สารบญ

.

ค�ำน�ำ : 6

ค�ำน�ำผแปล : 8

1. คฤหำสนหลำยคหำ : 20

2. เรองเลำเสรนยม : 52

3. ชวงชนของเสรนยม : 84

4. สณฐำนวทยำแหงเสรนยม : 116

5. เอตทคคะเสรนยม : 146

6. เสรนยมทำงปรชญำ: ชควำมยตธรรมเปนอดมคต : 186

7. ชบมอเปบ ดแคลน และเลนเลอ : 214

แหลงอำงอง : 246

บทอำนตอ : 254

ประวตผเขยน : 262

ประวตผแปล : 264

สารบญภาพประกอบ

.

1 ภำพเมฆศพท (word cloud) แสดงควำมถของค�ำศพทเกยวกบ

เสรนยม www.BeingLiberal.org 24

2 กำรลงนำมในกฎบตรสหประชำชำต The Granger Collection/

TopFoto 50

3 หอกำรคำเสร เมองแมนเชสเตอร @ Classic image/Alamy 96

4 กำรปฏรปสงคมดำนตำงๆ ของรฐบำลเสรนยม @ The British

Library Board 105

5 วำสลำฟ ฮำเวล โบกมอใหแกฝงชนในกรงปรำก @ CTK/Alamy

222

6 L i b e r a l i s m

ครงแรกททราบวาอาจารยเกษยร เตชะพระ มความตงใจ

จะแปลหนงสอเลมหนงนน กเหนเปนเรองธรรมดำทอำจำรยของ

คณะจะสนใจท�ำงำนวชำกำรรปแบบน แตพอไดทรำบวำเปน

หนงสอ เสรนยม: ความรฉบบพกพา ท�ำใหตองขมวดควเลกนอย

เพรำะกำรทอำจำรยเกษยรสนใจเสรนยมนนไมไดนำแปลกใจ

เพรำะเปนทรบรกนในแวดวงวชำกำรมำนำนแลววำอำจำรย

เกษยรเปนผ ทมควำมรควำมเชยวชำญ และมควำมสขกบ

กำรถกเถยงประเดนเสรนยมและประชำธปไตยในรปแบบตำงๆ

อยเสมอ หำกแตกำรแปลหนงสอทเปนควำมรฉบบพกพำนน

ท�ำใหเดำใจอำจำรยเกษยรไมไดจรงๆ วำท�ำไมจงสนใจทจะ

ถำยทอดควำมรในลกษณะนมำกเปนพเศษ

จนกระทงไดมโอกำสสนทนำสนๆ ผำนเฟซบก และได

อำนค�ำน�ำเลำทมำทไปถงควำมประทบใจและควำมตงใจตอ

เนอหำในหนงสอ Liberalism: A Very Short Introduction (2015)

ซงเปนตนฉบบของกำรแปล ทคลรำยละเอยดอนซบซอนของ

วำทกรรมแนวคดตำงๆ และในฐำนะผ แปลทศกษำเนอหำ

ค�าน�า

.

7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ลกษณะนมำยำวนำน อำจำรยเกษยรสนกไปกบรปแบบกำร

ศกษำ และควำมพลวไหวของกำรถำยทอดควำมรผำนเนอหำ

ดงกลำว ตรงนจะเปนเสนหของหนงสอแปลเลมนมำกกวำ

ขอถกเถยงทยำวนำนของเสรนยมเสยหรอไม สงสยจะตองหยบ

มำใสกระเปำไวเปนเพอนเดนทำง อำนไปคงจะไดอมยมไป

เสมอนเหนอำจำรยเกษยรผแปล รำยร�ำบทอำนของศำสตรำจำรย

Michael Freeden จำกมหำวทยำลยออกซฟอรด ผเขยนตนฉบบ

เลยทเดยว

คณะรฐศำสตร ในฐำนะสถำบนกำรศกษำทมเปำหมำย

ในกำรถำยทอดองคควำมรร วมสมย เพอใหสงคมวงกวำง

ไดเขำใจเรองรำวตำงๆ ผำนคณำจำรยในฐำนะผ ถำยทอด

ตองขอขอบพระคณศำสตรำจำรย ดร.เกษยร เตชะพระ ทกรณำ

ทมเทเวลำและควำมละเอยดละมนละไมในกำรใชภำษำ เพอแปล

หนงสอเลมนใหเปนควำมรอนอสระในกำรอำน ทไมใชแค

นกศกษำ และผใฝรไดสนทนำกบเนอหำในหนงสอเลมนเทำนน

เชอวำสงคมไทยคงไดมโอกำสสมผสเรองรำวของหนงสอเลมน

ผำนรปแบบงำนวชำกำรอนๆ ของผแปลอกนำนเทำทเรำถกเถยง

ประเดน “เสรนยม” ดงทผำนมำ

ทวดา กมลเวชช

คณบดคณะรฐศำสตร มหำวทยำลยธรรมศำสตร

มกรำคม 2563

8 L i b e r a l i s m

ค�าน�าผแปล

.

