วารสารพิกุล - kpru · helps lubricate social wheel; it eases the situation...

วารสารพกล

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร ปท 10 ฉบบท 1 มกราคม – มถนายน 2555 ISSN 0858-527X

เจาของ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร วตถประสงค 1. เพอสงเสรมใหคณาจารยไดสรางสรรคผลงานวชาการ ในรปแบบบทความวชาการและบทความวจย ทเปนองคความรทางดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร 2. เพอเปนเวทน าเสนอ เผยแพรบทความวชาการ บทความวจย บทความวทยานพนธ และบทวจารณหนงสอ ทางดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร ของคณาจารย นกศกษาและบคคลทวไป

ทปรกษา ผศ.รตนา รกการ อธการบด มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร ผศ.วสฐ ธญญะวน รองอธการบดฝายวชาการ มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร บรรณาธการ ผศ.มย ตะตยะ คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร กองบรรณาธการ ศ.ดร.ดเรก ปทมศรวฒน สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร รศ.ดร.โสรช โพธแกว จฬาลงกรณมหาวทยาลย รศ.ดร.โกวทย พวงงาม มหาวทยาลยธรรมศาสตร รศ.ดร.จกษ พนธชเพชร มหาวทยาลยนเรศวร รศ.ดร.กานต โกวทยสมบรณ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต รศ.พรชย สนทรพนธ มหาวทยาลยอสสมชญ ผศ.ดร.สนทร ดวงทพย มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร ผศ.ศรรตน เจงกลนจนทร มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร ผศ.ประพมพร โกศยะกล มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร ผศ.เชวงศกด เขยวเขน มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชรผศ.ศภพงษ ยนยง มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร ดร.ประดษฐ นารรกษ มหาวทยาลยราชภฏก าแพงเพชร ผทรงคณวฒ พจารณาตรวจสอบ อานบทความประจ าฉบบ ผศ.ดร.สรศกด มณศร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผศ.คมกฤช ตาชม มหาวทยาลยพะเยา รศ.ส าเนยง ยอดคร มหาวทยาลยมหามงกฎราชวทยาลย ดร.ธรตม แสงแกว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ดร.วศน ปญญาวธตระกล มหาวทยาลยนเรศวร ดร.คมภร นนคาน มหาวทยาลยนเรศวร ผศ.ดร.จตราภรณ เพงด มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค รศ.ดร.จราภรณ สถาปนะวรรธนะ มหาวทยาลยนเรศวร ผศ.ดร.เดชชาต ตรทรพย มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย

• บทความทกเรองทตพมพไดผานการพจารณาจากผทรงคณวฒภายนอกมหาวทยาลย ทศนะและ

ขอคดเหน ของบทความในวารสารฉบบน เปนของผเขยนแตละทาน ไมถอเปนทศนะและความรบผดชอบ

ของบรรณาธการ


บทบรรณาธการ

วารสารพกลฉบบน เปนวารสารวชาการของคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร ทยางเขาสปท 10 แลวครบ และตงแตฉบบนเปนตนไป กองบรรณาธการไดปรบเปลยนขนาดกระดาษ จากขนาด B5 เปนขนาด A5 เพอใหมขนาดทพอเหมาะ กะทดรด พกพาไดอยางสะดวก โดยเนอหาภายในเลมของฉบบท 1 นประกอบไปดวยบทความวชาการและบทความวจย ทงจากบคคลภายในและบคคล ภายนอก รวมจานวน 7 บทความ ประกอบดวยบทความจากสาขาวชาภาษาองกฤษ สาขาวชานตศาสตร สาขาวชาประวตศาสตร สาขาวชาปรชญาและศาสนา และบทวจารณ หนงสอ ดงน

1. การใชภาษาเพอรกษาสถานภาพและความสมพนธในสงคม โดย อาจารยกมลวฒน ภวชต 2. ความรบผดเพอความเสยหายอนเกดจากโรงเรอน สงปลกสรางอยางอน

โดย อาจารยจนทมา กอนจนทรเทศ 3. พระเจาเหา กบการเปนพระปฐมกษตรยไต และจน โดย นายพรชย เจดามาน 4. เมองคณฑ: พฒนาการทางประวตศาสตรพทธศตวรรษท 18-22

โดย นายธระวฒน แสนคา 5. พทธธรรมเสรมนาสขภาพกาย-จต

โดย อาจารยวจตร ศรรตน 6. ความสามคคในพระพทธศาสนาเถรวาท

โดย อาจารยจาเนยรนอย สงหรกษ 7. บทวจารณหนงสอ: Development as freedom

โดย ดร.วทยา คามณ

กองบรรณาธการ ขอขอบพระคณผเขยนบทความทกทานทไดเสยสละเวลาในการเขยนบทความ ซงกองบรรณาธการหวงวาคงไดรบความรวมมอจากทานทงหลายในอนทจะชวยกนสรางสรรคผลงานวชาการออกสสายตาผอานเชนนอกในฉบบตอ ๆ ไป สดทายน กองบรรณาธการหวงเปนอยางยงวาผอานทกทานจะไดรบสาระและความรอยางเตมทกบวารสารฉบบน แลวพบกนอกในฉบบตอ ๆ ไปครบ

บรรณาธการ


สารบญ การใชภาษาเพอรกษาสถานภาพและความสมพนธในสงคม (Phatic Communion: Cultural Communication Tool)

กมลวฒน ภวชต (Kamonwat Phuwichit).....................................................1 ความรบผดเพอความเสยหายอนเกดจากโรงเรอน สงปลกสรางอยางอน (Liability for Damages Resulting from Buildings and Other Structures) จนทมา กอนจนทรเทศ (Chantima Konchantate)....................................15 พระเจาเหา กบการเปนพระปฐมกษตรยไตและจน (The King Hao: The Primary King of the Tai and China Majesty)

พรชย เจดามาน (Pornchai Jedaman)........................................................35

เมองคณฑ: พฒนาการทางประวตศาสตรพทธศตวรรษท 18-22 (Muang Kon Tee: The History Development in the Buddhist Centuries 18th-22th)

ธระวฒน แสนคา (Teerawatt Sankom)......................................................51 พทธธรรมเสรมนาสขภาพกาย-จต (The Doctrine of Buddhism Support the Physical and Mental Health) วจตร ศรรตน (Vicit Sirirat)............................................................................67 ความสามคคในพระพทธศาสนาเถรวาท (The Unity in Theravada Buddhism) จาเนยนนอย สงหะรกษ (Jamniennoi Singharak)......................................93 บทวจารณหนงสอ: Development as freedom (Book Review: Development as freedom) วทยา คามณ (Witthaya Khamuny)..........................................................117


Phatic Communion: Cultural Communication Tool การใชภาษาเพอรกษาสถานภาพและความสมพนธ ในสงคม

กมลวฒน ภวชต0

1 Kamonwat Phuwichit

Abstract

This article is aimed topave basic understanding of how people in different cultures use phatic communion, language of which the function is for keeping social relationship between people. The article begins with providing the reader background information about the term and its origin. Then its social functions are discussed. Examples of phatic expressions used in Thai culture that are distinct from those used in other cultures are also discussed. Finally, categories of phatic communion are presented.

Keywords: Phatic Communion, Cultural Communication Tool บทคดยอ

บทความนมงนาเสนอประเดนการใชภาษาทเรยกวา phatic communion เพอรกษาสถานภาพและความสมพนธระหวางคนในสงคม บทความเรมดวยการอธบายทมาและความหมายของคา ตวอยางของคาพดทจดอยในประเภท phatic communion

1 อาจารยประจาโปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏกาแพงเพชร


2 PHIKUN JOURNAL Vol. 10 No. 1 January – June 2012

หนาทในการสอสารในเชงสงคม นอกจากนยงไดนาเสนอตวอยางการใชภาษาเพอรกษาสมพนธภาพทเดนชดในวฒนธรรมไทยทแตกตางจากสงคมอน ๆ ดวย และประเภทของ phatic communion จะกลาวเปนประเดนสดทายในบทความน

คาสาคญ: การใชภาษาเพอรกษาสถานภาพทางสงคม, หนาทของภาษาในการสอสารทางสงคม Origin and definitions of the term

Before we go down to details of this culturally constructed language, it is necessary that we understand what phatic communion is, and how the term is originated. The term ‘phatic communion’ was originally coined by cultural anthropologist Bronislaw Malinowski (1884-1942) who developed an ethnographic theory of the language based on the data he gained from his ethnographic study with people on the islands in Papua New Guinea called ‘Trobriand’ (Crystal, 1987). From his data, he published many studies of the Trobriands culture in the early 1900s. Malinowski used the phrase 'phatic communion' to refer to social function of language, which comes from the basic human need to signal friendship. In Malinowski’s original definition, the term ‘Phatic communion’ is defined as a type of speech in which ties of union are created by a mere exchange of words. ‘It is the speech that serves to establish bonds of personal union between people brought together by the mere need of companionship and does not serve any purpose of communicating ideas’ (Malinowski 1936: 314-316). Aitchison (1996) has stated that one important role that language does very well is that it promotes interaction between people. Particularly, Language


วารสารพกล ปท 10 ฉบบท 1 มกราคม – มถนายน 2555 3

helps lubricate social wheel; it eases the situation when nothing of substance is said. It is ‘talking for the sake of talking’ which is labeled ‘phatic communion’. Phatic communication includes trivial and obvious exchanges about the weather and time, health, life, and subjects that do not contain any serious content and idea. Usually, phatic speech is made up of readymade expressions or foreseeable statements (Casalegno & McWilliam, 2004). Laver (1975) has given a clear and understandable definition of phatic communication. The terms 'phatic communion is generally used to refer to utterances that are said to have social, bonding functions like establishing and maintaining a friendly and harmonious atmosphere in interpersonal relations, especially during the opening and closing stages of conversational interactions (Laver, 1975). There are terms such as phatic communion, phatic communication, phatic speech which convey similar meaning; all refer to the same type of communication.

In our everyday life, we may sometimes be surprised by the fact that we talk a lot each day. However, most of the thing that we talk about is trivial things and things of no importance in ideas or content. And we find that the majority of speech that we use to interact with other people falls into this type of phatic communion and the rest is the talk that is aimed to convey ideas and information (Archibald, 2011). Without phatic communion, people would begin with the talk without even saying ‘hello’ or ‘good seeing you again’ which would clearly communicate that something is wrong. Having something wrong in their interaction, the participants would notice that the normal rules of conversation are not being followed. This is why we should realize, when performing



interpersonal communication, the importance of phatic communion, use it appropriately, and recognize the transition between phatic communion and the next stage in the conversation process. Communication experts suggest that we have to keep balance between phatic talk and content talk and use the former to open up more substantial conversation. Too much emphasis on small talk can make a person seem unfocused or chatty, while too little can make someone appear stern or unapproachable. The trick lies in finding a proper balance between factual and phatic communication (Laver, 1975). Social Functions of phatic communion in the interaction

It is generally claimed that phatic communion is characterized by not conveying meaning, by not importing information; thus, phatic utterances are described as procedures without prepositional contents. Greeting formulae, comments on the weather, passing enquiries about someone's health, and other small talk topics have been characterized as prototypical examples for phatic communion ever since Malinowski's coining of the term. These utterances are understood as a means for keeping the communication channel open, for creating social bonds and avoiding uncomfortable silence. This use of language is opposed to the use of language for expressing thoughts.

According to the discussion made so far, we have seen an overview picture of how phatic communication is used in the course of interaction. Now I would like to look closer at the functions of phatic speech by discussing some views proposed by


http://www.wisegeek.com/what-is-the-stern.htm


the scholars who generally agree that phatic communication to play several functions in the interaction.

One very important role is that it serves to establish, maintain and consolidate the interpersonal relationship between the two participants. In the situation in which the participants have already known each other, the use of phatic speech is aimed at sending the message to the person that s/he is seen and is recognized. There are plenty of examples of formulaic phrases that we can think of which serve this function. The most common one is greeting expressions such as ‘Hello’, ‘Hi’, ‘What’s up?’, ‘how are you doing?’ ‘How are you?’ ‘How‘s everything?’. In normal situation, by saying these, the speaker does not mean anything more than ‘hello’ and it would be awkward if the person being talked to gives a long detail of the conditions of his or her health or details of things that has happened to him or her recently. Rather, the expected reply is simply ‘Hello’. However, the expected answer may be different in other situations which the person actually intends to know such details. A person who answers the common phatic message, ‘How are you?’ with an extended explanation of his/her recent illness rather than a simple ‘hello’ seems to fail to realize that ‘How are you?’ is usually a phatic message that means hello and not an invitation to talk about your health. On the other hand, if the person is in the hospital and a visitor says ‘How are you?’ this message would probably not be phatic but would more likely be a request for information about his/her health. In other cultures the reply to such phatic speech is different. As stated by Malinowski (1936), the forms of phatic communication are far from universal.



This means that each society has its own rules requiring different behaviors to some extent. In Asian culture, say Thai, the answer to the like questions is usually short details of what has recently happened to the person.

Another job that phatic communion does is that it eases the transition to and from interaction (Laver, 1975). Laver (1975) has explained how people use phatic communion in different phase of their conversation including the opening stage, the medial stage, and the closing stage. At the beginning of the conversation, we use small talk as the tool to lubricate from noninteraction to interaction (Laver, 1975, p. 218). Expressions such as ‘Good morning/ afternoon/ evening’, ‘Nice day today’, ‘How are you doing?’ defuse the potential hostility of silence and allow participants to cooperate in getting the interaction comfortably underway (Laver, 1975, p. 220). This function of phatic talk is similar to what Malinowski (1936) has proposed. According to Malinowski, one of the functions of phatic expressions is to break or open a silence or cold moment. During the conversation (medial phase as proposed by Laver), phatic communion also helps oil the main conversation. We usually say utterances such as ‘right’, ‘well’, ‘yeh’, ‘aha’ during the course of face to face interaction in order to let our participants know that their talk is being paid attention by the others and that they can carry on. In addition to verbal phatic message, we may express our consent, agreement, or attention using nonverbal phatic message as well. By nodding our head, making eye contact, or smiling, nonverbal phatic message is achieved. According to Laver (1975), phatic communion is not a simple phenomenon and its function of creating ties of union is



achieved by subtle and intricate means. Speech is the only one among the strands of communication which gestures, posture, movements, orientation, proximity, eye contact, and facial expression are also involved (Laver, 1975: 216). In the final phase of interaction (the closing phase), phatic communication helps establish the relationship which has been built from the conversation and confirms the future contact. At this stage, parting expressions such as ‘good bye’, ‘Bye’, ‘Good night’, ‘take care’, ‘see you later’, ‘thank you for your help/cooperation’, ‘it was nice talking to you ’, ‘Hope to see you again, ‘Keep in touch’, and etc. are normally used. By saying this, the participants have made their relationship consolidated and this would help them feel comfortable in their future communication.

The other function is to approach or initiate strangers. There are many occasions when we need to talk to people we do not know before in order to seek for help, cooperation, offer help, or simply try to be friendly. When we travel to new places, we may need to ask for direction from other people. The phatic utterances we may usually use to approach those people are, for example, ‘excuse me’, ‘sorry for interrupting you but…’, or just ‘Hello’. Then we follow the phatic message by the main purpose of the interaction. There are many occasions when we find ourselves standing together with strangers at public place such as at a bus stop and we want to break the ice or try to be friendly. ‘Nice day, isn’t it?’ and ‘Hello’ are the examples of the phatic speech that we normally use to achieve such purpose. Sometimes we may encounter people who are in trouble and we want to



offer help. To approach them, we would need an appropriate phatic communion which communicates friendship.

Another idea about the function of phatic communication can be drawn from a discussion made by Aitchinson (1996) who has proposed four main roles of human language. He uses the phrase ‘A propensity for lying’ to refer to the way people use language to deceive others. The next role of language is labeled ‘Smooth tale’. It is the way the language is used to influence or persuade other people to act or behave in the way the speaker wants them to. The third role of language is labeled ‘A conveyer of information’. This refers to the way human beings use language to seek for and to give information. The fourth role of language is named by Aitchinson as ‘Talking for the sake of talking’. This function of language is seen by Aitchinson as the tool human being use to maintain their social relationship. Aitchinson compares human beings to other primates. He states that animals, since they do not have communicative tool which can be called by linguists as ‘language’, keep their social relationship by means of ‘grooming each other’. Apes, as he uses as an example, spend most of their time cleaning their family members’ hair. This behavior is not intended to keep the body clean but to keep the relationship strong. Human beings, on the other hand, achieve the same purpose in different way. They do not groom each other because human has less hair than other apes. Instead, they use ‘talking’ as the way to maintain such relationship. Aitchinson labeled this type of human behavior comparing to that of other primates ‘Gossip not grooming’ (Aitchinson, 1996, p. 66). He further explains that ‘Human love yakking to one another even



though they have nothing of importance to say’ (Aitchinson, 1996, p. 66). Although he does not state directly that this role of language is phatic communion, we can draw the conclusion from what he has discussed that ‘Gossip’ is intended to mean phatic communication.

Categories of phatic utterances

Equally important is to recognize when and how to use phatic messages. Since this is culturally determined, it is necessary that one should be acquainted to it. In his article ‘Linguistic routines and politeness in greeting and parting’ written in contribution to The routledge sociolinguistics readers edited by Meyerhoff & Schleef, Laver states that phatic communion constitutes a norm of politeness and that it serves as an acknowledgement of the relationship between the participants (Laver, in Meyerhoff & Schleef , 2010, p. 88). He further states that the relationship can be affected if the participants do not follow this norm.

Laver also categorizes the pattern of phatic utterances into three broad types including those which focus on the matters that both the speaker and the listener can contribute to, those which mainly focus on the matters belonging to the listener, and those which mainly focus on the matters belonging to the speaker.

Regarding to the first category which is labeled by Laver as ‘neutral category’, the topics of the conversation are general to all participants. People who are involving in the conversation have equal chance to contribute to the talk. The topics which fall into this category, as Laver has proposed, are weather, news and



events that are of public interest such as sports events, elections or they can be events that all participants have had experienced together such as the party they had the night before, the movie they saw and so on. Formulaic expressions we usually say about these topics can be ‘Frost tonight’, ‘Nice party’, ‘England deserved to win the game’.

In terms of the second category which Laver refers to as ‘other oriented category’, the main character is the listener who will be asked about the matters that are specific to him or her. When we are having a conversation, we may feel like to ask our participants about their family, their life or their business. Some formulaic expressions that we usually say to send phatic message of this type are, for example, ‘How the family?’, ‘How’s your business?’ ‘How’s your trip to Iceland?’

According to the third category which Laver refers to as ‘self oriented category’, the topic of the phatic communion comes from the speaker. He or she might start the conversation by saying something about him/herself such as his life, business, or specific event that the speaker is encountering. The speaker may start something like ‘My legs weren’t made for this hill’ (The person wants to start the conversation with people next to him/her who are walking up a hill). Phatic expressions in Thai culture

Since phatic communion is part and parcel of the cultural etiquette and the communicative framework of any given language, Crystal (1987: 10-11) remarks that cultures vary greatly in the topics



which they permit as phatic communion. For example, the weather is not a universal conversation filler as one may find in traditional conversational routines in English.

Thai language which is considered being very rich in phatic expressions, also has this kind of language in almost every occasion. However, Thais normally do not talk about weather. When two distanced friends coincidently meet, ไปไหนมา literally translated as ‘Where have you been?’ is usually used as the opener of conversation. The person who asks the question does not actually expect the other party’s long description of his or her trip. Similarly, the person who is asked usually understands that the function of the question is actually to keep their relationship active, therefore, s/he normally replies with these answers, namely, “เปลา / มาจากตรงนเอง / มาจากทาธระ / ไปตลาดมา” which can be literally translated as ‘nowhere / just back from there / just back from a business / or just back from the market’ respectively. If the parties still have time enough, before they depart, to continue their conversation, questions about health, and family are usually follow. For example, “สบายดไหม / ครอบครวเปนอยางไร-บาง” translated as ‘How are you? / How is your family?’ Another social interaction is “กนขาวหรอยง?” literally translated as ‘Have you eaten yet?’ This is very commonly used in similar situation to the one discussed above. However, it is used more by persons who know each other quite well or by those who meet frequently. For example, when two colleagues meet at their work place and have nothing of importance about their work to discuss, they usually use this to keep their relation. Again the person who asks does not really want to know whether or not the other party has



already had his/her meal. Instead, the question is used as the substitution for ‘Hello’.

There are a lot more utterances that are employed to maintain social relationship in Thai culture and it is hard to tell exactly when or how the parties should use which utterance. The choice is largely decided by the persons who meet. However, it is important to understand that the topic Thai people use as phatic communion is different from that used by people elsewhere. This is necessary both for the Thais themselves and those who are from other cultures. For us, the Thais, knowing this helps us avoid misunderstanding and annoyance that we might cause when meeting foreign friends. That is because our western friends will feel offended to be asked where he/she has been. For foreigners, knowing that we use “where have you been?” as a phatic expression will help them easily forgive us when they are asked this question.

Regarding phatic expressions that are used to break the ice in face to face interaction, similar utterances explained above are also applied. To lubricate the conversation, verbal and nonverbal expressions are used. Approving words like “ออ / เหรอครบ-คะ / ใช” translated as ‘Ah ha / really / yes / yeh’ are always found in the interaction.

Summary

Phatic communion is one of the most important roles of language and probably the most common type of language we use in our everyday life. It is the utterance that people use to



help them achieve several communicative purposes. In many cases we use phatic speech to maintain our social relationship with one another. In other cases, it is used to break the ice or tension when we approach new people. We also use it to lubricate face to face interaction from the start to the end. Phatic communication is determined by culture. Therefore, it is necessary that people learn to get themselves acquainted to the social norm in which each pattern of phatic communion is used. Being able to realize its importance will lead to a more effective communication and will help establish good relationship between the participants.



References Aitchison, Jean. (1996). The seeds of speech : Language origin

and evolution. Cambridge: Cambridge University Press. Archibald, A. (2011). Manipulation and Power : Lecture given

to Discourse Analysis class at School of Humanities. New York: Southampton University.

Crystal, D. (1987). Encyclopedia of Language. Cambridge University Press.

F. Casalegno and I.M. McWilliam. (2004). Communication Dynamics in Technological Mediated Learning Environments. International Journal of Instructional Technology and Distance Learning.

Laver, J. (1975). Organization of behavior in face-to-face interaction. Communicative functions of phatic communion. pp. 215-238.

Malinowski, B. (1936). The problem of meaning in primitive languages. New York: Routledge.

Meyerhoff Miriam & Schleef Erik. (2010). Linguistic routines and politeness in greeting and parting. New York: Routledge.

Senft, G. (2011). Max planck Institute for Psycholinguistics, Nijmegen. Phatic communion, pp. 226 – 232.


ความรบผดเพอความเสยหายอนเกดจากโรงเรอน สงปลกสรางอยางอน1

1 Liability for Damages Resulting from Buildings and Other Structures

จนทมา กอนจนทรเทศ2

2 Chantima Konchantate

บทคดยอ บทความฉบบนมวตถประสงคเพอทาการศกษาและวเคราะหหลกกฎหมายเรองความรบผดเพอความเสยหายอนเกดจากโรงเรอน สงปลกสราง ตนไม หรอกอไผ ซงบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 434 โดยทาการศกษาเปรยบเทยบกบกฎหมายตางประเทศทงในระบบกฎหมายซวลลอวและระบบกฎหมายคอมมอนลอว เพอใหทราบถงแนวความคดและหลกเกณฑความรบผดของกฎหมายของประเทศเหลานนวาเปนอยางไรบาง มขอบเขตความรบผดทเหมอน หรอตางกบหลกการตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยของไทยอยางไร เพอใชเปนแนวทางในการตความและปรบใชหลกกฎหมายดงกลาว รวมถงมขอเสนอแนะบางประการเพอเปนแนวทางในการปรบปรงบทบญญตมาตรา 434 ตอไป

คาสาคญ: ความเสยหายอนเกดจากโรงเรอน, ความรบผดเพอความเสยหายอนเกดจากทรพย

1 บทความนไดปรบปรงจากวทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต เรอง ความเสยหายอนเกดจากโรงเรอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2554 2 อาจารยประจาโปรแกรมวชานตศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร



Abstract The purpose of this article was to study and analyze the law

for legal liabilities to any damages resulting from buildings, structures, trees, or bamboo groves. That was provided in Civil Code Section 434. The study covered the comparison of international laws: common law and civil law systems. Understanding their ideas and criteria would lead to compare and contrast those of Thailand. This understanding will be guidelines and suggestions to interpret and apply those laws for the revision of Code Section 434 in the future.

Keywords: Damages resulting from buildings and other structures, legal liabilities to the property damages

บทนา แนวความคดทวาโรงเรอน สงปลกสรางอยางอน ตนไม และกอไผ สามารถกอใหเกดความเสยหายขนไดนน มปรากฏขนตงแตในสมยโรมนแลว เรยกวา หลก “Damnum Infectum” ซงกาหนดใหเจาของสงปลกสรางตองใหคามน (Cautio damni infecti) แกชาวบานขางเคยงวา หากสงปลกสรางนนพงทลายลงตนจะชดใชคาเสยหายทเกดขน หากเจาของสงปลกสรางไมยอมใหคามนดงกลาว ผพพากษาโรมนกจะใหอานาจแกชาวบานขางเคยงในการเขาทาการซอมแซม สงปลกสรางดงกลาวกอนทจะพงทลายลง โดยใหเจาของสงปลกสรางเปนผออกคาใชจาย ซงการทปรากฏหลก Damnum Infectum เชนนยอมเปนเครองพสจนวานกกฎหมายโรมนเอง กยอมรบวาสงกอสรางนนอาจกอใหเกดความเสยหายขนได และหลก Damnum Infectum น กไดสงผานมายงกฎหมายของประเทศตาง ๆ ทงกลมประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอวและกลมประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอว รวมถงประเทศไทยกไดรบอทธพลของหลกการ



ดงกลาวมาดวย โดยไดนามาบญญตไวในมาตรา 4343 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย โดยบทบญญตมาตรา 434 ของไทยนนบญญตบนพนฐานของขอสนนษฐานความผดตามกฎหมาย (Liability Based on Presumed Fault) กลาวคอ เมอเกดความเสยหายขน กฎหมายสนนษฐานใหผครองหรอเจาของทรพย ซงเปนผมหนาทดแลทรพย ตองเปนผทรบผด ชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผเสยหาย โดยไมจาตองพเคราะหถงความจงใจหรอประมาทเลนเลอของบคคลดงกลาว อยางไรกตาม จากการศกษาพบวา บทบญญตมาตรา 434 นน มปญหาทสาคญ 2 ประการ ประการแรก คอ ปญหาความไมชดเจนของถอยคา ในตวบท เชน ขอบเขตของทรพยทกอความเสยหาย เหตของความรบผดบคคล ผตองรบผดและเหตยกเวนความรบผด ประการทสอง คอ ปญหาความไมเหมาะสมในการนามาตรา 434 ไปปรบใชกบกรณโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนทม ผครองหรอเจาของทรพยหลายคน เชน ในกรณของอาคารชด บทความนจงมงทาการศกษาเกยวกบหลกเกณฑความรบผดเพอความเสยหายอนเกดจากโรงเรอน สงปลกสรางอยางอน ตนไม หรอกอไผ ทบญญตไวในมาตรา 434 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย โดยทาการศกษาเปรยบเทยบกบกฎหมายของประเทศทมอทธพลตอการรางกฎหมายของประเทศไทย ไดแก กฎหมายของประเทศฝรงเศส, ประเทศเยอรมน, ประเทศญปน และประเทศองกฤษ โดยทาการศกษาในประเดนตาง ๆ เปนลาดบไป ดงน

3 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 434 บญญตวา “ถาความเสยหายเกดขนเพราะเหตทโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนกอสรางไวชารดบกพรองกด หรอบารงรกษาไมเพยงพอ กด ทานวาผครองโรงเรอนหรอสงปลกสรางนน ๆ จาตองใชคาสนไหมทดแทน แตถาผครองไดใชความระมดระวงตามสมควรเพอปดปองมใหเกดเสยหาย ฉะนนแลว ทานวาผเปนเจาของจาตองใชคาสนไหมทดแทน บทบญญตทกลาวมาในวรรคกอนนน ใหใชบงคบไดตลอดถงความบกพรองในการปลกหรอคาจนตนไมหรอกอไผดวย

ในกรณทกลาวมาในสองวรรคขางตนนน ถายงมผอนอกทตองรบผดชอบในการกอใหเกดเสยหายนนดวยไซร ทานวา ผครองหรอเจาของจะใชสทธไลเบยเอาแกผนนกได”



1. พนฐานความรบผด จากการศกษาในเชงกฎหมายเปรยบเทยบ พบวา กฎหมายของประเทศตาง ๆ ไดกาหนดความรบผดเพอความเสยหายอนเกดจากโรงเรอน สงปลกสรางอยางอน ตนไม หรอกอไผ อยบนพนฐานความรบผดทตางกน 3 รปแบบ ดงน รปแบบแรก ไมมการกาหนดพนฐานความรบผดทตายตว แตมกฎหมายทใชบงคบกบกรณดงกลาวหลายรปแบบดวยกน ทงบทบญญตทอยบนพนฐานของความผด (Liability Based on Fault) ความรบผดฐานกอความรบกวน (Nuisance) และความรบผดเนองจากฝาฝนหนาท ตามกฎหมาย (Breach of statutory duty) ซงประเทศทยดรปแบบน คอ กฎหมายของประเทศองกฤษ รปแบบทสอง เปนความรบผดทอยบนพนฐานของขอสนนษฐานความผดตามกฎหมาย (Liability Based on Presumed Fault) ซงมกเปนขอสนนษฐานแบบไมเดดขาด (Rebuttable presumption) กลาวคอ กฎหมายกาหนดเปนขอสนนษฐานเอาไวกอนวา บคคลผตองรบผดนนอาจมสวนผดอยดวยทบกพรองในการบารงรกษาทรพยทาใหเกดความเสยหายขน อยางไรกตาม บคคลดงกลาวสามารถอางวาตนไดใชความระมดระวงตามสมควร เพอปองกน มใหเกดความเสยหาย เพอเปนเหตยกเวนความรบผดได ไดแก ประมวลกฎหมายแพงเยอรมน (BGB) ประมวลกฎหมายแพงญปน และประมวลกฎหมายแพงและพาณชยของประเทศไทย รปแบบทสาม ความรบผดบนพนฐานความรบผดโดยเครงครด (Strict liability) ซงกาหนดใหตองรบผดเพอความเสยหายทเกดขน แมจะไมปรากฏความจงใจหรอประมาทเลนเลอของบคคลทตองรบผดเลยกตาม ไดแก ประมวลกฎหมายแพงฝรงเศส (Code Napoleon) อยางไรกตาม ในทางปฏบตศาลแพงฝรงเศสจะยอมใหมการพสจนยกเวนความรบผดไดในบางกรณ ดงนน จงอาจกลาวไดวาไมมกฎหมายของประเทศใดเลยทกาหนด ใหผทตองรบผด ตองรบผดอยางเดดขาด แมวาตามตวบทอาจจะไมไดบญญตเหตยกเวนความรบผดเอาไวอยางชดเจน แตแนวทางการตความของศาลนน



กยอมใหมการพสจนยกเวนความรบผดไดในบางกรณ (ไพจตร ปญญพนธ, 2546, หนา 40) เชน กรณเหตสดวสย หรอกรณความผดของผเสยหายเอง สวนพนฐานความรบผดตามมาตรา 434 นน แยกพจารณาไดเปน 2 กรณ คอ 1. กรณความรบผดของผครอง บญญตอยบนพนฐานของขอสนนษฐานความผดตามกฎหมาย (Liability Based on Presumed Fault) ในล กษณะของข อส นน ษ ฐ านความร บผ ดแบบ ไม เ ด ด ขา ด (Rebuttable presumption) ผครองจงสามารถพสจนวาตนไดใชความระมดระวงตามสมควรเพอใหพนจากความรบผดได ซงผศกษาเหนวามความเหมาะสมอยแลว 2. กรณความรบผดของเจาของ บญญตบนพนฐานของความรบผดโดยเครงครด (Strict liability) ทกาหนดใหเจาของตองรบผดทกกรณนน ซงในประเดนนผศกษาเหนวา ควรแกไขความรบผดของเจาของใหอยบนพนฐานความรบผดเชนเดยวกบกรณของผครอง ทงน เพอใหเกดความเปนธรรมในการตอสคดตอเจาของทรพย นอกจากนควรมการบญญตเหตยกเวนความรบผดใหชดเจน เชน เหตสดวสย หรอกรณความผดของผเสยหายแตเพยงฝายเดยว เพอใหศาลนามาปรบกบขอเทจจรงทเกดขน 2. ทรพยทกอความเสยหาย ในเรองของความหมายและประเภทของตวทรพยทกอความเสยหายนน จากการศกษาพบวา ตวทรพยทกอความเสยหายตามประมวลกฎหมายแพงฝรงเศสมาตรา 1386 ใชคาวา สงปลกสราง (Batiment) ซงตองมลกษณะเปนอสงหารมทรพยทปลกสรางไวอยางถาวร (permanent structure) ตดตรงตราอยกบทดน (connected with the ground) และเปนทรพยทเคลอนทไมได (immovable property) แตตองเปนสงทมนษยไดทาหรอประดษฐขน (artificial) โดยสงปลกสรางอาจสรางขนเพอใชเปนทอยอาศยของมนษยหรออาจกอขนเพอการอนกได



ตวทรพยตามประมวลกฎหมายแพงเยอรมน (BGB) มาตรา 836-838 ใชคาวา “อาคารหรอสงปลกสรางอยางอน” (building or other structure) โดยคาวา “อาคาร” หมายถง สงทมนษยปลกสรางขน ทงทอยบนดนหรอใตดน รวมทงสวนประกอบของอาคารดวย แตตองไมใชสงทเกดตามธรรมชาต และไมรวมถงอาคารทถกทาลายในภาวะสงครามดวย เพราะในภาวะดงกลาวนน ผครอบครองไมมหนาทในการบารงรกษา ใหสงปลกสรางอยในสภาพทมความปลอดภย สวนคาวา “สงปลกสรางอยางอน” ไมจาตองตดอยกบทดนอยางถาวรกได เชน แผงลอย นงรานทใชสรางตก เตนทแสดงสนคาในงานเทศกาล เปนตน สวนตวทรพยตามประมวลกฎหมายแพงญปน มาตรา 717 ใชคาวา “สงปลกสราง” (structures on land) ซงหมายความถง โรงเรอนหรอ สงปลกสรางอยางอน นอกจากน ยงไดกาหนดเพมเตมขนมาจากกฎหมายของฝรงเศสและกฎหมายเยอรมนในสวนของกอไผและตนไมดวย สาหรบพระราชบญญต The Occupiers’ Liability Act 1957 มาตรา 1 (3) ของประเทศองกฤษใชคาวา “อาคารสถานท” (Premise) นอกจากจะหมายความถง ทดน อาคาร สงปลกสรางทตดทดน ทงสงปลกสรางทเคลอนทไมได (Fixed structure) และสงปลกสรางทเคลอนทได (Moveable structure) แลว ยงรวมถงเรอสนคา (vessel) ยานพาหนะ (vehicle) หรออากาศยาน (aircraft) ใด ๆ อกดวย ขณะทตวทรพยท กอใหเกดความเสยหายตามมาตรา 434 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยของไทยนน กาหนดไวทานองเดยวกบประมวลกฎหมายแพงญปน โดยไดกาหนดตวทรพยไวหลายประเภท คอ โรงเรอน สงปลกสรางอยางอน ตนไม รวมถงกอไผดวย ซงคาวา “โรงเรอน” นน ตองเปนสงทมนษยสรางขน มใชสงทเกดขนเองตามธรรมชาต อาจจะปลกสรางลงบนทดนหรอใตดนกได และหมายความรวมถงสวนประกอบของโรงเรอนดวย แตตองมไดเปนเพยงอปกรณหรอสงประดบของโรงเรอนเทานน และอาจสรางขนเพอใชเปนทอยอาศย หรอประกอบกจการอยางหนงอยางใดกได



สวนคาวา “สงปลกสรางอยางอน” ตองเปนสงทมนษยสรางหรอทาขน นอกเหนอจากโรงเรอน มใชสงทเกดขนเองตามธรรมชาต อาจจะปลกสรางตดกบทดนหรอไมกได อาจมลกษณะตดตงอยกบทหรออาจเคลอนทไดบางเปนครงคราว โดยสงปลกสรางอยางอนน หมายความรวมถง สวนประกอบของสงปลกสรางดงกลาวดวย คาวา “ตนไมหรอกอไผ” นน มความหมายตามธรรมดาทเขาใจกนโดยทวไปนนเอง และหมายรวมถง สวนประกอบของตนไมหรอกอไผดวย จงอาจกลาวโดยสรปไดวา กฎหมายของประเทศฝรงเศสนน มการ นยามความหมายไวแคบทสด กลาวคอ สงปลกสรางนนจะตองมลกษณะเปนอสงหารมทรพยทปลกสรางไวอยางถาวรเทานน สวนกฎหมายของประเทศเยอรมน ประเทศญปน และประเทศไทยนน ถอยคาในตวบทไมไดบญญต อยางชดเจนวาจะตองเปนอสงหารมทรพยหรอไม แตมคาวนจฉยของศาลและคาอธบายของนกกฎหมายวา นาจะครอบคลมทงอสงหารมทรพย และสงหารม- ทรพยบางประเภทดวย ในขณะทกฎหมายของประเทศองกฤษนน มการนยามความหมายของตวทรพยทกอความเสยหายไวกวางขวางทสด สวนกฎหมาย ของประเทศญปนและประเทศไทย มการกาหนดประเภทของตวทรพยไวหลายประเภทมากทสด โดยมการเพมเตมประเภทของตวทรพยอก 2 ชนด คอ ตนไมและกอไผ

