รายงาน

คณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศ ดานสาธารณสขและสงแวดลอม สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ

เรอง “การปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพ”

๑๓/๒๒/สปช.

สานกกรรมาธการ ๓ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร

ปฏบตหนาทสานกงานเลขาธการสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ

(สาเนา) ท (สปท) ๔๐๙๕/๒๕๕๙ สภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ ถนนอทองใน เขตดสต กทม. ๑๐๓๐๐

๑๑๘ พฤศจกายน ๒๕๕๙

เรอง รายงานของคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานสาธารณสขและสงแวดลอม เรอง “การปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพ”

กราบเรยน ประธานสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ

สงทสงมาดวย รายงานของคณะกรรมาธการดงกลาวขางตน จานวน ๑ ชด

ตามททประชมสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศ ครงท ๙/๒๕๕๘ วนองคารท ๑๐ พฤศจกายน ๒๕๕๘ ไดมมตตงคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานสาธารณสขและสงแวดลอม นน ซงกรรมาธการคณะนประกอบดวย

๑. นางพรพนธ บณยรตพนธ ประธานกรรมาธการ ๒. พลอากาศเอก ธระภาพ เสนะวงษ รองประธานกรรมาธการ ๓. นางรววรรณ ภรเดช รองประธานกรรมาธการ ๔. นางมงขวญ วชยารงสฤษด รองประธานกรรมาธการ ๕. นายกตต พทกษนตนนท เลขานการกรรมาธการ ๖. นายขวญชย ดวงสถาพร โฆษกกรรมาธการ ๗. พลอากาศตร เฉลมชย เครองาม โฆษกกรรมาธการ ๘. พลอากาศเอก ขวญชย เอยมรกษา กรรมาธการทปรกษา ๙. พลเอก คณต อทตสาร กรรมาธการทปรกษา

๑๐. พลเอก จารเกยรต ชยวงษ กรรมาธการทปรกษา ๑๑. นายเฉลมพล ประทปะวณช กรรมาธการทปรกษา ๑๒. พลเรอเอก ชนนทร ชณหรชพนธ กรรมาธการทปรกษา ๑๓. พลเอก ชศลป คณาไทย กรรมาธการทปรกษา ๑๔. พลเรอเอก ประดษฐ ศรคปต กรรมาธการทปรกษา ๑๕. พลโท กมล สวภาพ กรรมาธการ ๑๖. พลโท คณต แจมจนทรา กรรมาธการ ๑๗. นายณรงค สหเมธาพฒน กรรมาธการ ๑๘. นายวนชย ศกดอดมไชย กรรมาธการ ๑๙. พลตารวจเอก ศรวราห รงสพราหมณกล กรรมาธการ ๒๐. นายอครนทร เลศกจชยศร กรรมาธการ ๒๑. พลเอก เอกชย จนทรศร กรรมาธการ

บดน คณะกรรมาธการไดพจารณาศกษารายงานเรอง “การปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพ” ตามแผนการปฏรปของคณะกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศดานสาธารณสขและสงแวดลอม เสรจแลว

- ๒ -

จงกราบเรยนมาเพอโปรดนาเสนอทประชมสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศพจารณา และหากสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศเหนชอบ ขอไดโปรดสงรายงานไปยงคณะรฐมนตรเพอพจารณาดาเนนการตอไป

ขอแสดงความนบถออยางยง

(ลงชอ) พรพนธ บณยรตพนธ

(นางพรพนธ บณยรตพนธ) ประธานกรรมาธการขบเคลอนการปฏรปประเทศ

ดานสาธารณสขและสงแวดลอม สานกกรรมาธการ ๓ โทร. ๐ ๒๒๔๔ ๒๕๙๗ - ๘ โทรสาร ๐ ๒๒๔๔ ๒๕๙๘

สาเนาถกตอง

(นายสาธต ประเสรฐศกด) ผอานวยการสานกกรรมาธการ ๓

ประพนธ /ราง เพรยว /พมพ บารง /ทาน

 

ก

บทสรปสาหรบผบรหาร ตามรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๙ ฉบบลงประชามต ไดกาหนดไวใน

มาตรา ๕๕ วารฐตองดาเนนการใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทมประสทธภาพอยางทวถง เสรมสรางใหประชาชนมความรพนฐานเกยวกบการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคและสงเสรมและสนบสนนใหมการพฒนาภมปญญาดานแพทยแผนไทยใหเกดประโยชนสงสด ดงนนการปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพ จงเปนนโยบายเรงดวนในการผลกดนใหการทางานเกดผลสมฤทธตอการสรางพลเมองไทยใหเปนพลเมองทมสขภาพดอยางเปนรปธรรม และสอดคลองกบรางรฐธรรมนญ

ปจจยสความสาเรจของการปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพ คอ การพฒนาความสามารถของประชาชนใหมความสามารถในการดแลสขภาพตนเอง ครอบครว และชมชนได โดยการสรางเสรมใหประชาชนมความรอบรดานสขภาพ (Health Literacy) ซงตรงกบขอเสนอขององคการอนามยโลกทกลาววา “การพฒนาและสงเสรมใหประชาชนมความรอบรดานสขภาพเปนการสรางและพฒนาขดความสามารถในระดบบคคลในการธารงรกษาสขภาพตนเองอยางยงยน มการชนาระบบสขภาพทสอดคลองกบปญหาและความตองการของประชาชน มการแลกเปลยนขอมลสขภาพของตนเองรวมกบผใหบรการ และสามารถคาดการณความเสยงดานสขภาพทอาจเกดขนได รวมทงกาหนดเปาประสงคในการดแลสขภาพตนเอง โดยเฉพาะอยางยงการจดการโรคเรอรงทกาลงเปนปญหาระดบโลก ดงนน เพอการพฒนาดานสขภาพของประเทศไทยใหเทาเทยมกบนานาอารยประเทศ จงมความจาเปนในการบรณาการและใหความสาคญ ตอการสงเสรมใหประชาชนมความรอบรดานสขภาพ โดยมการยกระดบความรอบรดานสขภาพ ควบคกบการปฏรประบบการสอสารดานสขภาพของประเทศไทย ใหเออตอการมความรอบรดานสขภาพ และเพอใหประเทศไทยมทศทางการดาเนนงานอยางชดเจนมความเปนเอกภาพ จงจาเปนตองกาหนดใหม “นโยบายการปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพแหงชาต และ จดตงคณะกรรมการสรางเสรมความรอบรและการสอสารสขภาพแหงชาต” และยทธศาสตรในการปฏรปเพอใหเกดสงคมแหงความรอบรดานสขภาพขนในประเทศไทยขน อนจะนาไปสผลลพธทประชาชนไทยมสขภาวะสมบรณในทกมตตอไป

 

ค

สารบญ

หนา รายงานคณะกรรมาธการปฏรประบบสาธารณสขเรอง “การปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพ”

บทสรปผบรหาร ...................................................................................................................... ก

สารบญ ..................................................................................................................................... จ

๑. ความเปนมา ความสาคญและขอเสนอในการปฏรป ......................................................... ๑

๒. แผนการปฏรป ................................................................................................................... ๙

๓. วธการปฏรปและแนวทางการดาเนนการ .......................................................................... ๑๐

๔. กาหนดเวลาการปฏรป ...................................................................................................... ๑๗

๕. แหลงทมาของงบประมาณ (กรณทตองใชงบประมาณ) .................................................... ๑๘

๖. ผลลพธทคาดวาจะได ........................................................................................................ ๑๘

๗. หนวยงานทรบผดชอบ ....................................................................................................... ๑๘

เอกสารอางอง .......................................................................................................................... ๒๑

ภาคผนวก ................................................................................................................................. ๒๕ - ภาคผนวก ก ความหมาย ความรอบรดานสขภาพ - ภาคผนวก ข การวดความรอบรดานสขภาพ - ภาคผนวก ค ความหมายและคณลกษณะ องคกรแหงความรอบรดานสขภาพ

(Health Literate Organization) - ภาคผนวก ง ความหมายและคณลกษณะโรงเรยนรอบรดานสขภาพ

(Health Literate School) - ภาคผนวก จ ความหมายและคณลกษณะโรงพยาบาลรอบรดานสขภาพ

(Health Literate Hospital ) - ภาคผนวก ช. สรปผลการชแจงจากหนวยงานทเกยวของ - ภาคผนวก ซ แนวคด ทฤษฎในการทางานปรบเปลยนพฤตกรรมในการทางานสาธารณสข

โดย รองศาสตราจารย ดร.ชะนวนทอง ธนสกาญจน - ภาคผนวก ฌ รายชอคณะทางาน

 

๑. ความเปนมา ความสาคญและขอเสนอในการปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพ ปจจบนสงคมเปล ยนแปลงส สงคมยคโลกาภวตน เปนสงคมแหงการส อสารไรพรมแดน

ประชาชนมรปแบบการสอสารดวยเทคโนโลยไดเองทงในวงสงคมเครอขายใกลชด และในสงคมโลกโดยรวม

ยทธศาสตรการพฒนาเศรษฐกจดวยการผนกกาลงในภมภาค เชน การเปดประชาคมอาเซยน ใน พ.ศ. ๒๕๕๘ จะมผลกระทบทงในทางบวกและทางลบกบประชาชนคนไทยในดานสาธารณสข โดยเฉพาะพฤตกรรมสขภาพและสงแวดลอมของประชาชน ดงนน การพฒนาการสอสารดานสขภาพ ทงจากภาครฐในการใหขอมลดานสขภาพ ภาคประชาชนในการเปนทงผรบสาร และสงสารในเครอขายของตนเอง รวมถงการสราง การพฒนาและเผยแพรเนอหาของขาวสาร เชนประสบการณทเกยวของกบสขภาพ ภมปญญาและศกยภาพในจดการสขภาพ เพอใหประชาชนและเครอขายมทกษะดานสขภาพทด มความสามารถในการตดสนใจในการดแลสขภาพ และการเขาถงบรการสขภาพเมอจาเปน จนสามารถพงตนเองดานสขภาพไดอยางมคณภาพและเหมาะสมกบวถชวตของตนเอง ครอบครว และสงคม จะเปนการพฒนาระบบสขภาพของประเทศไทย ใหเปนระบบการสรางสขภาพทด ลดการรกษาทตองใชคาใชจายสง

การพฒนาและแกไขปญหาดานตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ เกดประสทธผลในการพฒนาอยางมคณภาพนน ตองอาศยขอมลทมคณภาพทเกยวของอยางครบถวน ถกตอง ซงประเทศไทยมหลายหนวยงานทมการพฒนาขอมลองคความรดานสขภาพ ทงทเกยวของโดยตรง เชน กระทรวงสาธารณสข สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และกลมธรกจเอกชน หนวยงานทเกยวเนองกบสขภาพ เชน กลมธรกจการผลตอาหาร กลมธรกจการสอสารระดบชาต และทองถน เชน ทว เคเบลทว กระทรวงแรงงาน เปนตน ปจจบนการสอสารจากกลมตาง ๆ ทกลาวมา เปนไปอยางไรทศทางจนเกดเปนขาวลอในการปฏบตตวดานสขภาพ เกดการสบสน เสยงตอการทาลายสขภาพ ในสงคมวงกวาง การบรหารจดการขอมล วธการสอสารขอมลจากหนวยงานทมความเชอถอได เพอใหประชาชนมแหลงอางองทเชอถอไดจงเปนสงจาเปน

กลไกระดบชาตเพอสนบสนนหนวยงานตาง ๆ ทจดทาขอมลดานสขภาพ มรปแบบและระบบจดบรการขอมลดานสขภาพ องคความรดานสขภาพ ทถกตอง ทนสมย เหมาะสมกบบรบทของชมชน วฒนธรรมทองถน ประชาชนสามารถเขาถงไดงาย สามารถนาไปใชไดจรงเปนเรองสาคญและจาเปน รวมทงการกาหนดนโยบายเพอพฒนาการสอสารใหเปนไปตามสทธประชาชนตามรฐธรรมนญ เพมชองทางการเผยแพรและการสอสารขอมลขาวสารดานสขภาพ ใหครอบคลมประชาชนทกกลม โดยการมสวนรวมของภาคเครอขาย จงเปนยทธศาสตรทสาคญตอการสรางเสรมความรอบรดานสขภาพของประชาชนในชาต

๑.๑ สถานการณและปจจยทมผลตอการปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพ การศกษาสถานการณและปจจยทมผลตอการปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพของ

ประเทศไทย ไดจากการรวบรวมรายงานและแผนการดาเนนงานจากหนวยงานตาง ๆ ทงในและนอกสงกดกระทรวงสาธารณสข ใน พ.ศ. ๒๕๕๑ - ๒๕๕๗ สรปสาระสาคญเปน ๗ ประเดน ดงน

๑) สถานการณดานสขภาพ จากการศกษาสถานการณสขภาพของประเทศไทย ใน พ.ศ. ๒๕๕๑ - ๒๕๕๖ พบวา

คนไทยมความเสยงตอการเกดโรคภยเพมขนทกกลมวย โดยเฉพาะกลมโรคไมตดตอทมแนวโนมสงขนและพบในคนทมอายนอยลง เหนไดจากอตราการปวยจากโรคทสาคญใน พ.ศ. ๒๕๕๑ - ๒๕๕๕ ใน ๓ ลาดบแรก

๒

ไดแก โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ และเบาหวาน โดยขอมลในป พ.ศ. ๒๕๕๕ เปน ๑,๒๔๕.๕๖, ๙๕๕.๐๗ และ ๘๖๘.๓๐ ตอประชากร ๑๐๐,๐๐๐ คน ตามลาดบ

เมอพจารณาตามกลมอาย พบวา กลมอาย ๕ - ๑๕ ป มสาเหตการปวย ๓ ลาดบแรกคอ ไขเลอดออก โรคตดเชอในลาไส และโรคโลหตจาง กลมอาย ๑๕ - ๔๙ ป สวนใหญมสาเหตการปวยทเนองจากการตงครรภ ไดแก ภาวะแทรกซอนของการตงครรภ ปญหาทารกในครรภ การบาดเจบทศรษะ และโรคความดนโลหตสง กลมอาย ๕๐ - ๕๙ ป และ ๖๐ ปขนไป สวนใหญปวยดวยโรคความดนโลหตสง เบาหวาน และไตวายเรอรง

เมอศกษาปญหาสขภาพสาคญเฉพาะกลมวย พบวาในกลมวยรนมปญหาตงครรภ ไมพรอม อตราการคลอดของหญงวยรนตอการคลอดบตรทงหมดมแนวโนมสงขน โดยใน พ.ศ. ๒๕๐๑ มอตราการคลอดเทากบ ๕.๖๐ ใน พ.ศ. ๒๕๕๑ มอตรา ๑๕.๕๐ และแนวโนมอายเฉลยของแมวยรนลดลง สาหรบในกลมอาย ๑๕ ปขนไป ใน พ.ศ. ๒๕๔๖ - ๒๕๔๗ มความชกของโรคอวน คดเปนรอยละ ๒๘.๗ และใน พ.ศ. ๒๕๕๑ - ๒๕๕๒ มความชกคดเปนรอยละ ๓๔.๗ สวนโรคอวนลงพง ใน พ.ศ. ๒๕๔๖ - ๒๕๔๗ คดเปนรอยละ ๒๖.๑ และ พ.ศ.๒๕๕๑ - ๒๕๕๒ คดเปนรอยละ ๓๒.๑ ทงสองปญหามแนวโนมสงขน และเพศหญงพบมากกวาเพศชาย (ภาคผนวก ก)

๒) สถานการณดานพฤตกรรมสขภาพของคนไทย จากสถานการณทเปลยนแปลงอยางรวดเรวของโลก ทงดานเศรษฐกจ สงคม เทคโนโลย

การสอสาร สงแวดลอมสงผลใหวถชวตของคนไทยเปลยนแปลงตามไปดวย ประชาชนมความเรงรบและเครงเครยดในการใชชวต สงผลใหมพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคมากขน พบวาคนไทยมพฤตกรรมกนอาหารหวาน ไขมนสง เพมขนมาก โดยใน พ.ศ. ๒๕๕๔ คนไทยบรโภคนาตาลทรายเพมมากขนถง ๓ เทาจาก พ.ศ. ๒๕๒๖ ซงมปรมาณ ๑๒.๗ กโลกรม/คน/ป เปน ๓๖.๖ กโลกรม/คน/ป ใน พ.ศ. ๒๕๕๔ และใน พ.ศ. ๒๕๕๑ พบวารอยละ ๙๖.๒ ของคนไทยอาย ๓๕ ปขนไป บรโภคอาหารประเภททอด โดยสวนใหญบรโภคเฉลย ๕ วนตอสปดาห รองลงมา คอ อาหารทปรงดวยกะท บรโภคโดยเฉลย ๓ วนตอสปดาห พบวาคนไทยออกกาลงกายอยางเพยงพอมจานวนนอย คดเปนรอยละ ๒๙.๗ ในป พ.ศ. ๒๕๕๐ และ รอยละ ๒๖.๑ ในป พ.ศ. ๒๕๕๔ พบวาใน พ.ศ. ๒๕๕๔ ประชาชนอาย ๑๕ ปขนไป ดมเครองดมแอลกอฮอล รอยละ๓๑.๕ สบบหร รอยละ ๑๘.๔ และมแนวโนมการสบมากขนในเพศหญง ซงพฤตกรรมเสยงเหลานลวนสงผลใหมปญหาสขภาพเพมขนอยางรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงโรคไมตดตอเรอรง (ภาคผนวก ก)

๓) สถานการณความรอบรดานสขภาพของคนไทย พบวาปจจยสาคญทสงผลใหประชาชนเกดพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมอยางยงยนคอ

“ความรอบรดานสขภาพ” (Health Literacy) ซงหมายถง กระบวนการทางปญญา และทกษะทางสงคม ทกอเกดแรงจงใจและความสามารถของปจเจกบคคลทจะเขาถง เขาใจและใชขอมลขาวสารเพอนาไปสการตดสนใจทเหมาะสมนาไปสสขภาวะ

มการสารวจความรอบรดานสขภาพของคนไทย ในกลมอาย ๗ - ๑๘ ป ในสถานศกษา ทเปนพนทเปาหมายการดาเนนงานสงเสรมพฤตกรรมตามแนวทางสขบญญตแหงชาต ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๗ โดยการสมจาก ๒๔ จงหวด ๙๖ โรงเรยน รวม ๔,๘๐๐ คน พบวาสวนใหญมความรอบรดานสขภาพระดบพอใช คดเปนรอยละ ๘๖.๔๘ และมพยงรอยละ ๕.๒๕ ทมความรอบรดานสขภาพในระดบ ดมาก ซงเปนระดบทมผลตอการมพฤตกรรมสขภาพทถกตองอยางยงยน ในกลมอาย ๑๕ ปขนไป ใน พ.ศ. ๒๕๕๗ มการประเมนความรอบรดานสขภาพของประชาชนเรอง ๓อ.๒ส. (อาหาร ออกกาลง

๓  

อารมณ ไมสบบหร ไมดมสรา) ในกลมอาย ๑๕ ปขนไปในพนท ๗๗ จงหวด รวม ๓๑,๒๐๐ คน พบวา สวนใหญมความรอบรดานสขภาพในระดบไมดพอ คดเปนรอยละ ๕๙.๔ รองลงมาคอระดบพอใชคดเปนรอยละ ๓๙.๐ และระดบดมากเพยงรอยละ ๑.๖ (ภาคผนวก ก)

๔) สถานการณการสอสารดานสขภาพ การสอสารสขภาพ (Health Communication) หมายถง การใชสอสารมวลชนและ

สอประสมประเภทตาง ๆ รวมทงเทคโนโลยสารสนเทศตาง ๆ ในการเผยแพรขอมลและเนอหาสขภาพทถกตอง เปนปจจบน และเปนประโยชนตอสาธารณชน ขอมลและรปแบบทมการสอสาร จะตองสงผลใหเกดความตระหนก สนใจ และกระตนใหเกดเรยนรจนเขาใจ นาไปปฏบตได ในระดบปจเจกบคคลและสงคมโดยรวม หรอเปนแรงเสรมสนบสนนใหคนในสงคมทมขอจากดในการคนหาและเรยนรขอมลสขภาพไดดวยตนเอง สามารถนาไปปฏบตเพอการพฒนาวถชวตสขภาพทดใหกบตนเองได

