หนวยท 7การใชยา

สบคนขอมล (หนงสอ / Enternet)

• ความหมายของ “ยา”

• ประเภทของ “ยา”

• ประโยชนของ “ยา”

• อนตรายจากการใช “ยา”

*สงทายชวโมง

ในภาวะสงคมปจจบน สภาพแวดลอมหลายประการทน ามาสความไมปลอดภยในการด ารงชวต กอใหเกดปญหาสขภาพตามมา โดยเฉพาะอยางยงอนตรายจากการใชยา ดงนน เราจงควรเรยนรและตระหนกถงอนตรายจากการใชยา และสารเสพตด เพอใหเกดความปลอดภยทงตนเอง และบคคลรอบขาง

ยา หมายถง สาร ผลตภณฑ หรอวตถทใหผลตอรางกายและจตใจ โดยมจดมงหมาย เพอ การวเคราะห บ าบด บรรเทา รกษา และปองกนโรคหรอความเจบปวยของมนษยและสตวท าใหเกดการเปลยนแปลงทางสรรวทยา ของกระบวนการทางพยาธวทยา **พยาธวทยา คอ การศกษา วนจฉยโรค จากอวยวะ เนอเยอ เซลล สารคดหลง หรอเกยวของกบโรค

การใชยา

ค าถาม

นกเรยนคดวาสถานการณการใชยาในปจจบนเปนอยางไรในความคดของนกเรยนนกเรยนคดวาในขณะทเราทานยาแต

ละมอมประโยชนและมขอเสยหรอไมอยางไร

การใชยา

การแบงประเภทของยา

แบงตามกฎหมายของยา ไดแก ยาแผนโบราณ ยาแผนปจจบน ยาสามญประจ าบาน ยาสมนไพรแบงตามลกษณะควบคมการขายแบงตามลกษะการเกดของยาแบงตามลกษณะการใช

ประเภทของยา

แบงตามลกษณะการควบคมการขาย

หมายถง ยาแผนปจจบนหรอยาแผนโบราณทรฐมนตรประกาศเปนสามญประจ าบานซงอาจเรยกอกชอวา “ยาต าราหลวง”

1. ยาสามญประจ าบาน

ประเภทของยา

หมายถง ยาแผนปจจบนหรอแผนโบราณ ทรฐมนตรประกาศเปนยาอนตราย หากน ามาใชไมถกตอง เกนขนาดหรอผดวธ อาจเกดอนตราย และตองไดรบการดแลจาก แพทยหรอเภสชกร

2. ยาอนตราย

ยาขบปสสาวะ

ประเภทของยา

หมายถง ยาแผนปจจบนหรอแผนโบราณทรฐมนตรประกาศเปนยาควบคมพเศษ ยาประเภทนตองไดรบใบสงจากแพทยเทานน เนองจากยาชนดนอาจท าใหเกดการเสพตดไดเชน ยาจ าพวกออกฤทธตอระบบประสาท

3. ยาควบคมพเศษ

ประเภทของยา

แบงตามลกษณะการเกดของยา

หมายถง ยาทมงหมายเพอใชส าหรบในการประกอบวชาชพเวชกรรม ประกอบโรคศลปะแผนปจจบน หรอบ าบดโรคสตว เชน ยาทอยตามรานขายยาทวไป อยในรปบรรจหบ หอ ซอง

1. ยาแผนปจจบน

ประเภทของยา

หมายถง ยาทมงหมายส าหรบใชในการประกอบโรคศลปะแผนโบราณ หรอบ าบดโรคสตว ซงอยในต าราแผนโบราณ หรอยาทไดรบอนญาตโดยใหขนทะเบยนต ารบยาแผนโบราณ แปรรปมาจากยาสมนไพร มบรรจภณฑ เชน กระปก ซอง ขวด