ในฐานะคอลมนสตทางการเมองวฒนธรรมและคนสอน

วชำรฐศำสตรโดยเฉพำะกำรเมองกำรปกครองไทยและทฤษฎ

กำรเมองวำดวยเสรประชำธปไตยมำรวมสำมทศวรรษ ผมอยำก

ตงขอสงเกตวำประเทศไทยเปนภมทศนทไมเอออ�ำนวยตอกำร

น�ำเขำ แพรหลำย และหยงรำกของแนวคดเสรนยม (liberalism)

ทำงกำรเมอง ทงในแงวชำกำร ประวตศำสตร และวฒนธรรม

กอนอน ในแวดวงกำรเมองและรวมทงวงวชำกำร

รฐศำสตรของไทย เรำอำจคนเคยกบค�ำศพทและแนวคดเรอง

“ประชาธปไตย” (democracy) หรอแมแตระบอบ “เสร

ประชาธปไตย” (liberal democracy) ด

แตไมบอยนกทเรำจะพบเหนสนใจใสใจศพทและ

แนวคดเรอง “เสรนยม” (liberalism) และตระหนกวำเอำเขำจรง สงท

เรยกวำระบอบ “เสรประชำธปไตย” นน เปนกำรมำประกบประกอบ

เขำดวยกนของสองกระแสแนวคดซงตำงมก�ำเนด ทมำ นกคด

บรบทของกลมสงคมในประวตศำสตรทมนรบใช กำรคลคลำย

ขยำยตว เนอหำ ทศทำง จดเนนย�ำและเปำประสงค ซงทงแยก

ตำงหำกเปนอสระ และแตกตำงจำกกน กระทงตงเครยด ตรงขำม

และขดแยงกนอยในตว

9A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

กำรทกระแสแนวคดทงสองมำประกบประกอบกนเขำ

เปนระบอบ “เสรประชำธปไตย” (liberalism + democracy =

liberal democracy) นนเพงเกดขนในโลกตะวนตกรำวไมเกน

สองรอยปมำนเอง อกทงเกดขนและธ�ำรงรกษำไวไดภำยใต

เงอนไขทำงเศรษฐกจสงคมทแนนอนเทำนน

ขณะทบทเรยนแรกๆ ซงผม (และศษยรนพรวมส�ำนก

เชน อำจำรย ดร.เสกสรรค ประเสรฐกล) ไดเรยนรในชนเรยน

ปรชญำและทฤษฎกำรเมองตะวนตกระดบบณฑตศกษำท

คณะกำรปกครอง มหำวทยำลยคอรแนล ในสหรฐอเมรกำ

เมอกลำงทศวรรษท 1980 จำกศำสตรำจำรย Isaac Kramnick

ผเชยวชำญเรองปรชญำยครแจงและเสรนยมคอเรองทวำแนวคด

เสรนยมไมเหมอนและแยกตำงหำกจำกแนวคดประชำธปไตย

ผมไมเคยไดยนค�ำสอนทแจกแจงเรองนอยำงเดนชดแจมแจงเลย

สมยเรยนอยในเมองไทย

ชวงเวลำเดยวกน ในกำรเมองโลก ดำนหนงเรมปรำกฏ

อำกำร “ความหลงผดตอลทธเลอกตง” (the fallacy of elector-

alism) และระบอบประชำธปไตยไมเสร (illiberal democracy)

