นวัตกรรม : กะลานวดฝาเทาลดชา โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบลบานยายรา อําเภอบานฉาง จังหวัดระยอง

หลักการและเหตุผล โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบลบานยายรา ไดเปดใหบริการคลินิกโรคเรื้อรัง เบาหวานและความดันโลหิตสูงทุกวันพุธของสัปดาห โดยมีนายแพทยจากโรงพยาบาลบานฉางรวมกับโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบลบานยายราพรอมดวยเครือขายใหบริการ มีผูปวยโรคเบาหวานท่ีอยูในพ้ืนท่ีรับผิดชอบจํานวน 71 คน ซ่ึงปญหาหนึ่งของผูปวยโรคเบาหวานท่ีมารับบริการคือการสูญเสียความรูสึกท่ีปลายประสาทของเทา กลุมเสี่ยงเหลานี้หากปลอยไวไมไดรับการดูแล อาจจะทําใหเกิดบาดแผลท่ีเทาโดยไมรูตัว นําไปสูการติดเชื้อของบาดแผลจนทําใหเกิดภาวะแทรกซอนตางๆ นําไปสูการสูญเสียอวัยวะ กลุมงานแพทยแผนไทยในโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบลบานยายรา ไดเล็งเห็นถึงความสําคัญของปญหาภาวะแทรกซอนดานระบบประสาทในผูปวยโรคเบาหวาน จึงมีแนวคิดบูรณาการความรูดานแพทยแผนไทยและแพทยแผนปจจบุัน ในการปองกัน สรางเสริม และฟนฟูสภาพ ดวยการจัดทํานวัตกรรม “กะลานวดฝาเทาลดชา” ใหกับผูปวยโรคเบาหวานและโรคเรื้อรังตางๆ รวมถึงประชาชนท่ัวไปท่ีใสใจสุขภาพมาใชบริการได

วัตถุประสงคของนวัตกรรม

1. เพ่ือลดภาวะแทรกซอนทางระบบประสาทสวนปลาย อาการชา รวมไปถึงการสูญเสียความรูสึกของเทา ในผูปวยโรคเบาหวาน

2. เพ่ือใหผูปวยโรคเรื้อรัง มีสวนรวมในการดูแล สรางเสริมสุขภาพดวยตัวเอง 3. เพ่ีอประยุกตวัสดุท่ีมีในทองถ่ิน(กะลา)มาใชในการบําบัดฟนฟูสุขภาพ 4. เพ่ือใหผูปวยใชเวลาวางใหเกิดประโยชนระหวางการรอรับการตรวจรักษา 5. เพ่ือใหผูปวยโรคเรื้อรังและประชาชนท่ัวไปสามารถนําไปประยุกตใชท่ีบานได

กลุมเปาหมาย กลุมตัวอยางเลือกแบบเฉพาะเจาะจง คือกลุมผูปวยโรคเบาหวานท่ีมารับบริการในคลินิกของรพ.สต.

บานยายรา ท่ีมีภาวะแทรกซอนปลายประสาทท่ีเทาชา จํานวน 47 คน

วัสดุที่ใช 1. กะลามะพราวดานท่ีมีตา(กะลาตัวผู) โดยเลือกท่ีมีเปลือกแข็งและหนามีขนาดใกลเคียงกัน พอเหมาะกับ

เทาและรับน้ําหนักตัวได จํานวน 48 ใบ ทําเปน 2 ราวเดิน 2. ใชเสาเหล็ก จํานวน 9 ทอน สูง 1 เมตร 10 เซนติเมตร เสนผานศูนยกลาง3 เซนติเมตร 3. ใชเหล็กทําเปนราวจับ ขนาดเสนผานศูนยกลาง 3 เซนติเมตร ความยาว 4 เมตร จํานวน 3 ทอน 4. ปูนคอนกรีตท่ีผสมแลวไวสําหรับอัดใสในกะลา

