บทท ๑

บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ (Statement and Significance of the

problem)

ภาคตะวนออกของประเทศไทยซงประกอบดวย ๙ จงหวด ไดแก จงหวดจนทบร

ชลบร ตราด ระยอง ฉะเชงเทรา ปราจนบร สระแกว นครนายก และสมทรปราการ

(คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ๒๕๕๐) จดวาเปนภมภาคทมความส าคญทาง

เศรษฐกจ เนองจากเปนแหลงอตสาหกรรมและแหลงทรพยากรทมคาของประเทศ ลกษณะ

ภมประเทศของภาคตะวนออกนนมลกษณะเปนทราบสงสลบกบภเขาลกเตย ๆ มชายฝงทะเลท

เรยบยาวและโคงเวา มทวเขาจนทบรอยทางตอนกลางทอดตวจากทางดานทศตะวนตกไปจรดกบ

ทวเขาบรรทดซงเปนทวเขาทเปนเสนแบงเขตแดนระหวางไทยกบกมพชา และมแมน าสายส าคญ

อยหลายสายทไหลลงสอาวไทย ไดแก แมน าระยอง แมน าประแสร แมน าเวฬ แมน าจนทบร

และแมน าตราด ประชากรทเขามาตงถนฐานในภมภาคนประกอบไปดวยกลมชนหลากหลายชาต

พนธทงไทย จน มอญ เขมร ญวน ชอง และลาว

กลมชาตพนธลาวทเขามาตงถนฐานในภาคตะวนออกสวนใหญเปนลาวเวยงและลาว

พวน โดยพนททปรากฏวามชาวลาวทงสองกลมนเขามาตงถนฐานกนอยางหนาแนน ไดแก ต าบล

พนมสารคาม ต าบลเมองเกา ต าบลเมองใหม ต าบลหนองยาว ต าบลทาถาน ต าบลบานซอง ใน

เขตอ าเภอพนมสารคาม ต าบลคยายหม ต าบลทาตะเกยบ ในเขตอ าเภอสนามชยเขต จงหวด

ฉะเชงเทรา (นาร สารกะภต, ๒๕๒๙, หนา ๒๖) ต าบลเมองเกา ในเขตอ าเภอกบนทรบร ต าบล

คล าพน ต าบลโคกปบ ต าบลโคกไทย ในเขตอ าเภอศรมโหสถ ต าบลล าพนตา ในเขตอ าเภอนาด

ต าบลบานสราง ในเขตอ าเภอบานสราง ต าบลดงกระทงยาม ในเขตอ าเภอศรมหาโพธ จงหวด

ปราจนบร (กรมศลปากร, ๒๕๔๒, หนา ๑๔) ต าบลหนตง ต าบลศรนาวา ต าบลบานใหญ ในเขต

อ าเภอเมอง ต าบลหนองแสง ต าบลเกาะหวาย ต าบลทาเรอ ต าบลเกาะโพธ ในเขตอ าเภอปากพล

๒

จงหวดนครนายก (นาร สารกะภต, ๒๕๒๙, หนา ๒๗) ต าบลหวถนน ต าบลไรหลกทอง ต าบล

บานเซด ในเขตอ าเภอพนสนคม จงหวดชลบร (ทวาการอ าเภอพนสนคม, ๒๕๕๓, หนา ๒)

ชาวลาวเวยง ทเขามาตงถนฐานอยในภาคตะวนออกของไทย ถกกวาดตอนเขามาตงแต

ครงสมยกรงธนบร เมอคราวทสมเดจพระเจากรงธนบรทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสมเดจ

เจาพระยามหากษตรยศกและเจาพระยาสรสหยกทพไปตเวยงจนทนในปลาย พ.ศ. ๒๓๒๑ กองทพ

กรงธนบรสามารถยดเวยงจนทนไดส าเรจใน พ.ศ. ๒๓๒๒ (สลา วระวงส, ๒๕๓๙, หนา ๑๕๐)

และท าการกวาดตอนครวลาวลงมายงกรงธนบร ครวลาวทถกกวาดตอนมาเหลานถกสงไปอย

รวมกนทเมองสระบร เมองลพบร เมองนครนายก และเมองฉะเชงเทรา เปนตน (สมเดจฯเจาฟา

กรมพระยานรศรานวดตวงศ และสมเดจฯกรมพระยาด ารงราชานภาพ, ๒๕๐๕, หนา ๒๔๕) ภายหลงจากทกองทพกรงธนบรภายใตการน าทพของสมเดจเจาพระยามหากษตรยศก

และเจาพระยาสรสหสามารถยดเวยงจนทนเปนเมองขนไดส าเรจใน พ.ศ. ๒๓๒๒ แลว สมเดจ

เจาพระยามหากษตรยศกและเจาพระยาสรสหไดน าทพยกตอไปจนถงเมองพวนและสามารถยด

เมองพวนมาเปนเมองขนของกรงธนบรไดในปเดยวกนนนเอง (ค าหมน วงกตรตนะ, ๒๔๙๕, หนา

๗) แตทางกรงธนบรยงไมมนโยบายใหท าการกวาดตอนครวชาวลาวพวนสงเขามายงกรงธนบรแต

อยางใด

การกวาดตอนลาวเวยง และลาวพวนครงใหญเกดขนในรชสมยพระบาทสมเดจพระ

นงเกลาเจาอยหวภายหลงการปราบกบฏเจาอนวงศใน พ .ศ. ๒๓๖๙ เปนตนมา นบจากนนการ

กวาดตอนครวลาวไดเกดขนอกหลายครง กลาวคอ ใน พ.ศ. ๒๓๗๐ พ.ศ. ๒๓๗๑ พ.ศ. ๒๓๗๒

พ.ศ. ๒๓๗๓ พ.ศ. ๒๓๗๘ และ พ.ศ. ๒๓๘๐ ดวยทรงมพระราชประสงคจะมใหเมองเวยงจนทน

ตงเปนบานเมองไดอกตอไป ดงนนจงทรงมพระราชประสงคใหกวาดตอนผคนจากเมอง

เวยงจนทนและหวเมองใกลเวยงจนทนลงมาใหมากทสด (เจาพระยาบดนทรเดชา, ๒๕๑๔, หนา

๙๗๘-๙๗๙) ผลจากการกวาดตอนดงกลาวท าใหเวยงจนทนมสภาพกลายเปนเมองราง ดงท

ฟรานซส กานเยร (Francis Garnier) หนงในคณะนกส ารวจแมน าโขงของฝรงเศสระหวาง พ.ศ.

