1

เอกสารประกอบการสอน รายวชา การวจยทางมนษยศาสตรสงคมศาสตร

(ทศนศลป)

คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2555

2

ค าน า เอกสารประกอบการสอน รายวชา ระเบยบวธการวจยทางมนษยศาสตรและสงคมศาสตร(ทศนศลป)

ผ เขยนไดศกษาคนควาจากเอกสารต ารา ผลงานวจย และจากประสบการณในการจดกจกรรมการเรยนการสอนในรายวชานแลวนามาเรยบเรยงเนอหาทมความสมพนธตอเนองกน เพอใหนกศกษาทงในระดบปรญญาตรและระดบบณฑตศกษาไดใชประกอบการศกษา คนควา และเปนแนวทางในการศกษาแสวงหาความรทเกยวกบการดาเนนการวจยอยางงายไดอยางมประสทธภาพ

ทงนผ เขยนขอขอบพระคณผ เขยนเอกสาร ต ารา และงานวจยทกทานทผ เขยนไดนามาใชในการอางอง และเรยบเรยงเปนเอกสารตาราฉบบน และขอบพระคณผ ทมสวนเกยวของทใหความชวยเหลอและกาลงใจในการจดทาหนงสอฉบบนจนกระทงเปนเอกสารตาราทส าเรจสมบรณ และหากทานทไดนาเอกสารฉบบนไปใชและมขอเสนอแนะทมอบใหแกผ เขยน ซงผ เขยนมความยนดทจะรบและนามาปรบปรง แกไขใหหนงสอฉบบนใหมความถกตอง สมบรณมากยงขน

3

บทท 1

การแสวงหาความรของมนษย

1.1 พฒนาการของวธการแสวงหาความรของมนษย เนองจากมนษยมธรรมชาตของความอยากรอยากเหน ความคดรเรม และมความปรารถนาทจะพฒนา

ชวตและความเปนอยของตนใหดยงขน ดวยเหตนมนษยจงพยายามเสาะแสวงหาความรความจรงตาง ๆ อยเสมอ เมอพบเหนสงใดหรอเกดความสงสยขนมากพยายามศกษาหาความรความจรงในสงนน วธหาความรความจรงมอยหลายวธดวยกน อาจแบงตามยคสมยไดดงน 1. ยคโบราณ ในสมยโบราณมนษยมกไดความรความจรงโดยวธตาง ๆ เชน 1.1 โดยบงเอญ (By chance) ความรความจรงประเภทน เปนความรความจรงทเกดขนโดยมไดคาดฝนหรอไมเจตนาโดยตรง แตบงเอญเหตการณหรอปรากฏการณบางอยางท าใหมนษยไดรบความร เชน การคนพบยาเพนนซลนของอเลกซานเดอร เฟลมมง (Alexander Flemming) การคนพบวคซนปองกนอหวาตกโรคของหลยส ปาสเตอร (Louise Paster) การคนพบรงสเอกซ (X-ray) ของเรงทแกน (Raentgen) การคนพบวายางพาราดบเมอถกความรอนจะชวยใหยางนนแขงตว และมความทนทานเพมขนของชารลส กดเยยร (Charls Goodyear) ซงน าไปสการประดษฐยางรถยนตทแพรฟลายในปจจบนน เปนตน การคนพบดงกลาวนเกดขนในขณะท าการศกษาคนควาในเรองนนและพบปรากฏการณโดยบงเอญ ซงเปนความรใหมทไมไดคาดหวงเอาไว 1.2 โดยขนบธรรมเนยมประเพณ (By custom and tradition) บางครงมนษยไดรบความรโดยวธการท าตามปทสถาน (Norm) ของสงคม เชน การเคารพ การแตงกาย การแตงงาน มารยาท และพธทางสงคมตาง ๆ เปนตน 1.3 โดยผเชยวชาญ (By expert) เปนการหาความรจากผ เชยวชาญเฉพาะเรอง เชน ไดความรมาจากนกกฎหมาย แพทย นกดนตร เปนตน 1.4 โดยผมอ านาจหรอผมชอเสยง (By authority) เปนการหาความรทไดจากผรอบรทมชอเสยงหรอทเรยกวา นกปราชญ ซงเปนผ มอทธพลหรอมอ านาจในสงคม ความรทไดนอาจจะถกหรอผดกไดเชน อรสโตเตล (Aristotle) ปราชญในสมยโบราณ กลาววา “ผหญงมฟนมากกวาผชาย” หรอ ทปโตเลม (Ptolemy) เชอวา “โลกเปนศนยกลางของระบบสรยจกรวาล” ซงกมการเชอถอกนมาโดยไมมใครกลาตรวจนบ เปรยบเทยบหรอพสจน 1.5 โดยประสบการณสวนตว (By personal experiences) ประสบการณตาง ๆ ของแตละคนชวยใหบคคลมความรและมวธการแกปญหาตาง ๆ โดยยดประสบการณทเคยใชไดผลมาแลวเปนแนวทาง เชน การท านาในเดอนทเคยปลกไดผลมากทสด การสอนตามประสบการณทคดวาไดผล เปนตน 1.6 โดยวธลองผดลองถก (By trial and error) ความรชนดนมกไดมาจากการแกปญหาเฉพาะหนา หรอปญหาทไมเคยทราบมากอน เมอแกปญหานถกกจดจ าไวใชตอไป ถาแกปญหาผดกจ าไวเพอจะไดไมใชอกตอไป

4

2. ยคอรสโตเตล อรสโตเตล (Aristotle) ผไดรบยกยองวาเปนบดาของวชาตรรกศาสตร เปนผ คนคดวธการเสาะแสวงหาความรโดยอาศยหลกของเหตผล ซงเรยกวา Syllogistic Reasoning หรอวธอนมาน (Deductive reasoning) ซงเปนการคดหาเหตผลโดยการน าเอาสงทเปนจรงตามธรรมชาตมาอางองคประกอบหรอขนตอนของการหาความรโดยวธนม 3 ประการคอ 1) เหตใหญ (Major premise) เปนขอตกลงทก าหนดขน 2) เหตยอย (Minor premise) เปนเหตเฉพาะกรณทตองการทราบความจรง 3) ขอสรป (Conclusion) เปนการลงสรปจากการพจารณาความสมพนธของขอเทจจรงใหญและขอเทจจรงยอย แบบของการหาเหตผล (Syllogism) ของอรสโตเตลม 4 แบบดงน 2.1 การหาเหตผลเฉพาะกลม (Categoricle syllogism) เปนวธการหาเหตผลทสามารถลงสรปในตวเองได ตวอยาง เหตใหญ : ทกคนเกดมาแลวตองตาย เหนยอย : นายอาคมเกดมาเปนคน ขอสรป : นายอาคมจะตองตาย 2.2 การหาเหตผลตามสมมตฐาน (Hypothetical syllogism) เปนวธการหาเหตผลทก าหนดสถานการณขน มกจะมค าวา “ถา...(อยางนน อยางน)...แลวอะไรจะเกดขน...” (If…then…) การหาเหตผลชนดนผลสรปจะเปนจรงหรอไมแลวแตสภาพการณ เพยงแตเปนเหตผลทถกตองตามหลกตรรกศาสตรเทานน ตวอยาง เหตใหญ : ถาโรงเรยนถกไฟไหมนกเรยนจะเปนอนตราย เหนยอย : โรงเรยนถกไฟไหม ขอสรป : นกเรยนเปนอนตราย 2.3 การหาเหตผลทมทางเลอกให (Alternative syllogism) เปนวธการหาเหตผลทก าหนดสถานการณทเปนทางเลอก ไมอยางใดกอยางหนง (Either…or) หรออยในรปทเปน “อาจจะ” อยางใดอยางหนงกได ตวอยาง เหตใหญ : ฉนอาจจะไดนาฬกาหรอปากกาเปนรางวล เหนยอย : ฉนไมไดนาฬกาเปนรางวล ขอสรป : ฉนไดปากกาเปนรางวล 2.4 การหาเหตผลทตางออกไป (Disjunctive syllogism) เปนวธการหาเหตผลทอาศยการเชอมโยงกน โดยทเหตยอยเปนตวบอกกรณบางสวนในเหตใหญ ตวอยาง เหตใหญ : การทฝนไมตกและตก ไมเปนกรณทจะงดขบวนแหนอกหองเรยน เหนยอย : วนนฝนตก ขอสรป : วนนไมเปนการดทจะจดใหมขบวนแหนอกหองเรยน

5

การหาความรโดยวธของอรสโตเตล ไดถกวพากษวจารณโดยฟรานซส เบคอน (Francis Bacon) วามจดออนหรอขอบกพรองบางประการ เชน

1. การหาความรโดยวธของอรสโตเตล ไมชวยใหคนพบความรใหม เพราะผลสรปทไดนนจ ากดอยในขอบเขตของเหตใหญนนเอง

2. การหาเหตผลโดยวธของอรสโตเตลนน ขอสรปจะมความเทยงตรงเพยงใดยอมขนอยกบความเทยงตรงของขอเทจจรงใหญและขอเทจจรงยอย ถาขอเทจจรงทงสองนขาดความเทยงตรง กอาจท าใหขอสรปขาดความเทยงตรงได

3. ยคฟรานซส เบคอน จากการทเบคอนไดวพากษวจารณวธการหาเหตผลของอรสโตเตล วามขอบกพรองดงกลาวแลว จงเปนเหตใหเบคอนไดเสนอวธการหาความรความจรงขน ซงเรยกวา วธอปมาน (Inductive reasoning) เปนวธทอาศยการเกบรวบรวมขอมลกอนแลวจงท าการวเคราะหขอมล (เหตยอย) เพอดความสมพนธระหวางขอมลเหลานนในอนทจะน ามาสรปเปนเหตหรอผลหรอตงเปนทฤษฎ (เหตใหญ) ดงนนองคประกอบหรอขนตอนในการอปมานจงอาจแบงไดเปน 3 ขนคอ 1. เกบรวบรวมขอมลหรอขอเทจจรงทเปนรายละเอยดยอย ๆ กอน 2. วเคราะหขอมลเพอดความสมพนธระหวางขอเทจจรงยอยเหลานน 3. สรปผล การแสวงหาความรโดยวธอปมานของฟรานซส เบคอน ม 3 แบบ ขอแยกกลาวดงน

3.1 การอปมานอยางสมบรณ (Perfect induction) เปนการเกบรวบรวมขอมลทก ๆ หนวยในหมประชากร เพอดรายละเอยดของหนวยยอยทงหมดแลวจงวเคราะหขอมล แปลผล และสรป โดยวธการนจะท าใหไดความรความจรงทเชอถอไดอยางสมบรณ แตในทางปฏบตอาจท าไมไดเพราะเปนการสนเปลองเวลา แรงงานและคาใชจายสง อกทงประชากรบางอยางเราไมสามารถตรวจสอบใหครบถวนทกหนวยได เชน เชอโรค อากาศ น า เปนตน ตวอยาง ในการศกษาความตองการดานการจดกจกรรมของนสตชนปท 1 มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ จ านวน 250 คน โดยใชแบบสอบถาม ถามนสตชนปท 1 ทกคน แลวรวบรวมขอมลเพอน ามาวเคราะหและสรปผลไดวา นสตชนปท 1 มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มความตองการจดกจกรรมในดานใดบาง

3.2 การอปมานทไมสมบรณ (Imperfect induction) การอปมานแบบนจะเลอกตรวจสอบวเคราะหขอมลกบกลมตวอยางทเปนตวแทนของมวลประชากร แลวจงสรป หรออปมานวาประชากรทงหมดมลกษณะเชนไร วธการนขนอยกบการสมกลมตวอยางเปนอยางมาก แตกสะดวกในการปฏบตเพราะประหยดแรงงาน เวลา และคาใชจาย ตวอยาง ในการศกษาความตองการดานการจดกจกรรมของนสตชนปท 1 มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ จ านวน 250 คน โดยใชแบบสอบถาม ขนแรกจะตองสมนสตชนปท 1 มาเปนกลมตวอยางกอน แลวใหกลมตวอยางนตอบ

6

แบบสอบถาม รวบรวมขอมลเพอน ามาวเคราะห และสรปผลไดวา นสตชนปท 1 มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มความตองการจดกจกรรมในดานใดบาง

3.3 แบบอปมานแบบเบคอเนยน (Baconian induction) เปนการอปมานทไมสมบรณวธหนง ซงเบคอนเสนอวา ในการตรวจสอบขอมลนน ควรแจงนบหรอศกษารายละเอยดของขอมลเปน 3 กรณ คอ 1) พจารณาสวนทมลกษณะเหมอนกน (Positive instances) 2) พจารณาสวนทมลกษณะแตกตางกน (Negative instances) 3) พจารณาสวนทมความแปรเปลยนไป (Alternative instances) ผลจากการศกษารายละเอยดของขอมลเปน 3 กรณดงกลาวน จะท าใหสรปเปนความรใหมได วธการศกษาหาความรความจรงตามวธการของเบคอน ถงแมจะเปนการชวยใหคนพบความรใหม แตกถกวพากษวจารณวา การคนพบความรใหมตามวธการของเบคอนนเปนการคนพบทปราศจากจดมงหมายทแนนอน และบางครงความรความจรงทไดอาจไมสอดคลองกบความตองการ หรอไมอาจสรปเปนความรความจรงได ถาหากรายละเอยดนนไมแนนอนหรอมความแปรเปลยนมาก 4. ยคปจจบน ในครสตศตวรรษท 19 ชารลส ดารวน (Charles Darwin) ไดเสนอวการคนหาความรความจรง โดยเอาวธการของอรสโตเตลและฟรานซล เบคอน มารวมกนเรยวธนวา วธการอนมานและอปมาน (Deductive - Inductive method) ซงตอมาไดมผดดแปลงแกไขใหชอใหมวา Reflective Thinking เพราะกระบวนการคดแบบน เปนการคดกลบไปกลบมาหรอคดอยางใครครวญรอบคอบ ผ ทคดวธการนคอ จอหน ดย (John Dewey) เขาไดเขยนไวในหนงสอ “How We Think” เมอปค.ศ.1910 แบงขนการคดไว 5 ขนคอ

1. ขนปรากฏความยงยากเปนปญหาขน (A felt difficulty) หรอขนปญหานนเอง 2. ขนจ ากดขอบเขตและนยามความยงยาก (Location and definition of the difficulty) เปนขนท

พยายามท าใหปญหากระจางขน ซงอาจไดจากการสงเกต การเกบรวบรวมขอเทจจรง 3. ขนเสนอแนะการแกปญหาหรอสมมตฐาน (Suggested solutions of the problem hypotheses) ขน

นไดจากการคนควาขอเทจจรงแลวใชปญญาของตนเดาค าตอบของปญหาทเกดขน จงเรยกกนวา ขนตงสมมตฐาน

4. ขนอนมานเหตผลของสมมตฐานทตงขน (Deductively reasoning out the consequences of the suggested solution) ขนนเปนขนรวบรวมขอมลนนเอง

5. ขนทดสอบสมมตฐาน (Testing the hypotheses by action) ขนนเปนการวเคราะหขอมลเพอจะทดสอบดวา สมมตฐานทตงขนมานนเชอถอไดหรอไม

ขนตอนการคดแบบนตอมาเรยกวา วธการทางวทยาศาสตร (Scientific method) นนเอง กลาวคอ เรมตนดวยปญหากอน แลวจงใชการอนมานเพอจะเดาค าตอบของปญหาหรอเปนการตงสมมตฐานขน ตอมากมการเกบรวบรวมขอมลเพอทดสอบสมมตฐาน และใชหลกของการอปมานสรปผลออกมา วธการทางวทยาศาสตรจงมวธการคดเปน 5 ขนดงน

7

1. ขนปญหา (Problem) 2. ขนตงสมมตฐาน (Hypotheses) 3. ขนเกบรวบรวมขอมล (Gathering data) 4. ขนวเคราะหขอมล (Analysis) 5. ขนสรป (Conclusion)

