สถาบันวิทยาการการเรียนรู้

สนามเด็กเลนตามแนวคิด BBL

สงวนลิขสิทธิ์ ๒๕๕๕

c

เอกสารประกอบการอบรม

การจัดการเรียนรู�ที่สอดคล�องกับพัฒนาการทางสมอง (Brain-based Learning)เอกสารประกอบการวิจัยการจัดการเรียนรู� โปรดอย�าเผยแพร� และอ�างอิงหรือใช�ประโยชน�ทางการค�าใด ๆ

แรงบันดาลใจจาก สนามเด็กเล�นโรงเรียนบ�านโป�งแยงนอก อ.แม�ริม จ.เชียงใหม�

ผู�ออกแบบ : ผอ.ประชุม นิ่มหนู

โครงการโรงเรียน BBL ในสังกัด สำนักงานบริหารและพัฒนาองค�ความรู� (องค�การมหาชน)

สถาบันวิทยาการการเรียนรู้

สนามเด็กเล่น

โรงเรียนบ้านโค้งงาม (โรงเรียนในโครงการ BBL ของ สพท. เชียงใหม่เขต 5)

อ.ฮอด จ.เชียงใหม่

ออกแบบโดย : ผอ.ณรงค์ชัย จินาวงค์

ที่ปรึกษาโครงการ : ผอ.สินอาจ ลำพูนพงศ์

ที่ปรึกษาวิชาการ : อาจารย์พรพิไล เลิศวิชา

แนวคิด1.ป�จจุบันนี้นักเรียน มีการเคลื่อนไหวน�อยลง ชั่วโมงพลศึกษาลดลง ในวิชาสามัญการเรียนการสอน

ก็มักไม�สนับสนุน ให�นักเรียนทำกิจกรรม (activity based) ในกระบวนการเรียนรู�เท�าที่ควร ทำให�

สมองของนักเรียนมีพัฒนาการบกพร�อง วงจรต�างๆ ถูกสร�างมาไม�พอเพียงที่จะทำให�ทำการเรียนรู�

อย�างมีประสิทธิภาพได�

2.สนามเด็กเล�นของโรงเรียนต�างๆ มักมีป�ญหาดังนี้ คือ

1.มีเครื่องเล�นน�อยชนิด และมีจำนวนน�อย ทำให�นักเรียนต�องรออยู�ในสนามเป�นเวลานาน

การออกกำลังกายก็ไม�เป�นจริง

2.จากข�อ 1 เด็กมักหันไปเล�นวิ่งซ�อนแอบ ไล�จับ กระโดดยาง ซึ่งการเล�นลักษณะนี้ทำให�การ

เคลื่อนไหวเป�นไปอย�างจำกัด และเกมเหล�านี้มักมีระยะเวลาสั้น ทำให�ร�างกายได�รับออกซิเจนและ

พลังงานที่สมองจะนำไปใช�ได�ก็มีจำกัดเช�นเดียวกัน

3.สนามเครื่องเล�นนี้ ออกแบบให�หลากหลายโดยมีฐานถึง 17 ฐาน (ระยะทาง 400 เมตร) ความหลาก

หลายนี้ ทำให�สมองต�องสั่งการเพื่อให�เกิดการเคลื่อนไหว และเคลื่อนที่ ซึ่งในสถานการณ�ปกติจะไม�เกิด

ขึ้น การเคลื่อนไหวที่เกิดขึ้นนี้ ก�อให�เกิดวงจรสมองที่มีประสิทธิภาพสูง สำหรับนำไปใช�ในการเรียนรู�สิ่ง

ที่ยาก และทักษะที่ซับซ�อน ได�แก� หลักภาษา และกระบวนการทางคณิตศาสตร�

4.ผลพลอยได�จากการใช�สนามเด็กเล�นแบบนี้ทำให�

ร�างกายแข็งแกร�ง ทนทาน

ร�างกายแข็งแรง โดยมีภูมิคุ�มกันสูงขึ้น ทำให�ห�างไกลจากการเจ็บป�วย

อัตราการเจริญเติบโตของร�างกายดีขึ้นอย�างมีนัยสำคัญ

มีพัฒนาการสมดุล เด็กไม�เข�าสู�ช�วงวัยเจริญพันธ�ุเร็วผิดปกติ ดังที่ปรากฏในป�จจุบัน

