธนน

ไดอยางชดเจน

ในการดแลรกษาผปวยแพทยจงควรพจารณาวาอาการทางจตทเกดขนเปนผลจากกญชาหรอเปนอาการของ

โรคทางจตเวชเดมของผปวยซงไมไดมสาเหตมาจากโรคทางกาย(primarypsychiatricdisorders)ซงลกษณะทบงช

วาอาการทางจตทเกดขนนาจะเปนผลกระทบจากการใชกญชาไดแก

-ผปวยไมเคยมอาการทางจตเชนนนเลยกอนหนาทจะใชกญชา

-อาการทางจตดขนอยางชดเจนหรอหายไปในระยะเวลาไมเกน30วนหลงจากทผปวยหยดใชกญชา

-ในชวงเวลาทผปวยหยดกญชาไดอยางตอเนองไมมอาการทางจตในลกษณะนนเกดขนอก

4.4 ก�รตรวจท�งหองปฏบตก�ร

กญชาสามารถถกตรวจพบไดจากการตรวจคดกรองในหองปฏบตการ โดยสวนใหญเปนการตรวจหาสาร

delta-9tetrahydrocannabinolและ/หรอcarboxy-THCซงสงสงตรวจทสามารถตรวจพบไดเชนปสสาวะน�าลาย

เลอดและเสนผมและเนองจากเปนการตรวจคดกรองดงนนจงอาจเกดผลบวกลวงไดดงนนในกรณทตองการยนยน

ความถกตองจ�าเปนตองสงตรวจเพอยนยนอกครงดวยวธการตรวจทซบซอนและแมนย�ามากขนเชนใชเทคนคliquid

หรอgaschromatographyและmassspectrometryเปนตน

Tetrahydrocannabinol(THC)เมอเขาสรางกายจะสามารถตรวจพบไดในปสสาวะน�าลายเลอดและเสนผม

การตรวจคดกรองเบองตนนยมตรวจในปสสาวะเพอตรวจหาเมตาโบโลตของ THC ไดแก 11-nor-delta-9-tetrahy-

drocannabinol-9-carboxylicacid(9-carboxy-THC)ขอดของการใชตวอยางปสสาวะคอเปนตวอยางทเกบไดงาย

สามารถเกบตวอยางในปรมาณมากเพยงพอทจะใชในการตรวจและระยะเวลาทสามารถตรวจพบเมตาโบไลตในปสสาวะ

ไดนานหลายวนแตอาจเกดผลบวกลวงไดเมอใชยาอนรวมดวยเชนefavirenz,ibuprofen,naproxenเปนตนกรณ

ใหผลบวกหรอใหผลไมชดเจนสามารถน�าปสสาวะนนสงตรวจเพอยนยนผลโดยใชเครองมอและวธการในหองปฏบตการ

ดวยเทคนคโครมาโตกราฟ

การตรวจพบสารกญชาในปสสาวะ อาจไมไดสะทอนถงปญหาความรนแรงของการใชกญชา ผลกระทบทาง

สมองหรอความบกพรองทางจตสงคมของผเสพโดยสวนมากแลวระยะเวลาทสามารถตรวจพบกญชาในปสสาวะส�าหรบ

ผทใชเปนครงคราวจะประมาณ3–7วนแตเนองจากลกษณะพเศษทางเภสชวทยาของกญชาในผเสพกญชาแบบตอ

เนองเรอรงอาจตรวจพบสารกญชาในปสสาวะไดแมวาจะหยดเสพแลวเปนเวลานานกวา30วนและการตรวจพบสาร

กญชาในปสสาวะอาจไมไดสะทอนถงปญหาความรนแรงของการใชกญชาหรอผลกระทบทางสมองหรอความบกพรอง

ทางจตสงคมของผเสพ


4.5 ก�รบำ�บดรกษ�

4.5.1 ก�รรกษ�ดวยย�

โดยทวไปการใชยาเพอรกษาผปวยตดสารเสพตดในชวงแรกของการบ�าบด มวตถประสงคเพอรกษา

ภาวะintoxicationและลดอาการwithdrawalของผปวยเปนหลกยาทใชเพอรกษาภาวะintoxicationจากกญชา

นนเปนการใชเพอรกษาตามอาการเปนหลก และในปจจบนยงไมมการแนะน�าใหใชยาชนดใดทจะสามารถใชเปน

antidoteของกญชาได

ระยะถอนสาร (withdrawal) เรมตงแตผปวยลดปรมาณหรอหยดการใชสารผปวยจะเกดอาการถอน

กญชาทไมรนแรง โดยสวนใหญมกจะมอาการทางจตใจ เชนมอาการกลว วตกกงวลdissociation กระสบกระสาย

(restlessness)หงดหงด(irritability)เบออาหารนอนหลบไมสนทมความฝนทชดเจนเหมอนจรงรสกปนปวนในทอง

เหงอออกกลางคนมอาการสนอาการอาจมความรนแรงทตางกนตามระดบของการตดสารซงโดยทวไปแลวอาการถอน

จะรนแรงทสดภายในสปดาหแรกของการหยดสารและอาจจะคงอยตอเนองไดนานกวา4 สปดาห หลกของการดแลผ

ปวยทมอาการถอนสารคอเพอลดความไมสขสบายทเกดขนในชวงทลดหรอหยดใชสารการรกษาจงเปนการดแลตาม

อาการใหยาเพอบรรเทาอาการทเกดขนนนเนองจากไมมยาเฉพาะทแนะน�าใหใชรกษาอาการถอนกญชานอกจากนน

ควรจดสภาพแวดลอมใหเงยบสงบมความปลอดภยและมเจาหนาททางการแพทยคอยเฝาระวง ใหการประเมนและ

ดแลรกษาโรครวมทงโรคทางกายและโรคทางจตเวชทอาจเกดขน ผปวยทมอาการถอนไมรนแรงอาจมอาการเพยงเลก

นอยยงสามารถใชชวตประจ�าวนและท�างานไดตามปกตไมจ�าเปนตองรบตวไวรกษาในโรงพยาบาลการดแลรกษาดวย

การใชยากนเพอลดอาการปวดเชนยากลมNSAIDsหากมอาการคลนไสอาเจยนกสามารถใชยากลมprokineticdrugs

เชนdomperidoneไดหากมปญหาการนอนอาจใชยาทมฤทธชวยหลบแตมฤทธเสพตดต�าอยางเชนกลมsedating

antidepressantsไดแกamitriptyline,mianserinและtrazodoneเปนตนผปวยควรไดรบค�าแนะน�าใหออกก�าลง

กายแบบแอโรบค (aerobic exercise) ซงมหลกฐานวาสามารถชวยใหผปวยอาการดขนได แตในรายทมอาการถอน

รนแรง ผปวยจะสญเสยความสามารถในการใชชวตประจ�าวน และมโอกาสสงทจะกลบไปใชซ�า นอกจากนแพทยควร

พจารณาวาผปวยมลกษณะทบงชวาอาจลมเหลวในการบ�าบดหรอมภาวะทอาจเปนอนตรายดวยหรอไมซงผปวยกลมน

อาจไดรบประโยชนจากการเขารบการรกษาแบบผปวยในเกณฑในการพจารณามดงน

1.มการเสพสารเกนขนาดซงอาจไมปลอดภยหากท�าการรกษาแบบผปวยนอก

2.มความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนทางอายรกรรม

3.มโรครวมทางกายส�าคญทอาจสงผลใหเกดความเสยงหากรกษาแบบผปวยนอก

4.เคยมประวตลมเหลวตอการรกษาแบบทไมไดรบตวไวรกษาในโรงพยาบาล

5. มโรครวมทางจตเวชทสงผลตอความสามารถของผปวยในการมารบการรกษาอยางตอเนองหรอ

โรคทางจตเวชทเกดรวมนนมความรนแรงมากจนตองรบไวในโรงพยาบาล

6.มความเสยงในการท�ารายตนเองเชนจากอาการซมเศราทรนแรงมความคดฆาตวตายชดเจนหรอ

เปนอนตรายตอผอนเชนมอาการหวาดระแวง


นอกจากการใชยาเพอบ�าบดรกษาในระยะintoxicationหรอwithdrawalแลวยงมยาอกหลายชนด

ทไดถกน�ามาศกษาประโยชนในการน�ามารกษาในชวงฟนฟ เพอชวยใหผปวยสามารถคงสภาพการเลกเสพกญชาได

อยางตอเนองเชนN-acetylcysteine,naltrexone,entacapone,atomoxetine,baclofen,bupropionและ

mirtazapineแตจากหลกฐานทมอยในปจจบนไมมยาต�ารบใดทมประสทธผลมากพอจนถกแนะน�าใหใชเพอรกษาการ

ตดกญชาได

การรกษาผปวยตดกญชาทมอาการทางจตเกดขนไมวาจะเปนผลโดยตรงจากกญชาหรอกญชากระตน

ใหอาการทมอยเดมก�าเรบขน คอการหยดใชกญชาอยางเดดขาด รวมกบการใชยาทางจตเวชรกษาตามลกษณะของ

อาการทเกดขนเชนหากมอาการของโรคจตหแววหวาดระแวงหลงผดใหเลอกใชยารกษาโรคจต(antipsychotics)

หากมอาการซมเศราอยางเหนไดชด ซงคงอยนานกวา 2 สปดาห รวมกบมอาการอนทบงชถงภาวะซมเศรา เชน คด

หมกมนเรองการฆาตวตาย ใหเลอกใชยาแกซมเศรา (antidepressants) และหากมอาการทเขาไดกบอาการของโรค

อารมณสองขว(bipolardisorders)แบบฟงพลาน(manicepisode)ใหเลอกใชยาปรบอารมณ(moodstabilizers)