ในปจจบน องคการอนามยโลกมการสนบสนนใหแตละประเทศพจารณาเลอกใช รปแบบและชองทางการสอสารเพอสงเสรมการเขาถงขอมล และการเรยนรและนาขอมลไปใช ทงทเหมาะกบประเทศกาลงพฒนา และประเทศทพฒนาแลว เรมจากการใชสอบคคลและเครอขาย สออปกรณ ตวอยาง ของจาลอง สอสงพมพ สอ อเลคทรอนค รปภาพ กราฟฟค อนโฟกราฟฟค และโซเชยลมเดย ทงทเปนเวปไซด เฟสบคอนสตาแกรม และทเปนแบบ ไวรลมเดย สอเทคโนโลยทางโทรศพท เชน ไลนแอพพลเคชน เปนตน วตถประสงคการสอสารยงคงเดม คอ การกระจายขาวสารเพอใหเกดการเรยนรของคนในสงคม และนาขอมลไปใชเพอการตดสนใจ ปฏบตตนเพอการมสขภาพ และคณภาพชวตทด

อยางไรกตาม ชองทางทเพมมากขน การตดตอสอสารของคนกเกดมากขนและมความเปนอสระเพมขนดวย ดงนน โอกาสทมการแปลงสารทไดรบจากภาครฐ ตามความเขาใจของตนเองทเดมเปนผรบสาร ไดกลายมาเปนผผลตสารเพอการสงตอมากขนประกอบกบเทคโนโลยทพฒนาขนใหม ๆ และมราคาทคนสวนใหญเขาถงได จงกลายมาเปนการสรางเนอหาเองทมโอกาสผดเพยนไปจากความเปนจรงทางการแพทย และสงขาวสารทผดไปจากความจรงไปยงผใกลชดในเครอขาย และกระจายสสงคมในวงกวางอยางรวดเรวและมจานวนเพมมากขนเปนเงาตามตว และสงผลรายตอการสรางและการจดการสขภาพและคณภาพชวตของประชาชนอยางหลกเลยงไมได

ดงนน ปญหาการสอสารดานสขภาพในอดตทเกดจากการสอสารของเจาหนาททอาจผดพลาดจากการใชวธการ หรอชองทางทไมเหมาะสมในการสรางความเขาใจในผรบสาร หรอเทคโนโลยทไมครอบคลมกลมเปาหมาย ปจจบนไดเกดปญหาเพมเตมมากขนจากจานวนผทมชองทางการสอสารทเปนอสระมากขน ประชาชนคดเนอความสขภาพสอสารกนภายในกลมและขยายวงกวางขน ทาใหเนอความทใชในการสอสารมความถกตองนอยลง และมชองทางการเผยแพรไดมากขนกลายมาเปนปญหาสาคญ

ปจจบนประเทศไทยมนโยบายการสอสารสขภาพและมระบบการควบคมกากบการสอสารสขภาพ ดงน

๔.๑) กฎหมาย นโยบายและแผนทเกยวของ ไดแก (๑) พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ.๒๕๕๐ และธรรมนญวาดวยระบบ

สขภาพแหงชาต พ.ศ.๒๕๕๒ หมวด ๑๐ ขอ ๘๘ กาหนดหลกการการเผยแพรขอมลขาวสารและ การสอสารดานสขภาพ ตองมความเปนกลาง เปนธรรมและรอบดาน ผานชองทางทเหมาะสม โดยเปดโอกาสใหประชาชนเขาถงการใชขอมลไดโดยงาย โดยเปาหมายขอ ๘๙ ระบใหประชาชนไดรบการ

๔

คมครองเพอใหไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพทถกตองและเพยงพอ และมาตรการขอ ๙๒ ระบใหรฐ จดใหมกลไกตรวจสอบกลนกรองขอมลขาวสารสขภาพ

(๒) พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคมครองผบรโภค (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๑ ไดบญญตสทธของผบรโภคทไดรบความคมครองตามกฎหมาย ๕ ประการ ไดแก สทธทจะไดรบขาวสารรวมทงคาพรรณนาคณภาพทถกตองและเพยงพอเกยวกบสนคาและบรการสทธทจะมอสระในการเลอกหาสนคาหรอบรการ สทธทจะไดรบความปลอดภยจากการใชสนคาหรอบรการ สทธทจะไดรบความเปนธรรมในการทาสญญา และสทธทจะไดรบการพจารณาและชดเชยความเสยหาย (ภาคผนวก ข)

(๓) นโยบายของรฐบาล พลเอก ประยทธ จนทรโอชา ทแถลงตอสภานตบญญตแหงชาตในวนท ๑๒ กนยายน ๒๕๕๗ กลาวถงการยกระดบคณภาพบรการดานสาธารณสขและสขภาพของประชาชน ขอ ๒ กาหนดใหพฒนาระบบบรการสขภาพ โดยเนนการปองกนโรคมากกวารอใหปวยแลวจงมารกษาฯ

(๔) รางรฐธรรมนญทกาหนดหนาทของรฐใหเสรมสรางใหประชาชนมความรพนฐานเกยวกบการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

๔.๒) มระบบการคมครองดานการสอสาร โดยมหนวยงานรบผดชอบหลกอยางชดเจน เชน สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา ทาหนาทคมครองผบรโภคดานยาและผลตภณฑสขภาพ สานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค ทาหนาทควบคมการโฆษณา และคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศนและกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.) กากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และกจการโทรคมนาคม เปนตน

๔.๓) สถานการณการสอสารในสงคมไทย จากการศกษาการสอสารขอมลความร ดานสขภาพทางสอสาธารณะ ของกองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพ ใน พ.ศ . ๒๕๕๗ พบประเดนทนาเสนอมากทสด คอ ผลตภณฑดแลสขภาพ รองลงมา คอ ผลตภณฑลดความอวน สวนเนอหาประเภทวธการ มการนาเสนอเรองการดแลสขภาพมากทสด ตามมาดวยวธการรกษาโรค โดยสอ ทมการนาเสนอเรองสขภาพมากทสดคอ นตยสาร และทวดาวเทยม ตามลาดบ ทงนเนอหาทนาเสนอเปนเนอหาทมผลกระทบตอพฤตกรรมสขภาพเปนสวนใหญ โดยการนาเสนอจะเปนลกษณะการโนมนาวใจมากกวาเรองความถกตอง ครบถวนของเนอหา ทงนรปแบบของการนาเสนอสวนใหญเปนการจดรายการแอบแฝงและโฆษณาชวนเชอโดยสอดวยภาพหรอบคคลทนาสนใจ เพอใหผรบสารหลงเขาใจผด หรอมการใหความรดานสขภาพทนาสนใจ มการแอบแฝงแนะนาสนคาของตนเอง มกพบในการขายสนคา ทเกยวของกบการเพมประสทธภาพทางเพศ เครองสาอาง ผลตภณฑบารงผว และอาหารเสรม

๑.๒ สถานการณการดาเนนงานของหนวยงานทเกยวของในเรองการรอบรและการสอสารสขภาพ

ในการปองกนและแกไขปญหาสขภาพดงกลาวใหเหนผลอยางยงยน จะตองเรงแกไขทสาเหตของปญหา นนคอ “พฤตกรรมสขภาพของคนไทย” โดยจะตองดาเนนการจดการปจจยตางๆ สงเสรมใหประชาชน เกดการเรยนรและมความสามารถในการดแลสขภาพตนเอง ครอบครว และชมชนไดอยางเหมาะสม ซงตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๘ จนถงปจจบน หนวยงานภาครฐใหความสาคญและมความพยายามพฒนาพฤตกรรมสขภาพประชาชนมากขน ในหลายหนวยงาน ทงหนวยงานสาธารณสข หนวยงานทางการศกษา หนวยงานทางสงคม ไดแก กระทรวงสาธารณสข ซงประกอบดวยหลายกรม/กอง กระทรวงศกษาธการ กระทรวงมหาดไทย สานกงานกองทนสนบสนนการ

๕  

สรางเสรมสขภาพ (สสส.)สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) เปนตน จากการศกษาขอมลแผนการดาเนนงานตงแตป ๒๕๕๖ เปนตนมาของหนวยงานตาง ๆ พบวามการจดทาแผนงานโครงการรองรบดงน

๑) หนวยงานในสงกดกระทรวงสาธารณสข ไดแก สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข มงเนนเรองการบงคบใชกฎหมาย/สรางเครอขาย

เฝาระวงยาเสพตด เปนตน กรมการแพทย มงเนนพฒนาวชาการ/บรการบาบดรกษาฟนฟผตดยาเสพตด และการ

คดกรองปญหาผสงอาย เปนตน กรมควบคมโรค มงเนนการคดกรอง การจดทาฐานขอมลและจดคลนกปรบพฤตกรรม

โรคไมตดตอเรอรงในสถานพยาบาล การจดทาแนวทางการดาเนนงานและคมอการประเมนสถานประกอบการ เปนตน

กรมวทยาศาสตรการแพทย มงเนนการจดการขอมลขาวสาร และการใชกฎหมายการแกไขปญหายาเสพตด เปนตน

กรมสขภาพจต มงเนนการสอสาร พฒนาศกยภาพองคกรเพอการแกไขปญหาสขภาพจต เปนตน

กรมสนบสนนบรการสขภาพ มงเนนการพฒนาเครอขายใหมศกยภาพในการจดกระบวนการเรยนร การสอสาร การเฝาระวงพฤตกรรมสขภาพ เพอปลกฝงพฤตกรรมตามสขบญญตแหงชาตในกลมเดกและเยาวชน และการปรบเปลยนพฤตกรรมในการปองกนโรคไมตดตอเรอรงในกลมวยทางาน เปนตน

กรมอนามย มงเนนใหความรความเขาใจเพอการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอมเหมาะสมตามกลมวย พฒนาทกษะการดแลสขภาพใหผสงอาย เปนตน

กรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก มงเนนการพฒนาใหความรความเขาใจเพอการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรคและการดแลสขภาพตามแนวทางของแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก

สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา มงเนนการพฒนาเครอขายการคมครองผบรโภคดานอาหารและยา

สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) มงพฒนาฐานขอมล การจดการองคความร สานเครอขาย รณรงค ผลกดนการใชกฎหมาย เรองเครองดมแอลกอฮอล อบตเหตบนทองถนน การสบบหร การออกกาลงกาย การบรโภคอาหาร เปนตน

๒) หนวยงานนอกสงกดกระทรวงสาธารณสข ไดแก กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย มงรณรงค สอสารในการเขาถง

บรการสาธารณสข ความรในการดแลสขภาพ สงเสรมดานกฬาคนพการ สอสารปรบทศนคตทมตอคนพการ และผลกดนนโยบายการพฒนาคณภาพชวตคนพการ เดก สตร และผสงอาย เปนตน

กระทรวงมหาดไทย มการพฒนาเครอขายความรวมมอภาคประชาชนเพอชวยเหลอและฟนฟผตดยาเสพตดและการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน

กระทรวงเกษตรและสหกรณมการพฒนาคณภาพอาหารเพอการบรโภคอยางเพยงพอ เพมประสทธภาพการผลตและจดการสนคาเกษตร

๖

กระทรวงศกษาธการ มการสรางระบบเครอขายเฝาระวงปญหายาเสพตดในนกเรยน พฒนาสขภาวะใหผเรยนทกระดบ มบรณาการวชาสขศกษาในหลกสตร

กระทรวงแรงงาน ดาเนนการพฒนาศกยภาพและความพรอมในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด เอดส และการแพรระบาดของโรคในกลมแรงงาน เปนตน

กรมประชาสมพนธ ดาเนนงานสอสารสขภาพแกประชาชนตามทหนวยงานตาง ๆ รองขอ ๑.๓ สถานการณคาใชจายดานสขภาพของประเทศไทย แนวโนมของปญหาสขภาพดงกลาว นอกจากจะสงผลโดยตรงตอคณภาพชวตของประชาชน

แลวยงสงผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศ ในระหวางป พ.ศ. ๒๕๓๗ - ๒๕๕๓ พบวา รายจายสขภาพรวมของประเทศไทย มจานวนเพมขนทกป และเรมสงกวาสดสวนรายจายสขภาพตอ GDP ตงแตป พ.ศ. ๒๕๔๗ เปนตนมา และแหลงการคลงในป พ.ศ. ๒๕๓๗ - ๒๕๔๙ สวนใหญมาจากครวเรอนสงสด โดยตงแตป พ.ศ. ๒๕๔๙ เปนตนมา พบวา รายจายสงสดมาจากหลกประกนสขภาพถวนหนา และประเภทกจกรรมของรายจายสขภาพรวมสวนใหญ คอ ประเภทบรการผปวยนอก รองลงมาคอ บรการผปวยใน สวนประเภทสงเสรมปองกน มไมถงรอยละ ๑๐ คนไทยมรายไดเฉลยตอครวเรอนเพมขน แตประเภทคาใชจายของครวเรอนสวนใหญจะใชจายในเรองอาหาร/เครองดม/ยาสบ รองลงมา คอ คาทอยอาศย/เครองใช และยานพาหนะ/การเดนทาง สวนประเภทรกษาพยาบาล มเพยงรอยละ ๑.๕ - ๒.๑ เทานน

จากขอมลคาใชจายดานสขภาพของประเทศ ป พ.ศ. ๒๕๕๓ พบวา ประเทศไทยมคาใชจายทางดานสขภาพรวม ๓๙๒,๓๖๘ ลานบาท โดยจาแนกประเภทคาใชจายไดแก ประเภทผปวยในเปนเงน ๑๑๙,๐๙๘ ลานบาท (๓๑.๙ %) ประเภทผปวยนอก เปนเงน ๑๖๕,๑๐๘ ลานบาท (๔๒.๒%) การสงเสรมสขภาพ เปนเงน ๔๐,๒๘๘ ลานบาท (๑๐.๘ %) และงบบรหาร เปนเงน ๒๘,๒๓๔ ลานบาท (๗.๖%)

จากการศกษาในสหรฐอเมรกา (Healthy People 2001) ระบวาการไมมความรดานสขภาพนาไปสพฤตกรรมเสยงทเพมมากขน และพฤตกรรมปองกนโรคทนอยลง รวมทงการเขารบการรกษาบอยครงขน ไมเขาใจเกยวกบการปฏบตตวอยางถกตองตามทแพทยแนะนา ทงหมดนทาใหคาใชจายดานสขภาพเพมขนดวย

๑.๔ สรปประเดนปญหาสถานการณทตองการการปฏรป ปญหาทเกยวของกบประชาชน ๑) ประชาชนไทยปวยเปนโรคไมตดตอเรอรง เชน โรคอวน ความดนโลหตสง เบาหวาน

และมแนวโนมเพมมากขน ๒) ประชาชนไทยมความรอบรดานสขภาพ ไดแก ดานพฤตกรรมทพงประสงคตามกลมวย

และ การบรหารจดการความเครยดอยในเกณฑเฉลยตากวารอยละ ๕๐ ๓) ประชาชนทมความสามารถในการดแลสขภาพตนเองมจานวนนอย แตมชองทางการ

สอสารกนเองเปนวงกวางมากขนทาใหมขอมลขาวสารดานสขภาพเปนจานวนมาก จากหลากหลายชองทาง ขาดระบบการคดกรอง และการยนยนความถกตองของขอมล ทาให ประเทศไทยมคาใชจายดานสขภาพสงประมาณรอยละ ๓.๙ ของผลตภณฑมวลรวม (๓๙๒,๓๖๘ ลานบาท) ซงสวนใหญเปนคาใชจายในการรกษาพยาบาล

ปญหาทเกยวของกบหนวยงาน ๑) หนวยงานททาหนาทการสอสารมมากตามความชานาญของประเดน ใหความร และม

ขอมลดานสขภาพมากมาย ทงในกระทรวงสาธารณสข มประมาณ ๒๐ หนวยงาน กระทรวงอน ๆ กวา

๗  

๑๐ หนวยงาน ซงในการดาเนนการทงในลกษณะตางคนตางทา ไมไดประสานขอมลหรอการสอสารระหวางกน และใชงบประมาณคอนขางมากไมมการประเมนผลการทางานในดานผลลพธตอความรและพฤตกรรมสขภาพทถกตองของประชาชน

๒) ยงขาดหนวยงานททาหนาทตอไปน - ทาหนาทคดกรองขอมลดานสขภาพ ขอมลขาวสารทจาเปน ถกตอง ทนการณ และ

มประสทธภาพในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพและปจจยประกอบอน ๆ ทถกตอง เปนประโยชนเหมาะสมกบประชาชนในแตละกลมอายทมปญหาสขภาพไมเหมอนกน

- ทาหนาทตอบโตขอมลสขภาพทไมถกตองอยางทนทวงทตอการเจบปวยดวยโรค ทปองกนไดเพมสงขนทกป ผลสวนหนงอาจกลาวไดวา เกดจากการสอสารสขภาพทมประสทธภาพ ไมเพยงพอ

- ทาหนาทเปนกลไกในการบรหารจดการทจะบรณาการ ประเดนทจะสอสาร รวมทงชองทางและวธการสอสารทเหมาะสม มประสทธภาพเพอให ประชาชนมความรอบรดานสขภาพและเปนไปเพอการสขภาพและคณภาพชวตทดรวมกน

๑.๕ ขอเสนอการปฏรป ๑.๕.๑ ปฏรปยทธศาสตรและกลไกในการขบเคลอนดานความรอบรและการสอสารขอมล

ดานสขภาพ ๑.๕.๒ ปฏรประบบการประเมนผลโดยเนนผลลพธทประชาชนมความสามารถในการดแล

สขภาพตนเองและม พฤตกรรมสขภาพทพงประสงคในทกกลมวย การปฏรปความรอบรดานสขภาพของประชาชนทกกลมของประเทศในครงนเพอให

เกดสงคมแหงความรแตกฉานทางสขภาพ (health literate societies) ซงคอสงคมทมลกษณะ ดงน - ประชาชนทกคนสามารถเขาถงขอมลขาวสารสขภาพทถกตอง และสามารถนาไป

ปฏบตได - ปรบขอมลดานสขภาพและบรการสขภาพใหเปนไปในลกษณะทใหประชาชน

เปนศนยกลาง (person centered) - ประชาชนมการศกษาตอเนองตลอดชวตและมการพฒนาทกษะเทาทนการ

เปลยนแปลงของสงคม ทงกระแสสงคมและพฒนาการดานสงคมเศรษฐกจ เพอกอใหเกดสขภาพทด

๘ แผนภาพสรปสถานการณปญหา ขอเสนอและกจกรรมการปฏรป ปจจยสนบสนบสนน และผลลพธการปฏรปทคาดหวง

๙  

๒. แผนการปฏรปความรอบรและการสอสารดานสขภาพ

เรอง แผนและวธการปฏรป แหลงทมาของ

งบประมาณ

หนวยงานทรบผดชอบ

การปฏรปความรอบรและ

สอสารดาน

สขภาพ

๑) ยกระดบการปฏรปความรอบรดานตาง ๆ ของประชาชนเปนวาระแหงชาต (National Agenda) ซงหมายรวมถง การดาเนนการปฏรปความรอบรดานสขภาพของประชาชน

๒) จดตงคณะกรรมการสรางเสรมความรอบร และสอสารสขภาพแหงชาตโดยคาสงสานกนายกรฐมนตร และมรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขเปนประธาน

๓) กาหนดใหการพฒนาความรอบรดานสขภาพของประชาชน อยในยทธศาสตรชาต ๒๐ ป อยในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนพฒนาดานสาธารณสข

๔) จดการใหสถาบนการศกษาทกระดบ และสถานบรการสขภาพ สถานททางานและโรงงานตาง ๆ เปนองคกรแหงความรอบรดานสขภาพ (Health Literate Organization)

๕) พฒนาชมชน/ทองถนเปนชมชนรอบรดานสขภาพ (Health Literate Communities)

๖) สนบสนนและขยายความครอบคลมใหประชาชนสามารถรหนงสอใหมากทสด (Literacy)

๗) สนบสนนการศกษาวจย และจดใหม Center of Excellence ดานสขภาพและความรอบรดานสขภาพ

๘) จดใหมรายการโทรทศนดานสขภาพเปนประจา และมการบรหารจดการเพอตอบโตขอมลทผดพลาดและเปนอนตรายตอสขภาพไดทนทวงท

๙) พฒนากระบวนการผลตสอดานสขภาพ และ ชองทางเผยแพรขอมลดานสขภาพสประชาชนอยางมประสทธภาพ เหมาะสมกบประชาชนกลมตางๆทมความหลากหลายทางปจจยกาหนดสขภาพ บรบททางสงคม และความสามารถในการเรยนร

- งบประมาณปกต

- งบประมาณการวจย

- งบประมาณพฒนาทองถน

- งบจากองคกรมหาชน เชน สสส.