วิธีการดําเนินงานของนวัตกรรม 1. คัดเลือกกะลามะพราวขนาดพอดี ไมเล็กหรือใหญเกินไป เลือกเฉพาะดานท่ีมีตา (กะลาตัวผู) 2. นํากะลาท่ีคัดไวแลว มาลางทําความสะอาด 3. นํากะลาท่ีลางสะอาดแลวไปผึ่งแดดใหแหง 4. นําปูนคอนกรีตมาอัดใสในกะลามะพราว เพ่ือเพ่ิมความแข็งแรงของกะลา 5. นํากะลาท่ีใสปูนคอนกรีตวางไวในท่ีโลงเพ่ือใหปูนแข็งตัว 6. นํากะลาท่ีเตรียมไวมาจัดเรียงโดยวางกะลาคว่ําลงบนพ้ืนดินเปนแนว 2 แถว ทําเปน 2 ราวเดิน ยาวประมาณ 4 เมตร ระยะหางระหวางกะลาพอประมาณ 7. เลือกกลุมผูปวยเบาหวานท่ีมีภาวะแทรกซอนท่ีฝาเทาชาเฉพาะเจาะจง จํานวน 47 คน 8. ทําการตรวจและบันทึกคาคะแนนอาการชาบริเวณฝาเทาดวยเสนเอ็นสังเคราะห

วิธีการตรวจประเมินอาการชาฝาเทาดวยเสนเอ็นสังเคราะห

อาการชาฝาเทาเปนคาคะแนนท่ีไดจากการบอกตําแหนงรับรูของผูปวยจากการถูกกดดวยเสนเอ็นสังเคราะหลงบนตําแหนงตางๆท่ีกําหนดบนฝาเทา (รูปท่ี 1 ) ผูประเมินจะจัดเสนเอ็นสังเคราะหใหตั้งฉากกับผิวหนังบริเวณท่ีตรวจและออกแรงกด ใหเสนเอ็นสังเคราะหโคงงอเปนรูปตัว “C”เปนเวลา 1-2 วินาที โดยไมลากเสนเอ็นไปมาบนผิวระหวางการตรวจ (รูปท่ี2) ระหวางกดเสนเอ็นผูตรวจสอบถามความรูสึกรับรูแรงกดท่ีตําแหนงตางๆใหตรงกับตําแหนงท่ีกดโดยไมเรียงลําดับ ซ่ึงการตรวจอาการชาฝาเทาแตละครั้ง จะตรวจท้ัง 2 ขาง ขางละ 10 จุด รวม 20 จุด - หากผูปวยไมสามารถรับรูหรือบอกตําแหนงไมถูกตอง(ไมรูสึกหรือมีอาการชา) ใหคะแนน 2 คะแนน

- สามารถรับรูบาง(พอรับรู) ใหคะแนน 1 คะแนน - สามารถรับรู(ไมชา) ใหคะแนน 0 คะแนน

รูปที่ 1 แสดงตําแหนงที่ตรวจอาการชาบริเวณเทาดานซาย 10 จุดและดานขวา 10 จุด

รูปที่ 2 แสดงจุดตางๆที่สะทอนอวัยวะภายในรางกาย

ตาราง ขอมูลพ้ืนฐานแสดงอาการชาของผูปวย กอนและหลังการเดินกะลา ครบ 8 ครั้ง ใชเวลาเก็บขอมูล 1 เดือน นัดคนไขมา อาทิตยละ 2 วัน

อายุ คะแนนอาการชา กอนเดินกะลา หลังเดินกะลาครบ 8 ครั้ง

65 8 0 39 8 0 41 10 2 62 12 4 65 12 6 70 10 2 62 10 1 63 10 1 75 10 2 64 10 4 54 8 1 69 6 2 54 20 10

56 16 2 63 12 0 43 10 0 72 8 0 57 8 0 45 8 1 50 10 2 47 12 4 65 12 6 70 10 0 70 18 8 65 20 4 71 20 4 54 20 2 63 16 1 55 6 1 64 8 6 33 10 0 63 8 0 75 6 0 45 12 2 46 10 2 82 8 0 76 6 0 55 4 0 69 8 1 75 6 1 63 8 2 66 10 0 45 8 0 55 6 1 62 10 1 52 12 2 56 10 2