3. เหตของความรบผด 3.1 กรณความเสยหายอนเกดจากโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน มาตรา 434 ไดบญญตเหตของความรบผดกรณความเสยหายอนเกดจากโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนไว 2 เหต คอ มการปลกสรางไวบกพรองและมการบารงรกษาไมเพยงพอ ซงเปนการบญญตไวในทานองเดยวกบกฎหมาย ของประเทศในระบบซวลลอว คอ ประมวลกฎหมายแพงฝรงเศส ประมวลกฎหมายแพงเยอรมน และประมวลกฎหมายแพงญปน แตมขอสงเกตวา มาตรา 434 ไดบญญตไวแตเพยงเหตของความรบผดเทานน มไดจากด



ลกษณะของความเสยหายวาจะตองเปนการพงทลายของโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน ไมวาจะเปนการพงทลายลงทงหมดหรอแตเพยงบางสวน ทาใหมาตรา 434 จงสามารถนาไปปรบใชกบขอเทจจรงทเกดขนไดอยางครอบคลมมากกวาบทบญญตของประมวลกฎหมายแพงฝรงเศส และประมวลกฎหมายแพงเยอรมน คาวา “กอสรางไวชารดบกพรอง” หมายถง มการกอสรางทไมมนคงเพยงพอแกการใชสถานทนนตามความประสงคทจะใช หรอวสดทจะใชและแบบแปลนกอสรางไมเปนไปตามกฎเกณฑของวชาสถาปตย หรอบทบญญต หรอเทศบญญตทควบคมการกอสราง (พจน ปษปาคม, 2525, หนา 395) สวนคาวา “บารงรกษาไมเพยงพอ” หมายถง โรงเรอนหรอ สงปลกสรางนน มไดชารดเพราะการกอสราง แตชารดเพราะการใชงานตามปกต (ศนนทกรณ (จาป) โสตถพนธ, 2552,หนา 247) โดยนกวชาการบางทาน (พจน ปษปาคม, 2525, หนา 396 และประจกษ พทธสมบต, 2548, หนา 129) เหนวา หมายรวมถง การมไดใชความระมดระวงในการปองกน มใหเกดความเสยหายดวย ซงผศกษาเหนดวยกบความเหนดงกลาว โดยเหตของความรบผดทง 2 ประการน มความเหมอนกนทมความบกพรองแฝงอยในสวนของการกระทาของบคคลผตองรบผดอยางไร กตาม เหตทงสองนน มความตางกนตรงทเปนกรณ ความบกพรองของบคคลใด และเกดขนในขนตอนใด กลาวคอ การกอสรางไวชารดบกพรองนน เปนความบกพรองทมขนตงแตในขนตอนของการปลกสราง แตยงไมปรากฏความเสยหายขนในขณะนน อาจเปนความบกพรองของผรบเหมากอสราง หรออาจเปนความบกพรองของผครองหรอเจาของกได หากผครองหรอเจาของทรพยนนปลกสรางเอง สวนความบกพรองในการบารงรกษานน เปนความบกพรอง ทเกดขนภายหลงจากทโรงเรอนหรอสงปลกสรางนน ปลกสรางเสรจเรยบรอยแลว โดยเปนความบกพรองของผครองหรอเจาของเอง ทไมจดการดแลบารงรกษาโรงเรอนและสงปลกสรางของตน ใหอยในสภาพทมความมนคงแขงแรง 3.2 กรณความเสยหายทเกดจากตนไมหรอกอไผ ความเสยหายอนเกดจากตนไมหรอกอไผ อาจเกดขนไดหลายกรณ เชน ตนไมโคนลงมาทบรถยนตพงเสยหาย กงกานของตนไมหกลงมาถก



ศรษะ ผเสยหายไดรบบาดเจบ หรอผลไมหลนลงมาใสกระเบองหลงคาแตก เปนตน ซงความเสยหายดงกลาวตองสบเนองมาจากเหต 2 ประการ คอ มความบกพรองในการปลกและความบกพรองในการคาจน โดยผปลกตองใชความระมดระวง ตงแตในขนตอนของการปลก ในการศกษาธรรมชาตของตนไมชนดนน ๆ เสยกอน เพอทจะสามารถดแลตนไมหรอกอไผนนไดอยางเหมาะสม สวนความบกพรองในการคาจนเปนการใชความระมดระวงภายหลงการปลกแลว เชน เมอเขาใกลฤดฝน ทมกจะมพายและลมพดแรง ผครองหรอเจาของควรตดแตงกงตนไม ใหโปรง เพอลดแรงปะทะของลมและไมใหรบนาหนกจากปรมาณนาฝนมากเกนไป หรอหากมการผทโคนตนกควรตดฟนเสยกอน ทตนไมหรอกอไผนน จะกอใหเกดความเสยหายขน และเพอใหสามารถใชบงคบกบกรณความเสยหาย อนเกดจากตนไมหรอกอไผไดอยางครอบคลมมากขน จงขอเสนอใหเพมเหตของความรบผดขนมาอกกรณหนง คอ “การบารงรกษาตนไมหรอกอไผไมเพยงพอ” ดงน มาตรา 434 วรรคส “บทบญญตทกลาวมาในสามวรรคกอนนน ใหใชบงคบไดตลอดถงความบกพรองในการปลก การคาจน หรอการบารง รกษาตนไมหรอกอไผไมเพยงพอดวย” 4. บคคลผตองรบผด ในเรองของการกาหนดตวบคคลผตองรบผดนน กฎหมายของประเทศตาง ๆ มการกาหนดไวแตกตางกน โดยกฎหมายของประเทศฝรงเศสกาหนดใหเจาของทรพย เปนบคคลทตองรบผดแตเพยงผเดยว กฎหมายของประเทศองกฤษ กาหนดใหผครอบครองทรพยเปนบคคลทตองรบผด กฎหมายของประเทศเยอรมน กาหนดตวบคคลผตองรบผดไวหลายกรณ ไดแก ผครอบครองในฐานะเปนเจาของ ผครอบครองทดนคนกอน ผทใชสทธในการครอบครองอาคารหรอสงปลกสรางอยางอนบนทดนของบคคลอน รวมถงบคคลผมหนาทตามสญญากบเจาของทดนหรอสงปลกสราง ทจะซอมแซมอาคารหรอสงปลกสราง หรอบคคลผมหนาทตองดแลรกษาในฐานะผใชตองรบผดเชนเดยวกบ



ผเปนเจาของ ขณะทกฎหมายของประเทศญปนและประเทศไทยนนกาหนดความรบผดไว 2 ลาดบเชนเดยวกน คอ ผครอบครองและเจาของ สาหรบบคคลผตองรบผดตามมาตรา 434 นน กฎหมายกาหนดให ผครองตองรบผดเปนลาดบแรก และเจาของตองรบผดเปนลาดบถดมา โดย “ผครอง” นนมไดจากดเฉพาะผทรงสทธครอบครองตามมาตรา 1367 เทานน แตหมายความถง ผทมอานาจเหนอตวทรพยขณะทเกดความเสยหายขน อาจเปนการครอบครองอยางเจาของในฐานะผถอกรรมสทธ ผครอบครองปรปกษ หรออาจครอบครองแทนเจาของ เชน ผเชา ผอาศยกได สวน “เจาของ” หมายถง เจาของกรรมสทธหรอผมอานาจเหนอ ตวทรพยตามกฎหมายนนเอง นอกจากน ในมาตรา 434 วรรคสาม ยงไดกาหนดตวบคคลทตองรบผดไวอกบคคลหนง คอ ผอนทตองรบผดชอบ ในการกอใหเกดความเสยหาย ทแมจะไมตองรบผดตอผเสยหายโดยตรง แตอาจถกผครองหรอเจาของทไดชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผเสยหายไปแลว ใชสทธไลเบยได ซงผอนทตองรบผดชอบ ในการกอใหเกดความเสยหายนอาจเปนบคคลภายนอกบคคลใดกได และบคคลดงกลาวอาจจะรบผดบนมลฐานของสญญาหรอละเมดกได โดยกรณทตองรบผดบนมลฐานของสญญานน สามารถพบไดบอยครง ในสญญาจางกอสรางทผรบจางเปนฝายทผดสญญา เชน ผรบเหมาโกงคาวสดอปกรณกอสราง ดวยการนาวสดคณภาพตาไปใสรวมไวกบวสดคณภาพสง สวนความรบผดบนมลฐานของละเมดนน กอาจเกดขนไดในกรณทการผดสญญานน คสญญาไดกระทาไปโดยจงใจ หรอประมาทเลนเลอ ซงถอวาเปนการละเมดดวย จากการศกษาพบวา บทบญญตมาตรา 434 ในปจจบนมความ ไมเหมาะสมทจะนาไปปรบใชกบกรณผครองหรอเจาของหลายคน ซงแยกพจารณา ได 2 กรณ ดงตอไปน กรณแรก คอ กรณอาคารประเภทแฟลต ซงเปนไปตามหลกกรรมสทธรวม ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยนนเอง แตเนองจากมบคคลผตองรบผดจานวนมาก ผเสยหายอาจเกดความสบสน ในการกาหนดตวบคคลผตองรบผด ทาใหผเสยหายตองเสยทงเวลาและคาใชจายในการดาเนน



คดสง จนบางครงคาสนไหมทดแทนทไดรบ อาจไมพอกบจานวนคาใชจายทตองเสยไป จงเปนอกเหตผลหนงทผเสยหายไมนยมใชสทธเรยกรองทางศาล กรณทสอง คอ กรณความเสยหายทเกดขนในบรเวณทรพยสวน กลางของอาคารชด ตามพระราชบญญตอาคารชด พ.ศ. 2522 นน มความไมเหมาะสม ทจะนามาตรา 434 ไปปรบใช ดงน ก. กรณผมกรรมสทธในหองชดทงหมดเปนทงเจาของและ ผครอบครองเอง เพราะผถอกรรมสทธในอาคารชดมจานวนมาก ผเสยหายจงอาจตองเสยคาใชจายสงมากกวาคาสนไหมทดแทนทไดรบ เชนเดยวกบกรณของอาคารประเภทแฟลต และหากผเสยหายเลอกฟองใหผครอบครองรวม ในทรพยสวนกลางคนหนงคนใดตองรบผด ผครอบครองรวมคนดงกลาวอาจ ไมทราบถงความเสยหายทเกดขน การทบงคบใหตองรบผดกอาจทาใหรสกวาไมไดรบความเปนธรรมได ข. กรณผมกรรมสทธในหองชดบางหองเปนผครอบครองเอง บคคลดงกลาวจงมฐานะเปนทงผครอบครองและเจาของหองชด และมฐานะเปนทงผครอบครองรวมและเจาของรวมในทรพยสวนกลางดวย ในขณะเดยวกน ขณะทผมกรรมสทธในหองชดบางหองอาจจะไมไดครอบครองเอง แตใหบคคลอนครอบครองแทน เชน นาหองชดออกใหเชา ดงนน จงมความยงยากทจะนามาตรา 434 มาปรบใช กลาวคอ หากเจาของหองชดนนครอบครองเองตองรบผดทกกรณทเกดความเสยหายขน จากทรพยสวนกลาง แตในกรณทเจาของมไดครอบครองเอง จะตองรบผดกตอเมอ ผครอบครองรวมในทรพยสวนกลางสามารถพสจนวา ไดใชความระมดระวงตามสมควรแลว ซงในทางปฏบตแทบจะเปนไปไมไดเลยทผครอบครองจะสามารถใชความระมดระวงดงกลาวไดเชนนน ทาใหบคคลทเปนเจาของแตมไดครอบครองเองมโอกาสรบผดนอยกวาบคคลทเปนเจาของและเปนผทครอบครองหองชดเอง ค. เนองจากในอาคารชดหนง ๆ มบคคลทเปนผครอบครองจานวนมากจงเปนการยากทจะพจารณาวา ผครอบครองคนใดไดใชความระมด- ระวง ในการดแลความบกพรองนนแลวหรอไม



ดวยเหตผลดงทกลาวมาขางตน ผศกษาจงเสนอใหมการบญญตเพมเตมหลกความรบผดเพอความเสยหายอนเกดจากทรพยสวนกลางของอาคารชดไวในพระราชบญญตอาคารชดเปนการเฉพาะ โดยกาหนดใหนตบคคลอาคารชดเปนบคคลทตองรบผดในฐานะทเปนผมหนาทในการดแลบารงรกษาทรพยสวนกลางของอาคารชดนน โดยใหเพมความตอไปนเปนมาตรา 39/1 แหงพระราชบญญตอาคารชด พ.ศ. 2522 ดงน “ถาความเสยหายเกดขนเพราะเหตททรพยสวนกลางของอาคารชด กอสรางไวชารดบกพรอง หรอบารงรกษาไมเพยงพอ นตบคคลอาคารชดจะตองรบผดในความเสยหายใด ๆ อนเกดขน แตหนาทในการใชคาสนไหมทดแทนจะไมเกดขนถาไดใชความระมดระวงตามสมควรเพอปดปองมใหเกดความเสยหายนน” 5. เหตยกเวนความรบผด จากการศกษากฎหมายทงในระบบกฎหมายซวลลอวและระบบกฎหมายคอมมอนลอวพบวา บางประเทศมการบญญตไวอยางชดเจนใหบคคลผตองรบผดสามารถอางเหตยกเวนความรบผดได ขณะทบางประเทศแมจะมไดบญญตไวเปนลายลกษณอกษร แตอาศยการตความของศาลใหสามารถยกเหตความรบผดไดในบางกรณ เชน เหตสดวสย หรอความผดของผเสยหายเอง สวนบทบญญตมาตรา 434 ไดบญญตเหตยกเวนความรบผดไวเฉพาะในกรณของผครองเทานน กลาวคอ หากผครองสามารถพสจนไดวาตนไดใชความระมดระวงตามสมควรเพอปดปองมใหเกดความเสยหายขนแลว ผครองยอมไมตองรบผด สวนเจาของตองรบผดทกกรณ ทผครองไมตองรบผด ซงการบญญตไวเชนนอาจเกดปญหาความลกลนในการปรบใชกฎหมายไดในกรณทผครองและเจาของเปนบคคลเดยวกน โดยบคคลทมฐานะ เปนทงผครองและเจาของจะไมสามารถอางเหตยกเวนความรบผด เพอยกเวนความรบผดของตนไดเลย ผศกษาจงขอเสนอใหมการแกไขใหความรบผดของทงผครองและเจาของ ใหอยบนพนฐานความรบผดเชนเดยวกนบนพนฐานความรบผดแบบขอสนนษฐาน ความผดตามกฎหมาย (Liability Based on Presumed



Fault) ในลกษณะของขอสนนษฐานความรบผดทไมเดดขาด (rebuttable presumption) เพอใหทงผครองและเจาของสามารถอางเหตยกเวนความรบผดไดเชนเดยวกน เพอขจดปญหาความไมชดเจน ในการอางเหตยกเวนความรบผดของเจาของจงควรแกไขเพมเตมบทบญญตใหชดเจนวา ใหเจาของสามารถอางเหตสดวสย หรอเปนความผดของผเสยหายเองขนตอสเพอยกเวนความรบผดได เพอใหศาลสามารถนาเหตดงกลาวมาปรบใชเพออานวยความยตธรรมใหแกคกรณทงสองไดนนเอง สาหรบกรณความเสยหายทเกดขนจากเหตตามมาตรา 434 ประกอบดวย เหตสดวสยนน ผศกษาเหนวา เหตสดวสยถอเปนเหตแทรกแซงทมาตดความสมพนธระหวางความบกพรองของเจาของ กบความเสยหายทเกดขน เจาของยอมไมตองรบผด สวนกรณความเสยหายทเกดขนเนองจากเหตทตองรบผดตามมาตรา 434 และความผดของผเสยหายประกอบกน เจาของนาจะยงตองมความรบผดตามมาตรานอย ไมไดพนผดไปเลยทเดยว โดยศาลอาจจะลดจานวนคาสนไหมทดแทนลงไดตามสวน ตามมาตรา 442 และมาตรา 223 สวนปญหาทวาผซงตองรบผดชอบในการกอใหเกดเสยหายตามมาตรา 434 วรรคสาม จะสามารถยกเหตใดขนเพอยกเวนความรบผดไดหรอไม ในประเดนนผศกษาเหนวา นาจะใชหลกการพจารณาเชนเดยวกบกรณเจาของ คอ หากความเสยหายทเกดขนนนเปนเพราะความผดของผเสยหายเอง หรอความเสยหายเกดจากเหตสดวสย บคคลดงกลาวยอมไมตองรบผด เพราะถอเปนเหตแทรกแซงทเกดขนตดความสมพนธระหวางการกระทาและผลแลว แตถาความเสยหายนนเปนเพราะบคคลนน ประกอบกบเหตสดวสยหรอความผด ของผเสยหายประกอบดวย ศาลยอมจะปรบลดจานวนคาสนไหมทดแทนลงไดตามสวน



6. สทธไลเบย ในประเดนเรองสทธไลเบยนน สามารถแบงไดเปน 2 กลมใหญ ๆ

ได ดงน กลมแรก ประเทศทมไดกาหนดใหสามารถใชสทธไลเบยได คอ ประเทศฝรงเศส ประเทศเยอรมน และประเทศองกฤษ โดยในกรณของประเทศ ฝรงเศสนน มนกกฎหมายบางทานเหนวา แมตวบทจะมไดกาหนดไวอยางชดเจนใหสามารถใชสทธไลเบยได แตเจาของสงปลกสรางอาจจะสามารถใชสทธไลเบยเอาจากผกระทาความผดได เจาของสงปลกสรางเพยงแตรบผด เปนการชวคราวเทานน สวนกฎหมายแพงเยอรมนและกฎหมายของประเทศองกฤษนนไมมการบญญตเกยวกบสทธไลเบยไวเอาไวเพราะกาหนดใหผครอบ- ครองเปนผทตองรบผดโดยตรงอยแลว กลมทสอง ประเทศทมบญญตเรองการใชสทธไลเบย คอ ประเทศญปน และประเทศไทย โดยเมอผครอบครองหรอเจาของแลวแตกรณไดชดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหายไปแลว สามารถใชสทธไลเบยเอาจากผทกอความ เสยหายได อยางไรกตาม การทกฎหมายบญญตไวแตเพยงวา ใหสามารถใชสทธไลเบยได แตไมไดบญญตรายละเอยดไว ทาใหเกดปญหาวาจะสามารถใชสทธไลเบยกนไดอยางไร และจะสามารถไลเบยไดเตมจานวนหรอไม ซงผศกษา เหนวา ผครองหรอเจาของนาจะไมสามารถใชสทธไลเบยไดเตมจานวน เนองจาก ความรบผดตามมาตราน แฝงความบกพรองของผครองหรอเจาของในการดแลทรพยของตนดวย บคคลดงกลาวจงควรทจะตองมสวนในการรบผด ดงนน จงควรทจะใชสทธไลเบยไดเพยงบางสวนเทานน โดยใหผครองหรอเจาของสามารถใชสทธไลเบยเอาแกผอนทตองรบผดชอบ ในการกอใหเกดเสยหายได “ตามสวนแหงความผด” ของบคคลนน ดงนน ผศกษาจงขอเสนอใหมการเพมความตอไปน เปนวรรคหาของมาตรา 434 ความวา วรรคหา “ในกรณทกลาวมาในสวรรคขางตนนน ถายงมผอนอกทตองรบผดชอบในการกอใหเกดเสยหายนนดวย ผครองหรอเจาของจะใชสทธไลเบยเอาแกผนนตามสวนแหงความผดกได”



7. ความสมพนธระหวางมาตรา 434 และมาตราอน 7.1 ความสมพนธระหวางมาตรา 420 กบ มาตรา 434 โดยความรบผดตามมาตรา 420 และมาตรา 434 อาจมความ คาบเกยวกนได ในกรณทผครองเปนคนเดยวกบเจาของสงปลกสราง และเปน ผปลกสรางหรอควบคมการปลกสรางนนเอง ซงเมอปลกสรางไมไดมาตรฐานยอมเปนการกระทาโดยประมาทเลนเลอ เมอเกดความเสยหายขน ยอมเขาหลกเกณฑความรบผดทางละเมดตามหลกทวไปในมาตรา 420 ขณะเดยวกนเมอสงทกอใหเกด ความเสยหายดงกลาวเปนทรพยตามมาตรา 434 ยอมเขาหลกเกณฑของความรบผดตามมาตรา 434 ดวย แตเนองจากบทบญญตทงสองมพนฐานความรบผดกรณความรบผดทแตกตางกน ทงยงมภาระการพสจนทแตกตางกน โดยความรบผดตามมาตรา 420 นน ผเสยหายตองมภาระการพสจนถงความจงใจ หรอประมาทเลนเลอของบคคลผตองรบผด ซงตางจากความรบผดตามมาตรา 434 ทบคคลผตองรบผดไมตองมการกระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ หรอถงแมวาจะมการกระทากตองไมมจงใจหรอประมาทเลนเลอ อยางไรกตาม มกพบอยเสมอวาในการฟองคด มกมการบรรยายฟองวาผทตองรบผดนน กระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ ซงเปนการบรรยายฟองใหเขาองคประกอบตามมาตรา 420 นนเอง 7.2 ความสมพนธระหวางมาตรา 434 กบมาตรา 436 โดยความรบผดทงสองมาตราอาจมความคาบเกยวกนไดในกรณทมชนสวนของโรงเรอน ตกลงมาและกอใหเกดความเสยหายขน จงตองพจารณาวาจะนาเอามาตราใด มาปรบใชกบกรณดงกลาว เพราะผลของทงสองมาตรา มความแตกตางกนหลายประการดวยกน เชน มลเหตทจะตองรบผด ตวบคคลผตองรบผด ตวทรพยทกอใหเกดความเสยหาย เหตยกเวนความรบผด และสทธไลเบย เปนตน 7.3 ความสมพนธระหวางมาตรา 434 กบมาตรา 437 วรรคสอง กรณทมความเสยหายเกดขนจากทรพย ทอยในโรงเรอนทเปนทรพยอนตรายโดยสภาพ หรอโดยกลไกของทรพย เชน ไฟฟา ลฟต บนไดเลอน ซงกรณดงกลาว เมอเปนทรพยทอยในโรงเรอน จงอยในบงคบของมาตรา 434



และขณะเดยวกนเมอเปนทรพยอนตรายโดยสภาพ หรอโดยกลไกยอมอยในบงคบของมาตรา 437 วรรคสองดวย ผเสยหายจงมสทธเลอกฟองใหรบผดไดทงสองมาตรา ซงผศกษาเหนวา ผเสยหายควรเลอกฟองโดยอาศยมาตรา 434 มากกวา เพราะมาตรา 437 บญญตเหตยกเวนความรบผดไวอยางชดเจน ในกรณเหตสดวสย และความผดของผเสยหายเอง ขณะทมาตรา 434 กาหนดเหตยกเวนความรบผดไว เฉพาะในกรณของผครองเทานน แตมไดกาหนดไวในกรณของเจาของ ดงนน การเลอกฟองโดยอาศยมาตรา 434 ผเสยหายยอมจะไดรบประโยชนมากกวา บทสรป จากปญหาขางตน ผศกษาขอเสนอใหมการใชและการตความมาตรา 434 ดงน กรณพนฐานความรบผด ควรบญญตความรบผดของผครองและเจาของอยบนพนฐานของขอสนนษฐานความผดตามกฎหมาย ในลกษณะของขอสนนษฐานความรบผดแบบไมเดดขาดเชนเดยวกน, กรณตวทรพยทกอความเสยหาย กรณชนสวนของโรงเรอนตกลงมากอความเสยหายตองปรบดวยมาตรา 434 มใชมาตรา 436, สงปลกสรางอยางอนอาจเปนอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยบางประเภทกได, ตนไมหรอกอไผ หมายถง ตนไมหรอกอไผทกชนด, กรณเหตของความรบผด ควรเพมเหตของความรบผดขนมาอกกรณหนง คอ การบารงรกษาตนไมหรอกอไผไมเพยงพอ, กรณบคคลผตองรบผด ผครองมไดจากดเฉพาะผทรงสทธครอบครองตามมาตรา 1367 เทานน แตหมายถงผทมอานาจเหนอตวทรพยขณะทเกดความเสยหายขน เจาของ หมายถง เจาของกรรมสทธหรอผมอานาจเหนอตวทรพยตามกฎหมาย สวนผอนทตองรบผดชอบในการกอใหเกดความเสยหายตามมาตรา 434 วรรคสาม อาจเปนบคคลภายนอกบคคลใดกได และบคคลดงกลาวอาจจะรบผดบนมลฐานของสญญาหรอละเมดกได, กรณเหตยกเวนความรบผดเพอความเปนธรรม ในการสคดควรบญญตใหเจาของสามารถอางเหตยกเวนความรบผดได ในบางกรณ เชน เหตสดวสย หรอความผดของผเสยหายเอง และกรณสทธไลเบยควรบญญตใหชดเจนวา



ผครองหรอเจาของทไดชดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหายแลว สามารถใชสทธไลเบยเอาแกผอนทตองรบผดชอบในการกอใหเกดเสยหายได “ตามสวน-แหงความผด” ของบคคลนน นอกจากน ผศกษาขอเสนอแนวทางใหยกเลกบทบญญตมาตรา 434 เดม และใหใชความดงตอไปนแทน มาตรา 434 บญญตวา “ถาความเสยหายเกดขนเพราะเหตทโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนกอสรางไว ชารดบกพรองหรอบารงรกษาไมเพยงพอ บคคลทไดใชสทธในการครอบครองทรพยดงกลาวบนทดนของบคคลอนจาตองใชคาสนไหมทดแทน เวนแต บคคลดงกลาวจะไดใช ความระมดระวงตามสมควร เพอปดปองมใหเกดความเสยหายนนแลว ผเปนเจาของโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนนนจาตองใชคาสนไหมทดแทน แตหนาทในการใชคาสนไหมทดแทนจะไมเกดขนถาเจาของสามารถพสจนไดวาตนไดใชความระมดระวงตามสมควร เพอปดปองมใหเกดความเสยหายนนแลว หรอความเสยหายนนเกดจากเหตสดวสย หรอเกดเพราะความผดของผเสยหายนนเอง บคคลใดรบหนาทซอมแซมรกษาทรพยตามวรรคแรก ซงตดอยกบทดนแทนบคคลทไดใชสทธในการครอบครองหรอเจาของ หรอผซงตองซอมแซม รกษาทรพยตามวรรคแรกนน โดยอาศยสทธเกบกนทเขามอย จะตองรบผดในความเสยหายใด ๆ อนเกดจากโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนในทานองเดยว กบผเปนเจาของตามวรรคหนง เจาของทรพยตามวรรคแรกคนกอนจาตองรบผดในความเสยหายนน ถาความเสยหายนนไดเกดขนภายในหนงปหลงจากสทธของเขาไดระงบไป เวนแต ในระหวางทเปนเจาของเขาไดใชความระมดระวงตามสมควรแลว หรอเจาของคนตอสามารถปดปองมใหเกดความเสยหายนนได หากไดใชความระมดระวงเชนวานน บทบญญตทกลาวมาในสามวรรคกอนนน ใหใชบงคบไดตลอดถงความบกพรองในการปลกหรอการคาจนหรอการบารงรกษาตนไมหรอกอไผ ไมเพยง- พอดวย



ในกรณทกลาวมาในสวรรคขางตนนน ถายงมผอนอกทตองรบผดชอบในการกอใหเกดเสยหายนนดวย บคคลทไดใชสทธในการครอบครองหรอเจาของจะใชสทธไลเบยเอาแกผนนตามสวนแหงความผดกได”



เอกสารอางอง กรมรางกฎหมาย. (2533). อทธาหรณสาหรบประมวลกฎหมายแพงและ พาณชย บรรพ 1-2 พ.ศ. 2468 ฉบบรางกฎหมาย เนองในโอกาส ครบรอบ 100 ป พระยามานวราชเสว 18 กนยายน 2533. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยกรงเทพ. จด เศรษฐบตร. (2553). หลกกฎหมายแพงลกษณะละเมด. (พมพครงท 7).

กรงเทพฯ: โครงการตาราและเอกสารประกอบการสอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

จตต ตงศภทย. (2526). คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 2 วาดวยมลแหงหน. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: เรอนแกวการพมพ. ประจกษ พทธสมบต. (2548). ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะละเมด จดการงานนองสง ลาภมควรได. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: มสมบตการพมพ. พจน ปษปาคม. (2525). คาบรรยายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยละเมด. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: กรงสยามการพมพ. . (2510). ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะ ละเมด

(ไทย ญปน เยอรมน และฝรงเศส). กรงเทพฯ: โรงพมพสานกทาเนยบนายกรฐมนตร.

ไพจตร ปญญพนธ. (2546). คาสอนชนปรญญาโท: กฎหมายเปรยบเทยบ ไทยกบประมวลกฎหมายนานาประเทศ ภาค 1 ความทวไป และภาค 2 ลกษณะละเมด. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: วญชน. ศกด สนองชาต. (2551). คาอธบายโดยยอประมวลกฎหมายแพงและ พาณชย วาดวยละเมดและความรบผดทางละเมด ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539. (พมพครงท 8). กรงเทพฯ: นตบรรณการ.



ศนนทกรณ (จาป) โสตถพนธ. (2552). คาอธบายกฎหมายลกษณะละเมด จดการงานนองสงลาภมควรได. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: วญชน. สษม ศภนตย. (2553). คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะละเมด. (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: นตบรรณการ. เสนย ปราโมทย, ม.ร.ว. (2479). กฎหมายองกฤษวาดวยลกษณะสญญา และละเมด. กรงเทพฯ: สวรรณศร. Cachard, Henry. (1993). The French Civil Code. London: Stevens and Sons. Chung-Hui Wang. (1907). The German Civil Code. London: stevens and sons Dam, C.C. van. (2006). European tort law. Oxford: oxford University De Becker, J.E. (1909). Annotatted Civil Code of Japan. London: Butterworths & Co., ii and 12 Bell Yard, Temple Bar Law Publishers, Yokohama: Kelly & Walsh, Limited and at Hongkong-Shanghai – Singapore. Youngs, Raymond. (2007). English, Fernch and German Comparative Law. (2 nd ed). London: Routledge - Cavendish.


พระเจาเหา กบการเปนพระปฐมกษตรยไตและจน The King Hao: The Primary King of the Tai and China Majesty

พรชย เจดามาน4

1 Pornchai Jedaman

บทคดยอ บทความน เปนสรปของรายงานเบองตนการวจย ตามเอกสารอางองได

ศกษาการเกดอารยธรรม และวฒนธรรม ปฐมกษตรย หรอผนา ของชนกลมไตและจน ซงเปนการศกษา ทางทฤษฏและไดผลสรป ในการทจะนาไปเปนองคความรฐานราก เพอการศกษาตอไป

กอนทจนจะเขามาครอบครองดนแดนทเปนประเทศจนปจจบนน เดมดนแดนน มชนเผาตาง ๆ ทมอานาจปกครองหลกอย 3 ชนเผา คอ ไทย ทเบต และมองโกเลยน ทง 3 เผาน ปกครองจนเกดเปนวฒนธรรมและอารยธรรมทสง ชนเผาทง 3 เผาไทย (ไต) เปนเผาทมอานาจ มวฒนธรรม และอารยธรรมสงทสด เมอจน เขายดครองดนแดนน ยงรบวฒนธรรมตางๆของเผาไทย (ไต) นาไปใชเปนวฒนธรรมของจน โดยเฉพาะอารยธรรมทางดานจตภาพ อารยธรรมไทย(ไต) มความเจรญรงเรอง และแขงแกรงกวาเผาอน ๆ และจนยงรบเอาพระเจาแผนดนของไทย เปนกษตรยพระองคแรก คอ “พระเจาเหา” เมอจนเขามาปกครองดนแดนทเปนของไทยกก หรอเผาไทย จงไดบนทกเปนพงศาวดาร เรมแตพระเจาเสยวเหา พระองคทรงเปนพระราชโอรสองคท 2 ในพระเจาหวางต พระราชวงคท 1 ปฐมกษตรยของจน อนประสตแตพระนางซเลงสพระมเหส มพนองรวม 3 พระองค คอ ชงอ พระเจาเหา และหลงเมยว ครองราชย ระหวาง 2054 – 1971 กอนพทธศกราช ทรงเปนตน

1 นกวชาการอสระ



ตระกลชนชาวไทย (ไต) ลกหลานภายหลงจากจนเขาปกครอง กลายเปนชาวดอยไปในมณฑลฮนาน กวางตง กวางส กยจว เสฉวน และหยนนาน ชนชาวจนไดพบในสมยราชวงศฮน สมยพระเจาเหา จดเปนปฐมยคการตงอาณาจกรจน เรยกวา ยคฮองเตอ (พระเจาหวงต) กอนพทธศกราช 2158-2000 ป ชาวจนนบ พระเจาเหา เปนปฐมบรรพบรษของจน จนปจจบนน ซงมอานาจและบารมในทกมต และทกดาน กลาวคอ

1. เทพแหงการสงครามและนกรบผกลา เปนกษตรยสาคญในการสงครามและการสรางความเจรญรงเรองในยคแรกของจน

2. จอมเทพแหงเซยน จนไดกลาวยกยองพระเจาเสยวเหาวา เมอพระองคสวรรคต ไดเปน เทพ(เซยน) แหงสวรรค ดวยบญบารมของพระองคทสงสมมา ตอมาจงไดรบการยกขนเปนจอมเทพทงหลาย คอ “เงกเซยนฮองเต”

3. สวามเทพธดาผาไหม จนเปนชาตแรกทพบการสาวไหมจากรงไหม 4. เทพแหงวทยาการ เปนนกวทยาการแขนงตาง ๆ ทาใหอาณาจกรเจรญ

รงเรองถงขดสด

คาสาคญ: พระเจาเหา, ลทธประเพณจน, ความสมพนธไทย – จน, พงศาวดารจน, วฒนธรรมไต – จน

Abstract This article is a summary account of the documentary research. It concerns on the occurrence of culture and civilization including the king of the Tai and Chinese group by the theory to knowledge foundation for the further studies. Before, the Chinese come into occupy the resent territory how, there are 3 originally group of peoples as; Tai, Tibet and Moungoleay.

The King Hao is the second Prince reigned in 2,045 B.E. and pass away 1,971 B.E. King Hao is the First Thai ancestry. The history of China the ancestry ‘s Hao to got the name “Thai” for his Royal. King Hao has influences and in prestige of every side were to follow as; 1. The battle god and the brave fighter.



2. The god is immortal of Chinese stories. 3. The goodness of silkworm. 4. The goodness of science to create.

Keyword: The King Hao, Chinese ideology tradition, Relation of Thai – Chinese, Tai - Chinese culture.