พัฒนาการด�านอารมณ� จิตใจ ดีขึ้นอย�างชัดเจน เนื่องจากสมองได�ผลิตสารเคมี ประเภทกระตุ�น

สมอง ทำให�เกิดแรงจูงใจ (motivation) สมาธิ (attention) ดีขึ้น เด็กสงบลง มีความพร�อมในการ

เรียนรู�สูงขึ้น

เมื่อเด็กได�เคลื่อนไหวอย�างมีประสิทธิภาพ จะส�งผลให�เด็กเข�าสู�การนอนหลับที่ลึกเพียงพอ

ส�งผลให�สมองจัดระบบข�อมูล ที่ได�รับมาระหว�างวันให�เกิดความจำระยะยาว ระหว�างการนอนหลับ

เกิดอะไรกับสมองถ�าพัฒนาทักษะทางกาย

✤ สนามขนาด 500 เมตร x 500 เมตร

✤ เด็กวิ่ง 1 รอบ 2,000 เมตรหรือ 4,000 ก�าว

✤ 4,000 ก�าว x 10 แคลอรี = 40,000 แคลอรี

✤ สมองต�องสั่งให�ส�งพลังงานมหาศาลมาใช�

✤ พลังงานนี้สามารถนำมาใช�ในการอ�านการเขียน

อ�านที่นี้ ก�อนสร�างสนาม BBL ✤ สนามทั้งสามแบบ ออกแบบสำหรับสนามที่มีความกว�าง 500 x 500 เมตร ดังนั้น

หากสนามของโรงเรียนมีขนาดเล็กกว�า อาจปรับขนาดของฐานแต�ละฐานให�เล็กลง

หรือพิจารณาลงจำนวนฐานลงตามความเหมาะสม แต�ควรจัดฐานให�เด็กได�

เคลื่อนไหวครบทั้ง เดิน วิ่ง โหน กระโดด ทรงตัว พร�อมกันนั้นต�องให�เด็กรู�สึก

สนุกเวลาที่ได�เล�นสนาม

✤ ยางรถยนต�สามารถขอบริจาคได�จากร�านเปลี่ยนยางรถทั่วไป

✤ ในแต�ละฐานควรปูทรายหนาอย�างน�อย 2 นิ้วเพื่อป�องกันอุบัติเหตุ

✤ ในบางฐานไม�เหมาะกับเด็กอนุบาล อาจพิจารณาแยกสนามออกเป�นสองสนาม

หรือ ใช�สัญลักษณ�เพื่อกำหนดว�าฐานไหนเด็กเล็กไม�ควรเล�น

✤ ในฐานที่สร�างจากยางรถ ควรใส�ทราย หรือเจาะรูระบายน้ำ ให�แน�ใจว�าไม�มีน้ำขัง

แปลนสนามเด็กเลน

แบบที่ 1

ฐานที่ 1 วิ่งต�างระดับวิธีทำ : ใช�ยางรถยนต�ฝ�งลงใน

ดินเป�นแนวเส�นตรงให�มีความสูง

ต�างระดับกัน ระดับความสูง

ระหว�าง 30-50 ซม. แล�วทาสีให�

สวยงาม สนามใหญ�ใช�ยางรถ

ประมาณ 20 วง (สนามขนาดอื่นๆ

พิจารณาตามความเหมาะสม)

วิธีเล�น : วิ่งไปบนยางรถ

งบประมาณ : ประมาณ 500 บาท

แปลน

ฐานที่ 2 ไต�ตอวิธีทำ : ใช�ตอไม�เส�นผ�าศูนย�กลางประมาณ

25 ซม. ฝ�งลงดินให�มีความสูงประมาณ 30

ซม. วางระยะห�างระห�างตอประมาณ 50-60

ซม. (ก�อนฝ�งตอควรให�นักเรียนลองก�าวเท�าเพื่อ

ประมาณความยาวของก�าวเด็ก)

วิธีเล�น : ก�าวไปตนตอไม�

เมื่อคล�องแล�วเปลี่ยนเป�นวิ่ง

งบประมาณ : ประมาณ 1,000 บาท

แปลน 50-60 ซม.