- สานกนายกรฐมนตร

- กระทรวงสาธารณสข

- กระทรวง ศกษาธการ

- กระทรวงแรงงาน

- กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม

- คณะกรรมการ นโยบายสขภาพแหงชาต

- คณะกรรมการเขตสขภาพ

- คณะกรรมการสขภาพระดบจงหวด,อาเภอ

- องคกรปกครองสวนทองถน

- กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม

- สสส., สช., สปสช.

- สวรส. - สานกงานสถตแหงชาต

- มหาวทยาลย

๑๐

เรอง แผนและวธการปฏรป แหลงทมาของ

งบประมาณ

หนวยงานทรบผดชอบ

๑๐) จดใหมการสารวจเพอกากบตดตาม สะทอนภาพความกาวหนาและความสาเรจในการทางานดานความรอบรสขภาพของทกหนวยงานโดยดการเปลยนแปลงในกลมประชาชนกลมตาง ๆ หรอทงประเทศในเรองตอไปนทก ๓ หรอ ๕ ปใน ๓ เรองหลก ๆ คอ - ความรอบรดานสขภาพ - พฤตกรรมสขภาพ, พฤตกรรมเสยง - สถานะสขภาพของประชาชนไทย โดยการสมภาษณ ตรวจรางกาย และตรวจทางหองปฏบตการNational Health Examination Survey

นอกจากน ยงใหมการเปรยบเทยบขอมลระดบประเทศในเรอง คาใชจายดานสขภาพ และ ความเจบปวยของประชาชนประกอบดวย

๓. วธการปฏรปและแนวทางการดาเนนการ

กรอบแนวคดการปฏรปความรอบรดานสขภาพในครงนจาเปนตองจดทากลไกการขบเคลอนระดบประเทศเพอใหเกดการปรบวธการทางานและปรบวธการประเมนผลลพธทเกดกบประชาชนคนไทย ดานขอมลสขภาพและการสอสารเพอการปรบเปลยนพฤตกรรมประชาชนทกระดบ ทงในครอบครว ชมชน และสถานททางาน ดวยการมหนวยงานหลกจดทากลไกใหเกดการบรณาการทกหนวยงาน ทกองคกร ทกภาคสวน ทงทเกยวของและไมเกยวของกบดานสขภาพ ทงภาครฐและเอกชน เพอมงเนนใหสงคมไทยเปนสงคมทรอบรดานสขภาพ (health literate societies) ซงคอสงคมทประชาชนทกคนสามารถเขาถงขอมลขาวสารสขภาพทถกตอง และสามารถนาไปปฏบตได

๑๑  

ดดแปลงจาก Canadian Public Health Association Expert Panel model of Health Literac

จากกรอบแนวคดนามาสการปฏบต โดยมขนตอนและผรบผดชอบดาเนนการดงตอไปน ๑) ประกาศการปฏรปความรอบรของประชาชนเปนวาระแหงชาต (National

Agenda) จากความจาเปนเรงดวนทระดบความรอบรดานสขภาพทตาของประชาชนนาไปสพฤตกรรมเสยงดานสขภาพ และโรคเรอรงทมคาใชจายในการรกษาพยาบาลเพมมากขนอยางตอเนอง นาไปสคาใชจายในการรกษาพยาบาลทงภาครฐ ครวเรอน และสวนบคคล เพมสงอยางตอเนอง จงมความจาเปนทรฐบาลควรจะยกระดบการปฏรปความรอบรของประชาชนเปนวาระแหงชาต (National Agenda)

บคคล

ครอบครวเพอนฝงเครอขาย

ระบบการศกษา

ระบบสขภาพ

สถานททางาน

รฐบาล

องคกรตาง ๆนกวชาการ

สอสาร มวลชน

ปจจยสวนบคคล - การศกษา - ความเชอ วฒนธรรม - บรบทและโครงสราง ทางสงคมและเทคโนโลย - รายได ฐานะทางสงคม -ลกษณะสวนบคคล - การสนบสนนทางสงคม

ระบบและกลไกตาง ๆ - นโยบายรฐ - โครงการตาง ๆ - การสอสาร - ผใหบรการ - วธการใหบรการ

ปจเจกบคคล

ความรอบร ดานสขภาพ

บรบทดานสขภาพ สงคม

วฒนธรรม

ผลลพธ - การตดสนใจดานสขภาพ - พฤตกรรมสขภาพ - พลงอานาจดานสขภาพของแตละบคคล (Empowerment)

- สถานะสขภาพ - คาใชจายดานสขภาพ

๑๒

และเพอความมนคง มงคง และยงยนของประเทศ เปนเวลาทจาเปนอยางยงในการปฏรปใหประชาชนไทยมความรอบรแตกฉาน เพอนาไปสการคดวเคราะหและตดสนใจทถกตองไดอยางนอยใน ๒ เรองดวยกน คอ ความรอบรดานสขภาพ และความรอบรดานการเงน และเพอใหวาระแหงชาตดานการปฏรปความรอบรดานสขภาพของประชาชนไทยมประสทธผลมากยงขน รฐบาลควรมนโยบายในการสรางเสรมสขภาพทชดเจน โดยคานงถงปจจยทางสงคมสงแวดลอม ทสงผลกระทบถงสขภาพ โดยระบให “ทกนโยบายใสใจสขภาพ” (Health in all Policies) และบรรจการพฒนาความรอบรและการสอสารดานสขภาพอยในยทธศาสตรชาต และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต รวมทงแผนพฒนาสาธารณสขดวย

๒) จดตงคณะกรรมการสรางเสรมความรอบรและสอสารสขภาพแหงชาต โดยมร ฐมนตร ว าการกระทรวงสาธารณสข เ ปนประธาน และคณะกรรมการ นควรเ ชอมโยงกบคณะกรรมการนโยบายสขภาพแหงชาต (National Health Policy Board) ซงมนายกรฐมนตรเปนประธาน เพอขอเสนอของคณะกรรมการชดนจะไดนาสการบรณาการการดาเนนการจากทกกระทรวง และหนวยงานทเกยวของอยางมประสทธภาพตอไป คณะกรรมการสรางเสรมความรอบร และการสอสารดานสขภาพ ซงมรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขเปนประธาน และมกรรมการคอ หนวยงาน ทเกยวของกบสขภาพ ทงภายในและภายนอกกระทรวงฯ มอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพเปนเลขานการ และผอานวยการกองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพเปนผชวยเลขานการ

คณะกรรมการมบทบาทหนาทดงน - จดทาขอเสนอเชงนโยบายดานความรอบรและสอสารสขภาพ - บรณาการสหวชาชพ เพอจดการสอสารสขภาพ มงเนนการสรางเสรมความรอบรเพอ

สขภาวะทดแกประชาชนในทกกลมวยและสถานการณ - ตดตามกากบกระบวนการขบเคลอนความรอบรและสอสารสขภาพ - สงเสรมพฒนาองคความร นวตกรรม และการวจยพฒนา ดานการสอสารสขภาพ โดย

ประสานกบหนวยงานตาง ๆ เชน มหาวทยาลย สภาคณะกรรมการนโยบายวจยและนวตกรรมแหงชาต ฯลฯ - เปนศนยกลางจดการความรดานสขภาพทถกตองแกประชาชน และแกไขขอมล

สขภาพทผดพลาดหรอหลอกลวงอยางทนตอสถานการณ - ประเมนผลดานสรางเสรมความรอบรดานสขภาพโดยวดจากพฤตกรรมสขภาพ ความ

รอบรดานสขภาพ และการเจบปวยของประชาชนเปนระยะฯ อาจจะทก ๓ หรอ ๕ ป

นโยบายรฐ : ( Health in All Policies)

สงคมแหงความรอบรดานสขภาพ ( Health literate Society)

คณะกรรมการนโยบายสขภาพแหงชาต

คณะกรรมการสรางเสรม ความรอบรและการสอสาร

ดานสขภาพ

๑๓  

๓) พฒนาใหทกองคกรในสงคมไทยเปนองคกรแหงความรอบรดานสขภาพ (Health Literate Organization)

นอกจากการจดตงคณะกรรมการระดบชาตแลว ควรมการพฒนาระบบ องคกรทสาคญตาง ๆ เพอใหเปนองคกรแหงความรอบรดานสขภาพ (Health Literate Organization)ดวยทสาคญคอ สถานศกษาในทกระดบ หนวยบรการสขภาพตาง ๆ สถานททางาน โรงงาน

๓.๑) ลกษณะองคกรสงเสรมความรอบรแตกฉานดานสขภาพ (Health literate Organization, HLO)

ผนาองคกรสงเสรมสนบสนนใหองคกรเปนองคกรแหงความรอบรดานสขภาพ โดยใสแนวคดดานการสงเสรมนไวในแผนขององคกร มการจดสรรงบประมาณ และสงเสรมใหบคลากรเขาใจในนโยบายและนาไปสการปฏบต ตลอดจนมการวางแผน ประเมนผล และพฒนาระบบบรการ เพอสงเสรมความรอบร ความแตกฉานดานสขภาพ แกผรบบรการอยางตอเนอง ดงน

- มวสยทศน พนธกจ ทจะสงเสรมความรอบรดานสขภาพ โดยบรรจไวในแผนยทธศาสตรขององคกร

- มการจดสรรงบประมาณสนบสนน รวมทงอตรากาลง - มนโยบายชดเจนทจะพฒนาโครงการตาง ๆ ทสงเสรมความรอบรดานสขภาพ - มการออกแบบบรการและสงแวดลอมทงายตอการสงเสรมความรอบร - บรรจประเดนความรอบรดานสขภาพไวในแผนงานดานความปลอดภยของ

องคกร - มการตงเปาหมายในการฝกอบรมบคลากรทกระดบ ใหมความรความเขาใจ

แนวคดดานการสงเสรมความรอบรดานสขภาพใหแกผรบบรการ - มระบบรบขอรองเรยน เสนอแนะ ในประเดนความแตกฉานดานสขภาพ เพอ

เปนขอมลในการปรบปรงงาน - สรางวฒนธรรมการชวยเหลอผรบบรการในการเขาถงและเขาใจขอมลสขภาพ

ใหบคลากรทกระดบและทกหนวยบรการ ๓.๒) องคกรสาคญทควรปรบอยางเรงดวนใหเปนองคกรรอบรดานสขภาพ (HLO) คอ - สถานศกษาในทกระดบตงแตประถมศกษาจนถงอดมศกษา - สถานบรการสขภาพ โรงพยาบาลระดบตาง ๆ - โรงงานตาง ๆ (เนนเรองความปลอดภยและอนามยสวนบคคล) ๓.๓) ผรบผดชอบดาเนนการหลก - กระทรวงศกษาธการ - กระทรวงสาธารณสข - กระทรวงแรงงาน - กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

๔) พฒนาทกชมชนใหเปนชมชนทรอบรดานสขภาพ (Health literate community) ชมชนในขอนหมายถง ในระดบจงหวด อาเภอ และตาบล ซงในปจจบนแนวโนมในดานการบรหารจดการไมวาจะเปนดานสขภาพหรอบรหารราชการแผนดน บรหารการปกครองทองถน กจะมงเนนใหทองถนมความสามารถในการแกปญหาของทองถนเอง โดยกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวน ในพนททงภาครฐและเอกชน โดยรปแบบจะเปนคณะกรรมการดานตาง ๆ ในพนท เชน คณะกรรมการเขตสขภาพ

๑๔

(Regional Health Board) คณะกรรมการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคจงหวด คณะกรรมการสขภาพอาเภอ (District Health Board) ฯลฯ กระบวนการในการพฒนาความรดานสขภาพของประชาชน ควรเรมตนท พนทโดยคณะกรรมการประจาพนทเหลานน สามารถศกษาและคนพบปญหาสขภาพในพนท มการวเคราะหปญหาและวธการแกปญหาโดยใชวชาการและเหตผลเชงประจกษ (Evidence - based) จากนนกถายทอดลงไปยงประชาชนในพนท โดยกระบวนการและชองทางตาง ๆ ทมอยในพนทนน เชน โทรทศน วทยทองถน หนงสอพมพ Social media บคลากรดานสาธารณสขในพนท เชน นกสขศกษา อาสาสมครสาธารณสข แพทย พยาบาล รวมทงสอตาง ๆ และกระบวนการกลม และใชกระบวนการกลมเพอใหเกดความรวมมอในการแกปญหาทงหมด วธการเชนนจะนามาซงการแกปญหาในทองถน โดยประชาชนมสวนรวม และประชาชนไดมความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการในการแกปญหาและเพมความรอบรดานสขภาพ

องคกรสวนทองถนอน ๆ (สานกงานสถตชพในพนท)

คณะกรรมการสขภาพเขต

คณะกรรมการสขภาพจงหวด

คณะกรรมการสขภาพระดบอาเภอ

- ปญหาสขภาพในพนท

- วเคราะหปญหา

- ปจจยทเปนสาเหต

- วธการแกปญหา

ประชาชนในพนทกลมตาง ๆ - เขาถงขอมล

- เขาใจปญหา

- วเคราะหปญหา

- วธการแกปญหาทเหมาะสม

- ลดการเจบปวย

- ลดการเขารกษาพยาบาลโดยไมจาเปน

- ลดคาใชจายดานสขภาพ

- คณภาพชวตและสงแวดลอมดขน

Evidence - Based

สอสาร

๑๕  

๕) สงเสรมงานวจยพฒนาและวจยประเมนผลเพอการสรางนวตกรรมทจะสงเสรมใหสงคมไทยเปนสงคมรอบรดานสขภาพและการใชวชาการผลการวจยในการทางานของหนวยงาน (Evidence Based Practice)

การทจะดาเนนการใหประชาชนไดรบความร เกดความเขาใจจนสามารถคดวเคราะหเลอกการกระทาทเกดผลดตอสขภาพของตนเองและครอบครวได จาตองอาศยองคประกอบดานวชาการทสาคญ ดงตอไปนคอ

๕.๑) การรหนงสอ (literacy) ของประชาชน ถาประชาชนไมรหนงสอการสรางความรอบรทางสขภาพกทาไดยาก ถงแมวาในพนททบคลากรดานสาธารณสขมความสามารถใชการบอกเลาใหเขาใจได แตกยากจะเผยแพรในวงกวาง ดงนน จงจาเปนทรฐจะตองดาเนนการทกวถทางใหประชาชนรหนงสอ โดยชองทางของ Adult education หรอการเรยนรตลอดชวต

๕.๒) การศกษาวจยตาง ๆ เพอเปนขอมลสาคญนาไปใชในกระบวนการเพอการเรยนร

ดานสขภาพ เชน ขอมลดานการเกดโรค ปจจยทเปนสาเหต และ intervention ทมประสทธภาพในการจดการกบปจจยทเปนสาเหตในบรบทของสงคมไทยและในพนทตาง ๆ ของประเทศ

ควรมศนยรวบรวมขอมลจากการวจยเหลานทงในประเทศไทยและตางประเทศ เพอเปนแหลงขอมลในการคนควา การวจยตอยอด หรอใชประกอบการพฒนาแนวทางในการดาเนนงานสรางความรอบร หรอสอสารในพนทตาง ๆ ในการน สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) กองสขศกษา สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข อาจพฒนา ความรวมมอเพอเปน Center of excellence ในเรองนได

ในระดบจงหวดควรมศนยขอมลสถตชพ และการเจบปวยการตาย เพอใชเปนขอมลพนฐานสาหรบการศกษาปญหาสขภาพทสาคญในพนท

๕.๓) บคลากรและองคความรทควรพฒนาใหเกดขน เพอสนบสนนการดาเนนการเพอการรอบรดานสขภาพ

- บคลากร : นกสขศกษา นกพฤตกรรมศาสตร ผชานาญการสอสารดานสขภาพ นกวจยทางระบาดวทยา นกสถต เศรษฐศาสตรสาธารณสข ฯลฯ

การรหนงสอ

(Literacy)

บคคล

ความรอบรดานสขภาพ

(Health Literacy)

บรบทของสงคมและสขภาพ

ผลลพททางสขภาพ +

พฤตกรรม

+

คาใชจายดานสขภาพ

๑๖

- องคความร : ดานการบรณาการเพอการนาไปสการปฏบตทมประสทธภาพ (Integration and Implementation Sciences)

- ดานพฤตกรรมศาสตรและการเปลยนแปลงพฤตกรรม - เทคนคการสอสารดานสขภาพ ฯลฯ ๖) ปรบเนนการจดทาและกลไกการเผยแพรขอมลขาวสารดานสขภาพ ควรประกอบดวย

ขอมลหลกการทสาคญ ๒ ประการดวยกนคอ - ขอมลเรองโรค/ปญหาสขภาพทสาคญ สาเหตของปญหาหรอปจจยเสยง วธการหรอ

พฤตกรรมสขภาพ เพอลดการเกดโรคและสรางเสรมสขภาพ รวมทงสรางสงแวดลอมเพอสขภาวะ - การตอบโตแกไขขอมลขาวสารผด ๆ เกยวกบสขภาพ เชน การใชยา การบรโภค

อาหารเครองดมเพอสขภาพ ฯลฯ ชองทางการเผยแพร : - ควรมผงรายการประจาดานสขภาพบรรจในสถานโทรทศนของรฐเพอใหทงขอมล

รบฟงความคดเหนของประชาชน ตอบคาถาม และตอบโตขอมลทผดพลาดไดทนทวงท - ชองทางอน ๆ เชน วทยทองถน หนงสอพมพ หอกระจายขาวในพนท

กระบวนการสอสารเพอสรางความรอบรดานสขภาพแกประชาชน

เขาใจขอมล

การคดวเคราะหขอมล

สอสารขอมลกบกลมอน

ขอมลขาวสารดานสขภาพ

- เนอหาสาระ - ประชากรกลมเปาหมาย - แหลงขอมล - วธการสอสาร,สอตาง ๆ

ประชาชนกลมตาง ๆ อาย, การศกษา, แหลงทอย ฯลฯ

ความรอบรดานสขภาพ

การตดสนใจและการกระทาเพอสขภาวะ

เขาถงขอมล

๑๗  

๔. กาหนดเวลาการปฏรป

๔.๑ ระยะท ๑ เดอน พฤศจกายน ๒๕๕๙ – มกราคม ๒๕๖๐ ๑) คณะรฐมนตรใหความเหนชอบในหลกการของยกระดบการปฏรปความรอบรดานตาง ๆ

ของประชาชนเปนวาระแหงชาต (National Agenda) ซงหมายรวมถง การดาเนนการปฏรปความรอบรดานสขภาพของประชาชน

๒) จดตงคณะกรรมการสรางเสรมความรอบร และสอสารสขภาพแหงชาตโดยคาสงสานกนายกรฐมนตร และมรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขเปนประธาน

๓) กาหนดใหการพฒนาความรอบรดานสขภาพของประชาชน อยในยทธศาสตรชาต ๒๐ ป อยในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนพฒนาดานสาธารณสข

๔.๒ ระยะท ๒ เดอน กมภาพนธ – เมษายน ๒๕๖๐ คณะกรรมการสรางเสรมความรอบรและสอสารสขภาพแหงชาต จดทาแผนบรณาการและ

แผนปฏบตการ เพอใหเกด ๑.๑ จดการใหสถาบนการศกษาทกระดบ และสถานบรการสขภาพ สถานททางานและ