วธการวจยนนยดถอและปฏบตตามล าดบขนของกระบวนการทางวทยาศาสตรเปนหลก ผลทไดจากการวจยจงเปนความจรงหรอความรทเชอถอได

8

บทท 2 ความรเบองตนเกยวกบการวจย

ความหมายของการวจย

การวจย ซงตรงกบภาษาองกฤษวา “Research” ถาจะแปลตามตวหมายถง การคนหาซ าแลวซ าอก ซงความหมายของค าวาวจย ทางดานวชาการไดมผใหความหมายไวตาง ๆ กน เชน

เบสท (Best, 1981 อางถงใน บญเรยง ขจรศลป , 2533 : 5) ไดใหความหมายของการวจยไววาเปนวธการทเปนระบบระเบยบ และมจดมงหมายในการวเคราะห และคดบนทกการสงเกตทมการควบคมเพอน าไปสขอสรปอางอง หลกการหรอทฤษฎซงจะเปนประโยชนในการท างานและการควบคมเหตการณตาง ๆ ได

รตนะ บวสนธ (2543, 3) ไดใหความหมายของการวจยไววา เปนการหาความจรงเชง สาธารณะดวยวธการทเรยกวากระบวนการวจยซงมลกษณะเปนระบบมขนตอน

ผองพรรณ ตรยมงคลกล (2543 : 21) สรปความหมายของการวจยไววา การวจยคอการศกษาคนควาอยางมระบบระเบยบเพอท าความเขาใจปญหาและแสวงหาค าตอบ เปนกระบวนการทอาศยวธการทางวทยาศาสตรเปนหลก

บญเรยง ขจรศลป (2533 : 5) ไดใหความหมายของค าวา การวจยทางดานวชาการ หมายถง กระบวนการเสาะแสวงหาความรใหม ๆ หรอกระบวนการเสาะแสวงหาความรเพอตอบปญหาทมอยอยางมระบบ และมวตถประสงคทแนนอน โดยอาศยวธการทางวทยาศาสตร

ดงนน การวจยทางการศกษาจงหมายถง กระบวนการเสาะแสวงหาความรใหม ๆ ทเปนความจรงเชงตรรกะ (Logical) หรอความจรงเชงประจกษ (Empirical) เพอตอบปญหาทางการศกษาอยางมระบบ และมวตถประสงคทแนนอน โดยอาศยวธการทางวทยาศาสตรเปนหลก ลกษณะทส าคญของการวจย

เบสท (Best , 1981อางถงใน บญเรยง ขจรศลป , 2533 : 5) ไดสรปลกษณะทส าคญของการวจยไวดงน

1. เปาหมายของการวจยมงทจะหาค าตอบตาง ๆ เพอจะน ามาใชแกปญหาทมอยโดยพยายามทจะศกษาถงความสมพนธ ระหวาง ตวแปรในลกษณะความเปนเหตเปนผลซงกนและกน

2. การวจยเนนถงการพฒนาขอสรป หลกเกณฑหรอทฤษฎตาง ๆ เพอทจะเปนประโยชนในการท านายเหตการณตาง ๆ ทจะเกดขนในอนาคต เปาหมายของการวจยนนมได หยดอยเฉพาะกลมตวอยางทน ามาศกษาเทานน แตขอสรปทไดมงทจะอางองไปสกลมประชากร เปาหมาย

9

3. การวจยจะอาศยขอมล หรอเหตการณตาง ๆ ทสามารถสงเกตไดรวบรวมได ค าถามทนาสนใจบางค าถามไมสามารถท าการวจยได เพราะไมสามารถรวบรวมขอมลมาศกษาได

4. การวจยตองการเครองมอและการรวบรวมขอมลทแมนย า เทยงตรง 5. การวจยจะเกยวของกบการรวบรวมขอมลใหม ๆ จากแหลงปฐมภมหรอใชขอมลทมอยเดม

เพอหาค าตอบของวตถประสงคใหม 6. กจกรรมทใชในการวจย เปนกจกรรมทก าหนดไวอยางมระบบแบบแผน 7. การวจยตองการผ รจรงในเนอหาทจะท าการวจย 8. การวจยเปนกระบวนการทมเหตผล และมความเปนปรนยสามารถทจะท าการตรวจสอบความ

ตรงของวธการทใชขอมลทรวบรวมมา และขอสรปทได 9. สามารถทจะท าซ าได โดยใชวธเดยวกน หรอวธการทคลายคลงกนถามการเปลยนแปลงกลม

ประชากร สถานการณ หรอระยะเวลา 10. การท าวจยนนจะตองมความอดทนและรบรอนไมได นกวจยควรจะเตรยมใจไวดวยวา อาจจะ

ตองมความล าบากในบางเรอง ในบางกรณทจะแสวงหาค าตอบ ของค าถามทยาก ๆ 11. การเขยนรายงานการวจยควรจะท าอยางละเอยดรอบคอบ ศพทเทคนคทใชควรจะบญญต

ความหมายไว วธการทใชในการวจยอธบายอยางละเอยด รายงายผลการวจยอยางตรงไป ตรงมาโดยไมใชความคดเหนสวนตว ไมบดเบอนผลการวจย

12. การวจยนนตองการความซอสตยและกลาหาญในการรายงานผลการวจยในบางครง ซงอาจจะไปขดกบความรสกหรอผลการวจยของคนอนกตาม ขอจ ากดของการวจยทางการศกษา

1. ความซบซอนของเนอหาหรอปญหาทจะศกษา 2. ความยากในการรวบรวมขอมล 3. ความยากในการท าซ า 4. ปฏสมพนธระหวางนกวจยและสมาชกในกลมตวอยาง หรอกลมประชากรมผลกระทบตอ

ผลการวจย 5. ความยากในการควบคมตวแปรเกน 6. เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลทางการศกษา มความแมนย าและเชอถอได นอยกวา

เครองมอทใชในการทดลองทางวทยาศาสตร

10

ประโยชนของการวจย 1. ชวยสงเสรมความรทางดานวชาการและศาสตรสาขาตาง ๆ ใหมการคนควาขอเทจจรงมาก

ยงขน ทงนเพราะวาการวจยจะท าใหมการคนควาหาความรใหม ๆ เพมเตมซงท าใหวทยาการตาง ๆ เจรญกาวหนามากยงขน ทงตวผวจยและผน าเอาเอกสารการวจยไปศกษา

2. 2. น าความรทไดจากการวจยไปใชประโยชนในการปฏบต หรอแกปญหาโดยตรง ชวยท าใหผปฏบตไดเลอกวธปฏบตทดทสด กอใหเกดการประหยด

3. ชวยในการก าหนดนโยบาย หรอหลกปฏบตงานตาง ๆ เปนไปดวยความถกตอง เหมาะสมและมประสทธภาพ

4. ชวยใหคนพบทฤษฎและสงประดษฐใหม ๆ เพอใหมนษยไดด าเนนชวตอยในโลกอยางมความสขสบาย

5. ชวยพยากรณผลภายหนาของสถานการณ ปรากฏการณและพฤตกรรมตาง ๆ ไดอยางถกตอง การจดประเภทการวจย

การจดประเภทการวจยทางการศกษานนสามารถจดไดหลายแบบแลวแตวาจะใชอะไรเปนเกณฑในการแบง ซงพอสรป ไดดงน

1. ใชระเบยบวธวจยเปนเกณฑในการแบง - เชงประวตศาสตร - เชงบรรยาย - เชงทดลอง 2. ใชจดมงหมายของงานวจยเปนเกณฑในการแบง - บรสทธ - ประยกต - เชงปฏบตการ 3. ใชลกษณะและวธการวเคราะหขอมลเปนเกณฑในการแบง

- เชงปรมาณ - เชงคณภาพ 4. ใชลกษณะศาสตรและสาขาวชาทเกยวของกบการวจยเปนเกณฑในการแบง

- วทยาศาสตร - สงคมศาสตร - มนษยศาสตร

5. ใชวธการควบคมตวแปรเปนเกณฑในการแบง

11

- เชงทดลอง - เชงกงทดลอง - เชงธรรมชาต

ระเบยบวจยเปนเกณฑในการแบง 1. การว จย เช งป ระวต ศ าสต ร (Historical research) เป นการวจย ท เน นถ งการศกษ า

คนควา รวบรวมขอมลหรอเหตการณตาง ๆ ทเกดขนมาแลวในอดต (what was ?) ประโยชนของการวจย ชนดนกคอ สามารถน ามาใชเปนแนวทางในการศกษาเหตการณตาง ๆ ในปจจบน หรอสามารถน ามาใชประกอบการตดสนใจ เพอแกไขปญหา ตาง ๆ ทเกดขนในปจจบนไดดวย

2. การวจยเชงบรรยาย หรอการวจยเชงพรรณนา (Descriptive research) เปนการวจยทเนนถงการศกษารวบรวมขอมลตาง ๆ ทเกดขนในปจจบน (what is ?) ในการด าเนนการวจย นกวจยไมสามารถทจะไปจดสรางสถานการณหรอควบคมตวแปรตาง ๆ ไดตามใจชอบ การวจยแบบนเปนการคนควาหาขอเทจจรงหรอเหตการณตาง ๆ ทเกดขนอยแลว เชน การศกษาความสมพนธระหวางเพศ และความสนใจตอการเมอง มการวจยหลายชนดทจดไววาเปนการวจยเชงบรรยายไดแก

2.1 การวจยเชงส ารวจ (Survey research) 2.2 การวจยเชงสงเกต (Observational research) 2.3 การวจยเชงเปรยบเทยบสาเหต (Causal Comparative) 2.4 การวจยเชงสหสมพนธ (Correlational research) 2.5 การศกษาเฉพาะกรณ (Case study)

3. การวจยเชงทดลอง (experimental research) เปนการวจยเพอพสจนความสมพนธเชงเหตผลของ ปรากฏการณตาง ๆ (what will be ?) โดยมการจดกระท ากบตวแปรอสระเพอศกษาผลทมตอตวแปรตาม และมการควบคมตวแปรอนมใหมผลกระทบตอตวแปรตาม ซงนยมมากทางดานวทยาศาสตร ส าหรบทางดานการศกษา คอนขางล าบาก ในแงของการควบคมตวแปรเกนลกษณะทส าคญของการวจยเชงทดลองคอ

3.1 ควบคมตวแปรเกนได (Control) 3.2 จดการเปลยนแปลงคาของตวแปรอสระได (Manipulation) 3.3 สงเกตได (Observation) 3.4 ท าซ าได (Replication)

ใชจดมงหมายของการวจยเปนเกณฑในการแบง 1. การวจยบรสทธ (Pure research) หมายถง การวจยทมจดมงหมายเพอการตอบสนอง

ความอยากรหรอมงทจะหาความรเทานน โดยไมไดค านงวาจะน าผลการวจยทไดไปใชไดหรอไม การวจยประเภทนกอใหเกดทฤษฎใหม ๆ ตามมา

12

2. การวจยประยกต (Applied research) หมายถง การวจย ท มจดม งหมายเพ อน าผลการวจยทไดไปใชใน การแกปญหา หรอปรบปรงความเปนอยและสงคมของมนษยใหดขนไดแก การวจยทางดานเศรษฐกจ การเมอง การศกษาเปนตน

3. การวจยเชงปฏบตการหรอวจยเฉพาะกจ (Action research) เปนการวจยเพอน าผลมาใชแกปญหาอยางรบดวนหรอปจจบนทนท ซงมจดมงหมายเฉพาะเพอจะน าผลทไดมาใชแกปญหาเฉพาะเรองในวงจ ากด โดยไมไดสนใจวาจะใชประโยชนหรอแกปญหาอนได หรอไม

4. การวจยสถาบน (Institutional research) เปนการวจยทมงน าผลการวจยมาใชเพอปรบปรงงานดานการบรหารของหนวยงานหรอ สถาบนนน ๆ โดยไมมจดมงหมายในการน าผลการวจยไปใชกบหนวยงานหรอสถาบนอน

ใชลกษณะและวธการวเคราะหขอมลเปนเกณฑในการแบง

1. การวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) เปนการวจยทมงคนควาหาขอเทจจรงตาง ๆ ทเกดขนในสถานการณตาง ๆ ตามธรรมชาต โดยพยายามทจะศกษาขอมลดานตาง ๆ มาบรรยายถงความสมพนธของ เงอนไขตาง ๆ ทเกดขนกบสภาพแวดลอมทเปนอย การวจยเชงคณภาพนนเปนการศกษาคนควาในแนวลกมากกวาแนวกวาง การรวบรวมขอมล จะใหความส าคญกบขอมลทเกยวกบประวตสวนตว แนวคด ความรสกตาง ๆ ของแตละบคคล วธการรวบรวมขอมล ไดแกการสงเกตอยางมสวนรวม การสมภาษณแบบไมเปนทางการจะเปนวธการหลกของการวจยเชงคณภาพ การวเคราะหขอมล จะใชวธการสรปบรรยายทฤษฎและแนวคดตาง ๆ ในการอธบายและวเคราะหเหตการณตาง ๆ

2. การวจยเชงปรมาณ (Quantitative research) เปนงานวจยทมงคนควาขอเทจจรง ตาง ๆ เพอหาขอสรปในเชงปรมาณ เปนการศกษาในแนวกวางมากกวาแนวลก เพอทจะน าขอสรปตาง ๆ ทไดจากกลมตวอยางอางองไปใชกบกลมประชากร โดยอาศยวธการทางสถต การรวบรวมขอมล เนนหนกไปในทางปรมาณหรอคาตาง ๆ ทสามารถวดไดในเชงปรมาณ วธการรวบรวม ขอมล มหลายรปแบบ เชน การสงแบบสอบถาม การสมภาษณ การสงเกต การสรางสถานการณสมมตการทดลองและการทดสอบ เปนตน การวเคราะหขอมล จะใชวธการทางสถตเขามาใชใน การวเคราะหขอมล ใชลกษณะศาสตรและสาขาวชาทเกยวกบการวจยเปนเกณฑในการแบง

1. การวจยทางสงคมศาสตร ไดแก การวจยเกยวกบสงคม การเมอง การปกครอง การศกษา เศรษฐกจ เปนตน

2. การวจยทางมนษยศาสตร ไดแก การวจยเกยวกบคณคาของมนษย เชน ภาษาศาสตร ดนตร ศาสนา โบราณคด ปรชญา เปนตน

13

3. การวจยทางวทยาศาสตร ไดแก การวจยทางชววทยา เคม ฟสกส วศวกรรม แพทย พยาบาล เทคนคการแพทย เภสชศาสตร เปนตน ใชวธการควบคมตวแปรเปนเกณฑในการแบง

1. การวจยเชงทดลอง (Experimental research) เปนการวจยเพอพสจนความสมพนธเชงสาเหต โดยมการจดสถานการณทดลอง ดวยการควบคมระดบของตวแปรตน และก าจดอทธพลของตวแปรภายนอกตาง ๆ ทไมเกยวของแลววดผลตวแปรตามออกมา

2. การวจยเชงกงทดลอง (Quasi Experimental research) เปนการวจยทสามารถควบคมตวแปรภายนอกทไมตองการไดเพยง บางตว เนองจากไมสามารถสมตวอยางใหเทากนได

3. การวจย เช งธรรมชาต (Naturalistic research) เปนการวจย ท คนหาความจรงของ สภาพการณในสงคม ใชการสงเกตการณเปนส าคญ และสรปผลโดยใชการวเคราะห สงเคราะห ประเมนคาอนมาน และอปมาน ขนตอนในการวจย

ในการวจยแตละประเภท อาจมขนตอนแตกตางไป ในทนจะกลาวถงขนตอนในการวจยซงไมไดหมายคลมไปถงวาการวจยทกประเภท ตองมขนตอนตามทจะกลาว ตอไปน ทกประการ