๒๔๐๙-๒๔๑๑ ไดบนทกขณะคณะส ารวจเดนทางไปถงเวยงจนทนไววา

๓

... เวยงจนทนขณะนมสภาพเปนปารกทบ เตมไปดวยตนไมขนปกคลม

ปราศจากผคน ... (Delaporte, & Garnier, 2006, p. 31)

ซงทงหมดนเปนผลมาจากการปราบกบฏอยางรนแรงของไทยในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลา

เจาอยหวสวนลาวเวยง และลาวพวนจ านวนมากทถกกวาดตอนเขามา ถกสงไปตงถนฐานใน

บรเวณทมชาวลาวทถกกวาดตอนเขามาเมอสมยกรงธนบรตงถนฐานอยกอนแลว รวมทงบรเวณ

หวเมองในภาคตะวนออก ไดแก เมองชล เมองฉะเชงเทรา เมองประจมทบร และเมอง

นครนายก (บงอร ปยะพนธ, ๒๕๒๙, หนา ๗๗-๘๒)

การสงลาวเวยง และลาวพวนเขามาตงถนฐานในภาคตะวนออก ไดปรากฏหลกฐานเปน

ครงสดทายใน พ.ศ. ๒๔๐๓ ซงอยในชวงรชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

พระองคทรงมนโยบายเกลยกลอมชาวลาวโดยเฉพาะอยางยงลาวพวนเขามาตงถนฐานในภาค

ตะวนออกเปนจ านวนมาก ดวยทรงตระหนกดวาเมองพวนนนอยใกลชดกบเขตแดนของญวนมาก๑

เมอไทยไมมก าลงเพยงพอทจะดแลควบคมเมองพวนไวได จงตองใชวธโยกยายประชากรออกจาก

พนทใหหมดเพอไมใหเหลอไวเปนก าลงแกฝายญวน จากการด าเนนนโยบายดงกลาวสงผลใหม

ลาวพวนเขามาตงถนฐานอยในภาคตะวนออกเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะอยางยงบรเวณเมอง

พนมสารคามซงขนกบเมองฉะเชงเทรา

ลาวเวยง และลาวพวนทถกสงเขามาตงถนฐานในเมองชล เมองฉะเชงเทรา เมอง

ประจมทบร และเมองนครนายก จะถกควบคมอยภายใตระบบไพรเชนเดยวกบการควบคมคนไทย

ชาวลาวทกคนจะตองขนสงกดและถกสกขอมอบอกสงกด (หอสมดแหงชาต, จ.ศ. ๑๒๐๖, เลขท

๑๔๗, หมวดจดหมายเหต กท.ร.๓) โดยมขนนางลาวเปนหวหนาปกครอง แลวใหอยในความ

ควบคมดแลของขนนางไทยอกตอหนง ขนนางไทยทมอ านาจปกครองชาวลาว ไดแก เสนาบดเจา

สงกด เจาเมอง และกรมการเมอง สวนขนนางลาวจะมต าแหนงตงแตปลดเมอง จางวางกอง

นายกอง ปลดกอง ลงมาจนถงนายหมวดและเจาหมซงเปนต าแหนงปกครองทใกลชดกบชาวลาว

มาก ดงนนจงจ าเปนตองแตงตงชาวลาวใหปกครองชาวลาวดวยกนเอง โดยคาดวาจะเกดผลดทง

จากเมองพวนใชเวลาเดนทางเพยง ๕ วนจะเขาสเขตแดนญวน ในขณะทตองใชระยะเวลาถง ๔๐ วนกวาจะ

มาถงไทย

๔

แกรฐบาลและแกชาวลาวเอง ขนนางไทยมหนาทเพยงควบคมขนนางลาวระดบสงตงแตต าแหนง

นายกองขนไปใหปฏบตตามนโยบายและกฏหมายขอบงคบของไทย แลวขนนางชาวลาวจงไป

ปกครองและควบคมชาวลาวอกตอหนง (ปรารถนา แซอง, ๒๕๔๓, หนา ๕๖)

ลาวเวยง และลาวพวนทตงถนฐานในภาคตะวนออกของไทยมบทบาทส าคญตามท

ปรากฏในเอกสารทางประวตศาสตร กลาวคอ นอกจากจะเปนไพรพลในการไปราชการทพศกกบ

เขมรและญวน(ประชมพงศาวดารเลม ๔๒, ๒๕๑๒, หนา ๑๘๘) หลายตอหลายครงแลว ยงปรากฏ

วาชาวลาวเหลาน เปนก าลงส าคญในการท าสวยเรวซง เปนสนคาออกทส าคญในสมยตน

รตนโกสนทร และสวยทองค าสงใหแกรฐ ทองค าเปนสวยอกประเภทหนงทรฐตองการเปนอยาง

ยง เนองจากเปนวสดส าคญทใชในการสรางและปฏสงขรณวด รวมถงการหลอพระพทธรป ซงถอ

เปนพระราชกรณยกจส าคญในดานการศาสนาของพระมหากษตรยไทยสมยรตนโกสนทรตอนตน

(บญรอด แกวกณหา, ๒๕๑๘, หนา ๒๙) ชาวลาว โดยเฉพาะอยางยงลาวพวน มความช านาญใน

การท าสวยทอง ทงนเนองจากในบรเวณเทอกเขาใหญนอยอนสลบซบซอนของเมองพวนซงเปน

ภมล าเนาเดมของชาวลาวกลมน ลวนอดมไปดวยทองค า เงน และเหลก (หอสมดแหงชาต, จ.ศ.