บทนา การศกษาเรองราวกอนประวตศาสตร อยบนพนฐานทางความคดทวา “ไมไดอยบนพนดน หรออยใตดน, ไมไดอยทหองสมด หรออยททงนา, ไมไดอยทปากกา หรออยทจอบ ไมไดอยทสารคด หรออยทวตถ” เรองราวกอนประวต- ศาสตร จะมมาไดในแนวทางดงกลาวน ขอทไดแลวนามาเสนอเปนสาร จงมใชคาตอบวา “ใช หรอ ไมใช” “ถกหรอผด หรอ 1+1 = 2” เสมอไป กอนทจนจะเขามาครอบครองดนแดนทเปนประเทศจนปจจบนน เดมดนแดนแหงนมชนเผาตาง ๆ ททรงอานาจปกครองหลกอย 3 ชนเผา (ลขต ฮนตระกล, 2506)

คอ ไทย ทเบต และมองโกเลยน ชนทง 3 เผาน ปกครองดนแดนแถบนมายาวนาน จนกอเกดเปนวฒนธรรม และอารยธรรมทสง ในบรรดาชนเผาทง 3 ทปกครอง เผาไทย (ไต) เปนเผาทมอานาจ มอทธพล มวฒนธรรมและอารย-ธรรมสงทสด ทงนเหนไดจากเมอจนเขายดครองดนแดนน จนยงรบวฒนธรรมของเผาไทยนาไปใชเปนวฒนธรรมของจนดวย โดยเฉพาะอยางยงอารยธรรมทางดานจตภาพ (จานง ทองประเสรฐ, 2530) การทจนยอมรบวฒนธรรมของไทยไวเปนของตน แสดงวา อารยธรรมไทยมความเจรญรงเรองและแขงแกรงกวาเผาอน ๆ พรอมกนนน จนยงรบเอาพระเจาแผนดนของไทยเปนกษตรยของจน คอ “พระเจาเสยวเหา”



พระเจาเหาใหญ

พระเจาเหาใหญ หรอพอขนไทเหา (ไท แปลวา ใหญ) นบเปนปฐมกษตรยของชนเผาไทย โดยมความปรากฏในตานานจนกลาวถงแวนแควนแดนดน ณ บรเวณกลมแมนา “หวาย” วาประมาณ 25 ศตวรรษกอนพทธศกราช บรเวณนเปนแวนแควนไทยกก คอ ประเทศไทย บางกเรยกวา “อไทย”โดยยดเอาภเขา “ก” เปนหลกเมอง มพอบานพอเมองครอบครองแผนดนนเปนหลกฐาน ครงนน เจาหญงอไทยองคหนงนามวา “จอมหญง” ไดพาบรวารไปเลนปา ไปพบรอยเทาคนขนาดใหญ นางจงเอาสองเทาของนางเทยบลงบนรอยเทานน บงเกดอศจรรยเปนสายรงพนรอบตวนาง เสยวซานไปทววรกาย เมอกลบจากเลนปาแลวพระนางกทรงครรภถง 16 เดอน จงคลอดเปนบตรชาย เมอประมาณ 2415 ปกอนพทธศกราช ฝายกมารเมอโตขนมรปทรงงดงามลาสน มพละกาลงมาก เฉลยวฉลาดปฏภาณวองไว เรยนรวชาพยากรณดนฟาอากาศ เปนทนยมเคารพรกใครของไพรฟาประชาชนทวไป เมอประชนมได 16 พรรษากไดไปครองเมองอไทย อนเปนเมองลกหลวง จนกระทงประชนมได 36 พรรษา ราษฎรเหนดเหนชอบยกขนเปนพอเมองเรองนามวา “พอขนไทเหา” หรอ พระเจาเหาใหญ

พอขนไทเหา เสวยราชแลวโปรดใหยายราชธานจากบรเวณลมนาหวาย ไปตงใหมท “ตาบลออนค”อยเลยปากแมนาหวาย ซงทะลออกแมนาเหลอง ไปทางฝงขวาทศตะวนออก แลวให “เสาเตยน” นองชายของมารดาไปเปนขาหลวงปกครองเมองอไทย พระเจาไทเหา ไดขยายอาณาเขตแผอานภาพ ไปทางทศตะวนออก โดยทงเมอง “ลง” ซงเปนไทยบรเวณตนแมนาหวาย ทางตะวนตกไวและทงเมองปา เมองจก ซงเปนไทยบรเวณลมแมนากาหลง ทางทศใตไว มงหนาแผอาณาจกรไปทางทศตะวนออกจนมอาณาเขตจดทะเลเหลอง เลยบฝงมหาสมทรแปซฟกลงไปทางใต พระเจาไทเหา พระองคทรงปกครองประเทศตามจารตประเพณตามทมมาแตเกากอน และมสวนเปลยนแปลงเพมเตมบาง (จานง ทองประเสรฐ, 2530)



กรณยกจพระเจาไทเหา

พระเจาไทเหา ทรงราชกจในรชกาลของพระองค (ลขต ฮนตระกล, 2506) ดงน 1. จดแบงแวนแควนแดนดนเปน 4 แควน ใหมขาหลวงปกครองแควนละคน เพอบารงสขบรรเทาทกขราษฎร และใหมลกขนปรกษาซายขวา 2. สอนใหราษฎรเรยนรเพาะปลกขาวกลา ใหรเกบเกยว ส ฝด บด ตา และหงหาเปนอาหาร 3. สรางตาราหนงสอแทนการขดเขยนเครองหมาย แทนการผกขดเชอกเปนเครองหมาย 4. สรางตาหรบโหร ตาราดาว และทาปฏทนจายแจกแกราษฎร 5. สอนใหราษฎรเลยงสตวไวเซนสงเวยผป ยา ตา ยาย บารงพชพนธไวเปนประจาบาน 6. สรางเครองจบสตวนา ชอน แห อวน เปนตน จากดชองตาถหางพอเหมาะกบขนาดสตวทจะลาจบ 7. จดประเพณเรองบาวสาวเปนผวเมยกน ใหมผเฒาผแกลกนงเปนพยานใหฝายชายขอสหญงแตพอแม หรอผปกครอง เพอมอบของขวญหมนไว แลวทาการผกขวญใหบาวสาวเปนผวเมยภายหลง 8. สรางสงบรรเลงเพลงมสณฐานกลวงตนกลม ปลายเปนสเหลยม มขาตง มสายสาหรบดด 5 สาย ใหชอวาขม ตวขมนนยาวประมาณ 72 นว จะเหนวาพระเจาไทเหา พระองคทรงเปนทงนกการทหาร นกการปกครอง นกการศกษา นกดนตร ทาใหอาณาจกรของพระองคเจรญรงเรองอยางยง นบไดเปนปฐมมหาราชแหงชาตไทยโดยแท พระเจาไทเหาไมมพระโอรส ธดา ครนสวรรคตแลว บรรดาลกขนพรอมดวยไพรบานพลเมองประชมเชญนาง “ออส” ซงมศกดเปนนองสาว ขนครองราชยปกครองบานเมองตอมา จนสนชพจต พอขนเหยม ซงเปนลกของนาชายของพระเจาไทเหาจงขนครองราชยสบตอ และมกษตรยปกครองตอมารวม 12 พระองค นบได 115 ป



พระเจาไทเหา นบเปนปฐมกษตรย “ไต” ทครองอาณาจกรไทยกก หรอ “ไตมง” หรอ “ไตหาว” ซงภายหลงจนเรยกพระองควา “พระเจาไทเฮาส” บางวาครองราชยกอนพทธศกราช 2500 ป คาไท หรอไต แปลวา ใหญ, เหา แปลวา ทองฟา หรอทวางเปลา ไทเหา จงหมายถง “กษตรยผใหญใหญจากฟากฟา” หรอ “เจาฟา” หรอ “เจาฮว” ในภาษาจน (สมคร บรวาส, 2507) พระเจาเหา พระเจาไทเหา หรอ พระเจาเหาใหญ ดงทกลาวมา ปรากฏอยในตานานของจนเมอประมาณ 2500 ป กอนพทธศกราชเปนตนมา เมอจนเขามาปกครองดนแดนทเปนของไทยกก หรอเผาไทย จงไดบนทกเปนพงศาวดาร และพงศาวดารจนน ไดบนทกเรมแตพระเจาเหา หรอพระเจาเหานอยดงความวา “พระเจาเหา เปนโอรสองคท 2 ของพระเจาหวางต พระราชวงคท 1 ปฐมกษตรยของจนอนประสตแตพระนางซเลงส พระมเหส มพนองรวม 3 พระองค คอ ชงอ พระเจาเหา และหลงเมยว พระเจาเสยวเหาครองราชยระหวาง 2054 – 1971 กอนพทธศกราช พระองคทรงเปนตนตระกลชนชาวไทย – ไทย ซงลกหลานในภายหลงจากจนเขาปกครอง กกลายเปนชาวดอยไปในมณฑลฮนาน กวางตง กวางส กยจว เสฉวน และหยนนาน ซงชนชาวจนไดพบชาวดอยนในสมย

ราชวงศฮน (ลขต ฮนตระกล, 2506) จากขอความน แสดงใหเหนวา ชนเผาไทยเคยเปนชาตทยงใหญมาแตอดตกอนจน มวฒนธรรมและอารยะธรรมทสงสงกวาจน ทเขามามอานาจภายหลง จนใหเกยรตยอมรบเผาไทยมากกวาชนเผาอน ๆ โดยยอมรบนบถอพระเจาเสยวเหา ซงเปนกษตรยไทยเปนกษตรยในพงศาวดารจนดวย เพราะเมอจนเขามาสดนแดนแหงน ดนแดนนเปนของเผาไทย และจนกมาอยในความปกครองของเผาไทย ในระยะเรมตน แตเมอจนมกาลงเขมแขงขน จงไดปกครองดนแดนของไทยน ไปเปนของจน โดยนบเอาพระเจาเสยวเหา เปนปฐมกษตรยของตนโดยปรยาย และรบเอาวฒนธรรมทกอยางของไทยเปนของตนไปดวย



เอดเวรด เอช. ชาเฟอร (Edward Hetzel Schafer, 1967) ไดเขยนไวในหนงสอชอ “จนโบราณ (Ancient China) ตอนหนงวา” อารยธรรมจน ทเกยวกบจตใจและจนตนาการสวนมาก ซงพวกเราในปจจบนนคดวาเปนแบบจนนน ความจรงไดกาเนดมาจากประชาชนคนไทยเดมทางใต จากประชาชนชาวทเบตทางตะวนตก และจากประชาชนชาว มองโกเลยน เดมทางเหนอ” การทไทยเราตองอพยพหนลงมาทางใตนน คงไมใชวาจนเกงกวาไทย แตอาจเปนเพราะคนจนมจานวนมากกวาไทย เราสในดานกาลงคนไมไดจงตองถอย รนมา คนไทยพวกทเหนวาจนมอานาจขนมา กอาจประจบประแจงจน แตงตวแบบจน พดภาษาจน เหยยดภาษาไทยลงไป ในทสดกถกจนกลนหมด เพราะเมอคนไทยพดไทยไมได แถมพดแตภาษาจน แตงกายแบบจน และอาจแตงงานกบคนจนดวย ในทสดกถกกลนเปนจนไปอยางสนเชง สวนพวกทยงรกความเปนไทย ทะนงในศกดศรของความเปนไทย เพราะไทยมวฒนธรรมและอารยะธรรมสงกวาจน ไมยอมประจบประแจงจน ไมยอมโอนออนใหจน กตองหลบหนไปตามปา ภเขา ตงตวเปนอสระ คอยรบพงกบจนเมอมโอกาส บางครงกสามารถตงตวเปนใหญได ยงรกวฒนธรรมไทย ยงแตงตวแบบไทย และยงพดภาษาไทยอย พวกนยงคงความเปนไทยไดตลอดมาจนถงทกวนน ซงกปรากฏวาเวลาน ยงมคนไทยทพดไทย ภาคภมใจในความเปนไทยของตน อยในดนแดนทเปนประเทศ จนปจจบน อกหลายสบลานคน ดงท ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช ไดไปเยยมเยยนคนไทย และไดรบการตอนรบขบสจากคนไทยทนนอยางคบคง และทาใหบรรยากาศคลาย ๆ อยในทามกลางแหงญาตสนท มตรสหายทมความรกความสนทสนมกนอยางแนนแฟน (คกฤทธ ปราโมช, 2518)

อานาจบารมพระเจาเหามหาราชผยงใหญ พระเจาเหา มการเรยกขานหลายพระนาม โดยสาเนยงตางกนออกไป เชน พระเจาองต องต องต องต ฮวงต หวงต หวงฮวงต ชวยหยวน จนเรยกพระองควา “ฮงตฮองเต” (จกรพรรดเหลอง) พระเจาอง หรอ องต ในภาษาไทย “อง” เปนสตวชนดหนง คลายกบกบ จะสงเสยงรองเมอจะมฝนตก เปนเครองหมายของความอดมสมบรณ คนโบราณถอวาเมอใดไดยนเสยงองรอง หมายถง



ความสมบรณจะเกดขน (สมคร บรวาส, 2507) สมยพระเจาชาง (จนเรยกซาง) ไดขดคนพบกลองมโหระทกสมฤทธ ทาใหเปนรปตวองดวย (จานง ทองประเสรฐ, 2530) ในสมยพระเจาเหา จดเปนปฐมยคของการตงอาณาจกรจน เรยกวายคฮองเตอ (พระเจาหวงต) (สมคร บรวาส, 2507) กอนพทธศกราช 2158-2000 ป ชาวจนจงนบพระเจาเสยวเหาเปนปฐมบรรพบรษของจนจนปจจบนน อานาจบารมพระเจาเหา มในทกดาน กลาวคอ 1. เทพแหงการสงครามและนกรบผกลา พระเจาเหา เปนกษตรยสาคญในการสงครามและการสรางความเจรญรงเรอง ในยคแรกของจน จนเกดเปนตานานคมภรประวตศาสตร ในลกษณะเทพปการณมหรอเทพนยาย พระเจาเหาชาวจนไดจดขนเปนเทพองคหนง โดยความวา เทพเจาองต (พระเจาเสยวเหา) มฉายานามวา “ฮงงวง” พระนามแหงเทพวา “เทพเจาองตแชก” (ซนจ) (สมคร บรวาส, 2507) พระองคทรงเปนผนาของเหลาชนเผาตาง ๆ บรเวณลมแมนาองฮอ (แมนาฮวงโห) หรอแมนาเหลอง แถบมณฑลสานซ ทางตะวนตกของจนปจจบน พระองคทรงปราบปรามพวกขบถ และแผขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวาง ทรงทาสงครามชนะชนเผาซอว (ซโหยว) ดวยพระปรชาสามารถทางเทคโนโลยจากการใชเขมทศนาทาง ตอมาพระองคไดยายเมองใหม มเมอง “เชยงเจง” เปนศนยกลาง แผนดนของพระองคกวางขวางมาก กนอาณาเขตไปถงกวางตง กวางส และลงมาถงเชยงขน (เชยงซน) ในยนาน ความกวางใหญของอาณาจกรจาตองแบงออกเปน 12 แควน ตามหลก 12 นกษตร ตามคมภรมหาจกรพรรดราช โดยใชราชบตรไปปกครองแควนตาง ๆ เหลานน เมอพระเจาเหา รวบรวมเมองตาง ๆ เขาเปนอนหนงอนเดยวกน ประชากร ในเขตปกครอง ไดกลายเปน “ชนชาตหว” พระองคทรงมพระชนมถง 100 พรรษา เสดจสวรรคต ณ เกงซว (จนซาน) ปจจบนคอเมอง “องเลงกย” (หวงหลนเสยน) ในมณฑลเฮยบไซ (ซานซ) พระองคไดกลายเปนบรรพบรษของชนชาตฮน ตอมาจนยกยองเปนบรรพบรษผใหกาเนดประเทศจนปจจบน ดวยเหตน ผคนทงหลายมกจะเรยกประชาชาตจนวา “เหยยนหวงจอซน” ซงแปลวา “ลกหลานของพระเจาหวงต” (จานง ทองประเสรฐ, 2530) มาจนปจจบน เมอพระเจาเหา สวรรคต มกษตรย



ปกครองตอมาอก 1 ประองค รวมเปนระยะเวลาแหงราชวงศ 93 ป โดยมเครองหมายราชวงศ เปนรปอง ทาดวยสมฤทธ โดยขดพบเครองหมายราชวงศนในภายหลง อนงในยคพระเจาเสยวเหา คาวา “ชาวตงหรอชาวจน” ยงไมปรากฏขนในประวตศาสตรโลก 2. จอมเทพแหงเซยน จนไดกลาวยกยองพระเจาเสยวเหาวา เมอพระองคสวรรคต ไดเปนเทพ (เซยน) แหงสวรรค ดวยบญบารมของพระองคทสงสมมา ตอมาจงไดรบการยกขนเปนจอมเทพทงหลาย คอ “เงกเซยนฮองเต” 3. สวามเทพธดาผาไหม สนนษฐานกนวา จนเปนชาตแรกทพบการสาวไหมจากรงไหม เมอประมาณ 4,700 ปมาแลว โดยมตานานมาหลายทาง ดงน เทพเจาแหงไหม (Goodness of silkworm) ไดสงเสนไหมสขาวเงนลงมาถวายจกรพรรดฮวงต (พระเจาเสยวเหา) เพอรวมฉลองในวโรกาสทพระองคทรงชนะเหนอขาศก ตอมาเสนใยไหมนนไดนามาทอเปนอาภรณอนงดงาม บางตานานกลาววา พระนางไลซ มเหสของพระเจาเสยวเหา พระนางสนพระทยเกยวกบการทอผา วนหนงพระนางเกดประชวร นางสนมจงไปหาผลไมแลวกลบมาพรอมกบผลไมสขาวเลก ๆ (รงไหม) แตผลไมนนเหนยวทสด พระนางทรงเคยวเสวยไมได นางสนมจงนาไปตมมาถวาย พระนางทรงประหลาดใจมากเมอผลไมนนสามารถดงออกเปนเสนใยสขาวละเอยดเงางาม จากนนมาจงไดใหพสกนกรไดรจกหมอนเลยงไหม เพอนาเสนใยมาทอเปนผนผา พระนางจงไดสมญาวา “เจาหญงแหงไหม” (จานง ทองประเสรฐ, 2530) บางตานานกลาววา ขณะทพระเจาเสยวเหา เสดจออกวาราชการ พระนางงวนฮย พระมเหสของพระองคทลวา วนหนงพระนางไดเสดจไปทสวนหลวง ทอดพระเนตรเหนตวหนอนหลายตวเกาะอยทตนหมอน และเหนตวหนอนชกใยพนรอบตว เมอทรงหยบขนมาพจารณา และทรงดงออกมาจะเปนเสนใยมความเหนยวมาก พระนางทรงเลยงไหมและสาวไหมทอเปนผนผาสาเรจ จนคนทงหลายถวายพระนามวา “นางพญาแหงการหตถกรรมทาไหม” (จานง ทองประเสรฐ, 2530) การทอผาไหมจงแพรกระจายไปในทตาง ๆ อนเปนตนกาเนดของเสนทาง



สายไหม (Silk Road) ในปจจบน อนง ไหมจนจะเปนไหมสขาว สวนไหมทางใต เชน ไทย ลาว เวยดนาม จะเปนไหมสเหลอง 4. เทพแหงวทยาการ พระเจาเหา นอกจากทรงเปนนกรบ นกปกครอง ยงเปนนกวทยาการแขนงตาง ๆ ทาใหอาณาจกรของพระองคเจรญรงเรองถงขดสด อาท (ลขต ฮนตระกล, 2506) 1) ทรงคดคน “ปฏทน” ขนเปนครงแรกในโลก 2) ทรงคดคน “เขมทศ” ทสามารถนามาใชในการสงครามได 3) ทรงคดคน “ตวอกษร” ขนมาใชครงแรกในทางตะวนออกไกล จากการขดคนทางโบราณคด พบวา ตวหนงสอนนเปนตวหนงสอไทยมคาใชอยกวา 3,000 คา ในปจจบนสามารถอานออกเพยง 1,000 คา 4) ทรงคดคน “ตาราทางการแพทย” การแพทยแผนจนและไทย จงไดรงเรอง ลาลก มาจนปจจบน 5) ทรงคดคนการทาโลหะสมฤทธเพอการพฒนาตาง ๆ 6) วทยาการแขนงอน ๆ อาท เครองดนตร ดาราศาสตร โหราศาสตร ฯลฯ

การสบสานรองรอย พระเจาเหาสไทยปจจบน ไทยไดอพยพจากจน เพราะหนสงครามและหนการเกณฑทหารและการเกณฑแรงงานตาง ๆ รวมทงหนอานาจของเจานายใหม ๆ ซงอาจเปนไทยไมใชจนแท ๆ ลมฟาอากาศกเชนกน ดงเชนการทมหมะเคลอนบรเวณมาทางทศใต กอาจจะเปนสาเหตใหพวกตาตารมงโกล มาปะทะไทยและไทยปะทะจนหรอไทยดวยกนทางทศตะวนออก ผลกคอ สงครามแยงพนทอยอาศย คอ ไทย มงโกล ทเบต จน และเมอไทยบางสวนหนถอยรนลงมาทางใต กอพยพมาอยทางแหลมอนโดจน คนไทยบางสวนกอยในจนตอไปภายใตกษตรยไทย แตชอเพยนเปนจน ซงอาจใชคาวา ไทยถอยรนลงมาทางใต กลาวกนวา จนซฮองเต จกรพรรดผยงใหญ กอสรางกาแพงเมองจน เปนคนไทย กาเนดจากสกล “เชยง” หรอ“เจยง” (ลขต ฮนตระกล, 2506)



การสบสานรองรอยพระเจาเสยวเหาสไทยปจจบน จะเหนไดหลายองคประกอบ อาท (สมคร บรวาส, 2507)

1. ศลปกรรมรวม ปจจบนทพพธภณฑ Cernuahi ในประเทศจน มวตถโบราณราชวงศซาง (Shang) ทมลายกนกไทยและอกษรจนกากบอย รวมทงพบภาพกนกไทย กบอกษรจนของราชวงศโจว (เจา) ในประเทศไทยกขดพบวตถโบราณหลายอยางคลายสมยโจวมาก กลายเปนวฒนธรรมไต – จน

2. การใชภาษา ภาษาทใชแตโบราณถงปจจบน ในอาณาจกรจนปจจบน มหลายชนเผาทยงใชภาษาไทยอย ดงไดกลาวแลว แมแตชอของพระเจาเหา ซงมาจากคาวา หาว ภาษาไทยปจจบนกยงใชคาวาหาว แปลวาทองฟา เชน ใชวา เวหาหาว กษตรยไทยทกพระองคมาจากฟากฟาทงสน ราชวงศทกพระองคจะใชคาวา “เจาฟา” นนหมายถง จากเวหาหาว คาวาเจาฟา กคอ เจาหาว หรอ เจาเหา ในทกพระองค นอกจากนการขดคนพบทางโบราณคด มคาภาษาไทยตงแตพระเจาเสยวเหา คนไทยปจจบนจงตางมพอขนองคกษตรยเดยวกน คอ พระเจาเหา

3. ในสมยพระเจาทวนหยก ไดกาหนดแบบแผนตาแหนงชนสงของราชวงศ และขาราชการและกาหนดระเบยบการปกครอง โดยทรงปรบใชตามวฒนธรรมอารยธรรมไทย ดงน 3.1 จงไทย เสนาบด ยศเปนพลเอก กบ มหาอามาตยเอก เปนตาแหนงขาราชการฝายในชนสงสด

3.2 จไทย อปราช ยศเปนพลเอก วาราชการ ๒ มณฑล เปนตาแหนงฝายนอกชนสงสด

3.3 ตงไทย ปลดทลฉลอง ยศเปนพลโท กบมหาอามาตยโท 3.4 ฟไทย ผวาราชการมณฑล ยศเปนพลโท กบมหาอามาตยโท 3.5 งดไทย ผพพากษามณฑล ยศเปนมหาอามาตยตร 3.6 พวนไทย ผวาการคลงมณฑล ยศเปนมหาอามาตยตร 3.7 ดนไทย ผบญชาการทหารมณฑล ยศเปนพลตร 3.8 เตาไทย ขาหลวงภาค ยศเปนพนเอกกบอามาตยเอก วาราชการ

2 จงหวด



ในสมยราชวงศ “ชง” ตาแหนง “เตาไทย” เปนตาแหนงไทยทเลกทสด แตเรยกกนวา “หวเขาทองคา” (คอไมตองคกเขา แมแตจะเปนเสนาบด หรออปราชกตาม) จะเหนวา ตาแหนงตาง ๆ 8 ตาแหนงดงกลาว ซงลวนเปนตาแหนงสาคญ ๆ ทงสน ลวนมคาวา “ไทย” ตอทาย ขนาดตาแหนง “เตาไทย” ซงเปนตาแหนงทตาทสดในบรรดาตาแหนง 8 ตาแหนงดงกลาวนน ยงไดรบการยกยองวาเปน “หวเขาทองคา” ไดรบอภสทธในอนทจะไมตองคกเขาทาความเคารพ ไมวาทานผนนจะเปนเสนาบดหรออปราช

ในสมยพระเจาทวนหยกน ไดมการสรางอาวธ 2 คม ขนเรยกวา“ทวน” เปนอาวธประจาพระองค จงเรยกพระองควา “ทวนหยก” ซงทวนนน หากเอาดามยาวออก ใสดามสน จะกลายเปน “พระขรรค” สาหรบกษตรย หนงในเบญจราชกกธภณฑ อนเปนเครองหมายความเปนพระราชาธบด คอ “พระแสง-ขรรคชยศร” 4. วฒนธรรมการกน พวกไต – จน ชอบกนของดบ เนอดบ เลอดสด ๆ แมกระทงตบคน พวกชนกลมนนาจะเปนคนไทยเราเอง โดยเฉพาะอยางยง คนไตยวนทางภาคเหนอ คนลาวทางภาคอสาน เรากยงกนหลเลอด ลาบเลอด ลาบดบ ซงนาจะเปนพวกกนของดบมาแตสมยไคเกก ตอนแยกมาจากจนดวยคนจนชอบกนของสก 5. วฒนธรรมวถชวตไต – จน มความเปนอย ความเชออนมทมาและ ยดถอแบบเดยวกน เชน - ดานดนตร ตางมพณ ขม ขลย - ดานการนบวน เดอน ป ตางกมตาราดวน คน มสบสองนกษตร มศกเปนป สบสองปเปนหนงรอบ ปหนงมสบสองเดอน เดอนหนงมสามสบวน วนหนงมสบสองชวโมง โมงหนงมแปดเคก (สมคร บรวาส, 2507) - อาหารการกน ตางกรบประทานขาวจาว ขาวเหนยว ขาวสาล และถวงา มการใชปยบารงดน - ดานยารกษาโรค ตางกมตารบตารายาจากการใชสมนไพร - ดานความเชอ ตางกเชอในไสยศาสตร ทางศาสนาบชาไฟกบนา



- ระบบฐานนดร ตางกใชระบบ “เจา” ระบบเจาของจน (จานง ทองประเสรฐ, 2530) เรมแตสมยพระนางออส ผเปนประมขชาวไต – จน สบตอจากฮอกฮส ซงเปนราชวงศตอจากพระเจาเสยวเหา 6. ชนเผาไต ชนชาวจน ไทย มง ไทยใหญ พย เปนตน ตางสบเชอสายมาจากชนเผามองโกลอยด หรอมองโกเลยน อนม “มนษยปกกง” หรอมนษย-วานร (สมคร บรวาส, 2507) เปนตนตระกล ตอมาเมอเผาไตแยกตวจากจน ไดอพยพลงมาทางใต และตะวนออกเฉยงใตของจน เกดเปนกลมไต กระจดกระจายไปหลายกลม ตงเมองขนมานบเปนรอย ๆ เมอง ตงชอกลมตามชอเมองบาง ตามวถชวตปฏบตบาง อยางเชน ชาวลาวไทย ใชเครองประดบเปนภรอย กจะเรยกวาชาว “ภไทย” (ภภาษาจนแปลวาผมยศ) เจาไทย เชอสายราชวงศซาง มพนอง 12 คน ไดรวมกอตงอาณาจกร ตงชออาณาจกรตามชอราชวงศ วาอาณาจกรลานชาง มนครแถน (จนเรยกเทยน) เปนศนยกลาง คาวา 12 เจาไทย ตอมาเปลยนเสยงเปน 12 จไทย ภายหลงกลมไทยไดแยกยายกระจดกระจายครองเมองตาง ๆ มากมาย ทงในยนาน ทเบต ชนา กวางส กวางตง ฟนน ตงเกย เปนตน แตไตเหลานน ตางมพนฐานทางภาษาดงเดมทคลายคลงกน เพราะมาจากแหลงเดยวกน จะเพยนสาเนยงภาษาไปตามสภาพแวดลอมภายหลง อาท ไตจวง อาศยอยในมณฑลกวางสของจน ไตลอ อาศยอยแถบสบสองปนนา ภไต ไตดา ไตขาว อาศยอยในสบสองจไทย เวยดนาม และไทย ไตใหญ ไตเขน อาศยอยรฐฉาน ประเทศพมา ไตลาว อาศยอยในประเทศลาว ไตพงขาว อาศยอยในประเทศลาว ไตพงดา อาศยทางลานนาของไทย ไตอาหม ไตคาต ไตพาเก อาศยในรฐอสสม ประเทศอนเดย ไตกะได อาศย ลงทางใตแถบประเทศอนโดนเซย (สมคร บรวาส, 2507) นอกจากนน กมไตกลมนอยอน ๆ มากมาย รวมถงไตนอย อนเปนเชอสายไทยสยามในปจจบน



สรป กอนทจนจะเขามาครอบครองดนแดนทเปนประเทศจนในปจจบนนนน เดมมชนเผาทมอานาจปกครองหลกอย 3 ชนเผา คอ ไทย ทเบต และมองโกเลยน จนเกดเปนวฒนธรรมและอารยธรรมทสงในชนเผาทง 3 เผาไทย (ไต) เปนเผา ทมอานาจและมวฒนธรรมอารยธรรมสงทสด และเมอจนเขายดครองดนแดน จนยงรบวฒนธรรมตางๆของเผาไทย (ไต) นาไปใชเปนวฒนธรรมของจน โดยเฉพาะ อารยธรรมทางดานจตภาพ และจนยงรบเอาพระเจาแผนดนของไทย (ไต) เปนกษตรยพระองคแรกของจนดวย นนคอ “พระเจาเหา” เมอจนเขามาปกครองดนแดนทเปนของไทยกก หรอเผาไทย จงไดบนทกเปนพงศาวดาร พระเจาเหา เปนโอรสองคท 2 ของพระเจาหวางต พระราชวงคท 1 ปฐมกษตรยของจนอนประสตแตพระนางซเลงส พระมเหส มพนองรวม 3 พระองค คอ ชงอ พระเจาเหา และหลงเมยว ครองราชย ระหวาง 2054 – 1971 กอนพทธศกราช ทรงเปนตนตระกลชนชาวไทย (ไต) ลกหลานในภายหลงจากจนเขาปกครอง กลายเปนชาวดอยไปในมณฑลฮนาน กวางตง กวางส กยจว เสฉวน และหยนนาน ชนชาวจนไดพบในสมยราชวงศฮน พระองคจดเปนปฐมยคของการตงอาณาจกรจนเรยกวา”ยคฮองเตอ“ (พระเจาหวงต) ชาวจนนบพระเจาเหาเปนปฐมบรรพบรษของจน ซงมอานาจและบารมในทกดาน กลาวคอ 1. เทพแหงการสงครามและนกรบผกลา เปนกษตรยสาคญในการสงครามและการสรางความเจรญรงเรองในยคแรกของจน เปนผนาของเหลา ชนเผาตาง ๆ ตามบรเวณลมแมนาฮวงโห หรอแมนาเหลอง แถบมณฑลสานซ ทางตะวนตกของจน ปจจบนไดปราบปรามพวกขบถ และแผขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวางทาสงครามชนะชนเผาซอว (ซโหยว) ดวยพระปรชาสามารถทางเทคโนโลย จากการใชเขมทศนาทาง ตอมาไดยายเมองใหม มเมอง “เชยงเจง” เปนศนยกลาง มแผนดนกวางขวางมากกนอาณาเขตไปถงกวางตง กวางส และลงมาถงเชยงขน (เชยงซน) ในยนาน ความกวางใหญของอาณาจกรจาตองแบงออกเปน 12 แควน ตามหลก 12 นกษตร ตามคมภรมหาจกรพรรดราช โดยใชราชบตรไปปกครองแควนตาง ๆ



2. จอมเทพแหงเซยน ตาราของจนไดกลาวยกยองพระเจาเหาวา เมอพระองคสวรรคตไดเปนเทพ (เซยน) แหงสวรรค ดวยบญบารมของพระองคทสงสมมา ตอมาจงไดรบการยกขนเปนจอมเทพทงหลาย คอ “เงกเซยนฮองเต” 3. สวามเทพธดาผาไหม สนนษฐานกนวา จนเปนชาตแรกทพบการสาวไหมจากรงไหม เมอประมาณ 4,700 ป โดยมตานาน กลาววา พระนางไลซ มเหสสนพระทย เกยวกบการทอผา วนหนง พระนางเกดประชวร นางสนมจงไปหาผลไมแลวกลบมาพรอมกบผลไมสขาวเลก ๆ (รงไหม) แตผลไมนนเหนยวทสด พระนางทรงเคยวเสวยไมได จงนาไปตม แตผลไมนนสามารถดงออกเปน เสนใยสขาวละเอยดเงางาม จากนนจงไดใหพสกนกรไดรจกหมอนเลยงไหม เพอนาเสนใยมาทอเปนผนผา พระนางจงไดสมญาวา “เจาหญง- แหงไหม” 4. เทพแหงวทยาการ เปนนกวทยาการแขนงตาง ๆ ทาใหอาณาจกรเจรญรงเรองถงขดสด โดยทรงคดคน “ปฏทน” ขนเปนครงแรกในโลก คดคน “เขมทศ” ทสามารถนามาใชในการสงครามได คดคน “ตวอกษร” ขนมาใชครงแรกในทางตะวนออกไกล คดคน “ตาราทางการแพทย” แผนจนและไทย คดคนการทาโลหะสมฤทธเพอการพฒนาตาง ๆ รวมทง วทยาการแขนงอน ๆ อาท เครองดนตร ดาราศาสตร โหราศาสตร เปนตน ดงนน ทเราเรยกพระเจาเหา ควรจะเปนเหาไหน ดวยเหตดงทกลาวมา มทงไทเหา (เหาใหญ) และเสยวเหา (เหานอย) พระเจาไทเหาเปนบรรพบรษไทย ทปรากฏในตานานของจน ครองราชยประมาณ 2500 ปกอนพทธศกราชซงราชวงศไทเหา มกษตรยปกครอง 12 พระองค ในระยะเวลา 115 ป สวนพระเจาเสยวเหา ปรากฏในบนทกพงศาวดารของจน ครองราชยประมาณ 2045 – 1971 กอนพทธศกราช หากพจารณาอยางถองแท เมอมพระเจาเสยวเหา หรอพระเจาเหานอย ตองมพระเจาไทเหาหรอพระเจาเหาใหญ พระเจาเหานอยเปนกษตรยตระกลไตแนนอน เพราะไมมกษตรยชาตอนใดนาเอาชอกษตรยตางเชอชาตมาเปนพระนามซอนทบจากเหาใหญมาเปนเหานอย แตเมอจนนาเอาพระเจาเหานอยเปนปฐมวงศของจนดวยยอมตองยกยองกลาวถงมากกวา พระเจาเหาใหญ ซงเปนตนวงศของตระกลไตไมใชของจน



ดงนน เมอเราคนไทยเกดแตตระกลไตแท เมอจะเรยกขานสงทมมาแตยาวนาน จงนาจะมมาแต “พระเจาเหา” และหากไทยเชอสายจนดงเดมจะนบสงทมมาแตเหลากอเปนเบองตนวา มมาแต “พระเจาเหา” กไมผดแตประการใด ในบรรดาชนทง 3 เผาน ทปกครองดนแดน คนไทยคงจะเปนเผาทมอานาจ มอทธพลมากทสด ชาวจนจงไดยอมรบนบถอ “พระเจาเหา” ซงเปนกษตรยไทยใหเปนกษตรยจนดวย เปนทานองเดยวกบเมอไทยไดอพยพเขามาสดนแดนทเปนสโขทยปจจบนน เดมกเปนดนแดนทอยในอานาจของ ขอม มากอน เมอเรามาอยใหม ๆ เรากตองยอมรบอานาจของขอมไปกอน แตเมอมอานาจอทธพลมากขนเรากยดอานาจจากขอมได และตงตวเปนเอกราชในทสด ขอม กตกอยภายใตอานาจของไทย ขอน ฉนทใด กฉนทนน

เอกสารอางอง

คกฤทธ ปราโมท. (2518). คกฤทธ เปดมานไมไผ. กรงเทพฯ: สวนอกษร. จานง ทองประเสรฐ. (2530). กอเกดลทธประเพณจน. กรงเทพฯ:

ราชบณฑตยสถาน. ลขต ฮนตระกล. (2506). พงศาวดารจน. กรงเทพฯ: ไทยสวาง. สมคร บรวาส. (2507). จนโบราณ. กรงเทพฯ: มปพ. _______. (2519). วฒนธรรมไต – จน. กรงเทพฯ: แพรพทยา. _______. (2530). ความสมพนธไทย – จน. กรงเทพฯ : มปพ. _______. (2526). “พระเจาเหา”. 700 ปลายสอไทย. นครปฐม: ศนยวฒนธรรมจงหวดนครปฐม.

Edward Hetzel Schafer. (1967). The Vermilion Bird: T'ang Images of the South. Berkeley, Los Angeles: California University.


เมองคณฑ: พฒนาการทางประวตศาสตร พทธศตวรรษท 18-22 Muang Kon Tee: The History Development in the Buddhist Centuries 18th-22th

ธระวฒน แสนคา5

1 Teerawatt Sankom

บทคดยอ เมองคณฑเปนเมองโบราณรมฝงแมนาปงในเขตจงหวดกาแพงเพชร มพฒนาการทางประวตศาสตรอยในชวงประมาณพทธศตวรรษท 18-22 ไมพบรองรอย คเมองชดเจน แตชอเมองมปรากฏหลายครงในจารกสโขทยและพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา ซงแสดงใหเหนถงความสาคญของเมองคณฑไดเปนอยางด

คาสาคญ: เมองคณฑ, เมองโบราณ, พฒนาการทางประวตศาสตร

Abstract Muang Kon Tee is the ancient city located at the bank of the Ping River in Kamphaeng Phet province. The historical development of the city is in the 18th-22th Buddhist eras. The city moat has not been seen clear, but the city name has been appeared several times in the Sukhothai inscriptions, including the royal Ayudhya annals. All as mentioned indicate to the importance of Muang Kon Tee.