1. เลอกหวขอปญหา เปนการตอบค าถามทวาเราจะท าวจยเรองอะไร ซงจะตองพจารณาใหรอบคอบดวยความมนใจและเขยนชอเรองทจะ วจยออกมา

2. การก าหนดขอบเขตของปญหา เมอไดปญหาทจะท าการวจยแนนอนแลวควรจะก าหนดขอบเขตของ ปญหาใหชดแจง เนองจากการก าหนดปญหาทแนนอนชวยผวจยไดดงน

2.1 วางแผนรวบรวมขอมลดวยวธการตาง ๆ ทเหมาะสม 2.2 รถงเทคนคตางๆ ทเหมาะสมในการเลอกกลมตวอยาง สถตทใชในการวเคราะห

ขอมล ตลอดจน การแปลผลการวจย 2.3 มองเหนภาพอยางแจมชดวาจะตองท าอะไรบาง

3. การศกษาเอกสารและผลงานวจยทเกยวของ โดยการศกษาสาระความร แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวกบเรองนนในต ารา หนงสอ วารสาร รายงานการวจยและเอกสาร อน ๆ ซงจะมประโยชนตอผวจยในขอตอไปน

1) ชวยใหไมเกดการซ าซอนในการวจย 2) ชวยใหก าหนดขอบเขตของการท าวจยไดถกตองชดเจน (กรอบแนวคด) 3) ไดแนวทางในการก าหนดสมมตฐาน (กรณทมสมมตฐาน) 4) ไดแนวทางในการสรางเครองมอเพอรวบรวมขอมล

14

5) ไดแนวทางในการสมตวอยาง 6) ไดแนวทางในการใชคาสถตในการวเคราะหขอมล 7) ไดแนวทางการแปลผลการวจยและการเขยนรายงานการวจย

4. การก าหนดสมมตฐาน หมายถง การเขยนขอความทเปนขอคาดหวงเกยวกบความ แตกตางทอาจเปนไปได ระหวางตวแปรตาง ๆ ซงสมมตฐานนนไมจ าเปนวาจะตองเปนจรงเสมอไป

5. การเขยนเคาโครงการวจย การเขยนเคาโครงการวจยเปนขนตอนทส าคญขนหนง เนองจากเคาโครงการวจยนนจะเปนแบบแผนในการด าเนนงานวจย อยางม ระบบ ควร จะ ประกอบดวย

1) ชองานวจย 2) ภมหลงหรอทมาของปญหา 3) วตถประสงค 4) ขอบเขตของการวจย 5) ตวแปรตาง ๆ ทวจย 6) ค านยามศพทเฉพาะ (ในกรณทจ าเปน) 7) สมมตฐาน (ถาม) 8) วธด าเนนการวจย 9) รปแบบของงานวจย 10) การสมตวอยาง 11) เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 12) การวเคราะหขอมล 13) แผนการท างาน 14) งบประมาณ

6. การสรางเครองมอรวบรวมขอมล กอนทจะด าเนนการรวบรวมขอมล ผวจยจะตองทราบวา จะใชเครองมออะไรในการเกบรวบรวมขอมล และเครองมอนนมหรอยง ถายงไมมตองด าเนนการสรางและน าเครองมอนนไป ทดลองใช เพอหาคณภาพของเครองมอ อยางไรกตาม ผ วจยไมจ าเปนตองสรางเครองมอรวบรวมขอมลเองเสมอไป กรณททราบวามเครองมอทสรางขนอยางเปนมาตรฐานเหมาะสมกบการทจะน าไปใชในการเกบรวบรวมขอมล กอาจยมเครองมอดงกลาวมาใชไดถาสงสยในเรองคณภาพของเครองมอ เนองจากสรางไวนานแลวกอาจน ามาทดลองใชและวเคราะหหาคณภาพใหมอกครงหนงเมอพบวามคณภาพเขาเกณฑกน ามาใชเกบรวบ รวมขอมลได (การวจยบางเรองอาจไมใชเครองมอรวบรวมขอมลทเปนแบบแผนกจะตดขนตอนนออกไป)

7. ขนด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ในการด าเนนการเกบรวบรวมขอมลผวจยจะตองทราบวาในการท าการวจยนนสามารถจะรวบรวมขอมลจากกลม ประชากรทงหมด หรอ สมตวอยาง ซงในการสม

15

ตวอยางนนกตองทราบวาจะตองสมตวอยางโดยวธการใดทจะใหไดกลมตวอยางทเปนตวแทนทดของ กลมประชากร ขอมลทผ วจยจะท าการรวบรวมนนมาจากไหน ปฐมภม (Primary Source) หรอทตยภม (Secondary Source)

วธการรวบรวมขอมลทนยมใชในการวจยทางการศกษา ไดแก 1) การใชแบบทดสอบ 2) การใชแบบวดเจตคต 3) การสงแบบสอบถาม 4) การสมภาษณ 5) การสงเกต 6) การใชเทคนคสงคมมต 7) การทดลอง 8) การจดกระท าขอมล (Data Processing) การจดกระท าขอมลเปนวธการด าเนนการอยาง

มระบบตามล าดบขน กบขอมลตาง ๆ เพอใหบรรลผลส าเรจตามความมงหมาย การจดกระท าขอมล

1. Input เปนการจดเตรยมขอมลเพอการวเคราะห เชน การบนทกรอยคะแนน การลงรหสขอมล การถายขอมล ลงคอมพวเตอร เปนตน

2. Processing เปนขนตอนของ การจดแบงประเภทของขอมล ส าหรบการวจย เชงคณภาพและเปนขนตอนการค านวณ ส าหรบการวจย เชงปรมาณ ซงในขนตอนนอาจจะค านวณดวยมอ ใชเครองคดเลข หรอใชเครองคอมพวเตอรขนอยกบปรมาณของขอมลและปจจยเอออ านวย

3. Output เปนขนตอนทน าผลจากการขนตอนทไดจากขน Processing มาเขยนเปนรายงาน หรอเสนอในรปแบบของตารางหรอแผนภมตางๆ แลวแปลความหมายของผลทได

4. การสรปผลการวจยและเขยนรายงาน ขนนจะเปนขนสดทายของการวจย โดยการสรปผลการวจย และเขยนรายงานการวจย ซงโดยทวไปในรายงานการวจยจะประกอบดวย

1) บทน า ซงประกอบดวยความส าคญและความเปนมาของปญหา วตถประสงคในการวจย สมมตฐานในการวจย ขอบเขตของการวจย ขอตกลงเบองตน ความไมสมบรณของการวจยและค านยามศพทเฉพาะ

2) การตรวจสอบเอกสาร 3) วธการด าเนนการวจย ซงประกอบดวย กลมประชากร กลมตวอยาง วธการสม

ตวอยาง เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล และขนตอนการด าเนนการรวบรวมขอมล ตลอดจนวธการวเคราะหขอมล

16

4) ผลการวจย 5) สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ

17

บทท 3 การวจยเชงคณภาพ 1. ความหมาย

สภางค จนทวานช (2548) คอ การแสวงหาความรโดยการพจารณาปรากฏการณสงคมจากสภาพแวดลอมตามความเปนจรงในทกมต เพอหาความสมพนธของปรากฏการณกบสภาพแวดลอม วธการนจะสนใจขอมลดานความรสกนกคด ความหมาย คานยมหรออดมการณของบคคลนอกเหนอไปจากขอมลเชงปรมาณมกใชเวลานานในการศกษาตดตามระยะยาว ใชการสงเกตแบบมสวนรวมและการสมภาษณอยางไมเปนทางการเปนวธการหลกในการเกบขอมล และเนนการวเคราะหขอมลโดยการตความสรางขอสรปแบบอปนย

ชาย โพธสตา (2549) เปนการศกษาโลกแหงความเปนจรง ภายใตสถานการณทเปนไปตามธรรมชาต เปดกวางดวยแนวการวเคราะหแบบอปนยใหความสาคญแกการทาความเขาใจอยางเปนองครวม ภายในบรบทของสงทศกษาโดยนกวจยมการตดตอแบบมสวนรวมโดยตรงกบประชากรกลมเปาหมาย เพอมงทาความเขาใจพลวตของปรากฏการณ ใหความสาคญแกการศกษาเฉพาะกรณทงหมดทเปนไปได เพราะมการออกแบบการวจยทยดหยนได และมตวนกวจยเปนเครองมอสาคญในกระบวนการวจย

ศภกจ วงศววฒนนกจ (2550) กลาววา การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) หมายถง การวจยทมงทาความเขาใจ ตความ และใหความหมายแกปรากฏการณทางสงคมทเกยวของกบความรสกนกคด ความเชอ เจตคต พฤตกรรม และวฒนธรรมของมนษย โดยมวธการเกบขอมลหลาย ๆ วธในทกเหตการณทเกดขน เชน การสมภาษณ การสงเกต นกวจยอาจแฝงตวเองเขาไปคลกคลอยกบประชากรในชมชนหรอทองถนทตองการศกษาเพอใหไดขอมล ไมเนนการเกบและวเคราะหขอมลทเปนตวเลข แตใหความสาคญกบการตความและสงเคราะหขอคนพบบนพนฐานของขอเทจจรงทเกบได แลวนาเสนอขอคนพบในรปแบบ การบรรยาย หรออาจสรางออกมาเปนทฤษฎทใชอธบายพฤตกรรมทางวฒนธรรมของมนษย หรอปรากฏการณทางสงคมได หรอชวยสรางสมมตฐานเพอใชประโยชนในการวจยตอไป ตวอยางการวจยเชงคณภาพ ไดแก การวจยเชงชาตพนธวรรณา การวจยเชงประวตศาสตร

เกยรตสดา ศรสข (2552) กลาววา การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เปนการวจยทมการรวบรวมขอมลเชงคณภาพเปนหลก ซงอาจไดแก คณลกษณะ พฤตกรรม สภาพการณ หรอ2 การวจยเชงคณภาพ Qualitative Research

18

ปรากฏการณตาง ๆ เปนตน การวเคราะหขอมลเหลานตองอาศยประสบการณ หรอความเชยวชาญของผวจยในเรองนน ๆ เปนอยางมากในการทจะวเคราะห ใหความหมาย วพากษวจารณขอมลทรวบรวมได ไดอยางถกตอง ละเอยดลกซง

สมตร สวรรณ (2552) เปนการแสวงหาความรโดยการพจารณาปรากฏการณสงคมจากสภาพแวดลอมตามความจรงในทกมต สนใจขอมลดานความรสกนกคด การใหความหมายหรอคณคากบสงตาง ๆ ตลอดจนคานยมหรออดมการณของบคคล เนนการเขาไปสมผสกบขอมลหรอปรากฏการณโดยตรง มกใชเวลานานในการศกษาตดตามระยะยาว ไมเนนการใชสถตตวเลขในการวเคราะหขอมล ใชการสงเกตและการสมภาษณเปนวธหลกในการเกบรวบรวมขอมล และวเคราะหขอมลโดยการตความสรางขอสรปแบบอปนย (inductive)

อารยวรรณ อวมตาน (2552) เปนการวจยทแสวงหาความจรงในสภาพทเปนอยโดยธรรมชาต (Naturalistic inquiry) ซงเปนการสอบสวน มองภาพรวมทกมต (Holistic perspective) ดวยตวผวจยเอง เพอหาความสมพนธของปรากฏการณทสนใจกบสภาพแวดลอมนน โดยใหความสาคญกบขอมลทเปนความรสกนกคด คณคาของมนษย และความหมายทมนษยใหตอสงแวดลอมตางๆรอบตว เนนการวเคราะหขอมลโดยการตความสรางขอสรปแบบอบนย (Inductive analysis)

John W.Creswell (1998 :15 อางใน ชาย โพธสตา, 2549: 25) เปนกระบวนการคนควาวจยเพอหาความเขาใจบนพนฐานของระเบยบวธอนมลกษณะเฉพาะทมงการคนหาประเดนปญหาทางสงคม หรอปญหาของมนษยในกระบวนการน นกวจยสรางภาพหรอขอมลทซบซอน เปนองครวม วเคราะหขอความ รายงานทศนะของผใหขอมลอยางละเอยด และดาเนนการศกษาในสถานการณทเปนธรรมชาต Patton (1985 อางใน Sharan B.Merriam :6) เปนการวจยทมงทาความเขาใจกบสถานการณทเปนสวนหนงสวนใดของบรบทตางๆ ซงมความสมพนธกน

Sharan B.Merriam (1988 : 6) เปนการวจยทสนใน ใหเกดความเขาใจ ในความหมายของโครงสรางของมนษย ในดานความรสกนกคด และประสบการณตางๆ การวจยมงอธบายใหความสนใจโดยตรงกบประสบการณ ในดานชวตความเปนอย ความรสก และประสบการณทประสบความเปลยนแปลง

สรปไดวา วจยเชงคณภาพ เปนการศกษาสถานการณทเปนไปตามธรรมชาต โลกแหงความเปนจรง ในทกมต มงการคนหาประเดนปญหาทางสงคม หรอปญหาของมนษย เพอหาความสมพนธของปรากฏการณกบสภาพแวดลอม มการออกแบบการวจยทยดหยนได และมตวนกวจยเปนเครองมอสาคญในกระบวนการวจย ใชการสงเกตแบบมสวนรวมและการสมภาษณอยางไมเปนทางการเปนวธการหลกในการเกบขอมล และเนนการวเคราะหขอมลโดยการตความสรางขอสรปแบบอปนย 3 การวจยเชงคณภาพ Qualitative Research

19

2. ลกษณะสาคญของการวจยเชงคณภาพ (สภางค จนทวานช , 2548 : 13 - 14) ดงน 1) เนนการมองปรากฏการณใหเหนภาพรวม โดยการมองจากหลายแงมมการศกษา

ปรากฏการณสงคมจะตองกระทาโดยศกษาปรากฏการณนนจากแงมม หรอแนวคดทฤษฎทมความหลากหลายมากกวายดแนวคดอนใดอนหนงเปนหลก นอกจากนนไมพจาณาปรากฎการณอยางเปนเสยงเสยว ดานในดานหนง

2) เปนการศกษาตดตามระยะยาวและเจาะลก เพอใหเขาใจความเปลยนแปลงของปรากฏการณสงคมซงมความเปนพลวต

3) ศกษาปรากฏการณในสภาพแวดลอมตามธรรมชาต เพอใหเขาใจความหมายของปรากฏการณ มกมการวจยสนาม (Field research) ไมมการควบคมและทดลองในหองปฏบตการ เพราะทาใหผวจยไมเหนปรากฎการณในบรบททางสงคมและวฒนธรรม

4) คานงถงความเปนมนษยของผถกวจย ดวยเหตทการศกษาปรากฏการณสงคมเปนการศกษามนษย จงใหความสาคญและเคารพผถกวจยในฐานะเพอนมนษย จะเขาไปสมผส สรางความสนทสนมและความไวเนอเชอใจ เขาใจ ไมมแบงเขาแบงเรา ไมนาขอมลของผถกวจยไปในทางทเสอมเสย ไมฝนใจเมอผถกวจยไมเตมใจตอบ นกวจยจะเขาไปสมผสมากวาจะใชเครองมอวจยอนใดเปนสอกลาง

5) ใชการพรรณนาและการวเคราะหแบบอปนย เปนการนาขอมลรปธรรมยอยๆ หลายๆ กรณมาสรปเปนขอสรปเชงนามธรรม โดยพจารณารวมทพบ จะเนนการวเคราะหแบบอปนยมากกวาใชสถตตวเลข

6) เนนปจจยหรอตวแปรดานความรสกนกคด จตใจ ความหมาย ในปรากฏการณสงคม

นกวจยเชงคณภาพเชอวา องคประกอบดานจตใจ ความคดและความหมาย คอสงทอยเบองหลงพฤตการณมนษยและเปนตวกาหนดพฤตกรรมมนษยทแสดงออกมา