๑๑๔๔, เลขท ๗/ก, หมวดจดหมายเหต กท.ร.๑) จงท าใหลาวพวนมความช านาญในดานการท าสวย

ทองเปนพเศษ (หอสมดแหงชาต, จ.ศ. ๑๒๐๙, เลขท ๓๗, หมวดจดหมายเหต กท.ร.๓) ประกอบ

กบพนทภายในภาคตะวนออก อาท เมองพนมสารคามมแหลงแรทองค ากระจายอยโดยทวไป

(นาร สารกะภต, ๒๕๒๙, หนา ๑๒๔-๑๒๕) ชาวลาวเหลานจงมหนาทท าสวยทองสงใหแกรฐ

ดวยเหตนจงกลาวไดวาชาวลาวเวยง และลาวพวนในภาคตะวนออกของไทยในอดตนนมบทบาท

ส าคญทงทางดานการเมอง เศรษฐกจ และการท านบ ารงพระพทธศาสนาเปนอยางยง

ลาวเวยง และลาวพวนทถกกวาดตอนเขามาตงถนฐานในภาคตะวนออกของไทยเปน

กลมชาตพนธทมอตลกษณเฉพาะของตนโดยเฉพาะในเรองของภาษา ทงภาษาพดและภาษาเขยน

ตลอดจนขนบประเพณตาง ๆ อาท ประเพณก าฟา ประเพณบญหอขาว ประเพณบญพระเวส และ

ประเพณบญขาวหลาม เปนตน ยงไปกวานนยงเปนกลมชนทมศรทธาเชอมนในพระพทธศาสนา

อยางแรงกลา สงเกตไดจากวดซงตงเรยงรายอยมากมายในบรเวณชมชนลาวเวยง และลาวพวน

อาท วดเตาเหลก วดเชยงใต วดลาดฮวง วดจอมศร วดเมองกลาง วดเมองกาย และวดมหาเจดย

ในเขตเมองพนมสารคาม โดยวดเหลานลวนสรางขนจากความศรทธาของชาวลาวเวยง และลาว

๕

พวนทถกกวาดตอนเขามาตงถนฐานในภาคตะวนออกตงแตสมยเรมแรก (นาร สารกะภต, ๒๕๒๙,

หนา ๑๓๘) ลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมของลาวเวยงและลาวพวนเชนน จนถงปจจบนทภาค

ตะวนออกกลายมาเปนศนยกลางทางเศรษฐกจทส าคญของประเทศอนเปนผลมาจาก โครงกำร

พฒนำพนทชำยฝงทะเลภำคตะวนออก (Eastern Sea Board) ทเรมตนมาตงแต พ.ศ. ๒๕๒๕ ซง

สงผลใหเกดโรงงานอตสาหกรรมตลอดจนนคมอตสาหกรรมขนาดใหญหลายแหงในภาค

ตะวนออก ตามมาดวยการอพยพยายถนเขามาตงถนฐานเพอหางานท าของแรงงานตางถนจ านวน

มหาศาลประกอบกบการสรางถนนสขมวททท าใหการเดนทางจากกรงเทพฯเพอมาทองเทยวยงภาค

ตะวนออกสะดวกยงขน ยงไปกวานนในปจจบนทกระแสการทองเทยวเชงวฒนธรรมก าลงอยใน

ความสนใจ ปจจยเหลานลวนมอทธพลตอการด ารงอตลกษณทางชาตพนธของลาวเวยงและลาว

พวนในภาคตะวนออกทงสนลาวเวยงและลาวพวนเหลานจะยงคงสามารถรกษาอตลกษณของตนไว

ไดหรอไม หรอมการปรบเปลยนอตลกษณทางชาตพนธไปมากนอยเพยงใด เปนประเดนหนงท

นาสนใจท าการศกษาคนควา

อนง การจะอยรวมกนกบชาวลาวเวยง และลาวพวนซงถอเปนสมาชกสวนหนงใน

สงคมไทยใหผาสก การเรยนรวถชวต และการเขาใจทศนะซงกนและกนเปนสงส าคญทไมควร

ละเลย ลาวเวยงและลาวพวนสวนใหญถกกวาดตอนเขามาตงถนฐานบรเวณภาคตะวนออกของไทย

ในฐานะ เชลยศก ภายหลงการกบฏของเจาอนวงศ หากแตทางการไทยไดจดระเบยบการปกครอง

และดแลชาวลาวเหลานเปนอยางด ดงนนทศนะของชาวลาวทมตอไทยจะเปนไปในลกษณะใด จง

เปนเรองทนาสนใจท าการศกษาคนควาเปนอยางยง ยงไปกวานนการท าความเขาใจในทศนะของ

ลาวประเทศเพอนบานของไทยกเปนประเดนส าคญยงทไมควรละเลยเชนกน นบตงแตลาวถก

ฝรงเศสปกครองใน พ.ศ. ๒๔๓๖ เปนตนมา ฝรงเศสพยายามยยงใหลาวเกลยดชงไทยดวยการ

ตอกย าวาความยอยยบของเวยงจนทน รวมทงความแตกแยกภายในลาวระหวางหลวงพระบาง

เวยงจนทน และเมองพวนลวนเกดจากน ามอของไทย ประกอบกบหลงการปฏวตในลาวเมอ พ .ศ.