เปนหลก

4.5.2 ก�รรกษ�แบบไมใชย�

Cognitivebehavioraltherapy(CBT)เปนการบ�าบดโดยใชหลกการวเคราะหความคดความเชอ

ตวกระตนทท�าใหเสพสารเพอใหผตดสามารถควบคมพฤตกรรมเสพตดของตนเองได โดยอาศยการมความสมพนธทด

กบผบ�าบดการรวมมอการมเปาหมายและประเดนปญหาทตองการแกไขชดเจน

Motivationalenhancementtherapy(MET)เปนการบ�าบดทยดหลกผปวยเปนศนยกลางการ

บ�าบดจะเนนการจงใจเพอใหแรงจงใจของผปวยเคลอนจากขนไมสนใจปญหาไปสขนตดสนใจและลงมอแกไขปญหาท�าให

ผปวยเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมดวยตนเอง

Combinedcognitivebehavioraltherapy/motivationalenhancementtherapyเปนการ

บ�าบดทผสมผสานลกษณะส�าคญของการบ�าบดแบบCBTและMET


4.6 แนวท�งก�รดแลผปวยกญช�ในชวง stabilization



1.GorelickDA.Cannabisuseanddisorder:Epidemiology,comorbidity,healthconsequences,andmedico-legal

status.In:SaxonAJ,HermannR,editors.UpToDate.[Internet].Waltham(MA):UpToDateInc;2017.[updated2018

Aug17;cited2019Jul5].Availablefrom:https://www.uptodate.com/contents/cannabis-use-and-disorder-epide-

miology-comorbidity-health-consequences-and-medico-legal-status?search=medical%20cannabis&source=search_

result&selectedTitle=1~34&usage_type=defaultt&display_rank=1#H2945413326

2.JafariS,TangT.Diagnosisandtreatmentofmarijuanadependence.BCMJ2016:58:315-7.

3.GorelickDA.TreatmentofCannabisWithdrawal.In:SaxonAJ,HermannR,editors.UpToDate.[Internet].Waltham

(MA):UpToDate Inc;2017. [updated2018Aug17;cited2019 Jul5].Availablefrom:https://www.uptodate.com/

contents/treatment-of-cannabis-withdrawal

4.TheManagementofSubstanceUseDisordersWorkGroup.VA/DoDClinicalPracticeGuidelinefortheManagement

of SubstanceUseDisorders. [Internet]. [assessed2019 Jul 5]. Available from:https://www.healthquality.va.gov/

guidelines/MH/sud/VADoDSUDCPGRevised22216.pdf.

5.SternTA,FavaM,WilensTE,RosenbaumJF,MassachusettsGeneralH.MassachusettsGeneralHospitalCompre-

hensiveClinicalPsychiatry.2016.


บทท 5แนวท�งก�รดแลผปวยทใชกญช�ฟนฟ

ในสถ�นบำ�บดฟนฟระยะย�ว(longer term inpatient rehabilitation)

บทนำ�

การบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาและสารเสพตดรวมทงผตดกญชาทมการด�าเนนการในประเทศไทยและม

หลกฐานสนบสนนวามประสทธภาพคอการบ�าบดฟนฟตามแนวคด“ชมชนบ�าบด”(therapeuticcommunity:TC)

ซงเปนรปแบบหนงของการบ�าบดรกษาทส�าคญในขนฟนฟสมรรถภาพผตดยาและสารเสพตดทใหสมาชกฝกการพฒนา

ตนเอง โดยการมาอยรวมกนเหมอนเปนสมาชกในครอบครวขนาดใหญครอบครวหนงทสรางขนมาใหม เพอให

สมาชกสามารถเปลยนแปลงและพฒนาตนเองมการเรยนรและมประสบการณเพมขน อกทงยงอยในสถานทปลอดภย

ปลอดยาเสพตด และมสงแวดลอมทท�าใหเกดความอบอนทด ท�าใหไดรบการฟนฟสมรรถภาพชวตทสมบรณ

ทงสภาพรางกายและจตใจอารมณสงคมสามารถกลบไปด�ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข

หลกก�รของชมชนบำ�บด

ชมชนบ�าบดเปนรปแบบการรกษาตามแบบครอบครวและชมชน เปนพนฐานในการชวยเหลอตนเองลกษณะ

การเพมประสบการณชวตทชวยใหแตละคนเรยนรเกยวกบตนเองการเพมคณคาในตนเองการพฒนาการเคารพตนเอง

การเรยนรเรองตางๆรวมทงการอยรวมกนการเคารพกนการชวยเหลอซงกนและกนเพอใหบคคลเปลยนแปลงพฒนา

ไปในทางทดสมาชกและเจาหนาทในชมชนบ�าบดตองรวมมอในการจดการและด�าเนนการใหเปนประโยชนตอรางกาย

และจตใจเรยนรในการดแลสงแวดลอมใหปลอดภยชมชนบ�าบดเนนมตดานสงคมจตใจอารมณและพฤตกรรมของ

ผตดยาและสารเสพตดใชชมชนจ�าลองเสมอนบานในการเยยวยาสมาชกในแตละบคคลสนบสนนการพฒนาทางดาน

พฤตกรรมทศนคตและคณคาสขภาพชวต

องคประกอบสำ�คญทจำ�เปนก�รฟนฟสมรรถภ�พรปแบบชมชนบำ�บด มองคประกอบคอ

การมสวนรวมของสมาชกในชมชนสมาชกแตละคนจะไดรบการมอบหมายใหมกจกรรมตางๆ กนในแตละวน

ซงเปนการสรางโอกาสใหสมาชกไดท�าบทบาททางสงคมทแตกตางกนออกไปทงการเปนเพอนรวมกลมการสรางความ

เปนเพอน การเปนผประสานงาน และการเปนคนคอยชแนะคนอน ซงการท�าสงเหลานถอเปนกจกรรมทอยใน

กระบวนการทจะชวยในการเปลยนแปลงทงตอตนเองและผอน


1.ปฏกรยาสะทอนกลบของสมาชก(MembershipFeedback)สมาชกในกลมดวยกนเองจะเปน

จดก�าเนดเบองตนของการชแนะและการใหก�าลงใจในการเปลยนแปลงของแตละบคคลจดใหมการสงเกตปฏกรยาของ

สมาชกแตละคน มปฏกรยาสะทอนกลบ(Feedback)ตอคนอนถงสงทควรมการเปลยนแปลงเพอการแกไขปญหาราย

บคคลและเพอรวมกนรบผดชอบสมาชกภายในกลมดวยกนทงหมด

2.การเปนแบบอยางทด(RoleModel)สมาชกแตละคนตองมความตงใจเตมททจะเปนตวอยาง

ทดในกระบวนการเปลยนแปลงใหกบตนเองและกลมการเปนแบบอยางทดเปนการสรางคณคาและความภาคภมใจ

3.วธทชวยใหบคคลเปลยนแปลง(CollectiveFormatsforGuidingIndividualChange)สมาชก

ในกลมทกคนจะมขอตกลงรวมกนวาจะตองเปนผชวยใหเพอนรวมกลมเกดการเปลยนแปลงโดยใชวธการตางๆทงการ

ใหความรการฝกอบรมและกจกรรมบ�าบดทจดขนเชนการเขารวมกลมการประชมสมมนาการมอบหมายหนาทใน

การท�างาน และการจดกจกรรมสนทนาการ โดยประสบการณทไดจากการเรยนรนส�าคญอยางยงตอการบ�าบดรกษา

และการพฒนาบคลกภาพทจะปรากฏออกมาใหเหนผานกจกรรมทางสงคมทท�ารวมกนในชมชน

4.การใชกฎกตการวมกน(SharedNormsandValues)บรรทดฐานและคานยมทางสงคมจะชวย

ใหทกคนมความปลอดภยทงทางรางกายและจตใจเชนเดยวกบการทสมาชกเขามาอยรวมกนในชมชนบรรทดฐานและ

คานยมจะชวยชแนะใหสมาชกชวยเหลอตนเองในการบ�าบดรกษาและการเรยนรทจะมชวตอยอยางเหมาะสม

5.โครงสรางและระบบ(StructureandSystems)การท�างานในชมชนนนมความหลากหลาย“การ

จดการ”เปนสงทจ�าเปนในการอ�านวยความสะดวกในการท�ากจกรรมในแตละวนเพราะการท�างานจะเปนแรงขบเคลอน

เบองตนในการสอนเกยวกบเรองการพฒนาตนเอง การเรยนรไมไดเกดจากทกษะในการฝกฝนอยางเดยวเทานน

แตรวมถงการปฏบตตามขนตอนตางๆ การใหการยอมรบนบถอคนทเปนผดแล และการปฏบตตนเปนสมาชกทม

ความรบผดชอบตอชมชน

6. การสอสารแบบเปด (Open Communication) ในชมชนบ�าบดมวตถประสงคหลกคอ เปน

ประสบการณในการมสวนรวมเปนสวนหนงของสงคมสาธารณะความรสกนกคดและการแสดงออกของสมาชกใน

ศนยชมชนถอเปนสงจ�าเปนมากตอกระบวนการเปลยนแปลงในการบ�าบด ไมเฉพาะการแสดงออกของตนเองเทานน

แตหมายถงการมสวนรวมตอสมาชกคนอนๆในชมชนดงนนสงจ�าเปนคอการเปดตวเองเขาสสงคม

7.การสรางสมพนธภาพ(Individualandgrouprelationships)มตรภาพระหวางบคคลเพอน

รวมกลมและนกบ�าบดเปนสงส�าคญทจะกระตนใหเกดขอผกพนรวมกนทจะชวยกนท�าใหเกดกระบวนการเปลยนแปลง