ในลำตนอเมรกำและยโรปตะวนออกมำตงแตครสตทศวรรษท

1980 สวนอกดำนหนงกเรมเกดอำกำรประชำธปไตยไสกลวง

หรอประชำธปไตยทไรประชำชน (hollowed-out democracy or

democracy without a demos) ในยโรปตะวนตกและอเมรกำใน

ทศวรรษท 1990 เปนตนมำ ซงสะทอนกำรปรแตกแยกหำงออก

จำกกนระหวำง เสรนยม vs. ประชำธปไตย ไปคนละทศ

คนละทำงชวไมกปหลงสนสดสงครำมเยนนน

1 0 L i b e r a l i s m

ในกำรเมองไทย ควำมไมค นไมตระหนกประเดน

“เสรนยม vs. ประชำธปไตย” นมำแสดงออกชดชวงสถำนกำรณ

ควำมขดแยงเสอสตงแตป พ.ศ. 2549 เปนตนมำ เมอผมเรมเสนอ

หลกการเสรนยม

สทธเสรภาพเหนอรำงกำย ชวต และ

ทรพยสนของบคคลพลเมอง และ

หลกนตธรรม

จ�ากดอ�ำนำจของผปกครอง

แ ส ด ง อ อ ก ผ ำ น อ ง ค ป ร ะ ก อ บ

ด ำ น ร ฐ ธ ร ร ม น ญข อ ง ร ะ บ อ บ

ประชำธปไตยซงปกปองคมครอง

สทธ เ ส รภำพของพลเ มองจำก

อ�ำนำจรฐ , เน นควำมจ�ำ เป นท

สถำบนตำงๆ ตองตรวจสอบถวงดล

กนอยำงซบซอนเพอปองกนกำร

สะสมรวมศ นย ร วบ รบผ กขำด

ฉวย ใช อ� ำ น ำ จ โ ดย ม ชอบขอ ง

ผ กมต� ำแหน ง รฐบำล, มนยถ ง

กำรปกครอง เพอ ประชำชน

จอหน ลอก, เจมส เมดสน, อเลกซส

เดอ ตอกเกอวลล, จอหน สจวต มลล,

เบนจำมน กองสตองต

ระบบกำรเมองกำรปกครองอเมรกน

อนเกดจำกสภำรำงรฐธรรมนญป 1787

หลกการประชาธปไตย

ความเสมอภาค และ อ�านาจ

อธปไตยของประชาชน การ

ปกครองโดยเสยงขางมาก

กระจายอ�ำนำจไปใหประชำชน

แสดงออกผำนองคประกอบดำน

ประชาชนของระบอบประชำธปไตย

ซงมงใหประชำชนไดเปนเจำของ

และใชอ�ำนำจรฐดวยตวเองอยำง

เสมอภำคกน, เน นบทบำทของ

พลเมองธรรมดำและกำรเขำรวม

ของมวลชนผำนกำรเลอกตงทเสร

เปนธรรม สม�ำเสมอ และกระบวน

กำรเคลอนไหวอนๆ โดยรวมตวจด

ตงกนเปนพรรคกำรเมอง, มนยถง

กำรปกครอง โดย ประชำชน

ฌอง-ฌก รสโซ

ระบบกำรเมองกำรปกครองฝรงเศส

อนเกดจำกกำรปฏวตป 1789

จดเนน

ทศทาง

เนอหา

นกคด

ปรชญา

หลกหมาย

อางอง

1 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

ขอวเครำะหตงแตป พ.ศ. 2551 วำมองในแงแนวคดกำรเมอง เรำ

อำจตควำมควำมแตกตำงขดแยงระหวำงเสอเหลอง vs. เสอแดง

ไดวำ คอควำมขดแยงทำงหลกกำรระหวำง [เสอเหลอง-เสรนยม]

vs. [เสอแดง-ประชำธปไตย] ซงผมไปทรำบภำยหลงวำกม

นกวชำกำรและปญญำชนสำธำรณะผวเครำะหตควำมออกมำ

ท�ำนองเดยวกบผมบำงคน เชน Walden Bello และ Elliot Norton

เปนตน

ขอตควำมของผมดงกลำวเผชญกบควำมฉงนสนเทห

เคลอบแคลงสงสย เหลอเชอ และรบไมไดของเพอนมตรหลำยคน

โดยเฉพำะในหมคณะนตรำษฎร ในประเดนทวำจะยอมรบได

อยำงไรวำพวกเสอเหลองทสนบสนนกำรรฐประหำรโดยทหำร

ซงโคนรฐบำลจำกกำรเลอกตงตำมระบอบประชำธปไตยลง

และยงจ�ำกดลดรอนสทธเสรภำพของประชำชนแบบเผดจกำร

อ�ำนำจนยม จะเปนตวแทนหลกคด “เสรนยม” ไปได? ยงมพกตอง

พดถงกำรอำงองขอหำ “หมนพระบรมเดชำนภำพ” มำเลนงำน

ฝำยตรงขำมทำงกำรเมองอยำงแพรหลำยซ�ำซำก กำรท�ำเชนน

จะเปน “เสรนยม” ไปไดอยำงไร?

ควำมยงยำกสบสนในกำรท�ำควำมเขำใจ “เสรนยม”

เชงปฏบตในทำงกำรเมองดงกลำว ยงมำถกประเดประดงทบซอน

ดวยขอควำมจรงทำงวฒนธรรมทว ำ เสรนยมขดแยงและ

กลบตำลปตรฐำนคดเรองควำมสมพนธทำงอ�ำนำจตำมประเพณ

ในวฒนธรรมหลกของไทยแตเดม กลำวคอ

ขณะทตำมประเพณหลกของไทย “บคคลอยเพอรฐ และ

อ�านาจมาจากบนลงลาง”