Keywords: Muang Kon Tee, Ancient City, History Development

1 นกวชาการอสระดานประวตศาสตร



บทนา ในเขตพนทจงหวดกาแพงเพชรไดเปนทตงของเมองโบราณหลายเมอง เชน เมองกาแพงเพชร เมองนครชม เมองไตรตรงษ เมองบางพาน เมองคณฑ เปนตน ซงแตละเมองลวนแตมความสาคญทางประวตศาสตร โดยเฉพาะอยางยงประวตศาสตรทองถนในลมนาปง จงหวดกาแพงเพชร

เมองคณฑเปนเมองโบราณเมองหนง ทปรากฏชอทงในจารกสมย สโขทยและพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา ซงมพฒนาการทางประวตศาสตรทนาสนใจ แตยงไมไดรบการศกษาคนควาอยางเปนระบบระเบยบตามวธการทางประวตศาสตรเทาใดนก ในบทความนผเขยนจงทาการศกษาพฒนาการทางประวตศาสตรของชมชนโบราณเมองคณฑ ในชวงเวลาตงแตพทธศตวรรษท 18-22 ซงสนนษฐานวาเปนชวงเวลาทชมชนโบราณแหงนผคนอาศยอยและมความเจรญรงเรอง โดยอาศยหลกฐานจากจารก พระราชพงศาวดาร และเอกสารทเกยวของโดยอาศยบรบททางดานการเมองการปกครอง ศาสนา คตความเชอ การคาและคมนาคมมาในชวงเวลาดงกลาว รวมทง ประสบการณจากการลงพนทศกษาภาคสนามของผเขยนรวมในการพจารณา ขอมลทวไปเกยวกบเมองคณฑ ชมชนโบราณเมองคณฑ อยรมฝงแมนาปงทางดานทศตะวนออกในเขตพนทตาบลคณฑ อาเภอเมองกาแพงเพชร จงหวดกาแพงเพชร บรเวณเมองไมปรากฏรองรอยคนาคนดนชดเจนเหมอนกบเมองโบราณอนทอยใกลเคยงและรวมสมยกน แตมการพบวดโบราณและโคกเนนดนทมเศษภาชนะดนเผาแบบธรรมดา แบบเผาแกรง และแบบเคลอบหลายแหง (ศรศกร วลลโภดม, 2552, หนา 380) เมองคณฑปรากฏชอในจารกพอขนรามคาแหง ทจารกเมอ พ.ศ.1835 ไดกลาวถงอาณาเขตของอาณาจกรสโขทย มความตอนหนงวา “...มเมองกวางชางหลาย ปราบเบองตะวนออก รอดสรลวง สองแคว ลมบาจาย สคา เทาฝง



ของเถงเวยงจนทนเวยงคาเปนทแลว เบองหวนอน รอดคนท พระบาง แพรก สพรรณภม ราชบร เพชรบร ศรธรรมราช ฝงทะเลสมทร เปนทแลว...” (กรม-ศลปากร, 2548, หนา 51) จากการวางตาแหนงชอเมองโบราณทกลาวถงในจารกของนกอานจารก นกประวตศาสตรและนกโบราณคด เทยบกบรองรอยเมองโบราณทพบตามทศทระบไว ทาใหไดขอสนนษฐานวา เมองคนทนาจะหมายถงเมองโบราณทพบในเขตบานโคน ตาบลคณฑ อาเภอเมองกาแพงเพชร ชอเมองคนทในจารก พอขนรามคาแหง ซงมการอานใหมนนจารกวา “คนท” แตในอดตมการอานจารกแลวเขยนวา “คณฑ” จงทาใหชอ “คณฑ” เปนทเขาใจและใชเปนชอตาบลคณฑอยางเปนทางการมาจนถงปจจบน (ธระวฒน แสนคา, 2554 ก, หนา 67) และกอนหนานนในป พ.ศ.2450 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจา- อยหว รชกาลท 6 เมอครงดารงพระราชอสรยยศสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร ไดเสดจประพาสหวเมองเหนอและพระราชนพนธหนงสอเรองเทยวเมองพระรวง พระองคเสดจมาพบรองรอยชมชนโบราณและโบราณสถานทวดกาทง ในเขตบานโคน เมองกาแพงเพชร ซงสมเดจกรมพระยาดารง-ราชานภาพไดอาศยขอมลในพระราชนพนธแลวทรงสนนษฐานวา ชมชนโบราณทบานโคนคอ เมองคนท ในจารกพอขนรามคาแหง เพราะชอบานโคนกบเมองคนทกเปนไปในทางสอดคลองกน (พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2526, หนา 10) ภายในบรเวณชมชนโบราณเมองคณฑมการพบรองรอยของโบราณ- สถาน ซงนาจะวดโบราณทงสน 4 แหง ไดแก วดชางแกว วดทาชย วดกาทง และวดปราสาท (องคการบรหารสวนตาบลคณฑ, 2553, หนา 4) ประวตศาสตรพนทเมองคณฑกอนพทธศตวรรษท 18 กอนพทธศตวรรษท 18 ไมปรากฏหลกฐานชดเจนในบรเวณพนทตาบลคณฑเกยวกบการเกดขนของชมชนโบราณเมองคณฑ แตบรเวณลมนาปง



ใกลเคยงกบเมองคณฑ คอบรเวณชมชนโบราณเมองไตรตรงษทางฝงตะวนตกเหนอเมองคณฑขนไปเลกนอย ปรากฏรองรอยของคนา-คนดน และโบราณวตถ อนๆ เชน ลกปดแกว ตะเกยงดนเผาแบบอนเดยและชนสวนภาชนะดนเผาแบบไมเคลอบ เปนตน ซงหลกฐานเหลานมกาหนดอายอยในวฒนธรรมสมยทวารวด (พทธศตวรรษท 12-16) (กรมศลปากร, 2546, หนา 134) และในหนงสอชนกาลมาลปกรณ ซงแตงโดยพระรตนปญญาเถระ พระภกษชาวเมองเชยงใหม ไดแตงขนไวเปนภาษาบาล เมอระหวาง พ.ศ.2060 -2071 ตอมาไดรบการแปลเปนภาษาไทยในสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอด-ฟาจฬาโลก (รชกาลท 1) สวนฉบบทใชศกษากนในปจจบนน เปนผลงานการแปลของศาสตราจารย ร.ต.ท.แสง มนวทร สาหรบเนอหาในหนงสอชนกาลมาลปกรณนน ผแตงมการนาเสนอเรองราวพทธประวต การแบงพระบรมธาต การเผยแผพระพทธศาสนามายงดนแดนประเทศไทย พนทตาง ๆ ในเนอหาสวนใหญจะอยในดนแดนลานนา นอกจากนยงไดกลาวถงเรองราวเกยวกบสถานท บคคล บานเมองและเหตการณตาง ๆ หลายเหตการณ จงทาใหหนงสอเลมนกลายไปเปนเอกสารประวตศาสตรทสาคญชนหนงของลานนาดวย ในหนงสอเลมนไดกลาวถงพระราชประวตของพระมหากษตรยแหงเมองสโขทยพระองคหนง ททรงพระนามวาโรจนราช หรอพระเจารวง วา “ทตาบลบานโค ยงมชายคนหนงรปงาม มกาลงมาก ทองเทยวอยในปา มนางเทพธดาองคหนง เหนชายคนนนแลว ใครจะรวมสงวาสดวย จงแสดงมารยาหญง ชายคนนนกรวมสงวาสกบนางเทพธดาองคนน เนองจากการรวมสงวาสของเขาทงสองนน จงเกดบตรชายคนหนง และบตรชายคนนนมกาลงมาก รปงาม เพราะฉะนน ชาวบานทงปวงจงพรอมใจกนทาราชาภเษกบตรชายคนนน บตรชายซงครองราชสมบตในเมองสโขทยนน ปรากฏพระนามในครงนนวา โรจนราช ภายหลงปรากฏพระนามวา พระเจาลวง” (แสง มนวทร, แปล, 2515, หนา 112-113) สาหรบพระนามพระเจาลวงนกคอ พระเจารวงหรอพระรวง จากเนอความ ในหนงสอชนกาลมาลปกรณตอนน ศาสตราจารย ร.ต.ท.แสง มนวทร ไดสนนษฐาน



ไวในเชงอรรถทายหนาวา “โรจนราช” หรอ “พระรวง” ตรงนหมายถงพอขน-บางกลางทาว (หรอพอขนบางกลางหาว) ปฐมกษตรยราชวงศพระรวงหรอราชวงศสโขทย ในศลาจารกเรยกวา ศรอนทราทตย ซงเปนพระราชบดาของพอขนรามคาแหง และตอมาคาวา ลวง กลายเปน รวง คอ พระรวง สวน “ตาบลบานโค” ซงบานเมองนวาสสถานเดมของพระรวงพระองคน ศาสตราจารย ร.ต.ท.แสง มนวทร ไดแสดงความเหนเปนเชงอรรถไววา “บานโค อาจเปน บานโคน จงหวดกาแพงเพชร” (แสง มนวทร, แปล, 2515, หนา 112) จงทาใหเปนทเขาใจกนวา ชมชนโบราณทบานโคนหรอตาบลคณฑในปจจบนคอ บานเมองเดมของพระรวงหรอ “พอขนศรอนทราทตย” ผทรงเปนพระปฐมบรมกษตรยแหงกรงสโขทยและมมากอนการสถาปนาอาณาจกรสโขทย (องคการบรหารสวนตาบลคณฑ, 2553, หนา 15-19) การยดถอขอมลการสนนษฐานดงกลาวไดนามาซงความภาคภมใจอยางยงของชาวตาบลคณฑในปจจบน และผลจากการสบคนประวตศาสตรทองถนของอาจารยสนต อภยราช และอาจารยรงเรอง สอนช ผรในทองถน ทมเนอหาและเหตผลนาเชอถอยง ทาใหชาวตาบลคณฑเชอมนมากยงขน จนเปนเหตผลสาคญทหนวยงานทงภาครฐและเอกชนในจงหวดกาแพงเพชร ตางกมความเหนพองตองกนสรางพระบรมราชานสาวรยของพอขนศรอนทรา-ทตย ขนประดษฐานภายในทวดปราสาท ซงเปนวดโบราณเกาแกของชมชนบานโคน (ธระวฒน แสนคา, 2554 ก,หนา 68)



เมองคณฑภายใตอานาจรฐสโขทย (พทธศตวรรษท 18 ถงกลางพทธศตวรรษท 20) ผเขยนสนนษฐานวา ชมชนโบราณเมองคณฑนาจะเกดเปนบานเปนเมองขนในชวงพทธศตวรรษท 18 ดวยเหตผลการขยายตวทางการคาเขามาในเขตแมนาใหญตอนในของภาคพนทวปเหมอนกบเมองโบราณอนๆ ในเขตภาค เหนอตอนลาง เชน เมองนครชม เมองทงยง เมองฝางและเมองนครไทย เปนตน (ประยร อลชาฎะ, 2530, หนา 25) ตาแหนงทตงของเมองยงเปนจดทคลองกาทง ลาคลองเลกๆ ทไหลมาจากทราบดานในฝงตะวนออกมาบรรจบกบแมนาปงดวย

ภาพท 1 พระบรมรปพอขนศรอนทราทตย ซงประดษฐานอยหนาซากเจดยในวดปราสาท พระบรมรปนสรางขนตาม เรองราวในชนกาลมาลปกรณ



เมองคณฑจงอาจเปนชมทางยอยๆ หรอเปนปากทางทเชอมตอกบชมชนโบราณขนาดเลกดานในกอาจเปนได เมอมการสถาปนารฐสโขทยขนมา เมองคณฑกอยภายใตอานาจของรฐสโขทย ดงปรากฏชอเมองในจารกพอขนรามคาแหง ทจารกเมอป พ.ศ.1835 ไดกลาวถงอาณาเขตของอาณาจกรสโขทย มความตอนหนงวา “...มเมองกวางชางหลาย ปราบเบองตะวนออก รอดสรลวง สองแคว ลมบาจาย สคา เทาฝงของเถงเวยงจนทนเวยงคาเปนทแลว เบองหวนอน รอดคนท พระบาง แพรก สพรรณภม ราชบร เพชรบร ศรธรรมราช ฝงทะเลสมทรเปนทแลว...” (กรม-ศลปากร, 2548, หนา 51) หลกฐานดงกลาวไดแสดงใหเหนชดเจนวา เมองคณฑอยภายใตอานาจการปกครองของรฐสโขทย ในชวงเวลาทมการทาจารกเมองคณฑ คงมความ สาคญและมผคนอาศยอยมากพอสมควรจงปรากฏชอเมองรวมกบเมองขนาดใหญอน ๆ และพบวาหลงจากรชกาลพอขนรามคาแหงแลว เมองคณฑมความ พยาพยามทจะปฏเสธอานาจรฐสโขทยดวย ดงปรากฏความในจารกสโขทยหลกท 3 จารกนครชม ความวา “...เปนเจาเปนขนอยบานเมองขาด___หลายบนหลายทอนแซว___หลายบนหายทอนดงเมองพ___นกเปนขนหนง เมองคนท พระบางหาเปน ขนหนง___เมองเชยงทองหาเปนขนหนง เมอง___หาเปนขนหนง เมองบางพานหาเปนขนหนง เมอง___หาเปนขนหนง เมองบางฉลงหาเปนขนหนง___งตางทาเนอทาตนเขาอย...” (กรมศลปากร, 2548, หนา 67) คาวา “เมองคนท พระบางหาเปนขนหนง” หมายความวา เจาเมองคณฑและเจาเมองพระบาง (เมองนครสวรรค) ไดมอานาจเปนอสระไมอยภายใต การปกครองของรฐสโขทย ซงกแสดงวาเมองคณฑนนมอานาจในระดบทองถนอยพอสมควร จงกลาทจะปฏเสธอานาจรฐสโขทยได ทงนในสมยโบราณหรอยคจารตทกเมองกตางคดทจะมอานาจในการปกครองตนเอง และตองการเปนอสระจากการควบคมของเมองอนแทบทงสนเมอมโอกาส เมอเหตการณบานเมองในรฐเปนเชนน จงทาใหพระมหาธรรมราชาท 1 ตองนากาลงทหารจากเมองศรสชนาลยมาปราบปรามศตรทเมองสโขทย แลวก



ขนครองราชยตอจากพระบดา หลงจากนนกทรงปราบปรามเมองใหญนอยทแขงขอกระดางกระเดอง (กรมศลปากร, 2548, หนา 68) เมอปราบปรามบานเมองในลมนาปงไดแลว พระองคกทรงใชความเชอทางพระพทธศาสนาเปนเครองมอสาคญในการเขามาสถาปนาอานาจทางการเมองและสรางความจงรกภกดใหเกดขนกบบรรดาบานเลกเมองนอย (ธระวฒน แสนคา, 2553, หนา 1-11) ในชวงทเมองคณฑอยภายใตอานาจรฐสโขทยนน นาจะไดรบอทธพลทงดานการเมองการปกครอง ศาสนาและศลปกรรมมาจากเมองสโขทยดวย ดงพบวา ทวดปราสาทมการพบพระพทธรปสารดปางลลาศลปะสโขทย ตลอดจน พระพทธรปสารดปางมารวชยและปางประทานพรศลปะสโขทยสกลชางกาแพงเพชร

นอกจากนยงมความเปนไปไดวา มการสรางคนาคนดนขนดวยในชวง เวลานนดวย ซงสามารถมองเหนไดปจจบน สอดคลองกบขอมลชาวบานวาเคยมแนวเชงเนนและคนา เมอครงทพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 และสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรสเสดจมา กทรงกลาวถงเนนดนแนวคนดนและคนา (ศรศกร วลลโภดม, 2552: 380) แสดงวาเมองคณฑนาจะเคยมคนาคนดนลอมรอบ ซงผเขยนสนนษฐานวานาจะสรางขนในชวงทเมองคณฑอยภายใตอานาจรฐสโขทย



ภาพท 2 พระพทธรปศลปะสโขทยในพพธภณฑสถานวดปราสาท

แตบทบาทของเมองคณฑอาจไมไดถกใหความสาคญในระดบสงจากรฐ

เมอเทยบกบเมองไตรตรงษซงอยใกลเคยง เพราะทเมองไตรตรงษมการสรางเจดยทรงยอดดอกบวตม ซงเปนลกษณะสถาปตยกรรมเฉพาะของรฐสโขทย ขนทนนดวย มความเปนไดวา ในระดบทองถนลมนาปงใตเมองนครชมลงมา รฐสโขทยอาจมอบหมายใหเมองไตรตรงษเปนเมองทดแลเมองในละแวกใกลเคยงดวย ทงน ในจารกกฎหมายลกษณะโจร พ.ศ.1940 ระบวาเมองไตรตรงษมเจาเมองทเปนเครอญาตกบพระมหาธรรมราชาท 2 แหงรฐสโขทยดวย (กรมศลปากร, 2548, หนา 170) เราจงไมพบโบราณสถานขนาดใหญภายในเขตเมองคณฑ ถงแมวาทวดปราสาทจะมการพบซากเจดย ฐานวหารและพระประธานปนปน กไมไดเปนศาสนสถานขนาดใหญ แตกนาจะเปน ศาสนสถานสาคญของเมอง



ภาพท 3 พระพทธรปปนปนศลปะสโขทย สกลชางกาแพงเพชร วหารหลวงพอโต วดปราสาท

เมองคณฑภายใตอานาจรฐกรงศรอยธยา (ปลายพทธศตวรรษท 20 ถงตนพทธศตวรรษท 22) กอนทรฐสโขทยจะสนอานาจและถกผนวกเปนสวนหนงของรฐกรงศร-อยธยาในทสดนน รฐสโขทยถกแบงออกเปน 4 สวน ทาใหการปกครองบานเมอง ภายในเขตลมนาปงมเมองกาแพงเพชรเปนศนยกลางอานาจการปกครอง จากนน เมอรฐกรงศรอยธยามอานาจปกครองอยางแทจรงแลว เมองกาแพงเพชรถกลดบทบาทลงเปนหวเมองชนโทของรฐ สวนเมองเลกเมองนอยอน ๆ ในบรเวณใกลเคยงกกลายเปนเมองขนหรอเมองบรวารของเมองกาแพงเพชร ซงมทงสน 9 เมอง (ศภวฒย เกษมศร, 2552: 105) แตไมปรากฏชอเมองคณฑอยเลย ผเขยนสนนษฐานวาภายหลงจากทรฐสโขทยเสอมอานาจ เมองคณฑ กนาจะมผคนอาศยอยอยางเบาบาง ทงน อาจเปนเพราะลาคลองทไหลมาจากดานในตนเขน หรอทราบดานในมทรพยากรสาคญในเชงเศรษฐกจลดนอยลง



ตางจากพนททางทศตะวนตกของแมนาปงทเปนพนทภเขาเสยสวนใหญ จงมความเปนไดวาชาวเมองอาจจะยายถนฐานไปยงเมองอนใกลเคยงกเปนได จนทาใหเมองคณฑถกลดบทบาทและฐานะลงเปนเพยงตาบลหนงทอาจจะขนกบเมองไตรตรงษเมองบรวารของเมองกาแพงเพชรเทานน ดงปรากฏใน พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบหลวงประเสรฐอกษรนต ซงกลาวถงเหตการณคราวทสมเดจพระบรมไตรโลกนาถยกทพขนไปตเมองเถน ในเขตลานนา เมอ พ.ศ.1999 วา “ศกราช 818 ชวดศก (พ.ศ.1999) แตงทพใหไปเอาเมองลสบทน ครงนนเสดจหนนทพขนไปตงทพหลวงตาบลโคน” (กรมศลปากร, 2542 ก,หนา 215) สวนในพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบพนจนทนมาศ (เจม) กลาวถงเหตการณในคราวเดยวกนวา “แตงทพไปเอาเมองศรสพเถน ครงนนเสดจหนนทพขนไปตงทพหลวงตาบลบานโคน” (กรมศลปากร, 2542 ข, หนา 220) ตาบลบานโคนดงกลาว ผรทงหลายสนนษฐานตรงกนวาคอบานโคน ในเขตตาบลคณฑ อาเภอเมองกาแพงเพชร (กรมศลปากร, 2542 ก, หนา 215) เพราะวาอยในเสนทางทยกทพขนไปเมองเถน จากหลกฐานขางตน แสดงใหเหนวาชมชนโบราณเมองคณฑไดถกลดบทบาทลงในเชงการปกครองระดบทองถน จากเมองในอานาจรฐสโขทยมาเปนเพยงตาบลในอานาจรฐกรงศรอยธยา แตในลกษณะความเปนชมชนทตงอยรมฝงแมนาปงซงเปนเสนทางคมนาคมสาคญระหวางบานเมองในรฐกรงศรอยธยากบรฐลานนากยงคงมอย ดงปรากฏวาสมเดจพระบรมไตรโลกนาถทรงตงทพหลวงทตาบลบานโคน เมอชวงเวลาผานไปจนถงกลางพทธศตวรรษท 21 รฐกรงศรอยธยา ไดทาสงครามกบรฐหงสาวดซงอยทางทศตะวนตก พนทเมองกาแพงเพชรและเมองคณฑนนตงอยบนเสนทางการเดนทพ ดงปรากฏวา หลงจากทพระเจาตะเบงชะเวตยกทพลงไปตกรงศรอยธยา พ.ศ.2091 เสดจกลบกรงหงสาวด ผานมาทางเมองกาแพงเพชร และเกดการตอสกนในเขตเมองกาแพงเพชรดวย



(กรมศลปากร, 2542 ก, หนา 235-243) เมองคณฑนาจะไดรบผลกระทบจากสงครามนดวย ตอมาเกดสงครามถงขนเสยกรงศรอยธยาในป พ.ศ.2112 ทาใหสภาพบานเมองระสาระสายตกอยในภาวะสงคราม จนกระทงในป พ.ศ.2127 สมเดจพระมหาธรรมราชาธราช มพระราชกาหนดใหสมเดจพระนเรศวรทาการอพยพผคนจากหวเมองฝายเหนอทงหมดลงสกรงศรอยธยา รวมทงเมองกาแพงเพชรดวย ดงปรากฏความในพระราชพงศาวดารกรงศรอยธยาฉบบพนจนทนมาศ (เจม) วา “มพระราชกาหนดสมเดจพระพทธเจาหลวง ใหขนไปเทครวอพยพชาวเมองเหนอทงปวง ลงมายงกรงเทพพระมหานครศรอยธยา สมเดจพระ-นเรศวรบรมราชาธราชบพตรเปนเจา ตรสใหถายขาวและเทครวอพยพทงปวงเมองพระพษณโลก เมองกาแพงเพชร เมองสโขทย เมองพชย เมองพจตร ลงมา ยงพระนครศรอยธยา ตามพระราชกาหนดขนไปนนเสรจ ถงวนศกรเดอน 11 แรม 9 คา สมเดจพระนเรศวรบรมราชาธราชบพตร ผเปนเจากเสดจจากเมองพระพษณโลก ลงมายงพระมหานครศรอยธยา” (กรมศลปากร, 2542 ข, หนา 287-288) จากเหตการณดงกลาว นาจะทาใหชมชนโบราณเมองคณฑ กลายเปนเมองรางปราศจากผคนอยอาศย จงทาใหไมปรากฏชอเมองคณฑหรอตาบลบานโคนอกเลย ตลอดสมยกรงศรอยธยา ดวยความทเปนเมองรางมายาวนานจงทาใหสภาพคนาคนดนของเมองตนเขนและพงไปในทสด เมอมาประสบกบการบกเบกสรางบานเรอนและททากนในชวงตนกรงรตนโกสนทรของราษฎร จงแทบไมมรองรอยหลกฐานหลงเหลอ อยและไมปรากฏใหเหนเลยในปจจบน



ภาพท 4 พระพทธรปบเงนศลปะอยธยาซงพบในเขตเมองโบราณคณฑ (จดแสดงอยในพพธภณฑสถาน วดปราสาท)

ภาพท 5 อาคารพพธภณฑทองถนตาบลคณฑภายในวดปราสาท นอกจากประเดนน พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ยงทรงสนนษฐานวาเหตทเมองคณฑรางนน อาจมาจากแนวแมนาปงเปลยนทางเดน



และเมองคณฑอาจถกสรางขนเปนเมองทพกชวคราวกเปนได (พระบาทสมเดจ-พระมงกฎเกลาเจาอยหว, 2526, หนา 6-8)

บทสรป ผลการศกษาพฒนาการทางประวตศาสตร ชมชนโบราณเมองคณฑของผเขยน ไดขอสนนษฐานเปนเบองตนวา เมองคณฑนาจะมพฒนาการมาตงแตพทธศตวรรษท 18 จนถงการรางของชมชนเมอตนพทธศตวรรษท 22 ในชวงเวลาดงกลาวเมองคณฑไดอยภายใตอานาจการปกครองของรฐสโขทยและรฐกรงศรอยธยา มการพบบทบาทของเมองไมมากในหลกฐานประวตศาสตร ทงนอาจเปนเพราะเมองคณฑเปนเมองขนาดเลกกเปนได ปจจบนน โบราณวตถทพบในเขตชมชนโบราณเมองคณฑ โดยเฉพาะ อยางยงทพบในบรเวณวดปราสาท ไดมการเกบรกษาและจดแสดงไวในพพธภณฑ-สถานวดปราสาท (บานโคนใต) (ธระวฒน แสนคา, 2555, หนา 62-63) หากใครเดนทางผานไปมากสามารถแวะเยยมชมได นอกจากน ภายในวดปราสาทยงม

ภาพท 6 ซากฐานวหารในบรเวณวดกาทง



เจดย พระประธานในวหารเกาและพพธภณฑทองถน ใหผมาเยอนไดสกการะและเยยมชม รวมทงเปนแหลงเรยนรประวตศาสตรทองถนของชมชนอกดวย ในชวงหลายปทผานมา ผเขยนไดมโอกาสลงพนทศกษาภาคสนามรวมกบกลมประวตศาสตรสองขางทาง ภาควชาประวตศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ในเขตจงหวดกาแพงเพชรบอยครง โดยเฉพาะเขตตาบล คณฑ ทาใหไดเหนความสนใจทางดานประวตศาสตรทองถนของผนาชมชน ขาราชการในทองถนและประชาชน ไมวาการจดทาพพธภณฑทองถน การอบรมยวมคคเทศก การสรางพระบรมรปและศาลพอขนศรอนทราทตย ซงเปนสงทนาชนชมตอวสยทศนของผนาชมชนเปนอยางยง และสมควรเผยแพรแนวคดเชนนใหไปสทองถนอน ๆ เพอความภาคภมใจของทองถนตอไป เอกสารอางอง คณะกรรมการอานวยการจดงานเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหว. (2547). ประชมจารกภาคท 8 จารกสโขทย. กรงเทพฯ: คณะกรรมการฯ.

คณะกรรมการอานวยการจดงานฉลองสรราชสมบตครอบ 50 ป. (2542). ประชมพงศาวดาร ฉบบกาญจนาภเษก เลม 1. กรงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวตศาสตร. . (2542). ประชมพงศาวดาร ฉบบกาญจนาภเษก เลม 3. กรงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวตศาสตร.

ธระวฒน แสนคา. (2553, กรกฎาคม-ธนวาคม). การเมองและศาสนา : ขยายอทธพลของกรงสโขทยสเมองในลมนาปงเขตจงหวดกาแพงเพชร. วารสารพกล. 8(2), 1-11 . (2554, เมษายน-มถนายน). พระบรมราชานสาวรยพอขนศรอนทรา-ทตยกบการสรางเอกลกษณและความจงรกภกดของชาวตาบลคณฑ อาเภอเมองกาแพงเพชร จงหวดกาแพงเพชร. วารสารไทย. 32(118).



ธระวฒน แสนคา. (2554, กรกฎาคม-ธนวาคม). เมองบางพาน : พฒนาการของเมองขนาดเลกตามเสนทางถนนพระรวง. วารสารพกล. 9(2), 1-10 . (2555, เมษายน-มถนายน). พพธภณฑสถานวดปราสาท กาแพงเพชร. วารสารเมองโบราณ. 38(2).

ประยร อลชาฎะ. (2530). เมองสโขทยนด. กรงเทพฯ: เมองโบราณ. มงกฎเกลาเจาอยหว,พระบาทสมเดจพระ. (2526). เทยวเมองพระรวง.

กรงเทพฯ: องคการคาของครสภา. รตนปญญาเถระ. (2515). ชนกาลมาลปกรณ. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ:

สามมตร. ศลปากร, กรม. (2546). นาชมอทยานประวตศาสตรสโขทย ศรสชนาลย

กาแพงเพชร. สโขทย: วทยาคอมพวเตอร-ออฟเซท ศภวฒน เกษมศร, ม.ร.ว. (2552). พระราชพงศาวดารกรงศรอยธยา ฉบบ

เยเรเมยสฟานฟลต และผลงานคดสรร พลตร หมอมราชวงศ ศภวฒย เกษมศร. กรงเทพฯ: สมาคมประวตศาสตรในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร.

ศรศกร วลลโภดม. (2552). เมองโบราณในอาณาจกรสโขทย. (พมพครงท2). กรงเทพฯ: เมองโบราณ.

องคการบรหารสวนตาบลคณฑ. (2553). บทความพอขนศรอนทราทตย ปฐมวงศราชวงศพระรวงแหงอาณาจกรสโขทย. กาแพงเพชร: เจรญการพมพ.

วาร

สารพกล

พทธธรรมเสรมนาสขภาพกาย-จต The Doctrine of Buddhism Support the Physical and Mental Health

วจตร ศรรตน61 Vicit Sirirat

บทคดยอ บทความนวเคราะหถงหลกธรรมคาสอนในพระพทธศาสนาทชวยสงเสรม

และเสรมนาสนบสนนสขภาพกาย-จตใหอยในภาวะปกตดมสข การศกษาพบวา พระพทธศาสนาแบงโรคเปน 2 ชนด ไดแก (1) โรคทางกาย และ (2) โรคทางใจ การรกษาความเจบปวยทางกาย-จต จงตองรกษาไปพรอมกนตามหลกบญกรยาวตถ 3 ประการ ไดแก ทาน ศล และภาวนา ดวยวาพระพทธศาสนามหลกคาสอนมนษยถงวธทจะมความสข ความเจรญทงทางโลกและทางธรรม แตจาตองมปญญากากบตลอดสายรวมทงการประพฤตปฏบตทถกตองตอรางกายและจตใจดวย

คาสาคญ: พทธธรรม, เสรมนา, สขภาพกาย-สขภาพจต

Abstract This paper examines the doctrine of Buddhism support the

physical and mental health of life. The results of the study reveal that: There are two types of disease in Buddhism: (1) physical and (2) mental illness. So it is good to practice how to treat the illness on the Basis of merit making : Giving (Dâna), morality (Sîla) and mental development (Bhâvanâ). Buddhism taught human being how to be happy and

1 อาจารยประจาสาขาวชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร



prosperous both in worldy and spiritual senses, but wisdom must be operative throughout on the right practicing to the body and mind.

Keywords: The Doctrine of Buddhism, support, the physical health-mental health. บทนา

พระพทธศาสนาถอวา “อาโรคยปรมา ลาภา ความไมมโรคทงหลายเปนลาภอยางยง” (ข.ธ. 25/25/29) เมอเกดมาเปนมนษยไมวาเปนเพศชายหรอเพศหญง ถาไมมสขภาพด จะไมสามารถปฏบตบทบาทของตนเองไดอยางสมบรณเตมท แมแตบคคลทจะเขามาบวชในพระพทธศาสนา กยงตองมการตรวจสอบใหแนใจวา ผขอบวช (อปสมปทาเปกขะ) นนมสขภาพด คอ ไมเปนโรคทรายแรงและทสงคมรงเกยจ เชน โรคเรอน โรคเอดส เปนตน (มหามกฏ-ราชวทยาลย, 2538, หนา 94-104) ดงนน ทกคนควรรกษาสขภาพของตนเอาไว เพราะวาถาปราศจากสขภาพดเสยแลว คนกไมสามารถทางานเพอพฒนาตวเองและสงคมไดอยางเตมท ความหมายของคาวาสขภาพกาย-จต

ตามพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายไววา “สขภาพ หมายถง ภาวะทปราศจากโรคภยไขเจบ เชน อาหารเพอสขภาพ การสบบหรเปนอนตรายตอสขภาพ” (ราชบณฑตยสถาน, 2546, หนา 1201)

“กาย หมายถง ตว เชน ไมมผาพนกาย มกใชเขาคกบคา ราง เปนรางกาย” (ราชบณฑตยสถาน, 2546, หนา 114)

“จต หมายถง ใจ สงทมหนาทร คด และนก” (ราชบณฑตยสถาน, 2546, หนา 312)

สรปวา สขภาพ หมายถง ภาวะปกตสขทางรางกายและจตใจโดยปราศจากโรคภยตางๆ ทาใหสามารถดาเนนชวตในปจจบนไดอยางมความสข



ทศนคตเรองสขภาพในภาพรวม

เมอพดถงเรองสขภาพและความเจบปวย คนสวนมากกมกจะนกถงแพทย โรงพยาบาล รวมทงมภาพของเครองมอทางการแพทย เชน เครองมอวดระดบความดนโลหต หฟงการเตนของหวใจ เปนตน นอกจากนน เมอพดถงความเจบปวย คนสวนมากมกเขาใจวาเปนผลของการกระทาหรอทเกยวกบเฉพาะบคคลนน เชน เปนความโชครายของบคคลทปวย เปนผลกรรมของบคคลนนทงในชาตนหรอชาตกอน หรอเปนความผดปกตทางพนธกรรมของบคคลนน ๆ และแตเมอเกดเจบปวย กมกตองการใหความเจบปวยนนหายโดยเรวทสดเทาทจะเปนไปได

ลาดบขนตอนของการแสดงออกทางอารมณและพฤตกรรมของผปวย ไดแก

1. ตกใจและปฏเสธความจรง (shock and denial) 2. กงวล สบสน และโกรธ (anxiety, anger) เมอไมสามารถปฏเสธ

ความจรงไดตอไป ผปวยเรมมความกงวลมาก ความคดสบสน รสกอดอด 3. ตอรอง (bargaining) ตอมาผปวยจะเรมสงบลง ตอรองวาตน

อาจจะไมเปนโรครายแรง อาจจะกลบไปสระยะปฏเสธความจรงไดอก 4. เศรา และหมดหวง (depress) ผปวยจะเรมรสกหมดหวงและ

เศราโศกเสยใจเมอเรมยอมรบความจรงของการเปนโรคราย 5. ยอมรบความจรง (acceptance) ระยะตอมาผปวยยอมรบความ

จรงทตนหลกเลยงไมได อาการเศราลดลง พระพทธศาสนาจงไดแสดงถงลกษณะของคนปวยวารกษายากและ

งายไววา 1. คนไขทประกอบดวยลกษณะ 5 อยางน เปนผทพยาบาลไดยาก

ไดแก (1) มกทาสงซงไมเปนทสบาย คอ ชอบฝนสงหมอ เชน ชอบ

รบประทานของแสลง หามเดนจะเดน หามพดจะพด เปนตน (2) ไมรประมาณในสงทสบาย



(3) ไมรบประทานยา (4) ไมบอกอาการปวยตามความจรงแกคนพยาบาลไข ผปรารถนา

สงทเปนประโยชนวา อาการปวยเพมขน ทเลาลง หรอทรงอย (5) ไมอดทนทกขเวทนาทางกายทเกดขนแลวอนเปนเวทนา

กลาแขง เจบปวด ไมเปนทพอใจถงขนาดจะคราชวต (อง.ปจก. 22/123/129) 2. คนไขทประกอบดวยลกษณะ 5 อยางน เปนผทพยาบาลไดงาย

ไดแก (1) มกทาสงอนเปนทสบาย คอ ไมฝนคาสงหมอ ปฏบตตาม (2) รประมาณในสงอนเปนทสบาย (3) รบประทานยา (4) บอกอาการปวยตามความจรงแกคนพยาบาลไขผปรารถนา

สงทเปนประโยชนวาอาการปวยเพมขน ทเลาลงหรอทรงอย (5) อดทนตอทกขเวทนาทางกายทเกดขน อนเปนเวทนากลา

แขงเจบปวดไมเปนทพอใจถงขนาดจะคราชวต เมอสขภาพรางกายและจตไมดไมวาจะมากหรอนอย ลวนแลวแตทาให

กระทบกระเทอนตอการดาเนนชวตทงของผทประสบเองและคนอน ๆ ทเกยวของ เชน ตองหยดทางานทาใหเสยรายได ตองสญเสยอวยวะ ตองแยกจากครอบครวมาอยในโรงพยาบาล เปนตน ตรงนพระพทธศาสนาสอนวาบคคลทไมควรจะทาการพยาบาลคนไข ประกอบไปดวยลกษณะ ดงน

1. บคคลทประกอบดวยองค 5 น ไมควรทจะพยาบาลคนไข ไดแก (1) ไมสามารถทจะจดยา (2) ไมรของควร ของแสลง นาของแสลงเขาไปให นาของไม

แสลงออก (3) เปนผเหนอามสจงพยาบาล ไมมเมตตาจตพยาบาล (4) รงเกยจทจะนาไปเทอจจาระ ปสสาวะ อาเจยนหรอเขฬะ

(นาลาย) (5) ไมสามารถทจะชแจงชกชวน ปลกใจ ปลอบใจคนไขได

(อง.ปจก. 22/124/130)



2. บคคลทประกอบดวยองค 5 น ควรทจะพยาบาลไข ไดแก (1) สามารถทจะจดยา (2) รของควร ของแสลง นาของแสลงออก นาของควรเขาไปให (3) มเมตตาจตพยาบาล ไมมงอามสพยาบาล (4) ไมรงเกยจทจะนาไปเทอจจาระ ปสสาวะ เปนตน (5) สามารถทจะชแจงชกชวน ปลกใจ ปลอบใจคนไขได ดงนน ความสนใจ เอาใจใส การชวยเหลอของแพทยและพยาบาล

ญาตพนอง เปนปจจยสาคญอนหนงทจะชวยใหผประสบกบภาวะสขภาพทางกายและจตทไมด ปรบตวไดดขน โดยทสขภาพจตของบคคลนนจะมความบกพรองหรอสมบรณมากนอยเพยงใด ขนอยกบองคประกอบทสาคญ 2 สวน (ไกรสร ศรไตรรตน, 2542, หนา 174-177) ไดแก 1. ลกษณะเฉพาะตวของบคคล ทมอทธพลตอสขภาพจตของบคคลแตละคนนน มทงคณสมบตเฉพาะตวโดยพนฐานทางพนธกรรม และทเกดจากการเรยนร

(1) คณสมบตเฉพาะตวโดยพนฐานทางพนธกรรม ไดแก รป-ลกษณตาง ๆ ทางกาย เพศ ระดบเชาวปญญา ตลอดจนโรคบางชนดทถายทอดทางพนธกรรม

(2) คณสมบตเฉพาะตวทเกดจากการเรยนร ลกษณะเฉพาะตวของบคคล ทงในสวนทเปนผลมาจากพนธกรรม

และสวนทเกดจากการเรยนร สงผลตอสขภาพจตของบคคล ดงน (1) สภาพทางกาย เชน ความพกลพการของรปรางหนาตา การเจบไขไดปวยหรอการเสอมสมรรถภาพทางกายยอมทาใหเกดความคบของใจทางจตดวย (2) เชาวปญญาหรอความสามารถโดยรวมของบคคลในการคด การกระทาและการปรบตว (3) บคลกภาพ เปนลกษณะเฉพาะตวของบคคล ทเปนตวกาหนด พฤตกรรมหรอแบบแผนในการปรบตวของบคคลนน ๆ (4) สขนสย คอ นสยตางๆ ททาใหชวตเปนสข เชน นสยในการ



กน การนอน การขบถาย การออกกาลงกาย การพกผอนหยอนใจ เปนตน 2. ลกษณะของสภาพแวดลอมทบคคลตองเกยวของทงสงแวดลอม ทเปนตวบคคล วตถสงของ หรอสภาพการณตาง ๆ อาจจะจาแนกออกเปนดานตาง ๆ ไดแก