โรงงานตาง ๆ เปนองคกรแหงความรอบรดานสขภาพ (Health Literate Organization) ๑.๒ การพฒนาชมชน/ทองถนเปนชมชนรอบรดานสขภาพ (Health Literate Communities) ๑.๓ สนบสนนและขยายความครอบคลมใหประชาชนสามารถรหนงสอใหมากทสด (Literacy) ๑.๔ จดทาแผนการศกษาวจยนวตกรรมและการปฏบต (Implementation Sciences)

และจดใหม Center of Excellence ดานสขภาพและความรอบรดานสขภาพ ๑.๕ จดใหมรายการโทรทศนดานสขภาพเปนประจา และมการบรหารจดการเพอตอบโต

ขอมลทผดพลาดและเปนอนตรายตอสขภาพไดทนทวงท ๑.๖ พฒนากระบวนการผลตสอดานสขภาพ และชองทางเผยแพรขอมลดานสขภาพ

สประชาชนอยางมประสทธภาพ เหมาะสมกบประชาชนกลมตาง ๆ ทมความหลากหลายทางปจจยกาหนดสขภาพ บรบททางสงคม และความสามารถในการเรยนร

๑.๗ จดใหมระบบการสารวจเพอกากบตดตาม สะทอนภาพความกาวหนาและความสาเรจในการทางานดานความรอบรสขภาพของทกหนวยงานโดยดการเปลยนแปลงในกลมประชาชนกลมตาง ๆ หรอทงประเทศในเรองตอไปนทก ๓ หรอ ๕ ป ใน ๓ เรองหลก ๆ คอ

- ความรอบรดานสขภาพ - พฤตกรรมสขภาพ, พฤตกรรมเสยง - สถานะสขภาพของประชาชนไทย โดยการสมภาษณ ตรวจรางกาย และตรวจ

ทางหองปฏบตการ National Health Examination Survey ๔.๓ ระยะท ๓ หลงจากทมการจดทาแผนบรณาการและปฏบตการแลว มการกากบตดตาม และประเมนผลเพอรายงานคณะกรรมการนโยบายสขภาพแหงชาตทม

นายกรฐมนตรเปนประธาน โดยการเปรยบเทยบขอมลระดบประเทศในเรอง คาใชจายดานสขภาพ และความเจบปวยของประชาชนประกอบดวย

๑๘

๕. แหลงทมาของงบประมาณ

ใชงบประมาณจากหนวยงานทมหนาทรบผดชอบในแตละขอเสนอ

๖. ผลลพธทคาดวาจะได

๖.๑ ประชาชน ๑) ประชาชนทกกลมวยมความรอบรดานสขภาพเพมขน ๒) ประชาชนทกกลมวยมพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค ๓) ประชาชนทกกลมวยมสขภาวะสมบรณในทกมต ๖.๒ หนวยงานทเกยวของ ๑) หนวยงานทเกยวของกบการสรางเสรมความรอบรและการสอสารสขภาพแกประชาชนม

ระบบ วธการ และ ชองทางการสอสาร มการคดกรอง ตรวจสอบความถกตอง แมนยา และเชอถอไดของขอมล และเปนไปเพอการมสขภาพด คณภาพชวตทดของประชาชน

๒) รฐบาลกาหนดนโยบาย กลไกขบเคลอนทเนนผลลพธใหประชาชนมความสามารถในการดแลสขภาพตนเองและมพฤตกรรมสขภาพทพงประสงคในทกกลมวย

๓) บคลากรทเกยวของไดรบการพฒนาศกยภาพ สามารถปฏบตงานตามบทบาท หนาทตามความรบผดชอบไดอยางแทจรง ๔) หนวยงานวจยไดรบงบประมาณเพอการพฒนาใหมการวจยดานความรอบรดานสขภาพทมคณภาพ และใชประโยชนไดในบรบทของประเทศไทย ๗. หนวยงานทรบผดชอบ

หนวยงานหลกทรบผดชอบในการปฏรป : - กระทรวงสาธารณสข - กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม - ศนยขอมลขาวสารดานสขภาพ - มหาวทยาลยตาง ๆ - สานกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคม

แหงชาต (กสทช.)

๑๙  

คณะกรรมาธการจงขอเสนอรายงาน เรอง “การปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพ” เพอใหสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศไดโปรดพจารณา หากสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศเหนชอบดวยขอไดโปรดสงรายงานไปยงคณะรฐมนตร เพอพจารณาดาเนนการตอไป

(นายกตต พทกษนตนนท) เลขานการกรรมาธการ

 

เอกสารอางอง

๑. กระทรวงสาธารณสข. การศกษาผลกระทบในเชงเศรษฐศาสตรและคณภาพชวตจากโรคอวน ในประเทศไทย. มปป. เอกสารอดสาเนา.

๒. กองสขศกษา กระทรวงสาธารณสข (๒๕๕๗). การศกษาสถานการณการสอสารขอมลความร ดานสขภาพทางชองทางการสอสารสาธารณะ. พมพครงท ๒ นนทบร: โรงพมพกองสขศกษา.

๓. กองสขศกษา กระทรวงสาธารณสข (๒๕๕๗). การประเมนผลสมฤทธการสงเสรมพฒนาความรอบรและพฤตกรรมสขภาพของเดกและเยาวชน. เอกสารอดสาเนา.

๔. กองสขศกษา กระทรวงสาธารณสข (๒๕๕๖). คมอประเมนความรอบรดานสขภาพของคนไทย อาย ๑๕ปขนไปในการปฏบตตามหลก ๓อ๒ส. กรงเทพฯ:โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

๕. กองสขศกษา กระทรวงสาธารณสข (๒๕๕๖).การประเมนประสทธภาพและตนทนครวเรอนดานการดแลสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงทเขาสกระบวนการสงเสรมสขภาพดวยการใชรปแบบหมบานปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ. เอกสารอดสาเนา.

๖. กองสขศกษา กระทรวงสาธารณสข (๒๕๕๗).ผลการศกษาความรอบรดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ (๓อ๒ส) ของกลมประชาชนในชวงอาย ๑๕– ๕๕ ป. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข.

๗. ศนยขอมลกฎหมายกลาง สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา (๒๕๕๗). พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.๒๕๒๒ และแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคมครองผบรโภค(ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๔๑ฉบบท ๓(๒๕๕๖). กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา.

๘. สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข(๒๕๕๕). แผนพฒนาสขภาพแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๑ พ.ศ.๒๕๕๕-๒๕๕๙. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

๙. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (๒๕๕๔). ภาวะเศรษฐกจไทยไตรมาสทสามและแนวโนมป๒๕๕๔-๒๕๕๕. สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต(๒๕๕๔,กมภาพนธ). ภาวะสงคมไทยไตรมาสสและภาพรวมป๒๕๕๓. ๗(๕).

๑๐. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (๒๕๕๔,พฤษภาคม). ภาวะสงคมไทยไตรมาสหนง ป๒๕๕๔. ๘(๒).

๑๑. สานกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ กระทรวงสาธารณสข. (๒๕๕๓). บญชรายจายสขภาพแหงชาตของประเทศไทย พ.ศ.๒๕๔๕-๒๕๕๑. พมพครงท ๑. กรงเทพฯ: หางหนสวนจากด เอมแอนดเอมเลเซอรพรนต.

๑๒. สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลกกระทรวงสาธารณสข. (๒๕๕๓). บญชรายจายสขภาพแหงชาตของประเทศไทย พ.ศ.๒๕๕๒-๒๕๕๓. กรงเทพฯ: สานกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก ในพระบรมราชปถมภ.

๑๓. สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลกกระทรวงสาธารณสข. (๒๕๕๓). สรปรายงานการปวย พ.ศ.๒๕๕๒. กรงเทพฯ : สานกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

๑๔. สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. (๒๕๕๔). การสาธารณสขไทย ๒๕๕๑-๒๕๕๓. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกฯ.

๒๒ ๑๕. สปรยา ตนสกล.(๒๕๕๐).ทฤษฎทางพฤตกรรมศาสตร: แนวทางดาเนนงานในงานสขศ฿กษาและสงเสรม

สขภาพ.วารสารสขศกษา,๓๐,๑-๑๕. ๑๖. Chin J, et al (2011) . The Process-Knowledge Model of Health Literacy: Evidence from a

Componential Analysis of Two Commonly Used Measures. Journal of Community Health, 16 (SUPPL 3), 222-241.

๑๗. Kickbusch I. (2006). Health literacy: Empowering children to make health choices. Virtually Healthy, No.4 1 . South Australia: Centre for health Promotion: Children, Youth and Women’s Health Service.

๑๘. Mancuso JM ( 2009) . Assessment and measurement of health literacy: an integrative review of the literature. Nursing& Health Sciences,11,77-89.

๑๙. Nutbeam D. (2000). Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21stcentury. Health Promotion International,15(3),259 - 267.

๒๐. Nutbeam D. ( 2008) . The evolving concept of health literacy. Social Science & Medicine, 67(12), 2072 - 8.

๒๑. Polprasert W, Rao C, Adair T, Pattaraarchail J, Porapakkham Y, Lopez AD. (2010). Cause of death ascertainment for deaths that occur outside hospitals in Thailand: application of verbal autopsy methods. Popul Health Metr, 8, 8 – 13.

๒๒. Rao C, Porapakkam Y, Pattaraarchachi J, Polprasert W, Sawanpanyalert N, Lopez AD. (2010). Verifying causes of death in Thailand: rationale & methods for empirical investigation. Popul Health Metr, 18, 8 – 11.

๒๓. Thai Working group on Burden of Disease. Burden of disease and injuries in Thailand: priority setting for policy. Bangkok: Veteran Publishing House,2002.

๒๔. US Department of Health and Human Services, Office of Disease Prevention and Health Promotion (2010). National Action Plan to Improve Health Literacy. Washington, DC.

๒๕. Vapattanawong P, Prasartkul P. (2011). Under-registration of deaths in Thailand in 2005 - 2 0 0 6 : results of cross-matching data from two sources. Bulletin of the World Health Organization, 89 (11), 806-812.

๒๖. Von Wagner C, Steptoe A, Wolf MS, Wardle J. (2009). Health literacy and health action: a review and a framework from health psychology. Health Education &Behavior, 36 (5), 860 – 77.

๒๗. World Health Organization. (1998).Health Promotion Glossary. Fromwww.who.org. ๒๘. World Health Organization. ( 2009) . Health Literacy and Health Promotion Definitions,

Concepts and Examples in the Eastern Mediterranean Region. Individual Empowerment Conference Working Document.7th Global Conference on Health Promotion Promoting Health and Development. Nairobi, Kenya, 26 – 30.

๒๙. World Health Organization. World Health statistics 2011.Geneva: WHO, 2011.

๒๓  

๓๐. Sorensen Kristine et al (2012). Health Literacy and Public Health : A Systematic review and integration of definition and model. BMC Public Health.

๓๑. Australian Commission on Safety and Quality of Health Care (2014) : Health Literacy : Taking action to improve safety and quality.

๓๒. U.S. Department of Health and Human Services : Health People 2020. www.Healthypeople.gov

๓๓. BammerGabricle (2005) . Integration and Implementation Sciences : Building a new Specialization.Ecology and Society 10(2) : 6 http://www.ecologyandsociety.org/vol10

 

ภาคผนวก

 

ภาคผนวก ก ความหมายของคาวา ความรอบรดานสขภาพ

(Health literacy)

 

ภาคผนวก ก ความหมายของคาวา ความรอบรดานสขภาพ (Health literacy)

นยามหรอ ความหมายชองคาวา ความรอบรดานสขภาพ ทมการกาหนดขนโดยนกวชาการ จากกลม หรอ สถาบนตางๆ มดงน

แหลงอางอง ความหมายของคาวา ความรอบรดานสขภาพ

๑. WHO (1998) "ทกษะทางปญญาและสงคม ซงเปนตวกาหนดแรงจงใจและความสามารถของปจเจกในการแสวงหา ทาความเขาใจ และการใชขอมลเพอสงเสรมและธารงไวซงการมสขภาพด " [๓๑]

๒. American Medical Association's (1999)

"กลมทกษะ ซงรวมถงความสามารถในการอานตวหนงสอ ตวเลข ทจาเปนในการปฏบตเมออยในสงแวดลอมทเปนระบบบรการทางการแพทยและสาธารณสข " [๑๒]

๓. Nutbeam (2000) "ทกษะทางปญญาและสงคม ของบคคล ซงประกอบดวยความสามารถในการเขาถง การทาความเขาใจ และ การใชขอมล เพอสงเสรมและธารงไวซงการมสขภาพด " [๓๖]

๔. Institute of Medicine (2004)

"ความสามารถของปจเจกในการแสวงหา ทาความเขาใจขอมล เบองตนเกยวกบสขภาพ และ การใชบรการ อนจาเปนตอการตดสนใจทเหมาะสม " [๘]

๕. Kickbusch, Wait &Maag (2005)

"ความสามารถในการทเกยวของกบการดาเนนชวตประจาวนในบรบทตางๆ เชนทบาน ททางาน ทสถานบรการสาธารณสข อนเปนยทธศาสตรสาคญในการเสรมพลงอานาจ เพมความสามารถในการควบคมสภาวะสขภาพ การแสวงหาขอมล และ ความสามารถในการรบผดชอบตนเอง " [๓๗]

๖. Zarcadoolas, Pleasant & Greer (2003, 2005, 2006)

"กลมทกษะและความสามารถของปจเจกทพฒนาขนในการแสวงหา ทาความเขาใจ ประเมนและใชขอมล แนวคดเพอการตดสนใจในการเลอกทางเลอกดานสขภาพ การลดปจจยเสยง และ การเพมคณภาพชวต " [๓๔, ๓๘, ๓๙]

๗. Paasche-Orlow& Wolf (2006)

"กลมทกษะและความสามารถของปจเจกทเกยวของกบการตดสนใจดานสขภาพ ซงมกเกยวของกบความเขาใจตอสภาวะสขภาพในบรบทตางๆ " [๔๐]

๘. EU (2007) "ความสามารถในการอาน กรอง ขอมลสขภาพ เพอการตดสนใจทมหรอใชขอมลประกอบ " [๓๐]

๙. Pavlekovic (2008) "ความสามารถในการไดรบ แปลความ และ ทาความเขาใจขอมลพนฐานดานสขภาพและระบบบรการ และการใชขอมลเพอการมสขภาพด " [๔๑]

๓๐

แหลงอางอง ความหมายของคาวา ความรอบรดานสขภาพ

๑๐. Rootman& Gordon-Elbihbety (2008)

"ความสามารถในการเขาถง ทาความเขาใจ และสอสารขอมล เพอการสงเสรม ธารงรกษา และพฒนา สขภาพ ในบรบทตางๆตลอดชวงวยทแตกตางกนในชวตได " [๔๒]

๑๑. Ishikawa & Yano (2008) "ความร ทกษะ และความสามารถ ทเกยวของกบการปฏสงสรรคในระบบบรการทางการแพทยและสาธารณสข " [๑๔]

๑๒. Mancuso (2008)

"กระบวนการทเกดในชวงชวตอนประกอบดวยคณลกษณะ ของความสามารถในการทาความเขาใจ และ การสอสาร คณลกษณะของการรอบรดานสขภาพ เปนการบรณาการ และเกดขนจากการมทกษะ มกลยทธ และความสามารถทฝงตวอยในกลมความสามารถในการแสวงหาขอมลเพอการมสขภาพด" [๔๓]

๑๓. Australian Bureau of Statistics (2008)

"ความรและทกษะทจาเปนตอการทาความเขาใจ และ การใชขอมล ทเกยวของกบประเดนสขภาพเชน สารเสพตด การปองกนโรค การรกษา การปองกนอบตเหต การปฐมพยาบาล ภาวะวกฤต และการมสขภาพด " [๔๔]

๑๔. Yost et al. (2009)

"ระดบความสามารถของบคคลในการอาน ทาความเขาใจขอมลจากเอกสารสงพมพ ระบและตความขอมลทนาเสนอในรปกราฟ ภาพ ตารางและ ตวเลข เพอใชประกอบการตดสนใจทเกยวของกบสขภาพและการรกษาโรคไดอยางเหมาะสม " [๔๕]

๑๕. Adams et al. (2009)

"ความสามารถในการทาความเขาใจ ตความความหมายของขอมลดานสขภาพจากขอมลทเปนตวหนงสอ คาพด หรอ ระบบดจทล จนเกดแรงจงใจในการรบ หรอ ปฏเสธ การกระทาทเกยวของกบสขภาพได" [๒๒]

๑๖. Adkins et al. (2009) "ความสามารถในการสรางความหมายจากการสอสารรปแบบตางๆ โดยใชทกษะทหลากหลายเพอใหบรรลวตถประสงคของการม สขภาพด" [๔๖]

๑๗. Freedman et al. (2009) "ระดบความสามารถของบคคลหรอกลมคนในการแสวงหากรบวนการ ทาความเขาใจ ประเมน และ ปฏบต บนพนฐานของขอมลทจาเปนตอการตดสนใจเพอใหเกดการมสขภาพดของสงคม " [๓๕]

 

เอกสารอางอง

๑. Simonds SK: Health education as social policy. Health Education Monograph. 1974, 2: 1-25.

๒. Kickbusch I, Maag D: Health Literacy. International Encyclopedia of Public Health. Edited by: Kris H, Stella Q. 2008, Academic Press, 3: 204-211.

๓. Health and modernity. Edited by: McQueen D, KI Potvin L, Pelikan JM, Balbo L, Abel Th. 2007, Springer: The Role of Theory in Health Promotion

๔. UNESCO: Literacy for all. Education for All Global Monitoring Report 2006. 2005, UNESCO Publishing

๕. Peerson A, Saunders M: Health literacy revisited: what do we mean and why does it matter?. Health Promot Int. 2009, 24 (3): 285-296. 10.1093/heapro/dap014.

๖. Parker R: Health literacy: a challenge for American patients and their health care providers. Health Promot Int. 2000, 15 (4): 277-283. 10.1093/heapro/15.4.277.

๗. Kutner M, Jin E, Paulsen C: The Health Literacy of America's Adults: Results From the 2003 National Assessment of Adult Literacy (NCES 2006-483). National Center for Education. 2006, Washington DC: U.S. Department of Education

๘. Institute of Medicine: Health literacy: a prescription to end confusion. 2004, Washington DC: The National Academies

๙. Davis T, Wolf MS: Health literacy: implications for family medicine. Fam Med. 2004, 36 (8): 595-598.

๑๐. Health Literacy Innovations: The Health Literacy & Plain Language Resource Guide. Health Literacy Innovations; n.d

๑๑. Lloyd LLJ, Ammary NJ, Epstein LG, Johnson R, Rhee K: A transdisciplinary approach to improve health literacy and reduce disparities. Health PromotPract. 2006, 7 (3): 331-335. 10.1177/1524839906289378.

๑๒. Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs AMA: Health literacy: report of the council on scientific affairs. J Am Med Assoc. 1999, 281 (6): 552-557. 10.1001/jama.281.6.552.

๑๓. McCray A: Promoting health literacy. J Am Med Inform Assoc. 2004, 12 (2): 152-163. 10.1197/jamia.M1687.

๑๔. Ishikawa H, Yano E: Patient health literacy and participation in the health-care process. Health Expect. 2008, 11 (2): 113-122. 10.1111/j.1369-7625.2008.00497.x.

๑๕. Tappe MK, Galer-Unti RA: Health educators' role in promoting health literacy and advocacy for the 21 st century. J Sch Health. 2001, 71 (10): 477-482. 10.1111/j.1746-1561.2001.tb07284.x.

๓๒

๑๖. Robbins A: Public health literacy for lawyers: teaching population-based legal analysis. Environ Health Perspect. 2003, 111 (14): 744-745. 10.1289/ehp.111-a744.

๑๗. Parker RM, Gazmararian JA: Health literacy: essential for health communication. J Health Commun. 2003, 8 (3): 116-118.

๑๘. Paasche-Orlow MK, Parker RM, Gazmararian JA, Nielsen-Bohlman LT, Rudd RR: The prevalence of limited health literacy. J Gen Intern Med. 2005, 20: 174-184.

๑๙. Porr Caroline, Drummond Jane, Richter Solina: Health Literacy as an Empowerment Tool for Low-Income Mothers. Family & Community Health. 2006, 29 (4): 328-335.