1 2 L i b e r a l i s m

สวนเสรนยมตะวนตกกลบถอวำ “รฐอยเพอบคคล และ

อ�านาจมาจากลางขนบน” เสยฉบ

นอกจำกนในทำงประวตศำสตร กำรเคลอนไหวเชง

กำรเมองแบบเสรนยมเพอจ�ำกดอ�ำนำจรฐหลงกำรอภวฒน

รฐธรรมนญนยม พ.ศ. 2475 กด�ำเนนกำรโดยพลงฝำยคณะเจำนำย

ขนนำง-อนรกษนยมเปนหลก (royal liberalism) ซงไมไววำงใจ

และพงเปำโจมตประชำธปไตยเสยงขำงมำก (majoritarian de-

mocracy) ปฏเสธหลกคนเทำกนและกำรปกครองโดยประชำชน

(against egalitarianism & government by the people) และ

ยอมรบสนบสนนกำรรฐประหำรโดยทหำร เผดจกำรอ�ำนำจนยม

และกำรจ�ำกดสทธเสรภำพเพอรำชบลลงก เปนตน

ส�ำหรบผคนทสนใจกระทงยดถอหลกคดเสรนยมจงยำก

แสนยำกทจะท�ำควำมกระจำงเขำใจใหเกดขนกบแนวคดนทงใน

วงวชำกำรและกำรเมองของไทยเรำ

กำรณจงกลบกลำยเปนวำ สงคมเศรษฐกจไทยเรำ

มป จเจกบคคลทถกสร ำงขนโดยแนวนโยบำยเศรษฐกจ

เสรนยมใหม (neoliberalized individuals) โดยเฉพำะหลงวกฤต

ตมย�ำกง พ.ศ. 2540 เปนตนมำ คอยขบมอเตอรไซครบจำง

บรกำรรถยนตและมอเตอรไซคโดยสำรและขนสง Grab, Kerry

หรอเปดรำนคำเฟ ฯลฯ พลกพลำนเตมบำนเตมเมอง

ทวำกลบไมมหลกคดเสรนยมทใหคณคำพนฐำนกบ

ปจเจกบคคลมำสอดรบกนในทำงกำรเมองอยำงแจมแจงชดเจน

กำรแสดงออกทำงสำธำรณะ สอมวลชนและสอออนไลนอยำง

ปจเจกบคคลไมเสร (illiberal individuals) จงสะดวกดำยและ

1 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

แพรหลำยดกดน สงผลใหกำรปลกสรำงพลงกำรเมองเสรนยม

และจดกำรปรบแตงควำมสมพนธของมนกบระบอบประชำธปไตย

ใหเหมำะสม ยงยำกเขำไปอกและตกคำงยดเยอยำวนำน

เอำเขำจรงผมไมรจกหนงสอ Liberalism: A Very Short

Introduction (2015) และไมไดยนกตตศพทผเขยนศำสตรำจำรย

Michael Freeden แหงมหำวทยำลยออกซฟอรดมำกอน เผอญวำ

ระหวำงผมเดนทำงไปกลำวปำฐกถำน�ำใหแกกำรประชมวชำกำร

EUROSEAS ครงท 9 ของกลมนกวชำกำรผศกษำเอเชยอำคเนย

ทวภำคพนยโรป ณ มหำวทยำลยออกซฟอรด เมอกลำงเดอน

สงหำคม พ.ศ. 2560 ผมมโอกำสแวะไปเดนเตรชมหนงสอในรำน

ของส�ำนกพมพออกซฟอรด เหนชอเตะตำของหนงสอเลมนเขำ

จงซอรวมกบเลมอนๆ มำ

พอกลบถงเมองไทย ไดลงมออำนเปนเรองเปนรำว ผมก

ประทบใจและทงกบแนวทำงกำรศกษำวเครำะหของอำจำรย

ฟรเดน ทำนใชแนวทำงแบบประวตควำมคดกำรเมอง แตไมใช

อยำงทอๆ เถรตรงตำยตว หำกตดเครองมอกำรคดทละเอยด

ประณต พสดำร แนบเนยนละเมยดละไม ยดหยนพลกไหว และ

พอเพยงกบควำมสลบซบซอนเปลยนแปลงผนผวนของแนวคด/

อดมกำรณ/วำทกรรมใหญๆ อยำงเสรนยมในชวงเวลำยำวนำน

ทำงประวตศำสตรถงสศตวรรษ อำท

- 5 ชวงชน (5 layers) ของขอถกเถยงทกอตวขนตำม

กำลสมยของเสรนยม

- แนวกำรศกษำแบบสณฐำนวทยำ (morphology) ทให

ควำมส�ำคญทงกบแนวคดแกนกลำง (core concepts) 7 ประกำร

1 4 L i b e r a l i s m

ของเสรนยม ไดแก เสรภำพ ควำมมเหตผล ปจเจกภำพ

ควำมกำวหนำ ควำมสำมำรถเขำสงคมได ผลประโยชนทวไป

และอ�ำนำจอนจ�ำกดและพรอมรบผด

- ใหควำมส�ำคญกบกำรเรยงสบเปลยน (permutations)