3. กระบวนทศน(paradigm) ในการวจยเชงคณภาพ

กระบวนทศน หมายถง โลกทศน คอแนวความคดทวๆ ไป วธการทคนใชในการทาความเขาใจโลกแหงความเปนจรงอนซบซอน เปนสงทฝงลกอยในกระบวนการศกษาอบรมของหมคนทยดถอและปฏบตตามโลกทศนนน กระบวนทศนจะบอกคนทยดถอและปฏบต วาอะไรสาคญ อะไรถกตองและมเหตผล เปนบรรทดฐานทชวยชใหรวา ควรจะทาอะไร อยางไร โดยไมตองเสยเวลาไปถามหรอคนหาคาตอบ ชวยใหทาอะไรไมตองลงเล 4. การออกแบบการวจยเชงคณภาพ

ออกแบบการวจยเชงคณภาพ คอ แผนททางความคดของนกวจยทจะบอกวาในการทาวจยเพอบรรลถงคาตอบทเขาสนใจนน เขาตองทาอะไรบาง จะทาอยางไร จะทาอะไรกอนหลง และจะเกยวของกบใครบาง แผนททางความคดนเหมอนกบแผนทของนกเดนทางตรงทมนทาหนาทใหแนวทางในการทาวจย

20

เพอไปใหถงคาตอบทตองการเทานน นกวจย(ซงเปรยบเหมอนนกเดนทาง) อาจจะปรบเปลยนกลยทธในการทางานใหตางออกไปจากทออกแบบไวแตแรกกได ถาเหนวามเหตผลอนสมควร คณสมบตอกอยางหนงของแผนททางความคดสาหรบการทาวจยคอ แตละขนตอนแตละองคประกอบใน”แผนทการวจย” (การออกแบบ) นตางกมปฏสมพนธตอกน ชนดทเมอมการปรบเปลยนในองคประกอบอนหนงกจะมผลกระทบตอองคประกอบทเหลออนๆ ไมโดยตรงกโดยออม

ความแตกตางระหวางการออกแบบการวจยเชงคณภาพตางกบการวจยเชงปรมาณ ตรงทระดบความเขมงวดในโครงสราง กลาวคอ การวจยเชงปรมาณแผนดาเนนการทวางไวจะมความยดหยนนอยหรอไมยดหยนเลย ไมวาจะเปนเรองแนวความคด การเลอกประชากรในการศกษา วธทใชในการเกบขอมล หรอวธวเคราะหขอมลกตาม เมอไดวางแผนในตอนเรมตนดแลวจะดาเนนการตามนนการปรบเปลยนไปตามสถานการณแทนทจะเปนสงด อาจจะใหผลในทางลบแกการวจยโดยรวม ดงนนลกษณะสาคญของการออกแบบการวจยเชงปรมาณ คอ การมโครงสรางทเขมงวด แตการวจยเชงคณภาพจะออกแบบยดหยนไดตามความจาเปนในแทบทกขนตอน แตตองเกดจากความจาเปนจากหลกการหรอแนวคดทฤษฏ ไมใชความจาเปนตามความสะดวกของผทาการวจย องคประกอบของการออกแบบการวจย Lincoln and Guba (1985 อางใน อางในชาย โพธสตา, 2549 : 108) ดงตอไปน

ประเดนสาคญ (focus) ในการศกษา ประเดนสาคญอาจไดแก ปญหาเรองใดเรองหนง หรอเปนประเดนทจะตองประเมน (ถาเปนการวจยเพอประเมนผล) หรอประเดนเชงนโยบายกได

กระบวนทศนทเหมาะสมกบประเดนสาคญในการศกษา หมายถงการเลอกจดยนทางกระบวนทศนวาจะดาเนนการวจยดวยกระบวนทศนแบบไหน จะเลอกแบบปฏฐานนยมหรอแบบกระบวนทศนทางเลอก

รปแบบการทาวจยทเหมาะสมกบทฤษฏทเลอกมาเปนกรอบแนวคดในการวจย

ประชากรเปาหมายและสถานททจะเกบขอมล

ขนตอนตางๆ ในการเกบขอมล

เครองมอในการเกบขอมล

แผนการเกบขอมลและวธการบนทกขอมล

แผนการวเคราะหขอมล

การจดการทวไป เชน ตดตอกลมเปาหมายสาหรบการเกบขอมล หาสถานทพกในภาคสนาม และวางแผนงานทจะทาระหวางเกบขอมลในสนาม เปนตน

21

องคประกอบทสาคญของการออกแบบการวจยเชงคณภาพ Maxwell (ชาย โพธสตา)

1) คาถามในการวจย (research questions) หมายถง สงทนกวจยตองการร หรอตองการคาตอบ อนเปนทมาของการวจยเรองนน คาถามวจย เสมอนเปนหวใจของการออกแบบ ทาหนาทเปนตวกลางทเชอมโยงองคประกอบอน การตงคาถามสาหรบการวจย ไมวาเปนวจยเชงปรมาณหรอเชงคณภาพ อาจทาได 3 แบบตามลกษณะของคาตอบทตองการ

คาถามทยดกลมเปาหมายในการวจยเปนหลก รปแบบคาถามมงหาคาตอบเกยวกบกลมเปาหมายทวไป ซงเหมาะกบการศกษาตวอยางจานวนมากๆ หรอ กลมเปาหมายเจาะจง เหมาะกบการศกษาตวอยางจานวนเลก เชน การศกษาเฉพาะกรณ (Case study)

คาถามทบงนยถงขอมลทตองการ รปแบบของคาถามอาจบอกใบถงประเภทของขอมลวาเปนอะไร เจาะจงสาหรบขอมลเรองใด เรองหนง หรอ กวางสาหรบขอมลทวๆ ไป ตวอยางคาถามแบบเจาะจงขอมล เชน “การประกอบอาชพเปนผใหคาปรกษาแกหญงทถกกระทาความรนแรงทางเพศมาเปนเวลานาน มผลกระทบตอความคด อารมณ และพฤตกรรมทางเพศของนกสงคมสงเคราะหททางานนอยางไร” คาถามนบงนยวา ขอมลทตองการเปนเรอง ผลกระทบตอความคด อารมณ และพฤตกรรมทางเพศของนกสงคมสงเคราะห คาถามทไมเจาะจง เชน “การคาปรกษาแกหญงทถกกระทาความรนแรงทางเพศมาเปนเวลานาน มผลตอนกสงคมสงเคราะหททางานในดานนหรอไม อยางไร”

คาถามแบบมงเขาใจสหสมพนธระหวางตวแปร หรอ ผลกระทบของปจจยใดปจจยหนง ในการในการวจยเชงคณภาพจะใชคาถามประเภท “อยางไร” และ “ทาไม” เชน “ครอบครวทแตกแยกกอใหเกดผลทางลบตอผมสมฤทธทางการเรยนของเดกอยางไร” 2) จดมงหมายและวตถประสงคของการศกษา (purpose) หมายถง เปาหมายทนกวจย

ตองการจะบรรลถงในการวจยเรองนน สงทตองการจะทาในกระบวนการวจย อนจะชวยใหบรรลถงเปาหมายทตองการนนได และทาหนาทกาหนดขอบเขต หรอ พนท ทนกวจยจะตองทางานวาจะอยในเรองและประเดนอะไร แบงเปน 3 ประเภทตามลกษณะมลเหตทมาของจดมงหมายนนๆ คอ

จดมงหมายสวนตวของนกวจย (personal purposes) หมายถง แรงบนดาลใจสวนตว

ททาใหนกวจยอยากทาเรองนน

จดมงหมายเชงปฏบต (practical purposes) หมายถง จดมงหมายทตองการจะบรรลถงอะไรสกอยางเพอผลในทางปฏบต เปนความตองการทจะบรรลถงสงทจะมผลตอวงการใดวงการหนงหรอตอสวนรวม สวนใหญเปนนโยบายสาธารณะ เชน มงเปลยนแปลงสงทไมพงปรารถนาบางอยาง (ซงอาจจะเปนทศนะไมถกตองตอผตดเชอ HIV)

22

จดมงหมายเพอการคนควาวจย (research purposes) เปนจดมงหมายทางวชาการ เพอทาความเขาใจหรอหาความรเกยวกบปรากฏการณอยางใดอยางหนงวา ปรากฏการณนนมธรรมชาตเปนอยางไร ทาไมสงตางๆ ในปรากฎการณนนจงเปนอยางทมนเปนมเหตผลอะไรอยเบองหลง 3) แนวคดทฤษฎในการวจย บางทเรยกวา “กรอบแนวคด” (conceptual framework) คอ

ความเชอ หรอขอสรปเบองตนของนกวจยวาสงทจะศกษานนนาจะเปนอยางไร ทมาของแนวคดทฤษฏม 4 ทาง คอ

ความรทเกดจากประสบการณสวนตวของนกวจย (experiential knowledge

แนวคดทฤษฎทมอยแลว (existing theories) ไดจากการทบทวนวรรณกรรม

การศกษานารอง (pilot study)

ความคดสรางสรรค (creative thoughts) แนวคดดๆ สาหรบการวจยบางครงเกดจากความคดทมลกษณะสรางสรรค ไมไดเกดขนโดยฉบพลน แตเกดจากการ “ลองคดแปลกไปจากทเคยคด”

4) วธการวจย (method) คอ สงทเราจะลงมอทาจรงๆ ในการวจย วธการหลก ๆ ของการวจยเชงคณภาพ ม 6 รปแบบ คอ

4.1 การวจยเชงชาตพนธวรรณนา (Ethnographic study) 4.2 การวจยแนวปรากฏการณวทยา (Phenomenology study) 4.3 การศกษาเฉพาะกรณ ( Case study method) 4.4 การวจยชวประวตบคคล (Biographical study) 4.5 การวจยแบบสรางทฤษฎจากขอมล (Grounded theory study) 4.6 การวจยแบบสนทนากลม (Focus group study)

รายละเอยดของแตละรปแบบ ศกษาในหวขอตอไป สาหรบประเดนสาคญทกลาวในทนคอ สาหรบวธการ เลอกตวอยาง วธเกบขอมลและวเคราะหขอมล สรปพอสงเขปดงน

4.1 การเลอกตวอยาง ในการวจยทางสงคมศาสตรมวธการไดมาของกลมตวอยางหลกๆ อย 2 แบบ คอ

1) แบบสมโดยอาศยหลกความนาจะเปน (Probability sampling) ซงไดศกษามาแลว 2) การเลอกตวอยางแบบยดจดมงหมายของการศกษาเปนหลก ซงเปนการเลอกแบบไมมโครงสรางทเครงครด มขนตอนและวธดาเนนการทไมซบซอน จดมงหมายหลกของการเลอกตวอยางแบบนไมใชเพอใหไดกลมตวอยางทเปนตวแทน แตเพอใหไดตวอยางทเหมาะสมกบแนวคด จดมงหมาย และวตถประสงคของการศกษา ซง การเลอกใครกตามเปนผ ใหขอมลกเพราะเขาเหลานนมขอมลจะบอกเราไดมากกมาย ซงจะเปนประโยชนในการวจยของเรา เราเรยกคน เหลานนวา Key informants เรา

23

เลอกสถานทแหงหนงหรอหลายแหงมาทาวจยเพราะเรามนใจสถานทนนๆ มอะไรทเราจะไดเรยนรมากมายเกยวกบเรองทเราอยากร เราเลอกเหตการณหรอกระบวนการอนใดอนหนงมาศกษา เพราะมหลกฐานมหลกฐานใหเชอวาเหตการณหรอกระบวนการนนๆ มอะไรหลายอยางทจะทดสอบแนวความคดในการวจยของเรา กลาวอกนยหนงคอ เราสามารถอธบายสงทเราเลอกได ทงในทางแนวคด ทฤษฎและระเบยบวธวจย กลมตวอยางทสนองจดมงหมาย และวตถประสงคของการวจยเชงคณภาพ ม 15 ประเภท ไดแก

(1) ตวอยางทแสดงลกษณะสดขว ตวอยางประเภทนใหขอมลเกยวกบคน หรอกรณทไมธรรมดา หรอมอะไรทพเศษกวารายอน เชน รายทประสบผลสาเรจ หรอ ลมเหลวมากเปนพเศษ หรอ เชน เดกอจฉรยะ

(2) ตวอยางทมประสบการณมาก คลายกบตวอยางประเภทแรก แตตวอยางนไมใชพวกสดขว เปนพวกทมความรหรอมประสบการณมากกวาคนทวไป การวจยเชงคณภาพแบบมงตความหมาย มกเลอกใชตวอยางประเภทน เชน ศกษาการปรบตวของคนทผานสงความมาอยางโชกโชน คนปวยดวยโรคเรอรงททรมานมาเปนเวลานาน เปนตน

(3) ตวอยางทครอบคลมความหลากหลายในประชากรไดมากทสด จดมงหมายของการเลอกตวอยางประเภทนอยทตองการแสดงใหเหนวา เรองทเปนประเดนของการวจย (เชน พฤตกรรมเสยงทางเพศ เปนตน) มความแตกตางอยางไรในกลมตวอยางทมลกษณะตางกน

(4) ตวอยางทมลกษณะเหมอนกน ในการเลอกตวอยางประเภทน นกวจยจะมองเฉพาะรายทมลกษณะสาคญบางประการรวมกน จดมงหมายกเพอทาการศกษาประชากรกลมนนอยางลกลง เชน ในการศกษาครอบครว นกวจยอาจกาหนดเอาเฉพาะครอบครวทหวหนาเปนหญง เพอการศกษาลงลกลงไปในปญหาและสถานการณของครอบครวทมหญงเปนหวหนาครวเรอน เปนตน

(5) ตวอยางทแสดงลกษณะสาคญของประชากรทงหมด ลกษณะสาคญในทนหมายถง คณสมบตอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางทประชากรในกลมนนๆ มเหมอนๆ กน เชน กรรกษาทรวดทรงใหบอบบางอยเสมอเปนลกษณะเดนของนางแบบ เปนตน

(6) ตวอยางทเปนเกณฑสาหรบตดสนกรณอนๆ ตวอยางประเภทนมกมลกษณะสาคญบางอยางทชวยใหเราอนมานเกยวกบกรณอนๆ ได ทานองวา “ถาเรองนเปนจรงสาหรบกลมประชากรน กลมอนๆ กไมตองพดถง” หรอ “ถากลมนมปญหาในเรองนกลมอนๆ กนาจะมดวย” เชน 11 การวจยเชงคณภาพ Qualitative Research

24

ในการศกษาความรและทศนคตเกยวกบการวางแผนครอบครวและการใชวธการคมกาเนดในกลมตวอยางทยงเปนโสด

(7) ตวอยางทเลอกจากการแนะนาตอๆ กนไป กลมตวอยางประเภทนถกเลอกมาโดยทางออม คอ นกวจยไมไดตดตอกบประชากรเปาหมายโดยตรงในเบองตน ใชกรณทนกวจยมความรจากดเกยวกบประชากรทศกษา รแตเพยงวาตนตองการขอมลในเรองอะไรบางเทานน อาจใชวธถามใครกไดทคดวานาจะมความรเกยวกบแหลงขอมล เชน ถามวา “ใครในตาบลนทมความรเรอง... ดบาง?” เมอไดชอมาสกหนงคน กตามไปถามคนนนแบบเดยวกน ตอไปเรอยๆ ในจานวนนคนทคนอนเอยชอมากทสดมกจะมจานวนมาก ซงจะเปนคนทเปนแหลงขอมลทนาจะดทสด

(8) ตวอยางทไมเขาเกณฑกาหนด เหตผลของการเลอกตวอยางประเภทน คอ ตองการทจะศกษาวา เพราะเหตใดหนวยงานหรอองคกรบางแหงจงไมสามารถทางานไดตามเกณฑทกาหนดในเรองทสาคญเรองใดเรองหนง เกณฑทวานน อาจเกยวกบการประกนคณภาพ คอ เปนตวชวดประสทธภาพของสงใดสงหนง ตวอยางแบบนมประโยชนในการวจยเพอการตดตามและประเมนผล