30 ซม.

ฐานที่ 3 ไต�ตาข�ายวิธีทำ : ใช�เหล็กท�อขนาด 2 นิ้ว

ขึ้นไป เชื่อมติดกันให�สูงจากพื้น

ดิน 1.3 เมตร กว�าง 4 เมตร ใช�

เชือกขึงเป�นตาข�ายสำหรับป�น

รองทรายบนพื้นให�หนาอย�างน�อย

2 นิ้ว ป�องกันการกระแทก

วิธีเล�น : ให�นักเรียนไต�ข�ามจาก

ด�านหนึ่งไปอีกด�านหนึ่ง

งบประมาณ : ประมาณ 2,500 บาท

แปลน 4 เมตร

1.3 เมตร

ฐานที่ 4 มุดอุโมงค�วิธีทำ : ใช�ท�อขนาดเส�นผ�า

ศูนย�กลาง 60 ซม. เชื่อมต�อกัน

จำนวน 3 ท�อ วางบนพื้นดินให�

เอียง 20 องศา

วิธีเล�น : ให�เด็กลอด จากด�าน

หนึ่งไปอีกด�านหนึ่ง

งบประมาณ : ประมาณ 1,500 บาทแปลน

ทำพื้นเอียง 20 องศา

60 ซม.

ฐานที่ 5 กระโดดตั้งเตวิธีทำ : ใช�ยางรถมอเตอรไซค� ทาสีให�สวยงาม วาง

บนพื้น

วิธีเล�น : ให�นักเรียนก�าวเดิน หรือกระโดดในวงล�อ

ตามแบบที่ครูวางไว� ควรเปลี่ยนแบบทุกอาทิตย�

งบประมาณ : ประมาณ 500 บาท

ตัวอย�างแบบที่ 1 ตัวอย�างแบบที่ 2 ตัวอย�างแบบที่ 3

ฐานที่ 6 ไต�ราววิธีทำ : ใช�ท�อนไม�ขนาดเส�นผ�า

ศูนย�กลาง 15 ซม. ขึ้นไป ยาว 5

เมตร วางบนฐานให�สูงจากพื้น

ดิน 30 ซม. สำหรับเด็กเล็กช�วง

แรกๆ อาจต�องมีราวให�เกาะ

เมื่อคล�องแล�วจึงเอาราวออก

วิธีเล�น : ให�เด็กเดินทรงตัวบน

คานไม�

งบประมาณ : ประมาณ 1,000 บาท5 เมตร

30 ซม.

แปลน

ฐานที่ 7 วิ่งแข�ง วิธีทำ : ใช�ยางรถยนต�ฝ�งลงดิน ให�สูงจาก

พื้นดิน 30 ซม. ระยะห�างระหว�างล�อ 60

ซม. วางคู�กัน 2 แถว ระยะห�างระหว�าง

แถว 1.2 เมตร หนึ่งแถวใช�ยางรถยนต�

20 วง

วิธีเล�น : ให�เด็กวิ่งก�าวกระโดดบนยางรถ

งบประมาณ : ประมาณ 1,000 บาท

แปลน

1.2 เมตร

60 ซม.

30 ซม.

ฐานที่ 8 โหนบาร�คู�วิธีทำ : ใช�เหล็กขนาด 2 นิ้ว

เป�นโครง สูงจากพื้น 1.5 เมตร

ยาว 3 เมตร กว�าง 70 ซม. ด�าน

หน�าทำฐานให�เด็กเหยียบขึ้นโหน

สูงจากพื้น 60 ซม. (ด�านหลังไม�ทำ

ทางลง) ราวโหนใช�เหล็ก 3 หุน

เป�นราวจับ เชื่อมติดกับเหล็ก

โครง ห�างกัน 15 ซม.