๒๐. Paasche-Orlow MK: Bridging the international divide for health literacy research. Patient EducCouns. 2009, 75: 293-294. 10.1016/j.pec.2009.05.001.

๒๑. Barber MN, Staples M, Osborne RH, Clerehan R, Elder C, Buchbinder R: Up to a quarter of the Australian population may have suboptimal health literacy depending upon the measurement tool: results from a population-based survey. Health Promot Int. 2009, 24 (3): 252-261. 10.1093/heapro/dap022.

๒๒. Adams RJ, Stocks NP, Wilson DH, Hill CL, Gravier S, Kickbusch I, Beilby JJ: Health literacy. A new concept for general practice?.AustFam Physician. 2009, 38 (3): 144-147.

๒๓. Lee TW, Kang SJ, Lee HJ, Hyun SI: Testing health literacy skills in older Korean adults. Patient EducCouns. 2009, 75 (3): 302-307. 10.1016/j.pec.2009.04.002.

๒๔. Ishikawa H, Nomura K, Sato M, Yano E: Developing a measure of communicative and critical health literacy: a pilot study of Japanese office workers. Health Promot Int. 2008, 23 (3): 269-274. 10.1093/heapro/dan017.

๒๕. Ibrahim SY, Reid F, Shaw A, Rowlands G, Gomez GB, Chesnokov M, Ussher M: Validation of a health literacy screening tool (REALM) in a UK population with coronary heart disease. Journal of Public Health (Oxf). 2008, 30: 449-455. 10.1093/pubmed/fdn059.

๒๖. Twickler TB, Hoogstraten E, Reuwer AQ, Singels L, Stronks K, Essink-Bot M: Laaggeltetterdheidenbeperktegezondheidsvaardighedenvragen om eenantwoord in de zorg. NederlandseTijdschriftGennesskunde. 2009, 153 (A250): 1-6.

๒๗. Wang J, Schmid M: Regional differences in health literacy in Switzerland. 2007, Zürich: University of Zürich. Institute of Social and Preventive Medicine

๒๘. Kondilis BK, Soteriades ES, Falagas ME: Health literacy research in Europe: a snapshot. Eur J Public Health. 2006, 16 (1): 113-113.

๒๙. Kondilis BK, Kiriaze IJ, Athanasoulia AP, Falagas ME: Mapping health literacy research in the European union: a bibliometric analysis. PLoS One. 2008, 3 (6): E2519-10.1371/journal.pone.0002519. European Commission: Together for health: a strategic approach for the EU 2008-2013. Com(2007) 630 final. 2007

๓๐. Nutbeam D: Health Promotion Glossary. Health Promot Int. 1998, 13: 349-364. 10.1093/heapro/13.4.349.

๓๓  

๓๑. Kwan B, Frankish J, Rootman I, Zumbo B, Kelly K, Begoray D, Kazanijan A, Mullet J, Hayes M: The Development and Validation of Measures of "Health Literacy" in Different Populations. 2006, UBC Institute of Health Promotion Research and University of Victoria Community Health Promotion Research

๓๒. Pleasant A: Proposed Defintion. International Health Association Conference: 2008. 2008

๓๓. Zarcadoolas C, Pleasant A, Greer DS: Elaborating a definition of health literacy: a commentary. J Health Commun. 2003, 8 (3): 119-120.

๓๔. Freedman DA, Bess KD, Tucker HA, Boyd DL, Tuchman AM, Wallston KA: Public health literacy defined. Am J Prev Med. 2009, 36 (5): 446-451. 10.1016/j.amepre.2009.02.001.

๓๕. Nutbeam D: Health literacy as a public goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promot Int. 2000, 15 (3): 259-267. 10.1093/heapro/15.3.259.

๓๖. Kickbusch I, Wait S, Maag D, Banks I: Navigating health: the role of health literacy. Alliance for Health and the Future, International Longevity Centre, UK. 2006

๓๗. Zarcadoolas C, Pleasant A, Greer DS: Understanding health literacy: an expanded model. Health Promot Int. 2005, 20 (2): 195-203. 10.1093/heapro/dah609.

๓๘. Zarcadoolas C, Pleasant A, Greer D: Advancing health literacy: A framework for understanding and action. Jossey Bass: San Francisco, CA. 2006Paasche-Orlow MK, Wolf MS: The causal pathways linking health literacy to health outcomes. Am J Health Behav. 2007, 31 (Suppl 1): 19-26. Health Literacy. Programmes for Training on Research in Public Health for South Eastern Europe. Edited by: Pavlekovic G. 2008, 4

๓๙. Rootman I, Gordon-El-Bihbety D: A vision for a health literate Canada. 2008, Ottawa: Canadian Public Health Association

๔๐. Mancuso JM: Health literacy: a concept/dimensional analysis. Nurs Health Sci. 2008, 10: 248-255. 10.1111/j.1442-2018.2008.00394.x.

๔๑. Australian Bureau of Statistics: Adult literacy and life skills survey. Summary results. 2008, Australia, Canberra: Australian Bureau of Statistics, 88:

๔๒. Yost KJ, Webster K, Baker DW, Choi SW, Bode RK, Hahn EA: Bilingual health literacy assessment using the Talking Touchscreen/la PantallaParlanchina: development and pilot testing. Patient EducCouns. 2009, 75 (3): 295-301. 10.1016/j.pec.2009.02.020.

๔๓. Adkins NR, Corus C: Health literacy for improved health outcomes: effective capital in the marketplace. J ConsumAff. 2009, 43 (2): 199-222. 10.1111/j.1745-6606.2009.01137.x.

๔๔. Lee SD, Arozullah AM, Choc YI: Health literacy, social support, and health: a research agenda. SocSci Med. 2004, 58: 1309-1321. 10.1016/S0277-9536(03)00329-0.

๔๕. Speros C: Health literacy: concept analysis. J AdvNurs. 2005, 50: 633-640. 10.1111/j.1365-2648.2005.03448.x.

๓๔

๔๖. Baker DW: The meaning and the measure of health literacy. J Intern Med. 2006, 21: 878-883.

๔๗. Manganello JA: Health literacy and adolescents: a framework and agenda for future research. Health Educ Res. 2008, 23 (5): 840-847.

๔๘. von Wagner C, Steptoe A, Wolf MS, Wardle J: Health literacy and health actions: a review and a framework from health psychology. Health Education &Behaviour. 2009, 36 (5): 860-877. 10.1177/1090198108322819.

๔๙. Nutbeam D: The evolving concept of health literacy. SocSci Med. 2008, 67: 2072-2078. 10.1016/j.socscimed.2008.09.050.

๕๐. Health literacy: a prescription to end confusion. Edited by: Nielson-Bohlman L, Panzer A, Kinding D. 2004

๕๑. Shoou-Yih D, Leea AMA, Choc Young: Health literacy, social support, and health: a research agenda. SocSci Med. 2004, 58: 1309-1321. 10.1016/S0277-9536(03)00329-0.

๕๒. Wang R: Critical health literacy: a case study from China in schistosimiasis control. Health Promot Int. 2000, 15 (3): 269-274. 10.1093/heapro/15.3.269.

๕๓. Levin-Zamir D: Health literacy in health systems: perspectives on patient self-management in Israel. Health Promot Int. 2001, 16 (1): 87-94. 10.1093/heapro/16.1.87.

๕๔. St Leger L: Schools, health literacy and public health: possibilities and challenges. Health Promotion International. 2001, 16 (2): 197-205. 10.1093/heapro/16.2.197.

๕๕. Ratzan S: Health literacy: communication for the public good. Health Promotion International. 2001, 16 (2): 207-214. 10.1093/heapro/16.2.207.

๕๖. Protheroe J, Wallace L, Rowlands G, DeVoe J: Health literacy: setting an international collaborative research agenda. BMC FamPract. 2009, 10 (1): 51-10.1186/1471-2296-10-51.

๕๗. Magasi S, Durkin E, Wolf MS, Deutsch A: Rehabilitation consumers' use and understanding of quality information: a health literacy perspective. Arch Phys Med Rehabil. 2009, 90 (2): 206-212. 10.1016/j.apmr.2008.07.023

๕๘. Schyve PM: Language differences as a barrier to quality and safety in health care: the joint commission perspective. J Gen Intern Med. 2007, 22 (Suppl 2): 360-361.

๕๙. McQueen DV, Kickbusch I, Potvin L, Pelikan J, Balbo L, Abel T: Health and Modernity: the Role of Theory in Health Promotion. 2007, New York: Springer

๖๐. Pleasant A, Kuruvilla SS: A tale of two health literacies: public health and clinical approaches to health literacy. Health Promot Int. 2008, 23 (2): 152-159.

๖๑. Tones K: Health literacy: new wine in old bottles. Health Educ Res. 2002, 17: 187-189.

 

ภาคผนวก ข การวดความรอบรดานสขภาพ

 

ภาคผนวก ข การวดความรอบรดานสขภาพ

กรอบแนวคดในการวดความรอบรดานสขภาพทสาคญ คอ ๑. การวดแบบเนนผลลพธ ๑.๑ ผลลพธระดบบคคล ในสถานบรการสาธารณสข โรงเรยน ๑.๒ ผลลพธระดบสงคมหรอ ประชากร ๒. การวดองคประกอบ หรอ ระดบความรอบรดานสขภาพ ๒.๑ Functional health literacy ๒.๒ Communicative health literacy ๒.๓ Critical health literacy ๓. การวดตามกรอบแนวคดในการพฒนา ความรอบรดานสขภาพ เชน ๓.๑ ตามแนวคดความสามารถในการอานออก เขยนได หรอ ๓.๒ ตามแนวคด พหปจจยในการเกดความรอบรดานสขภาพ หรอ ๓.๓ ตามกรอบแนวคด การรกษาและบรการสขภาพ หรอ การสงเสรมสขภาพและปองกนโรค วธการวดและเครองมอทมใชอยในปจจบน หรอทกาลงพฒนาอยในตางประเทศ และ ประเทศไทย ๑. วธการวดแบบดงเดม เนนระดบบคคล

แนวคดของ USA - - HARVARD, UNC วดความสามารถ หรอ ศกยภาพในการอาน การทาความเขาใจ และ ทกษะในการRecognition

เครองมอทใชในการวดระดบความรอบร ไดแก ๑) Rapid Estimate of Adult Literacy in Medicine (REALM) ๒) The Wide Range of Achievement Test Revised (WRAT) ใชวด Functional Health

literacy ๓) Test of Functional Health Literacy in Adults ( TOFHLA) ๔) Newest Vital Sign

เครองมอในการคดกรองหรอจาแนกผทมความรอบรดานสขภาพตา ๑) Questions to Identify Patients with Inadequate Health Literacy พฒนาโดย Chew,

Katharine Bradley and Edward Boyko Family Medicine, 2004Brief ๒) แบบคดกรองผมขอจากดฝนการเรยนรหรอมความรแจงแตกฉานดานสขภาพระดบตาในกลมผปวย

เบาหวานความดนโลหตสง พฒนาโดยชะนวนทอง ธนสกาญจน และ นรมาลย นละไพจตร2558 ๒. วธการวด กาลงพฒนาเพมเนนการวดระดบสงคม หรอ การเปนพหระดบของ ความรอบรดานสขภาพ มากขน ตามแนวคดของ

EU – HLS- EU Australia , Thailand (ศนยวจยธรกจบณฑต/ สวรส วดในผปวยโรคเรอรง และ ผพการ) เครองมอทพฒนาแลว หรอ อยระหวางการพฒนา ไดแก ๑) The demographic Assessment for Health literacy ( DAHL) ๒) Self report questionnaire: Measuring functional communicative and critical health

literacy among diabetic patients. พฒนาโดย Ishikawa, 2008

๓๘

๓) Health Literacy Questionnaire( HLQ) : The grounded psychometric development and initial validation of the health literacy questionaireพฒนาโดย Osborne และ คณะ, 2013

๔) The All Aspects of Health literacy Scale ( AAHLS): a tool to measure functional,communicative and critical health literacy in primary health care setting พฒนาโดย Chinn และ คณะ, 2012

๕) Health Literacy EU Questionnaire (HLS-EU-Q): Measuring Health Literacy in population พฒนาโดย Sorensen และ คณะ, 2013

๖) Health Litreacy young adult Short Survey tool for public health and health promotion พฒนาโดย Abel และ คณะ, 2014

๗) The eHealth Literacy Scale ( eHEALS) : พฒนาโดย Cameron Norman และ คณะ, 2006 ๘) แบบวด ความรอบรดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ 3อ 2ส ของคนไทย. ทมอาย15 ปขน

พฒนาโดยกองสขศกษาและ องศนนทอนทรกาแหง ๙) แบบวดความรแจงแตกฉานดานสขภาพในกลมผปวยเบาหวานความดนโลหตสงพฒนาโดย กองสข

ศกษาและ ชะนวนทอง ธนสกาญจน เอกสารอางอง ๑. Norman,C and Skinner H (2006) eHEALS:The eHealth Literacy Scale J. Med Internet Res

8(4):e27 ๒. ชะนวนทอง ธนสกาญจนและ นรมาลย นลไพจตร รายงานการวจยการพฒนาเครองมอวดความรแจง

แตกฉานดานสขภาพ พฤศจกายน ๒๕๕๘ ๓. กองสขศกษา กระทรวงสาธารณสข (๒๕๕๖). คมอประเมนความรอบรดานสขภาพของคนไทย อาย ๑๕ป

ขนไปในการปฏบตตามหลก 3อ 2ส. กรงเทพฯ:โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. ๔. กองสขศกษา แบบ วดความรอบร ดานสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ 3อ 2ส ของคนไทย

www.hed.go.th/hed/menu Home/ file/320 เขาถงวนท ๒๔ต.ค.๒๕๕๙

 

ภาคผนวก ค ความหมายและคณลกษณะ

องคกรแหงความรอบรดานสขภาพ (Health Literate Organization)

 

ภาคผนวก ค ความหมายและคณลกษณะ องคกรแหงความรอบรดานสขภาพ (Health Literate Organization)

องคกรแหงความรอบรดานสขภาพ คอ องคกรทมการดาเนนงานทเออใหเกดความสะดวกตอ

ผใชบรการในการ (๑) เดนทางไปยงจดบรการตาง ๆ (๒) คนหา สอบถาม ทาความเขาใจในขอมลทจาเปนและเกยวของ ตลอดจน (๓) ใชขอมลนน ในการรบการรกษาและดแลตนเอง เพอใหหายจากโรคและ เพอการมสขภาพดของตนเองได คณลกษณะสาคญขององคกรแหงความรอบรดานสขภาพพอจะสรปไดดงน

องคประกอบหลกของคณลกษณะสาคญ

ประเดน ขอบเขต ของคณลกษณะในแตละองคประกอบ

๑. ผนาและการนาองคกร

เปนผททาหนาทสนบสนน สงเสรมใหองคกรเปนองคกรแหงความรอบรแตกฉานดานสขภาพโดยระบเรองการสงเสรม HL ของผปวย ไวในแผนขององคกร มการจดสรรงบประมาณ และสงเสรมใหบคลากรเขาใจและนาลงสการปฏบต ตลอดจนมการวางแผน ประเมนผล และพฒนาระบบบรการเพอสรางความแตกฉานดานสขภาพแกผปวยอยางตอเนอง

๒. เจาหนาท ผใหบรการผปวยโดยตรง

เปนผทไดรบการสงเสรมความเขาใจและ/หรอไดรบการอบรมเรอง HL เพอใหเกดความตระหนกและสรางวฒนธรรมในการสอสารกบผปวยอยางมประสทธภาพ ทงการสอสารดวยวาจา และการสอสารดวยสอตางๆ ดวยภาษาทบคคลทวไปสามารถเขาใจในขอมลสขภาพได และมการทวนสอบความเขาใจของผปวยทกครง ตลอดระบบบรการ

๓. สงแวดลอมภายในองคกร

เปนการทากจกรรม ปรบปรง ปายสญลกษณปายบอกเสนทาง เอกสารสงพมพ หรอชองทางการสอสารตางๆ เพอใหผปวยเกดความเขาใจและใชบรการได โดยใหผปวยมสวนรวมในการออกแบบหรอตรวจสอบความเขาใจ ในสอตางๆ

ตวชวดสาคญของแตละองคประกอบหลกการเปน องคการสงเสรมความแตกฉานดานสขภาพ ผนาองคกร

๑. มวสยทศน พนธกจ ทจะสงเสรมความแตกฉานดานสขภาพ ทใหแกผรบบรการ โดยการผลกดนใหบรรจไวในแผนยทธศาสตรขององคการ

๒. จดสรรงบประมาณและอตรากาลงสนบสนนในการสงเสรมความแตกฉานดานสขภาพ ในระบบบรการ ๓. มนโยบายและพฒนาโครงการทสงเสรมความแตกฉานดานสขภาพ ใหแกผรบบรการ ๔. มแนวทางการประเมนองคการวาเปนองคการสงเสรมความแตกฉานดานสขภาพใหกบประชาชน ๕. มการออกแบบระบบบรการและสงแวดลอมทงาย ตอการสงเสรมความแตกฉานดานสขภาพ

ในระบบบรการ ๖. บรรจประเดนความแตกฉานดานสขภาพ เขาไวในแผนงานดานความปลอดภยขององคการ

๔๒

๗. มการตงเปาหมายในการฝกอบรมบคลากรทกระดบ ใหมความรความเขาใจแนวคดดานการสงเสรมความแตกฉานดานสขภาพใหแกผรบบรการ

๘. มระบบการรบขอรองเรยน เสนอแนะ ในประเดนความแตกฉานดานสขภาพ เพอเปนขอมลในการปรบปรงระบบงาน

๙. สรางวฒนธรรมการชวยเหลอผรบบรการ ในการเขาถงและเขาใจขอมลสขภาพ ในบคลากรทกระดบและทกหนวยบรการ บคลากรผใหบรการผปวยโดยตรงตวชวดขององคประกอบน มดงน

๑. ไดรบการอบรม เพอใหเขาใจความสาคญของการสงเสรมความแตกฉานดานสขภาพใหแกผรบบรการ

๒. สามารถใหขอมลสขภาพ ชวยเหลอผรบบรการในการกรอกขอมลตางๆในระบบบรการ รวมถงการบอกทางเสนทางการรบบรการไดอยางมประสทธภาพ

๓. สามารถระบพฤตกรรมของผรบบรการ ทตองการความชวยเหลอ ดานความตองการในขอมลตางๆได

๔. มวฒนธรรมในการสอบถามความตองการขอมลของผรบบรการเสมอ ๕. ใหขอมลสขภาพแกผรบบรการดวยคางายๆ ทใชในชวตประจาวนทบคคลทวไปสามารถเขาใจได

โดยไมใชศพทเฉพาะวชาชพ ๖. ใหขอมลสขภาพแกผรบบรการแตละครงไมเกน 3 ประเดนสาคญ ๗. ใช รปภาพ โมเดล และอนๆ ประกอบคาอธบายเพอเพมความเขาใจและสงเสรมการซกถามของ

ผรบบรการ ๘. มการทบทวนความเขาใจของผรบบรการภายหลงการใหขอมลทกครง โดยใหผรบบรการพดทวน

ความเขาใจ ๙. กระตนใหผรบบรการถามในสงทตองการ ทกครงทใหบรการ

๑๐. ใชคาถามปลายเปดในการทบทวนความเขาใจของผรบบรการ ๑๑. ใหแผนผบหรอสอเอสารตางๆแกผรบบรการ โดยมการเนนประเดนสาคญทเหมาะสมกบ

ผรบบรการ ๑๒. สามารถบอกเสนทางแกผรบบรการ โดยบอกถงจดสงเกตทสาคญ

สงแวดลอมภายในองคกรตวชวดขององคประกอบน มดงน ๑. มกจกรรมใหผรบบรการมสวนรวมในการประเมน ปาย สญลกษณ และสอตางๆ วามความ