และกำรขจดกำรทำประชน (decontestations) อนเปนกลไก

หรอกระบวนทำในกำรสบทอดตดตอเกบรบมรดกควำมคด

เสรนยมในแตละชวงชน ซงน�ำไปสควำมทบซอน-ขบเหลอม-

บดบง-เบยดขบ-ลอดเหน-ขบเนน-เปลยนแปลง-พลกผนเหมอน

palimpsests หรอแผนวสดใชซ�ำทวำงกำยเกยทบซอนกนอย

5 ชนในกำรอธบำยกำรคลคลำยขยำยตวของเสรนยมชวงชน

ตำงๆ ในประวตควำมคด

- กำรแพรซมสกนและกนไดระหวำงอดมกำรณตำงๆ

จนผมซงเคยประสบพบเหนปรำกฏกำรณทำงประวต

ควำมคดท�ำนองเดยวกนในกำรทปญญำชนลกจนและไทย

น�ำเขำลทธมำรกซ-ลทธคอมมวนสตเขำสสงคมไทยทำงกำรเมอง

วฒนธรรมหลงสงครำมโลกครงทสองตอนผมคนควำวจยเพอท�ำ

ดษฎนพนธ Commodifying Marxism: The Formation of Mod-

ern Thai Radical Culture, 1927-1958 (เขยนเสรจ ค.ศ. 1992

ปรบปรงพมพเปนหนงสอ ค.ศ. 2001) และพยำยำมรบมอมน

ไปดวยแนวคดตนเขนหยำบงำยเทำทคดได (the ethno-ideology

of Thainess, commodifying Marxism, the politics of translation,

rhyming Marxism, etc.) อดรสกเสยดำยไมไดวำถำผมมเครองมอ

กำรคดชดของฟรเดนนคงสกดจบวเครำะหวจำรณปรำกฏกำรณ

ดงกลำวไดละเอยดประณตถนดถนกวำทท�ำไดตอนนนมำก

1 5A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

หนงสอ เสรนยม: ความรฉบบพกพา เลมนจงไมใช

บทสรปสงเขปยอหรอประวตควำมคดเสรนยมธรรมดำ แตผอำน

จะไดเหนชวตทำงควำมคดทคลคลำยขยำยตวไปอยำงซบซอน

เปลยนแปลง พลกผน อยำงเปนกระบวนกำรทเขำใจไดของ

แนวคดเสรนยมทง 5 ชวงชนในประวตควำมคดกำรเมองตะวนตก

อกทงเปนตวอยำงสำธตถงแนวทำงกำรศกษำประวตควำมคด

ทนำน�ำมำลองประยกตใชไดในกรณอนๆ รวมทงของไทยดวย

ผมแปลตนฉบบนเสรจในชวงหลงของป พ.ศ. 2561

รอจงหวะกำรขอลขสทธ ตรวจคณภำพวชำกำร และบรรณำธกำร

แปลจนมำเสรจสนหนงปใหหลง ขอขอบคณโครงกำรต�ำรำและ

สงพมพ คณะรฐศำสตร มหำวทยำลยธรรมศำสตร ส�ำนกพมพ

bookscape และบรรณำธกำรแปล คณอภรดำ มเดช ทใหกำร

สนบสนนด�ำเนนกำรและตรวจปรบตนฉบบแปลตำงๆ จนลลวง

ไปดวยดในทสด

เกษยร เตชะพระ

LIBERALISM•

A Very Short Introduction

by

Michael Freeden

เสรนยม•

ความรฉบบพกพา

แปลโดย

เกษยร เตชะพระ

แด อามเลย, ออรล, เลโอน, เธโอ, และ ไลลา

บทท 1

/คฤหำสนหลำยคหำ

2 1A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

เมอผคนเรมใชค�าวา “เสรนยม” (liberal) ในความหมายวา

ใจกวำงหรออดมสมบรณนน พวกเขำคดไมถงดอกวำลทธ

เสรนยมก�ำลงจะปลดปลอยกระแสอนทรงมหทธำนภำพปำนใด

ออกมำ สงบงชชวตในภำยภำคหนำของมนเรมปรำกฏใหเหน

เมอ “เสรนยม” ถกผกโยงเขำกบนยเรองกำรเปดใจและอดกลน

ทวำนบแตศพทค�ำวำ “liberales” ถกบญญตขนในสเปนเมอ