อยางตอเนอง การพฒนาความสมพนธในการบ�าบดนเปนพนฐานการสรางความไววางใจและการสรางเครอขายทาง

สงคมทจ�าเปนอยางยงตอการชวยใหการบ�าบดประสบความส�าเรจ

8.มลกษณะเปนหนงเดยวกน (Unique terminology) สมาชกรวมมอกนมความสามคคเปนพลง

มงไปสความส�าเรจตามเปาหมายทก�าหนดรวมกน

หลกก�รทำ�ง�นทสำ�คญทำ�ใหประสบคว�มสำ�เรจในก�รฟนฟสมรรถภ�พรปแบบชมชนบำ�บด คอ

1.ทกษะในการรวบรวมขอมลเพอใชเปนเครองมอปรบเปลยนพฤตกรรม

(skillindatagatheringtoolsandinstrument)

2.การสงเสรมใหขนต�าแหนงทสงขนตามความสามารถ

(Promotionupwardmobilityandprivilegesystem)


3.การสนบสนนการชวยตนเองและการชวยเหลอซงกนและกน

(Promotingself-helpandmutualhelp)

4.การสนบสนนแนวคดของการไมแบงแยกพวกเราพวกเขา

(Promotingconceptofnowe-theydichotomy)

5.แนวคดการแสดงบทบาทตามทเปน(ConceptofActasif)

6.การสนบสนนการด�าเนนการของกลม(Facilitatingthegroupprocess)

7.การสนบสนนใหมการเรยนรสงคมดวยรปแบบแบบอยางแรงเสรมจากกลมเพอนและการเรยนรโดย

ประสบการณ(Promotingsociallearningbyrolemodeling,peerpressure,andlearningby

experience)

8.เปนแบบอยางของการปฏบตตนตามบทบาทหนาทดานเชงบวก(Practicingpositiverolemodel)

9.ขจดอปสรรคในการเปลยนแปลงของการจดการ(Removingbarrierstoorganizationchange)

10.ความรและทกษะในการปองกนการเสพตดซ�า(Knowledgeandskillinrelapsepreventionstrategies)

11.มความรและความสามารถในการด�าเนนชวตใหมสขภาพทดและปองกนการตดเชอเอดส

(KnowledgeandcompetencyinpromotinghealthylifestyleandthepreventionofHIV/AIDS)

12.มความรและความสามารถในการจดการผปวยเฉพาะราย(Knowledgeandcompetencyincase

management)

หลกก�รดำ�เนนก�รบำ�บดฟนฟแบบชมชนบำ�บด

1.สถานทอยอาศยในการบ�าบดเปนสงแรกทควรใหความส�าคญสงแวดลอมทนาอยอบอนและปลอดภยใน

ชมชนบ�าบดตองจดสงแวดลอมใหปลอดภยจากยาและสารเสพตดมความสะอาดเปนระเบยบเรยบรอยการจดสถาน

บ�าบดควรเหมอนบานสงบสวยงามและเปนธรรมชาตและชวยลดความเสยงทอาจเกดอนตรายกบสมาชกเยยวยาดาน

จตใจใหมความสขผอนคลายชวยสงเสรมการเรยนรและพฒนาการ

2. กฎระเบยบ ปรชญาและอดมการณเปนเปาหมายหลกทเปนศนยรวมความคดของบานแนวทางในการอย

รวมกนและความเปนหนงเดยวกนของสมาชก

3.การชวยเพอชวยตนเอง(Helptoselfhelp)ในศนยชมชนบ�าบดการน�าสมาชกทมความหลากหลายแตก

ตางกนทงทมาและความเปนอยมาด�าเนนชวตอยรวมกนหลกการนสงเสรมใหสมาชกไดชวยเหลอตนเองและชวยเหลอ

ซงกนและกนอยางมพลงและมความเขาใจวาการชวยเหลอผอนโดยการบอกสงทควรแกไข/พฤตกรรมไมพงประสงค

จะสงผลดทเปนประโยชนทงผใหและผรบเพอนสมาชกไดเกดการเรยนรในการดแลและชวยเหลอตนเองและพฒนาไป

ในทางทดซงตวสมาชกเองจะไดตระหนกและย�าเตอนตนเองถงสงทไดชวยเหลอแนะน�าบอกกลาวสมาชกอนกจะดแล

พฒนาตนเองไปในทางทดขนเชนกนจะชวยลดปญหาทจะเกดจากการอยรวมกนท�าใหสถานทอยอาศยปลอดภยอบอน

อยรวมกนไดอยางมความสข

4.การชวยเหลอเพอปรบเปลยนพฤตกรรมโดยอทธพลกลมเพอน(Peerpressure)ในการอยรวมกนของสมาชก

ในชมชนบ�าบดสมาชกจะมความผกพนใกลชดกนมการดแลชวยเหลอซงกนและกนเมอมสมาชกกระท�าผดหรอมพฤตกรรม

ทไมเหมาะสม เพอนสมาชกตองมการแนะน�าตกเตอนกนทงเปนการสวนตวการใชเครองมอบานหรอกระบวนการทงน

เพอใหสมาชกปรบเปลยนพฤตกรรมไปแนวทางทดสามารถอยรวมกบสมาชกคนอนๆไดอยางปกตสข


5.บทบาทชมชนบ�าบดเปรยบเสมอนบานทสมาชกในบานตองมบทบาทหนาททตองรบผดชอบท�าใหครอบครว

สามารถด�าเนนไปไดและสมาชกในบานมความสข เชนเดยวกนสมาชกทกคนในศนยชมชนบ�าบด ตองมบทบาทหนาท

ความรบผดชอบตามขนตอนทก�าหนดขนเพอฝกใหสมาชกไดเรยนรและปฏบตตามบทบาทหนาทไดอยางถกตองเหมาะ

สม โดยเมอสมาชกเขาสชมชนบ�าบดจะไดรบมอบบทบาทหนาทตางๆ จากงายไปหายาก เชน เปนสมาชกใหม เมอ

ประเมนผานไดเปนสมาชกในทมงาน พเลยงสมาชกใหม หวหนาทมงานหวหนาแผนกตามล�าดบ เปนตนดงนนใน

บทบาทหนาทเหลานจะฝกใหสมาชกไดเผชญและเรยนรการท�างานและการบรหารจดการทยงยากซบซอนขนเรอยๆ

ตามต�าแหนงเปนการบ�าบดเพอสงเสรมพฒนาการของสมาชกอยางหนง

6.การแลกเปลยนประสบการณซงกนและกนเปนสงส�าคญทสมาชกไดเรยนรเพอพฒนาตนเองในหลากหลาย

มมมองใหมทแตกตางท�าใหสามารถเลอกวธการจดการกบปญหาหรอสงตางๆไดอยางกวางขวางขนการด�าเนนชวต

ในชมชนบ�าบดสมาชกมการแลกเปลยนประสบการณเพอการเรยนรและชวยเหลอกนเพราะเมอปญหาจะไดน�าไปปรบ

ใชไดอยางเหมาะสม

การอยรวมกนเปนจ�านวนมากเหมอนเปนสมาชกในครอบครวเดยวกนนนสงส�าคญทจะชวยใหบานมระเบยบ

วนยจ�าเปนตองมกฎเกณฑอดมการณและปรชญาเดยวกนเพอใหการอยรวมกนนนด�าเนนไปดวยดปราศจากปญหา

อปสรรคและน�าไปสจดมงหมายเดยวกนดงน

กฎ 4 ขอ ของศนยชมชนบำ�บด

1.ไมใชยาเสพตด(Nodrug)

2.ไมกอเรองทะเลาะววาท(Noviolence)

3.ไมมเพศสมพนธ(Nosex)

4.ไมลกขโมย(Nostealing)

อดมก�รณของสม�ชก

1.ความซอสตย(Honesty)

2.ความรบผดชอบ(Responsibility)

3.รบผดชอบในความรกและความหวงใย(Responsibleloveandconcern)

4.การแสดงบทบาทตามทเปน(Actasif)

5.ไมมอาหารกลางวนฟร(Nofreelunch)

6.ปฏบตตอคนอนอยางไรกไดผลกลบอยางนน(Whatgoesonaroundshallcomearound)

7.ตองมความเชอมนตอสงแวดลอม(Trustyourenvironment)

8.เขาใจคนอนดกวาใหคนอนเขาใจเรา(Understandratherthanbeunderstood)

9.เปนผใหดกวาเปนผรบ(It’sbettertogivethanreceive)

10.ไมควรเกบความรสกไวคนเดยว(Youcan’tkeepitunlessyougiveitaway)


ก�รจดระบบก�รบำ�บดฟนฟต�มรปแบบชมชนบำ�บด

ดานการบรหารจดการและดานการบรการการบ�าบดฟนฟ

Residents คอสมาชกทเปนลกทมในทมงานในการบ�าบดรกษา

WorkLeader คอหวหนาทมงานเปนผประสานกจกรรมระหวางลกทมกบExpediter

Expediter คอหวหนาแผนกเปนผประสานกจกรรมระหวางWorkLeaderกบChiefExpediter

ChiefExpediter คอผชวยควบคมดแลและประสานกจกรรมชวยเหลอCo-Ordinatorด�าเนนกจกรรมตางๆ

ภายในศนยชมชนบ�าบด

Coordinator คอผควบคมดแลและประสานกจกรรมใหถกหลกการบ�าบดรกษารบค�าสงจากคณะกรรมการ

ของศนยชมชนบ�าบดน�าไปปฏบตและเสนอกจกรรมทงหมดพรอมรายงานใหคณะกรรมการ

ทราบทกระยะทกวน

กระบวนก�รบำ�บดฟนฟแบงระยะเวลาการฟนฟเปน4ระยะดงน

ผงก�รดำ�เนนก�รบำ�บดฟนฟ


1. ระยะจงใจ (Motivation phase) ใชระยะเวลา1 เดอนแรกหรอนานกวาในกรณทสมาชกไดรบการ

ประเมนพฤตกรรมไมผานระยะจงใจประกอบกบรบการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพระยะยาว (long term) ระยะนเปน