วิธีเล�น : โหนตัวไปบนราว

งบประมาณ : ประมาณ 4,000 บาท

3 เมตร

15 ซม.

1.5 เมตร

70 ซม.

60 ซม. แปลน

แปลนสนามเด็กเลน

แบบที่ 2

ฐานที่ 1 ไต�สะพาน

แปลน

วิธีทำ : ใช�ยางรถยนต� วางห�างกันประมาณ

30 ซม. ประมาณ 5 วง วางราวบันไดไม�ไผ�

ไว�ด�านบน

วิธีเล�น : ให�เด็กเดินทรงตัวบนราวไม�ไผ�

งบประมาณ : ประมาณ 1,000 บาท

30 ซม. 30 ซม.

ฐานที่ 2 วิ่งซิกแซกวิธีทำ : ใช�ยางรถยนต�ฝ�งลงใน

ดินให�สูงจากพื้นประมาณ 30

ซม. ฝ�งยางรถยนต�เฉียงเป�นรูป

ฟ�นปลา ด�านแคบห�างกัน

ประมาณ 50 ซม. ด�านกว�าง

ห�างกันประมาณ 90 ซม.

วิธีเล�น : ให�เด็กวิ่งเป�นรูปตัว S

ผ�านช�องว�างของยางรถ

งบประมาณ : ประมาณ 500 บาท

แปลน

50 ซม.

90 ซม.

90 ซม.

50 ซม.

ฐานที่ 3 ไต�ต�างระดับ

แปลน 80 ซม.

50 ซม.

วิธีทำ : ใช�ไม�ไผ�ทำเป�นเสาจำนวน

4-5 ต�น สูงประมาณ 2.20 เมตร

ระยะห�างระหว�างเสาประมาณ 80

ซม. และใช�ไม�ไผ�มาทำราว ระยะ

ห�างระหว�างราวประมาณ 50 ซม.

ประมาณ 4 ราว ปูพื้นด�วยทราย

ป�องกันการกระแทก

วิธีเล�น : ให�เด็กไต�จากด�านหนึ่งไป

ด�านหนึ่ง

งบประมาณ : ประมาณ 1,000 บาท

2 ม.

ฐานที่ 4 มุดวงกลมวิธีทำ : ใช�ยางรถยนต�ขนาดใหญ� 4

วง ฝ�งลงดินเป�นรูปเครื่องหมาย

บวก ให�เหลือช�องว�างของวงล�อ

ประมาณ 60 ซม.

วิธีเล�น : ให�เด็กมุดรอบยางรถยนต�

งบประมาณ : ประมาณ 500 บาท

ฐานที่ 5 ก�าวต�างระดับวิธีทำ : ใช�ตอไม�ขนาดเส�นผ�า

ศูนย�กลางประมาณ 25 ซม. ขึ้น

ไป ฝ�งลงในดินไล�ความสูงจาก

ต่ำไปหาสูง และจากสูงไปหาต่ำ

ไล�ระดับความสูงจาก 15 ซม -

60 ซม. (ดูภาพประกอบ)

วิธีเล�น : ให�เด็กเดินขึ้นและลง

ตามระดับความสูง

งบประมาณ : ประมาณ 3,000 บาท

15 ซม.

15 ซม.30 ซม.

45 ซม.

60 ซม. 45 ซม.

30 ซม.แปลน

ฐานที่ 6 ไต�ราว

แปลน2 เมตร 2 เ

มตร

วิธีทำ : ใช�ไม�เนื้อแข็งหน�า 3 เชื่อมต�อกันเป�น

รูปฟ�นปลา วางให�สูงจากพื้นประมาณ 30 ซม.