(9) ตวอยางทสนบสนนและทแยงขอคนพบในการศกษา หลงจากเกบขอมลในภาคสนามไประยะหนงของการวจยเชงคณภาพ นกวจยอาจเรมไดคาตอบของสงทตองการคนหาบางอยาง แตคาตอบนนจะยงไมเปนทมนใจจนกวาจะไดผานการยนยน หรอทดสอบ โดยขอมลจากกลมตวอยางอนทตางออกไป

(10) ตวอยางทมความสาคญทางการเมอง ตวอยางประเภทนอาจเปนสถานท หรอ บคคล ทมความสาคญทางการเมอง

(11) ตวอยางเพอพสจนทฤษฎ คณสมบตของตวอยางแบบนจะถกกาหนดโดยทฤษฎทตองการพสจน นกวจยจะมองหาบคคลหรอเหตการณทเหมาะทจะพสจนทฤษฎเทานน ทวาเหมาะ หมายความวาอาจเปนตวอยางทมายนยนหรอทาทายแนวความคดในทฤษฎนนหรอทงสองอยาง

(12) ตวอยางทเจาะจงเลอกมาจากประชากรทแบงเปนชวงชน(stratified) ใชหลกการเดยวกบการสมตวอยางในการวจยเชงปรมาณ แตไมไดมงความหมายเปนตวแทน เนองจากกลมตวอยางมขนาดเลก และเลอกตวอยางเอาตามความเหมาะสมกบจดมงหมายและคาถามในการวจย

(13) ตวอยางทสมมาจากประชากรทเลอกมาอยางเจาะจง กลมทเจาะจงเลอกมานนตองเปนกลมทแนใจวามอะไรทนาสนใจมากสาหรบประเดนทศกษา และเปนกลมมแตกตางกนในลกษณะสาคญ เชน ในการศกษาพฤตกรรมเสยงทางเพศ นกวจยอาจเจาะจงคนขบรถบรรทกทางไกล

25

(14) ตวอยางทเลอกแบบเฉพาะหนา ในการเกบขอมลภาคสนาม มอยบอยๆ ทสถานการณเฉพาะหนาทาใหนกวจยตองตดสนใจเกยวกบการเลอกตวอยางในระหวางททาการเกบขอมลอยนนเอง นกวจยจาเปนตองทาเชนนนเพอประโยชนจากโอกาสทเกดขนขณะนนพอด จงกลาวไดวาการเลอกตวอยางแบบนเปนการเลอกตามเหตการณเฉพาะหนา เปนเรองปกตของการทาวจยเชง12 การวจยเชงคณภาพ Qualitative Research คณภาพ โอกาสเชนนนอาจเปนจงหวะทบงเอญเหตการณทขายสาหรบการทาวจยเกดขน นกวจยเลยถอโอกาสสงเกตเหตการณ หรอสมภาษณผ มความรทปรากฏตวขนพอด ซงจะไดขอมลทดขน

(15) ตวอยางทเลอกตามความสะดวก เปนการเลอกตวอยางชนดทไมไดวางแผนไวลวงหนาแตอาศยความสะดวกเปนเกณฑ เปนวธทงายแตไมใชวธทด วธนควรเปนวธสดทายทจะเลอกและควรหลกเลยง เพราะการเลอกตวอยางวธนไมอาจจดวาเปนการเลอกตวอยางแบบเจาะจงทยดจดมงหมายของการวจยเปนหลก ซงถอเปนหลกการสาคญสาหรบการเลอกตวอยางในการวจยเชงคณภาพ 4.2 วธการเกบขอมล ในการวจยเชงคณภาพมวธการเกบขอมลหลายแบบใหเลอกตามความเหมาะสมของขอมลทตองการและตามลกษณะของประชากรเปาหมายในการเกบขอมล จะใชวธเดยวหรอหลายวธได ทใชกนเชน การรวมรวมเอกสาร การสงเกตแบบมสวนรวม การสมภาษณเชงลก(แบบไมมโครงสรางเครงครด) การสมภาษณเปนกลม และการสนทนากลม ซงรายละเอยดจะกลาวการสนทนากลม ในรปแบบการวจย โดยรายละเอยดพอสงเขป ดงน

(1) การเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร เปนการรวบรวมขนแรกเมอเรมทาการวจย โดยนกวจยจะตองศกษาผลงานทเกยวของอยางละเอยด เพอนามาประกอบการวจย การศกษาเอกสารจะชวยในการกาหนดประเดนและตวแปรทจะศกษา กาหนดแนวคดนา รวมทงนามาใชในการวเคราะห ถาไมทาการศกษาจากเอกสาร

(2) การสงเกต (Observation) การสงเกตในวจยเชงคณภาพม 2 แบบ คอ (2.1) การสงเกตแบบมสวนรวม (participation observation) คอ การสงเกตทผสงเกตเขาไป

ใชชวตรวมกบกลมคนทศกษา มการกระทากจกรรมดวยกนจนกระทงเขาใจความรสกนกคดและความหมายทคนเหลานนใหตอปรากฎการณทางสงคมทผวจยศกษา ซงเมอสงเกตแลวจะตองมการซกถามและการจดบนทกขอมล (notetaking) ดวย

(2.2) การสงเกตแบบไมมสวนรวม (non-participation observation) คอ การสงเกตทผสงเกตไมไดเขาไปใชชวตรวมหรอกจกรรมกบกลมคนทศกษา โดยไมตองการใหผถกสงเกตรสกรบกวนเพราะอาจทาใหพฤตกรรมผดไปจากปกตได ซงอาจใชในระยะแรกของการวจยแลวใชการสงเกตแบบมสวนรวมในระยะหลง

การสงเกตโดยปกตมสงทตองสงเกตอย 6 ประการ ไดแก

26

1. การกระทา คอ การใชชวตประจาวน การรบประทานอาหาร การปฏบตภารกจอน ๆ ในชวตประจาวน 2. แบบแผนการกระทา คอ การกระทาหรอพฤตกรรมทเปนกระบวนการ มขนตอนจนเปนแบบแผน ชใหเหนสถานภาพ บทบาทและหนาทของสมาชก

3. ความหมาย คอ การใหความหมายของการกระทาหรอแบบแผนพฤตกรรมนน 4. ความสมพนธ คอ ความสมพนธระหวางสมาชกในชมชนหรอสงคมนน 5. การมสวนรวมในกจกรรมของสมาชก คอ การทบคคลยอมรวมมอในกจกกรมนน ๆ 6. สภาพสงคม คอ ภาพรวมทกแงทกมมทสามารถประเมนได

(3) การสมภาษณ (Interview) การสมภาษณเปนการเจาะลกประเดนตาง ๆ ทผวจยสนใจ อาจใชสมภาษณเปนรายบคคลหรอเปนกลมกได มหลายประเภท อาจแบงไดดงน

(3.1) การสมภาษณแบบเปนทางการ (formal interview) หรอการสมภาษณแบบมโครงสราง เปนการสมภาษณทผวจยไดเตรยมคาถามและขอกาหนดไวแนนอนตายตว โดยปกตนกวจยเชงคณภาพมกจะไมใชวธการนเปนหลก เพราะไมไดชวยใหไดขอมลทลกซงและครอบคลมเพยงพอโดยเฉพาะในแงของวฒนธรรม ความหมายและความรสกนกคด

(3.2) การสมภาษณแบบไมเปนทางการ (informal interview) มกจะใชควบคไปกบการสงเกตแบบมสวนรวม เพอใหเหนภาพและเขาใจปรากฏการณทางวฒนธรรม โดยเตรยมคาถามกวาง ๆ มาลวงหนา การสมภาษณแบบนอาจแบงออกไดอก คอ การสมภาษณโดยเปดกวางไมจากดคาตอบ การสมภาษณแบบเจาะลก (indepth interview) การตะลอมกลอมเกลา (probe) เปนการซกถามทลวงเอาสวนลกของความคดออกมา และการสมภาษณผใหขอมลสาคญ (key informant interview) โดยกาหนดตวผตอบบางคนแบบเจาะจงเพราะมขอมลทด ลกซง กวางขวางเปนพเศษ รวมถงการเงยหฟง (eavesdropping) จากคาสนทนาของผ อนโดยผวจยไมตองตงคาถามเองกเปนเทคนคของการวจยเชงคณภาพอกอยางหนง ตลอดจนการสนทนากลม (focus group discussion) โดยการจดกลมสนทนา ประมาณ 8 - 12 คน ทมคณลกษณะบางประการคลายคลงกน ในการสมภาษณมขนตอนทสาคญ คอ การแนะนาตว การสรางความสมพนธ การบนทกคาตอบ การใชภาษา ตลอดจนเวลาและสถานททใชสมภาษณ การเกบรวบรวมขอมลภาคสนามในการวจยเชงคณภาพ นอกจากจะใชวธการสงเกตและสมภาษณแลว ยงมวธอน ๆ ทประยกตมาจากวธสงเกตและสมภาษณ เชน เทคนค Life History Collection และเทคนค Focus Group Discussions

(1) Life History Collection เปนเทคนคในการเกบรวบรวมขอมลในการวจยเชงคณภาพทพฒนามาจากการสมภาษณ การทา Life History Collection แตกตางจากการทาอตชวประวตทจะเลาไป14 การวจยเชงคณภาพ Qualitative Research

27

อยางอสระตามเวลา ตามลาดบเหตการณ แตจะมประเดนทนาสนใจในแตละกรณศกษา ทศกษาแลวเรากเขาไปสมภาษณพดคยในเรองตาง ๆ เขาไปศกษาหลาย ๆ กรณศกษา ยงมากยงด ถาเวลานอยจะศกษาโดยเลอกจาก key informant ซงจะมกคนกได การใหเขาเลานนในรอบแรกจะใหเขาเลาใหฟง นกวจยจะฟงอยางเดยว เมอผานไปประมาณครงชวโมงจงคอยตะลอมเขาเรอง และประเดนทตองการ ( โดยสมภาษณและใชวธบนทกเทปไว ) แลวเอาสงทบนทกไวทงหมด มาสรปเปนประเดนทสาคญ บรรยากาศของการใชเทคนคนตองไมเปนทางการมากทสด เปนธรรมชาตมากทสด

(2) Focus Group Discussions เปนเทคนคซงประยกตมาจากการสมภาษณ ทนยมนามาใชในการวจยเชงคณภาพ มกเปนการสมภาษณในประเดนเกยวพนกบขอเทจจรงหรอเรองทว ๆ ไป จดประสงคเพอกระตนใหเกดการอภปรายขนาดของกลมมกจะมประมาณ 5-6 คน เพราะถากลมเลกเกนไป จะไมสามารถกระตนใหเกดการอภปราย แตถากลมใหญเกนไปกอาจจะกระทาไดไมทวถง ประเดนทอภปรายจงมกมจานวนไมมากเกนไป ผดาเนนการ ( moderator) จะมบทบาทสาคญในการกระตนใหคนในกลมพดในประเดนทกาหนด ขอสาคญคอ กลมทเราเลอกทา Focus Group Discussions ควรทราบเรองนนจรง ๆ สถานภาพของสมาชกในกลมนาจะใกลเคยงกน ผดาเนนการควรปลอยใหกลมสรปประเดนของการสมภาษณ หรอยนยนในขอมลทใหกอนการจบการสนทนา 4.3 การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

การวเคราะหขอมล เปนการ นาขอมลทเกบรวบรวมไดมาเกบใหเปนระบบระเบยบ ใหความหมายกบขอมล จดหมวดหม ความหมายของขอมล วเคราะหและสรปรวบรวมความหมาย ซงกอนวเคราะห ควรมการตรวจสอบความถกตองของขอมลในการวจยเชงคณภาพ เรยกวา “การตรวจสอบขอมลสามเสา (Triangulation)”(Denzin1970)โดยแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก

(1) การตรวจสอบสามเสาดานขอมล(data triangulation) จะเนนการตรวจสอบขอมลทไดมาจากแหลงตางๆ นนมความเหมอนกนหรอไม ซงถาทกแหลงขอมลพบวาไดขอคนพบมาเหมอนกน แสดงวาขอมลทผวจยไดมามความถกตอง

(2) การตรวจสอบสามเสาดานผวจย (investigator triangulation) จะเนนการตรวจสอบจากผวจยหรอผ เกบขอมลตางคนกนวาไดคนพบทเหมอนกนหรอแตกตางกนอยางไร ซงถาผวจยหรอผ เกบขอมลทกคนพบวาขอคนพบทไดมามความเหมอนกน แสดงวาขอมลทผวจยไดมามความถกตอง

(3) การตรวจสอบสามเสาดานทฤษฎ(theory triangulation) จะเนนการตรวจสอบวาถามการใชทฤษฎทหลากหลายแลว ขอมลทไดมาเปนไปในทศทางเดยวกนหรอไม ถาผวจยพบวาไมวาจะนาทฤษฎใดมาใช ไดขอคนพบทเหมอนกน แสดงวาขอมลทผวจยไดมามความถกตอง 15 การวจยเชงคณภาพ Qualitative Research

28

การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ดาเนนการ - จดระบบสงทผวจยไดเหนไดยนและไดอาน เพอใหเขาใจความหมายในสงทไดเรยนร ในการ

จดการกบขอมล นกวจยใชวธบรรยาย อธบายตงสมมตฐาน สรางทฤษฎ และเชอมโยงสงทศกษาไปยงเรองอนๆ ในการทจะทาเชนนน ไดนกวจยจะตองจดประเภท สงเคราะห คนหาแบบแผน และตความขอมลทรวบรวมมา

- การวเคราะหขอมลไมใชขนสดทายของกระบวนการวจย และไมไดเปนขนตอนหนงทแยกออกมาจากขนตอนอนๆ ในกระบวนการวจยเชงคณภาพนกวจยจงตองวเคราะหขอมลตลอดทกขนตอนของการวจย และตองวเคราะหยอนกลบไปกลบมาหลายครงจนกวาจะไดสงทตองการศกษาครบถวนจนสามารถนาเสนอผลการวจยได การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ เปนการนาขอมลทไดจากเครองมอทใชในการวจยเชงคณภาพ เชน แบบสอบถามปลายเปด การสมภาษณ การสงเกตการณ มาทาการวเคราะหโดยการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ มเทคนคทสาคญ ดงน

1) การจาแนกและจดระบบขอมล (Typology and Taxonomy)เปนการนาขอมลทไดนามาจาแนกและจดหมวดหมออกใหเปนระบบ เชน ขอมลหมวดบคลากร ขอมลหมวดงบประมาณ ขอมลหมวดวสดอปกรณ ขอมลหมวดงบประมาณ เปนตน

2) การวเคราะหสรปอปนย (Analytic Induction) เปนการนาขอมลทไดจากเหตการณตางๆ ทเกดขน มาวเคราะหเพอหาบทสรปรวมกนของเรองนน

3) การเปรยบเทยบเหตการณ (Constant Comparison) เปนการนาขอมลทไดมาไปเทยบเคยงหรอเปรยบเทยบกบเหตการณอน เพอหาความเหมอนและความแตกตางกนทเกดขน เชน เปรยบเทยบหนวยงานหนงกบอกหนวยงานหนงทประสบผลสาเรจทางการบรหาร เปนตน

4) การวเคราะหสวนประกอบ (Componential Analysis) เปนการนาขอมลทไดมาทาการวเคราะหออกใหเหนเปนสวนๆ เชน วเคราะหการบรหารงานขององคการออกเปน 7 หมวด ตามกรอบของ PMQA เปนตน

5) การวเคราะหขอมลเอกสาร (Content Analysis) เปนการนาเอกสารหรอหลกฐานตางๆ มาวเคราะหใหเหนวา มงพรรณนาและอธบายปรากฏการณทเกดขน เชน วเคราะหการปกครองสมย พ.ศ.2475 จากหลกฐานทางประวตศาสตร เปนตน