ระยะทเตรยมความพรอมของสมาชกและจงใจใหสมาชกรบการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพ เพอลดปญหาอนอาจจะเกด

ขนไดในระหวางอยรวมกจกรรมหรอพกอาศยรวมกนตามระยะเวลาทชมชนบ�าบดก�าหนดไว

2. ระยะบำ�บดฟนฟ (Treatment phase) ใชเวลา2เดอนอาจถง1ปในกรณทสมาชกไดรบการประเมน

พฤตกรรมไมผานระยะนและไดรบการบ�าบดฟนฟระยะยาว(longterm)การรกษาในระยะนเปนขนตอนส�าคญมาก

เพราะเปนระยะทสมาชกจะไดรบการฟนฟสมรรถภาพชวตทสมบรณทงสภาพรางกายและจตใจตลอดจนความพรอม

ทจะออกไปประกอบอาชพหรอใชชวตเขากบสงคมภายนอกไดการพฒนาสมาชกใหเปลยนทศนคตพฤตกรรมไปส

การมคณภาพชวตทดในระยะนเครองมอทใชในการพฒนาสขภาพรางกายและจตใจมดงน

1.กลมบ�าบด(GroupTherapy)ซงประกอบดวยกลมประชมเชากลมHere&Nowกลมสมมนา

กลมปรบความเขาใจกลมเพอนชวยเพอนฯลฯ

2.งานบ�าบด(WorkTherapy)จดแบงสมาชกออกไปฝกอาชพทงานอาชวะบ�าบดเชนชางไม

ชางโลหะเกษตรเลยงสตวชางฝมอ

3. วธการแกไขเปลยนแปลงพฤตกรรม : การลงโทษและการใหรางวลเปนเครองมอในการพฒนา

สมาชกอกวธหนง

3. ระยะเตรยมกลบสสงคม (Re – entry phase) ใชระยะเวลา1เดอนอาจถง6เดอนในกรณทสมาชก

ไดรบการประเมนพฤตกรรมไมผานระยะนและไดรบการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพระยะยาว(longterm)ระยะนจะม

การประเมนความพรอมสมาชกจาก ตวสมาชก นกบ�าบด คณะกรรมการศนยฯและครอบครวในดานอารมณ สงคม

จตใจความรสกนกคดตลอดจนความซอสตยรบผดชอบตอตนเองผอนศนยฯและสงแวดลอมเพอเขารบการฝกภาค

ปฏบตกลบสสงคม ใหเกดความร ความช�านาญ มประสบการณทด เพยงพอทจะกลบไปใชชวตอยในสงคมไดอยาง

ปกตสขตอไป

4. ระยะตดต�มหลงรกษ� (After – care phase) ใชเวลา 1ป เปนระยะสดทายของการบ�าบดฟนฟ

สมรรถภาพรปแบบชมชนบ�าบดซงตองผานphaseท1,2และ3และมความพรอมในทกดานทงทางสงคมอารมณ

จตใจและความรสกนกคดในดานอนๆ และสามารถแกไขปญหาอยในสงคมไดโดยไมพงยาเสพตดจงจ�าหนายสมาชก

ใหกลบไปอยบานกบครอบครวมงานท�าสามารถด�ารงชวตอยในสงคมได


1.บญเรองไตรเรองวรวฒน,และคณะ.(2546).คมอการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพเขมขนทางสายใหม

(FASTModel).(พมพครงท3).กรงเทพฯ:ส�านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.สถาบนธญญารกษกรมการแพทย

กระทรวงสาธารณสข.

2.วโรจนวระชย,และคณะ.(2558).มาตรฐานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพรปแบบชมชนบ�าบดและFASTModel.

3. ปทมธาน: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. สถาบนบ�าบดรกษาและฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาตชบรมราชชนน กรมการแพทย

กระทรวงสาธารณสข.


6.1 ปจจยทสงผลตอก�รเสพส�รเสพตด

เนองจากธรรมชาตของการเสพสารเสพตดตางๆ มปจจยตางๆทเกยวของจ�านวนมาก ทงปจจยสวนบคคล

ครอบครวเพอนสภาพแวดลอมรวมถงสภาพทางสงคมวฒนธรรมและเศรษฐกจเมอการเสพในชวงแรกชวยใหผเสพ

ไดรบประโยชนทพงพอใจ/ประทบใจจะชกน�าใหมการเสพซ�าไดเมอมโอกาสการเสพซ�าอยางตอเนองจะเกดการพฒนา

วงจรการรบรอารมณและการตอบสนองเชงพฤตกรรมในสมองจนเกดภาวะตดสารเสพตดถอเปนโรคเชงพฤตกรรมท

ตองอาศยการดแลระยะยาวทงดานการแพทยและการปรบเปลยนความคดและพฤตกรรมไมแตกตางจากโรคเรอรงอนๆ

เชนโรคเบาหวานความดนโลหตสงแนวทางการดแลทไดผลเชงประจกษจงตองอาศยแนวทางของการดแลโรคเรอรง

ทจ�าเปนตองจดระบบบรการทสอดคลองกบความตองการของผเสพและระบบนเวศนในพนทองคกรสหประชาชาตได

แนะน�าใหประเทศตางๆพฒนารปแบบบรการดานสารเสพตดในระดบปฐมภม ทเนนการแกไขปญหาทงทางดาน

สาธารณสขและสงคมไปพรอมๆกนโดยการมสวนรวมของชมชนและภาคทเกยวของ(Community-basedtreatment

andcareforsubstanceusedisorders)

6.2 ก�รบำ�บดรกษ�โดยมสวนรวมของชมชน

การบ�าบดรกษาโดยมสวนรวมของชมชนหมายถงรปแบบการรกษาในเชงบรณาการโดยเฉพาะตอผใชยาเสพ

ตดสารเสพตดในชมชนเพอใหเกดการรกษาอยางตอเนองตงแตการรกษาในระยะเรมตนถงการรกษาแบบการถอนพษ

ยาและสรางความเสถยรภาพจนถงการตดตามผลการรกษาและการคนผปวยสสงคมรวมถงการบ�าบดดวยยาอยางตอ

เนอง โดยเกยวของถงการประสานงานรวมกบหลายหนวยงานทใหบรการทางดานสขภาพสงคมและการบรการอนๆ

จากบคคลทไมใชผเชยวชาญเพอใหเขาใจถงความตองการของผปวยตลอดจนสนบสนนครอบครวและชมชนของผปวย

อยางเขมแขงในการแกปญหายาเสพตดและเครองดมแอลกอฮอลเพอใหเกดผลสมฤทธในระยะยาวมลกษณะดงน

มการด�าเนนการในชมชน

มการระดมทรพยากรและการมสวนรวมของชมชน

เปนเสมอนแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาล

มการดแลรกษาอยางตอเนอง

มการบรณาการการรกษาฟนฟเขากบบรการทางสงคมและสขภาพในชมชน

การเขารบการบ�าบดรกษาดวยความสมครใจและชมชนรองรบคาใชจายได

ทงนการบ�าบดรกษาผปวยเสพตดโดยชมชนมสวนรวมมเปาหมายส�าคญเพอใหเกดกระบวนการบ�าบดฟนฟใน

ชมชน ดวยการด�าเนนการของชมชนเองภายใตแนวคด การวางแผน การออกแบบ การก�าหนดวธการด�าเนนงานตาม

บทท 6แนวท�งก�รดแลผปวยทใชกญช�ในโรงพย�บ�ลชมชน

และระบบนเวศในชมชน(ระดบตำ�บล อำ�เภอ จงหวด)


ศกยภาพและบรบทของชมชนนนๆโดยการสนบสนนดานวชาการในการด�าเนนกจกรรมจากหนวยงานภาครฐทส�าคญ

คอ หนวยงาน ของกระทรวงสาธารณสขในพนททใกลชดชมชน เชน รพ.สต. รพช. และมการบรณาการใหเกด การ

ด�าเนนงานอยางเปนรปธรรมจากองคกรปกครองสวนทองถนโดยเฉพาะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบพนทรวม

ถงตองมความรวมแรงรวมใจใหการสนบสนนชวยเหลอทางดานสงคมจากพหภาคทงภาครฐและเอกชนโดยมเปาหมาย

ส�าคญรวมกนคอความรวมมอในการแกไขปญหายาและสารเสพตดในชมชน(รปท1)

6.3 ระบบนเวศในชมชน

ระบบนเวศ คอ ระบบความสมพนธระหวางสงทมชวตทอยรวมกน และความสมพนธระหวางสงทมชวตกบ

สงแวดลอมระบบนเวศในชมชนคอระบบความสมพนธระหวางผคนทอยรวมกนในชมชนและความสมพนธระหวาง

ผคนกบสงแวดลอมตางๆของชมชน ในกรณของการบ�าบดรกษายาเสพตดในชมชน ระบบนเวศ อาจประกอบไปดวย

ผมปญหาสารเสพตด ครอบครว เพอน ผน�าชมชน กลมพลงตางๆ เชน กลมอาสาสมครสาธารณสข กลมแมบาน

กลมผสงอายกลมเยาวชนฯลฯหนวยงานตางๆทงภาครฐและเอกชนซงมรปแบบของความสมพนธทงแบบทเปนทางการ