สองรอยปกอนเพอแทนตนพรรคกำรเมองพรรคหนงนน เสรนยม

กไดตงตระหงำนอยบนเวทสำธำรณะเรอยมำ ในฐำนทเปนค�ำ

ปำวรองเรยกระดมส�ำหรบบรรดำปจเจกบคคลผปรำรถนำพนท

อนปลอดจำกกำรจ�ำกดเหนยวรงทมอำจใหเหตผลไดโดยชอบ

ทงหลำย และในฐำนทเปนชดกำรจดระเบยบสถำบนขนมลฐำน

ทมงหมำยจะท�ำใหกำรปฏบตทำงกำรเมองมควำมชอบธรรมและ

เปนอำรยะ เหนออนใด เสรนยมไดกลำยเปนสงบงชควำมคดและ

นโยบำยทมงจะปฏรป ปลดปลอย และเปดกวำงควำมเปนไปได

ใหแกบรรดำปจเจกบคคลทงหลำยผปรำรถนำจะด�ำเนนชวตตำม

ควำมเขำใจตำงๆ นำนำของตนเอง เหมอนดงอดมกำรณและ

2 2 L i b e r a l i s m

ระบบควำมเชอรวมหมทงปวง เสรนยมตองเขำแขงขนชวงชง

ใหไดมำซงกำรตระหนกร และน�ำไปปฏบตของสำธำรณชน

และขณะเดยวกน มนก ถกประณำมจำกหลำยภำคส วน

เหมอนอดมกำรณและระบบควำมเชอเหลำนนทงมวลดวย

ทวำปญหำอยตรงน กลำวคอ มนไมมอะไรหนงเดยว

อนไมคลมเครอทเรยกวำเสรนยม บรรดำลทธเสรนยมทงหลำย

ทงปวงทไดเคยด�ำรงอยและด�ำรงอยตอนนลวนแลวแตเลอกสรร

(ทงโดยจงใจและไรส�ำนก) เอำบำงอยำงบำงรำยกำรจำกคลง

ควำมคดเสรนยมทสงสมกนมำจนแนนขนดและละทงอยำงอน

รำยกำรอนไป ทงดวยเหตผลทวำเชอมลควำมคดบำงอยำง

เขำกนไมไดกบอยำงอน และดวยเหตผลทวำแฟชนและกำร

ปฏบตทำงภมปญญำกเปลยนแปลงไปดวย ดงนนเอง ระบบ

ควำมเชอและทฤษฎอนหลำยหลำกมำกมำยจงมำกองสมกน

อยภำยใตฉำยำนำมเสรนยม โดยทไมมระบบควำมเชอและ

ทฤษฎดงกลำวอนหนงอนใดสำมำรถครอบคลมควำมเปนไปได

ทงหมด ไมวำในแงควำมคดและกำรจดระเบยบทำงกำรเมอง

ซงเสรนยมในควำมหมำยเตมสมบรณสดยอดเชงสมมตของมน

อำจครอบคลมถง หรอกำรปฏบตทำงกำรเมองแบบเสรนยมได

ครอบคลมถงขำมกำลเทศะตำงๆ เอำไวไดเลย ขอใหลองพจำรณำ

ดวลอยำงเสรนยมคลำสสก (classical liberalism) เสรนยมทำง

สงคม (social liberalism) หรอเสรนยมใหม (neoliberalism)

เปนตวอยำง อนเปนเสรนยมตำงๆ กนสำมแบบทยงรวมสมยอย

ทกวนน เสรนยมคลำสสกนนโคจรรอบแนวคดเรองเสรภำพของ

ปจเจกบคคล (อนเปนญำตสนททำงศพทมลวทยำของเสรนยม)

2 3A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

อสรภำพของมนษย และหลกนตธรรม อกทงมนยงจ�ำกดสงท

รฐและรฐบำลมสทธกระท�ำตอปจเจกบคคลไดอยำงมนยส�ำคญ

สวนเสรนยมทำงสงคมและเสรนยมแนวใหม (new liberalism)

ทปรำกฏขนในองกฤษรำวหนงศตวรรษเศษมำแลวพรอมเพรยง

กบลทธสงคมประชำธปไตยของกลมประเทศสแกนดเนเวย

บำงกระแสนนกมงส�ำรวจหำสภำพเงอนไขทเออใหปจเจกบคคล

พฒนำเตบโตขนซงค�ำจนโดยเครอขำยชวยเหลอและพงพำ

กนและกน รฐสวสดกำรสมยใหมกก�ำเนดมำจำกเสรนยมสำขำ

นนแหละ อยำงไรกตำม เสรนยม “ใหม” กบเสรนยม “แนวใหม”