6) การวเคราะหสาเหตและผล (Cause and Effect Analysis) เปนการนาขอมลทไดมาวเคราะหใหเหนวาจากผลมาจากเหต คอ วเคราะหผลทเกดขน ยอนกลบมาใหเหนวาเกดมาจากเหตปจจยใดบาง หรอวเคราะหเหตไปหาผล คอ วเคราะหจากเหตไปหาผล คอ วเคราะหใหเหนวาเมอเหตนเกดขน ไดนาไปสผลทเกดขนอะไรบาง 16 การวจยเชงคณภาพ Qualitative Research

29

7) การสรางจนตนาการเชงสงคมวทยา (Sociology Imaginary) เปนการนาขอมลทไดมาวเคราะหโดยเปลยนมมมองการวเคราะหไปยงมมมองอนๆ เพอดผลการวเคราะหทเกดขนวาเปนเชนใด เชน เปลยนมมมองการวเคราะหจากมมมองคานยม มาเปนการวเคราะหมมมองดานวฒนธรรม เปนตน ในการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ไมวาจะเปนการใชเทคนคใด กอนทจะมการนาเทคนคทง 7 เทคนคมาใชนน จาเปนอยางมากทจะตองมการการตรวจสอบขอมล เพอใหผวจยเกดความมนใจวาขอมลทไดเกบรวบรวมมานนมความถกตองกอน ทงนเพราะการเกบขอมลเชงคณภาพเนนการใช อตวสย (subjectivity) ไมเหมอนกบการเกบขอมลเชงปรมาณทเนนการใชวตถวสย (objectivity) แนวทางปฏบตในการวเคราะหขอมลเชงคณภาพดงน

อยาปลอยขอมลทงไว โดยมไดวเคราะหกอนคราวๆ เปนอนขาด

จดทาดชนขอมลทเกบได อยาปลอยใหขอมลกองไวโดยไมจดระบบ และตรวจสอบดรวาไดขอมลอะไรมาแลวบาง

สราง “แกนเรอง” (Theme) และหวขอเรอง “(Categories) ไปเรอยพรอมกบการตรวจสอบบอยๆ การมหวขอเรองยอยมากๆ ดกวามนอย เพราะเราจะรวมกนนนงายกวา

ทา “ดรรชน” (Indexs) และ “รหส” (Code) ขอมลใหละเอยดครอบคลมทกแงมม ใหมากทสดทจะมากได ตามจนตนาการทสมผสนานมา ชวงนอยายอขอมลหรอสรปไวเพยง 2-3 แกนของเรองเทานน เพราะจะทาใหผลการวเคราะหขาดความสมบรณและลมลก

จดแยกขอมลทประมวล เปนหมวดหมและทาแฟมขอมล ทาสาเนาเกบแยกไวในแตละชด หรอพมพแยกไฟล เปนเรองๆ

เวลาวเคราะหขอมล อยาทางานแบบเครองจกร ตองหยดและฉก “คด” บางเปนครงคราว สะทอนความรสกนกคดวาเรากาลงจะวเคราะหไปทางไหนและไปอยางไร

ทกครงทตดสนใจวเคราะห “อยางไร” ใหจดลงบนทกไวในขอมล หมวด “วธการ”

จงสนกกบการวเคราะห เพราะเปนเรองการใชสตปญญา เปนงานสรางสรรคมใชงานจปาถะ

อานวานของนกวจยคนอนๆ เพอเหนตวอยางหรอใชความคด รปแบบเปรยบเทยบ คลายคลง ตรงกนขาม อปมาอปไมย ฯลฯ

อานวรรณกรรมทางวธรวทยา และ “คด” วาจะนาไปใชปรบปรงงานของเราไดอยางไร มใชอานเพอรองรบวาเราทาถกแลว

5) ความถกตองตรงประเดน(Validity) หมายถง คณสมบตของผลผลตจากการวจย ซงอาจจะอยในรปของขอคนพบ คาอธบาย ขอสรป การตความหรอแนวทฤษฎ วาถกตองตรงตามสภาพทเปนอยของ 17 การวจยเชงคณภาพ Qualitative Research

30

กลมตวอยางทเราศกษามเหตมผลและใชไดเพยงใด ความถกตองตรงประเดนของการวจยแบงเปน 2 ประเภท คอ

5.1) ความถกตองตรงประเดนภายใน คอ ถกตองตามความจรงของปรากฏการณหรอประเดนทศกษานนคอการวจยเสนอภาพของสงนนไดอยางสมบรณ ไมผดไปจากความจรงของสงนน

5.2) ความถกตองตรงประเดนภายนอก คอ ผลของการศกษา (ขอคนพบ, ขอสรป, ขอเสนอจากผลการศกษา ฯลฯ) สามารถนาไปใชกบทอนได ความถกตองตรงประเดน อาจจาแนกเปน 4 ชนด คอ ความถกตองตรงประเดน ในเรองของการ - พรรณนา (นกวจยบอกเลาเกยวกบปรากฏการณไดถกตองมากนอยเพยงใด)

- ตความขอมล

- เปนไปตามทฤษฎ

- นาผลไปใชกบทอน เวลาอน 5. การพจารณาการวจยเชงคณภาพ การพจารณาวาหวขอเรองทกาหนดเหมาะสมกบการวจยเชงคณภาพหรอไม พจารณา 3 ประการ

1. เนอหาของเรองทจะทาการวจย นกวจยตองตอบคาถาม ใหไดวา เนอหาของสาระทจะศกษาเกยวกบเรองอะไร

2. นกวจยตองเขาใจอยางดวา วธการเชงคณภาพใชไดดกบเรองประเภทไหน คาถามการวจยประเภทใด นกวจยตองตอบคาถามทานองวา วจยเรองน ขอมลประเภทไหนเหมาะทสด เปนขอมลเชงคณภาพหรอเชงปรมาณ

3. วธการเชงคณภาพมขอไดเปรยบและขอจากดในการดาเนนการอยางไรบาง เหมาะทจะเกบรวบรวมดวยวธการเชงคณภาพ หรอ เชงปรมาณ

บรรณานกรม เกยรตสดา ศรสข.(2552). ระเบยบวธวจย. เชยงใหม : โรงพมพครองชาง. ชาย โพธสตา.(2550). ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพมหานคร : บรษท อมรนทร พรนตงแอนพบลชชง จากด. ณรงคศกด บณยมาลก . (2552). การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ. [ระบบออนไลน] แหลงทมา http://onzonde.mutiply.com (12 กรกฏาคม 2552). นศา ชโต . (2548) . การวจยเชงคณภาพ . กรงเทพฯ : พรนตโพร . 304 หนา .

31

มหาวทยาลยมหามงกฎราชวทยาลย วทยาเขตสรนธรราชวทยาลย . 2552 . ความหมายของการวจยเชงคณภาพ [ระบบออนไลน] แหลงทมา www.src.ac.th (12 กรกฏาคม 2552). ราชบณฑตยสถาน. (2551). พจนานกรมศพทศกษาศาสตร อกษร A – L ฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ : อรณการพมพ. ลกษณะเดนของการวจยเชงคณภาพ. [ระบบออนไลน] แหลงทมา www.slideshare.net (12 กรกฏาคม 2552). ศภกจ วงศววฒนนกจ.(2550). พจนานกรมศพทการวจยและสถต. กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. สชาต ประสทธรฐสนธ และ กรรณการ สขเกษม. (2547). วธวทยาการวจยเชงคณภาพ: การวจยปญหาปจจบนและการวจยอนาคตกาล. กรงเทพฯ : เฟองฟา พรนตง จากด. สภางค จนทรวานช. (2548). วธการวจยเชงคณภาพ. พมพครงท 13. กรงเทพกรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. สมตร สวรรณ.(2552) . การเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ. [ระบบออนไลน] แหลงทมาhttp://onzonde.mutiply.com (12 กรกฏาคม 2552). อารยวรรณ อวมตาน . (2552) . การตรวจสอบคณภาพของขอมลเชงคณภาพ. [ระบบออนไลน] แหลงทมา www.krupai.net (12 กรกฏาคม 2552). อทมพร จามรมาน. (2550). แบบและเครองมอการวจยทางการศกษา : การวจยรายกรณ.

กรงเทพมหานคร : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. Merriam,. Sharan B. (1988). Qualitative research and case study application in education. California: Jossey-Bass Inc.

32

บทท3 งานสรางสรรค

3.1 ความหมายของการสรางสรรค การสรางสรรค คอ การท าใหเกดบางสงบางอยางขนมา ซงบางสงบางอยางนนไมเคยมอยมากอน ทงทเปนความคดใหม กระบวนการใหม หรอผลตผลใหม และตอบสนองความตองการในดานตาง ๆ ของมนษยได เพอแทนท ผลผลต หรอประดษฐกรรมเดม ทตอบสนองไดไมพอเพยง หรอไมเปนทพอใจ

การสรางสรรคในอกความหมายหนง คอ เปนการท าใหดขนกวาเดม ซงมหลาย ๆ วธ โดยอาจเปนการปรบปรงกระบวนการใหม ใหไดผลผลตมากวาเดม หรอเปนการปรบปรงรปแบบผลผลตใหม โดยใชวธการเดม แตผลผลตมคณภาพมากขน แตไมวาจะเปนรปแบบใด ๆ กตาม เปนการกระท าใหเกดขนจากการใชแนวคดแบบใหม ๆ ทงสน และเปนผลของวธการคดทเรยกวา "ความคดสรางสรรค"

ความคดสรางสรรค หมายถง กระบวนการทางปญญาระดบสงทใชกระบวนการทางความคดหลาย ๆ อยางมารวมกน เพอสรางสรรคสงใหมหรอแกปญหาทมอยใหดขน ความคดสรางสรรคจะเกดขนไดกตอเมอผสรางสรรคมอสรภาพทางความคด มลเหตสามารถเกดขนไดหลายทาง เชน อาจเกดจากความรสกสวนลกทมอยในจตใจ ความเพอฝน การจนตนาการหรอจากประสบการณ ทงสมหวงและไมสมหวง ทจดประกายใหเกดความคดทจะท าใหดยงขนหรอใหบรรลผล ตลอดจนความมสต -ไตรตรอง ในการท างานและการตดสนใจอยางฉบพลนกตาม สงเหลานจะเกยวกบวชาวาดวยเหตผล(Logical reasoning) คอ

1. การจ าแนกแยกแยะ ( Analytical ) 2. การจดใหเขาระเบยบ (Systematic) 3. การวจารณ ( Critical ) 3.1.2 พฤตกรรมการสรางสรรค ( Creative behavior ) มอยดวยกน 3 ประการ คอ

1) ขบวนการสรางสรรค ( Creative process ) มนษยจะม ความแตกตางกนไปตามวถทางการนกคดของแตละคนและขนอยกบความถนด และ ความสามารถดวย เชน บางคนถนดซาย บางคนถนดขวา บางคนกถนดการวาดรปมากกวาการปน เปนตน บางคนอาจจะสามารถท า ไดดเพยงบางอยาง แตบางคนกไมสามารถท าไดดเทาทควร วธการพฒนาการสรางสรรคกแตตางกนออกไปตามความถนดและความสามารถของแตละคนดงนนขบวนการสรางสรรคงานจงแตกตางกน 2) ลกษณะพเศษเฉพาะตว ( Individual Characteristic ) เนองจากคนเรามความถนด และความ สามารถตางกน และศลปะแตละแขนงกมลกษณะเฉพาะตวของมน ทงในเรองขบวนการคดและขบวนการท า พรสวรรคพเศษทมอยกบตว มเพยงเฉพาะอยาง การฝกทกษะอาจชวยไดส าหรบเฉพาะคนเทานนและนอกจากนน แตละคนกจะมเอกลกษณเฉพาะตว ซงขนอยกบความถนดและ

33

ความสามารถ 3) องคประกอบของสงแวดลอม ( Environ+9+9mental factors ) จากทกลาวมาแลววา

UserName: EAV-20853674

PassWord: md8cj5k8ke สงแวดลอมมอทธพลตอการสรางสรรคงาน และเปนบอเกดของความคด ดงนนสงแวดลอมท

แตกตางกนไป ตามสภาพภมศาสตรสงคม ธรรมเนยมวฒนธรรม ตลอดจนความเชอตางๆจะมผลกระทบตอผลงานทงสน ดงจะเหนไดจากผลงาน แตละทองถน แตละภาค แตละประเทศ และแตละยค จะมความแตกตางกนออกไป เมอสภาพแวดลอมเปลยนไป ผลงานกยอมเปลยนแปลงตามไปดวย

3.1.3 ประเภทของความคดสรางสรรค จากการศกษาประเภทของความคดสรางสรรคหลาย ๆ ทศนะแลวสามารถวเคราะหและสงเคราะหไดวา ความคดสรางสรรคอาจจะแบงแยกได 4 ประเภทดวยกน คอ 1) ความคดสรางสรรคประเภทความเปลยนแปลง (Innovation) คอแนวคดทเปน การสรางสรรคสงใหมขน เชน ทฤษฎใหม การประดษฐใหม เปนตน เปนการคดโดยภาพรวมมากกวาแยกเปนสวนยอย บางครงเรยกวา “นวตกรรม” ทเปนการน าเอาสงประดษฐใหมมาใช เพอใหการด าเนนงานมประสทธภาพดยงขน เชน การใชสมองกล เปนตน 2) ความคดสรางสรรคประเภทการสงเคราะห (Synthesis) คอ การผสมผสานแนวคดจากแหลงตาง ๆ เขาดวยกน แลวกอใหเกดแนวคดใหมอนมคณคา เชน การน าความรทางคณตศาสตรไปใชในการแกปญหาการบรหาร เชน การใชหลกการค านวณของลกคดและหลกทางวทยาศาสตรมาผสมผสานเปนคอมพวเตอรซงกลายเปนศาสตรอกสาขาหนง 3) ความคดสรางสรรคประเภทตอเนอง (Extension) เปนการผสมผสานกนระหวางความคดสรางสรรคประเภทเปลยนแปลงกบความคดสรางสรรคประเภทสงเคราะห คอ เปนโครงสรางหรอกรอบทไดก าหนดไวกวาง ๆ แตความตอเนองเปนรายละเอยดทจ าเปนในการปฏบตงานนน เชน งานอตสาหกรรมการสรางรถยนต ซงในแตละปจะมการปรบปรงอยางตอเนองจากตนแบบเดม 4) ความคดสรางสรรคประเภทการลอกเลยน (Duplication) เปนลกษณะการจ าลองหรอลอกเลยนแบบจากความส าเรจอน ๆ โดยอาจจะปรบปรงเปลยนแปลงใหแปลกไปจากเดมเพยงเลกนอย แตสวนใหญยงคงแบบเดมอย (อษณย โพธสข. 2537 : 86)

ขนตอนของการเกดขนของแนวคดใหม ๆ ในลกษณะรเรมสรางสรรคไดรบการศกษาวจยจากประวตของบคคลและเหตการณตาง ๆ มากพอสมควร พอสรปไดวา มกมขนตอนดงน