๒๕๑๘ เปนตนมา กระแสความคดเรองชาตนยมในลาวดจะทวความรนแรงมากยงขน ซงแนวคด

ดงกลาวนาจะมอทธพลตอทศนะของปญญาชนลาวรนใหมในการมองไทยเปนอยางมาก

ภาคตะวนออกของไทยมชาวลาวเวยง และลาวพวนถกกวาดตอนเขามาตงถนฐานอยเปน

จ านวนมากจนกลายเปนชมชนขนาดใหญในปจจบน ชาวลาวเหลานนอกจากจะมความเปนมาทาง

๖

ประวตศาสตรทยาวนาน เรองของการปรบเปลยนอตลกษณ ตลอดจนทศนะของชาวลาวกลมนทม

ตอไทยกเปนสงส าคญและนาสนใจอยางยง แตกลบปรากฏวาเอกสารและงานวจยทกลาวถงชาว

ลาวกลมนมอยคอนขางนอย ยงไปกวานนยงปรากฏวาเรองราวของชมชนชาวลาวในภาคตะวนออก

บางแหงทปรากฏในเอกสารทางประวตศาสตรกบสภาพความเปนจรงในปจจบนมความขดแยง

คลมเครออยมาก ดวยเหตนผวจยจงสนใจทจะท าการศกษาคนควาประวตศาสตรชมชนลาวเวยง

และลาวพวนในภาคตะวนออก เพอใหประวตศาสตรการตงถนฐาน รวมถงพฒนาการทางสงคม

และวฒนธรรม ทศนะของไทยทมตอลาวและกลมชาตพนธลาว ตลอดจนทศนะของลาวและกลม

ชาตพนธลาวทมตอไทยกระจางชดยงขน

๗

วตถประสงคของกำรวจย (Objectives)

๑.ศกษาการตงถนฐาน พฒนาการทางประวตศาสตรและบทบาทหนาทของ

กลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออก

๒.ศกษาพฒนาการ และวเคราะหปจจยทมผลตอพฒนาการทางสงคมและวฒนธรรม

ของกลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออก

๓.ศกษาทศนะของไทยทมตอลาวและกลมชาตพนธลาว และทศนะของลาวและ

กลมชาตพนธลาวทมตอไทย

กรอบแนวคดในกำรวจย (Conceptual Framework)

การศกษาคนควาในครงน ผวจยไดศกษาทฤษฎววฒนาการ ทฤษฎการแพรกระจายทาง

วฒนธรรม นอกจากนนยงมแนวคดตาง ๆ เชน แนวคดประวตศาสตรเฉพาะกรณ แนวคด

นเวศวทยาวฒนธรรม เพอน ามาใชสรางกรอบแนวคดในการวจยไดดงน

๑.ภาคตะวนออกมกลมชาตพนธลาวจ านวนมากเขามาตงถนฐานอย โดยเฉพาะใน ๔

จงหวดทปรากฏวามกลมชาตพนธลาวตงถนฐานอยางหนาแนน ไดแก ชลบร ฉะเชงเทรา

นครนายก และปราจนบร กลมชาตพนธลาวเหลานเปนกลมชาวลาวทถกกวาดตอนเขามาใน

รชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวเมอคราวปราบกบฏเจาอนวงศเปนสวนใหญ

๒.กลมชาตพนธลาวทตงถนฐานอยในภาคตะวนออก นบวามบทบาทส าคญตอการเมอง

และเศรษฐกจไทยในอดต เนองจากชาวลาวกลมดงกลาวมหนาทในการสงสวย โดยเฉพาะอยางยง

สวยเรว และ สวยทองค ำ ใหแกรฐเปนประจ าทกป

๓.กลมชาตพนธลาวเปนกลมชาตพนธทมความโดดเดนในอตลกษณเฉพาะของตน ไม

วาจะเปนดานภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณ อยางไรกตามการทชาวลาวเหลานถกกวาดตอนและ

จดสงใหไปตงถนฐานในภาคตะวนออกของไทย โดยจดใหตงบานเรอนอยปะปนรวมกนกบ

คนไทยมาเปนเวลานานรวม ๒๓๐ ป การตดตอทางวฒนธรรม(Acculturation) ของชนทงสองกลม

ยอมตองเกดขนอยางหลกเลยงไมได ประกอบกบโลกปจจบนทสงคมตาง ๆ มการตดตอกนอยาง

ใกลชดมากขนดวยเทคโนโลยขนสง จงเปนเหตใหเกดพฒนาการทางสงคมและวฒนธรรมอยาง

๘

ไมหยดนง ประกอบกบภาคตะวนออกเปนฐานทางเศรษฐกจดานอตสาหกรรมทส าคญของไทย

นคมอตสาหกรรมรวมถงโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญเกดขนมากมาย ผลทตามมาคอการอพยพ

ของแรงงานตางถนจ านวนมหาศาลเพอเขามาหางานท า ซงจะสงผลใหการด ารงไวซงอตลกษณของ

ชาวลาวเปนไปไดยากยงขน ยงไปกวานนนโยบายพฒนาตาง ๆ ของหนวยงานภาครฐ รวมถง

กระแสการสงเสรมวฒนธรรมและการทองเทยวกเปนปจจยส าคญอนน าไปส พฒนาการของ

กลมชาตพนธ

๔.ทศนะของไทยทมตอลาวและกลมชาตพนธลาวในสมยกรงธนบร-รตนโกสนทร

ตอนตน เปนไปในลกษณะทกลมชาตพนธลาวอยในฐานะทดอยกวำไทย เนองจากในชวงเวลา

ดงกลาวลาวตกอยภายใตการปกครองของไทย ในรชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว

ทศนะของไทยทมตอลาวเปลยนเปนความบำดหมำงอนมสาเหตสบเนองมาจากการกบฏของ

เจาอนวงศ แตหลงจากทลาวเวยง และลาวพวนถกกวาดตอนเขามาใหตงถนฐานอยรวมกนกบ

คนไทยเปนระยะเวลานาน ประกอบกบการมวฒนธรรมทคลายคลงกน ทศนะของไทยตอกลมชาต

พนธลาวไดเปลยนแปลงไปในทางทดขน จนรสกเปนเสมอนพวกพองเดยวกน แตในทางกลบกน

กระแสแนวคดชาตนยมททวความรนแรงขนในลาวนบตงแตหลงการปฏวตใน พ.ศ. ๒๕๑๘ สงผล

ใหชาวลาวรบรเหตการณทางประวตศาสตรในชวงการกบฏของเจาอนวงศในมมมองของฝรงเศส

ในสมยทลาวเปนดนแดนสวนหนงในอนโดจนของฝรงเศส ท าใหลาวเกดความรสกไมเปนมตรกบ

ไทย

ประโยชนทคำดวำจะไดรบ (Contribution to Knowledge)