กลบโนมดงไปสทศทำงแตกตำงกนอยำงสบสนเปนพเศษ

เสรนยมใหมซงด ำนหลกแลวเปนผลผลตในครงหลงของ

ครสตศตวรรษท 20 นนเนนย�ำประโยชนโพดผลของตลำดทม

กำรแขงขนและควำมกำวหนำสวนบคคลยงกวำกำรท�ำนบ�ำรง

สวสดกำรมนษยโดยทวไปเปนอนมำก คณสมบตควำมเปนมำ

ของเสรนยมใหมทวำเชอมโยงกบกระแสเสรนยมนนกเปนท

โตแยงกนหนก ดงจะไดถกเถยงกนตอไปในบทท 7 บรรดำพวกท

คดวำสวนใหญแลวเสรนยมเปนเรองกจกรรมสวนตวทไมถก

จ�ำกดเหนยวรงใดๆ กบพวกทเชอวำเสรนยมเปนเรองกำรพฒนำ

ปจเจกบคคลโดยชอบดวยเหตผลในสงคมทชวยเหลอเกอกลและ

ท�ำโครงกำรรวมกนนนกหำไดมจดรวมกนมำกมำยสกเทำไรไม

สงทนำแปลกตำตนใจไมนอยไปกวำกนกคอมกม

ควำมเหนตำงวำลกษณะดำนใดของเสรนยมส�ำคญทสดอน

ปรำกฏใหเหนประจกษทงในหมนกเสรนยมดวยกนและพวก

ทวจำรณนกเสรนยม ตกลงเสรนยมเปนเรองของกำรเพม

2 4 L i b e r a l i s m

เสรภำพปจเจกบคคลหรอปฏบตตอทกคนดวยควำมเคำรพอยำง

เสมอหนำกนแน? มนเปนเรองของกำรจ�ำกดภยนตรำยตอคนอน

หรอท�ำใหมนษยเรำสำมำรถเจรญงอกงำม? มนเปนเรองของ

กำรมมนษยธรรมมำกขนหรอผลตภำพสงขน? มนมหรอเปลำ

ไอเสรนยมของแทหนงเดยวซงแวดลอมดวยเสรนยมท�ำเทยม

เลยนแบบคลมๆ เครอๆ ทงหลำยแหล? อดมกำรณอนๆ ไดพำ

กนมำรมแทะทงเสรนยมเหมอนฝงแรง จกเอำแตเนอสวนดท

คดสรรไป แลวทงซำกทเหลอไวใหแหงฝอหรอเปลำ? สงทำทำย

ผศกษำเสรนยมกคอกำรหยงรควำมหมำยนยของกำรเขำใจ

เสรนยมอนแตกตำงกนเหลำน มำกกวำจะมำแสดงควำมนยม

ชมชอบกำรเขำใจมนแบบหนงแบบใดอยำงแขงทอตำยตว ฉะนน

ภาพประกอบ 1 ภำพเมฆศพทน เป นตวแทนควำมหลำกหลำยและ

สลบซบซอนภำยในของเหลำควำมคดทประกอบกนเขำเปนลทธเสรนยม

และยงเปนฐำนทมำซงอำจปรงแตงขนเปนลทธเสรนยมแบบตำงๆ ได

กระนนกตำม ภำพดงกลำวกหำไดรวมเอำควำมคดเรองควำมเปนสวนตว

และทรพยสนเขำไวดวยไม ทงทคนมำกหลำยเชอวำควำมคดทงสองประกำร

บรณำกำรเขำกบลทธเสรนยม

2 5A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

จงอำจถกตองแมนย�ำกวำทจะพดถง เสรนยม ในเชงพหพจน

โดยทงหมดลวนสงกดครอบครวใหญเดยวกน และส�ำแดงให

เหนทงควำมคลำยคลงและแตกตำงกน (ดภำพประกอบ 1)

สมำชกมำกหนำหลำยตำของครอบครวเสรนยมมบคลกลกษณะ

เหลอมซอนกน แตสมำชกบำงรำยกแทบจะไมโอภำปรำศรยกน

ดวยซ�ำไป

เสรนยมประสบชยชนะแลวหรอ?

ทงในฐำนทเปนควำมเชอทำงอดมกำรณกำรเมองและ

กำรคดใครครวญทำงปรชญำวำดวยคณลกษณะของสงคมท

ยตธรรม บรรดำผปลำบปลมชนชมเสรนยมจ�ำนวนนบไมถวน

พำกนมองวำมนเปนเรองรำวของควำมส�ำเรจอนใหญหลวง

หนงในปำกเสยงอนคกคกรอนแรงทสดของพวกเขำเหลำน ไดแก

ฟรำนซส ฟกยำมำ (Francis Fukuyama) นกปรชญำอเมรกน

ผประกำศชยชนะของ “ควำมคดเสรนยม” เมอกวำยสบปกอน

ในทรรศนะของเขำ เสรนยมไดกลำยมำเปนทยอมรบทวสำกลโลก

และไมมอดมกำรณอนใดสำมำรถอวดอำงควำมเปนสำกลใน

ท�ำนองนนได กแลนเปนอวสำนของควำมขดแยงทำงอดมกำรณ

หรอไฉน? บดนเรำกลำยมำเปนนกเสรนยมกนหมดแลวหรอไร?

ทรรศนะทมนใจเชนนนกอใหเกดปญหำขนมำในใจสำมขอ

ทนท ขอแรก หลกชยปลำยทำงของอดมกำรณหนงๆ นนตงอย

ต�ำแหนงแหงไหนกนเลำ? เมอใดกนทอดมกำรณหนงขำมเสนชย

แลวถอนหำยใจดวยควำมโลงอกวำ “ในทสดเรำกพชตอดมกำรณ

2 6 L i b e r a l i s m

อนไดหมดแลว!”? เอำเขำจรงประวตศำสตรน�ำเสนอขอบงชจดจบ

ท�ำนองนนไวนอยมำก โดยเฉพำะอยำงยงเมอเรำก�ำลงตดสน

เหตกำรณและควำมคดทงหลำยในปจจบน เพรำะถงอยำงไร

แมแตควำมเชอเรองอ�ำนำจวเศษซงครงหนงเคยเปนปจจยอน

ทรงพลงในกำรตควำมวำเกดอะไรขนในโลกกหำไดปลำสนำกำร

ไปจำกสงคมสมยใหมโดยสนเชงไม เวนเสยแตเรำรวำบรรทดฐำน

ของชยชนะทำงอดมกำรณคออะไร และเรำสำมำรถก�ำหนดรแน

ไดวำกำรปะทะกนทำงอดมกำรณจบสนลงแลวอยำงชดเจน

ค�ำถำมทวำนนกยงคงไมมควำมหมำยอนใดทงเพ ในทำงเปนจรง

บรรดำผททกทกวำเสรนยมประสบชยชนะนนกเพยงแคกลำว

อำงเอำอยำงปรำศจำกวจำรณญำณวำเสรนยมแบบหนงชนะ

และเสรนยมแบบอนๆ พำยแพเทำนนเอง และแมแตกำรกลำวอำง

เชนนนกยงคงเปนเรองทหำหลกฐำนมำพสจนชดไมได ทงน

เพรำะกำรจะนบวำอะไรเปนชยชนะในปรมณฑลของควำมคด

ทฤษฎ หรออดมกำรณกยอมเปนเรองทจะถกโตแยงอยร�ำไป

ชยชนะระยะสนอำจลงเอยเปนควำมปรำชยในระยะยำวกเปนได

ดงทประวตศำสตรของลทธคอมมวนสตในครสตศตวรรษท 20

เปนเครองพสจนยนยนควำมขอนน แตใครเลำจะลวงรวำอำจ

เกดอะไรขนกบโชคชะตำของลทธคอมมวนสตในระยะทยำวนำน

กวำนนออกไป?