และไมเปนทางการทมพฒนาการมาอยางเปนเอกลกษณเฉพาะพนทผานปฏสมพนธระหวางผคนเหลานนกบสงแวดลอม

ดานกายภาพสงคมวฒนธรรมและเศรษฐกจทงภายในและภายนอกชมชน

รฐบาลไทยไดวางแนวทางพฒนาคณภาพชวตของประชาชนไวบนโครงสรางของระบบนเวศในชมชนตามพนท

ตางๆ โดยการประกาศระเบยบของส�านกนายกรฐมนตรวาดวยการพฒนาคณภาพชวตระดบพนท พ.ศ. 2561 ใน

ราชกจจานเบกษาลงวนท9มนาคม2561ซงก�าหนดใหมการจดตง“คณะกรรมการนโยบายพฒนาคณภาพชวตระดบ

พนท” ซงมรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยและรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข เปนทปรกษาประกอบดวย

(1) ปลดกระทรวงมหาดไทย เปนประธานกรรมการ (2) ปลดกระทรวงสาธารณสข เปนรองประธานกรรมการ

(3)กรรมการโดยต�าแหนงไดแกปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยปลดกระทรวงศกษาธการ

อธบดกรมการปกครองอธบดกรมการพฒนาชมชนอธบดกรมควบคมโรคอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพอธบด

กรมสงเสรมการปกครองทองถน อธบดกรมอนามย ปลดกรงเทพมหานคร เลขาธการคณะกรรมการสขภาพแหงชาต


เลขาธการส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตและผจดการกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพคณะกรรมการฯ

ชดนมอ�านาจและหนาทส�าคญ คอ การก�าหนดเปาหมายและแนวทางการด�าเนนการทเกยวของกบการพฒนาคณภาพ

ชวตของประชาชนในพนทเพอใหหนวยงานของรฐและผทเกยวของน�าไปปฏบตโดยมงหมายใหมการบรณาการรวมกน

ของหนวยงานของรฐในพนทในดานทรพยากรและภารกจภายใตอ�านาจหนาทของแตละหนวยงานของรฐนน และสง

เสรมและสนบสนนใหเกดความรวมมอและประสานงานกนระหวางหนวยงานของรฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน

ตลอดจนชมชนในพนทเพอใหมเปาหมายและแนวทางในการพฒนาคณภาพชวตทเหมาะสมของแตละพนทโดยใหยดถอ

ประโยชนของประชาชนเปนส�าคญ

รฐบาลไดก�าหนดใหมคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบอ�าเภอคณะหนง เรยกโดยยอวา“พชอ.” ในแต

ละอ�าเภอของทกจงหวดทวประเทศ โดยมผวาราชการจงหวดและพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดเปนท

ปรกษามนายอ�าเภอเปนประธานกรรมการสาธารณสขอ�าเภอเปนเลขานการและมกรรมการอนอกจ�านวนไมเกนยสบ

คน โดยใหนายอ�าเภอแตงตงจากบคคลทเปนผแทนหนวยงานของรฐในอ�าเภอ ซงอยางนอยตองแตงตงจากก�านนหรอ

ผใหญบานและองคกรปกครองสวนทองถนผแทนภาคเอกชนในอ�าเภอโดยคดเลอกจากผประกอบวชาชพดานการแพทย

และสาธารณสขผประกอบกจการดานสขภาพหรอสาธารณสขสถานศกษาเอกชนผประกอบวชาชพหรอประกอบกจการ

อน ผแทนภาคประชาชนในอ�าเภอ กลมเครอขายหรอองคกรภาคเอกชนทไมแสวงหาก�าไร หรอเครอขายอาสาสมคร

ในอ�าเภอเปนกรรมการ

ในกรงเทพมหานครใหแตละเขตมคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบเขตคณะหนงเรยกโดยยอวา“พชข.”

โดยมปลดกรงเทพมหานครและสมาชกสภากรงเทพมหานครในเขตนนเปนทปรกษา ให พชข. ประกอบดวย ผอ�านวย

การเขตเปนประธานกรรมการใหหวหนาฝายพฒนาชมชนและสวสดการสงคมส�านกงานเขตเปนกรรมการและเลขานการ

จากโครงสรางและหนาทของคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวตระดบพนทขางตนพชอ./พชข.จงเปนกลไกทเปนความ

หวงของการพฒนาการบรณาการงานเพอแกปญหาทส�าคญในระดบพนทชมชนดงเชนปญหาสารเสพตดทเปนปญหา

ทส�าคญในทกระดบตงแตระดบชมชนสงคมไปจนถงระดบประเทศ

ในเดอนธนวาคมพ.ศ.2560ไดมการรบรองมตสมชชาสขภาพแหงชาตครงท10เรอง“ชมชนเปนศนยกลาง

ในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด”โดยมรายละเอยดของบทบาทหนาทของพชอ./พชข.และหนวยงานตางๆใน

การสนบสนนใหชมชนเปนผน�าในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดใหไดผลอยางตอเนองคณะรฐมนตรไดใหความ

เหนชอบในมตดงกลาวเมอเดอนกรกฎาคมพ.ศ.2561เปนการยนยนนโยบายทเนนการบรณาการงานปองกนและแกไข

ปญหายาเสพตดในระดบพนทใหเกดผลอยางยงยน

ปจจบน ไดมเรมมพชอ. ในพนทตางๆสามารถรวมกนด�าเนนงานดแลแกไขปญหาสราและยาเสพตดอยางได

สอดคลองกบระบบนเวศในพนทตนเองเกดผลดเชงประจกษและตอเนองแมยงไมมากนกเมอมการออกพระราชบญญต

ยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2522ประกาศในราชกจจานเบกษาณวนท17กมภาพนธพ.ศ.2562ซงเปดโอกาส

ใหสามารถน�ากญชาและพชกระทอมไปท�าการศกษาวจยและพฒนาเพอประโยชนทางการแพทยและสามารถน�าไปใช

ในการรกษาโรคภายใตการดแลและควบคมของแพทยได ระบบนเวศในชมชนตางๆยอมมการปรบตวและเปลยนแปลง

ไปจากเดมตามสถานการณในระดบประเทศและบรบทของแตละพนทอนอาจจะน�าไปสการขยายตวของการใชกญชา

(และกระทอม)ในรปแบบตางๆ ทงเพอประโยชนทางการแพทยและวจยทกฏหมายไดเรมอนญาตใหท�าไดและเพอ

ประโยชนดานอนๆในรปแบบตางๆตามระบบนเวศในแตละพนททวประเทศ


6.4 แนวท�งก�รดแลผปวยย�เสพตด (กญช�) ในโรงพย�บ�ลชมชนและระบบนเวศนในชมชน

แนวทางตอไปนมวตถประสงคเพอเปนแนวทางใหแกผน�าชมชนบคลากรสขภาพและทมหมอครอบครว รวม

ถงครอบครว เพอน และผทเกยวของตางๆตามระบบนเวศในพนท ในการจดบรการคดกรองและดแลบ�าบดฟนฟผม

ปญหากญชาทสามารถเขาถงผทตองการไดสะดวกและตอเนองโดยใชหลกการใหชมชนเปนศนยกลางของการพฒนา

ซงมองคประกอบทส�าคญคอ

- ผนำ�ชมชนทงทเปนทางการและไมเปนทางการ

- บคล�กรส�ธ�รณสขในพนท ทมความเขาใจและคนเคยกบบรบทของพนท

- บคล�กรมห�ดไทยและบคล�กรภ�ครฐอนๆทเกยวของในพนท

- กระบวนก�รเรยนร/พฒน�ก�รแกปญห�รวมกน ตงแต

1.การวางโครงสรางคณะกรรมการรวมในการแกไขปญหา

2.การประเมนสภาพปญหาในพนทรวมกน

3.การวางแผนการแกปญหาตามขอมลสถานการณทเปนขอเทจจรงในพนท

4.การแบงงานกนดแลแกปญหาในพนทรวมกนโดยเนนการใชทรพยากรตางๆในพนท

5.การรวมกนตดตามดแลและสอสารตอประชาคมภาคเครอขายอยางสม�าเสมอ

6.การวเคราะหประเมนผลและทบทวนแผนงานรวมกน

อาจพจารณาใชโครงสรางและกลไกการบรหารจดการตามแนวทางของพชอ.ในพนทโดยคณะกรรมการอาจ

พจารณา

แนวท�ง/กระบวนก�รข�งล�งนในก�รว�งแผนดำ�เนนง�น

1.จดตงผน�าและทมคณะท�างานรบผดชอบการพฒนาบรการบ�าบดดแลผใชกญชาในชมชน

2.ท�าความเขาใจกบสภาพการใชกญชาและระบบนเวศในพนท

3.ท�าความเขาใจเจตนารมณของพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ(ฉบบท7)พ.ศ.2562และกฏหมาย/ค�าสง

อนๆทเกยวของ

4.แสวงหาความรความเขาใจทางวทยาศาสตรกบยาเสพตด(กญชา)ผลตอรางกายจตใจและสงคมทงดาน

บวกและลบโดยอาจใชวทยากรจากโรงพยาบาล/ส�านกงานสาธารณสขในพนท

5. รวบรวมประสบการณทเปนหลกฐานเชงประจกษในพนทในดานการใชกญชาทางการแพทยและการใชใน

ลกษณะอนๆ

6. รวมกนวางแนวทางการคนหา และประเมนสถานการณการใชกญชาในพนท ทงการปลก การใช สภาวะ

สขภาพของผใชรวมถงสภาพทางสงคมและกฎหมายทเกยวของโดยพจารณาใชแบบคดกรอง/ประเมนความเสยงของ