ชดเจนและเขาใจงายหรอไม ๒. มปายชอโรงพยาบาลหรอองคกรทอยภายนอก ทสามารถมองเหนไดชดเจน ๓. มปายสญญาณทางเขาโรงพยาบาลหรอองคกร ทสามารถมองเหนได จากถนน ๔. มปายสญญาณ 'ทางเขา' และ 'ทางออก' ชดเจน เปนภาษาไทย ๕. มแผนทโรงพยาบาลหรอองคกร บอกทกตาแหนงทตงของทกหนวยบรการ บรเวณลอบบ ๖. ในแผนทบอกวาขณะนผรบบรการ อยตรงจดไหนของโรงพยาบาลหรอองคกร ๗. มแผนพบแผนท จดใหกบผรบบรการทตองการ ๘. มโตะและเจาหนาทประชาสมพนธบรเวณลอบบ ๙. มปายชอหนวยบรการตางๆมขนาดใหญเพยงพอทจะมองเหนชดเจน

๔๓  

๑๐. มปายชอหนวยบรการเปนภาษาไทย ๑๑. ทกหนวยบรการ มสญลกษณทางเขาชดเจน ๑๒. รหสสบนฝาผนงหรอสบอกทางบนพน ใชสทเหมอนกนทวทงองคกร ๑๓. สญลกษณทใช เปนสญลกษณสากล ๑๔. สอสงพมพทใชใหบรการ เนนและสรปใจความสาคญ ๑๕. ขอมลทใหผรบบรการในสอสงพมพ แผนพบ เอกสาร แบงเปนหมวดหมและมความหมาย

ชดเจน ๑๖. ขอมลทใหผรบบรการในสอสงพมพ แผนพบ เอกสารเปนคาหรอประโยชนทสน งาย ไดใจความ ๑๗. ขอมลทใหผรบบรการในสอสงพมพ แผนพบ เอกสารถาใชภาษาทางการแพทย ตองยกตวอยาง

ประกอบ ๑๘. ภาษาทใชในสอสงพมพ แผนพบ เอกสาร ผทมการศกษาตากวาประถม สามารถอานออกและ

เขาใจได ๑๙. แตละหวขอในสอสงพมพ แผนพบ เอกสาร แสดงถงเรองราวทอยในหวขอนนๆ ๒๐. การออกแบบสอสงพมพ แผนพบ เอกสาร สามารถอานแบบผานๆไดเขาใจ ๒๑. สอสงพมพใชสและแบบตวอกษรทงายตอการอาน ๒๒. สอสงพมพ แผนพบ เอกสารใชตวอกษรมขนาด 16 ขนไป ๒๓. สอสงพมพ แผนพบ เอกสาร ใชสกระดาษกบตวอกษรตดกน ๒๔. รปภาพทใชสอสงพมพ แผนพบ เอกสาร ไมเปนภาพการตนหรอรปภาพทนารงเกยจ ๒๕. รปบคคลหรอการกระทาในภาพเหมาะสมกบกลมเปาหมาย ๒๖. คาทใชในสอสงพมพ แผนพบ เอกสาร เคารพ ในความหลากหลายของบคคลและวฒนธรรม ๒๗. มการใหผรบบรการ ประเมน สอสงพมพ แผนพบ เอกสาร กอนนาไปใชทกครง ๒๘. มระบบโทรศพทอตโนมต ทใหบรการมากกวา 1 ภาษา และเปนภาษทประชาชนทวไปใชใน

ชวตประจาวน ๒๙. มบคลากรทใหขอมลหรอตอบคาถามทางโทรศพท ๓๐. ระบบโทรศพทอตโนมตและบคลากรทตอบคาถามทางโทรศพท ใชภาษาทประชาชนทวไปทใช

ในชวตประจาวน ๓๑. มการใหผรบบรการ มสวนรวมประเมนความเขาใจในการใชสอเทคโนโลยตางๆ ๓๒. สอเทคโนโลยชวยบรการตางๆ ใชภาษาไทยหรอมภาษาไทย ๓๓. มแนวปฏบตทเขาใจงาย ใหผรบบรการสามารถใชเทคโนโลยดวยตนเอง ๓๔. มบคลากรหรออาสาสมครชวยเหลอในการใชเทคโนโลยตางๆ ๓๕. มบคลากรหรออาสาสมครใชภาษาในการสอสารทบคคลทวไปสามารถเขาใจได

๔๔

เอกสารอางอง ๑. Brach C , et al.(2012) Attributes of a Health Literate Organization https://www.

jointcommission.org/assets/1/6/10 attributes เขาถงวนท ๒๔ต.ค. ๒๕๕๕ ๒. French,M and Hernandez, L (2013) Organizational change to improve health literacy:

Workshop Summary. The National Academies Press, Washington DC ๓. World Health Organization (2013) Health Literacy: The solid factsWHO Regional Office

for Europe UN City, Marmovej 51 DK -2011 Copenhegen, Denmark

 

ภาคผนวก ง ความหมายและคณลกษณะโรงเรยนรอบรดานสขภาพ

(Health Literate School)

 

ภาคผนวก ง ความหมายและคณลกษณะโรงเรยนรอบรดานสขภาพ (Health Literate School)

โรงเรยนรอบรดานสขภาพหมายถง โรงเรยนสงเสรมสขภาพระดบเพชรตามเกณฑของกรม

อนามยทมการดาเนนงานตามกรอบแนวคดเบองตนทวา ๑. การมสขภาพดทาใหมสมฤทธผลดานการเรยนดขนถอวาเปนหนาทของการศกษาในทกระดบ

เพราะสขภาพและการเรยนแยกกนไมออก ๒. สงแวดลอมของโรงเรยนทงกายภาพ และสงคม มผลตอการมาเรยนและคณภาพการเรยนของ

นกเรยน นอกจากน ยงเปนโรงเรยนท มการพฒนาคณลกษณะ ใหเปนองคกรทมความรอบรดานสขภาพ

ทง ๓ องคประกอบหลกตามระบในภาคผนวก ค.และเปนโรงเรยนทดาเนนการตามหลกการของ Skill - based healtheducation ซงสรางและพฒนาโดย WHOUNICEF UNFPA และ World Bank

ทเนนการจดกจกรรมโดยใชนกเรยนเปนศนยกลาง คานงถง พฒนาการตามอายของเดกแลวสรางประสบการณการเรยนรและมการขบเคลอนทงองคกรเพอใหเกดสงตอไปนคอ

๑) การปองกนโรค ๒) การปองกนการบาดเจบ ๓) และมความสมพนธทดระหวางกน และระหวางคนกบสงแวดลอม

UNESCO ระบวาในศตวรรษท ๒๑ ระบ สงทคกคามภาวะสขภาพของนกเรยนไดแก “ความยากจน ทพโภชนาการ การขาดอาหาร การตดเชอ โรคพยาธ ยาเสพตด บหร ความรนแรงและการบาดเจบ การตงครรภโดยไมตองการ (UnwantedPregnancy) ดงนน Skill - based healtheducation จงเปนทางเลอก เพอใหเกดการลดโอกาสเสยง พฤตกรรมตนเหต”

การจดการศกษาดานสขภาพ เปนองคประกอบทสาคญของการศกษา และการสาธารณสขของประเทศ เพราะจะเพมความรอบรแตกฉาน และสรางพลงอานาจดานสขภาพใหเดก สามารถปองกนตนเองจากภาวะคกคามตาง ๆ ได ไมวาจะเปนดานพฤตกรรม สงแวดลอม และการเปลยนแปลงของสงแวดลอม นโยบายสขภาพ และบรการตาง ๆ

องคประกอบทสาคญในการสรางสขภาพในโรงเรยนคอ ๑) การมนโยบายทเกยวของกบสขภาพ ๒) การมระบบสงแวดลอมทเอออานวยตอสขภาพ เชน นาประปา หองนา หองสขาทสะอาด ๓) การจดการเรยนการสอนแบบ Skill - based healtheducation (ทกษะชวต และทกษะสขภาพ) ๔) การมบรการสขภาพและบรการโภชนาการทถกตอง

 

ภาคผนวก จ ความหมายและคณลกษณะโรงพยาบาลสงเสรม

ความรอบรดานสขภาพ

 

ภาคผนวก จ ความหมายและคณลกษณะโรงพยาบาลสงเสรมความรอบรดานสขภาพ โรงพยาบาลสงเสรมความรอบรดานสขภาพหมายถง โรงพยาบาลคณภาพท(1) ไดรบการ

รบรอง คณภาพของสถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล( องคกรมหาชน ) ตามเกณฑการประเมน HA-HPHและ( 2) มการพฒนาคณลกษณะ ใหเปนองคกรทมความรอบรดานสขภาพทง 3 องคประกอบหลกและตวชวด ตามระบในภาคผนวก ค. นอกจากนยงม (3) การพฒนาแนวทางและมาตรฐานการใหขอมลเพอเสรมพลงอานาจและการมสวนรวมของผรบบรการโดยทมงานสขศกษาและสรางเสรมสขภาพ หรอ คณะกรรมการสขศกษาและสงเสรมสขภาพของโรงพยาบาลททาหนาทในการสอสารและการปรบเปลยนพฒนาพฤตกรรมของผรบบรการ ในทกจดบรการเพอใหเกดการดแลตอเนอง และ เปนโรงพยาบาลทปลอดภย

โรงพยาบาลสงเสรมความรอบรดานสขภาพจาเปนตองทาใหบคคลากรของโรงพยาบาลทกคน มความเขาใจและ/หรอไดรบการอบรมเรองแนวคด การสงเสรมความรอบรแตกฉานดานสขภาพ เพอใหเกดความตระหนกและสรางวฒนธรรม ในการสอสารกบผปวยอยางมประสทธภาพ ทงการสอสารดวยวาจา การสอสารผานสอตาง ๆ ดวยภาษาทบคคลทวไปใชในทกระดบการศกษา สามารถเขาใจในขอมลสขภาพได และมการสอบทวนความเขาใจของผปวยทกครง ตลอดระบบบรการ

คณลกษณะ และ/หรอ คณวฒสาคญของบคคลากรของโรงพยาบาลมดงตอไปน (๑) ผานการอบรม ดานพฤตกรรมศาสตรและการสอสารสขภาพ เพอใหเขาใจความสาคญของการ

สงเสรมความแตกฉานดานสขภาพใหแกผรบบรการ (๒) สามารถใหขอมลสขภาพชวยเหลอผรบบรการในการกรอกขอมลตาง ๆ ในระบบบรการรวมถง

การบอกเสนทางการรบบรการไดอยางมประสทธภาพ (๓) สามารถระบพฤตกรรม หรอ จาแนกผรบบรการทตองการความชวยเหลอในการอาน หรอ ทา

ความเขาใจขอมลตาง ๆทเกยวของกบการใชบรการ หรอ การทาแผนการรกษา ได (๔) สรางวฒนธรรมในการสอบถามความตองการขอมลของผรบบรการเสมอ (๕) ใหขอมลสขภาพแกผรบบรการดวยคางาย ๆ ทใชในชวตประจาวนทบคคลทวไปสามารถเขาใจ

ได โดยไมใชศพทเฉพาะวชาชพ (๖) ใหขอมลสขภาพแกผรบบรการแตละครงไมเกน ๓ ประเดนสาคญ (๗) ใชรปภาพ โมเดล และอน ๆ ประกอบคาอธบายเพอเพมความเขาใจและสงเสรมการซกถาม

ของผรบบรการ (๘) ทาการทบทวนความเขาใจของผรบบรการภายหลงการใหขอมลทกครง โดยใหผรบบรการพด

ทวนความเขาใจ (๙) สามารถกระตนใหผรบบรการถามในสงทตองการทกครงทใหบรการ

(๑๐) ใชคาถามปลายเปดในการทบทวนความเขาใจของผรบบรการ (๑๑) จดทาและใชแผนพบหรอสอเอกสารตาง ๆ แกผรบบรการ โดยมการเนนประเดนสาคญท

เหมาะสม กบผรบบรการ (๑๒) สามารถบอกเสนทางแกผรบบรการ โดยบอกถงจดสงเกตทสาคญ

 

ภาคผนวก ช สรปผลการชแจงจากหนวยงานทเกยวของ

 

ภาคผนวก ช สรปผลการชแจงจากหนวยงานทเกยวของ ผลการชแจงจากหนวยงานทเกยวของประกอบดวย

- กระทรวงสาธารณสข กรมควบคมโรค กรมวทยาศาสตรการแพทย กรมสขภาพจต กรมสนบสนนบรการสขภาพ กรมอนามย สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

- สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ - กรมประชาสมพนธ - สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) - สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) - คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล - คณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.)

ผลการชแจงของหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของมดงตอไปน ๑. ผแทนกรมควบคมโรค ชแจงวา กรมควบคมโรคมภารกจหลกในการใหความรดานสขภาพแก

ประชาขน โดยมนโยบายใหประชาชนเขาถงขอมลขาวสารดานสขภาพทถกตองและทนสถานการณไดอยางสะดวก ซงสอทประชาชนสามารถเขาถงไดสะดวกทสดคอโทรทศน ซงมอทธพลตอความรสกนกคดและพฤตกรรมของประชาชน มพฒนาการอยางรวดเรว และไดรบความนยมจากประชาชนเปนอยางมาก ในทกเพศ ทกวย ทกระดบชนชน และทกระดบการศกษา เพราะเปนสอทใหทงภาพและเสยงสามารถกระทาไดหลากหลายรปแบบและมปจจยมากมายทจะใชดงดดความสนใจของผชมตลอดเวลา ทงยงทาใหผชมเขาใจเขาใจเรองราวไดด พรอมทงรสกสนกสนานขณะชมรายการ ดวยเหตน วทยโทรทศนจงเขาถงผชมไดมาก และสงผลใหสอโทรทศนมอทธพลตอประชาชนในดานความคด ความรสก และดานพฤตกรรมอยางมาก

ความสาคญของการเผยแพรขอมลขาวสารโรคและภยสขภาพ ทางโทรทศน ๑) เพอใหขอมลขาวสารทรวดเรว และทนตอสถานการณ โดยเฉพาะอยางยงการเผยแพร

ขอมลขาวสารโรคและภยสขภาพในรายการโทรทศนเนอหาประเภทขาว เชน รายงานขาว การวเคราะห และวจารณขาวเบองตน เปนตน

๒) เพอถายทอดความรและเสนอความคดเหน รายการวทยโทรทศนทมวตถประสงคเพอถายทอดความรและเสนอความคดเหน ไดแก รายการทตองการใหประชาชนเปนคนทนสมยทนเหตการณอยเสมอ เชน รายการสารคด รายการทใหประชาชนมความรทวไปในการดาเนนชวตในสงคมไดอยางมความสข เชน รายการความรเกยวกบสขภาพกายและจต รายการเกยวกบสขภาพ การบรรยายและการสมภาษณ มกเปนรปแบบของรายการเพอใหสาระความรแกผชม เปนตน

๓) การโนมนาวชกจงใจ การแสดงความคดเหนของสอโทรทศน อาจนาไปสการโนมนาวชกจงใจได ถามการนาเสนอตามหลกและยทธวธทเหมาะสมตามแนวคดของทฤษฎการโนมนาวใจวา สอมวลชนสามารถทาหนาทเรยกรองความสนใจจากผบรโภคไดอยางมประสทธภาพ ไมวาจะเปนในฐานะเครองมอทกระตนการบรโภคขอมลขาวสาร การเผยแพรความร การตอกยาความจา การปรบเปลยนทศนคต หรอแมแตพฤตกรรมตาง ๆ ทงนขนอยกบเนอหา สาระ ประเดน และเรองราวทนาเสนอ การโนมนาวชกจงใจรายการวทยกระจายเสยง และวทยโทรทศนมกเปนการนาเสนอในรปแบบของการประชาสมพนธ เพอรณรงค หรอโนมนาวใหประชาชนมความคดคลอยตามในเรองใดเรองหนง เชน การรณรงคโนมนาวใจใหคนเลกสบบหร การรณรงคโนมนาวใจใหคนเลกบรโภคเครองดมแอลกอฮอล เปนตน

๕๖

อปสรรคทมตอการเผยแพรขอมลขาวสารดานสขภาพ หรอการสอสารความเสยงโรคและภยสขภาพคอ

๑) การเลอกรบประเดนสาร ในการสอสารมนษยกมกจะเลอกในสงทตนสนใจมากเปนอนดบแรก ซงความสนใจของคนแตละคนนนมความแตกตางกนอย ขนอยวาคน ๆ นนจะเลอกสนใจในสงไหน

๒) การมความหมายไมตรงกน การมความหมายไมตรงกนกเปนสวนหนงททาใหเกดอปสรรคการสอสารได เนองจากความแตกตางกนของภาษา ในบางสถานทกมกใชคาแบบเดยวกน แตดวยความหมายกอาจจะตางกน จนทาใหการสอสารมความเขาใจคลาดเคลอนได

๓) ความสบสนระหวางความรสกกบความจรง โดยจะใชความรสกวามนจะเปนเชนน แตกบความเปนจรงแลว ไมไดเปนเชนนน จนทาใหเกดการสบสนในการสอสารได

๔) การไมเปลยนแปลงความคดเหน กยอมจะใชความคดเหนทเปนความคดเหนของตนเองเปนหลก โดยไมไดองความคดเหนของผอน กมกจะมการขดแยงกนในดานความคด

๕) การมองไมเหนความแตกตาง ๖) การมความคดแบบสดโตง ๗) การมความคดวารหมด ๒ . ผแทนสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ . ) ได ชแจงวา สานกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน มภารกจเกยวกบการจดการและการสงเสรมการศกษาขนพนฐาน โดยมอานาจหนาทดงน

๑) จดทาขอเสนอนโยบาย แผนพฒนาการศกษา มาตรฐานการจดการศกษา และหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

๒) กาหนดหลกเกณฑ แนวทาง และดาเนนการเกยวกบการสนบสนนทรพยากร การจดตง จดสรรทรพยากร และบรหารงบประมาณอดหนนการจดการศกษาขนพนฐาน

๓) พฒนาระบบการบรหารและสงเสรม ประสานงานเครอขายขอมลสารสนเทศ การนาเทคโนโลยสารสนเทศไปใชในการเรยนการสอน รวมทงสงเสรมการนเทศการบรหารและการจดการศกษา

๔) ตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการจดการศกษาขนพนฐานของเขตพนทการศกษา ๕) พฒนานวตกรรมทางการศกษา ประสาน สงเสรม สนบสนน และกากบดแลการจด

การศกษาขนพนฐาน การศกษาเพอคนพการ ผดอยโอกาส และผมความสามารถพเศษ และประสาน สงเสรม การจดการศกษาขนพนฐานของเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน บคคล ครอบครว องคกรชมชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอนของเขตพนทการศกษา

๖) ดาเนนการเกยวกบงานเลขานการของคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ในสวนของการใหความรดานสขภาพแกนกเรยนในสถานศกษา สานกงานฯ รวมกบ

กระทรวงสาธารณสขใหความรดานสขภาพแกนกเรยนในการปฏบตตว การปองกนโรคและการดแลสขภาพควบคกบการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพใหแกประชาชน เชน การจดอาหารกลางวนทมคณคาทางโภชนาการใหแกนกเรยน การตรวจสขภาพประจาป การรณรงคใหนกเรยนรกการออกกาลงกาย เปนตน

นอกจากน สานกงานฯ มการกาหนดหลกสตรการศกษาทใหความรเกยวกบการดแลสขภาพของนกเรยน คอ วชาสขศกษา และวชาพลศกษา ซงมสาระสาคญเกยวกบการปองกนโรค ครอบครวศกษา เพศศกษา การดแลสขภาพตนเอง และความปลอดภยในชวต รวมทงมการจดทาหนงสอเปนสอทกษะชวต

๕๗  

ซงสอดแทรกขอมลเกยวกบการดแลสขภาพ ทงน โดยมวตถประสงคเพอใหนกเรยนมความรเกยวกบการดแลสขภาพเบองตน