(ในภาพนี้ใช�เหล็ก เด็กเดินยาก ไม�แนะนำ)

วิธีเล�น : ให�เด็กเดินทรงตัวบนคาน

งบประมาณ : ประมาณ 2,000 บาท

ฐานที่ 7 ไต�ตาข�ายวิธีทำ : ใช�เหล็กท�อขนาด 2 นิ้ว

ขึ้นไป เชื่อมติดกันให�สูงจากพื้น

ดิน 1.3 เมตร กว�าง 4 เมตร ใช�

เชือกขึงเป�นตาข�ายสำหรับป�น

รองทรายบนพื้นให�หนาอย�างน�อย

2 นิ้ว ป�องกันการกระแทก

งบประมาณ : ประมาณ 2,500 บาทแปลน 4 เมตร

1.3 เมตร

ฐานที่ 8 โหนห�วง

แปลน

วิธีทำ : ใช�เหล็กขนาด 2 นิ้ว เชื่อมต�อกัน

เป�นโครง สูงจากพื้นประมาณ 1.6 เมตร

กว�าง 2.5 เมตร ใช�โซ�เชื่อมกับห�วงเล็ก

แขวนห�อยลงมาประมาณ 30 ซม.

วิธีเล�น : ให�เด็กโหนห�วงครั้งละ 2 คน แข�ง

กันว�าใครจะโหนได�นานกว�ากัน

งบประมาณ : ประมาณ 2,000 บาท

1.6 เมตร

2.5 เมตร

30 ซม.

แปลนสนามเด็กเลน

แบบที่ 3

ฐานที่ 1 ไต�สะพานคู�วิธีทำ : ใช�แท�งปูนขนาดประมาณ

60 ซม. วางเป�นฐานห�างกัน

ประมาณ 30 ซม. แล�ววางแท�งปูน

ขนาด 1.5 เมตรไว�พาดด�านบน 2

แท�ง ระยะห�างกันประมาณ 20 ซม.

วิธีเล�น : ให�เด็กเดินไปบนสะพาน

โดยก�าวเหยียบไปบนแท�งปูนทั้ง 2

แท�ง

งบประมาณ : ประมาณ 4,000 บาท

ฐานที่ 2 วิ่งฝ�าตาข�ายวิธีทำ : ใช�เหล็กขนาด 2 นิ้ว เชื่อมเป�น

สี่เหลี่ยมผืนผ�า ด�านกว�าง 2 เมตร

ยาว 4 เมตร สูงจากพื้นประมาณ 30

ซม. ด�านในใช�เชือกขึงเป�นตาข�าย ปู

พื้นด�วยทราย

วิธีเล�น : ให�เด็กเดินผ�าน จากด�านหนึ่ง

ไปด�านหนึ่ง

งบประมาณ : ประมาณ 3,000 บาท

แปลน 4 เมตร

2 เมตร

ฐานที่ 3 The Winnerวิธีทำ : ใช�เหล็กขนาด 2 นิ้ว เชื่อมเป�นโครง

สี่เหลี่ยมกว�างประมาณ 1.7 เมตร สูงประมาณ 2.5

เมตร ใช�ยางรถยนต�ติดในช�องว�างให�เต็ม ยึดติด

กันด�วยน�อต ด�านบนสุดให�แขวนระฆังไว�ห�างจาก

ขอบบนของโครงสี่เหลี่ยมประมาณ 90 ซม. ด�าน

ล�างให�ห�างจากพื้นประมาณ 40 ซม (ในภาพเป�นการดัดแปลงจากป�ายติดประกาศ ไม�จำเป�นต�องใช�แบบนี้ เพราะอาจใช�

เหล็กจำนวนมาก)

วิธีเล�น : ให�เด็กป�นขึ้นไปชักระฆัง

งบประมาณ : ประมาณ 5,000 บาท

ฐานที่ 4 มุดอุโมงค�

แปลน

ทำพื้นเอียง 20 องศา

60 ซม.