(1) สภาพแวดลอมทางกาย เชน สภาพดนฟาอากาศ สภาพธรรมชาตแวดลอมดานตางๆ เปนตน

(2) สภาพแวดลอมทางครอบครว เชน บรรยากาศและลกษณะความสมพนธระหวางบคคลตางๆ ภายในครอบครว ฐานะเศรษฐกจของครอบครว (3) สภาพแวดลอมทางโรงเรยน เชน สภาพการจดการเรยนการสอน ครผสอน เพอนนกเรยน ตลอดจนกฎระเบยบตาง ๆ ของโรงเรยน (4) สภาพแวดลอมทางอาชพ เปนสภาพแวดลอมททกคนตองเกยวของและมผลตอสขภาพจต เชน อาชพแพทย พยาบาล ทคลกคลอยทามกลางคนเจบไขไดปวย อาชพครเปนอาชพทตองคลกคลอยกบนกเรยนหลากหลายประเภท อาชพตารวจ ทหารทตองหางบาน หางครอบครวและเสยงภย หรออาชพกรรมกรทตองหาเชากนคา อาชพเหลาน ลวนสงผลกระทบตอสขภาพกาย-จตทงสน และถาบคคลทางานอาชพทตนเองไมชอบ ไมถนด หรอไมพงพอใจในอาชพททากจะยงมผลกระทบตอสขภาพกาย-จตมากยงขน (5) สภาพแวดลอมทางสงคมวฒนธรรม เชน สงคมเมองทตองใชชวตอยางรบเรงแขงขน ตางคนตางอย กจะทาใหเกดภาวะความเครยดได หลกพทธธรรมเสรมนาสขภาพกาย-จต เมอพระพทธศาสนายงไมอบตขนในโลก มวลมนษยชาตในสมยโบราณไดพากนยดถอและชกนาสงสอนสงทไมใชสรณะวาเปนสรณะ หรอแนะนาสงสอนสงทเปนสรณะไมไดวาเปนสรณะ เชน ศาลเทพเจาตางๆ ภเขา เจดย ปาและตนไม เปนตน ซงเปนการหาทพงผดทาง ผดหลก ไมสามารถบรรเทาทกขบารงสขใหแกชวตไดจรง ดงพระพทธพจน (ข.ธ. 25/24/27-29) ทวา



หมมนษยทถกความกลวคกคาม ยอมยดถอทพงตาง ๆ มากมาย เชน ภเขา ปาไม ตนไม และเจดย ทพงเชนนนมใชทพงอนปลอดภย มใชทพงชนเลศ บคคลพงแลวกยงไมอาจพนจากทกขทงปวงได สวนผใดถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆเปนทพง ผนนยอมเหนอรยสจ 4 ประการ ดวยปญญาอนชอบ คอ เหนทกข เหตใหเกดทกข ความดบทกขและขอปฏบตใหถงความดบทกข ทพงนนจงเปนทพงอนปลอดภย เปนทพง อนเลศ บคคลพงแลวยอมพนจากทกขทงปวงไดฯ

จากพระพทธพจนขางตน แสดงถงทพงภายนอกตางๆ ของมวลมนษย เชน ภเขา ปาไม ตนไม เปนตน ยกเวนพระรตนตรยนน ถอวาไมใชเปนทพงทดทสดหรอไมประเสรฐสดเทานน แตผถอเอาสงเหลานนวาเปนทพง อาจตองถงความพนาศดวย ดงนน พระพทธศาสนามหลกใหมวลมนษยเชอในกฎแหงกรรม คอ การกระทาทดและชวของตนเองทสรางโชคดโชครายหรอความเจรญความเสอมใหแกตวเอง ความหนกแนนแหงคาสอนของพระพทธศาสนาจงอยทการเวนความชว ประพฤตความดและชาระจตใจใหบรสทธสะอาด เทานน (สชพ ปญญานภาพ, 2541, หนา 10) ดงพทธพจนทวา

เพราะฉะนน อานนท พวกเธอจงมตนเปนเกาะ มตนเปนทพง มใชมสงอนเปนทพง คอ มธรรมเปนเกาะ มธรรมเปนทพง มใชมสงอนเปนทพง อยเถดฯ (ท.ม. 10/93/119)

พระพทธพจนขางตน สรปไดวา ทพงทพระพทธศาสนาตองการใหมวลมนษยพงนนทจรงแลว กคอ ตวของตวเอง พระพทธศาสนาเปนศาสนาท สอนใหรจกพงตวเองในการประกอบคณงามความด ในการยกระดบแหงชวตของตนใหสงขน ไมสอนใหคดแตจะเอาดดวยการออนวอนบวงสรวง คาสอน ขอนเปนเหตใหเกดหลกเรองทาดไดดทาชวไดชว ทเรยกวา กฎแหงกรรม ดงนน การสรางความเขาใจใหถกตองในขอเทจจรงเรองสขภาพกาย-จตน จงอยทตวของมนษยผปฏบตเองวาจาตองฝกฝนตนตามหลกนาถกรณธรรม คอ ธรรม



ทาทพงตนเองได หรออาจเรยกไดวาตนเปนมตรกบตนไดเสยกอน ซงมอย 10 ประการ ไดแก 1) ศล การรกษากายวาจาใหเรยบรอย 2) พาหสจจะ ความเปนผไดสดบรบฟงมาก 3) กลยาณมตตตา ความเปนผมเพอนดงาม 4) โสวจสสตา ความเปนผวางายสอนงาย 5) กงกรณเยส ทกขตา ความขยนชวยเอาใจใสในกจธระของเพอน สหพรหมจาร 6) ธมมกามตา ความใครในธรรมทชอบ 7) วรยะ เพยรเพอจะละความชว ประพฤตความด 8) สนโดษ ยนดดวยผานง ผาหม อาหาร ทนอนและยา 9) สต จาการทไดทาและคาทพดแลวแมนานได 10) ปญญา รอบรในสรรพสงตามความเปนจรง (ท.ปา.11/ 357/ 281–283)

หากมนษยแตละคนมธรรม 10 ประการนประจาใจแลว กชอวามธรรม เครองทาทพงอยภายในใจตนครบทกอยาง ตนเองยอมเปนทพงของผอนดวย และตนเองพงพาอาศยผอนไดดวย ยอมมความสขทงสองฝาย ดงพทธภาษตทวา

ตนแลเปนทพงของตน บคคลอนใครเลาจะพงเปนทพงได เพราะวาบคคลมตนฝกฝนดแลว ยอมไดทพงอนไดโดยยากฯ (ข.ธ. 25/22/36)

หากนาเอาเรองบนบานศาลเพอใหตนมสขภาพรางกายสมบรณแขงแรงรวมทงตองการประสบแตสงทดๆ ทงวตถแกวแหวนเงนทองของผคนในสงคมปจจบนมาพจารณาวา การกระทาในเรองดงกลาวเชนใดถกตอง เชนใดผดกสามารถพจารณาตามหลกการ 8 ประการ ดงน 1) ธรรมเหลาน (การกระทาทางกาย วาจาและใจแบบน) เปนไปเพอความคลายกาหนด ความอยากหรอไม 2) ธรรมเหลาน (การกระทาทางกาย วาจาและใจแบบน) เปนไป



เพอความปลอยวางหรอไม 3) ธรรมเหลาน (การกระทาทางกาย วาจาและใจแบบน) เปนไปเพอความเสยสละแกสวนรวมหรอไม 4) ธรรมเหลาน (การกระทาทางกาย วาจาและใจแบบน) เปนไปเพอความมกนอยหรอไม 5) ธรรมเหลาน (การกระทาทางกาย วาจาและใจแบบน) เปนไปเพอความสนโดษหรอไม 6) ธรรมเหลาน (การกระทาทางกาย วาจาและใจแบบน) เปนไปเพอสงดสงบหรอไม 7) ธรรมเหลาน (การกระทาทางกาย วาจาและใจแบบน) เปนไปเพอความเพยรทถกตองหรอไม 8) ธรรมเหลาน (การกระทาทางกาย วาจาและใจแบบน) เปนไปเพอความเปนคนเลยงงายหรอไม (อง.อฏก. 23/143/288)

สรปวา การกระทาอะไร ๆ กตามอยในขายหรอในลกษณะทมความกาหนด ความอยากปรารถนาโดยไมลงมอกระทา เปนตน ทงหมดถอไดวาเปน การกระทาทผด ไมถกตอง และไมอาจสรางความสขใหแกรางกายและจตใจได

การเผชญหนากบภาวะสขภาพเสอมอยางถกวธ ใจความแหงธมมจกกปปวตตนสตร (ว.ม. 4/13-17/15-23) มเนอ ความแหงพระพทธพจนตอนหนงทกลาวถงสาเหตของความทกขในชวตของสรรพสตววาเกดจากตณหา ซงเปนสาเหตใหวนเวยนเกด แก เจบและตายอยางไมมทสนสดไววา

ภกษทงหลาย ขอนแลเปนทกขสมทยอรยสจ คอตณหาอนทาใหเกดอก ประกอบดวยความกาหนดดวยอานาจความเพลน มปกตเพลดเพลนในอารมณนน ๆ คอ กามตณหา ภวตณหา วภวตณหาฯ (ว.ม. 4/14/16)



เมอเกดตณหา ความทะยานอยากในสงตางๆ แลว กเกดการแสวงหา หากไดมากหลงยนดมวเมา หากไมไดกเปนทกข คราครวญหลงลมไปวาตนมอายเพยงนอยนด ไมสามารถอยคาฟาเปนอมตะได ซงสรปเปนการยดมนถอมนในอปาทานขนธ 5 ดงพระพทธพจนวา

ภกษทงหลาย ขอนแลเปนทกขอรยสจ คอ ความเกด กเปนทกข ความแกกเปนทกข ความเจบไขไดปวยกเปนทกข ความตายกเปนทกข ความประจวบดวยสงทไมเปนทรก กเปนทกข ความพลดพรากจากสงเปนทรกกเปนทกข ปรารถนาสงใดไมไดสงนนกเปนทกข โดยยนยอ อปาทานขนธ 5 เปนทกขฯ(ว.ม. 4/14/16)

การยดอปาทานขนธ 5 วาเปนจรงเปนจงนนกเกดมาจากความไมรจรง (อวชชา) จตใจถกปลอยใหกเลสตาง ๆ ผานเขามาบงการชวตใหเกดมความรก โลภ โกรธ หลง คดครอบครอง คดโกง จนเกดเปนพฤตกรรมทไมดตาง ๆ ตาม แตกเลสจะพาไป ซงกไมพนไปจากทจรต 3 ทงทางกาย วาจา และจตใจนนเอง ในอาทตตปรยายสตร (ว.ม. 4/55/49-50) พระพทธเจาไดตรสแสดงการยดถออยางผดๆ วาตน ของตนถอวาเปนของรอนเปรยบไดกบไฟอนรอนแรง 3 กอง ดงพระพทธพจนวา

ภกษทงหลาย สงทงปวงเปนของรอน กอะไรเลาชอวาสงทงปวงเปนของรอน ภกษทงหลาย จกษเปนของรอน รปทงหลายเปนของรอน วญญาณอาศยจกษเปนของรอน สมผสอาศยจกษเปนของรอน ความเสวยอารมณเปนสขเปนทกขหรอมใชสขมใชทกข ทเกดขนเพราะจกษสมผสเปนปจจย แมนนกเปนของรอน รอนเพราะอะไร เรากลาววารอนเพราะไฟ คอ ราคะ เพราะไฟ คอ โทสะ เพราะไฟ คอ โมหะ รอนเพราะความเกด เพราะความแก และความตาย รอนเพราะ



ความโศก เพราะความราพน เพราะทกขกาย เพราะทกขใจ เพราะความคบแคนฯ (ว.ม. 4/55/49)

แมห จมก ลน กาย และใจกมนยเหมอนกบตาวาเปนของรอนทเกดจากการยดมนถอมนทผด ๆ มาปรงแตง ทาใหชวตตองประสบกบความทกข ราไป เปรยบดงความรอนของไฟทแผดเผากายใจของสรรพสตวผตกเปนทาสของราคะ โทสะ และโมหะ อนเปนทมาของทกขดวยการเกด แก เจบและตายในสงสารวฏอนยาวนาน การรกษาสขภาพกาย-จตหรอการบรรเทาความเจบปวยทางกาย-จต พระพทธศาสนาแบงโรคเปน 2 ชนด (อง.เอกก. 21/157/217) ไดแก

(1) โรคทางกาย (กายกโรโค) หมายถง การเจบปวยทางกาย เชน โรคตา โรคห โรคจมก โรคลน โรคปวดศรษะ โรคปาก เปนตน ซงกเกดจากสาเหตตาง ๆ เชน โรคเกดจากด เสมหะ ลม ฤดแปรปรวน การบรหารไมสมาเสมอ การใชความเพยรเกนกาลง ผลของกรรม หนาว รอน หว กระหาย ปวดอจจาระ ปวดปสสาวะ การถกสมผสจากเหลอบยงและสตวเลอยคลาน การถกทารายและการมอายมาก เปนตน

(2) โรคทางใจ (เจตสกโรโค) เชน ความโลภ ความโกรธ ความหลง ความอจฉารษยา ความหงหวง ความวตกกงวล ความอาลยอาวรณ ความคบ-แคนใจ เปนตน เหลานทางพระพทธศาสนาจดวาเปนโรคทางใจ (Spiritual disease)

การรกษาหรอบรรเทาความเจบปวยทางกาย-จตจงตองรกษาหรอปฏบตไปพรอมกน กลาวคอ เมอรางกายด จตใจกจะดไปดวย หรอ หากจตใจด เขมแขง รางกายกพลอยสดชนไปดวย ดวยหลกการ 3 ประการ ไดแก

1) ทานมย การปฏบตดวยการบรจาคทาน 2) สลมย การปฏบตดวยการรกษาศล 3) ภาวนามย การปฏบตดวยการเจรญปญญา (ท.ปา.11/228/170)



ทง 3 นถอเปนจดยนหรอเปาหมายของการปฏบตธรรมในพทธปรชญา กลาวคอ ทกการปฏบตตองใชสตปญญาและความเพยรพยายามมากขนเปนลาดบ ซงทง 3 ขนนสรปลงในหลกใหญ 3 ประการในพทธปรชญา (ท.ส. 9/54/58) ไดวา 1) การลด ละ เลกความชว ไดแก ไมกระทาความชวทงปวง 2) การสรางสมคณงามความด ไดแก กระทาความดทกอยาง 3) การชาระจตใจของตนใหผองใสจากกเลส ตณหา อปาทาน

ผทปญญายงไมเกดนนยงมความยดมนถอมนในสงทงปวงอยมาก เมอเกดการเปลยนแปลงขนกมความหวนไหวของจตใจอยางรนแรง เชน เมอมการลมปวยและตายจากไปของบคคลในครอบครว บางคนถงกบเปนลม รองไหไมเปนอนกนอนนอน หากวากนโดยปรมตถสจจะ ความจรงขนสงสดแลว ชวตและรางกายอนประกอบดวยธาต 6 ไดแก ธาตดน ธาตนา ธาตไฟ ธาตลม ธาตอากาศ และธาตวญญาณ (อภ.ว. 35/114/101) ขนธ 5 ไดแก รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ (ท.ปา. 11/278/246) รางกายนมกระดก 30000 ทอน เปนโครง พอกไวดวยเนอ รงรดไวดวยเอน หมไวดวยหนง ฉาบไดดวยผว มการไหลเขาไหลออกซงของไมสะอาดจากรางกายนเปนนจ (ไหลเขา คอ กนขาวกนนา ไหลออก คอ ขบปสสาวะ อจจาระและเหงอ ออกจากรางกาย) โดย ของเสยมชองไหลออก 9 ชอง เรยกวา นวทวาร ไดแก 1) มขตา ไหลออกจากตาทงสอง 2) มขห ไหลออกจากหทงสอง 3) มนามก ไหลออกจากกระพงจมกทงสอง 4) มอาเจยน เลอด ด เสมหะ ไหลออกจากปาก 5) มอจจาระ ปสสาวะ ไหลออกทางทวารเบองลาง คอ อจจาระออกจากทวารหนกและปสสาวะออกจากทวารเบา 6) มเหงอไหลออกจากขมขน 9 หมน 9 พนขม สงททาใหเกดความสงเวชในชวต มอย 8 อยาง ไดแก 1) ความเกด



2) ความแก 3) ความเจบ 4) ความตาย 5) ทกขในอบายภม 6) ทกขในการเวยนวายตายเกดในอดต 7) ทกขในการเวยนวายตายเกดในอดต 8) ทกขอนเกดจากการแสวงหาเครองเลยงชพเปนมล โดยพจารณาใหเหนวา ความเกดน ถาไมเรงความเพยรแลวกคงตองเวยนวายตายเกดอยอยางน เกดแลวเกดอก บางทกเกดเปนมนษย บางทกเกดในนรก บางทกเกดเปนสตวเดรจฉานอก คนกเหมอนกน เคยเกดเปนสตวตาง ๆ มาแลว เปนกบบาง เปนหนบาง เกดในนรกบาง เกดเปนมนษยบาง เกดแลวกแก แกแลวกตาย เวยนวายตายเกดอยอยางนไมรกแสนกลานชาตแลว ดแลวกนาสงเวช ขนาดเกดเปนมนษยและยงไมแกกแยแลว คนแกกยกแยยกยน เวลาจะลกจะนงแตละทกลาบาก เมอแกแลวกเจบ เจบแลวกตาย ชวตนนาสงเวช ไมรวาจะเวยนวายตายเกดอยอกเทาไร นเปนขอสงเวช 4 ขอแรก สงเวชในขอท 5 คอ ทกขในอบายภม พวกทเวยนวายตายเกดอยน บางทกอาจจะไปเกดในอบายภม ซงมอย 4 แหง (ท.ปา. 11/281/195) ไดแก 1) เกดเปนสตวเดรจฉาน 2) เกดเปนสตวนรก 3) เกดเปนเปรต 4) เกดเปนอสรกาย ทกคนอาจจะพลาดพลงเกดในอบายภมเหลานนไดถายงเวยนวายตายเกดอย สงททาใหเกดความสงเวชประการท 6 คอ ทกขในการเวยนวายตายเกดในอนาคต พวกนตายแลวกตองเกดแน ถงไมอยากเกดกตองเกด เพราะเหตใหเกด คอ กเลสนนยงมอย พอเกดมากตองทกขอก ประการท 7 กคอ ใหนกถงการเวยนวายตายเกดทผานมาในอดตวาเคยทกขยากลาบากเพยงใด พจารณาความสงเวชเหลาน



ประการสดทาย คอ ทกขอนเกดจากการหาเลยงชพในชวต เชน รถตด ไปทางานลาบาก หาเงนเดอนเพอเลยงชพ เลยงปากเลยงทอง เหลานเปนความทกขยาก ถงแมจะเกดเปนสตวเดรจฉานกตองหาเลยงปากเลยงทอง เกดเปนอะไรกตามกตองหาเลยงปากเลยงทอง ซงลวนเปนทกขทาใหเกดความสงเวชขน (พระธรรมวสทธกว: พจตร ตวณโณ, 2543, หนา 117-119) การประยกตใชหลกพทธธรรมเพอสงเสรมสขภาพกาย-จต

หลกธรรมคาสงสอนในพระพทธศาสนานนเปน“อกาลโก” กลาวคอ ไมลาสมย ทนตอความเปลยนแปลงของสงคมโลกมนษยเสมอ ซงมวลมนษยสามารถนามาประยกตปฏบตใชไดทกยค ทกสมยและทกคนสามารถปฏบตตามเพอใหเกดผลสาเรจ คอ ความสขความเจรญในการดารงชวตปจจบนเปนเบองตนและเกดความเขาใจแจงชดในความเปนจรงของสรรพสงในโลกเปนทสด ซงพอสรปได ดงน

1. มความเขาใจทถกตองเกยวกบกฎแหงกรรม พระพทธเจาตรสไวในจฬกมมวภงคสตรวา

ดกอนมาณพ สตวทงหลายมกรรมเปนของ ๆ ตน เปนผตองรบมรดกแหงกรรม มกรรมเปนแดนเกด มกรรมเปนเผาพนธพวกพอง มกรรมเปน ทพงอาศย กรรมนนเองยอมจาแนกสตวทงหลายใหเลวบาง ใหดบางฯ (ม.อ. 14/581/376)

จากพระพทธดารสขางตน อธบายไดวา 1) สตวทงหลายมกรรมเปนของตนนน ไดแก ตนเองเปนเจาของ

แหงกรรมทตนไดกระทา ของอยางอน เงนทอง ทรพยสมบตภายนอก กแคอาศยใชชวคราว เมอสนชวตไปแลว ทรพยสนเงนทองเหลานนหาไดตดตวไปไดไม มแตกรรมดกรรมชวเทานนทจะตดตามไปทกแหงทกชาต

2) สตวทงหลายมกรรมเปนแดนเกด หรอเกดมาเพราะกรรม คอ ยงมกเลส มกรรมและมวบาก คอ ผลของกรรม ผลของกรรมนนยอมสงวญญาณใหไปเกดในทตาง ๆ ตามความเหมาะสมแกกรรม



3) สตวทงหลายมกรรมเปนเผาพนธพวกพองนน ไดแก พนองโดยสายโลหตอาจชวยไดบาง ชวยไมไดบาง เปนมตรกนบาง เปนศตรกนบาง ชวยเหลอกนบาง แตพวกพองเผาพนธทอยกบตวตลอดเวลา คอยคมครองรกษาอยตลอดเวลาทงเวลาหลบและเวลาตน คอ กรรมของตนเอง

4) สตวทงหลายมกรรมเปนทพงอาศยนน หมายความวาทพงอยางอนใหบคคลพกพงไดเพยงชวคราว แตกรรมของตนนนเปนทพงไดตลอดชวต เปนทพงไดทก ๆ ชาต เนองจากคาสอนในพระพทธศาสนาจะเนนทกรรม คอ การกระทา การปฏบต การประพฤตมากกวา ไมไดเนนทเชอชาตหรอตระกล เผาพนธ หรอโคตรของผนน ดงพทธพจนทวา

บคคลจะเปนคนชวเพราะชาตกาเนดกหาไม จะเปนพราหมณเพราะชาตกาเนดกหาไม แตเปนคนชวเพราะกรรม เปนพราหมณกเพราะกรรมฯ (ข.ส. 25/3006/352)

คาสอนของพระพทธเจาทกพระองคไมวาในอดต ในปจจบน หรอในอนาคตจะทรงเนนในเรองเดยวกน โดยยอประกอบดวย 3 ประการ ไดแก

1) การไมทาความชวทงปวง 2) การประกอบแตคณงามความด 3) การฝกฝนจตใจของตนใหผองใส (ท.ม. 100/54/57) คาสอนของพระองคเปนกรรมวาทะ เปนกรยวาทะ และเปนวรยวาทะ

หรอเปนกรรมวาทและวรยวาท อนหมายถง พระพทธศาสนาสอนเนนในเรองการกระทา สอนหลกกรรม สอนวาความเพยรพยายามทประกอบหรอประพฤตยอมมผลจรง จะทาอะไรใหทาดวยความเพยรพยายามอยางแทจรง อยาทาอะไรเหลาะแหละ เมอทาดวยความเพยรพยายามเชนนเรยกวาวรยวาทะ ดงนน พระพทธศาสนาไมยอมซดอะไรใหไปอยทความบงเอญหรออานาจลกลบของสงศกดสทธทไหน พระพทธศาสนาพยายามสหนากบเหตผลทกอยางโดยไมยอมโยนเรองอะไรไปใหสงศกดสทธใดๆ เพราะ ฉะนน คาตอบของพระพทธศาสนา



จงมตอเหตการณทกอยางในชวตมนษยวาเกยวเนองมาจากเหต คอ การกระทาของมนษยเองทงสน (สชพ ปญญานภาพ, 2541, หนา 175)

เมอกลาวถงผลของกรรมตามทศนะพระพทธศาสนา พอสรปไดวา 1) มอายสนเพราะฆาสตวตดชวต มอายยนเพราะไมฆาสตว 2) มโรคภยไขเจบมากเพราะเบยดเบยนสตว มโรคนอยเพราะไมเบยดเบยนสตว 3) มผวพรรณทรามเพราะมกโกรธ มผวพรรณดเพราะไมมกโกรธ 4) มศกดายศนอยเพราะมกรษยา มยศศกดามาก เพราะไมมกรษยา 5) มโภคทรพยสมบตนอยเพราะไมใหทาน มโภคทรพยสมบตมากเพราะใหทาน 6) เกดในตระกลตาเพราะกระดางถอตวไมออนนอม เกดในตระกลสงเพราะไมกระดางถอตว ประพฤตออนนอม 7) มปญญาทรามเพราะไมเขาไปหาสมณพราหมณ สวนผมปญญาดเพราะเขาไปหาสมณพราหมณ (ม.อ. 14/579-597/376-385) หากมองเพยงขอความท 2 ขางตน กจะทราบวา ความเจบปวยนนเกดจากการเบยดเบยนรงแกสรรพสตวเทานน แตในความเปนจรง ความเจบปวยกเกดจากสาเหตอยางอนดวย เชน เบญจขนธ (รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ) การกอตวขนของนามรป การเสอมสลายของนามรป เปนตน และอาจเกดจากการบรหารจดการการเปนอยในดานสขภาพอนามยทไมดพอ เชน รบประทานอาหารทเสยงตอการเกดโรคตางๆ การไมออกกาลงกาย การนอนหลบไมเตมท ความเครยด เกดโรคภยไขเจบสงแวดลอมมมลพษ เปนตน ในความเปนจรง ในขอท 1 และท 2 นน โรคภยไขเจบกไมเกดจากกรรมเพยงอยางเดยวตามทผคนเขาใจกน ยงเกดจากสาเหตอน ๆ อก ตรงน พระพทธศาสนาชไปทโรคภยไขเจบเกดจากรรมทไมดและสงอน ๆ ไดแก 1) เกดจากด 2) เกดจากเสมหะ 3) เกดจากลม 4) เกดจากหลายสงหลายอยาง



5) การเปลยนแปลงของฤดกาล 6) การบรหารรางกายไมด 7) การกระทาของผอน 8) ผลของกรรม (ส.น. 16/87/49–500) โรคภยไขเจบทเกดจากกรรมนนมเพยงขอเดยว ฉะนน คนไทยเมอเกดความทกข ความเจบปวยขน กควรใชปญญาพจารณาวาความทกขหรอความเจบปวยของตนหรอของคนทรจกนนเกดจากอะไร แลวพยายามหาทางแกไข อยาทอถอยหรอวงเขาหาสงศกดสทธทงหลายในการในการชวยเหลอ ซงถอวาผดหลกพระธรรมคาสอนอยางสนเชง สวนหลกธรรมทผคนพงปฏบตเพอความเปนผมสขภาพดและมอายยนนนประกอบไปดวยธรรม 5 (อง.ปจก. 22/125/ 131) ไดแก 1) รจกทาความสบายใหแกตนเอง 2) รจกประมาณในสงทสบายแกตน 3) รจกบรโภคอาหารทมประโยชนและยอยงาย 4) รจกปฏบตตนถกตองตามกาลเวลา เชน เวลาหนาวกใสเสอกนหนาว หมผาหมในเวลานอน เปนตน 5) ถอปฏบตพรหมจรรย เชน รกษาศล 5 ขอ ไมหลงใหลในกามคณมากจนเกนไป และไมดมของมนเมา เปนตน หากตองการความเปนผมอายยน ตองปฏบตตนบนฐานะ 5 ประการ(อง.ปจก. 22/126/131) ไดแก 1) รจกทาความสบายใหแกตนเอง 2) รจกประมาณในสงทสบายแกตน 3) รจกบรโภคอาหารทมประโยชนและยอยงาย 4) เปนผมศล 5) มเพอนทด ไมชกชวนไปในอบายมขทงหลาย มการดมสรา เปนตน

หลกธรรมทงหลายตามทกลาวมาน เปนหลกธรรมทสามารถทาใหชวตของผปฏบตตามใหมสขภาพรางกายทแขงแรงและมอายยนยาว สวนสาเหตททาใหรางกายออนแอและมอายสนนนมนยตรงกนขามกน



2. ไมประมาทในชวต การไมประมาทนน กคอ การประพฤตปฏบตชอบตามพระธรรม

คาสอนของพระพทธเจา คอ ประพฤตดทง 3 สถานทเรยกวาประพฤตทง 3 นน กคอ ทางกาย ทางวาจา และทางจตใจ ถาประพฤตชวเรยกวาทจรต แตถาประพฤตดประพฤตชอบกเรยกวาสจรต 1) กายทจรต คอ การฆาสตว การลกขโมยทรพยสนของผอน และการประพฤตลวงเกนในลกสาวเขา เปนตน 2) วจทจรต คอ วาจาเทจ วาจาหยาบคาย สอเสยดนนทา และคาเหลวไหลไมเปนแกนสาร 3) มโนทจรต คอ คดอาฆาตพยาบาท เกลยดชงและอยากได ของเขา เมอละเวนทง 3 สถานไดแลว กเปนผประพฤตชอบ กลาวคอ เปนคน ไมประมาทมวเมาในสงเหลาน ตองชนะใจตนเองใหได ขมใจตนใหได ถาทาได กเรยกวาเปนผชนะทประเสรฐ พระพทธศาสนามหลกวา สงขารทงหลายนน มนไมเทยงแทแนนอน เมอมเกด กตองมดบไปเปนธรรมดา เปนทกขอยเสมอ ฉะนน พระพทธศาสนาจงมหลกหรอฐานะ 5 ขอ อนเปนขอพจารณาถงความจรงของทกชวตเพอมใหเกดความประมาทมวเมา ไมวาบรรพชตหรอคฤหสถชายหญง ควรพจารณา เนอง ๆ ซงเรยกวา อภณหปจจเวกขณะ โดยราลกอยเนอง ๆ ในใจดวยปญญาอนแนวแนวา 1) เรามความแกเปนธรรมดา ไมสามารถลวงพนความแกไปได 2) เรามความเจบปวยเปนธรรมดา ไมสามารถลวงพนความเจบปวย

ไปได

3) เรามความตายเปนธรรมดา ไมสามารถลวงพนความตายไปได 4) เราจกตองมการพลดพรากจากของรกเปนธรรมดาดวยกนทงสน 5) เรามกรรมเปนของตน ทากรรมใดไวไมวาดหรอชว จกตองรบผลของกรรมนน (อง.ปจก. 22/57/81–82)



พระพทธศาสนามวตถประสงคเพอใหสรรพสตวไมเปนผประมาท ละเวนความชว ประพฤตปฏบตแตกรรมด และเพราะเวลาของชวตมไมมากนก (พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), 2543 : 2100–211) ดงน

1) เปนเหตละหรอบรรเทาความมวเมาในความเปนหนมสาว 2) เปนเหตละหรอบรรเทาความมวเมาในความไมมโรคภยไขเจบ

วาตนเองมสขภาพรางกายแขงแรงสมบรณเปนตน 3) เปนเหตละหรอบรรเทาความมวเมาในชวต เชนวา ตนเองมความ

รารวย เปนตน 4) เปนเหตละหรอบรรเทาความมวเมาในความยดตดในของทตน

รกทงหลาย เชน บตรธดา สามภรรยาและทรพยสนเงนทองเปนตน 5) เปนเหตละหรอบรรเทาความมวเมาในการกระทาตาง ๆ ททจรต

ในการดารงชวต เชน ทาการงานททจรตมคาขายยาเสพตด เปนตน หลกพจารณาทง 5 ขอน พระพทธเจาไดทรงประทานไวแกมวล-

มนษยใหรวาชวตของตนนนควรดาเนนชวตอยางไรใหเหมาะสมในปจจบน และหากพทธศาสนกชนทกคนลวนแตตงมนอยในพระธรรมคาสอนของพระพทธ ศาสนา กยอมบงเกดแตความสงบสขในการดาเนนชวตรวมกนในสงคมอยางแนนอน แตปญหาทเกดขนในปจจบนนลวนแลวแตมาจากการทมวลมนษยไมตงมนอยในหลกธรรม คดแตวาตนหรอชาตของตนเทานนเปนใหญ ตนจะครอบครองโลก อยากไดอะไรกตองได ดงนน มวลมนษยควรหนกลบมาทบทวนถงความจรงเหลานบาง ใชปญญาพนจพจารณาถงความเปนจรงในแตละขอทพระพทธเจาไดทรงประทานไวใหวา เปนดงทพระพทธองคทรงสอนหรอไม วธการใดจงจะถอวาใชชวตไดอยางคมคากบการไดเกดมาเปนมนษยและพบกบพระธรรมคาสอนอนวเศษสด

สรป หลกธรรมทางพระพทธศาสนาจดเปนหลกแหงศรทธาทประกอบดวยปญญา หลกแหงกรรม กคอ หลกแหงการพงตนเองของมวลมนษยดวยการกระทากรรมทด เปนกศลดวยปญญาทรจรง เหนจรง ปฏบตไดผลจรง การเชออะไรงาย ๆ ไมใชทางแหงปญญา ไมใชพทธบรษททด แมพระบรมคร ผสงสด คอ พระพทธเจากยงไมทรงแนะนาใหดวนเชอคาสอนของพระองค



แตทรงแนะใหแตละคนไดศกษาใหถองแทและพสจนใหรจรงดวยตวเองเสยกอน จงคอยตดสนใจวาจะเชอหรอไมเชอตอไปกไดแลวแตความสมครใจ อยางไรกตาม กรรมดและกรรมชว แยกกนโดยเดดขาด จะทากรรมดเพอลบกรรมชวนนลบไมได เนองจากกฏแหงกรรมซบซอน มเงอนไขมากมายและเปนรายละเอยดเฉพาะแตละบคคลททามา สรางมาไมเหมอนกนไมเทากน ทงกรรมด กรรมชวและกรรมกลาง ๆ คอ กรรมทไมดไมชว (ทานจงบอกวา เรองของกรรม เปนเรองทไมควรคด เปนหนงในอจนไตย 4 เรองทมวลมนษยไมควรเสยเวลาไปคด ไดแก 1) พทธวสย ไดแก วสยของพระพทธเจาทงหลาย 2) ฌานวสย ไดแก วสยของผไดฌาน มฤทธเดชตาง ๆ 3) กรรมวบาก ไดแก ผลของกรรมทสตวทงหลายไดรบ 4) โลกจนตา ไดแก ความคดเรองทางโลก เชนโลกเทยงหรอไม ตายแลวไปไหน นรกสวรรคมจรงหรอ เปนตน (อง.จตกก. 21/77/1004) เรองทง 4 ขอน มนษยไมพงคด เพราะคดเทาไรกไมอาจรและเขาใจได คดแลวกปวดหวเปลา ๆ ใครคดเรองเหลานจนมากไป หมกมนไป กอาจฟนเฟอนไปไดเหมอนกน นนคอ เรองเกยวกบโลก เรองวสยของพระพทธเจาเรองของกรรมและเรองวสยของผไดฌาน 3. เขาใจและเขาถงโลกธรรม 8 ประการ โลกธรรม หมายถง เรองราวทเกดขนอยเปนประจาบนโลกน ซงทกคนไมควรทาจตใหหวนไหวตอสงตาง ๆ ทประจวบเขามาในชวต เพราะทกคนมสทธทจะเจอะเจอไดทกคน ซงมอยกบโลก 8 ประการ (อง.อฏก. 23/ 75/157) ซงไดแก ฝายทนาปรารถนา (อฏฐารมณ) ฝายทไมนาปรารถนา (อนฏฐารมณ) 1) มลาภ 2) เสอมลาภ 3) มยศ 4) เสอมยศ 5) มสรรเสรญ 6) มนนทา



7) มสข 8) มทกข

โลกธรรมทง 8 น จดเปน 2 ฝาย คอ ฝายทนาปรารถนา นาชอบใจ คนทวไปอยากไดเรยกวา อฏฐารมณ และฝายทไมนาปรารถนา ไมนาพอใจเรยกวา อนฏฐารมณ แตจะชอบใจ อยากไดหรอไมกตาม โลกธรรมทง 8 น เปนสงทเกดขนไดทกคน แตผเปนบณฑตรเทาทนเทานนทจะรบมอกบโลกธรรม ทง 8 นได ดงพทธภาษตทวา

ภเขาศลาลวน เปนแทงทบ ยอมไมหวนไหวเพราะลม ฉนใด บณฑตทงหลาย กยอมไมหวนไหวในเพราะนนทาและสรรเสรญ ฉนนน (ข.ธ. 25/16/25)

ดกอนอตละ การนนทาหรอการสรรเสรญนมมาแตโบราณ มใชมเพยงวนนคนยอมนนทาแมผนงนงแมผพดมากแมพดพอประมาณผไมถกนนทาไมมในโลก…(ข.ธ. 25/27/45)

ประโยชนของการประพฤตปฏบตตามหลกธรรมคาสอนทางพระพทธ ศาสนามอย 3 ประการดวยกน (ข.จ. 300/673/333) ดงน 1. ทฏฐธมมกตถประโยชน ประโยชนในชาตน จดเปนประโยชนทางโลก ไดแก เปนประโยชนทางเศรษฐกจและสงคม เพราะเปนประโยชนทเกยวของกบทรพยสน ลาภยศ ตาแหนงหนาททางสงคมทมนษยสามารถจะแสวงหามาได 2. สมปรายกตถประโยชน ประโยชนในชาตหนา จดเปนประโยชนในชาตหนา [สมปรายภพ] หลงจากทไดสนชวตในโลกปจจบนแลว การจะบรรลถงประโยชนในขนนจะตองมความศรทธา เชอมนในกฎแหงกรรมวาทาดกยอมไดด มการใหทาน รกษาศล และเจรญ 3. ปรมตถประโยชน ประโยชนอยางยง จดเปนขนสงสดในพระพทธ ศาสนา กลาวคอ การบรรลมรรคผลนพพาน หยดการเวยนวายตายเกด ไมมกเลส เครองกอทกขอกตอไป



ประโยชน 3 ประการขางตน จดเปนประโยชนสาหรบตนผกระทาโดยตรง สวนประโยชนทมตอสงคมสวนรวม มอย 3 ประการ (ข.จ. 300/673/ 333) ดงน