๓. ผแทนสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ไดชแจงวา สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ มการวางยทธศาสตรการใหความรดานสขภาพแกประชาชนทครบทกกระบวนการ โดยมหลกการดาเนนงานคอ ใชสอทกชองทาง เพอใหประชาชนเขาถงขอมลดานสขภาพทถกตองไดอยางสะดวก และสนบสนนใหสงคมมสอดานสขภาพทมคณภาพและไดมาตรฐาน การกาหนดประชากรกลมเปาหมายใหชดเจน เชน เยาวชน วยแรงงาน ผสงอาย เปนตน ทงน เพอใหการเผยแพรขอมลดานสขภาพถกตองในแตละกลมเปาหมาย และการควบคมมาตรฐานสอทเผยแพรขอมลดานสขภาพมประสทธภาพและประสทธผล นอกจากน มการดาเนนการรวมกบหนวยงานตาง ๆ ททางานสอสารดานสขภาพ เชน กระทรวงสาธารณสข กระทรวงศกษาธการ สานกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต เปนตน โดยมวตถประสงคใหประชาชนไดรบทราบขอมลดานสขภาพทถกตอง และเขาถงขอมลดานสขภาพไดอยางสะดวก ควบคกบการใหความรแกประชาชน สามารถวเคราะหแยกแยะความถกตองของขอมลดานสขภาพซงเผยแพรผานทางสอตาง ๆ ตลอดจนระบบขอมลขาวสารดานสขภาพของประชาชน ตองมความสอดคลองกบบรบทตาง ๆ ในสงคมไทย โดยควรปรบปรงทงฝายผผลตสอและประชาชนผรบขอมลขาวสาร กลาวคอ ปรบปรงผผลตสอดานสขภาพใหมคณภาพ และการเผยแพรขอมลทมความถกตองและไดมาตรฐานตามหลกวชาการ ควบคกบการสรางเสรม คณธรรมและจรยธรรมในการผลตรายการของผผลตสอดานสขภาพ ในสวนของประชาชนผรบขอมลขาวสารตองสรางเสรมใหมความรความเขาใจการนาเสนอสอดานสขภาพและสามารถนาไปปรบใชในชวตประจาวน รวมทงสามารถคด วเคราะห แยกแยะความถกตองของการนาเสนอขอมลขาวสารดานสขภาพ โดยอาจมการจดตงศนยสอสารสขภาพแหงชาต หรอองคกร หรอหนวยงานใด เพอทาหนาทรวบรวมขอมลดานสขภาพจากหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ รวมทงเผยแพรขอมลดานสขภาพไปสประชาชน

อยางไรกด กอนดาเนนการจดตงศนยสอสารสขภาพแหงชาต ควรมการกาหนดโครงสราง บทบาทและอานาจหนาท โดยอาจศกษาจากผลงานวจยทางวชาการ เพอใชเปนแนวทางในการกาหนดรปแบบการดาเนนการ ทงในเรองของการเกบรวบรวมขอมลจากหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ และกาหนดวธการเผยแพรขอมลดานสขภาพทเหมาะสมแกประชาชนในแตละกลมวย ทงน โดยมวตถประสงคใหประชาชนสามารถเขาถงขอมลดานสขภาพทถกตองไดอยางสะดวก อนจะเปนประโยชนในการดแลสขภาพของตนเอง ควบคกบการรณรงคใหประชาชนสนใจเรองการดแลสขภาพของตนเอง

วสยทศนของสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพเกยวกบภารกจการใหความรดานสขภาพแกประชาชน มดงน

๑) ในยคภมทศนสอใหม ซงประชาชนทกคนมสวนรวมในการผลตสอเปนผกรองสอและผกระจายสอ ซงเรยกวา เปนผใชสอทแขงแรงดวยตนเอง ดงนน จงตองรณรงคใหประชาชนมวจารณญาณการใชสอทถกตอง ไมเปนการละเมดสทธเสรภาพของผอน

๒) การรณรงคใหประชาชนใชสอทถกตอง มคณธรรมและจรยธรรม ๓) สงเสรม พฒนาสอสรางสรรคในศนยเดกเลก โดยมวตถประสงคใหเดกและเยาวชนไดรบ

ขอมลดานสขภาพทถกตอง ทงน โดยดาเนนการรวมกบกระทรวงศกษาธการ กระทรวงสาธารณสข และกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

๕๘

ในปจจบนแนวทางการควบคมสอดานสขภาพ ม ๓ แนวทาง คอ ๑) การควบคมโดยรฐ ปจจบนใชในสาธารณรฐประชาชนจนและสาธารณรฐสงคโปร ๒) การควบคมรวมกนระหวางรฐและผประกอบการภาคเอกชน ปจจบนใชในสหรฐอเมรกา ซง

สนบสนนการผลตสอเพอการเรยนร ๓) การควบคมโดยภาคสงคม ปจจบนใชในประเทศในสหภาพยโรป มวตถประสงคสราง

วฒนธรรมการรเทาทนสอ สงเสรมบทบาทของครอบครวและชมชน นอกจากน การประกาศใชพระราชบญญตกองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค

พ.ศ. ๒๕๕๘ ไดกาหนดภารกจการดาเนนงานดานสอ ดงน ๑) สงเสรมใหมการผลตสอสรางสรรค ๒) พฒนาศกยภาพผผลตสอ ๓) มงเนนใหเกดการมสวนรวมของประชาชน ๔) ผลกดนใหเกดกลไกเทาทนสอ ๕) สงเสรมวจยองคความรและนวตกรรม ทงน การประกาศใชพระราชบญญตฉบบดงกลาว จะสงผลใหมมาตรการควบคมสอทมคณภาพ

ไดมาตรฐาน และสงเสรมใหประชาชนไดมสวนรวมในการใหขอมลและรบขอมลจากสอ อนจะเปนประโยชนใหประชาชนเขาถงขอมลดานสขภาพไดสะดวกยงขน

๔. ผแทนมหาวทยาลยมหดล ไดชแจงตอทประชมวา การใหความรดานสขภาพแกประชาชนตองคานงถงความถกตองของขอมลและประชาชนกลมเปาหมาย เนองจากประชาชนในแตละกลมมความตองการขอมลดานสขภาพทแตกตางกน เชน กลมวยรน วยทางาน และผสงอาย เปนตน ดงนน ในการเผยแพรขอมลดานสขภาพจงควรกาหนดวธการทเหมาะสมแกประชาชนในแตละกลมวย เพอใหประชาชนสามารถรบรและเขาใจ รวมทงนาขอมลดานสขภาพไปปฏบตไดจรงในชวตประจาวน แตปญหาการใหขอมลดานสขภาพแกประชาชนในประเทศไทย คอการกาหนดวธการเผยแพรขอมลดานสขภาพไมสอดคลองกบประชาชนในแตละกลมวย สงผลใหประชาชนไมสามารถเขาถงและเขาใจขอมลดานสขภาพไดดเพยงพอ

นอกจากน การกาหนดรปแบบการสอสารขอมลดานสขภาพ ตองมความสอดคลองกบบรบทดานตาง ๆ ของสงคมไทย เชน ระดบการศกษาของประชาชน รปแบบการถายทอดความรดานสภาพ และประชาชนกลมเปาหมายในแตละวย เปนตน รวมทง การเผยแพรความรดานสขภาพแกประชาชนตองมมาตรการดาเนนการเชงรกเพอรองรบประชาชนบางกลมซงไมสามารถเขาถงขอมลดานสขภาพไดสะดวกโดยกลไกบางประการ เชน การเผยแพรความรดานสขภาพโดยการจดกจกรรมสพนทชนบทซงอยหางไกล การใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) เปนผเผยแพรใหความรเรองการดแลสขภาพแกประชาชน และการจดตงศนยบรการขอมลใหความรดานสขภาพแกประชาชน (Call Center) เปนตน แตปจจบนประเทศไทยยงขาดหนวยงานซงทาหนาทเกบขอมลและเผยแพรขอมลดานสขภาพของประชาชนซงมประสทธภาพมากเพยงพอ ดงนนจงควรจดตงศนยสอสารสขภาพแหงชาตทาหนาทรวบรวมขอมลและเผยแพรขอมลดานสขภาพของประชาชน รวมทงสามารถเชอมโยงขอมลดานสขภาพของประชาชนกบหนวยงานทเกยวของ เพอใหประชาชนไดรบรขอมลดานสขภาพทถกตองและมมาตรฐาน รวมถงการกาหนดรปแบบเผยแพรขอมลดานสขภาพใหแกประชาชนทชดเจน เหมาะสมกบประชาชนกลมเปาหมายแตละวย ควบคกบการรณรงคใหประชาชนตระหนกและใสใจในการดแลสขภาพของตนเอง เปนการปฏรปการเขาถงขอมลดานสขภาพของประชาชนเพอการดแลตนเองทมประสทธภาพและประสทธผล

๕๙  

๕. ผแทนสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ไดชแจงวา สบเนองจากในปจจบนประเทศไทยมคาใชจายดานสขภาพเพมสงขน โดยสาเหตสาคญคอ ประชาชนไมมความรเกยวกบการดแลสขภาพมากเพยงพอ ซงสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตไดตระหนกถงปญหาดงกลาวทมผลกระทบตอปญหาดานสาธารณสขและเศรษฐกจของประเทศ จงมการตงงบประมาณเกยวกบการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค เชน การใหความรแกบคลากรดานสาธารณสขเกยวกบการใชวคซนทถกตองเพอปองกนโรค และการจดทาสอสาธารณะเพอใหความรดานสขภาพแกประชาชน โดยการกนงบประมาณรอยละ ๑ ของงบประมาณดานการบรหาร การโอนงบประมาณบางสวนไปใหองคกรสวนทองถน โดยมคาถวเฉลย ๔๕ บาทตอประชาชน ๑ คน เพอเปนคาใชจายดานสงเสรมสขภาพ การคดกรองผปวยโรคถงลมโปงพอง และการคดกรองผปวยโรคพยาธใบไมในตบ เปนตน

อยางไรกด การดาเนนงานดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตมปญหาและอปสรรค ดงน

๑) งบประมาณซงไมเพยงพอกบภารกจของงาน ๒) ตดขดปญหาขอกฎหมาย กลาวคอ ตามความในมาตรา ๓๘ แหงพระราชบญญตหลกประกน

สขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๕ ไดกาหนดใหจดตงกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาตโดยมวตถประสงคเพอเปนคาใชจายสนบสนนและสงเสรมดานงบประมาณการจดบรการสาธารณสข ดงนน การทสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตดาเนนงานดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคจงอาจเปนการกระทาทนอกเหนออานาจหนาท ซงสานกงานฯ อยในระหวางหาแนวทางแกไขปญหาดงกลาว

ผแทนกรมสขภาพจต ไดชแจงตอทประชมวา กรมสขภาพจตไดดาเนนการเกยวกบการใหความรดานสขภาพจตแกประชาชนผานทางสถานโทรทศนชองตาง ๆ โดยมวตถประสงคใหประชาชนมสขภาพจตทด โดยในการเผยแพรขอมลดานสขภาพตองคานงถงประชาชนกลมเปาหมายแตละวย ซงตองใชวธสอสารและความรดานสขภาพจตทแตกตางกน ทงวยรน วยทางาน วยสงอาย รวมถงผพการ

การเผยแพรใหความรดานสขภาพแกประชาชนผานชองทางตาง ๆ มดงน ๑) ผานสอสงพมพรปแบบตาง ๆ ทเหมาะสมกบกลมเปาหมาย ในรปแบบเผนพบ โปสเตอร

คมอ เปนตน ๒) ผานสอมวลชนทงสวนกลางและสอทองถน ในรปแบบการตอบสนองตอขาว การใหขาว

และใหความรเพอสรางความตระหนกในสงคมภาพกวาง ในรปแบบการแถลงขาว รายการโทรทศน วทย หนงสอพมพ เปนตน

๓) ผานสอบคคล ไดแก บคลากรสาธารณสขในพนทสาธารณสขเขตผานสถาบน โรงพยาบาลจตเวช ศนยสขภาพจต บคลากรทรบผดชอบงานสขศกษา และประชาสมพนธของทกหนวยงานในสงกด (เครอขายนกสอสารงานสขภาพจต) เครอขายอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานดเดนสาขาสขภาพจตชมชนและวทยชมชน (เครอขายนกสอสารงานสขภาพจตภาคประชาชน) ในรปแบบการสงเนอหา fact sheet หรอ one page ใหแกเครอขายนาไปเผยแพรในพนท

๔) ผานสอสงคมออนไลนทกชองทาง เชน website, facebook, Line เปนตน ในรปแบบของเนอหา one page, infographic หรอ Multimedia

๕) ระบบสารสนเทศกรมสขภาพจต

๖๐

ปญหา อปสรรคในการดาเนนการ มดงน ๑) มปญหาการแปลงความรทางวชาการจากภาษาทเขาใจยากใหประชาชนเขาใจไดงาย ๒) ประชาชนมทศนคตทไมดตองานสขภาพจต คดวา สขภาพจตคอคนสตไมด (คนบา) รสกวา

เปนเรองไกลตว จงไมสนใจทจะรบรขาวสารสขภาพจตจนกวาจะพบกบปญหาดวยตนเอง ๓) ประชาชนไมตระหนกรถงผลกระทบของปญหาสขภาพจตตอตนเองและสงคม ๔) ประชาชนเขาไมถงบรการการเผยแพรความรสขภาพจต การใหความรสขภาพจตบางสวน

ยงไมดงดดความสนใจและไมตรงกบกลมเปาหมายเฉพาะ ๕) ขาดการบรณาการการสอสารความรสขภาพจตรวมกบองคกรหรอหนวยงานอนทมสวน

เกยวของ เพราะปญหาสขภาพจตเกดจาหลายปจจย ตองแกไขอยางเปนองครวม ๖) ขาดการวเคราะหแนวโนมของปญหาสขภาพจตในอนาคต เพอการวางแผนรบมอกบปญหา

ทจะเกดขน ๗) งบประมาณการผลตสอมจากด ไมสามารถครอบคลมประชากรเปาหมายไดทวถง ขอเสนอแนะ ๑) ควรมการประชาสมพนธใหประชาชนทราบถงบรการทมอย ๒) ควรจดทาชองทางการใหบรการ รวมทงเนอหาทเขาถง/เขาใจงายและมความทนสมย

นาสนใจ ๓) ควรมการบรณาการกบองคกรทเกยวของและมการวเคราะหสถานการณปญหาสขภาพจต

เพอรบมอในเชงรกเพมขน ๖. ผแทนสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ไดชแจงวา อย. มการดาเนนงานเผยแพร

และใหความรดานสขภาพแกประชาชน ทงการผลตและเผยแพรสอดานสขภาพ การจดโครงการรณรงคประชาสมพนธใหความรเกยวกบการดแลสขภาพของประชาชน การจดทาฐานขอมลผลตภณฑสขภาพทครบถวน ทนสมย ประชาชนสามารถเขาถงขอมลดงกลาวไดโดยสะดวก โดยใชเทคโนโลยตาง ๆ เชน Oryor Smart Application เปนตน รวมทงการจดกจกรรมใหประชาชนมความรเกยวกบผลตภณฑสขภาพทถกตอง โดยมกจกรรมตาง ๆ ดงน

๑) ผลตและเผยแพรขาวทวไปเกยวกบความรทถกตองในการบรโภคผลตภณฑสขภาพ นโยบายและการดาเนนงานของหนวยงาน ระเบยบกฎหมายใหม รวมทงความคบหนาการดาเนนงานทสาคญ

๒) จดแถลงขาวแกสอมวลชน เมอเกดเหตการณสาคญเกยวกบผลตภณฑสขภาพ การชแจงขอเทจจรง การรเรมกจกรรมใหมๆ การตรวจจบผลตภณฑสขภาพผดกฎหมาย เปนตน

๓) ผลตและเผยแพรสกปโทรทศน/เรองเรงดวนทางสอโทรทศน ความยาว ๑ นาท ทางสถานโทรทศนชองตาง ๆ เพอใหผบรโภคไดรบรขอมลผลตภณฑสขภาพอยางรวดเรวทวถง

๔) ผลตและเผยแพรบทความเชงรกและเรองเรงดวนทางหนงสอพมพและวารสาร เพอใหผบรโภคไดรบขอมลผลตภณฑสขภาพหรอการดาเนนการ ของ อย. อยางละเอยดและเขาใจงาย

๕) จดกจกรรมสอมวลชนเพอใหผสอขาวไดลงพนทจรงในการศกษาสถานการณดานผลตภณฑสขภาพ ทาใหเกดความเขาใจขอเทจจรงทเกดขน และใหความรวมมอในการนาไปถายทอดใหผบรโภคทราบไดอยางชดเจนมากขน

๖) ตรวจและวเคราะหขาวทางสอตาง ๆ เพอนามาเปนขอมลนาเขาในการตอบสนองดานขาวในมตตาง ๆ

๖๑  

๗) จดทาวารสาร อย. Report เปนวารสารรายเดอน เผยแพรใหแกเครอขายงานคมครองผบรโภค และผสนใจทวไป

๘) จดทาวารสาร อย. Trade Insight เปนวารสารราย ๓ เดอน เผยแพรใหแกเครอขายงานคมครองผบรโภค และ ผประกอบการ

๙) ผลตและเผยแพรชดนทรรศการ การจดแสดงนทรรศการ/ภาพกจกรรมการดาเนนงาน เพอใหผบรโภคไดเรยนรขอมลเกยวกบผลตภณฑสขภาพ และรบทราบถงการดาเนนงานของ อย.

๑๐) จดทาโครงการสงเสรมจรยธรรมสถานประกอบการผลตภณฑสขภาพ (อย.ควอลตอวอรด) เพอสงเสรมใหผประกอบการทงรายเลกและรายใหญพฒนาปรบปรงสถานทผลตใหไดมาตรฐานตามเกณฑทกฎหมายกาหนด โดยจดใหมพธมอบรางวล อย.ควอลตอวอรด ใหแกผประกอบการทผานเกณฑตามทกาหนด

๑๑) จดทาโครงการ Oryor Smart Application เพอเพมชองทางการเขาถงขอมลของ อย. ๑๒) โครงการ Data Bank เพอรวบรวมขอมลท อย. จดทาขนใหอยทเดยวกน ปญหาอปสรรค ปญหานอกเหนอจากปญหาดานบคลากรและงบประมาณทเหมอนกบหนวยงานอน ๆ ไดแก ๑) ความกาวหนาและความรวดเรวของสอสงคมออนไลน ทาใหเกดการสงตอขอมลผด ๆ

เกยวกบผลตภณฑสขภาพทเปนไปอยางกวางขวาง และมการสงซาซาก ทาใหผบรโภคเกดความสบสนและเขาใจผดในการบรโภคผลตภณฑสขภาพ รวมทงการดาเนนงานคมครองผบรโภคของ อย.