๑.การศกษาในครงนจะท าใหไดองคความรเกยวกบประวตศาสตรของกลมชาตพนธลาว

ในภาคตะวนออก อกทงยง เปนสวนทสามารถชวยเตมเตมความสมบรณในองคความร

ประวตศาสตรทองถนภาคตะวนออก

๒.การศกษาในครงนจะสงผลใหกลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออกเกดความภาคภมใจ

ในประวตศาสตรทยาวนานของตน ตลอดจนบทบาทส าคญของบรรพบรษในอดต และยงไปกวา

นนยงท าใหชาวลาวเหลานเกดส านกและด ารงไวซงอตลกษณความเปนชาตพนธ

๙

๓.การศกษาในครงนจะเปนประโยชนตอการปกครองทงในระดบทองถน และระดบชาต

เนองจากองคความรทไดจากการศกษาคนควากอใหเกดการเรยนรและเขาใจประวตศาสตร

วฒนธรรม ตลอดจนทศนะของกลมชาตพนธลาวทเขามาตงถนฐานในภาคตะวนออกของไทยได

ลกซงยงขน

๔.องคความรทไดจากการศกษาจะเปนประโยชนตอการก าหนดนโยบายและการ

ด าเนนงานทางการทต อนจะน าไปสการสรางความสมพนธระหวางสองประเทศ (ไทย-ลาว) ให

ยงยนโดยอาศยลกษณะรวมทางศาสนา ความเชอ วฒนธรรมประเพณ ตลอดจนพฒนาการทาง

ประวตศาสตร

ขอบเขตของกำรวจย (Scope of Study)

การศกษาในครงนไดก าหนดขอบเขตของการศกษาไว ๓ ดาน ไดแก

๑.ดานเนอหา : การศกษานเปนการศกษาการตงถนฐานและพฒนาการของกลมชาตพนธ

ลาวในภาคตะวนออก ซงมเนอหาเรมตนจากสาเหตและการด าเนนนโยบายกวาดตอนกลมชาต

พนธลาวเขามาในภาคตะวนออก บทบาทของกลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออก พฒนาการ

ตลอดจนปจจยตาง ๆ ทสงผลตอพฒนาการทางสงคมและวฒนธรรมของกลมชาตพนธลาวในภาค

ตะวนออก รวมถงทศนะของไทยทมตอลาวและกลมชาตพนธลาว และทศนะของลาวและกลม

ชาตพนธลาวทมตอไทย

๒.ดานเวลา : การศกษานเรมตนตงแต พ.ศ. ๒๓๒๒ ในสมยกรงธนบร ซงมการ

กวาดตอนลาวเวยงกลมแรกเขามาตงถนฐานในภาคตะวนออกของไทย โดยจะท าการศกษาเรอยมา

จนถงปจจบน (พ.ศ. ๒๕๕๖) ทงนเพอใหเหนถงพฒนาการทางสงคมและวฒนธรรมของกลมชาต

พนธลาวในภาคตะวนออก ตลอดจนเขาใจถงทศนะของไทยทมตอลาวและกลมชาตพนธลาว และ

ทศนะของลาวและกลมชาตพนธลาวทมตอไทยจากอดตจนถงปจจบน

อนง การศกษาพฒนาการทางสงคมและวฒนธรรมของกลมชาตพนธลาวในภาค

ตะวนออกทกลาวถงในบทท ๓ ของงานวจย เปนการศกษาลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมของ

กลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออกในอดตเพอน ามาเปรยบเทยบกบลกษณะทางสงคมและ

วฒนธรรมของกลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออกในปจจบน โดยลกษณะทางสงคมและ

๑๐

วฒนธรรมของกลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออกในอดตนนเรมศกษาตงแตกลมชาตพนธลาว

เขามาตงถนฐานในภาคตะวนออกเปนครงแรกเมอ พ.ศ. ๒๓๒๒ เรอยมาจนกระทงถง พ.ศ. ๒๕๐๓

ซงเปนปสดทายกอนทไทยจะมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สวนลกษณะทางสงคม

และวฒนธรรมของกลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออกปจจบนเรมศกษาตงแต พ.ศ. ๒๕๐๔ ซงเปน

ปแรกทไทยน าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมาใช สงผลใหเศรษฐกจและสงคมไทยเกด

การเปลยนแปลงครงใหญ มการพฒนาดานสาธารณปโภคเพมขน ถนน ไฟฟาเขาถงประชาชน

มากยงขน น ามาซงการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมของกลมชาตพนธลาวในภาค

ตะวนออก การศกษาดงกลาวไดด าเนนเรอยมาจนถงปจจบนคอ พ.ศ. ๒๕๕๖

๓.ดานพนท : การศกษานครอบคลมพนทภาคตะวนออกของไทยเฉพาะบรเวณทมการ

ตงถนฐานของกลมชาตพนธลาวอยางหนาแนน อนประกอบไปดวยพนท ๔ จงหวด ไดแก

จงหวดปราจนบร ซงประกอบดวยอ าเภอกบนทรบร ศรมโหสถ นาด บานสราง และ

อ าเภอศรมหาโพธ

จงหวดฉะเชงเทรา ซงประกอบดวยอ าเภอพนมสารคาม และอ าเภอสนามชยเขต

จงหวดนครนายก ซงประกอบดวยอ าเภอเมอง และอ าเภอปากพล

จงหวดชลบร ซงประกอบดวยอ าเภอพนสนคม

นอกจากนน ในสวนของการศกษาเรองทศนะของไทยทมตอลาวและกลมชาตพนธลาว

และทศนะของลาวและกลมชาตพนธลาวทมตอไทย ยงไดก าหนดพนทของการศกษาใหครอบคลม

ไปถงแขวงเวยงจนทน และเมองคน เมองค า เมองแปกแขวงเชยงขวางในสาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาว ทงนเพอใหเขาใจถงทศนะของลาวและกลมชาตพนธลาวใน

สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวทมตอไทย

๑๑

นยำมศพทเฉพำะ

ลาวเวยง หมายถง ชาวลาวทถกกวาดตอนมาจากแขวงเวยงจนทน ในสาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาวปจจบน

ลาวพวน หมายถง ชาวลาวทถกกวาดตอนมาจากเมองพวน ปจจบนคอเมองคน แขวง

เชยงขวางในสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

พฒนาการ (Development) หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงในดานตาง ๆ ของมนษย

อยางเปนระเบยบแบบแผน อยางตอเนองโดยเปนไปตามล าดบขน ในทนหมายถงการเปลยนแปลง

ทางสงคมและวฒนธรรมของกลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออก

พลวต (Dynamic) หมายถง การเคลอนไหวหรอการเปลยนแปลงท เกดขนตลอดเวลา

โดยอาจด าเนนไปอยางชาหรอเรวกได ในทนหมายถงการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม

ของลาวเวยงและลาวพวนในภาคตะวนออกของไทย

บรบท (Context) หมายถง สภาพแวดลอมและเงอนไขตาง ๆทรายลอมเหตการณหนง

เรองหนง หรอประเดนหนง ในทนหมายถงการเปลยนแปลงของกลมชาตพนธลาวเวยงและลาว

พวนทปรากฏอยในสงคมไทย

ขอตกลงเบองตน

กลมชาตพนธลาว ทกลาวถงในงานวจยฉบบน หมายถง ชาวลาวเวยง และลาวพวน

ทตงถนฐานอยในพนท ๔ จงหวดในภาคตะวนออกของไทย

ภาคตะวนออก ทกลาวถงในงานวจยฉบบน ไดแก จงหวดปราจนบร ฉะเชงเทรา

นครนายก และชลบรซงเปนพนททมชาวลาวเวยงและลาวพวนตงถนฐานอยอยางหนาแนน เดมใน

สมยกรงธนบรเรอยมาจนถงสมยรตนโกสนทรตอนตน จงหวดเหลานจดอยในเขตหวเมองชนใน

แตเนองจากงานวจยนเรมท าการศกษาคนควาขอมลตงแตสมยกรงธนบรซงเปนสมยแรกเรมทมการ

อพยพชาวลาวเขามาในไทย มาจนถงปจจบน ดงนนจงขอใชค าวา ภำคตะวนออก แทนการกลาวถง

หวเมองชนในตงแตแรกเรมทปรากฏการตงถนฐานของชาวลาว ทงนเพอความสอดคลองกบ

ปจจบน

๑๒

ทศนะ ในงานวจยฉบบน หมายถง ความคดเหนของไทยทมตอลาวและกลมชาตพนธ

ลาวและความคดเหนของลาวและกลมชาตพนธลาวทมตอไทยเฉพาะในประเดนทเกยวของกบการ

เขามาตงถนฐานของกลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออก ไดแก สงครามระหวางไทยกบ

เวยงจนทนและเมองพวนในสมยกรงธนบร การกบฏของเจาอนวงศ ตลอดจนนโยบายการ

ปกครองของไทยทมตอกลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออกเทานน โดยอาศยการวเคราะหตความ

จากหลกฐานตาง ๆ ทปรากฏตงแตสมยรตนโกสนทรตอนตน -ปจจบน ทงหลกฐานท เปน

ลายลกษณอกษร และหลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษร รวมถงการสมภาษณและการตอบ

แบบสอบถามเปนหลก

ลาว ทกลาวถงในบทท ๔ หมายถง ลาวเวยงจนทนและลาวพวนในสาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาว และกลมชาตพนธลาวทเขามาตงถนฐานในภาคตะวนออกของไทย

เอกสำรและงำนวจยทเกยวของ (Related Literature)

การศกษาเรอง กำรตงถนฐำนและพฒนำกำรของกลมชำตพนธลำวในภำคตะวนออก:

พลวตในบรบทสงคมไทย ปจจบนยงไมปรากฏวามผใดท าการศกษาคนความากอน แตอยางไรก

ตามยงคงมเอกสารและงานวจยทเกยวของซงสามารถน ามาใชเปนสวนประกอบในการศกษาครงน

ได ดงตอไปน

เจนสดา สมบต (๒๕๔๘) ศกษาการนยามตวตนของชาวพวนทอพยพมาตง ถนฐานใน

ประเทศไทย โดยมองผานส านกรบรและการจดจ าความเปนพวนในหลายรปแบบ สงทผวจยเนน

ศกษาเปนประเดนส าคญ คอ พฒนาการของความเปนพวนทสอดรบกบสงคมไทยในบรบทท

แตกตางกน ความหมายของความเปนพวนทแสดงออกในรปการรวมกลมฟนฟวฒนธรรมของคน

พวน ซงผวจยใชวธด าเนนการวจยทงโดยการรวบรวมเอกสารทางประวตศาสตรทเกยวกบชาวพวน

และการลงพนทเกบขอมลภาคสนามดวยการเขารวมกจกรรมตาง ๆ ทกลมคนพวนจดขน

ขอมลจากวทยานพนธฉบบนชวยใหภาพของการรบรและเชอมโยงตวตนของชาวพวน

การปรบตวของความเปนพวนในปจจบนเพอใหสอดรบกบปรากฏการณในสงคมไทย โดยเฉพาะ

อยางยงในดานของการสงเสรมการทองเทยวและการอนรกษวฒนธรรมประเพณทองถนกระจางชด

ยงขน

๑๓

นาร สารกะภต (๒๕๒๙) งานวจยนมงศกษาประวตศาสตรทองถนของชาวลาวเวยง

และลาวพวนในอ าเภอพนมสารคาม และอ าเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา ในสมย

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว โดยศกษาตงแตประวตความเปนมาของเมองพนมสารคาม