กอนเดินกะลาอาการชาเทาของผูปวยเบาหวานเฉลี่ย 10.42 คะแนน หลังเดินกะลาครบ 8 คร้ัง อาการชาลดลงเฉลี่ย 1.87 คะแนน

วิธีการเดินกะลา 1. เช็ดเทาใหสะอาด สํารวจวามีเศษใบไมหรือสิ่งสกปรกติดท่ีเทาหรือไม 2. ถอดรองเทา จากนั้นวางเทาท้ัง 2 ขาง ลงบนกะลา โดยเหยียบใหเต็มฝาเทา 3. ใชมือท้ัง 2 ขางจับราวเหล็กเพ่ือใหเกิดการทรงตัวในขณะเดินเหยียบบนกะลา 4. เดินบนกะลาแบบธรรมดา ไป – กลับ ในชวง 5 นาทีแรก 5. เริ่มออกแรงท้ิงน้ําหนักตัว ไปท่ีเทาขางซาย (นับ 1-2-3 ) และคอยๆ ท้ิงน้ําหนักตัวไปท่ีเทาขางขวา (นับ 1-2-3 ) แลวเดิน ไป - กลับประมาณ 5 นาที 6. ควรปฏิบัติเปนประจําอยางนอยสัปดาหละ 3 ครั้ง

ประโยชนที่ไดรับจากการนวดเทาดวยการเดินกะลา 1. เปนการบริหารเทาเพ่ิมการไหลเวียนของเลือด 2. ชวยกระตุนการทํางานของระบบประสาท 3. ลดภาวะแทรกซอนท่ีเทาของผูปวยเบาหวาน 4. เปนการฝกสมาธิในขณะเดิน 5. เพ่ิมความแข็งแรงของแขน – ขา 6. ลดการใชยาแกปวดในผูปวยโรคเรื้อรัง 7.วัสดุท่ีใชหาไดตามทองถ่ินและการคว่ํากะลาเปนการควบคุมโรคไขเลือดออกในชุมชน โดยเปนการลดแหลงน้ําขัง สําหรับเพาะพันธยุงลายไดเปนอยางดี

แผนการตอยอดโครงการ

1. การขยายไปยัง รพ.สต.อ่ืนๆในเขตอําเภอบานฉาง จํานวน 7 รพ.สต. 2. นํานวัตกรรมไปทําใหผูปวยอัมพฤกษ ท่ีบาน

ภาพผนวก

1.คัดเลือกกะลามะพราวขนาดพอดี ไมเล็กหรือใหญเกินไป เลือกเฉพาะดานที่มีตา (กะลาตัวผู)

2.นํากะลาที่คัดไวแลว มาลางทําความสะอาด

3.นํากะลาที่ลางสะอาดแลวไปผ่ึงแดดใหแหง

4.นําปูนคอนกรีตมาอัดใสในกะลามะพราว เพ่ือเพ่ิมความแข็งแรงของกะลา

5.นํากะลาที่ใสปูนคอนกรีตวางไวในที่โลงเพ่ือใหปูนแข็งตัว

6. นํากะลาทีเ่ตรียมไวมาจัดเรียง โดยวางกะลาคว่ําลงบนพ้ืนดิน เปนแนว 2 แถว

ทําเปน 2 ราวเดิน ความยาว 4 เมตร ระยะหางระหวางกะลาพอประมาณ

ภาพผูปวยท่ีมาใชบริการเดินกะลา ท่ี รพ.สต.บานยายรา

ภาพการใชบริการของผูปวยท่ีมีปญหาปลายประสาทท่ีเทาชา

แบบสํารวจความพึงพอใจผูใชบริการ นวัตกรรม “เดินกะลาลดชา”

โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบลบานยายรา อําเภอบานฉาง จังหวัดระยอง คําช้ีแจง

การสํารวจขอมูลนี้เปนสวนหนึ่งของการพัฒนานวัตกรรมโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบลบานยายราโปรดแสดงความคิดเห็นเก่ียวกับนวัตกรรม อันจะนําผลไปใชเปนแนวทางในการพัฒนาการบริการ ใหกาวหนาและเปนประโยชนแกผูรับบริการใหมากยิ่งข้ึน ตอนท่ี 1 เปนการสอบถามขอมูลในดานสถานภาพของผูกรอกแบบสํารวจ ตอนท่ี 2 เปนแบบสอบถามความพึงพอใจตอนวัตกรรมการใหบริการ ตอนท่ี 1 อายุ………….…………….ป อาชีพ…………………………………… การศึกษา…………….......................... โรคประจําตัว....................................................อาการท่ีมารับบริการ....................................................... ตอนท่ี 2 โปรดใสเครื่องหมาย / ในชองท่ีตรงกับความเห็นของทาน

ประเด็นความพึงพอใจ

ระดับความพึงพอใจ 5

มากท่ีสุด

4 มาก

3 ปานกลาง

2 นอย

1 นอยท่ีสุด

1. ความเหมาะสมของขนาด รูปราง กะลาท่ีนํามาใช 2. ความเหมาะสมของระยะเวลาท่ีใชในการเดิน 3. ความม่ันคงปลอดภัยของฐานท่ีใชวางกะลาและราวจับดานขางลําตัวเวลาเดิน

4. ปริมาณจํานวนกาวของกะลาท่ีใชเดิน 5. ความรูความเขาใจท่ีไดรับในเรื่องการนวดฝาเทาโดยใชกะลา

6. การยืดเหยียดและการผอนคลายกลามเนื้อฝาเทาในการเดินบนกะลา 7. อาการชาท่ีฝาเทาลดลงหลังจากเดินกะลา 8. มีการใชทรัพยากรอยางคุมคา มีประสิทธิภาพ ไมฟุมเฟอย 9. มีการประยุกตใชทรัพยากรในทองถ่ิน 10. ความพึงพอใจโดยรวมท่ีมีตอนวัตกรรม “เดินกะลาลดชา”

ขอเสนอแนะ.................................................................................................................................................. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………....

แบบสรุปผลสํารวจความพึงพอใจผูรับบริการ นวัตกรรม “เดินกะลาลดชา”

โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบลบานยายรา อําเภอบานฉาง จังหวัดระยอง

วัน/ เดือน/ ป ท่ีสํารวจ......1 มีนาคม – 15 พฤษภาคม 2556...........

โรงพยาบาล/ รพสต.(สอ.)

จํานวนผูตอบ แบบสอบถาม

(คน)

ผลรวมของคะแนนความพึงพอใจ

ความพึงพอใจ (รอยละ)

ภาพรวม (รอยละ)

รพ.สต.บานยายรา 32 1,384 86.50 86.50

หมายเหตุ

รอยละของความพึงพอใจ = ผลรวมของคะแนนความพึงพอใจท่ีไดจากการประเมินท้ังหมด X 100

คะแนนเต็มของแบบสอบถาม X จํานวนผูตอบแบบสอบถาม

ความพึงพอใจนอยท่ีสุด 3 อันดับแรก 1. ความเหมาะสมของเวลาท่ีใชในการเดิน 2. ปริมาณจํานวนกาวของกะลาท่ีใชเดิน

3. ความรูความเขาใจท่ีไดรับในเรื่องการนวดฝาเทาโดยใชกะลา

ความพึงพอใจมากท่ีสุด 3 อันดับแรก 1. การใชทรพัยากรอยางคุมคา มีประสิทธิภาพ ไมฟุมเฟอย 2. มีการประยุกตใชทรัพยากรในทองถ่ิน 3. อาการชาท่ีฝาเทาลดลงหลังจากเดินกะลา