34

1) ขนรวบรวมขอมล (Saturation) คอ สถานการณทไดมโอกาสเรยนรขอมล เรองราว ตลอดจนปญหาตาง ๆ หรอเรองคลายคลงกนจนเตมอมแลวรอการดลใจทจะใหเกดความคดออกมา 2) ขนพจารณาไตรตรอง (Deliberation) หมายถง การพนจพจารณาตรกตรองปญหาอยางรอบคอบ ระมดระวง แลวน ามาวเคราะหวจย เปรยบเทยบดแลวลองจดระบบใหม หรอคดจากแงมมตาง ๆ กน 3) ขนบมหรอฟกตว (Incubation) ถาไดพยายามอยางมากตามขอ 1 และขอ 2 แลว ความคดยงไมเกด กหยดพก อยาฝนความคด หรอบงคบสมองแตตรงขาม ควรลมปญหาเสยชวขณะ ไปพกผอนหยอนใจใหสมองสดชน อาจจะเกดความคดใหม ๆ 4) ขนความคดกระจางชด (Illumination) ผ เชยวชาญเชอวา คนเรามจตใตส านก (Subconcious) ทจะชวยใหเราเกดความคดแวบขนมาในสมอง ผานจตใตส านกท าใหเกดความสวางไสวในจตใจและเกดแวบขนมาได 5) ขนท าความคดใหเปนจรง (Accomodation) เมอเกดความคดขนแลว ไมรบท าใหเปนจรงเปนจงขนมาโดยเรว โดยท าใหความคดใหกระจางแจง และพจารณาดวาเหมาะสมเขากนไดกบปญหาดงทคดไวแตแรกหรอไม แลวกสรางใหเปนรปเปนรางขนมา พรอมทงวางแผนดานปฏบต เพราะความคดทเกดขนแลวหากไมสรางไมท าใหเปนรปเปนราง ไมใชใหเกดประโยชน กเหมอนกบไมเกดอะไรขนเลย ทานผ รเชอวา ความคดสรางสรรคซอนอยในขนตอนทง 5 ทกลาวแลวและผใดกตามทมความฉลาดตามสมควรกอาจมความคดรเรมได ถาไดฝกฝนใหเกดขนเสมอ นอกจาก 5 ขนตอนนแลว หากจะเสรมสรางความคดสรางสรรคใหดขนกตองพยายามขจดเครองกดขวางบางประการ เชน ขนบประเพณ และสภาพแวดลอมตาง ๆ ฯลฯ เพราะสงเหลานมอทธพลตอความนกคดของคนเรา เรามกจะท าอะไรตามความเคยชน ไมกลาทจะคดอะไรแปลกใหม 3.1.5 ธรรมชาตของความคดสรางสรรค 1) ความจรงพนฐานขอแรก คอ ทกคนมความคดสรางสรรคโดยก าเนดแตมากนอยตางกน แลวแตบคคลและสงแวดลอม 2) ความคดสรางสรรคสมพนธกบเชาวนปญญา จากการศกษาของ Getzel และ Jackson พบวาบคคลทมเชาวนปญญาเพยงอยางเดยวกไมใชสงทจะประกนวามความคดสรางสรรคสง ทกคนมความสามารถทางศลปะเชงสรางสรรค 3) ความคดสรางสรรคเปนทงขบวนการและผลตผล 4) ความคดสรางสรรคหมายถงความแตกตางระหวางบคคล 5) ความคดสรางสรรคเปนชดของคณลกษณะ ลกษณะนสยและคานยม 6) ความคดสรางสรรค เปนการเรยนรทแตกตางจากวธธรรมดาทสอนกนอยในโรงเรยน

35

3.2 การสรางสรรคทางทศนศลป

ทศนศลป คอ กระบวนการถายทอดผลงานทางศลปะผานการรบรทางจกษประสาท โดยการมองเหน สสาร วตถ และสรรพสงตาง ๆ ทเขามากระทบ รวมถงมนษย และสตว จะดวยการหยดนง หรอเคลอนไหวกตาม หรอจะดวยการปรงแตง หรอไมปรงแตงกตาม การท างานศลปะตองมจตนาการ ความคดสรางสรรค มระบบระเบยบเปนขนเปนตอน การสรางสรรคงานอยางมประสทธภาพสวยงาม มการปฏบต งานตามแผนและมการพฒนาผลงานใหดขนอยางตอเนอง ผลของงานกอใหเกดปจจยสมมตตอจตใจ และอารมณของมนษย อาจจะเปนไปในทางเดยวกนหรอไมกตามทศนศลปเปนการแปลความหมายทางศลปะ ทแตกตางกนไปแตละมมมอง ของแตละบคคล ในงานศลปะชนเดยวกน ซงไรขอบเขตทางจนตนาการ ไมมกรอบทแนนอน ขนกบอารมณของบคคลในขณะนน

3.2.1 กระบวนการสรางสรรคทางทศนศลป เมอเขาใจในเงอนไขทวา “ศลปะ” จะตองเปนสงทมนษย สรางสรรค ขนแลว ดงนน

มนษยมความแตกตาง จากสตวอนอกประการหนงกคอ ตรงทรจก เลอกการกระท า ดวยแตละบคคลยอมม แนวความคด ทศนคต พนฐานประสบการณ และเงอนไขอนแตกตางกน ผลงานทศนศลป ทถกสรางขนกยอมมความแตกตางกนออกไปตามรปแบบจดมงหมายวธการ โดยเฉพาะกระบวนการทจะถายทอด ความคด จนตนาการ หากมการสรางสรรคงานอยางมระบบระเบยบเปนขนเปนตอน มการปฏบต งานตามแผนและมการพฒนาผลงานใหดขนอยางตอเนองและมประสทธภาพ เพราะสงน จะปรากฏเปนผลงาน ทท าใหผพบเหนเขาใจ ซาบซง มปฏกรยาตอบสนอง โดยทวไปกระบวนการในการสรางสรรคงานศลปะจะมล าดบขนตอนดงน

จดเรมตนของการสรางสรรคเกดจากมนษยเปนสงมชวตทมความอยากรอยากเหน มการเรยนรและพฒนาความร มเคยมความคดทหยดนง ไมเคยหยดความพอใจ มนษยมความปรารถนาในสงตาง ๆ ไมมทสนสดชอบแสวงหาสงใหม ๆ อยเสมอ มนษยมสตปญญา สามารถคดคนระบบความสมพนธไดอยางสลบซบซอน สามารถประดษฐคดคนสงใหม ๆน ามาใชแกปญหาเพอตอบสนองความตองการพนฐานการด ารงชวต เพอความอยรอดและเพอเอาชนะธรรมชาตเปนส าคญ ดงจะเหนไดจากประวตศาสตรนบตงแตมนษยชาตไดถอก าเนดขนในยคกอนประวตศาสตร มนษยเรยนรการใชงานวสดทมอยตามธรรมชาตเพอการด ารงชพ เชนรจกใชกอนหน มาประดษฐเปนเครองมอในการลาสตว ใชหนงสตวเปนเครองนงหมปกคลมรางกาย ในชวงปลายของยคหน มนษยเรมเรยนรทจะพงพาตนเองมากกวาทจะคอยอาศยธรรมชาตเพอการด ารงชพ มการสรางถนฐานทอย มการท าเกษตร และปศสตวเพอใชงานและเปนอาหาร

36

ภาพท2 เครองมอใชงานตางๆทมนษยประดษฐจากกอนหน ทมา(http://www.studenthandouts.com/Assortment-01/Gallery-Pages/01.01-Implements-

of-the- Polished-Stone-Age.html)

เครองใชตางๆมการพฒนาใหสามารถใชงานไดสะดวก มรปแบบการใชงานมากขน ดงจะพบไดจากการขดคนพบ วตถโบราณตางๆ เชน ภาชนะเครองปนดนเผา ขวานหน สว ก าไลขอมอ ตอมาในยคโลหะมการน าเอาแรธาต เชน แรเหลก ทองแดง เงน สงกะส มาหลอมแลวหลอเปนภาชนะ เปนอปกรณ เครองมอตางๆใหมอายการใชงานนานขน ม ประสทธภาพมากขน และสนองความตองการดานจตใจดวยการตกแตงใหเกดความสวยงามนนคอจดเรมแรกการสรางสรรคดานความงาม และกอใหเสนทางแหงการสรางสรรคสองเสนทมววฒนาการควบคกนมา คอ ความคดสรางสรรคทางประโยชนใชสอย (Creative for function) คอ ประดษฐคดคน การสรางสรรคดดแปลงสงตางๆ ใหมคณคาทางประโยชนใชสอย และการสรางสรรคทางความงาม (Creative for beauty) คอ การสรางสรรคความงามทแปลกใหมใหงดงามและมคณคายงขน หรอทเรยกวาศลปะนนเอง

37

ภาพท3 เครองด ารงชพทมาจากความคดสรางสรรคทางประโยชนใชสอย ทมา(http://www.sacredearth.com/ethnobotany/food/civilization.php) ความหมายของศลปะ ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ. 2530 หมายถง ผลแหง

ความคดสรางสรรค ของมนษยทแสดงออกมาในรปลกษณตาง ๆ ใหปรากฏ ซงสนทรยภาพ ความประทบใจ หรอความสะเทอนอารมณ ความอจฉรยภาพ พทธปญญา ประสบการณ รสนยม และทกษะของแตละคน เพอความพอใจ ความรนรมย ขนบธรรมเนยม จารตประเพณหรอ ความเชอทางศาสนา

ศลปะเปนสงททมนษยคดคนกระท าขนมา เรมจากในยคเรมแรกอารยะธรรม 30,000-10,000ปกอนครสตกาล(ยคหนเกา) ศลปะถกสรางสรรคขนเพอประกอบในพธกรรมตาง ๆ ดวย ความเกรงกลว ในปรากฏการณธรรมชาต ความเชอวาเกดจากอทธฤทธของสงทอยเหนอธรรมชาต มอ านาจ อทธพล ตอการด ารงชวต ความตาย และความอดมสมบรณ

ภาพท4 ผลงานศลปกรรมในยค Stone Age 30,000-10,000 BC.

(http://www.arthistoryarchive.com/arthistory/prehistoricart/)

38

เพอบนทกการด ารงชวตความเปนอยของตนเอง และเพอผลทางความงาม การสรางสรรคสงตาง ๆ เหลาน เปนรากฐานของการสรางศลปะของมนษยในสมยตอ ๆ มา มพฒนาการใหเกดการสรางสรรคงานทมลกษณะแปลก แตกตาง อยางตอเนอง เปนความงามทมนษยสรางขนถายทอดผาน สอตาง ๆ ออกมาใหผ อนไดสมผส ไดรบร เพอตอบสนองตอ ความยนด ความพงพอใจ สรางคณคาตอจตใจ กอใหเกดความสข โดยมหรอไมมเหตผล

ส านกงานมาตรฐานการศกษาไดนยามไววา งานสรางสรรค หมายถง ผลงานศลปะทมการศกษาคนควาอยางเปนระบบทเหมาะสมกบกลมวชาทางศลปะ ตามการจดกลมศลปะของอาเซยน ไดแก ทศนศลป (Visual Arts) ศลปะการแสดง (Performing Arts) และวรรณศลป (Literature) และตามการแบงกลม ISCED (International Standard Classification of Education) ไดแก คณะวจตศลป คณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ คณะมณฑนศลป คณะศลปกรรมศาสตร คณะโบราณคด คณะมนษยศาสตร และคณะสถาปตยกรรมศาสตร โดยมผลงานทแสดงออกถงแนวทางการทดลอง หรอการพฒนาจากแนวคดการสรางสรรคเดม เพอเปนตนแบบหรอความสามารถในการบกเบกศาสตรทางศลปะ งานสรางสรรคครอบคลมถงสงประดษฐ และงานออกแบบตามสาขาศลปะเฉพาะทางทมคณคาและคณประโยชนเปนทยอมรบในวงวชาชพ( คมอประกนคณภาพภายนอกรอบสาม ส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา)

การสรางสรรคทางทศนศลป ทศนศลป (Visual arts) คอสงประดษฐของมนษยทแสดงออกถงสนทรยภาพในตวมนษย เกดจากประสบการณ ความตองการ ความคดทเปนปจเจกบคคล อนน าไปสการสรางวตถทมสนทรยรสทสมผสไดดวยการมองเหนเปนหลก สารทถกสงผานจากผลงานศลปะจะเปนภาษาภาพ ทใชทศนะธาตทางศลปะเชน จด เสน รปราง รปทรง ส แสงเงา พนผว ความกลมกลน และการจดภาพ ทงนผ รบสารหรอผชมงานศลปะชนนนๆอาจจะรบร สมผส จนตนาการไดตรงหรอไมตรงกบเจตนาของผสรางสรรคกไดทงนจะขนอยกบประสบการณทางสนทรยะของแตละบคคล จดมงหมายของการสรางงานทศนศลปกเพอสนองตอความตองการภายในและสรางคณคาทางจตใจ ดวยความประณตความละเอยดมระเบยบ นาอศจรรย ประหลาด แปลกหแปลกตา เปนสงทมคณงามความด ท าใหผพบเหนเกดความประทบใจ ผลงานทศนศลปสามารถบอกเลาเหตการณ เรองราว ความเชอ และรสนยมของมนษยในสงคมแตละสมยทงทางตรงและทางออม บอกเลาอารมณความคดความรสกของผสรางสรรคจากแนวความคดทเปนนามธรรม ถกแปรคาสความเปนรปธรรม โดยผานกระบวนการสรางสรรค จตรกรรม ประตมากรรม ภาพพมพ จวบจนในยคปจจบนทมความเจรญทางวทยาการเทคโนโลย ท าใหจนตนาการแหงการสรางสรรคศลปะไดถกเปดกวางออก มการใชสอหรอเครองมออนๆ เชน คอมพวเตอร ภาพถาย วดโอ หรอการใชสอผสม เพอเตมเตมใหสนทรยะรสทผสรางสรรคตองการแสดงออกผานผลงานนนมความสมบรณมากยงขน

39

ถงแมผลงานทศนศลปจะถกสรางโดยตงอยบนพนฐานของหลกการทางความคดสรางสรรค ทมความยดหยน ผสรางสรรคสามารถสรรสรางดวยการเลอกใชสอ วสด วธการประกอบสราง วธแกปญหา โดยอสระตามความพอใจของผสรางสรรค ทงระบบวธคด และกระบวนการสรางสรรคงานศลปะจะไมมรปแบบเฉพาะ ไมมระเบยบวธทตองปฏบตในแนวทางเดยวกน ไมมกฎเกณฑทแนนอนตายตว แตงานศลปะทมคณคาทางสนทรยะจะถกสรางขนอยางมเจตจ านง มระบบวธคด มกระบวนการ ซงจะตองใชทกษะจนตนาการ ทกษะการคดวเคราะห ควบคกบทกษะปฏบตการรวมดวยเสมอ ทงนขนอยกบความร พนฐานทางลกษณะนสย ความสามารถเฉพาะตนของผสรางสรรคจะใชทกษะใดเปนตวน าในการแสวงหาค าตอบทางการสรางสรรค เพอใหถายทอดความคด อารมณ ความรสก และความคดสรางสรรค เปนผลงานศลปะทมคณคาทางความงาม

การสรางสรรคทางทศนศลป มแรงบนดาลใจเปนมลเหต ซงมาจากการรบรภาวะการณตางๆทสงผลตอจตของผสรางสรรค ซงน าไปสผล คอ การสรางผลงานทตอบสนองตออตวสยของตนเอง ผสรางสรรคแตละคนจะมความแตกตาง หลากหลาย ในการสรางรปแบบ กระบวนการศกษาคนควา ปฏบตการ เพอคนหาค าตอบทางการสรางสรรคของตนเอง โดยใชแนวความคดสรางสรรคทผานการศกษาวเคราะหและกลนกรองแลว เปนแนวทางเพอน าไปสผลสมฤทธของงาน ฉะนนสาระส าคญในเอกสารประกอบผลงานสรางสรรค คอ ผสรางสรรค ควรจะสามารถอธบายสงตางๆทเปนองคประกอบทส าคญของการสรางสรรค 4 ประการของตนไดอยางเปนระบบ คอ แรงบนดาลใจ แนวความคดสรางสรรค กระบวนการสรางสรรค และผลงานสรางสรรคกระบวนการท างาน โดยอาจะใชแนวคด หลกการและทฤษฎทเกยวของประกอบการอธบาย แสดงความเปนเหตเปนผลของกระบวนคด วเคราะห ในขนตอนตางๆทน าไปสการสงเคราะหเปนผลงานสรางสรรคทสรางความร เพอชใหเหนวาความรในผลงานตนเองนนไดมาอยางไร เกดขนไดดวยปจจยอะไรบาง อะไรคอขอบงช ซงมรายละเอยดและกรอบแนวคดคดในการอธบายดงน แรงบนดาลใจ