การใชกญชาของทางกระทรวงสาธารณสขรวมกบการประเมนสภาพปญหาทเกยวของตามบรบทของพนท

7. เปดรบฟงปญหาของผใชกญชา และเปดโอกาสใหผใชกญชามสวนรวมในการแกไขปญหา ของตนเอง

ครอบครวและชมชน

8.ปรบเปลยนทศนคตลดการตตราผใชกญชา


9.น�าผลการประเมนทงหมดเสนอตอพชอ./พชข./ประชาคม/ภาคเครอขายในพนทและรวมกนวางวตถประสงค

ของการใชกญชาทางการแพทยและการควบคมการใชกญชาในทางทผดของพนท

10. วางแผนการพฒนาการใชประโยชนและควบคมการใชในทางทผดอาจพจารณาใหมการขนทะเบยนผใช

กญชาตามวตถประสงคทตกลงไว

11.รวมกนตดตามดแลผใชกญชาทงทเปนการใชประโยชนและการใชโดยวตถประสงคอนเพอใหเกดประโยชน

และไมเกดผลกระทบตอผใช ครอบครวและชมชนในพนท โดยใชทรพยากรทมในพนทและการประสานการท�างานกบ

หนวยงาน/ภาคทเกยวของเชนอสม.โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลพยาบาลจตเวช/เภสชกร/แพทยจากโรงพยาบาล

ชมชนหรอโรงพยาบาลทวไป/โรงพยาบาลธญญารกษ/จตเวชในพนท ในการแกไขปญหาสขภาพของผใชกญชาตามผล

การประเมนและการตดตามดแลหนวยงานมหาดไทยและ/หรอหนวยงานยตธรรม เพอแกปญหาสงคมและกฎหมายท

เกยวของ

12. วางแนวทางของพนทรวมกนในการบรหารจดการการปลกกญชาในพนท(ถาม)ใหสอดคลองกบกฎหมาย

และขอตกลงในพนท

13.น�าผลการคนหาตดตามดแลทงตนกญชาทมการปลกและผใชกญชาในพนทเสนอตอเวทประชาคม/ภาค

เครอขายอยางสม�าเสมอเพอรวมกนท�าความเขาใจสถานการณตางๆใหตรงกนและพฒนาแนวทางการปลก/ใชกญชาใน

พนทใหเปนไปตามวตถประสงคทวางไว

14.น�าบทเรยนทไดเรยนรรวมกนมาพฒนาเปนธรรมนญชมชนโดยใชกระบวนการและแนวปฏบตทสอดคลอง

กบพรบ.สขภาพแหงชาต

15.สอสารผลลพธของการดแลฟนฟตอผเสพยาเสพตด(กญชา)ครอบครวและชมชนอยางสม�าเสมอพรอม

รวมกนพฒนาแนวทางการดแลใหมประสทธภาพดขนอยางตอเนอง

6.5 แนวท�งก�รพฒน�ระบบก�รใชผลตภณฑกญช�อย�งปลอดภยในชมชน

กรอบแนวคดและทศท�ง


6.6 แนวท�งก�รพฒน�ระบบก�รใชกญช�อย�งสมเหตผลและปลอดภยในชมชน

เพอใหเกดการใชกญชาอยางสมเหตผลและปลอดภยในชมชนอยางเปนระบบกระทรวงสาธารณสขและหนวย

งานทเกยวของควรมการพฒนาระบบการเฝาระวงประชาชนหรอผปวยในระดบโรงพยาบาลและในระดบชมชนโดยใน

ระดบโรงพยาบาลการสงใชและจายยาเปนไปตามเกณฑทกระทรวงสาธารณสขก�าหนดไว และมระบบรายงานการใช

ตามทก�าหนดไวแตในสวนของการใชกญชาในระดบชมชนเปนประเดนทจะตองมการเฝาระวงอยางเปนระบบเนองจาก

สถานการณปจจบนผลตภณฑกญชาทไดจากทองตลาดหรอโซเชยลเปนผลตภณฑไมถกตองตามกฎหมายหรอการผลต

ทไมไดมาตรฐาน

แนวทางการพฒนาระบบการใชกญชาอยางสมเหตผลและปลอดภยในชมชน มแนวทางการด�าเนนการ 4

แนวทางดงน

1)แนวทางการเฝาระวงผลตภณฑกญชาเชงรบ(Passivesurveillance)ในระดบโรงพยาบาล

2)แนวทางการเฝาระวงปญหาผลตภณฑกญชาและผลตภณฑทไมเหมาะสมเชงรก(Activesurveillance)ใน

ระดบชมชน

3)องคความรและการสรางความตระหนกรของกญชาทางการแพทย

4)แนวทางการสรางการมสวนรวมของเครอขาย(CommunityParticipation)

6.6.1 แนวท�งก�รเฝ�ระวงผลตภณฑกญช�เชงรบ (Passive surveillance) ในระดบโรงพย�บ�ล การเฝาระวง Passive surveillance คอ การเฝาระวงโรคทเกดจากการใชผลตภณฑกญชาทไมปลอดภยใน

เชงรบ โดยการน�าฐานขอมลผปวยในระดบโรงพยาบาล ไปใชในการวางแผนการเฝาระวง ในระดบชมชน เพอใหเกด

กระบวนการแกไขปญหาการกระจายผลตภณฑกญชาทไมเหมาะสมในชมชนตอไป

กระบวนการในการสบคนหาปญหาและเฝาระวงจากการใชผลตภณฑกญชาทางการแพทยและผลตภณฑกญชา

ทไมเหมาะสม

การเฝาระวงผปวยทใชผลตภณฑกญชาและเขารบการรกษาทโรงพยาบาลจะพบปญหาจากกรณทผปวยไดรบ

ผลกระทบจากการใชผลตภณฑกญชาทางการแพทยในโรงพยาบาลหรอไดรบผลตภณฑกญชาทไมเหมาะสมรวมถงการ

ไดรบกญชาจากแหลงกระจายยาทไมเหมาะสม

ร�ยละเอยดขนตอนก�รปฏบตง�น

1.แพทย/พยาบาลประเมนภาวะโรคของผปวยทมความสมพนธกบการใชผลตภณฑกญชา

2. สงตอผปวยเขาพบเภสชกร เพอจดท�าขอมลและประเมนอาการไมพงประสงค ตามระบบADRบนทกใน

ระบบของโรงพยาบาลและรายงานHPVC

3.หากพบวามสาเหตจากการใชกญชาทไมปลอดภยหรอการไดรบจากแหลงกระจายทไมเหมาะสมสอบถาม

ถงแหลงทมาของผลตภณฑดงกลาวสงตอขอมลใหเภสชกรปฐมภม เพอจดการปญหาผลตภณฑกญชาทไมเหมาะสม

ในชมชน

4. เภสชกรรวบรวมขอมล เพอเฝาระวงความเสยงในพนทในดานผลตภณฑกญชาทไมปลอดภยและสงผล

กระทบทางสขภาพ บรณาการการจดการความเสยงในบรบทการท�างานรวมกบคณะกรรมการพฒนาคณภาพชวต

ระดบอ�าเภอหรอคณะกรรมการ/คณะท�างานทเกยวของ


6.6.2 ก�รเฝ�ระวงปญห�ด�นผลตภณฑกญช�เชงรก (Active surveillance) ในชมชน คอ

การเฝาระวงความเสยงของประชาชน/ผปวยจากการใชผลตภณฑกญชาอยางไมเหมาะสมในระดบบคคลครอบครวและ

ชมชน

ส�ม�รถพจ�รณ�คว�มเสยงของผลตภณฑไดแก

1.ผลตภณฑกญชาทไมไดรบอนญาตและการผลตไมไดมาตรฐาน

2.ไมมขอมลแหลงทมาหรอระบชอ–ทอยผผลตทชดเจนเพอตรวจสอบยอนหลงไดเมอเกดปญหา

3.โฆษณาเกนจรงอวดอางสรรพคณวาไดผลดอยางนาอศจรรย

ก�รดำ�เนนก�รเฝ�ระวงปญห�ผลตภณฑกญช�เชงรก ส�ม�รถแบงไดเปน 2 ระดบ คอ

1. ก�รเยยมบ�นโดยทมสหวช�ชพ

การเยยมบานโดยทมสหวชาชพ รวมกบเภสชกร เพอคนหาปญหาดานยาและผลตภณฑกญชาเชงรก

เพอทราบปญหาคนหาสาเหตและการสงผลกระทบตอภาวะโรคของผปวยไดอยางรวดเรวและน�าไปสการแกไขปญหา

ดานความรและพฤตกรรมไดอยางถกตองและสามารถจดการยาและผลตภณฑกญชารวมกนอยางปลอดภยในชมชนได

2. ก�รคดกรองและสงตอผปวยทเกดจ�กผลตภณฑกญช� ย�หรอผลตภณฑสขภ�พทไมเหม�ะสม

ระบบการคนหาคดกรองสงตอประชาชนหรอผปวยทไดรบผลตภณฑกญชายาหรอผลตภณฑสขภาพ

ทไมเหมาะสมโดยอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน(อสม.)และทมสหวชาชพมขนตอนการด�าเนนการดงน

2.1.1จดอบรมเพอชแจงการเกบขอมลแกอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน(อสม.)และ

ทมสหวชาชพรวมถงเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

2.1.2อสม.ในแตละหมบานถาพบอาการขางเคยงหรออาการไมพงประสงคจากการใชผลตภณฑกญชา

แนะน�าใหไปโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลหรอโรงพยาบาลแมขาย

2.1.3เมอผปวยมาถงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเจาหนาทท�าการตรวจประเมนเพมเตมและ