1. อตตตถประโยชน ประโยชนสวนตน 2. ปรตถประโยชน ประโยชนของผอน 3. อภยตถประโยชน ประโยชนรวมกนทงสองฝาย หลกพทธธรรมทงหมด มนษยสามารถปฏบตไดจรงดวยอาศยหลก

อทธบาท 4 อนเปนหลกแหงอทธฤทธทเกดจากภายในตวของคนไทยทกคนเพอนาไปสความสาเรจแหงผลทมงหมาย (ท.ปา. 11/231/233) ไดแก 1) ฉนทะ ตองมความพอใจรกใครในสงทจะกระทานน (อยากม

สขภาพกาย-จตทด)

2) วรยะ ตองมความเพยรพยายามประกอบการงานนน ๆ (รจกบรหารจดการชวต) 3) จตตะ มการเอาใจฝกใฝในการกระทานน มความตงใจอยาง แนวแน (รในสงทกระทา เชน ในการรบประทานอาหาร เปนตน) 4) วมงสา ตองหมนตรตรองพจารณาเหตผลในการกระทานน ๆ (พจารณาถงสงตาง ๆ ทมประโยชนตอชวต หลกเลยงสงทไมมประโยชนตอชวต)

4. ยดพทธธรรมอนทาใหชวตงาม 2 ประการ พทธธรรมทสงเสรมใหเกดความงามในชวต มอย 2 ประการ ไดแก 1. ขนต ความอดทน ไดแก ความอดทนตอโลภ โทสะ โมหะ ทเกดขน อดทนตอคาลวงเกนดาวาของผอน อดทนตอความลาบากตรากตราและความหนาวรอน เปนตน ความอดทนในทน หมายเอาความอดทนฝายดอยางเดยวซงเปนไปทงฝายโลกและธรรม ม 3 ประการ ไดแก 1) อดทนตอความลาบากตรากตรา เชน อดทนตอความหนาว

ความรอน อดทนตอการสอนผอนโดยไมคดเหนดเหนอยและเบอหนาย อดทน

ตอคาสงสอนและอดทนในการประกอบการงานอาชพ เปนตน



2) อดทนตอทกขเวทนา เชน เมอเวลาเกดความเจบปวยภายใน หรอรางกายเกดบาดแผล เปนตน กไมแสดงอาการทรนทรายวนวายจนเกนกวาเหตไป จนเลกลมความตงใจในการปฏบตกจการหนาทของตน 3) อดทนตอความเจบใจ เชน ในคราวทไดประสบอนฏฐารมณมคาดา คาเสยดส คาสาปแชงของผอน แมวาคานนไมมมลความจรงกอดทน เปนตน (มหามกฏราชวทยาลย, 2538, หนา 8-11)

พระพทธศาสนายงไดกลาวถงอานสงสหรอประโยชนของขนต ความอดทนวามอย 5 ประการ (อง.ปจก. 22/215/228) ไดแก

1) เปนทรก เปนทชอบใจของผคน 2) ไมมากดวยเวร 3) ไมมากดวยโทษ 4) ไมหลงกระทากาละ 5) เมอตายไปยอมเขาถงสคตโลกสวรรค 2. โสรจจะ ความสงบเสงยม ไดแก ความสงบเสงยมทางกาย ทาง

วาจา และทางใจ ในภาษาไทยเรยกวา “ใจเยน” กทาใหงดงามเหมอนกน เพราะเมออดทนไดแลวกไมแสดงกรยากายวาจา ใหผดปกต แตยงแสดงอาการผดปกต เชน หนาบดบงเมอเกดความโกรธขนหรอครวญครางเมอทกขเวทนาครอบงา เปนตน โสรจจะ ธรรมขอนยอมเขาสนบสนนขนต ความอดทนใหสงเดนยงขน หลกพทธธรรมตามทไดยกมาเปนตวอยางขางตนน จะเกดผล สมฤทธไดกตอเมอไดศกษาและปฏบตดวยตนเอง แตทงนยอมขนอยกบสตปญญา เวลา และความตงใจในการปฏบตเปนสาคญ ดงนน สขภาพกาย-ใจ จะดหรอไม จงขนอยกบสาเหตตาง ๆ เชน รางกายเกดภาวะเรารอน ไมสบายทงอวยวะภายในและภายนอก และเกดจากกรรม คอ การกระทา แตกรรมมไดหมายเพยงสกแตวาเปนเรองราวในอดตชาตเทานน แตหมายเอาถงการประพฤตปฏบตตนในปจจบนชาตดวย เชน พฤตกรรมการบรโภคเสพปจจย การออก-กาลงกาย เปนตน ซงสรปลงแลว ความเจบปวยกมเพยง 2 ทาง ไดแก ทางกาย และทางจตใจ โดยยอ กคอ เบญจขนธ อนประกอบไปดวยรป เวทนา สญญา



สงขารและวญญาณนนเอง เพราะเมอมเบญจขนธ กตองมเกด แก เจบและตายไปในทสด

บทสรป

หลกพทธธรรมเสรมนาสขภาพกาย-จตน เปนหลกการสอนใหมนษยเขาสหลกแหงการปฏบตกายและจตจากระดบความสงบระงบชวคราวไปจนถงขนปรมตถขนปลอยวางไดในทสด ยตการเวยนวนบนความทกขทรมานในรปกระแสแหงการเกด แก เจบ และตายตราบชวกาลนาน บคคลจะดารงชวตอยในโลกไดยนนานเทาใดไมเปนประมาณ ขอสาคญอยทวาไดปฏบตตอชวตหรอไดใชชวตเทาทมนนใหเกดผลขนบางอยางไร ความเกด แก เจบ และตาย เปนสจธรรม ธรรมดา แตยากทมนษยจะกาวพน ดงนน การดาเนนชวตในสงคมปจจบน จงมมลรากมาจากความกลว กลวไมมจะกน ไมมใช จนถงกลวแก กลวเจบ และกลวตาย หากพจารณาดวยสตปญญาอยางจรงจงและถกตองตามหลกคาสอนในพระพทธศาสนาแลวกจะพบวาความปรารถนาอยากม อยากเปนในสงตาง ๆ กด การอยากจะหลดพนไปจากปญหาตาง ๆ ในชวตของตนกดนน ลวนแลวแตเกดจากการไมยอมศกษาปฏบตตนตามหลกธรรมตามแนวพระพทธ ศาสนา ทงนกเพราะพระพทธศาสนามหลกธรรมคาสงสอนใหใชสตปญญาและเหตผลแกไขปญหาในการดาเนนชวต เมอมความทกขความเดอดรอนเกดขน ใหรจกกาจดความทกขความเดอดรอน ดวยการใชสตปญญาและเหตผลพจารณาใหเหนตนเหตของความทกข แลวแกไขทตนเหตใหถกทางจะบรรลผลสาเรจตามทปรารถนา มสขภาพกายและจตดนนเอง



เอกสารอางอง การศาสนา, กรม. (2525). พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง. กรงเทพฯ:

กรมการศาสนา. ไกรสร ศรไตรรตน. (2542) จตวทยาทวไป. ยะลา : สถาบนราชภฏยะลา. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). (2543). พจนานกรมพทธศาสตร

ฉบบประมวลธรรม. (พมพครงท 9). กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณ- ราชวทยาลย.

พระธรรมวสทธกว (พจตร ตวณโณ). (2543). บทอบรมสมาธภาวนาหลกสตร ชนตน. กรงเทพฯ: มหามกฎราชวทยาลย.

มหามกฎราชวทยาลย. (2538). วนยมข เลม 3 นกธรรมเอก. (พมพครงท 25). กรงเทพฯ: มหามกฎราชวทยาลย. . (2538). อธบายธรรมวภาค ปรจเฉทท 1.(พมพครงท5). กรงเทพฯ: มหามกฎราชวทยาลย.

ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ: นานมบคสพบลเคชนส จากด.

สชพ ปญญานภาพ. (2541). คณลกษณะพเศษแหงพระพทธศาสนา. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: มหามกฎราชวทยาลย.


ความสามคคในพระพทธศาสนาเถรวาท The Unity in Theravada Buddhism

จาเนยนนอย สงหะรกษ71 Jamniennoi Singharak

บทคดยอ ความสามคคตามทรรศนะพทธศาสนาเถรวาทนน เราทกคนสามารถปฏบตเพอใหเกดผลทตองการไดอยางแทจรง หลกความสามคคจงเปนหลกธรรมทชวยใหบคคลแตละบคคลในสงคมไทยปฏบตภาระหนาทของตนเองอยางมประสทธภาพ เปนนาหนงใจเดยวกน แบงปนเอออาทรกน ไมเบยดเบยนเอารดเอาเปรยบกน และมความพรอมความสามารถทกระทาสงทดงามไดเปนผลสาเรจอยเสมอทงแกตนและสงคมสวนรวมได ชวยเหลอกนในดานตาง ๆ กจะทาในสงคมประเทศชาตเกดความสงบสขและพฒนากาวหนาไปไดดวยดและอยางยงยน

คาสาคญ: ความสามคค, พทธศาสนา

Abstract According to Theravada Buddhism, The Unity is a sermon which we can practice to achieve an outcome as we needed. The Unity is a virtue to assist Thais people in bearing their burden effectively, to be harmony, to be generosity, to be liberality, to be unexploited, to be ready in doing virtuous effectively to oneself and society and helping

1 อาจารยประจาสาขาวชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร



each other in any aspects. These are able to create peaceful, developing and moving forward perpetually to our country.

Keywords: Unity, Buddhism บทนา ความสามคคจดเปนหลกธรรมหรอปฏบตสากลของสงคมมนษย ทวโลกกวาได เพราะหากชนชาตใดมความสามคคกน ปญหาตางๆ ความขดแยง ความเสอมโทรมดานตาง ๆ ในสงคมนน ๆ กจะมนอยหรอไมมเลย ทงนกเพราะตางคนตางยดหลกความรก ความสามคคนนเอง ฉะนน การมความเขาใจ ความหมาย ลกษณะ และประเภทของความสามคคนนจงนบวามความสาคญและจาเปนอยางยงของสงคมมนษยในปจจบนทกาลงประสบกบสถานการณตาง ๆ ทงดและไมด เมอมความเขาใจในคาสอนเรองสามคคธรรมเปนอยางดและถกตองแลว การพฒนาสงคม ประเทศชาตไปสความเจรญ ความสงบรมเยนกเปนเรองททาไดงายและเกดผลของการพฒนาไดอยางดเยยม ดงนน พงทาความเขาใจความหมาย ลกษณะประเภทและความสาคญของสามคคธรรม ดงน ความหมายของสามคคธรรม ความเจรญและความเสอมของสงคมมนษยนน พจารณาไดจากการรวมแรงรวมใจกนของผคนในสงคมนน ๆ กลาวคอ ตองพจารณาถงความสามคคของผคนในสงคมนน ๆ วาเปนอยางไรมความสามคคเปนนาหนงใจเดยวกนแคไหน เปนตน โดยศกษาใหเขาใจถงความหมายของคาวา สามคคและคาอน ๆ ทมความหมายเกยวของกน พจนานกรมราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของคาวา ความสามคคและคาอน ๆ ทมความหมายคลายคลงกนไว ดงน



ความสามคค หมายถง ความพรอมเพรยงกน, ความปรองดองกน, กรยาทพรอมเพรยงกนทา, ทรวมมอรวมใจกนทา เชน กฐนสามคค ผาปาสามคค สมครสมาน หมายถง เชอมสามคค เชน จะทาการงานอะไรขอใหสมครสมานกน ปรองดอง หมายถง ออมชอม ประนประนอม ยอมกน ไมแกงแยงกน ตกลงกนดวยความไกลเกลย ตกลงกนดวยไมตรจต สมาน หมายถง เสมอกน เทากน สมานกจ หมายถง การดาเนนอยางเดยวกน การมความเหนพองกน สมานฉนท หมายถง ความพอใจรวมกน ความเหนพองกน เชน มความ เหนเปนสมานฉนท รวม หมายถง มสวนรวมอยดวยกน เชน รวมกน รวมนอน มสวนรวมเปนอนหนงอนเดยวกน เชน รวมใจรวมสามคคมสวนรวมในทแหงเดยวกน รวมโรงเรยน รวมบาน รวมหองรวมหอ มสวนรวมในภาวะหรอสถานะเดยวกน เชน เพอนรวมชาต มศตรรวมกน ทาบญรวมญาต รวมเปนรวมตาย รวมทกขรวมสข รวมชะตากรรม รวมใจ หมายถง มความนกคดอยางเดยวกน เชน เพอนรวมใจ รวมมอ หมายถง พรอมใจชวยกน (ราชบณฑตยสถาน, 2542 หนา, 1178, 1129, 652, 1130, 926) ความหมายในพทธศาสนาเถรวาท ความสามคคตามทปรากฏในพระไตรปฎกของพทธศาสนาเถรวาท พอสรปได ดงน สงฆสามคค ไดแก ความสามคคปรองดองกน ความพรอมเพรยงกนของหมคณะหรอสงฆ การกระทาทเรยกวา “สงฆสามคค” (ว.จ. 7/406/139) คอการนาเอาธรรม วนย เปนตน มากลาวตามความเปนจรง ชวยใหเกดความสมานฉนทกนในหมคณะหรอสงฆ มการพรอมเพรยงกนทาสงฆกรรมตาง ๆ การกระทาเชนนเรยกวา “สงฆสามคค” พระพทธเจาตรสสงฆเภทไววา “ภกษ



ทาลายสงฆ ตองเกดในอบายตกนรก อยชวกปป ภกษผยนดในการแตกพวก ไมตงอยในธรรม ยอมเสอมจาก ธรรมอนเกษมจากโยคะ ภกษทาลายสงฆ ผพรอมเพรยงกนแลว ยอมไหมในนรกตลอดกปปฯ” (ว.จ. 7/408/140) สงฆสามคคธรรมนน พระพทธเจาตรสวา “ความพรอมเพรยงของหม เปนเหตแหงสขและการสนบสนนผพรอมเพรยงกนกเปนเหตแหงสข ภกษ ผยนดในความพรอมเพรยงตงอยในธรรม ยอมไมเสอมจากธรรมอนเกษม จากโยคะ ภกษสมานสงฆ ใหพรอมเพรยงกนแลว ยอมบรรเทงในสรวงสวรรคตลอดกปปฯ” (ว.จ. 7/410/141) พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต) ไดใหความหมายของคาวา “สามคค” ไววา “สามคค หมายถง ความพรอมเพรยงกนมนาหนงใจเดยวกน สมานฉนท หมายถง มความพอใจรวมกน พรอมใจกน” (พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต), 2546, หนา 254) สชพ ปญญานภาพ ไดกลาวถงความสามคค ความมนาหนงใจเดยวในกจธระตาง ๆ ของสงคมสวนรวมวา เปนเหตใหโลก สงคมอยรอดปลอดภยได สวนสาเหตทโลกจะพนาศดวยนามอมนษยนน พอสรปไดวา ผคนในสงคมตองแกดวยระงบโลภะ โทสะและโมหะทตวของเรากอนเปนอนดบแรกตอจากนน กแกผทอยในปกครองของเรา เชน เยาวชน และชวย กนสงเสรมศลธรรมและคณธรรมเทาทสามารถจะทาได กชอวาไดทาความดและมสวนชวยโลกไดตามสมควร แตจะแกโลกทงโลกไดนน เปนเรองยาก พระพทธเจาจงยอโลกมาอยทตวมนษย คอ รางกายประมาณวาอนหนงครองใดอนน แลวสอนใหปฎบตชอบตามอรยมรรคมองค 8 จงสามารถดารงรกษาโลกใหอยได (สชพ ปญญานภาพ, 2542, หนา 7-8) ลกษณะของความสามคคธรรม ลกษณะของความสามคคธรรมในพระพทธศาสนาเถรวาท คอแนวคดและการปฏบตทเกยวกบการกระทาโดยตรง และเพอสงเสรมความเขาใจเกยวกบ ลกษณะของความสามคคไดอยางถกตอง ดวยเหตน การแสดงออกซงการกระทาจงเปนอกวธหนงของความสามคคและเปนหลกสาคญทสามารถสะทอนใหเหน



ถงแนวคดเรองสามคคธรรมในพระพทธศาสนาไดอยางถกตอง ความหมายของความสามคค คอ การกระทาใน 3 ลกษณะ กลาวคอ กรรม ทางไตรทวาร ไดแก กายทวาร ประตทางกาย วจทวาร ประตทางวาจา มโนทวาร ประตทางใจ (ข.ธ. 25/27/31-32) ดงน 1. การกระทาทางกาย คอ ความสามคครวมแรงกายของผคนในสงคมในการกระทาตาง ๆ ทถกตองดงาม เปนประโยชนตนและสวนรวม 2. การกระทาทางวาจา คอ ความสามคคของผคนในสงคมในการพดจาตดตอสอสารกนดวยคาพดทจรง เหมาะสม ออนหวาน 3. การกระทาทางใจ คอ ความสามคคของผคนในสงคมในการคดพจารณาในการแกไขปญหา และการปฏบตทมประโยชนตอสงคมประเทศชาต เชน รวมใจกนปฏบตธรรม เนองในวนสาคญตาง ๆ มการทาสมาธ ฟงพระธรรมเทศนา เปนตน ลกษณะของการกระทาทง 3 ขางตนนรวมเรยกวาสจรตกรรม แบงออกเปน 3 ประการ ไดแก 1. กายสจรต ไดแก การประพฤตชอบทางกาย ม 3 อยาง ไดแก เวนจากการฆาสตว เวนจากการลกขโมย และเวนจากการประพฤตผดในกาม 2. วจสจรต ไดแก การประพฤตชอบทางวาจา ม 4 ไดแก ไมพดเทจ ไมพดสอเสยด ไมพดคาหยาบ และไมพดเพอเจอ 3. มโนสจรต ไดแก การประพฤตชอบทางใจ ม 3 อยาง ไดแก อนภชฌา ไมเพงอยากไดของผอน อพยาบาท ไมมจตประทษรายใคร และสมมาทฎฐ มความเหนชอบ ในเรองเกยวกบการปกครองอนแสดงถงความสามคคของผคนในสงคมนน พระพทธองคทรงมงไปทบคคลมใชระบบ เนองจากรฐมไวเพอความสข ของประชาชน และความสขทแทตองเปนหลกธรรมดงามตามหลกคาสอนของพระพทธองค ดงนน คาสอนของพระพทธองคจงมจดมงหมายเดยวของชวต คอการประเมนวาอะไรด อะไรชว จะตองเปนไปในแนวเดยวกน จะขดแยงกน ไมได ซงจะใหความสาคญแกตวบคคลผมหนาทปกครองมากกวา คอ เมอบคคลเปนคนดแลว ไมวาจะปกครองดวยระบบใดกตามกจะนาประชาชนไปสความด



และความสขไดทงสน พระพทธองคทรงปรารถนาจะสรางคนมากกวาสรางระบบเนองจากใหผลทตรงกวาและถาวรกวา แตการทตองสรางระบบในปจจบน กเพราะสรางคนไมสาเรจนนเอง และเมอสรางคนไมสาเรจ อยางนอยกเอาระบบมาควบคมคนบางกจะทาใหผลเกดขนไดบาง เพอใหบรรลเปาหมายเชนทประสงคนน พระพทธองคทรงไดกาหนดสงคมตวอยางขนเปนแบบฉบบ เพองายในการปกครอง และเปนตวอยางใหเหนวาการประพฤตตามธรรม การมธรรมเปนแกนกลางของสงคม กอผลประโยชนไดจรงเพยงใด สงคมตวอยางในสมยนคอสงคมพทธอนประกอบดวยบรษท 4 ไดแก “ภกษ ภกษณ อบาสก และอบาสกา” (อง.จตกก 21/130/179) นนเอง โดยเฉพาะสงคมพระอรยสงฆเปนสงคมตวอยาง ของสงคมพทธบรษทดวยกน เปนตวอยางสงคมภายนอกดวย กฎเกณฑตาง ๆ คาสอนตาง ๆ จงเนนหนกทพระสงฆ เรมตนดวยพระสงฆและกวดขนทพระสงฆมาก ผลทไดรบกคอ เปนสงคมทมความสงบสข ไมมการถอชนวรรณะ มการเคารพกนตามลาดบอาวโส มความประพฤตทางกาย ทางวาจา สงบเสงยม เรยบรอยเสมอกน มทศนะความคดเหนเปนสมมาทฏฐอยางเดยวกน สมาชกในสงคม ตางกเปนคนวางายสอนงาย ปกครองงาย มเหตมผล มความรบผดชอบ ไมเปนการขดแยงกนรนแรงถงขนกอการทะเลาะววาทกนใหญโต เพราะเหตแหงความคด ไมตรงกน สงคมพระสงฆจงเปนสงคมทชใหเหนวาเปนการปกครองโดยธรรม แตปญหามนมอยวา บคคลทจะมาทาหนาทเปนผปกครองนน มความเขาใจในหลกธรรมและพทธวธการปกครองของพระองคมากนอยเพยงใด และจะนาเอาพทธวธการปกครองมาใชในการปกครองอยางไร ใหมความเหมาะสมกบสภาพปจจบน และใหมความเปนธรรมกบผอยภายใตการปกครอง และใชอานาจอยางเปนธรรมอยางไร ในอธปไตยสตร (ท.ปา. 11/228/231) พระพทธองคไดแสดงหลกการบรหารกจการตาง ๆ 3 ประการ คอ 1. อตตาธปไตย หมายถง การถอตนเองเปนใหญ นกปกครองทถอตนเอง เปนใหญ ถอตนเองเปนศนยกลางของการตดสนใจ มความเชอมนในตวเองสง คดวาตวเองฉลาดกวาใคร จงไมรบฟงความคดเหนของใคร ไมมความอดทนตอ



การวพากษวจารณ นกปกครองประเภทนนยมใชพระเดชมากกวาพระคณ เมอปกครองนาน ๆ ไปจะไมมคนกลาคดคานหรอทดทาน 2. โลกาธปไตย หมายถง การถอคนอนเปนใหญ นกปกครองทถอคนอนเปนใหญ นกปกครองประเภทนมวธการใชอานาจทตรงกนขามกบประเภทแรก นนคอ ผปกครองไมมจดยนเปนของตนเอง คอเปนคนขาดความเชอมนในตวเอง ไมสามารถตดสนใจอะไร ถาใหปกครองอยตอไปแลวจะเปนคนฟงความเหนของ ทกฝาย แตเมอผอยภายใตการปกครองการการขดแยงกน ผปกครองประเภทนไมสามารถตดสนชขาดไดวาฝายไหนผดหรอถก แตเปดโอกาสใหทกฝายทมเถยงกนเอง 3. ธรรมาธปไตย หมายถง การถอธรรมเปนใหญ นกปกครองทถอธรรมเปนใหญ หรอยดหลกการความถกตองเปนสาคญ ผปกครองประเภทนจะยดความสาเรจของผลงานเปนทตง ยนดรบฟงคาแนะนาจากทกฝาย ซงรวมทกคนทไมชอบเปนการสวนตว ผปกครองประเภทนจะสามารถแยกเรองงานออกจากความขดแยงสวนตว จะเปนคนยอมโงเพอการศกษาความรจากผเชยวชาญผปกครองประเภทนจะเดนทางสายกลาง คอ ใชทงพระเดชและพระคณ ใครทาดตองไดรบรางวล ใครทาชวตองถกลงโทษ ดงพระพทธพจนทวา “นคคณเห นคคหารห การาบคนทควรการาบ ปคคณเห ปคคหารห ยกยองคนทควรยกยอง” (ข.ชา. 27/244/531) ผปกครองประเภทนจะไดทงงานทงคน นนคอ งานสาเรจเพราะทกคนมโอกาสแสดงความสามารถ เพราะผปกครองจะเปดโอกาสใหคนทตนไมชอบทางานดวย ถาเขานนมความสามารถจรง ประเภทของสามคคธรรม คนทมใจสามคคกนนน แมวาจะอยหางกนคนละเมองหรอคนละประเทศ แตมจตใจรกใครนบถอกน กจดวามใจสามคค สวนใจกบกายอยางไหนททาใหเกดความสามคคยากงายกวากนนน กตองพจารณาเปนเรอง ๆ ไป ในบางครง เมอคนมารวมกน ประชมกนแลว แตกยงมความคดเหนแตกตางกนในหวขอประชม บางคนมความเหนขดแยงกนในเรองเดยวกน บางคนกมความเหน



สอดคลองกนหรอเหนดเหนชอบดวยกน ดงนน เมอวาโดยประเภทแลว ความ- สามคค มอย 2 ประเภท ไดแก 1. ความสามคคทางกาย คอ การทางานดวยกาลงกาย คนทชวยกนแบกหาม หรอนกศกษามาชมนมกนเพอทากจกรรมอยางใดอยางหนง เรยกวา มความสามคคทางกาย พฤตกรรมอยางนตรงกบทเราแปลสามคควา “ความ-พรอมเพรยง”นนเอง กลาวคอ หมสตวผอาศยแผนดนอยอาศย ยอมเปนตาง ๆ กน

2. ความสามคคทางใจ หมายถง คนทมความรกใครนบถอกน ใจตรงกน และหวงดตอกน หากมปญหาวา กายสามคคทาไดงาย หรอใจสามคคทาไดยาก แตถาใชคาวา “สามคคธรรมกตองถอวาจตใจเปนสาคญ คอ ใจสามคคนนดเลศประเสรฐแน”(ชยวฒน อตพฒนและวธาน สชวคปต, 2538, หนา 149) สรปวา ความสามคคสามารถประพฤตปฏบตได 2 ทาง ไดแก ทางกายกบทางใจ แตความสามคคทางจตใจซงเปนผลมาจากปญญาทใครครวญ มสตรอบคอบของผคนในสงคมถอวาสาคญทสดตอความเจรญกาวหนาของชวตของสงคม เพราะหากมแตความสามคคทางกายโดยไรสตปญญาแลว ความสามคคนนกอาจเปลาประโยชน หรอไมไดรบผลเทาทควรและยงอาจนาไปสความสามคคทผดได ความสาคญของสามคคธรรม ความสามคคทเปนธรรมแลว กยอมมผลเปนความสข ความเจรญ ของหมชนในชาตสงคมนนเอง ดงพระพทธภาษตทวา”สขา สงฆสส สามคค ความพรอมเพยงของหม ใหเกดสข” (อง.ทสก. 24/40/69) พระพทธภาษตน มขอความทเนนใหทราบถงความสาคญของความสามคคของหมชนทกหมเหลา 2 ประการดวยกน ไดแก 1. ความพรอมเพรยงของหมชน 2. ความพรอมเพรยงทาใหเกดความสข ความพรอมเพรยงดเหมอนยอมมในสงทวไป นาฬกายอมมจกรและเครองอน ๆ สาหรบกนนาฬกาทเดนได คอ สงเหลานนพรอมเพรยงกนเปนไปตามสวนตามหนาทของมน ถาไมไดสวนหรอชารดเสยบางอยางขาดไปบางอยาง



กเดนไมได ธาตทง 4 ของคนพรอมเพรยงกนทากจตามหนาทของตนเปนไปเสมอไมหยอนไมกาเรบ คนมความสบาย ถากาเรบหรอหยอนไป คนกไมสบาย หมใดมกจทตองทาอยางใด ตางกชวยกนทาไมแกงแยงกนเอาเปรยบกน ความพรอม-เพรยงของหมนนทตองทาอยางนนกยอมมบรบรณ ความพรอมเพรยงของหมมแลวกใหเกดสข คอ ตางคนตางอยสาราญดวยกน ไมบาดหมางกน ควบคมหมนนใหเปนไปมนคง เปนทครนครามของเหลาชนจะมาดหมนขมเหงยงโภคทรพยและบรวารใหเจรญทว ตางคนตางมอธยาศยตอกน ผอนหนกผอนเบาตอกนไมถอกน ไมลวงเกนกนใหเหลอเกน ชวยตกเตอนกน เหนแกกนมากกวาเอาเปรยบแตประโยชนตน หวงดตอกน มเมตตากายกรรม เมตตาวจกรรม เมตตามโนกรรมตอกน เปนเหตใหมสามคค สมดงพระพทธพจนทวา “เวรสสสคส สฎโจ เวรา โส น ปรมจจต บคคลนนระคนอยดวยสงสคคะ คอ เวรยอมไมพนไปจากเวรได และทวา สมคคาน ตโป สโข ความเพยรของผพรอมเพรยงกน ใหเกดสข” (ข.ธ. 25/24/28-29) พระพทธพจนขางตนไดแสดงใหเหนถงพระกรณาธคณของพทธเจาททรงสงสอนเหลาเวไนยสตวทเปนหมเหลาใหประพฤตถอยคาทรกษาประโยชนของกนและกน ขอนพงสนนษฐานตามพระบรมพทโธวาททโปรดประทานแกภกษสงฆใหตงกายกรรม วจกรรม มโนกรรม ประกอบดวยจตเมตตาในกนและกน เฉลยลาภ ทหาไดสกนบรโภค มศลเสมอกน มทฏฐเสมอกน ใหเคารพนบถอภกษเถระผใหญในสงฆ และตงใจปรารถนาเพอนสพรหมจารทยงมไดมาใหมาสอาวาส ทมาแลว ใหอยเยนเปนสข ความสาคญของสามคคธรรม 1. ชวยใหมนษยมจตใจประกอบดวยเมตตากรณา 2. ชวยใหการกระทาผดดวยความโลภ ความโกรธ ความหลง ลดลง เบาบาง 3. ชวยใหสงคมมความเจรญกาวหนาอยางยงยน 4. ชวยใหประเทศชาตสามารถดารงสถาพรชวลกหลานได



สรปวา แนวคาสอนเรองสามคคธรรมในทศนะของพทธศาสนาเถรวาท นนตองเปนไปในลกษณะทกอใหเกดประโยชนทงแกตน คนอน รวมทงสวนรวมอนมชาตบานเมองเปนทหลกลกษณะของความสามคคตองสอดประสานกนระหวางการกระทากายและจตใจ กลาวคอ การกระทาทางกายตองถกตอง ดงาม การกลาววาจาทางปากตองออนหวานถกตอง ไพเราะและการนกคดทางปญญาตองอยในลกษณะทถกตองดงาม เปนสมมาทฏฐตามหลกพทธปรชญาเถรวาท สวนศกยภาพของบคคลนนสามคคธรรมดวยทงนน กลาวคอ สามารถทจะปฏบตเพอใหเกดประโยชนทงแกตน คนอนและสงคม หลกสามคคธรรมระดบโลกยะ หลกธรรมฝายกศลในพทธศาสนาเถรวาททงหมดลวนมความสมพนธกน จาตองปฏบตรวมกน เชน อรยมรรคมองค 8 ประการ หรอทเรยกวามชฌมาปฏปทา อนเปนการปฏบตตาม “ทางสายกลาง” หลกทฏฐธมมกประโยชน อนเปนหลกธรรมทพรอมอานวยผลประโยชนในการดาเนนชวตปจจบนรวมกนไดอยางพรอมเพรยงสามคคกน ไดแก 1. กระทาดวยความขยนหมนเพยรในการประกอบการงานทสจรต (อฏฐานสมปทา) 2. การกระทาการรกษา คอ รจกเพยรพยายามคมครองเกบทรพยสนไว (อารกขสมปทา) 3. รจกคบเพอนทด (กลยาณมตตตา) 4. มความเปนอยทเหมาะสมกลาวคอ มยนดพอใจตามทตนม (สมชวตา) หลกธรรมทง 4 น ถอเปนหลกธรรมทมวลมนษยจาตองนามาประยกต ใชในการอยรวมกนดวยความสามคคปรองดองกน ไมวาจะเปนดานการงาน การแสวงหาวตถสงของ การรจกใชสอยและวางตวใหถกตอง หากปฏบตไดตามน สงคมจะไมมความแตกแยก ขาดความสามคค จะไมคดคดโกงกน รวมงานรวมธรกจกนดวยความซอสตยสจรต สงคมกสงบสข ทงนกเพราะเกดความสข 4 ประการหลงจากไดปฏบตตามหลกธรรมทง 4 ไดแก



1. สขทเกดจากการมทรพยดวยความขยนหมนเพยรแสวงหามาในทางสจรต 2. สขทเกดจากการใชจายทรพยทแสวงหาไดมานน 3. สขทเกดจากการไมเปนหน เพราะจตใจเกดความพอเพยงแลว 4. สขทเกดจากการประพฤตตนทไมมโทษผดศลธรรม กฎหมายบานเมอง เมอเกดความสขทเนองมาจากการปฏบตธรรมรวมกนเปนไปในทศทาง เดยวกนตามหลกธรรมขางตนนนแลว แตปญหาทจะนาไปสความขดแยงแตกราวกนนนยงจะมอยและสามารถเกดขนไดอก ฉะนน ผคนในสงคมจาตองรจกบรหารทรพยสนเหลานนทไดมาอยางถกตอง โดยยดปฏบตรวมกนในหลกโภคอาทยะอนเปนหลกการใชจายทรพยสนทไดมาใหเกดประโยชนมากทสด 5 ประการ ไดแก 1. ใชในการเลยงตวเองและคนในครอบครว มบดามารดา บตรธดา เปนตน 2.บารงมตรสหายและผรวมกจการงานใหเปนสข 3. ใชปองกนภยนตราย เชน คราวเจบไขไดปวย เปนตน 4. ทาพลกรรม 5 อยาง ไดแก 1) ญาตพล การสงเคราะหญาตพนอง 2) อตถพล การตอนรบแขก 3) ปพพเปตพล การทาบญอทศใหแกผทลวงลบสนชวตไปแลว 4) ราชพล การเสยภาษอากรใหแกบานเมอง 5) เทวตาพล ทาการสกการะสงทเคารพบชาในตระกล

5. อปถมภบารงสมณะบรรพชตผประพฤตปฏบตชอบ หลกสมปราย-กตถประโยชน ทกคนในสงคมจาตองปฏบตอกหมวดหนงซงสามารถ ชวยใหเกดความสมคคธรรมในสงคมไดอยางยงยนตราบนานเทานาน โดยปฏบตรวมกนในหลกสมปรายกตถประโยชน 4 ประการ ไดแก 1) สทธาสมปทา รวมมอรวมใจกนประพฤตปฏบตกจทกอยางทถกตองดงามดวยศรทธา ความเชอมนทมนคงถกตองทงในแงหลกธรรมคาสอนและกฎหมายบานเมอง



2) สลสมปทา รวมมอรวมใจกนประพฤตปฏบตธรรม กลาวคอ การรกษาศลเพอควบคมและพฒนากาย วาจาใหเปนปกต 3) จาคสมปทา รวมมอรวมใจกนปฏบตธรรมดวยการบรจาควตถสงของ เปนตน ตามกาลงของตนเทาทจะสามารถปฏบตได 4) ปญญาสมปทา รวมมอรวมใจกนประพฤตปฏบตแตสงทดงาม เสรมสรางสงคมใหเขมแขง นาอยดวยปญญาทแทจรง หลกธรรมทง 4 ประการน หากทกคนในสงคมสามารถปฏบตไดแลว กจะทาใหชวตทงสวนตวและสวนรวมประสบกบความสงบสขทแทจรง ฆราวาสธรรม 4 ประการ เปนหลกธรรมทผครองเรอนทงหลายพงนา ไปถอปฏบตตอกน เพอสรางความรกความสามคคตอกน อนจะกอใหเกดความสข ความเจรญแกตนเองและหมคณะ ตลอดจนครอบครวและสงคมทตนอาศยอย ฆราวาสธรรม 4 ประการ ไดแก 1. สจจะ หมายถง การซอสตย ซอตรง ดวยกาย วาจา ใจ ความซอสตยนามาซงความไววางใจตอกน ทาใหเกดความรก นบถอและคบหากนดวยความบรสทธใจ เปนเหตใหเกดความสข ความอบอนในครอบครวและสงคม 2. ทมะ หมายถง การขมใจตนเองไมใหแสดงพฤตกรรมไมดออกมาเมอเกดความไมพอใจใด ๆ การพดเกรยวกราดทาใหเกดความเจบชานาใจ กอใหเกดความวนวายและนาความโกรธมาให การรจกขมใจจงเปนการรกษาสนตและความสงบสขใหคงอยกบครอบครวและสงคม 3. ขนต หมายถง การอดทนตอความยากลาบาก กาย ใจ เชน อดทนตอการงานและหนาท อดทนตอความเจบไขและความลาบากใจตาง ๆ ความ-อดทนทาใหคนเราไมโตตอบตอสงทมาทาใหตนไดรบความลาบาก เดอดรอน ความอดทนจงนาความสขมาใหครอบครวและสงคม 4. จาคะ หมายถง การเสยสละสงของกาลงกาย กาลงสตปญญา แบงปนชวยเหลอผอนทขาดแคลนและไดรบความทกขใหพนความขาดแคลนและความทกข การสละความสขสวนตวเพอผอน ทาใหเกดมใจผกพน รกใคร เหนอกเหนใจและภกดตอกน ครอบครวและสงคมจงอยดวยกนไดอยางมความสข