และเมองสนามชยเขต การอพยพเขามาตงถนฐานของชาวลาวเวยงและลาวพวนในเมองพนมสาร

คามและเมองสนามชยเขต และวฒนธรรมพนบานของชาวลาวเวยงและลาวพวน

งานวจยนชวยใหขอมลการตงถนฐานของชาวลาวเวยงและลาวพวนในเมองพนมสาร

คามและเมองสนามชยเขตมความชดเจนมากยงขน โดยเฉพาะอยางยงท าใหทราบวาลาวเวยงและ

ลาวพวนในเมองพนมสารคามและเมองสนามชยเขตตงชมชนอยในต าบลใด และหมบานใดบาง

บงอร ปยะพนธ (๒๕๒๙) ไดศกษาถงการยายถนของชาวลาวทงจากหวเมองลานนา

จากบรเวณภาคอสานของไทย และจากประเทศลาว เขามาตงชมชนในหวเมองชนในของไทยใน

สมยรตนโกสนทรตอนตน

วทยานพนธฉบบนไดกลาวถงการยายถนของชาวลาว ไดแก ลาวเวยงจนทน ลาว

ทรงด า ลาวพวน ลาวภครง ลาวเมองนครพนม ลาวเมองเลย ลาวเมองแกนทาว และลาวจาก

หวเมองลานนาทงหมดเขามาตงถนฐานในประเทศไทย ซงนบวาเปนขอมลเบองตนทเปน

ประโยชนอยางยงส าหรบผสนใจท าการศกษาคนควาเรองของชาวลาวกลมตาง ๆในประเทศไทยใน

ระดบทลกซงตอไป

ปรารถนา แซอง (๒๕๔๓) ไดกลาวถงนโยบายการปกครองของไทยทมตอเมองพวนใน

ฐานะเมองประเทศราชของไทย ตลอดจนการด าเนนนโยบายกวาดตอนชาวพวนเขามาในประเทศ

รวมถงนโยบายการปกครองของไทยทมตอชาวพวนทเขามาตงถนฐานในไทย

ปรญญานพนธฉบบนท าใหทราบถงลกษณะความสมพนธของไทยกบเมองพวนในสมย

รตนโกสนทรตอนตน วธการปกครองและควบคมเมองพวนของไทย และวธการทไทยน ามาใช

เพอควบคมชาวพวนในประเทศไทยระหวาง พ.ศ. ๒๓๒๒-๒๔๓๖

ปยะพร วามะสงห (๒๕๓๘) ศกษาถงความส านกในชาตพนธของลาวพวนในอ าเภอ

ปากพล จงหวดนครนายก โดยมวตถประสงคเพอศกษาวาลาวพวนยงมความส านกใน ชาตพนธ

ของตนมากนอยเพยงใด แนวโนมในระยะเวลาทผานมาเปนอยางไร และการรกษาเอกลกษณดาน

ตาง ๆ ไดสงผลเชนไรตอสงคมลาวพวน

๑๔

วทยานพนธดงกลาวท าใหทราบวาส านกในชาตพนธของลาวพวนนนขนอยกบตวแปร

คอ เพศ วย และการมสวนรวมทางสงคม ยงไปกวานนยงพบวาลาวพวนเปนกลมชาตพนธท

ไดรบการยอมรบจากผปกครองประเทศ ดงนนจงไมมการรวมกลมเพอตอตานอ านาจรฐ แตในทาง

กลบกนการรวมกลมของลาวพวนโดยการจดตงชมรมไทยพวนนนมวตถประสงคหลก คอ เพอ

รกษาเอกลกษณและวฒนธรรมของกลมชาตพนธตน

พรรษา สนสวสด (๒๕๒๑) เปนการศกษาถงลกษณะความสมพนธระหวางกรงเทพฯ

กบเวยงจนทนในรชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว พ .ศ. ๒๓๖๗-๒๓๗๐ ซงเปน

ชวงเวลาทเจาอนวงศแหงเวยงจนทนกอการกบฏตอทางกรงเทพฯ

วทยานพนธฉบบนนอกจากจะท าใหทราบถงลกษณะการด าเนนนโยบายของราชส านก

กรงเทพฯทมตอเวยงจนทนในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวไดเปนอยางดแลว ยงชวย

ใหภาพและรายละเอยดเกยวกบการกบฏของเจาอนวงศมความกระจางชดยงขนอกดวย

โพไซ สนนะลาด (๒๕๓๗) ศกษาขอมลเบองตนเกยวกบเครองดนตร องคประกอบ

ทวไปของดนตร และความสมพนธระหวางดนตรกบวถชวตของชาวไทพวนทแขวงเชยงขวาง

ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

แมวทยานพนธดงกลาวจะมวตถประสงคเพอศกษาเรองของเครองดนตรเปนส าคญ แต

วทยานพนธฉบบนกท าใหทราบถงขอมลพนฐานของแขวงเชยงขวาง อาท ลกษณะภมประเทศ

ลกษณะภมอากาศ ประชากร ตลอดจนขอมลทวไปของชาวพวนในแขวงเชยงขวาง

วรรณา รตนประเสรฐ (๒๕๒๘) ศกษาวเคราะหค าและลกษณะของค าในภาษาลาว

เวยงทใชพดกนในต าบลหนองแหน อ าเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา

แมวทยานพนธฉบบนจะเปนงานวจยทางดานภาษาศาสตรทตองการแสดงใหเหนถง

ลกษณะโครงสรางของค าในภาษาลาวเวยง แตวทยานพนธฉบบนกท าใหทราบถงวฒนธรรมดาน

ภาษาของลาวเวยง และนบวาเปนหนงในงานวจยเพยงไมกชนทศกษาเกยวกบชาวลาวเวยงใน

ภมภาคตะวนออกของไทย

๑๕

วลาวลย อดมศลป (๒๕๔๘) ศกษาวเคราะหความสมพนธระหวางนทานชาดกไทย

พวนกบสภาพสงคมไทยพวน ทงนเพอวเคราะหวฒนธรรมทปรากฏในนทานชาดกไทยพวนบาน

มวงขาว ต าบลโคกปบ อ าเภอศรมโหสถ จงหวดปราจนบร

ปรญญานพนธนท าใหทราบถงลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมของไทยพวนบานมวง

ขาว ต าบลโคกปบ อ าเภอศรมโหสถ จงหวดปราจนบร โดยเฉพาะอยางยงในเรองของคานยม

ความเชอ และการใชภาษา

สมศกด ศรสนตสข (๒๕๔๓) ศกษาพฒนาการทางสงคมวฒนธรรม การเปลยนแปลง

และปรบตวทางสงคมวฒนธรรม วเคราะหปจจยทมความสมพนธกบการเปลยนแปลงทางสงคม

และวฒนธรรม รวมทงศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมของชมชน

ตระกลภาษาลาวพวน บานนาคนนอย เมองนาซายทอง แขวงก าแพงนครเวยงจนทน สาธารณรฐ

ประชาธปไตยประชาชนลาว

งานวจยดงกลาวท าใหทราบวาบรเวณแขวงก าแพงนครเวยงจนทนมลาวพวนอพยพเขามา

ตงถนฐานอย และมการปรบตวตามสงคมและยคสมยทเปลยนแปลง มการพฒนาคณภาพชวตทด

ขน โดยผวจยไดเปรยบเทยบวถชวตของลาวพวนในอดตกบปจจบน ท าใหเหนการเปลยนแปลงท

ชดเจนยงขน เชน ในดานการรกษาพยาบาล ลาวพวนเลกวธรกษาดวยเวทยมนตคาถา แลวหนมา

รบการรกษาดวยการแพทยแผนปจจบนแทน เปนตน

อบล ลมสวรรณ (๒๕๓๗) แสดงใหเหนถงทศนะของผปกครองไทยกบค าวา “ลาว”

ซงไดแก ผคนในแควนลานนา ลานชาง และภาคอสานของไทยปจจบน ในสมยรตนโกสนทร

พ.ศ. ๒๓๒๕-๒๔๕๓ โดยมงศกษาถงทศนะ สาเหตการปรบเปลยนทาท วธการ ตลอดจนผล

ของการปรบเปลยนทศนะทาทของผปกครองไทยกบค าวา “ลาว”

ปรญญานพนธฉบบนชวยใหขอมลในเรองของทาท และทศนะของไทยกบค าวา “ลาว”

ไดเปนอยางด หากแตการศกษา “ทศนะ” ในทน เปนเฉพาะเพยงทศนะของชนชนปกครองในสมย

รตนโกสนทรระหวางชวง พ.ศ. ๒๓๒๒-๒๔๕๓ เทานน มไดศกษาครอบคลมไปถงทศนะของชน

ชนสามญของไทยโดยทวไปวามทาทเชนใดกบค าวา “ลาว”

งานวจยทงหมดทกลาวถงในขางตน มสวนส าคญในการสรางความเขาใจเรองราวทาง

ประวตศาสตรและวฒนธรรมของชาวลาวเวยงและลาวพวน แตงานสวนใหญกยงคงเปนการ

๑๖

น าเสนอในลกษณะการเลาเรองไปตามเอกสารทางประวตศาสตรทคนพบ และการบอกเลาจากผ

เฒาผแกในทองถน โดยขาดการเชอมโยงกบสงคมภายนอก หรอการเปรยบเทยบกบกลมชาตพนธ

เดยวกนขามประเทศ ซงสอดคลองกบแนวทางการศกษาชาตพนธในชวงทศวรรษทผานมา ทงาน

ศกษาไดสะทอนอทธพลของแนวคดตาง ๆ ทไดผนวกประเดนเรองโลกาภวตน ชาตนยม และ

กระบวนการท าใหเปนชายขอบ (ฉววรรณ ประจวบเหมาะ, ๒๕๔๗, หนา ๑๐๔) ดวยเหตนผวจย

จงสนใจทจะท าการศกษาคนควาการตงถนฐานและพฒนาการของกลมชาตพนธลาวในภาค

ตะวนออก รวมถงพฒนาการทางสงคมและวฒนธรรม ทศนะของไทยทมตอลาวและกลมชาต

พนธลาว ตลอดจนทศนะของลาวและกลมชาตพนธลาวทมตอไทย ทงนเพอใหการศกษาเรองของ

กลมชาตพนธมความชดเจนและสมบรณยงขน

วธด ำเนนกำรวจย (Research Methodology)

การตงถนฐานและพฒนาการของกลมชาตพนธลาวในภาคตะวนออก: พลวตในบรบท

สงคมไทย เปนงานวจยเชงคณภาพทใชวธด าเนนการวจยโดยอาศยการศกษาเอกสารทาง

ประวตศาสตร และการส ารวจภาคสนามเปนหลก ดงรายละเอยดตอไปน

๑.ศกษาจากเอกสารชนตน (Primary Sources) ทงเอกสารชนตนทยงไมไดตพมพ ไดแก

พระราชสาสน ศภอกษร ใบบอก ค าใหการ ทองตรา สารตรา จดหมาย และเอกสารชนตนท

ตพมพแลว ไดแก พระราชพงศาวดาร ประชมพงศาวดาร จดหมายเหตและประชมประกาศใน

รชกาลตาง ๆ

๒.ศกษาจากเอกสารชนรอง (Secondary Sources) ไดแก หนงสอ งานวจย วทยานพนธ

รวมทงบทความจากวารสารตาง ๆ ทเกยวของ

๓.การส ารวจภาคสนาม (Field Study) โดยเนนพนทกรณศกษาตามการวเคราะหแบบ

เฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) และการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview) ทงใน

ลกษณะทเปนปลายปด การสมภาษณแบบไมก าหนดโครงสราง (Non-Structure) และการ

สงเกตการณแบบมสวนรวม เพอใหสามารถไดประเดนทหลากหลาย และสามารถวเคราะหความ

นาเชอถอได เนองจากเนอหาจากการสมภาษณเนนเรองการปรบเปลยนของวถชวตและบรบทซง

ไมสามารถคนขอมลจากเอกสารทตยภมทเกยวเนองไดอยางชดเจน

๑๗

ขอมลในสวนทเกยวกบทศนะ นอกจากจะใชการสมภาษณและการสงเกตการณแลว ยง

ใชการตอบค าถามจากแบบสอบถามรวมดวย

๔.น าขอมลทไดทงหมดมาศกษาและวเคราะหโดยใชวธการทางประวตศาสตร

(Historical Approach) เปนส าคญ แลวจงเสนอรายงานแบบพรรณนาวเคราะห (Analytical

Description) โดยน าเสนอตามหวขอเรอง (Topic Approach)