สงตวคนไขพรอมแบบสงตอผปวยใหคนไขน�าไปโรงพยาบาลแมขาย

2.1.4เมอผปวยมาถงโรงพยาบาลแมขายใหผปวยยนใบสงตวเพอเขาระบบการรกษาตามปกตแพทย

ตรวจรางกายและสงตรวจทางหองชนสตรประกอบการวนจฉยตอไป

2.1.5 สงขอมลผปวยพบเภสชกร เพอซกประวตและบนทกในระบบรายงาน ขอมลดงกลาวจะเปน

ประโยชนในการน�าขอมลผลตภณฑไปตรวจสอบเฝาระวงและแกไขปญหาจากการใชผลตภณฑกญชา/ยาและผลตภณฑ

ทไมเหมาะสมตอไป

6.6.3 องคคว�มรและก�รสร�งคว�มตระหนกรด�นผลตภณฑกญช� ความรอบรดานสขภาพ(health literacy) เปนทกษะทางปญญาและสงคมทจะท�าใหประชาชนเขาถง เขาใจ

ขอมลความรทส�าคญและจ�าเปนไดดวยตนเองสามารถประเมนกลนกรองตอบโตซกถามและตดสนใจจดการสขภาพ

ของตนเองไดอยางเหมาะสมโดยแบงทกษะเปน3ทกษะดงน

ขนท 1ทกษะขนตนหรอการใชงานทวไป

ประชาชนมความรขอมลทวไปของกญชาประโยชนและโทษของกญชาขอหามใชและขอควรระวงเปนตน


ขนท 2ทกษะการสอสารและทกษะปฏสมพนธ

ประชาชนสามารถกลนกรองและท�าความเขาใจขอมลผลตภณฑกญชาจากหลายแหลงทงจากทไดรบโดยตรง

จากบคลากรดานสาธารณสขหรอขอมลอนๆทไดรบเชนการบอกตอการคนจากอนเทอรเนตเปนตน

ขนท 3ทกษะในระดบทสงขน

ประชาชนสามารถวเคราะห มการน�าขอมลมาปรบใชไดอยางเหมาะสม การสรางทกษะความรอบรดาน

ผลตภณฑกญชาซงตองอาศยปจจยสนบสนนหลายอยางจากครอบครวชมชนคนในชมชนสามารถชวยหนนเสรมกน

และกน

6.6.4) แนวท�งก�รสร�งก�รมสวนรวมของเครอข�ย (Community Participation) แนวทางการสรางการมสวนรวมของเครอขายภาคประชาชนหรอภาคประชาสงคม เพอใหเกดความตอเนอง

และเกดประโยชนตอชมชนสามารถด�าเนนการไดดงน

เตรยมขอมล ประเดนปญห�/สถ�นก�รณ

-ศกษาขอมลท�าความเขาใจปญหาหรอสถานการณทเกดขนผลกระทบเชอมโยงทงในระดบประเทศ

จงหวดและชมชน

- ศกษาบรบทชมชน ผมสวนเกยวของ รวมถงปจจยก�าหนดสขภาพของคนในชมชน (พฤตกรรม ,

สภาพแวดลอม,กลไกหรอระบบทเกยวของ)

-ศกษาแนวทางการแกไขปญหาเพอออกแบบระบบการด�าเนนงานรวมกบชมชน

ก�รสร�งคว�มร คว�มเข�ใจ ประเดนปญห�แกผเกยวของทงในโรงพย�บ�ลและในชมชน

-ใหความรแลกเปลยนประเดนปญหารวมกบผเกยวของผานการประชมผบรหารและคณะกรรมการ

ทเกยวของทงในโรงพยาบาลและในชมชน

-ใหความรแกแกนน�าชมชนไดแกอาสาสมครประจ�าต�าบลผน�าชมชนผน�าศาสนาสอสารประเดน

ปญหาเพอรวมวางแนวทางแกไขปญหาในชมชน

-รวมก�าหนดเปาหมายRoadMapการด�าเนนงานกบแกนน�าชมชนเพอใหเหนทศทางการด�าเนน

งานรวมกน

-เสรมพลงใหแกนน�าชมชนมความรความเขาใจสามารถสอสารตอกบคนในชมชนได

-สรางเครอขายเขามารวมท�ากจกรรมตางๆทจดขนเพอเสรมพลงใหเกดการมสวนรวมสามารถผลก

ดนใหเกดกจกรรมตอเนองในชมชนได

ก�รแลกเปลยนเรยนร ประเดนปญห�รวมกบเครอข�ยอย�งตอเนอง

-ประชมคนขอมลกจกรรมผลการด�าเนนงานพรอมทงปญหาและอปสรรคเสนอเครอขายเพอกระตน

ใหเกดการรบรมสวนรวมในการแกไขปญหา

-จดเวทแลกเปลยนเรยนรระหวางเครอขายเพอกระตนใหเกดการแสดงความคดเหนน�ามาสแนวทาง

แกไขใหมๆได

-เสรมพลงใหเครอขายสามารถวางแผนแกไขปญหาเฝาระวงรวมถงก�าหนดกตกาชมชนได



1.UNODC(2008)TREATNET-DrugDependenceTreatment:Community-BasedTreatment.GoodPracticeDocument.

Retrievedfromhttp://www.unodc.org/docs/treatment/CBTS_A-B_24_01_09_accepted.pdf

2.UNODC(2014).GuidanceforCommunity-BasedTreatmentandCareServicesforPeopleAffectedbyDrugUseand

DependenceinSoutheastAsia.Bangkok:UnitedNationsOfficeonDrugsandCrimeRegionalOfficeforSoutheast

AsiaandthePacific.

3.ศนยอ�านวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตดกระทรวงสาธารณสข(2561).แนวทางการบ�าบดฟนฟผใชยาเสพตดโดยใชชมชน

เปนศนยกลาง.

4.สถาบนบ�าบดรกษาและฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาตบรมราชชนน(2562).แนวทางการด�าเนนงานการบ�าบดฟนฟโดยการมสวนรวม

ของชมชนและแนวปฏบตทด[Communitybasedtreatmentandrehabilitation(CBTx)andBestPractices]

5.ศยามลเจรญรตนวชรพงษพมชนองคณาชนเดชอภนนทอรามรตน(2560).โครงการส�ารวจและตดตามสถานการณพชกระทอม

ในบรบทสงคมไทย เพอสรางแนวทางการควบคมพชเสพตดอยางบรณาการจากชมชน. สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณ¬มหาวทยาลย

ศนยวชาการสารเสพตดภาคเหนอและสถาบนส�ารวจและตดตามการปลกพชเสพตดส�านกงานป.ป.ส.

6.คณะกรรมการควบคมและปองกนพชกระทอมต�าบลน�าพอ�าเภอบานนาสารจงหวดสราษฎรธาน (2561).ธรรมนญต�าบลเพอการ

ควบคมพชกระทอมและสรางชมชนเขมแขงปลอดยาเสพตดพชกระทอมพนทต�าบลน�าพอ�าเภอบานนาสารจงหวดสราษฎรธาน.

7.ผศ.ดร.นพ.อภนนทอรามรตนประธานราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรครอบครวแหงประเทศไทย


บทท 7สรประบบแนวท�งก�รดแลผปวยย�เสพตดประเภทกญช�

ในประเทศไทย

7.1 ก�รว�งแผนระบบก�รดแลผปวยทใชกญช�

การวางระบบอปทาน ( Supply ) ของกญชาทางการแพทย โดยส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยาเปน

ผควบคมก�ากบระบบการผลตการปลกและการกระจายไปสสถานบรการทางการแพทยทมบรการกญชาทาการแพทย

(ทงแพทยแผนปจจบนแพทยแผนไทยและหมอพนบาน)


7.2 ก�รวเคร�ะหขอมลปรม�ณคว�มตองก�รใชกญช�ท�งก�รแพทย

จากขอมลการลงทะเบยนเพอขอใชกญชาทางการแพทยของอย.( ตามขอบงชทางการแพทย ) โดยสวนใหญ

เปนผมาแจงในโรคทอาจใชกญชาทางการแพทยในระดบขอบงใชทนาจะไดประโยชนหรอยงขาดหลกฐานเชงประจกษ

โดยพบโรคทประสงคจะขอใชล�าดบคอปวดศรษะนอนไมหลบโรคหวใจและเบาหวานซงเปนกลมโรคทยงขาด

หลกฐานเชงประจกษในการใชกญชาทางการแพทยโดยสวนใหญกระจายตวอยในจงหวดกรงเทพ เชยงใหม เชยงราย

ชลบรสราษฎรธาน


7.3 ก�รวเคร�ะหขอมลทรพย�กรบคล�กรท�งก�รแพทย และแพทยแผนไทย/พนบ�น

ทวประเทศ ทผ�นก�รอบรมก�รใชกญช�ท�งก�รแพทย

บคลากรทางการแพทยทสามารถใชกญชาทางการแพทยไดประกอบดวยผประกอบวชาชพแผนปจจบน(ผาน

การอบรมจากหลกสตรทกรมการแพทยรบรองแลว5รนเปนจ�านวน1,677คน)แพทยแผนไทยผานการอบรมหลกสตร

ตามกรมแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอกรบรองแลว เปนจ�านวน2,945คน กระจายตวอยครบทกจงหวดของ