หลกธรรมทงหลายตามทไดกลาวขางตนน ถอเปนตวอยางของการปฏบตสามคคธรรมรวมกนของผคนในสงคม และหลกธรรมในระดบโลกยะน กลวนมอยหลายประการดวยกน ซงแสดงใหเหนถงผลประโยชนทจะไดรบในชวตปจจบนและในอนาคตได แตหลกธรรมในระดบนกยงมผลตอระดบสง กลาวคอระดบโลกตตระไดเชนกน ทงนกเพราะหลกธรรมในพทธศาสนาเถร-วาทลวนมความเกยวของเนองถงกนเสมอ ดงนน การจะแยกแยะวาหลกธรรมหมวดไหนอยใน ระดบไหนนนจงขนอยกบการนามาประพฤตปฏบตและกอใหเกดผลตาง ๆ ตามกาลงแหงการประพฤตปฏบตนน ๆ ของผคนในสงคมเปนสาคญ เชน ปญญา หากนามาปฏบตพอประมาณกสามารถทาใหเกดปญญาไดในระดบหนง มปญญาในการดาเนนชวตใหไดรบความสขตามอตภาพ เปนตน แตหากปฏบตตามปญญาดวยขนสงสด กสามารถทาใหเกดปญญาสามารถดบความทกขไดอยางถาวร หลกสามคคธรรมระดบโลกตตระ หลกสามคคธรรมระดบนสามารถสงผลใหผปฏบตไดรบประโยชนอยาง สงสดนน จาตองปฏบตอยางพรอมเพรยงกนไปตามลาดบและหลกธรรมระดบนกมอยมากมายหลายหมวดดวยกน เชน อรยสจ 4 อรยมรรคมองค 8 หรอทเรยกวามชฌมาปฏปทา เปรยบเหมอนเชอกเสนเดยวทม 8 เกลยวสาหรบเปนเครองอปกรณทจะนาไปสจดหมายทสงสดตามทตองการนนเอง หลกสามคคธรรมระดบนยงแสดงใหเหนถงความสมพนธเกยวเนองกนไปตลอด ดงนน สามคคธรรมระดบน จงไดแก อรยสจ 4 ประการ เปนหลกธรรมทสามารถแกปญหาของชวตไดทกแงทกมมไมวาจะเปนสวนตวหรอสวนรวม ซงชวยใหผทประพฤตปฏบตตามสามารถหลดพนจากความทกข หรอสามารถทาลายทฏฐ ทผดทงหลายใหหมดไปไดและเปลยนไปเปนผทมสมมาทฏฐตอไป ไดแก 1. ทกข คอ สภาพปญหา ซงเกดจากความทกข เมอบคคลประสบ กบสงไมพงปรารถนา เชน เกด แก เจบ ตาย ความผดหวงและความลมเหลว เปนตน



2. สมทย คอ เหตใหทกขเกด ไดแก ตณหา ซงม 3 อยาง ไดแก กาม- ตณหา ภวตณหาและวภวตณหา 3. นโรธ คอ ความดบทกข ทกขเกดขนเพราะเกดตณหากอน ตณหาเปนผกอทกข ทาทกขใหเกดม ฉะนน ทกขจะดบกเพราะดบตณหา และตณหาดบหมด 4. มรรค คอ ขอปฏบตใหถงความดบทกขของชวต พงปฏบตหดกายวาจาจตไปตามองค 8 นนเปนอยาง ๆ กวาจะครบเขากนเปนธรรมสามคค มอย 8 ประการ ไดแก 1. สมมาทฏฐ คอ ปญญาอนเหนชอบ หมายถง ความเหนถกตองตามทานองคลองธรรม 2. สมมาสงกปปะ คอ ความดารชอบ คาวา ความดาร กคอ ความ-นกคดของบคคลนนเอง เมอบคคลไปนกคดถงเรองอะไรกตาม สรปความคด นนวา เปนความดารถง เปนความนกคด ความดารของคนมทงชอบและไมชอบ ถาหากวาดารทางไมชอบ กจะทาใหเกดความเดอดรอนขนภายในจต แตสมมา-สงกปปะนนจะตองเปนความดารในทางทชอบธรรม 3. สมมาวาจา คอ การเจรจาชอบ ไดแก งดเวนจากวจทจรตทง 4 ประการ เมองดเวนไดแลว กตองมคาพดทเปนสตยคาจรง คาทเสรมสรางความสามคคเปนอนหนง อนเดยวกน คาทไพเราะออนหวาน แสดงถงเมตตาจต ความปรารถนาดตอกนและคาทกอใหเกด ประโยชนทงแกตนเองและแกผทไดสดบตรบฟง 4. สมมากมมนตะ คอ การงานชอบ ไดแก การงดเวนจากกายทจรต 3 เมองดเวนไดแลว กจะตองมใจทประกอบดวยเมตตาตอคนและสตวทงหลาย เลยงชวตดวยสมมาอาชพ จะไดอะไรมากตองถก กฎหมาย ถกศลธรรม 5. สมมาอาชวะ คอ การเลยงชพในทางทชอบ ไมหลอกลวงฉอโกงคนอนมาเลยงชวต สมมาอาชวะ คอการเลยงชวตในทางทชอบนน กขนอยกบฐานะของตนวา เราทางานในฐานะหนาท อาชพอะไร การไดมาซงปจจยในการดารงชวตโดยถกตองตามหลกของกฎหมาย หลกของศลธรรม ระเบยบแบบแผนทกาหนดไวทวางไว



6. สมมาวายามะ คอ ความพยายามชอบหรอความเพยรชอบ ไดแก การทบคคลพยายาม ปลกฝงความพอใจ แลวมความพยายามกระทาความเพยรไปโดยตดตอ 7. สมมาสต คอ การระลกชอบ ไดแก การระลกในชนแรกเพอใหจตเกดความสงบอยกบอารมณทนามาระลก และเมอจตสงบแลว กใชปญญาพนจพจารณาดความเกด ดความเปลยนแปลง ดความดบของกาย ของเวทนา ของจต ของธรรม จนเกดปญญารแจงเหนจรงในกาย เวทนา จต และธรรม 8. สมมาสมาธ คอ ความตงใจมนชอบ ไดแก การปฏบตตามหลกของสมถกรรมฐาน ดวยการทาใจใหสงบ มความประณตขนโดยลาดบจนบรรลรปฌานทง 4 ประการ เมอไดบรรลรปฌาน แตละขนองค คอ ผลของฌานจะปรากฏขนภายในจต ทาจตใหมความประณตไปโดยลาดบ และเมอองคฌานปรากฏ ดงนน อรยมรรคมองค 8 ประการเหลานเปนหนทางอนประเสรฐ เพราะถาปฏบตตามไดอยางสมบรณแลวยอมนามาซงความดบทกขทงปวง ไมมปญหาความขดแยง อยางไรกตาม การปฏบตสามคคธรรมทง ระดบโลกยะและโลกตระนยงสามารถปฏบตในรปแบบของการศกษาหรอการทาบญไดอก กลาวคอ สาหรบบรรพชต ปฏบตในไตรสกขา 3 ประการ ไดแก 1. ศลสกขา ไดแก การปฏบตขนศล 2. จตตสกขา ไดแก การปฏบตขนสมาธ 3. ปญญาสกขา ไดแก การปฏบตขนปญญา (อง.ตก.20/521/218) การปฏบตสามคคธรรมน ถอเปนการปฏบตเพอมงทาความสามคค ปรองดองกน เพอแกไขปญญาทงของตนและสงคมใหหมดไป สรปวา สามคคธรรมเปนหลกธรรมและหลกประกนทดยงเพออานวยผลตาง ๆ ตอมนษยในทางทดไดอยางพอเหมาะ เปนพฤตกรรมทางกาย ทางวาจาและทางใจทไมกาวราว ไมเบยดเบยนคนอน เพราะทก ๆ ชวตกมสทธอยางเตมทในการคด การเชอ การพดและทาในสงทถกตองดงาม และเปนประโยชนแกตนและคนอนเปนประมาณ ความสามคคจงเปนพฤตกรรมทมนษยทกคนสามารถแสดงออกพรอมกน ดวยกนเพอประโยชนสขทงระดบโลกยะ



และโลกตตระดงกลาวไดอยางแทจรงหรอกลาวอกนยหนงตามพระพทธประสงค 3 ประการ ไดวา การประพฤตปฏบตสามคคธรรมนกเพอ 1. การไมทาบาปทงปวง (สพพปาปสส อกรณ) หมายถง ไมทาเหตทชว หรออกศลกรรมทงปวง ไมวาจะทางกาย วาจา และใจ เนองจากกรรมหรอเหตทงหลาย เมอทาแลว ยอมมผลสนองตอบ เมอทกคนยงเวยนวายตายเกดและยงมชวตอย จงไมควรจะทาเหตทไมด หรอกรรมชวทงหลาย เพราะจะทาใหผกระทาตองเดอดรอน เปนทกข ขนนจดเปนขนพฒนากายใหพรอม คอขนศลสกขา 2. การทากศล ความดงามใหถงพรอม (กสลสสปสมปทา) ไดแก การทาความดใหเกดขน ประพฤตสจรตกาย วาจา ใจ หมายถง ทรงแนะนาใหทากศลกรรมหรอเหตด เพราะยงเวยนวายตายเกดอย จงควรทากรรมดเพอใหผลดตอบสนอง ไดแก การระมดระวงมใหกรรมชวเกดขนทางกาย ทางวาจา และทางใจ จดเปนขนจตตสกขา 3. การชาระจตของตนใหสะอาด บรสทธ (สจตตปรโยทปน) ไดแก การทาจตใจของตนใหหมดจดจากเครองเศราหมองใจ อนเปนสาเหตแหงความทกข ซงพระพทธเจาทรงแนะนาใหมนษยเราทงหลายกระทาแตกศลกรรมหรอเหตอนดยง เพอใหจตมความสขความสงบจากกเลสตณหา และใหจตมความสข ความสงบตลอดกาล ดวยการทาจตใหบรสทธ จดเปนขนปญญาสกขา (ท.ม. 10/54/798-799) ผลของการปฏบตสามคคธรรม การปฏบตสามคคธรรม คอ การประพฤตธรรมอยางหนง มผลเปนกศล เปนธรรมจรยา สมจรยา ดงพระพทธพจนทตรสถงการประพฤตกศลกรมบถ 10 ประการวา “ดกอนพราหมณและคฤหบดทงหลาย สตวทงหลายบางพวกในโลกนเขาถงสคตโลกสวรรค เบองหนาแตตายเพราะกายแตก เพราะเหตประพฤตเรยบรอย คอ ประพฤตธรรม” (ม.ม. 12/485/368) พระพทธพจนขางตน สรปวา การประพฤตธรรม สามารถสงผลให ดงน



1. สคตในโลกมนษย หมายความวา มชวตความเปนอยในโลกอยางมความสขกาย-ใจ 2. สคตในสวรรค หมายความวา เมอสนชวตไปแลวกจะไปเกดในสวรรค ผลหรออานสงสของสามคคธรรมน เมอพจารณาแลวกครอบคลมสมบต 3 ประการ คอ 1. มนษยสมบต ไดแก สมบตในโลกมนษย หมายถง รปรางหนาตาด มปจจย 4 ในการดารงชวตในสงคมไดอยางสมบรณในชาตปจจบน หรอหาเกดมาเปนมนษยอกครงกเกดเปนมนษยท สมบรณท งทางรางกายและจตใจ มทรพยสนสมบต มจตใจสงบเยอกเยน เปนตน 2. สวรรคสมบต ไดแก สมบตในสวรรค หมายถง การไดไปเกดบนสวรรค 3. นพพานสมบต ไดแก สมบต คอ พระนพพาน หมายถง การทเราไดกระทาความดใหสมบรณแลว สามารถถายถอนดบกเลสตณหาไดหมดสนแลว กยอมไดบรมสข คอ พระนพพาน จดเปนสมบตขนสงสดทางพทธศาสนา เถรวาท” (ข.ข. 25/9/7-8) ผลหรอประโยชนของการประพฤตปฏบตสามคคธรรมของคนไทยทงมวลตามทศนะทางพทธศาสนาเถรวาทนนพอสรปได ดงน 1. ทฏฐธมมกตถประโยชน : ประโยชนในชาตน ไดแก เปนประโยชนทางเศรษฐกจและสงคม ทผคนในสงคมทกคนพงไดรบจากการรวมมอรวมแรงกนในการพฒนาสงคมของตนใหเจรญกาวหนา กลาวคอ ทกคนตางมความสามคคขยนทางานหาเลยงชพทถกตอง มความสมครสมานชวยเหลอจนเจอกน เมอผคนในสงคมไทยไดยดถอปฏบตตามหลกธรรมทางพทธศาสนาเถรวาท โดยมความสามคคเปนนาหนงใจเดยวกนกยอมเกดความสขในชวตในสงคมปจจบน ประโยชนขางตนนน จดเปนประโยชนสาหรบผคนในสงคมไทยโดยตรง สวนประโยชนทมตอสงคมสวนรวมนนมอย 3 ประการ ดงน 1. อตตตถประโยชน : ประโยชนสวนตน ไดแก ผลประโยชนสวนตวทตนเองจะไดรบทงปจจบนและอนาคตของตนเอง เชน มทรพยสนสมบตมาก สามารถแบงปนแกคนอนได



2. ปรตถประโยชน : ประโยชนของผอน ไดแก ผลประโยชนทเปนไปเพอคนอนในสงคม เชน การสงสอนผอน (ธรรมทาน) ใหปฏบตธรรมจนเขาเกดผลทเปนประโยชนสาหรบตนเองได แตทงนทงนน ทกคนตองสามารถทาประโยชนของตนใหไดเสยกอนจงจะสามารถชวยเหลอแนะนาคนอนในสงคมได 3. อภยตถประโยชน : ประโยชนรวมกนทงสองฝาย ไดแก ผลประโยชนทเกอกลทงสองฝาย กลาวคอ ทงตวบคคลเอง คนอนและสงคมทอยรวมกนจะไดรบประโยชนรวมกนในการประพฤตตามหลกธรรมในพทธศาสนาเถรวาท จารตประเพณ และกฎหมายบานเมองเปนตน (ข.จ. 30/673/262) การยดหลกสามคคธรรมในพทธศาสนาเถรวาทเพอความเจรญรงเรอง เพอความดงามในชวตของผคนและความสงบสขของสงคมนน ทจรงแลว กคอ หลกการปฏบตตนใหเกดความรสามารถแกไขความแตกราว ความขาดสามคค ความเหนแกตวของผคนในสงคมไทย ทงนกเพราะมนษยมศกยภาพเพยงพอ ทจะรวมมอรวมแรงกายใจของแตละคนเพอแกไขปญหา ความเดอดรอนตาง ๆ ในชวตของตน สามารถชวยคนอนไดดวย และยงชวยทาใหสงคมมนษยนาอยยงขน เปนสงคมแหงสนตสขทแทจรงดวยหลกสามคคธรรม ขอเพยงผคนในสงคมไทยมความตงใจ มความสามคคกน รวมกนสรางสรรค พฒนา และแกไขบานเมองอยางเตมกาลง ซงผลของความสามคคนนกยอมจะเกดมอยางแนนอน ดงพทธภาษตทวา “วรเยน ทกขมจเจต มนษยจะลวงทกขได เพราะความเพยร” (ข.ส. 25/311/278) การปฏบตตนตามสามคคธรรมในสงคมไทย ตามหลกพทธศาสนาเถรวาทแมวาการประพฤตปฏบตตนของคนไทยทกคนในสงคมตามทศ 6 นนจะชวยใหสงคมเกดความสงบสขไดกจรง แตพทธศาสนาเถรวาทยงมหลกธรรมสาหรบคนไทยทกคนวาตองยดปฏบตตามอก ซงหมายวา หากหวงความสามคคของคนไทยในการพฒนาบานเมองใหเจรญ รงเรองนนยงปฏบตตนอกตามหลกจรยธรรม ดงน

1. จรยธรรมสาหรบอบาสก - อบาสกา



อบาสก – อบาสกา แปลวา ผอยใกล หมายความวา ใกลพระรตนตรย ชายใชคาวาอบาสก หญงใชคาวา อบาสกาทงอบาสกและอบาสกาถอคณสมบตอนเดยวกนม 5 ประการ ไดแก 1. ประกอบดวยศรทธา 2. มศลบรสทธ 3. ไมถอมงคลตนขาว คอ เชอกรรม 4. ไมแสวงหาเขตบญนอกพระพทธศาสนา 5.บาเพญบญแตในพระพทธศาสนา (อง.ปจก. 22/175/184-185)

2. จรยธรรมสาหรบแมบานม 10 ประการ ไดแก 1. อยานาโทษในบานออกไปเผยนอกบาน (ไฟในอยานาออก) 2. อยาเอาคานนทาออกนอกบานมาแฉในบาน (ไฟนอกอย านาเขา) 3. รจกตอบแทนแกผทเคยใหหรอรจกให 4. อยาใหแกผทไมควรให เชน คนเกยจคราน 5. รจกชวยเหลอทงฝายพอผว – แมผว 6. ไมนงเฉยในเมอ พอผว – แมผว หรอสามทางาน 7. ไมบรโภคกอน พอผว แมผว หรอสาม 8. ตนกอนนอนทหลงรจกปรนนบตครอบครวใหเหมาะสม 9. ใหมความยาเกรงพอผว แมผว หรอสามเหมอนกองไฟหรองพษ 10. ใหมความเคารพ พอผว แมผว หรอสาม เหมอนเคารพเทวดา

3. จรยธรรมสาหรบพอบาน ม 5 ประการ ไดแก 1. นปกโก รจกปกครองตนเองและครอบครว

2. ภยทสส เหนภยของความยากจน เหนภยของอบายมข 4 และ 6 3. ทารสนโดษ พอใจในภรรยาคครองของตน

4. อปปฎวาณ มงความเจรญกาวหนาไมถอยหลง ไมออนแอ แตไมกระดาง

5. นตกรณง ทาตนเปนตวอยางผนาทด (ท.ปา. 11/205/147)



4. จรยธรรมของประชาชนในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย ม 6 อยาง ไดแก 1. เยภยยวสกา มอานาจใหผแทนฯ พนภาวะความเปนผแทนราษฎร ไดเมอผแทนมความผด มการประพฤตทจรตโกงกนภาษของรฐ เปนตน 2. น มยหกสทธา ไมหลงเชอผแทนทปราศจากหรความละอาย 3. น ถมภกา ไมดอดงแขงกราวตอคาแนะนาอนชอบดวยสจรตธรรม 4. ปสาสโนบาย รจกวธปกครองตามระบบทปวงชนถอธรรมเปนใหญ 5. ทฎฐสามญญตา มความเหนสอดคลองกนในการประสานสามคค 6. สนตเปกขโก ทาอะไรมงความสงบเรยบรอยเปนเบองหนา วธการในการปกครองประชาชนในสงคมไทยของคณะรฐบาลตาง ๆ นน คอ การทาหนาทดแลประชาชนทอยในความปกครองใหดาเนนชวตอยางถกตองตามธรรม เพอรองรบการทาหนาทของบคคลในฐานะสมาชกของสงคมและหนาทพลเมองของชาต ทสาคญ คอ หนาทของผปกครองและหนาทขาราชการดงวธการ แกปญหาทางการเมองการปกครองทพระพทธเจาตรสแกกฎทนตพราหมณมใจความวา

“ปญหาความไมสงบในชนบทตางๆ มโจรผรายชกชม มการเบยดเบยนกนอยมากมการปลน การฆา การทารายรางกายและทรพยสน ปรากฏอยทวไปทงในหมบาน ตาบล อาเภอ และจงหวด ตามหนทางตางๆ กไมปลอดภย มการจปลนกนอยทวไป เมอบานเมองไมสงบมโจรผรายชกชมมการเบยดเบยนกนอยอยางน...หากจะดาเนนการดวยมาตรการปราบปรามอยางเดยวนนกจะไมไดผลเดจขาด...ควรใชมาตรการทดกวา นนคอการใชหลกการสงเคราะหการสนบสนนอาชพของประชาชน โดยสงเสรมกสกรรม พาณชยกรรม ตลอดจนราชการ เชน ใหพนธธญญาหาร พนธสตวแกเกษตรกร ใหทนแกพวกประกอบการคา ใหเงนเดอนและรางวลตลอดจนบาเหนจบานาญแกขาราชการ เมอจดการไดเชนนแลวประชาชนในบานเมองกจะอยดมสขเหตการณตาง ๆ กจะสงบลงฯ” (ท.ส. 9/199/145)



หลกจรยธรรมทงหลายทไดอธบายมาน ลวนเปนหลกธรรมทอานวยความสขไดแก ชวตของผคนผปฏบตตนตามบทบาทและหนาททตนไดรบ และเมอตางกนตางปฏบตไดแลว กเปนอนแสดงใหเหนถงความสามคคธรรมกนได ดงนน เมอบคคลทอยรวมกนในสงคม การอยรวมกนในสงคมดวยดนน ในดานความสมพนธกบผอนทเปนเพอรวมงาน รวมกจการ รวมชมชน ตลอดจนพนองรวมครอบครวเดยวกน พงเปนปฏบตตามหลกการดงตอไปน 1. ความสามคค หมายถง ความพรอมเพยงเปนนาหนงใจเดยวกน การใหความรวมมอ การตงความปรารถนาดตอกน มองกนในแงด การรวมมอชวยทากจการตางๆ ของสวนรวมทาประโยชนใหแกกน ไมเอาเปรยบกน เปนตน 2. การเสยสละ หมายถง การเสยสละสงของหรอแรงงานของตนชวยเหลอบคคลอนโดยไมหวงผลตอบแทน เชน บรจาคเสอผา อาหาร บรจาคโลหต บรจาคดวงตา เปนตน

3. การใหอภย หมายถง การไมผกใจเจบเมอถกทาหรอถกตอวาให เจบใจ การรจกแพ รจกชนะ รจกยกโทษให ไมถอโทษ การไมมองผอนในแงราย เปนตน

4. การมระเบยบวนย หมายถง การปฏบตตามขอทสงคมกาหนดไวเปนแนวทางปฏบตเพอใหเกดความเรยบรอยดงามในสงคมการไมฝาฝนกฎ ระเบยบตาง ๆ ดวยความเคยชนและความมกงาย

5. การรจกเจรจา หมายถง การรจกมารยาทในการพด การใชคาพดใหเกดประโยชนเวนการพดเทจ พดคาหยาบ คาสอเสยด พดแตคาออนหวาน เปนตน

6. การปลกไมตร หมายถง การไมกอศตร และไมทาตวเปนศตรกบใคร เปนผมอธยาศยดงามยมแยมแจมใส โอบออมอารตอบคคลทวไป เปนตน

7. การยอมรบฟงความคดเหนของผอน หมายถง การเคารพสตปญญา ความร และทศนะของคนทวไป ไมวาจะอยระดบตากวา เสมอกนหรอสงกวา ไมถอเอาความคดเหนของตวเองเปนใหญ เปนคนเปดใจกวางใหผอนแสดงความคดเหนออกมาอยางอสระ เปนตน



8. การถอประโยชนสวนรวม หมายถง การมองเหนความสาคญของประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน เสยสละประโยชนสวนตนใหสวนรวม รวมมอชวยเหลอกจกรรมตางๆ ของสวนรวมไมทาลายสมบตสาธารณประโยชน เปนตน

“ประชาชนชาวไทย แมจะเรมตนจาแนกกนตามลกษณะงาน ฐานะ อาชพ แตเมอมการเกาะกลมกนแลว ยอมมการรกพวกรกพองของตน มการประสานประโยชน แสวงหาประโยชน เพอกลมของตน แตเพราะผลประโยชนนเองกลบทาอนตราย สรางความแตกแยกขนไดแมในกลมของตนแตละบรษทจงมการแบงกนเปนชน ๆ ยอยออกไป จนกลายเปนชนตา ชนกลาง ชนสง ความเปนเรา เปนเขา เปนพวกเราพวกเขา ทมอยทกยคทกสมย ถาคนมปญญาใช กสรางความรก ความเคารพ การสงเคราะหกนการไมทะเลาะววาทกน ความสามคคและเอกภาพกจะเกดขน แตถาคนขาดปญญาเปนหลกในการดารงตนอาจจะนาไปใชในทางสรางความแตกแยกกบกลมอน ๆ บรษทอน ๆ ไดเชนกน” (พระราชธรรมนเทศ (ระแบบ ฐตญาโณ), 2535, หนา 232)

เมอกลาวโดยสรปแลว หลกการอยรวมกนในสงคมอยางราบรนหรอใหมความสงบสขทงขอทไดกลาวมาน เปนจรยธรรมทควรยดถอ ใหมในทกคนทอยในสงคม เพราะจะทาใหเปนผทมผอนรกเคารพ เปนไปเพอความสงเคราะหกนและกน เปนไปเพอความไมววาทกนและกนในสงคมเปนไปเพอความพรอมเพรยง เปนอนหนงอนเดยวกน นอกจากนน การอยรวมกนในสงคมจะตองประกอบดวยหลกใหญ 3 หลก คอ ตงกายกรรมประกอบดวยเมตตา ตงวจกรรมประกอบดวยเมตตา และตงมโนธรรมประกอบดวยเมตตา เพราะฉะนน ถาผคนในสงคมพยายามปลกฝงใหสมาชกในหมคณะและสงคมรอบ ๆ ตว ประพฤตปฏบตตามหลกเกณฑวธการดงกลาวนน การอยรวมกนของคนเราในสงคมจะเกดความสงบสข และเรยบรอย ถาคนเราทอยรวมกนเปนหมคณะในสงคมไมปฏบตตาม ตางพากนละเมดหลกเกณฑวธการของสงคมนน จะโดยรเทาไมถง การณหรอดแคลนวาไมสาคญหรออยางไรกแลวแต การอยรวมกนอยางสนตสขมาเกากอนกอนตรธานหายไป สงคมทมจรยธรรมหรอการประพฤตธรรมเสมอ



กน ยอมเปนสงคมทนาดและนาอยดวยประการทงปวง นยตรงขาม สงคมทปราศจากจรยธรรมหรอมธรรมไมเสมอกน กเปนสงคมทหาหลกประกนในสนตสขอะไรมได ผลทสงคมมจรยธรรมเสมอกน อาจกลาวโดยสรปได ดงน

1. ทาใหสงคมไมเบยดเบยนกน คอ เปนสงคมทอยกนดวยความเหนอกเหนใจ ใหอภยกนได ยอมรบในกรรมสทธตาง ๆ ของผอน นกถงอกเขาอกเรา เวนจากการประทษรายกนดวยการกระทาและคาพด มแตเมตตาตอกน

2. ทาใหสงคมเสยสละชวยเหลอกน คอ เปนสงคมทอยกนดวยความโอบออมอาร ไมตระหนหวงแหน เปนสงคมทมแตการแบงปนกนใชได ไมเหนแกตวจดจนเกนไป มความเออเฟอเผอแผอยเสมอ และมกทนอยไมไดเมอเหนผอนตกทกขไดยาก มกจะยนมอเขาไปชวยเหลอดวยความเตมใจ สรป

การปฏบตหลกสามคคในสงคมไทยเพอความผาสกของทกคนในสงคม สรปลงในหลกบญกรยาวตถ 3 ประการ ไดแก “ทาน ศล และภาวนา” กลาวคอ เรมททานสละ ความตระหน ความหวงลาภ แลวตอการรจกควบคมกาย ใจดวยศล ไมประพฤตลวงเกนขอหามตางๆ ทางศลธรรม ซงเปนฐานทจะนาไปสขนสงตอไป ซงไดแก การฝกอบรมจตตามแนวสมถกมมฏฐานเพอใหจตใจเกดความมนคง ไมหวนไหว มความสงบระงบและอบรมปญญาอนเปนหลกปฏบตตามหลกวปสสนากมมฏฐาน ซงทงหมดลวนอยทตวของทกคนเปนประมาณวามความตงใจ มความรถกตองและมความตงใจปฏบตแคไหน ฉะนน ความมนคงของสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรยตลอดจนความเปนอยทปลอดภยเปนสขของประชาชนทวไปนน ทกคนตองมความสามคค มความสมานฉนทพนอง รกใครปรองดองกน จงจะทาใหชมชนทกชมชน สงคม ประเทศชาตเกดความสงบเรยบรอยในการปกครอง มความอยดมสขหรอเศรษฐกจการทามา หากนทด ความสามคคภายในชาต ตลอดจนความสามคคพรอมใจกนในการปกครองรกษาเอกราชของชาตไทย และสถาบนสาคญของชาต คอ ชาต ศาสนา



พระมหากษตรย และระบบการปกครองแบบประชาธปไตยโดยการยดเอาธรรมเปนใหญในการบรหารบานเมอง เรยกวา ธรรมาธปไตย

เอกสารอางอง ชยวฒน อตพฒน และวธาน สชวคปต. (2538). หลกการดารงชวตในสงคม.

(พมพครงท 4). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามคาแหง. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). (2546). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวล

ศพท. (พมพครงท 10). กรงเทพฯ: เอส. อาร. พรนตงแมส โปรดกส. พระราชธรรมนเทศ (ระแบบ ฐตญาโณ). (2535). ธรรมปรทรรศน 2. (พมพ

ครงท 3). กรงเทพฯ: มหามกฎราชวทยาลย. มหามกฎราชวทยาลย, มลนธ. (2525). พระไตรปฏกภาษาไทย ฉบบสยามรฐ

45 เลม. กรงเทพฯ: มหามกฎราชวทยาลย. ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542.

กรงเทพฯ: นานมบคส จากด. สชพ ปญญานภาพ. (2542). คาถาม-ตอบปญหาทางพระพทธศาสนา เลม 2.

กรงเทพฯ: มหามกฎราชวทยาลย.



บทวจารณหนงสอ Development as freedom1

วทยา คามณ9

2 Witthaya Khamuny

Development as freedom โดย Amartya Kumar Sen1 0

3 ถกตพมพ ครงแรกในป 1999 หลงจากไดรบรางวลโนเบลสาขาเศรษฐศาสตร ในป 1998 ซงนบวาเปนชาวเอเชยคนแรกทไดรบรางวลอนทรงเกยรตน ปจจบน Sen เปนนกวชาการดานเศรษฐศาสตรการเมองของมหาวทยาลย เคมบรดจ หนงสอเลมนมสาระสาคญเกยวกบกระบวนการพฒนาทครอบคลมมตสงคม เศรษฐกจและ การเมองของพลเมองเพอใหบรรลเสรภาพทแทจรง (real freedoms) บนพนฐาน

1 Amartya Sen. (1999). Development as freedom. New York: Alfred A. Knopf, Inc 2 อาจารยประจาโปรแกรมวชาการพฒนาสงคม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร 3 Winner of the Nobel prize in economics



ของสทธมนษยชน และความยตธรรมทางสงคม อยางไรกดเสรภาพนนมใชแคจดหมายปลายทางของการพฒนาเทานนหากเปนวธการหรอเครองมอของเสรภาพดวย ขณะเดยวกนทฤษฎของ Sen กลบถกวพากษวจารณจากวชาการและนกปฏบตการดานเศรษฐศาสตรจานวนมาก วามขอบเขตในการพจารณาเฉพาะความยากจน ความเหลอมลา ความยตธรรม และความเปนธรรมซงมใชสาระสาคญทงหมดของทฤษฎทางเศรษฐศาสตรทละเลยประเดนหลกของทฤษฎ เศรษฐศาสตรนนคอกระจายรายได (Tungodden, 2001) แต Sen ขยายความวาการพฒนาตามทฤษฎเศรษฐศาสตรนนมงเนนประสทธภาพและความเหลอมลาของรายได (income inequality) ซงเปนมมมองคบแคบหาไดครอบคลมการพฒนาสงคม ซงเปนการเพมโอกาสใหคนไดพฒนาความสามารถเพอเพมทางเลอกทมคณคาเพอเสรภาพสวนบคคล นนหมายถงวาเราตองปรบเปลยนกระบวนทศนของการพฒนาใหมจากการเนนความสาคญดานรายไดและความมงคงสการพฒนาเพอเพมเสรภาพแทจรง (substantive freedoms) หรอทเซนหมายถง “ความสามารถ” (capabilities) ของบคคลทนาไปสการดารงอยอยางมคณคาและมเหตผลในการใหคณคาสงนน ๆ ซงนาจะเปนสงสาคญตอคณภาพชวตของพลเมองทควรจะวดมากกวาการสะสมความมงคงและการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมประชาชาตรวมทงตวแปรทเกยวกบรายไดเพราะมนไกลเกนทจะยนมอไปชวยใหประชาชนไดรบสงทพวกเขาตองการ

ผลงานการคนพบของเซนไดกลายเปนประเดนและขอถกเถยงในระดบ โลกทสนบสนนโดยขบวนการแรกมองกระบวนการพฒนาแบบบรณาการทพจารณาครอบคลมดานเศรษฐกจ สงคม และการเมองหรอทเรยกวาเครองมอของเสรภาพ (instrumental freedoms) ซงมองคประกอบ 5 ประการคอ เสรภาพทางการเมอง สงอานวยความสะดวกทางเศรษฐกจ โอกาสทางสงคม หลกประกนความโปรงใส และการรกษาความมนคง เครองมอเหลานมแนวโนมของการสรางคณปการตอการเพมความสามารถพนฐานของบคคลในการดารง ชวตอยอยางมเสรภาพมากขน (ดภาพท 1)



ภาพท 1 เครองมอของเสรภาพ ประกอบดวย เสรภาพทางการเมอง สงอานวย

ความสะดวกทางเศรษฐกจ โอกาสทางสงคม หลกประกนความโปรงใส และการรกษาความมนคง ทมา (ปรบปรงจาก Sen (1999)) ประการแรก เสรภาพทางการเมอง (political freedom) หมายถงโอกาสและสทธของพลเมองในการกาหนดวาใครควรจะเปนผปกครองและภายใตหลกการอะไร รวมทงเสรภาพของการแสดงออกทางการเมองและการตพมพทไมผานการเซนเซอร เชน การสนทนา การคดคาน การวพากษวจารณ การออกเสยงเลอกตง การชมนมประทวง รวมทงการมสวนรวมในการเลอกฝายนตบญญตและบรหารทงนการชนะการเลอกตงและการเผชญหนากบการวพากษวจารณนนจะเปนกระบวนการทชวยสรางความมนคงทางเศรษฐกจ การกาหนดนโยบายและมาตรการปองกนความอดยากหวโหยอยางกรณทเคยเกดขนกบประเทศอาณานคม เชน ประเทศยเครน ในป 1930 จน ระหวางป

เสรภาพ

เสรภาพทาง

การเมอง

สงอานวยความสะดวกทาง

เศรษฐกจ

โอกาสทาง

สงคม

หลกประกน

ความโปรงใส

การรกษา

ความมนคง



1958-1961เขมรในป 1970 ในประเทศเผดจการ ทหารอยางเอธโอเปย โซมาเลย เกาหลเหนอ และ ซดาน ประการทสอง การอานวยความสะดวกทางเศรษฐกจ (economic facilities) หมายถง การยอมรบสทธทางเศรษฐกจ (entitlements) และโอกาสของปจเจกบคคลในการใชประโยชนจากทรพยากรเพอการบรโภค หรอการผลต หรอแลกเปลยนทางการคาขายทสามารถสรางรายไดและการกระจายรายไดผานการจางงานรวมทงระบบภาษอากรตลอดจนการเขาถงแหลงทนเพอใชในการประกอบการขนาดใหญและสนเชอขนาดเลก (micro credit) ในการพฒนาเศรษฐกจเพอเพมรายไดและความมงคงของประเทศโดยคานงถงหลกการกระจายรายได ประการทสาม โอกาสทางสงคม (social opportunities) ในการเขาถงบรการสาธารณะดานการศกษาและการดแลสขภาพซงมผลตอเสรภาพอยางแทจรงเพอความเปนอยใหดขน ซงมใชสาคญตอบคคลในการปองกนโรคภย ไขเจบและการตายกอนวยอนควรเทานน แตยงมผลใหการมสวนรวมในกจกรรมทางการเมองและเศรษฐกจมประสทธภาพเพมขนดวย ยกตวอยางเชน การอานไมออกเขยนไมไดจะเปนอปสรรคตอการมสวนรวมในกจกรรมทางเศรษฐกจทผานเกณฑการควบคมคณภาพรวมทงการมสวนรวมทางการเมองจะเปนอปสรรคในการตดตามขาวสารบานเมอง ประการทส หลกประกนความโปรงใส (Transparency guarantees) เกยวของกบการบรหารจดการโดยองกฎเกณฑบรรทดฐาน (ทงทมและไมมลายลกษณอกษร) อยางเปดเผย (openness) ตามทประชาชนคาดหมายซงจะเปนเครองมอปองกนการคอรรปชน ความไมรบผดชอบทางการเงน ระบบอปถมภและเลหเหลยมในการฉอฉล ยงไปกวานนความไมโปรงใสจะนาไปสความไมไว วางใจกนและความขดแยงในทสด ประการสดทาย สวสดการขนพนฐาน (Protective security) เปนหลกประกนทางสงคมขนพนฐานสาหรบประชาชนทตกอยในภาวะเปราะบางในกรณความอดอยากหวโหยโดยการจดตงระบบสถาบน เชน เงนชดเชยจาก