๒) สอมวลชนมกไมใหความรวมมอในการตพมพขาวดานบวก ขอมลความร หรอผลการดาเนนงานของหนวยงาน ทาใหผบรโภคไมทราบวาหนวยงานมการดาเนนการเพอคมครองผบรโภคในดานใดบาง

๓) การทาสอออนไลน เชน อนเตอรเนต,Mobile Application เปนตน ใหนาสนใจตองใชคาใชจายสง และใชบคลากรทเชยวชาญ

๗. ผแทนคณะกรรมาธการปฏรปการศกษาและการพฒนาทรพยากรมนษย ไดชแจงวา จากสภาวการณในปจจบนพบวา มปญหาการตงครรภในวยรนเพมสงขน โดยใน พ.ศ. ๒๕๕๑ มวยรนตงครรภกอนวยอนควร รอยละ ๑๕.๕๐ และมแนวโนมอายเฉลยของแมวยรนนอยลงทกป ทงน สบเนองจากวยรนชาวไทยขาดความรอบรเกยวกบการคมกาเนด สงผลใหเกดปญหาการทองกอนวยอนควร ดงนน กระทรวงสาธารณสขและหนวยงานทเกยวของจงควรเผยแพร ใหขอมลดานสขภาพทถกตองแกประชาชน โดยเฉพาะเรองการคมกาเนดทถกตอง เพอลดปญหาการตงครรภกอนวยอนควร

๘. ผแทนคณะกรรมาธการปฏรปการสอสารมวลชนและเทคโนโลยสารสนเทศ ไดชแจงวา ปจจบนประเทศไทยมหนวยงานซงทาหนาทสอสาร เผยแพรใหขอมลสขภาพแกประชาชนหลายหนวยงาน แตเนองจากขาดการบรณาการและไมมการกาหนดนโยบายและยทธศาสตรการดาเนนงานรวมกน สงผลใหการเผยแพรขอมลดานสขภาพแกประชาชนไมมประสทธภาพมากเทาทควร นอกจากนยงไมมมาตรการกากบควบคมโฆษณาสนคาอปโภคบรโภคทมประสทธภาพ สามารถบงคบไดจรง สงผลกระทบตอสขภาพของประชาชน ขณะนอยระหวางการแกไขกฎหมายคมครองผบรโภค โดยมแนวคดใหสานกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาตไดใชอานาจหนาทควบคมการโฆษณาสนคาเพยงหนวยงานเดยว

๙. นายพลเดช ปนประทป สมาชกสภาปฏรปแหงชาต ไดชแจงวา ประเทศไทยมหนวยงานซงทาหนาทสอสารเผยแพรขอมลดานสขภาพแกประชาชนหลายหนวยงาน แตเนองจากขาดการบรณาการ

๖๒

ดาเนนการรวมกน รวมทงไมมนโยบายการดาเนนการรวมกนทชดเจน สงผลใหการใหขอมลดานสขภาพแกประชาชน ไมบรรลตามวตถประสงค ประชาชนไมสามารถดแลสขภาพตนเองได ซงกอใหเกดปญหาดานสาธารณสขและกระทบตองบประมาณของประเทศ ดงนนหนวยงานตาง ๆ ทมหนาทเผยแพรใหความรดานสขภาพแกประชาชนจงตองบรณาการการดาเนนงานรวมกน กาหนดนโยบาย อานาจและหนาทอยางชดเจนเพอไมใหเกดการซาซอนอานาจหนาทระหวางกน รวมทงกาหนดกระบวนการบรหารจดการทมประสทธภาพ ทงในดานของระบบ และการสอสารใหขอมลดานสขภาพแกประชาชน

๑๐. นายธงชย ทวชาชาต นกวชาการอสระ ไดชแจงวา อปสรรคในการสอสารและใหขอมลดานสขภาพแกประชาชนทสาคญคอไมมงบประมาณสนบสนนดานการเผยแพรขอมลดานสขภาพโดยเฉพาะ โดยงบประมาณดงกลาวในหลายหนวยงานมกจะนาไปรวมไวกบงบประมาณดานอน ๆ สงผลใหเกดปญหาในการบรหารจดการงบประมาณเพอใหขอมลดานสขภาพแกประชาชน ดงนน การจดตงหนวยงานทาหนาทใหขอมลดานสขภาพแกประชาชน จงควรกาหนดงบประมาณดานสอสารและเผยแพรใหความรดานสขภาพแกประชาชนโดยเฉพาะเพอใหการดาเนนการดงกลาวมประสทธภาพและประสทธผล

๑๑. ผแทนจากสานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต ไดชแจงตอทประชมวา สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาตไดกาหนดกรอบแนวคดระบบการสรางเสรมสขภาพ ปองกนควบคมโรค และภยคกคามสขภาพโดยชมชนเขมแขง ๕ ประการ ดงน

ประการท ๑ การพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพ ประการท ๒ การพฒนาสงแวดลอมและสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพ ประการท ๓ การสรางเสรมความเขมแขงของชมชน ประการท ๔ การพฒนาศกยภาพดานสขภาพของบคคล ครอบครว และชมชน ประการท ๕ การปฏรประบบบรการสาธารณสขทเออตอการสรางเสรมสขภาพ ทงน โดยมวตถประสงคเพอใหประชาชนตนรและตดอาวธทางปญญาสามารถดแลสขภาพ

ตนเอง ครอบครวและชมชนเพอการมสขภาพด อนจะมผลใหเกดความมนคงกบประเทศและเพอใหสอดคลองกบสภาวการณในปจจบนซงเปลยนแปลงไป ทงดานเศรษฐกจ สงคม และการขยายตวของเมอง เชน การเขาสประชาคมอาเซยน การเขาสสงคมผสงอาย การเคลอนยายแรงงานขามชาต พฤตกรรมการใชชวตและการบรโภคของประชาชนทกกลมวยทเปลยนแปลงไป การไดรบขอมลขาวสารดานสขภาพทถกตอง เปนตน

หลกการ ทศทาง และแนวทางสาคญของการปฏรประบบสขภาพ ตามมตทประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท ๖ พ.ศ.๒๕๕๖ มดงน

๑) การปฏรประบบสรางเสรมสขภาพ การปองกนโรค และจดการกบภยสขภาพ ๒) การปฏรประบบบรการสขภาพ ๓) การปฏรประบบการผลตและพฒนาบคลากรดานสขภาพ ๔) การปฏรประบบการเงนการคลงและระบบหลกประกนดานสขภาพ ๕) การปฏรปการอภบาลระบบสขภาพและการพฒนานโยบายสาธารณะเพอสขภาพ ๑๒. ผแทนสานกงานประกนสงคม ไดชแจงตอทประชมวา สานกงานประกนสงคมมการดแล

สขภาพของผประกนตน ซงเปนลกจางในสถานประกอบกจการตางๆทงในระบบและนอกระบบประกนสงคมทวประเทศประมาณ ๑๒ ลานคน โดยในสวนของงานดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคนน มการมอบหมายงานใหสานกงานประกนสงคมประจาจงหวดทวประเทศรวมกบหนวยงานของกระทรวงสาธารณสขในทกพนทใหความรการดแลรกษาสขภาพตนเองแกลกจางในสถานประกอบกจการ การออก

๖๓  

ตรวจความเรยบรอยในการดาเนนการของสถานประกอบการแตละแหง โดยมนโยบายสรางเสรมความตระหนกและความปลอดภยในการดาเนนงานของลกจางในสถานประกอบการตางๆ มการจดตงศนยสารนเทศทาหนาทใหความรดานการดแลสขภาพแกลกจางในสถานประกอบกจการ นอกจากน ยงมการเสนอขอแกไขเพมเตมมาตรา ๖๓ แหงพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ.๒๕๕๓ โดยเพมเนอหาเกยวกบการสงเสรมสขภาพและการประชาสมพนธใหขอมลขาวสารดานสขภาพทถกตองแกลกจาง ซงปจจบนไดผานความเหนชอบของสภานตบญญตแหงชาตและอยระหวางรอการลงพระปรมาภไธย ซงสอดคลองกบรางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทบญญตใหประชาชนมสทธไดรบขอมลดานสขภาพทถกตอง

การดาเนนงานของสานกงานประกนสงคมดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคประสบปญหาดงน

๑) การเผยแพรขอมลดานการดแลสขภาพและสทธประโยชนแกลกจางผประกนตนไมมประสทธภาพมากเทาทควร โดยพบวาลกจางสวนใหญยงไมมความรเกยวกบสทธในการรกษาพยาบาลของตนดพอ

๒) สานกงานประกนสงคมยงขาดบคลากรทมความรดานการดแลสขภาพ สงผลใหการใหความรดานการดแลสขภาพแกลกจางผประกนตนไมมประสทธภาพเทาทควร

๓) ปญหาในการบรหารจดการงบประมาณ กลาวคองบประมาณดานการสงเสรมสขภาพอยในการกากบดแลของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และงบประมาณดานการรกษาพยาบาลอยในการดแลของสานกงานประกนสงคม ตามพระราชบญญตเงนทดแทน พ.ศ.๒๕๓๗ ซงการทงบประมาณทงสองสวนดงกลาวอยภายใตกากบดแลของหนวยงานทตางกนสงผลใหการดาเนนการใหความรดานการดแลสขภาพแกประชาชนไมบรรลตามวตถประสงคเทาทควร

๔) นายจางหรอผประกอบการบางรายไมใหความรวมมอกบสานกงานประกนสงคมเกยวกบการใหความรดานการดแลสขภาพและการปองกนโรคแกลกจางมากเทาทควร

๑๓. ผแทนกรมสวสดการและคมครองแรงงาน ไดชแจงตอทประชมวา กรมสวสดการและคมครองแรงงานมหนาทดแลความปลอดภยของลกจางในสถานประกอบกจการและสภาพแวดลอมการทางาน มภารกจหลกสรางเสรมความปลอดภยในการทางานและการปองกนโรคทเกดจากการทางานควบคกบการใหความรดานการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคแกลกจางในสถานประกอบกจการ โดยกระทรวงแรงงานไดรณรงคใหป พ.ศ.๒๕๕๘ เปนปความปลอดภยในการทางานโดยมวตถประสงคปองกนอนตรายจากการทางานและใหความคมครองลกจางผทางานในสถานประกอบกจการ เพอใหเปนไปตามพระราชบญญตความปลอดภยในการทางาน พ.ศ.๒๕๕๐

การดาเนนงานของกรมสวสดการและคมครองแรงงานประสบปญหาดงน ๑) ปญหาดานบคลากร กลาวคอกระทรวงแรงงานมเจาหนาทออกตรวจสถานประกอบกจการ

และใหความรดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคแกลกจางในสถานประกอบกจการประมาณ ๓๐๐ คน ซงไมสอดคลองกบภาระงานในปจจบนทมมาก

๒) ปญหาดานงบประมาณ กลาวคอกระทรวงแรงงานมงบประมาณดานการสงเสรมสขภาพและการสอสารขอมลดานสขภาพแกลกจางในสถานประกอบกจการประมาณ ๑๘ ลานบาท ซงไมสอดคลองกบภาระงาน สงผลใหการตดอาวธทางปญญาโดยใหความรดานการดแลสขภาพตนเองไมบรรลวตถประสงคเทาทควร

๓) ขาดรปแบบการใหบรการเชงรกทสามารถเขาถงลกจางในสถานประกอบกจการโดยตรง ทงน สบเนองจากการขาดบคลากรและงบประมาณสนบสนน

๖๔

ผแทนกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ไดชแจงตอทประชมวา กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยมภารกจหลกคอการพฒนาทรพยากรมนษยทกชวงวย และทกกลมคน รวมทงลกจางทงในระบบและนอกระบบ ในดานการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคลกจางในสถานประกอบกจการนน มการดแลโดยแบงเปนสองสวน ดงน

๑) ลกจางผอยในสถานสงเคราะหหรอในสถานบรการของรฐ มการใหความรดานการดแลสขภาพตนเองของลกจาง การตรวจสขภาพ การรกษาโรค

๒) ลกจางซงอยนอกสถานบรการ เชน แรงงานนอกระบบ เปนตน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยรวมกบกระทรวงสาธารณสข โดยอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน มภารกจใหความรดานการดแลสขภาพและการปองกนโรคแกบคคลหลายกลมทงลกจางในสถานประกอบกจการ ผสงอาย และผพการในทกพนท

๑๔. การดาเนนงานของกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยประสบปญหาคอ ขาดระบบการดาเนนการทมประสทธภาพและเปนระบบเดยวกนทงประเทศ

๑๕. สานกงานคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และ กจการโทรคมนาคมแหงชาต ชแจงในทประชมวา การขอเปดสถานสขภาพแหงชาต เปนชองฟรทว ( National Health Channel) ผประกอบการสามารถยนคารองขอเพอใหพจารณาตามหลกเกณฑ วธการและ เงอนไขทกาหนด

ผลการจดประชมสมมนารางนโยบายการปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพแหงชาตเมอ

วนท ๒๗ มนาคม ๒๕๕๘ โดยคณะอนกรรมาธการปฏรปนโยบายสาธารณะฯ และผแทนของทกกรมในกระทรวงสาธารณสข พบวา

๑. นโยบายปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพ ควรมดงน - ใหมการพฒนาองคกรและกลไกสงเสรมการมสวนรวมในการทางานดานความรอบรและการ

สอสารสขภาพรวมกนทงภาครฐ เอกชน และ ประชาชน เพอการสอสารทมขอมลถกตอง เปนปจจบน ครอบคลมกลมเปาหมาย สงผลดตอการปรบเปลยนพฤตกรรม สงแวดลอม ทเออตอเกดสขภาวะและมคณภาพชวตทด

- ใหมการจดทายทธศาสตรการสอสารดวยการทางานรวมกนของหนวยงานหลกดานสขภาพและการสรางเสรมสขภาพ โดยการ

ก. จดทาแผนยทธศาสตรการปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพระดบชาต ข. จดทารางระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางเสรมความรอบรและการสอสาร

สขภาพแหงชาต พ.ศ.๒๕๕๘ (ผนวก ค) ค. จดทาระบบควบคมกากบระบบการสรางเรยนรและการสอสารสขภาพใหเปนไปตาม

มาตรฐานทางวชาการและสามารถแกปญหาสขภาพได ง. จดทาระบบบรณาการ ยทธศาสตร แผนกจกรรม การดาเนนงานและการใชทรพยากร จ. พฒนาระบบและกลไกการเฝาระวง เนอหา ประเดนทเกยวของกบสขภาพทงทางตรงและ

ทางออม เฝาระวงขาวลอ และจดทาระบบโตตอบขาวลอไดอยางรวดเรวมประสทธภาพ ฉ. พฒนาระบบการตดตามประเมนผลการไดรบขาวสารตามสทธประชาชน และผลลพธความ

รอบรและการสอสารสขภาพตอประชาชนตามเปาหมายการสอสาร

๖๕  

- ใหมเครอขายการดาเนนงาน เพอยกระดบการใชเทคโนโลยททนสมย ( e-health) และเทคโนโลยทสงเสรมการเขาถงในกลมประชาชนทกกลมรวมทงการพฒนาศกยภาพบคลากรทเกยวของในทกภาคสวนเพอรองรบการสรางเสรมความรอบรและการสอสารสขภาพอยางมคณภาพ

- ยกระดบระบบการเรยนรดานสขภาพ ทงในและนอกระบบการศกษา ทสามารถสงเสรมความรอบรใหแกประชาชนทกกลมวยสามารถจดการสขภาพตนเองได

- ใหมการวจยพฒนาองคความร นวตกรรม เพอสนบสนนการปฏรปวธการสอสารขอมลดานสขภาพทสงเสรมความรอบรดานสขภาพ

๒. การขบเคลอนการปฏรปความรอบรและการสอสารสขภาพมดงน - ใหมคณะกรรมการสรางเสรมความรอบรและสอสารสขภาพแหงชาตมลกษณะเปน

คณะกรรมการระดบชาต ประกอบดวย นายกรฐมนตร เปนประธาน มผบรหารหนวยงานทเกยวของ เปนกรรมการ โดยม อธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ เปนเลขานการ และผอานวยการกองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพเปนผชวยเลขานการ เพอขบเคลอนการปฏรปในระยะเรมแรก

โดยคณะกรรมการฯมบทบาทดงน (๑) จดทาขอเสนอเชงนโยบายดานความรอบรและการสอสารสขภาพ (๒) บรณาการสหวชาชพเพอจดทาการสอสารสขภาพมงเนนการสรางเสรมความรอบรแก

ประชาชนในทกกลมวยและทกสถานการณ (๓) ควบคม กากบกระบวนการขบเคลอนความรอบรและการสอสารสขภาพ (๔) สงเสรมพฒนาองคความร นวตกรรม และการวจยพฒนา ดานการสอสารสขภาพเพอสราง

ความรอบรดานสขภาพ (๕) เปนศนยกลางจดการความรสความเปนเลศดานการสอสารสขภาพ

๓. ผลจากการสารวจความคดเหนของผเขาประชมวชาการสขศกษาแหงชาต เมอ ๑๔ พฤษภาคม ๒๕๕๘ พบวา มการยอมรบจากหนวยงานทเกยวของสวนใหญทจะมการบรณาการในการสอสารสขภาพระดบชาตและจากการสารวจความคดเหนของผเขาประชมวชาการสขศกษาแหงชาต จานวน ๕๐๐ คน สมตวอยาง ๑๑๘ คน รอยละ ๘๗.๓ เหนดวยในการปฏรปความรอบรฯ และมคณะกรรมการดงกลาว

๔. พจารณาแลวเหนวา มความเปนไปไดในการจดตงคณะกรรมการสรางเสรมความรอบรและสอสารสขภาพแหงชาต เพอพฒนากลไกปฏรปการสอสารสขภาพเพอสงเสรมความรอบรดานสขภาพเนองจากเปนนโยบายของรฐบาลทเนนการปองกนโรคมากกวารกษาโรค

 

ภาคผนวก การทจะทาใหเกดสงคมแหงความรอบรดานสขภาพดงกลาวนจะตองประกอบดวยองคประกอบท

สาคญทตองดาเนนการใหสาเรจ ๗ ประการดวยกน คอ ๑) ดาเนนการใหมขอมลดานสขภาพและความปลอดภยทถกตอง และมการกระจายขอมล

ไปสประชาชนทกหมเหลาอยางทวถง ใหประชาชนสามารถนาไปปฏบตได ๒) สนบสนนใหเกดการเปลยนแปลงในระบบบรการสขภาพ ในดานขอมลสขภาพ การ

สอสาร เพอการตดสนใจในการรบการรกษาการปฏบตตวทถกตอง และการเขาถงบรการ ๓) ความรเกยวกบสขภาพ วทยาศาสตรสขภาพทถกตองไดมาตรฐานควรไดรบการบรรจอย

ในการเลยงดเดก หลกสตรการศกษา ตงแตปฐมศกษาถงระดบในมหาวทยาลย ๔) ในระดบชมชน ควรสนบสนน เพอใหประชาชนสามารถเรยนรไดอยางทวถง เชน การ

สนบสนนการศกษาผใหญ (adult education) และขอมลขาวสารดานสขภาพและบรการสขภาพ โดยคานงถงสภาพแวดลอมของสงคมวฒนธรรม และภาษาทองถนทใช

๕) สรางและขยายความรวมมอจากทกภาคสวนในสงคม รวมทงขอเสนอแนะตาง ๆ เพอปรบเปลยนไปสนโยบายทเหมาะสมดานสขภาพ

๖) ใหความสาคญและขยายการวจยโดยเฉพาะการวจยและพฒนา (Research and Development) การนาสการปฏบต (implementation) และการประเมนผลเกยวกบวธการและการดาเนนงานตางๆ เพอพฒนาความรอบรดานสขภาพ

๗) ขยายความครอบคลมของการประดษฐคดคน (invention) และการพฒนานวตกรรม ทมประสทธภาพจากผลการวจย (evidence - based) ในดานความรสขภาพและพฤตกรรมสขภาพไปสประชาชนอยางกวางขวาง โดยทกชองทางทเหมาะสม

 

ภาคผนวก ซ แนวคด ทฤษฎในการทางานปรบเปลยนพฤตกรรม

ในการทางานสาธารณสข โดย รองศาสตราจารย ดร ชะนวนทอง ธนสกาญจน

 

ภาคผนวกซ แนวคด ทฤษฎในการทางานปรบเปลยนพฤตกรรมในการทางานสาธารณสข โดย รองศาสตราจารย ดร ชะนวนทอง ธนสกาญจน

๗๒

๗๓  

๗๔

๗๕  

๗๖

๗๗  

๗๘

๗๙  

๘๐

๘๑  

๘๒

๘๓  

๘๔

๘๕  

๘๖

๘๗  

๘๘

๘๙  

 

ภาคผนวก ฌ รายชอคณะผจดทารายงาน

 

ภาคผนวก ฌ รายชอคณะผจดทารายงาน

๑. พลอากาศเอก ธระภาพ เสนะวงษ ประธานอนกรรมาธการ ๒. พลเอก ชศลป คณาไทย รองประธานอนกรรมาธการ ๓. พลอากาศเอก ขวญชย เอยมรกษา รองประธานอนกรรมาธการ ๔. นางพรพนธ บณยรตพนธ อนกรรมาธการและทปรกษา ๕. นายเฉลมพล ประทปะวณช อนกรรมาธการและทปรกษา ๖. พลโท กมล สวภาพ อนกรรมาธการ ๗. นายกตต พทกษนตนนท อนกรรมาธการ ๘. พลอากาศตร เฉลมชย เครองาม อนกรรมาธการ ๙. นายณรงค สหเมธาพฒน อนกรรมาธการ

๑๐. นายณฐพงศ วงศววฒน อนกรรมาธการ ๑๑. นายบญชา คาของ อนกรรมาธการ ๑๒. นายไพโรจน บญศรคาชย อนกรรมาธการ ๑๓. นายไพโรจน สรตนวนช อนกรรมาธการ ๑๔. นายวนย ลสมทธ อนกรรมาธการ ๑๕. นายสมฤทธ ศรธารงสวสด อนกรรมาธการ ๑๖. รองศาสตราจารยชะนวนทอง ธนสกาญจน ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