วิธีทำ : ใช�ท�อขนาดเส�นผ�า

ศูนย�กลาง 60 ซม. เชื่อมต�อกัน

จำนวน 3 ท�อ วางบนพื้นดินให�

เอียง 20 องศา

งบประมาณ : ประมาณ 1,500 บาท

ฐานที่ 5 ไต�ตาข�ายวิธีทำ : ใช�เหล็กท�อขนาน 2 นิ้ว

ขึ้นไป เชื่อมติดกันให�สูงจากพื้น

ดิน 1.3 เมตร กว�าง 4 เมตร ใช�

เชือกขึงเป�นตาข�ายสำหรับป�น

รองทรายบนพื้นให�หนาอย�างน�อย

2 นิ้ว ป�องกันการกระแทก

งบประมาณ : ประมาณ 2,500 บาทแปลน 4 เมตร

1.3 เมตร

ฐานที่ 6 ป�นแล�วโดดวิธีทำ : ใช�เหล็กท�อขนาด 2 นิ้ว เชื่อมเป�น

บันไดความสูงประมาณ 1.1 เมตร ทางขึ้น

ยาวประมาณ 2 เมตร ระยะห�างระหว�าง

ขั้นบันไดประมาณ 30 ซม. ด�านหน�าแท�น

กระโดดให�ปูด�วยทราย แล�ววางยางรถมอ

เตอร�ไซด� เรียงจากใกล�ไปไกล

วิธีเล�น : ให�เด็กไต�จากแท�นกระโดดไปจน

สุดแล�วกระโดดให�ลงในวงล�อ

งบประมาณ : ประมาณ 3,000 บาท

ฐานที่ 7 โหนห�วง

แปลน

วิธีทำ : ใช�เหล็กขนาด 2 นิ้ว เชื่อมต�อกัน

เป�นโครง สูงจากพื้นประมาณ 1.6 เมตร

กว�าง 2.5 เมตร ใช�โซ�เชื่อมกับห�วงเล็ก

แขวนห�อยลงมาประมาณ 30 ซม.

วิธีเล�น : ให�เด็กโหนห�วงครั้งละ 2 คน แข�ง

กันว�าใครจะโหนได�นานกว�ากัน

งบประมาณ : ประมาณ 2,000 บาท

1.6 เมตร

2.5 เมตร

30 ซม.

ฐานที่ 8 ก�าวยักษ�

แปลน

วิธีทำ : ใช�ยางรถยนต�วางเรียงกัน 2

แถว ให�ช�องว�างของยางรถพอดีกับ

จังหวะการก�าวเท�าของเด็ก

วิธีเล�น : ให�เด็กเดินก�าวเท�าไปตามช�อง

วางของยางรถ

งบประมาณ : ประมาณ 500 บาท

คำแนะนำ

1.ในชั่วโมงเล�นอิสระ เด็กจะเล�นฐานใดก็ได�ไม�มีการ

บังคับ

2.ในชั่วโมงพลศึกษา ถ�าเด็กต�องเล�นกีฬาอื่น ควรให�เด็ก

เคลื่อนไหว อย�างน�อย 1 รอบสนาม

3.ควรหาเวลาให�เด็กได�ลงไปวิ่งบนฐานต�างๆ ในสนาม

วันละอย�างน�อย 3 รอบ คือ เช�า กลางวัน และเย็น

ครั้งละ 15-20 นาที (โปรดพิจารณาสร�างหลังคาพรางแสงตามสมควร)

4.ต�องมีครูควบคุม ดูแล ในสนามขณะเด็กเล�น โดย

เฉพาะในจุดที่อาจมีความเสี่ยง และดูพัฒนาการของ

เด็กไปพร�อมกัน

5.ต�องให�นักเรียนวิ่งให�ครบทุกฐาน ในการเล�นรอบหนึ่งๆ มิฉะนั้น เด็กอาจ

เล�นเฉพาะฐานที่ตัวเองมีความถนัด ทำให�ร�างกายพัฒนาไม�สมดุล

6.ยางรถยนต�ควรเจาะรูระบายน้ำ เพื่อไม�ให�น้ำขัง ป�องกันการเกิดยุงลาย

7.ในกิจกรรมที่มีการกระโดด โหน ไต� ป�นป�าย พื้นสนามควรปูด�วยทราย

เพื่อป�องกันการกระแทก

8.ควรแนะนำให�นักเรียนสวมรองเท�าที่กระชับ เช�น รองเท�าผ�าใบ ในการเล�น

สนาม หลีกเลี่ยงการใส�รองเท�าฟองน้ำ เพื่อป�องกันการเกิดอุบัติเหตุ