การวางงาน รายไดเสรมเพอการบรรเทาทกขผานโครงการสวสดการจางงาน (workfare program) มมมองของความยากจน เซนหมายมงไปทความยากจนความสามารถ (capability poverty) มากกวาความยากจนรายได (income poverty) ซงมองวารายไดตอหว (per capita income) และผลตภณฑมวลรวมภายใน ประเทศ (GDP) มความสมพนธกบความยากจน ทงนความสามารถในบรบทน คอความ สามารถในการเลอกทาการงานอาชพทสะทอนความสาเรจทแทจรงของบคคลเปนความสามารถทปรากฏตอสาธารณะโดยปราศจากความละอายขายหนา อกนยหนงความสามารถคอเสรภาพแทจรงของชวตซงบคคลใหคณคาอยางมเหตมผล ทงนความยากจนความสามารถมเหตปจจยพนฐานประกอบดวยอาย ความเหลอมลาทางเพศ ความรบผดชอบตอครอบครว อยในพนทภยพบตธรรมชาต ไมปลอดภย และมความรนแรง ความพการ โรคภยไขเจบปวย ขาดโอกาสทางการศกษาและไมไดเปนสมาชกชมชนหรอถกกดกนออกจากสงคม (social exclusion) อนเปนอปสรรคในการประกอบการงานอาชพ (functionings) ทาใหขดสนรายได (income deprivation) และทยากไปกวานนคอการแปลงรายได (conversion) สความสามารถ ยกตวอยาง เชนปญหาของผสงอาย ผพการ และผปวยมความตองการรายไดมากขนเพอนามาเยยวยาปญหาตาง ๆ เหลาน ดงนนความยากจนทแทจรง (real poverty) จงใหความสนใจยงกบความสามารถเพอนาไปประเมนความยากจนมากกวาเปนเรองของความยากจนรายไดซงเปนมมมองทคบแคบและเปนอนตรายอยางยง หากนาไปขบเคลอนนโยบายตอตานความยากจน อยางไรกดมมมองความยากจนความสามารถนมไดปฏเสธมมมองความยากจนรายไดและความไมเทาเทยมของรายไดวาเปนสาเหตสาคญหนงของความยากจน ทงนตองเขาใจความสมพนธระหวางรายไดกบความสามารถเนองจากการขาดรายไดกเปนเหตผลใหคนขาดความสามารถ ทงนเราตองรบรและเขาใจวารายไดทไมเพยงพอกเปนเงอนไขสาคญของชวตทยากไรและความยากจนเชนกน แตกมใชเครองมอชนดเดยวทจะพฒนา ความสามารถของบคคล ซงเซนวเคราะหและสรปวา เปนเหตผลทดในการเขาใจความยากจนวามสาเหตมาจากการถกกดกนความสามารถ (capability



deprivation) ขนพนฐานมากกวารายได ดวยเหตนการแกไขปญหาดงกลาวจาเปนตองมนโยบายทครอบคลมทงการขยายโอกาสทางการศกษาขนพนฐานและการดแลสขภาพเพอเพมความสามารถและเพมผลตภาพของการผลตและอานาจซอ ซงเซน ยนยนผลจากการศกษาเชงประจกษวา “ความสามารถจะทาใหคนจนหลดพนจากความยากจนและปลดปลอยคนจนใหคนพบเสรภาพอยางแทจรง” สวนความอดอยากหวโหยนน เซน เหนวา นโยบายสาธารณะมผลตอการเพมความสามารถและเสรภาพของประชาชนใหสามารถชวยเหลอตนเองรวมทงเปนสวนหนงของการพฒนาสงคมและเสรมสรางความเขมแขงใหระบบ ประชาธปไตยซงเปนองคประกอบสาคญของกระบวนการพฒนา อนงการกาหนด ทศทางของนโยบายสาธารณะจะตอบสนองความตองการของประชาชนหรอไมนนขนอยกบความสามารถในการมสวนรวม (participatory capabilities) ของประชาชนดวย เซนเรยกความสมพนธลกษณะนวา “ความสมพนธสองทาง” (The two-way relationship) โดยยกตวอยางความอดอยาก (famine) ของประชาชนหลายแหงทวโลกซงมไดผลตอาหารโดยตรง แตมความสามารถในการทางานหารายไดหรออานาจซออาหารมาบรโภค แตกรณความอดอยากสวนหนงมสาเหตมาจากการขาดสทธอานาจซอและการขาดแคลนอาหารเนองจากภยพบตทางธรรมชาต ยงไปกวาน มกรณความอดยากจากการกาหนดนโยบายการสงออกอาหาร กรณดงกลาวมกไมเกดขนกบรฐบาลประชาธปไตยเพราะไมมเหตผลอะไรททาใหประชาชนตกเปนเหยอของความอดยาก แตความ อดยากนาจะเกดขนกบรฐบาลเผดจการอยางเหตการณอดตายในป 1840 ในประเทศไอรแลนดทคราชวตประชาชนซงคดสดสวนการตายแลวสงมากกวาประเทศใดในโลกเทาทมการบนทกไวในประวตศาสตร สบเนองมาจากนโยบาย การสงออกอาหารของไอรแลนดซงเปนประเทศทยากจนสองกฤษ ซงเปนประเทศ ทมงคงขณะนนแตรฐบาลไมไดเปดเผยขอมลและขาดความโปรงใสโดยไมคานง ถงสทธของพลเมองในการปกปองและคมครองกลมประชาชนทอยในภาวะเปราะบางซงเปนทงความเปนความตายของพลเมองจากการขาดความสามารถในการชวยเหลอตวเองเมอเจอวกฤตอนมผลตอกระบวนการมสวนรวมในการ



ตดสนใจกาหนดนโยบายทางการเมองซงมบทบาทสาคญตอการสรางเสรภาพ (ดภาพท 2) ภาพท 2 ความสมพนธสองทางระหวางนโยบายสาธารณะกบความสามารถและคณภาพชวตของมนษย ทมา (ปรบปรงจาก Sen (1999) และ Putnam (1993))

อยางไรกตามอกนยหนงของการพฒนาความสามารถและเสรภาพของมนษยมไดแคการสราง คณปการตอปจเจกชนเทานน โดยเนอแทแลวการเพมความสามารถของบคคลยงมผลตอรปแบบของตลาดทงทแขงขนหรอผกขาดและสามารถลดการบดเบอนของกลไกตลาดและประสทธภาพของการผลตสนคาสาธารณะ โดยอาศยแบบจาลองของดลยภาพทวไปในการวดคณธรรมของกลไกตลาดในการบรรลประสทธภาพทางเศรษฐกจซงนกเศรษฐศาสตร คลาสสกเรยกวา “จดทเหมาะสมทสดของพาเรโต” (Pareto optimality) กลาวคอ “ในสถานการณทไมวาใครมเสรภาพหรอไดรบผลประโยชนเพมขนจะตองไมทาใหเสรภาพหรอผลประโยชนของคนใดคนหนงลดลงดวย” ซงเปน

ความสามารถและเสรภาพ

นโยบายสาธารณะ



การกระจายเสรภาพและประสทธภาพของกลไกตลาดรวมทงความสมพนธระหวางตลาดกบรฐทงนความตองการทางเศรษฐกจบางครงถกพจารณาวามความสาคญมากกวาเสรภาพทางการเมอง แตในทางตรงกนขามเซนยาเตอนเราวาเสรภาพทางการเมองในระบบประชาธปไตยมใชเปนเครองมอใหประชาชนเรยกรองและแสดงบทบาทอยางสรางสรรคในการสรางคานยมและบรรทดฐานใหฝายการเมองตอบสนองความจาเปนทางเศรษฐกจตอสงคมเทานน แตยงเปนหวใจในการสรางกรอบความคดของการกาหนดความจาเปนทางเศรษฐกจอกดวยดงนนสทธของพลเมอง (civil rights) และเสรภาพทางการเมองจงมความสาคญยงในการสนบสนนการทาหนาทและความรบผดชอบอยางมประสทธภาพของประชาชนเพราะลาพงกฎกตกาของประชาธปไตยเพยงอยางเดยว อาจมประสทธภาพไมเพยงพอหากปราศจากเสรภาพในการแสดงและวพากษวจารณเพอแสดงความรบผดชอบรวมกนของพลเมองนอกจากนเซนระบวา “ไมมความอดอยากหวโหยหากไดรบอาหารเพยงพอแมกระทงความยากจนในประเทศประชาธปไตย” ทงน ความยากจนและความหวโหย (poverty and famines) นนเปนเรองงายมากทจะปองกนหากรฐบาลตองการจะปองกนเนองจากการเมองประชาธปไตยมการเลอกตงและสอทมเสรภาพ (elections and free media) ซงใหความสนใจเผยแพรขอมลและตรวจสอบผลทตามมาเกยวกบความเหลอมลาในการกระจายอรรถประโยชน (Inequality in distribution of utilities) ดานสวสดการของภาครฐ แมกระทง Adam Smith บดาแหงเศรษฐศาสตรสมยใหมยงเหนวากลไกตลาด ไมใชมเฉพาะดานบวกทมพนฐานของการรกษาคณธรรมของตลาดแตยงมพฤตกรรมแบบสมรรวมคดของภาคธรกจในการแสวงหาผลประโยชนโดยอาศยอานาจรฐสรางกตกาผกขาดทาใหทงรฐและตลาดลมเหลวกลายเปนวงจรอบาทว (Halpern, 2005) ซงมผลตอความสามารถและคณภาพชวตของพลเมองอยางไมมทางหลกเลยง สงทนาสนใจเปนอยางยงกคอความจรงของความเหลอมลาทางเพศ (gender inequality) ทผหญงกลายเปนคนชายขอบและตองตอสกบอาการเจบไขไดปวยจนถกตตราวาเปนประชากรยากจนและถกกดกนหรอถกลดรอนสทธในการเขาถงการศกษาและสาธารณสขขนพนฐานทาใหอตราการตายของ



ผหญงสงเกน เชน กรณอตราการอยรอดของผหญงในประเทศสหรฐอเมรกา มโอกาสสงกวาจนและอนเดย สะทอนความแตกตางของการอยรอดของผหญงในประเทศพฒนาแลวและกาลงพฒนาเซนเรยกอกอยางวา เหยอของการขาดเสรภาพทางเศรษฐกจ ฉะนนการเพมพลงใหผหญง (the empowerment of women) เขาถงโอกาสทางการศกษาและการดแลสขภาพรวมทงโอกาสของการมงานทามใชแคการปรบปรงคณภาพชวตและการหลดพนจากโรคภยไขเจบเพอลดอตราการตายและการเพมอายขยเฉลย (life expectancy) ใหสงขนเทานน แตยงเพมความสามารถของบคคลในการเพมรายไดและหลดพนจากความยากจนรายไดอกดวยตลอดจนการสรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมซงเปนสงทานายการลดอตราการเจรญพนธ (fertility rates) การตายของเดกแรกเกดและการอยรอดของเดก แตหากเดกเกดมาพการและเจบปวยจนขาดความสามารถกเปนการยากตอการทางานหารายไดและทยากยงกวา กคอการเปลยนรายไดใหกลายเปนความสามารถ เซนมองวา “ยงคนจนเขาถงการศกษาขนพนฐานและการดแลสขภาพเทาไรกยงมความสามารถและโอกาสหลดพนจากความยากจนเทานน”

นกเศรษฐศาสตรบางครงถกวพากษวจารณวาเนนหลกประสทธภาพมากเกนไปและเนนหลกความเปนธรรมนอยเกนไป แมนกเศรษฐศาสตรจะใหความสาคญกบความยากจนรายไดและความเหลอมลาดานรายไดหรอการกระจายรายไดระหวางคนจนกบคนรวย รวมทงยงอางถงการคาเสรทโดยยกความสาคญเรองประสทธภาพของกลไกตลาดในการจดสรรทรพยากรของสงคมเพอผลตสนคาเอกชน (private goods) แตนยหนงแนวคดของตลาดนนโดยเนอแทแลวมทงรปแบบของตลาดแขงขนและผกขาดหรอไมมการแขงขนเพราะคานงถงแตเรองประโยชนสงสดดานการคาและการแลกเปลยนของผซอและผขายโดยไมสนใจประโยชนของสาธารณะและความสญเสยทางสงคมจากปญหาของความเหลอมลาในการกระจายอรรถประโยชน เสรภาพ และความ สามารถซงมเหตปจจยจากความเจบไขไดปวย การขาดการศกษา การวางงาน และการถกกดกนออกจากสงคม นอกเหนอจากนภาครฐเองกมมมมองของการพฒนาแบบคบแคบเนองจากการจดสรรรายจายสาธารณะผลตสนคาสาธารณะ



(public goods) ผานโครงการพฒนาทเนนโครงสรางพนฐานเพอการขยายผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศหรอรายไดของบคคลหรอสรางความทนสมยและกาวหนาทางเทคโนโลยของกระบวนการพฒนาอตสาหกรรมซงเปนสาเหตหนงของความยากจนและความเหลอมลาทางสงคม แมกระทงปญหาการคอรรปชนซงในทสดกลายเปนภาระภาษของภาคประชาชนจนกลมคนนรนามหนากากขาวตองออกมาคดคานและประทวงโครงการพฒนาของภาครฐ แตการทภาคประชาชนปฏเสธขอเสนอการพฒนานนภาครฐเองกตองยอมรบสทธของประชาชน (ดเรก ปทมศรวฒน, 2550) ตามแนวคดความเหมาะสมของพาเรโต (Pareto optimality) ในการประเมนสถานการณหนงหากอรรถประโยชนของทกคนหรอสถานการณทอรรถประโยชน (หรอสวสดการ) ไมวาของใครเพมขนตองไมทาใหอรรถประโยชน (หรอสวสดการ) ของคนอนลดลง ถงเวลาแลวทภาครฐตองปรบเปลยนกระบวนทศนโดยใหความสาคญ ตอการพฒนาสงคม (social development) ในการขยายเสรภาพทแทจรง (real freedoms) ของบคคลใหมชวตยนยาวและอยดมสขตามแนวคดของเซน เอกสารอางอง ดเรก ปทมสรวฒน. (2550). การคลงทองถน: รวมบทความวจยเพอเพมพลง

ใหทองถน. กรงเทพฯ: พ.เอ.ลฟวง. Halpern, David. (2005). Social Capital. Cambridge, UK ; MA: Polity. Putnam, Robert. (1993). Making democracy work: civic traditions

in modern Italy. Princeton University: Princeton. Sen, Amartya Kumar. (1999). A balanced view of development

as freedom. [Online]. Available : http://bora.cmi.no/ dspace/bitstream10202/217/w. [2013, April].


http://bora.cmi.no/%20dspace/bitstream10202/217/w.%20%5b2013

http://bora.cmi.no/%20dspace/bitstream10202/217/w.%20%5b2013


ประวตผแตง

อาจารยกมลวฒน ภวชต อาจารยกมลวฒน ภวชต สาเรจการศกษาระดบปรญญาโทศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาองกฤษ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒน ปจจบนดารงอาจารยประจาโปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร และขณะนเปนนกเรยนทนรฐบาลไทยไปศกษาตอระดบปรญญาเอก สาขาภาษาศาสตร ณ มหาวทยาลยเซาทแฮมตน ประเทศ สหราชอาณาจกร Kamonwat Phuwichit obtained his Master of Arts in English from Srinakharinwirot University. He is a lecturer in Program of English, Faculty of Humanities and Social Sciences, Kamphaeng Phet Rajabhat University, and a Ph.D. candidate in Linguistics at University of Southampton, England. อาจารยจนทมา กอนจนทรเทศ อาจารยจนทมา กอนจนทรเทศ สาเรจการศกษาระดบปรญญาโท สาขาวชากฎหมายเอกชน จากมหาวทยาลยธรรมศาสตร ประเทศไทย ปจจบนดารงตาแหนงอาจารย ประจาโปรแกรมวชานตศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยกาแพงเพชร Chantima Konchantate obtained her Master of Private Law from Thammasat University. she is currently a lecturer in Program of Law. Faculty of Humanities and Social Sciences, Kamphaeng Phet Rajabhat University.



นายพรชย เจดามาน นายพรชย เจดามาน ปจจบนเปนนกวชาการอสระ

Pornchai Jedaman is currently a free academic writer. นายธระวฒน แสนคา

นายธระวฒน แสนคา สาเรจการศกษาระดบปรญญาโท สาขาวชาประวตศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ปจจบนเปนนกวชาการอสระดานประวตศาสตร Teerawatt Sankom obtained his M.A. in History from Chiang Mai University. He is currently free side history technocrat. อาจารยวจตร ศรรตน

อาจารยวจตร ศรรตน สาเรจการศกษาระดบปรญญาโท สาขาวชาพระพทธศาสนาและปรชญา จากมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย ปจจบนดารงตาแหนงอาจารยประจาตามสญญาจาง ประจากลมวชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

Vicit Sirirat obtained his M.A. in Buddhism and Philosophy from Mahamakut Buddhist University. He is currently a lecturer in Department of Philosophy and Religion, Faculty of Humanities and Social Sciences, Kamphaeng Phet Rajabhat University.



อาจารยจาเนยนนอย สงหะรกษ อาจารยจาเนยนนอย สงหะรกษ สาเรจการศกษาระดบปรญญาโท

สาขาพทธศาสนศกษา, สาขาวชารฐศาสตรการปกครอง จากมหาวทยาลย มหามกฏราชวทยาลย ปจจบนดารงตาแหนงอาจารยประจาตามสญญาจาง ประจากลมวชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

Jamniennoi Singharak obtained his M.A. in Buddhist Studies, M.Pol.Sc. (Government) from Mahamakut Buddhist University. He is currently a lecturer in Department of Philosophy and Religion, Faculty of Humanities and Social Sciences, Kamphaeng Phet Rajabhat University. ดร.วทยา คามณ ดร.วทยา คามณ สาเรจการศกษาระดบปรญญาเอกสาขาวชาพฒนา-สงคม จากมหาวทยาลยนเรศวร ปจจบนดารงตาแหนงประธานโปรแกรม การพฒนาชมชน และเปนผบรรยายในคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร Dr.Wittaya Kamuny obtained his Ph.D. in social development from Naresuan University. He is currently a head of Program of Community Development and a lecture for Faculty of Humanities and Social Sciences, Kamphaeng Phet Rajabhat University.



หลกเกณฑและขอแนะนาสาหรบการเขยนบทความและการสงตนฉบบ

วารสารพกล เปนวารสารทตพมพเผยแพรเปนราย 6 เดอน (ปละ 2 ฉบบ: ฉบบท 1 มกราคม - มถนายน และฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม) โดยในการเขยนบทความและการสงตนฉบบ มหลกเกณฑและขอแนะนา ดงน

1. ประเภทของบทความ 1.1 บทความทางวชาการ เปนบทความทเขยนขนในลกษณะวเคราะหวจารณ หรอเสนอแนวคดใหม ๆ จากพนฐานทางวชาการ หรอเปนบทความทางวชาการทเขยนขนเพอเปนความรแกคนทวไป

1.2 บทความวจย เปนบทความทมรปแบบของการวจยตามหลก วชาการ กลาวคอ มการตงสมมตฐานหรอมการกาหนดปญหาทชดเจน ระบวตถประสงคทแนนอน มการคนควาอยางมระบบ รวบรวมวเคราะหขอมล ตความและสรปผลตรงตามวตถประสงค

2. รปแบบของบทความ 2.1 ลกษณะโดยทวไป ตนฉบบของบทความควรมความยาว 10 -

20 หนา กระดาษ A5 (รวมภาพประกอบ) แบบอกษร TH Sarabun PSK ขนาด 15 ระยะขอบดานบน 2.4 ซม. ดานลาง 1.7 ซม. ภายใน 2.4 ซม. ภายนอก 1.7 ซม.

2.2 ภาษา เปนภาษาไทยหรอภาษาองกฤษ ในกรณทเปนภาษา องกฤษ ตองผานการตรวจสอบความถกตองจากผเชยวชาญดานภาษา กอนสงบทความมายงกองบรรณาธการ

2.3 ชอเรอง ควรกะทดรด ไมยาวเกนไป ชอเรองใหมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ตนฉบบภาษาไทยใหพมพชอเรองภาษาไทยกอนแลวตามดวยภาษาองกฤษ

2.4 ชอผเขยนและหนวยงานสงกด ใหระบชอเตม นามสกลเตม ของผเขยน ทงภาษาไทยภาษาองกฤษ และระบตาแหนงทางวชาการ รวมทงหนวยงานทสงกด



2.5 บทคดยอ ใหมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ มความยาว รวมกนไมเกน 1 หนากระดาษ A5 (บทคดยอควรสนและใหสาระสาคญตรงประเดน ไมควรเขยนตามแบบ ทเขยนวทยานพนธหรอรายงานการวจยฉบบสมบรณ) 2.6 คาสาคญ กาหนดคาสาคญทเหมาะสมสาหรบการนาไปใชทาคาคนในระบบฐานขอมล ทคดวาผทจะคนหาบทความควรใช ใหระบทงคาในภาษาไทยและภาษาองกฤษ ใสไวทายบทคดยอของแตละภาษาอยางละไมเกน 5 คา 2.7 บทนา อธบายถงทมาและความสาคญของปญหา (กรณ-เปนบทความวจยใหแสดงเหตผลทนาไปสการศกษาวจย พรอมทงจดมงหมาย ทเกยวของ รวมทงวตถประสงคของการวจย) 2.8 วธการวจย เครองมอการวจย และระเบยบวธวจย (สาหรบบทความวจย) ใหอธบายกระบวนการดาเนนการวจย วธการศกษาสงทนามาศกษา จานวน ขนาด ลกษณะเฉพาะของ ตวอยางทศกษา ตลอดจนเครองมอและอปกรณตาง ๆ ทใชในการศกษา อธบายแบบแผนการวจย การเลอกตวอยาง วธการเกบขอมล การวเคราะหขอมล และสถตทใช 2.9 ผลการวจย (สาหรบบทความวจย) ใหเสนอผลการวจยอยางชดเจนตรงประเดน ตามลาดบขนตอนของการวจย โดยตองมการแปลความหมายและวเคราะหผลทคนพบ และสรปเทยบกบสมมตฐานทตงไว (ถาม) 2.10 การอภปรายผล การวจารณและสรป ขอเสนอแนะ (สาหรบบทความวจย) ใหชแจงผลการวจยวาตรงกบวตถประสงค/ สมมตฐานของการวจย สอดคลองหรอขดแยงกบผลการวจยของผอนทมอยกอนหรอไมอยางไร เหตผลใดจงเปนเชนนน และใหจบดวยขอเสนอแนะทจะนาผลงานวจยไปใชประโยชน หรอทงประเดนคาถามการวจย ซงเปนแนวทางสาหรบการทาวจยตอไป

2.11 กตตกรรมประกาศ (สาหรบบทความวจย) ใหระบสน ๆ วางานวจยไดรบทนสนบสนนหรอความชวยเหลอจากองคกรใดหรอผใดบาง



3. การเขยนเชงอรรถและบรรณานกรม ใชรปแบบการอางองแบบนาม-ป (Author-Year Format)

3.1 การอางองเชงอรรถ (ใชแทรกในเนอหา) 3.1.1 อางองจาก หนงสอ สงพมพ ผแตงคนเดยว - การอางองใหระบชอผแตง ตามดวยเครองหมายจลภาค (Comma ,) ปทพมพ เครองหมายจลภาค (Comma ,) และระบคาวา “หนา” ตามดวยเลขหนาไวในวงเลบ ทายขอความทอางอง เชน (ปทป เมธาคณวฒ, 2544, หนา 57) - กรณทสรปเนอหามาหมดทงเลม ไมใชเฉพาะสวนใดสวนหนงไมตองระบเลขหนา เชน (บญศกด แสงระว, 2546) - กรณทผ แตงเปนฐานนดรศกด บรรดาศกด สมณศกด ใหคงไวเหมอนทปรากฏในหนาปกในของหนงสอ เชน (พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว, 2540) - กรณผแตงมยศทางทหาร ตารวจ ตาแหนงทางวชาการ คาเรยกทางวชาชพ ไมตองใสไว เชน ศาสตราจารยนายแพทย ประเวศ วะส (ประเวศ วะส, 2540) - กรณระบชอผแตงลงไปในเนอหาแลว ไมตองใสชอผแตง ซาอก เชน วโรจน สารรตนะ (2546) นโยบายสาธารณะ คอ................ - การอางองเอกสารหลายเรอง แตผแตงคนเดยวกนใหเขยนชอผแตงครงเดยว แลวเรยงปทพมพจากนอยไปหามาก (ประเวศ วะส, 2544; 2545) ผแตง 2-3 คน

- ใหลงรายการดวยชอ-นามสกล ของผแตงทง 2-3 คน เชน (พฤทธ ศรบรรณพทกษ และสชาต กจพทกษ, 2545)



(Shah & Ratcliffe, 2003) (วนทยา วงศศลปภรมย, อมรรตน พนธงาม และ ชนาธป ทยแป, 2545) (Kotler, Bowen & Makens, 1999) Page และ Dowling (2002) ไดใหคาจากดความของคาวาการทองเทยว เชงนเวศไวได อยางนาสนใจวา .................... ผแตงทเปนสถาบน

- ใหลงรายการดวยหนวยงานระดบสงกอน และตามดวยหนวยงานระดบรองลงมา เชน (มหาวทยาลยเชยงใหม, บณฑตวทยาลย, 2544) กรณทเอกสารไมปรากฏชอผแตง

- ใหลงชอเรองแลวตามดวยปทพมพ และเลขหนา เชน (การคาชายแดน, 2544, หนา 15)

กรณทไมมผแตง แตมชอผรวบรวม เรยบเรยง บรรณาธการ ผแปล ฯลฯ

- ใหลงรายการดวยชอ ตามดวยเครองหมายจลภาค (,) และบอกตอทายวาเปน ผรวบรวม เรยบเรยง บรรณาธการ ผแปล

(ดวงสมร อรพนท, บรรณาธการ, 2546) (Frase & Rose, editor, 1980) 3.1.2 อางองจากโสตทศนวสด ใหลงรายการชอผรบผดชอบหรอผผลต ตามดวยเครองหมายจลภาค (Comma ,) ปทผลต ตามดวยเครองหมายมหพภาคค (Colons :) และลกษณะของโสตทศนวสด

(สานกงานพลงงานปรมาณเพอสนต, 2544: CD-ROM) 3.1.3 การอางองระบบสารสนเทศออนไลน

ใหลงรายการชอผรบผดชอบ หรอหนวยงานทรบผดชอบ ตามดวยเครองหมาย จลภาค (,) ปทคนขอมล ตามดวยเครองหมายมหพภาคค



(Colons :) และระบประเภทสอ เชน ระบบออนไลน ไปรษณยอเลกทรอนกส (E-mail)

(มหาวทยาลยแมฟาหลวง, 2547: ระบบออนไลน) (Singh, 2002: E-mail) 3.1.4 การอางองเสรมความ ในกรณทจะอธบายหรอขยายความเนอหาตอนใดตอนหนง เพอใหรายละเอยดขยายความเพมเตม ใหใสเครองหมายดอกจน (*) ไวทายขอความนน และอธบายหรอขยายความ เพมเตมไวทายหนานน ๆ เชน

การคาชายแดนระหวางประเทศไทยกบประเทศเพอนบานดานจงหวดเชยงรายทผานพธการทางศลกากร ในป 2540* มมลคารวม ทงสน 3,306.17 ลานบาท 3.2 การอางองบรรณานกรม ใชแบบระบบ APA (American Psychological Association) บรรณานกรม ประกอบดวย ชอผแตง ปทพมพ ชอเรอง สถานทพมพ สานกพมพ โดยมแบบแผนการลงรายการอางองดงน

3.2.1 ผแตง ผแตงทเปนบคคล - สาหรบผแตงคนไทย ใหใสชอ-นามสกล ไมวาผลงานจะเปนภาษาไทยหรอภาษาตางประเทศ ไมตองใสคานาหนานามอน เชน นาย นาง นางสาว ศาสตราจารย นายแพทย ดร. ฯลฯ ยกเวนราชทนนาม ฐานนดรศกด ใหคงไว และคนโดยใสเครองหมายจลภาค เชน แมนมาส ชวลต, คณหญง. - สาหรบผแตงชาวตางประเทศ ใหขนตนดวยนามสกลตามดวยชอตนและชอกลาง โดยคนดวยเครองหมายจลภาค (,) ระหวางชอสกล และชอตน ชอกลาง เชน Hackett, D.A. - สาหรบหนงสอทผแตงใชนามยอ หรอ นามแฝง ใหใชตามทปรากฏในหนาปกใน หากทราบชอจรงใหวงเลบตอทาย เชน



ทมยนต (วมล ศรไพบลย) ผแตงทเปนสถาบน - เชน หนวยงานราชการ สถาบนการศกษา หนวยงานเอกชน

รฐวสาหกจ สมาคม สโมสร โรงพยาบาล ธนาคาร ฯลฯ ใหลงรายการตามทปรากฏในหนาปกใน โดยลงรายการหนวยงานใหญไปหาหนวยงานยอย เชน มหาวทยาลยแมฟาหลวง. สานกวชาวทยาศาสตร. กระทรวงมหาดไทย. กรมการปกครอง. UNDCP Regional Centre for East Asia and the Pacific. หนงสอทไมทราบผแตง

- ใหลงรายการแรกดวยชอหนงสอหรอชอบทความแทน 3.2.2 ปทพมพ ใหใสปทพมพลาสดทปรากฏในหนงสอในวงเลบตามหลง ผแตง และตามดวยเครองหมายจด (.) ถาหนงสอไมปรากฏปทพมพ ใหใส ม.ป.ป. (ไมปรากฎปทพมพ) หรอ n.d. (no date) เชน (2446). (ม.ป.ป.). (n.d.).

3.2.3 ชอเรอง ใหเขยนตามทปรากฏในหนาปกในของหนงสอ ทงชอเรองหลกและชอรอง จบขอความใหใสเครองหมายจด (.) 3.2.4 สถานทพมพ สานกพมพ ใหระบตามทปรากฏในหนงสอหากมทงสานกพมพและโรงพมพใหใสสานกพมพ แตถามโรงพมพอยางเดยว ใสชอโรงพมพ ถาไมปรากฏ ทงสถานทพมพและสานกพมพ ใหใสวา ม.ป.ท. (ไมปรากฏสถานทพมพ) หรอ N.P. (No Place) และ ม.ป.พ. (ไมปรากฏสานกพมพ) หรอ n.p. (no blisher)หลงสถานทพมพใหใสเครองหมายมหพภาค (:) หลงสานกพมพใหใชเครองหมายจด (.) เชน



กรงเทพฯ: นานมพบลชชง. London: Financial Times.

New York: n.p. กรงเทพฯ: ม.ป.พ. หรอ ม.ป.ท.: ม.ป.พ.

กรณทเปนภาษาองกฤษใช N.P.: n.p. ตวอยางการลงรายการอางองบรรณานกรม 1. อางองจากหนงสอ ชอผแตง./(ปทพมพ)./ชอเรอง./(ครงทพมพ)./สถานทพมพ:/ ///////สานกพมพ. เชน ศกดา ธนตกล. (2544). กฎหมายกบเศรษฐศาสตร: ทรพยสน สญญาและละเมด. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: นตธรรม. Marek, Pavel. (1996). Simulation-based reliability assessment for structural engineers / Pavel Marek, Milan Gubstar, Thalia Anagnos. New Delhi: New Light. 2. อางองจากวารสาร ชอผแตง./(ป,/เดอน,/วน)./ชอบทความ./ชอวารสาร,/ปท ///////(ฉบบท), หนา. เชน มลฤด ใจมวง. (2555, สงหาคม 5). มะเรง. วารสารหมอชาวบาน. 2,(112), 21-30. Bekerian, D.A. (1993, June). In search of the typical eyewitness. American Psychologist, 48, 574-576. 3. อางองจากรายงานการประชม ชอผแตง./(ปทประชม)./ชอเรอง./วนท เดอน พ.ศ.(หนา)./ ///////สถานทพมพ: สานกพมพ. เชน



นทศน ภทรโยธน. (2540). ตลาดซอขายสนคาเกษตรลวงหนา ในการประชมนกบญชทวประเทศ ครงท 15 วสยทศน นกบญชไทย. วนท 27-28 มถนายน พ.ศ. 2540 (หนา 19-35). กรงเทพฯ: สมาคมนกบญชและผสอบบญช รบอนญาตแหงประเทศไทย. Paitoon Sinlarat. (1995). Success and failure of facility in Thai university. In Somwang Pitiyanuwat, et al. (Eds), Preparing teachers for All the World’s Children: An of Transformation Proceedings of International Conference, Bankok 1992. (pp. 217-233). Bangkok : UNICEF. 4. อางองจากเวลดไวดเวบ (WWW.) ชอผแตง./(ป)./ชอเรอง./[ออนไลน]./เขาถงไดจาก/:/ แหลงทมา. ///////[ป,/เดอน/วน]. เชน ศนยการเพาะเลยงกลวยไม. (2556). กลวยไม. [ออนไลน]. เขาถง ไดจาก : www.orchidtropical.com. [2556, สงหาคม 5]. Education, Ministry of. (2005). The Regional Seminar on Higher Education in Southeast Asian Countries. [Online]. Available : http://www.inter.mua.go.th/. [2006, January 5]. 5. อางองจากหนงสอพมพ ชอผแตง./(ป,/เดอน/วน)./ชอบทความ./ชอหนงสอพมพ,/หนา. เชน ดเรก นาชย. (2556, สงหาคม 20). การเมองการปกครองของไทย ในยคปจบน. ไทยรฐ, หนา 5. Krishman, E. (2007, June 26). Rebuilding self-esteem. Bangkok post, P.1, 12.


http://www.inter.mua.go.th/


6. อางองจากจลสาร ชอผแตงหรอหนวยงานทผลต./(ป)./ชอเรอง./[แผนพบ]./สถานท ///////พมพ: ผแตงหรอหนวยงานทผลต. เชน สมาคมผสงอายตาบลทาเรอ. (2556). หลกการดแลสขภาพ สาหรบผสงวย. [แผนพบ]. กาแพงเพชร: สมาคมผสงอาย ตาบลทาเรอ. Research and Traning Center on Independent Living, (1993). Guidelines for reporting and writing about people with disabilities. [Brochure]. Lawrerne : Research and Training Center Center on Independent Living. 7. การอางองจากการสมภาษณ ชอผใหสมภาษณ./(ป,/เดอน/วน)./ตาแหนง./สมภาษณ. เชน วทยา นาคสม. (2556, มกราคม 9). นายกองคการบรหารสวน ตาบลทาพทรา.สมภาษณ. Page, O. (1991, March5). President, Austin Peay State

University. Interview. ........................................



ระเบยบการตพมพวารสารพกล

ตามทกองบรรณาธการวารสารพกล ไดกาหนดหลกเกณฑและขอแนะนาสาหรบการเขยนบทความและการสงตนฉบบ เพอเปนแนวปฏบตสาหรบผเขยนแลวนน ในการนเพอใหการพจารณาคดเลอกบทความทจะตพมพไดดาเนนไปดวยความเรยบรอย กองบรรณาธการวารสารพกล จงกาหนดระเบยบการตพมพวารสารพกล ไวดงตอไปน

1. บทความทจะรบไวพจารณา ตองเปนบทความวชาการ บทความวจย บทความวทยานพนธ หรอบทวจารณหนงสอ ทางดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

2. ตองเปนบทความทไมเคยตพมพทใดมากอน หรอไมอยในระหวางการเสนอเพอพจารณาตพมพในวารสารอน

3. ตองเปนบทความทมรปแบบเปนไปตามหลกเกณฑและขอแนะนาสาหรบการเขยนบทความและการสงตนฉบบวารสารพกล กรณกองบรรณาธการไดรบบทความและไดตรวจสอบแลว พบวายงไมถกตองตามรปแบบ กองบรรณาธการจะสงคนใหผเขยนไปทาการแกไขใหถกตองกอน

4. กรณทกองบรรณาธการเหนวาบทความมความถกตองตามรปแบบแลว กองบรรณาธการ จะสงบทความนนไปยงผทรงคณวฒในสาขาทเกยวของ เพอพจารณากลนกรองและประเมนคณภาพตามเกณฑการประเมนทกอง-บรรณาธการกาหนด

5. เมอกองบรรณาธการไดรบบทความคนจากผทรงคณวฒทพจารณา กลนกรองและประเมนคณภาพเสรจแลว หากมการแกไขใด ๆ กองบรรณาธการ จะสงบทความนนไปใหผเขยนดาเนนการแกไขใหถกตองสมบรณอกครงหนง

6. กองบรรณาธการจะตอบรบใหผเขยนทราบภายใน 7 วน นบแตวนทกองบรรณาธการไดรบบทความทไดดาเนนการแกไข ตามขอ 5. เรยบรอยแลว และกองบรรณาธการจะตพมพบทความนนในฉบบปจจบนหรอฉบบถดไปตามลาดบของการไดรบบทความทสมบรณ

........................................



แบบเสนอบทความเพอลงตพมพในวารสารพกล คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร

ขาพเจา.........................................................ตาแหนง...............................................

วฒการศกษาสงสด........................................ชอปรญญา.......................................................... สถานททางาน.............................................................................................................................. ทอยทตดตอไดสะดวก เลขท..............หมท..........ซอย..................ถนน.................................. อาเภอ.....................................จงหวด.......................................รหสไปรษณย........................... โทรศพท...........................โทรสาร...............................E-mail.................................................... ขอเสนอ

( ) บทความทางวชาการ ( ) บทความวจย ( ) บทความวทยานพนธ ( ) บทวจารณหนงสอ

ชอเรอง (ไทย).............................................................................................................................. ชอเรอง (องกฤษ)......................................................................................................................... สงทสงมาดวย

1. ตนฉบบบทความ พรอมประวตผเขยนบทความในรปแบบเอกสาร จานวน 1 ชด 2. แผนบนทกขอมล (Diskette)

ขาพเจาขอรบรองวาบทความทเสนอมาน ( ) เปนผลงานของขาพเจาแตเพยงผเดยว ( ) เปนผลงานของขาพเจาและผรวมงาน

ตามชอทระบในบทความจรง

ลงชอ................................................................... (................................................................)วนท.......เดอน.......................พ.ศ..........

วารสารพกล ยนดรบบทความจากอาจารย นกวชาการ นสตนกศกษา และผสนใจทวไป โดยสามารถสงบทความไปท บรรณาธการวารสารพกล คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร ต.นครชม อ.เมอง จ.กาแพงเพชร 62000 (ตดตอสอบถามรายละเอยด โทร 0-5572-2500 ตอ 1233)



ใบสมครสมาชกวารสารพกล ขาพเจา......................................................................................................................................... ทอย............................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... โทรศพท..............................โทรสาร.................................E-mail............................................... ขอสมครเปนสมาชกวารสารพกล ปท.......... พ.ศ. ............. อตราคาสมาชก 1 ป (เลม1, 2) เปนเงนจานวน 250 บาท เลมท 1 พ.ศ. ........... อตราคาสมาชก 1 เลม เปนเงนจานวน 125 บาท เลมท 2 พ.ศ. ........... อตราคาสมาชก 1 เลม เปนเงนจานวน 125 บาท

โดยขาพเจาไดจดสง ตวแลกเงนไปรษณย เลขท……………………………...................…............………… ธนาณต เลขท…………….................................................................. เงนสด ใหกบผรบชอ....................................................................

การจดสงใบเสรจรบเงน ในนาม ขาพเจา หนวยงานราชการ/นตบคคลชอ……….……………………….........................……………… ทอย…………………………………………………………………………………..….................................... ………………………………………………………………………………………………………………………….

การจดสงวารสาร ในนาม…………............……............................…………….……… ทอย………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………....

ลงชอ....................................................ผสมครสมาชก (................................................) ......../......../.........


วารสารพิกุล - kpru · helps lubricate social wheel; it eases the situation...

Documents