2. ยาแผนโบราณ

ประเภทของยา

หมายถง ยาทไดจากพฤกษชาต สตว หรอแร ซงไมไดผสมปรงแตงหรอแปรสภาพ เชน ฟาทะลายโจร มะแวง กระเพรา กระเทยม เขาสตวบางชนด

3. ยาสมนไพร

ประเภทของยา

แบงตามลกษณะการใช

หมายถง ยาแผนปจจบนหรอยาแผนโบราณทมงหมายส าหรบใชภายนอกทงนไมรวมถงยาใชเฉพาะทมกจะมค าเตอนคอหามรบประทาน

2. ยาใชภายนอก

ประเภทของยา

หมายถง ยาแผนปจจบนหรอยาแผนโบราณทมงหมายใชเฉพาะท เชน ผวหนง ตา ห จมก ปาก ทวารหนก ชองคลอด ทอปสสาวะ เปนตน

2. ยาใชเฉพาะท

การใชยา

รปแบบของยา

รปแบบยาทเปนของแขง เชน ยาเมด แคปซล ยาผงรปแบบยาทเปนของเหลว เชน ยาน า

ยาอลกเซอร ยาน าแขวนตะกอน ยาน าแขวนละออง โลชนรปแบบยากงของแขง ครม เจล

ยาเหนบ

ยาอลกเซอร มแอลกอฮอลอผสมอย 4-40%มรสหวาน

ยาน าแขวนตะกอน

ยาอลกเซอร

ประโยชนของการใชยา

1. เพอรกษาโรคใหหายขาด เชน ยาปฏชวนะ

2. เพอควบคมโรคหรอบรรเทา เชน อาการไอ ไข

3. เพอการปองกนโรค เชน วคซน

สาเหตของการใชยาผดหรอการตดยา

1. เลอกซอยาทมราคาถก หาซอไดงาย

2. ความเชอสวนบคคลในการใชยา

3. หลงเชอการโฆษณาสรรพคณของยา

4. เลยนแบบบคคลใกลตว เชน ครอบครว เพอน

5. ขาดบทลงโทษ กฎหมาย ตอการซอขาย

6. ขาดความระมดระวงในการใชยาแตละชนด

สถานการณการใชยาในปจจบน

การใชยาประเภทกลอมประสาทเชน ยานอนหลบ

สะสมภายในรางกาย เปนอนตรายตอ ตบ ไต ประสาท สมอง

สะสมภายในรางกาย มผลตอการท างานของหวใจ สมอง และตบ

การใชยาชก าลง เชน เครองดมชก าลง กาแฟ

การใชยาแกปวด เชน ยาพารา ยาทานแกปวดเมอย

สะสมภายในรางกาย มผลตอตบและไต

สถานการณการใชยาในปจจบน

การใชยาชด เชน ยาชดตามรานขายยาทวไป

ยาบางชนดมสวนผสมของสเตยรอยด ท าใหกระดกผ

และดอยา

การใชยาลดความอวนใจสน กงวล ขาดสารอาหาร เวยน

ศรษะ เสยงตอการเสยชวต

การใชอาหารเสรม ราคาแพง คณภาพ ผลขางเคยง

เพมเตม

สเตยรอยด

-รางกายสามารถผลตไดเองแตมปรมาณเลกนอย -เพอควบคมการท างานของระบบตางๆใหท างานปกต-สเตยรอยดสงเคราะห มอนตรายตอระบบในรางกายตางๆเชน กดภมคมกนของรางกายใหลดลง ปดบงอาการของโรคท าใหการควบคมระดบน าตาลไมปกต ท าใหเยอบของกระเพาะอาหารบางลง ไมสามารถควบคมความดนโลหตกระดกพรน ผวหนาบางไว ผวแพงาย

เพมเตม

ยาปฏชวนะ

เปนยาทใชฆาหรอชะลอการเจรญเตบโตของแบคทเรย ยาปฏชวนะเปนกลมหนงของยาตานจลนทรย(พดงายๆกคอเชอโรค) ทประกอบดวย ยาตานไวรส ยาตานเชอรา ยาตานปรสต