ประเทศไทย

สถ�นททขนทะเบยนและไดรบอนญ�ต ผลต หรอ

จำ�หน�ยทงหมด 21 แหง ทวประเทศแผนภมแสดงการกระจายตวของแหลงสถานททขนทะเบยน

และไดรบอนญาตผลตหรอจ�าหนายทงหมด

-ขอมลณวนท14กค2562

http://hemp.fda.moph.go.th/FDA_MARIJUANA/staff/

marijuana_report_public


จำ�นวนบคล�กร

ทผ�นก�รอบรมก�รใชกญช�ท�งก�รแพทยจากแผนภมแสดงการกระจายตวของบคลากรทสามารถสงใช

กญชาทางการแพทย พบวามครบทง 76 จงหวด รวมทง

กรงเทพมหานคร

ขอมลณวนท14กค2562

http://hemp.fda.moph.go.th/FDA_MARIJUANA/staff/

marijuana_report_public

7.4 แนวท�งก�รบำ�บด ดแล สงตอ และเชอมโยงในระบบservice planฉกเฉน สขภ�พจต

และ ย�เสพตด

การวางแผนระบบการใชกญชาทางการแพทยโดยใชโมเดลหวงโซอปทาน(supplychain)


ระบบอปท�น (supply) จดหาผลตภณฑกญชาทางการแพทย

ในหมวดหม ยากญชาทางการแพทย การผลตอย ในความรบผดชอบขององคการเภสชกรรม

โรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศรรวมทงมหาวทยาลยและรฐวสาหกจทลงทะเบยนทเขารวมในการปลก

ในหมวดหมน�ามนกญชามกรมการแพทยแผนไทยฯเปนหนวยงานหลกในการผลต

ในหมวดหมกญชาตามต�ารบแพทยแผนไทยมการผลตหลกอยในความรบผดชอบของกรมการแพทย

แผนไทยฯโรงพยาบาลสมเดจเจาพระยาอภยภเบศรรพ.อทองรพ.เดนชยรพ.ปาซางรพ.ทาฉางรพ.พระอาจารยฝน

ดานบคลากรมหลกสตรทพฒนาโดยกรมการแพทยและกรมการแพทยแผนไทยฯเปนผควบคมและ

ผลตบคลากรใชกญชาทางการแพทย

ระบบก�รบรก�ร

ขบเคลอนผานกลไกลserviceplanสาขากญชาทางการแพทยแผนบรณาการรวมกบสาขาpalli-

ativecareมะเรง เวชกรรมทวไปปฐมภมแพทยแผนไทยโดยจดใหมบรการกญชาทางการแพทย(แผนปจจบน)ใน

โรงพยาบาลศนย ตามเขตสขภาพ 13 แหงทวประเทศ และจดใหมโรงพยาบาลทจดบรการทางการแพทยแผนไทย

น�ารอง7แหงคอรพ.เจาพระยาอภยภเบศรโรงพยาบาลหนองฉางโรงพยาบาลดอนตมโรงพยาบาลเดนชยโรงพยาบาล

พระอาจารยฟนโรงพยาบาลคเมองโรงพยาบาลทาฉาง

ผใชย�กญช�ท�งก�รแพทย (consumer)

โดยแบงผใชยากญชาทางการแพทยเปน4กลมคอ

1.กลมทไดประโยชน(มหลกฐานเชงประจกษ)

2.กลมทนาจะไดประโยชน(มหลกฐานเชงประจกษยงไมเพยงพอ)

3.กลมทอาจไดประโยชน(ยงขาดหลกฐานเชงประจกษ)

4.กลมทใชตามต�ารบแพทยแผนไทย16ต�ารบ

ระบบเฝ�ระวงก�รใชย�กญช�ท�งก�รแพทย(customer care)

การเฝาระวงการใชยากญชาทางการแพทยทอาจเกดปญหาฉกเฉนทงภาวะเกนขนาด(intoxication)

หรอมภาวะถอนพษ(withdrawal)ผานการดแลในกลไกการขบเคลอนของserviceplanสาขาอบตเหตและฉกเฉน

หรอการใชยากญชาทางการแพทยผดวตถประสงค(abuse)ภาวะตด(dependence)หรออาการทางจตเฉยบพลน

จากกญชา(inducepsychosis)


ระบบเฝ�ระวง (Regulator) โดยมส�านกงานเลขาธการอาหารและยาเปนผเฝาระวงโดยอาศยฐานขอมลHPVC

ขอเสนอแนะแนวท�งก�รดแลผปวยทมก�รใชกญช�


ก�รดำ�เนนง�น ระบบขอมล แหลงงบประม�ณ

ก�รใชกญช�แพทยแผนปจจบน

HPVC UC

ก�รใชกญช�ท�งก�รแพทยแผนไทย/พนบ�น

HPVC UC

Acute Care HPVC สปสช.

บำ�บดย�เสพตด บสต. แผนง�นบรณ�ก�ร

การวางแผนการใชกญชาทางการแพทยอาศยการลงขอมลHPVCส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยารวม

ถงอาการขางเคยง และอาการไมพงประสงคจากการใชกญชา และ ขอมล บสต. (ศอ.ปส.สธ) ในกรณเปนผใชผด

วตถประสงคแหลงงบประมาณในการสนบสนนการใชกญชาทางการแพทย(อยในขนตอนกระบวนการพจารณา)


ภ�คผนวก


ทปรกษ�

1. นายแพทยสขมกาญจนพมาย ปลดกระทรวงสาธารณสข 2.นายแพทยประพนธตงศรเกยรตกล รองปลดกระทรวงสาธารณสข 3.นายแพทยพศษฐศรประเสรฐ รองปลดกระทรวงสาธารณสข 4.นายแพทยธงชยเลศวไลรตนพงศ ผตรวจราชการกระทรวงสาธารณสขเขตสขภาพท1 5.นายแพทยสวสดอภวจนวงศ สาธารณสขนเทศกเขตสขภาพท8 6.นายแพทยธรพงษตนาค ผอ�านวยการกองบรหารการสาธารณสข

บรรณ�ธก�ร

1.นายแพทยชลอวฒนอนปา ผชวยผอ�านวยการศนยอ�านวยการปองกนและ ปราบปรามยาเสพตดกระทรวงสาธารณสข2.นายแพทยชรนทรดปนตา ผชวยผอ�านวยการศนยอ�านวยการปองกนและ ปราบปรามยาเสพตดกระทรวงสาธารณสข3.นายแพทยอภศกดวทยานกลลกษณ ผชวยผอ�านวยการศนยอ�านวยการปองกนและ ปราบปรามยาเสพตดกระทรวงสาธารณสข

ผชวยบรรณ�ธก�ร

1.นางรภสพศาธนสษฐจ�ารญ ศนยอ�านวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตด กระทรวงสาธารณสข 2.นางอบลศรประเสรฐ ศนยอ�านวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตด กระทรวงสาธารณสข 3.นายเลศวรฤทธคาดสนท ศนยอ�านวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตด กระทรวงสาธารณสข

คณะผจดทำ�

บทท 1 สถานการณนโยบายและกฏหมายทเกยวของ 1.เภสชหญงศรณยา ชวนชย ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา 2.นางสาวพรรณพไล ไอยวรรณ ส�านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด

3.เภสชกรหญงมงขวญ ธนเศรษฐกร ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา

คณะทำ�ง�น


บทท 2 ขอบงชการใชกญชาทางการแพทย(แผนปจจบนและแผนไทย) 1.นายแพทยปราโมทยเสถยรรตน รองอธบดกรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก

2.นายแพทยองกรภทรากร สถาบนบ�าบดรกษาและฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาต บรมราชชนน 3.เภสชกรหญงศรพรฉวานนท ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา 4.เภสชกรหญงสชาอเจรญ ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา 5.เภสชกรหญงวณานตยสทธ ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา 6.นางณปภาสรศภกฤตกล กรมวทยาศาสตรการแพทย

บทท 3 แนวทางการดแลผปวยทไดรบกญชาในกรณฉกเฉน

1.พล.อ.ต.นพ.เฉลมพรบญศร ระธานวทยาลยแพทยฉกเฉนแหงประเทศไทย 2.นายแพทยสญชยชาสมบต รองเลขาธการสถาบนการแพทยฉกเฉน 3.แพทยหญงอลสายาณะสาร กองสาธารณสขฉกเฉน 4.แพทยหญงพลอยไพลนรตนสญญา โรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร

5.นางพรทพยวชรดลก สถาบนการแพทยฉกเฉน

บทท 4แนวทางการดแลผปวยทมปญหาการใชกญชาแบบผปวยนอกและผปวยใน(stabilizeandmaintenance) 1.นายแพทยบรนทรสรอรณสมฤทธ กรมสขภาพจต

2.นายแพทยณฐพลโชคไมตร ราชวทยาลยจตแพทยแหงประเทศไทย 3.นางกฤษณาจนทรตร กรมสขภาพจต

บทท 5 แนวทางการดแลผปวยทใชกญชาฟนฟในสถานบ�าบดฟนฟในระยะยาว 1.นายแพทยองกรภทรากร สถาบนบ�าบดรกษาและฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาต บรมราชชนน 2.นายกงจกรสอนลา สถาบนบ�าบดรกษาและฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาต บรมราชชนน

บทท 6 แนวทางการดแลผปวยทใชกญชาในโรงพยาบาลชมชนและระบบนเวศนในชมชน(ระดบต�าบลอ�าเภอจงหวด) 1.ผศ.ดร.นพอภนนทอรามรตน ประธานราชวทยาลยแพทยเวชศาสตรครอบครว แหงประเทศไทย 2.นายแพทยโกเมนทรทวทอง ส�านกสนบสนนระบบสขภาพปฐมภม 3.เภสชกรหญงนชนอยประภาโส กองบรหารการสาธารณสข


บทท 7 สรประบบแนวทางการดแลผปวยยาเสพตดประเภทกญชาในประเทศไทย 1.นายแพทยชลอวฒน อนปา ศนยอ�านวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตด

กระทรวงสาธารณสข 2.นางอจฉรา วไลสกลยง กองบรหารการสาธารณสข

คำ แนะนำ ก รดูแลรักษ ผู้ป่วย ที่มีก...

Documents