ขอสอง มหลกฐำนนอยวำเสรนยมเปนทยอมรบใน

ภมภำคสวนใหญของโลก สงทเคยงขนำนกนไปกบควำมมงมำด

ปรำรถนำระบอบเสรประชำธปไตยบำงแบบ ไดแก อดมกำรณ

ตำงๆ ทเรำพบเผชญซงตงอยบนหลกศำสนำบำง ลทธประชำนยม

2 7A V e r y S h o r t I n t r o d u c t i o n

อยำงขดรำกถอนโคนหลำกหลำยรปแบบบำง รฐอตตำธปไตย

ในทำงควำมเชอและกฎเกณฑบำง และแนนอนวำรวมทง

ระบอบอนรกษนยมจ�ำนวนมำกดวย แมแตสงคมของฟกยำมำ

ในสหรฐอเมรกำเองกปรำกฏถอยค�ำดำทอหยำบหยำมเสรนยม

กองกนพะเนนเทนทก ทวำแมกระนนกยงมกระบวนกำรท

ควำมคดควำมเชอทงหลำยแหลมำบรรจบกนเขำกบททรรศน

แบบเสรนยมมำกขนเรอยๆ มใชหรอ? เอำละ ถำจะวำอยำงนนก

ดจะดวนสรปและหลงทศผดทำงไปทมำวนจฉยวำอดมกำรณ

อนๆ จะแพรกระจำยไปอยำงไรในอนำคต กำรท�ำนำยอนำคต

ของควำมคดตำงๆ ไดกลำยเปนเรองยำกยงขนหำกไมใชนอยลง

ในโลกทเปลยนไปเรวและแตกแยกกนเปนเสยงมำกขนทกท

แมแตบรรดำผทอำงวำตนประสบพบเหนเปนประจกษพยำน

กำรเคลอนทไปสโลกำภวตนยงขนเรอยๆ กอำจก�ำลงพดถง

วสยทศนโลกำนยมแบบตำงๆ ทประชนขนแขงกนอยซงแตกตำง

กนอยำงเดนชด ตวอยำงเชน โลกำภวตนของคณคำแบบตลำด

ทประจญกบโลกำภวตนของควำมสมำนฉนทในมวลหมมนษย

เปนตน ฉะนนโลกำภวตนของเสรนยมกยงคงเปนเพยงประกำย

ทวำววบขนในดวงตำของบำงคน และอำจไมมวนปรำกฏขนจรง

กเปนได

ขอสำม ฟกยำมำพดเปนนยวำมของกระจำงชดสงหนง

ซงเรยกวำเสรนยม ทวำหลกฐำนกลบบงชไปทำงอน มนจะชวย

ใหเรำเขำใจเสรนยมไดดขนอยำงใหญหลวงหำกเรำตระหนกวำ

มวธมองเรองนไดหลำกหลำยอยำง มมมองแตละมมจะชวย

สำดสองใหเหนลกษณะของมนบำงประกำร ขณะทบดบงลกษณะ

2 8 L i b e r a l i s m

ประกำรอนไปเสย เวลำเรำมองดภำพวำดภำพหนง เรำกอำจ

ตงค�ำถำมเกยวกบมนไปไดตำงๆ นำนำ เชน ถำมเรองศลปนผวำด

องคประกอบภำพ สนทรยศำสตรของมน เทคนคและวสดทใช

มลคำเชงพำณชย หรอฐำนะต�ำแหนงของมนในประวตศำสตร

ศลปะ เปนตน ทงนขนอยกบวำเรำสนใจเรองใดทสด เสรนยม

และอดมกำรณทงหลำยแหลกเปนท�ำนองเดยวกน กลำวคอไมม

แนวทำงเอกเทศแนวใดจะบอกเรำทกเรองทเรำอยำกรเกยวกบ

มนได ไมมค�ำนยำมหนงใดทจะครอบคลมกำรแสดงออกของมน

ทงหมดได

ดงนน หนงสอเลมนจงส�ำรวจเสรนยมจำกมมมอง

จ�ำนวนหนง หำกเอำอปมำทบกพรองของฟกยำมำมำใช กอำจ

กลำวไดวำมนกวงเสรนยมหลำยคนในสงทเรยกวำกำรแขงขน

ฉะนนตอใหเรำผลผลำมประกำศใหเสรนยมเปนผชนะ กยงไมได

เผยใหรอยดวำเสรนยมฉบบไหนแบบใดกนแนท “ชนะ” บรรดำ

ควำมคดและกำรจดระเบยบแบบตำงๆ ทกองสมกนอยภำย

ใตยหอ “เสรนยม” อำจกลำยพนธไปไดอยำงมนยส�ำคญ ดงท

เอำเขำจรงมนกไดกลำยพนธ มำแลวในอดต อำกำร “ลทธ

อวสำนนยม” (endism) ซงก�ำเรบขนบอยครงในหมนกวจำรณ

กำรเมองรวมทงศำสดำพยำกรณทำงสงคมนนสอใหเหนเชอมล

ควำมเชอเรองอตมรฐ (utopianism) เรองควำมหลกเลยงไมไดทำง

อนตวทยำ <teleological inevitability - หลกควำมเชอทำงปรชญำ

ทวำกำรคลคลำยขยำยตวของเหตกำรณตำงๆ มเปำหมำยสดทำย

บนปลำยบำงอยำงอย ซงมนจะมงไปสเปำประสงคทวำนนอยำง

ไมอำจหลกเลยงได> หรอบำงทกกระทงทำทแบบเสยดเยย