ผลเสย

-เชอโรคเกดการพฒนา ท าใหเกดการดอยา-เกดการกดภมตานทานโรค (รางกายออนแอ ตานทานโรคดวยตวเองไมได)-ท าใหยาบางชนดออกฤทธนอยลง เชน ยาคมก าเนด

ปญหาและอนตรายจากการใชยา

1.การแพยา

เปนภาวะทรางกายมการเปลยนแปลงตอการตอบสนองของยา ซงท าใหเกดการกระตนใหรางกายสรางภมคมกนทเรยกวา “ ตอตาน “ ขนมา เกดเปนอาการตางๆ เชน ผนคน บวม อาเจยน หมดสต เสยชวต

ปญหาและอนตรายจากการใชยา

2.การดอยา

เกดจากการใชยาไมถกกบโรค ขนาด จ านวน หรอการรบประทานยาไมตรงตามเวลาทก าหนด จงท าใหเกดการตอตานยาชนดนน เชนการรบประทาน ยาปฏชวนะ

ปญหาและอนตรายจากการใชยา

3.ผลขางเคยงจากการใชยา

ผลหรออาการอนๆ จากการใชยา นอกเหนอจากภาวะการรกษาโรค อนมผลตอสภาพรางกายทเปลยนแปลงในระยะเวลาหนงหรอแสดงอาการชดเจนเชน ผลจากการทานยาแกแพ อาจท าใหงวงนอน ยาทมสวนผสมของสเตยรอยด อาจท าใหกระดกผ พรน

ปญหาและอนตรายจากการใชยา

4.การตดยา

5.พษของยา

เกดจากการใชยาเกนขนาด ผดวธ ซงอาจกอใหเกดอนตรายกบรางกายไดดงน

5.1 ระบบประสาทสวนกลาง เชน นอนไมหลบ 5.2 ระบบเสนประสาท เชน หออ ตง 5.3 ระบบไหลเวยนโลหต เชน หวใจเตนผดปกต5.4 ระบบทางเดนอาหาร เชน เกดแผลในกระเพราะอาหาร5.5 ครรถมารดา เชน สงผลกระทบตอทารก5.6 อวยวะอน เชน ตบ ไต ซงท าใหทก าจดของเสยออกจากรางกาย

การใชยา

หลกการใชยา

ซอยาจากรานทไดรบอนญาต ซอจากรานทมตเกบด ไมอบและรอนบรรจภณฑเหนฉลากชดเจนไมควรซอยาตามตวอยางยาทมอยสอบถามวธใชยาหรออานจากฉลากยาปฏชวนะ ควรทานในปรมาณทหายสอบถามอาการขางเคยงจากการใช

การใชยา

หลกการใชยา

หากเกดอาการแพควรหยดและปรกษาแพทยตรวจดวนเดอนปผลตและหมดอาย ควรซอชอน ถวย แกว บอกขนาดปรมาณใชยาตามเวลาทฉลากหรอเภสชกรก าหนดการพจารณาขนาดของยา ผใหญ เดกมระเบยบวนยในการใชยา

ยากอนอาหาร กอนอาหาร 30 นาทยาหลงอาหาร หลงอาหาร 15 นาทยาวนละครง เวลาใดกไดแตควรให

ตรงเวลาทกวน

ใหนกเรยนตรวจสอบยาทมอยในบานของนกเรยน ทนกเรยนและคนในครอบครวใชรบประทาน จากนนกรอกขอมลลงในตาราง ( ยกตวอยาง 5 ขอ )

ชอยา ประเภทของยา รปแบบของยา สรรพคณ ผลขางเคยง

พาราเซตามอล ยาแผนปจจบน ยาเมด(Tablets)

บรรเทาอาการปวด ลดไข

หากรบประทานตดตอกนเปน

เวลานาน สะสมอยในรางกาย เกดผลเสยตอ

ตบและไต