แรงบนดาลใจ (Inspiration) หมายถง พลงผลกดนอนเกดจากจตซงเปนแกนแทภายในตวตน ทสงอทธพลตอการคดและ การกระท า พฤตกรรมการแสดงออกของมนษย

40

ภาพท4 แผนผงแสดงกระบวนการ การเกดแรงบนดาลใจ แรงบนดาลใจ เปนจดเรมแรกสดของการสรางสรรค เกดจากการรบร สาระ ประเดน เรองราวตางๆ

ในสภาพแวดลอมรอบตวผสรางสรรค เชน เรองของธรรมชาต มนษย สงคม เทคโนโลย มลภาวะ เปนตน เรองตางเหลาน ลวนเปนปจจยน าเขาสการรบรของมนษยทงสนในทกวนเวลา การรบรของมนษยในแตละ

41

วนนนมมากมายหลายเรองใชวาทกเรองจะสามารถน ามาเปนแรงผลกดนสการสรางสรรคได จะมเพยงบางเรอง บางประเดนทสมพนธกบประสบการณ ความใสใจ มผลกระทบตอ อารมณ ความรสกของผสรางสรรค อาจจะเกดจากการรบรอยางฉบพลนหรอเปนสงทคอยๆกอตวสะสมในใจเปนได การรบรทงสองลกษณะ เรองราวตางๆเหลานนจะถกน าเขาสจตเพอจดจ า ย าคด ผลกดนให น าไปสแรงกระตนใหเกดความคดและการกระท าคลอยตามใจปรารถนาโดยทบคคลนนอาจจะรหรอไมรตวกได แรงบนดาลใจอาจเกด จากความประทบใจ หรอ ความสะเทอนใจ เหนดวยหรอไมเหนดวยกบภาวะเหตการณตางๆ หรออะไรกแลวแตทมากระทบกบการรบรของผสรางสรรค สงผลใหเกดเจตนา ความคดอารมณความรสกรวมถงจนตนาการขน และถายทอดความรสกนนออกมาเปนผลงานศลปะ

ในการเขยนบรรยาย อธบาย สาระในแรงบนดาลใจจะเปรยบเสมอนการปฐานความเขาใจในสงทเปนทไปทมา อนเปนมลเหตของการสรางสรรค แสดงความสมพนธระหวางผสรางสรรคกบเรองทเปนแรงบนดาลใจ อนเปนขอเทจจรงทเกดขนในสภาพแวดลอมของผสรางสรรค เพอใหเนอหามความชดเจนและครอบคลมเพยงพอทจะสอสารความคดในสวนนใหผ อนเขาใจได แนวทางในการอธบายควรจะค านงถงประเดนตอไปน

1.มลเหตทกอใหเกดแรงบนดาลใจ เปนการอธบายใหเหนถงขอเทจจรง เรองราว ปรากฏการณนนๆทเปนปจจยภายนอก อนเปนทมาของการสรางสรรคนนๆคออะไร มรายละเอยดอะไรบาง ซงในสวนน อาจจะตองมขอมลทเปน ภาคเอกสาร หรอภาพถายทเกยวของ ใชรวมในการอธบาย

2.แสดงความสมพนธระหวางมลเหตกบตวผสรางสรรค เปนการอธบายใหเหนวาตวผสรางสรรคเขาไปเกยวของกบมลเหตนนๆไดอยางไร ดวยเหตใด อาจะเปนสงทอยในสภาพแวดลอมของตวผสรางสรรค หรอเปนสงทใสใจ ใหความสนใจ กเปนได

3.ความคดของผสรางสรรค เปนการอธบายใหเหนถงทศนคตของผสรางสรรคทมตอ ขอเทจจรง เรองราว ปรากฏการณนนๆ ผลของความคดทเกดขนอาจะเปนในทางบวกหรอในทางลบจะเกดจากมมมองความคด ทศนคต พนฐานประสบการณ และเงอนไขอนๆเฉพาะตนของผสรางสรรคเอง ซงน าไปสขอสรปอนเปนแรงบนดาลใจในการสรางสรรค

การรบรของมนษยในแตละวนนนมมากมายหลายเรองใชวาทกเรองจะสามารถน ามาเปนแรงผลกดนสการสรางสรรคได และแรงบนดาลใจยงมใชประเดนส าคญทเราจะแสดงออกผานผลงานเปนมลเหตแหงการสรางสรรคเทานน จะตองผานกระบวนการตอเนองทางความคดท ผสรางสรรคตองวเคราะหเพอสรปหาความคดรวบยอดอนเปนแนวความคดสรางสรรค ฉะนนการอธบายในเนอความของแรงบนดาลใจจะแตกตางจากแนวความคดสรางสรรค ดงน

42

ภาพท5 แผนผงแสดงความสมพนธระหวางแรงบนดาลใจกบแนวความคดสรางสรรค แนวความคดสรางสรรค แนวความคดสรางสรรค (Concept) เปรยบเสมอนเปนความมงหมายของการสรางสรรค แนวทางการสรางศลปะในชนนนๆหรอชดนนๆ เปนความคดรวบยอดของผสรางสรรคเองทจะแสดงใหเหนถงการกระท าทางการสรางสรรคอนเปนเจตนา ทจะแสดงความคด อารมณ ความรสก ใดรสกหนง การเลอกใชรปแบบ เทคนควธการ ทศนะธาต ผานผลงานศลปะใหผ อนไดรบร วธการแสวงหาความรเพอสรปเปนแนวความคดสรางสรรคนนมหลากหลายวธ เชน • ใชอทธพลทางศลปกรรมน าความคด ศกษาผลงานศลปะทหลากหลายศกษาการใช เทคนค วธการใชทศนะธาต และรปแบบการน าเสนอผลงานเพอใหรแนวทางในการสรางสรรค • ใชเทคนคน าความคด ดวยการทดลองปฏบตทางศลปะเพอหาเทคนค วธการสรางสรรคใหมๆ ทนาสนใจ แลวน าผลทไดนนมาใชเปนแนวทางในการคนหาแนวคดอนเปนค าตอบทางการสรางสรรคของตนเอง • ใชขอมลอนเปนขอเทจจรงน าความคด อาจจะเปนขอมลทศกษาจากสภาพแวดลอมจรง สถานทจรง ขอมลความรจากเอกสาร หนงสอต ารา หลกการ แนวคด ทฤษฎตางๆ

43

ภาพท6 แผนผงแสดงกระบวนการสรางแนวความคดสรางสรรค

44

วธการดงกลาวเปนวธการทใชทวไป และใชแบบผสมผสาน โดยการล าดบขนตอนในการหาความรนน จะขนอยกบปจจยภายในของผสรางสรรคเอง เชน พนฐานความรทมอย ลกษณะนสย ทกษะความสามารถ จะชน าใหเลอกวธการใดเปนตวน า และล าดบขนตอนเปนอยางไรเพอการแสวงหาค าตอบบทสรปของแนวความคดสรางสรรค ประเดนส าคญทผสรางสรรคจะตอง พจารณาตรวจสอบความคดของตนเองและอธบาย มดงน 1. ผสรางสรรค ตองการน าเสนอ ความคด อารมณ ความรสก อะไรผานผลงาน 2. รปทรงตางๆทใชในการสรางสรรค มความหมายและมความสมพนธกบความคด อารมณ ความรสกอยางไร 3. ใชเทคนค รปแบบ วธการ ใดในการสรรางสรรค และสงเหลานนตอบสนองตอความคด อารมณ ความรสก อยางไร กระบวนการสรางสรรค

กระบวนการสรางสรรค(Process)เปนขนตอนปฏบตการ น าแนวความคดทเปนนามธรรมมาแปรคาใหเกดเปนรปธรรม การเขยนเพอแสดงใหเหนวธคดและขนตอนตางๆ ในการจดท าจากขอมลสผลสมฤทธเปนชนงานสรางสรรค สงทท าใหผชมงานศลปะ เกดความประทบใจ ตะลง อศจรรยใจ ความฉงนสนเทห กจะเกดจากผลทางเทคนค ความแยบคาย เฉยบคมในวธคด รวมกบทกษะฝมอของผสรางสรรคดวยวธการทใชความประณต ละเอยดออน หรอวธทเฉยบพลน รนแรง เปนตน ความรความสามารถในการสรางเทคนคทางศลปะใหมๆ ทนาตนตาตนใจเปนเรองปกตของนกสรางสรรคทจะตองมนสยเปนนกคนควา ชอบทดลอง ชางสงเกต แกปญหา เพอใหไดผลงานสรางสรรคทเปนไปตามแนวความคด และดวยเหตนนเองจงเกดเปนงานศลปะทแสดงออกถงลกษณะเฉพาะตน(Style)ของผสรางสรรคได และStyle นเองคอความรทนาสนใจ ในแงกรณศกษาแนวปฏบตการสรางงานศลปะทมคณคา หรอการสรางรปแบบทางศลปะในลกษณะเฉพาะตน ทพงจะถายทอดความรสสาธารณชน

45

ภาพท7 แผนผงแสดงกระบวนการสรางสรรค

ในความหลากหลายของการออกแบบกระบวนการสรางสรรคทเกดจากความเปนปจเจกบคคล เพอ

ไปสผลสมฤทธในการสรางงานศลปะ การอธบายจงไมสามารถสรางกฏเกณฑก าหนดไหมหวขอหวขอทเปนรปแบบเหมอนๆกนได ผสรางสรรคจะตองล าดบขนตอนและอธบายวธคด วเคราะห สงเคราะห ในแตละขนตอนไดดวยความเขาใจ มโครงสรางหลก ของการด าเนนงานเพอการจดหมวดหมในการอธบาย สามสวนคอ

การจดท าภาพราง(Sketch) ภาพรางคอ ชนงานตนแบบทผสรางสรรคสรางขนกอนทจะลงมอปฏบตสรางผลงานจรง เปนสงทจะชวยใหผสรางสรรคไดเหนรปลกษณในเบองตนของผลงานสรางสรรค เปนกระบวนการแปรคาขอมล ภาพถาย ภาพลายเสนทผสรางสรรคเกบรวบรวม จากสถานทจรง หรอจากเอกสารสอสงพพตางๆ โดยผานกรรมวธตางๆจนไดเปนภาพราง ประเดน

46

ส าคญในการเขยนคอ การวเคราะหเพอจดท าภาพราง การอธบายถงวธคดวเคราะห การคดเลอกขอมลไดขอมลหนงมาใชในการสรางภาพราง พรอมทงระบวสดอปกรณทน ามาใชในการจดท าภาพราง ขนตอนการท าภาพราง และการวเคราะหคดเลอกภาพรางเพอน าสการสรางเปนผลงานจรง

การทดลองทางศลปะ(Experimental)เนอหาจะกลาวถง การทดลองสรางสรรคอนหลากหลายดวยสอ วสด เทคนค กระบวนการตางๆทผสรางสรรคไดกระท า แลวน าผลทไดนนมาใชในงานสรางสรรคเพอตอบสนองแนวควาคดสรางสรรค หรอเปนแนวทางในการคนหาแนวคดอนเปนค าตอบทางการสรางสรรคของตนเอง และแสดงใหเหนวาในแตละชวงของการทดลองผสรางสรรคมขนตอนการท างานอยางไร มขอคนพบอะไร และมการน าผลทไดไปใชประโยชนอยางไร ขอใหเขาใจวาสวนนคอนขางมความส าคญ ในแงมมของการถายทอดความร เหตเพราะความรใหม แนวทางการสรางสรรคใหมๆ ลวนเกดดวยวถแหงการทดลองทงสน

การสรางสรรคผลงานจรง(Art Process) เปนกระบวนการพฒนาจากภาพรางสผลงานจรง เปนการอธบายอยางเปนขนตอน เพอแสดงใหเหน กระบวนการศกษา ทดลอง คนควา แกปญหา เพอใหไดผลงานสรางสรรคทเปนไปตามแนวความคดและมรปแบบเฉพาะตน การใชวสดอปกรณในการสรางสรรคผลงาน ประเดนส าคญของกระบวนการการสรางสรรคผลงาน ควรเนนความส าคญในการอธบายท เทคนคหรอวธการเฉพาะตนทผสรางสรรคคนควา ทดลอง ขนเอง เพอไหผลของงานเปนไปตามแนวความคด และการใชภาพประกอบการอธบายจะเปนตวชวยใหผอานเขาใจไดงายขน

ผลงานสรางสรรค ผลงานศลปะเปนวตถทางสนทรยะท เสกสรรขนจากเจตคต การรบร ทกษะความสามารถ

ประสบการณอนเปนเฉพาะบคคล ลกษณะเดนของการแสดงออกทางศลปะเปนสอทผสรางสรรคใชสงสารทางสนทรยะสผชม สงทปรากฏตอหนาผชมงานศลปะไมไดเปนตวอกษรพยญชนะรอยเรยงเปนประโยคทอานแลวทกคนสามารถเขาใจไดเหมอนกนๆ หากแตเปนภาษาภาพทจะตองตความ ใชความคด ความรสกเพอการรบร จะไดมากหรอนอยกขนอยกบประสบการณของแตละบคคล การอธบายในสวนของผลงานจงมงเนนไปในเชงการใหความรในการสรางความเขาใจ การเสพความงามทางศลปะ การวเคราะห การวจารณและการประเมนคณคา

47

ภาพท8 แผนผงแสดงกระบวนการวเคราะหผลงานสรางสรรค

การใหความรในเชงการวเคราะหงานศลปะ ผสรางสรรคควรจะบรรยายโดยการพจารณาแยกแยะ

องครวมของงานศลปะออกเปนสวนๆทละประเดน ทงในดานความคดกบความงาม กลาวถงสนทรยภาพทปรากฏในผลงาน ดานรปแบบทางศลปะ ทศนะธาต องคประกอบศลป การใชสอตางๆ ดานเทคนควธการ การน าเสนอผลงาน เชอมโยงความสมพนธของแตละประเดนทแยกแยะออกมา เพอประเมนคณคาทางดานความงาม ทางดานสาระ และทางดานอารมณความสอดคลองกบแนวความคดสรางสรรคทตงไว รวมถงขอคดน าเพอน าไปปรบปรงพฒนาผลงานศลปะพรอมทงขอสรปและขอเสนอแนะอนเปนประโยชน อาจกลาวถงขอคนพบทเปนความรใหม หรอปญหาอปสรรคในการสรางสรรคอนจะเปนประโยชนตอไป เชน การน าผลการสรางสรรคไปประยกตใช ในดานตางๆ การชแนะหวขอหรอประเดนทควรไปศกษาและพฒนาเพมเตมเพอใหไดความรใหมทอาจจะเปนประโยชนมากกวา เปนตน

48

หนงสออางอง ชลด นมเสมอ. องคประกอบของศลปะ. กรงเทพ ฯ : โรงพมพไทยวฒนาพานช. 2534 กตมา อมรทต. ความหมายของศลปะ. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. 2530 สมเกยรต ตงนโม. ความคดสรางสรรคและการสรางสรรค. เชยงใหม : วารสารศลปะวชาการ ปท 1 ฉบบท 1 คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม. 2543 สชาต เถาทอง. ศลปะกบมนษย. กรงเทพ ฯ : ส านกพมพโอเดยนสโตร. 2532

49

บทท5 ภาษาในงานเขยนทางวชาการ

การใชภาษาในงานทางวชาการควรใชภาษาเขยนหรอภาษาทางการทถกตองตามหลกไวยากรณ

กระชบ สอความหมายชดเจน ตรงไปตรงมา มการเรยบเรยงความคดอยางเปนระบบระเบยบ เพอใหผอานในสาขาวชานน ๆ และผอานทวไปสามารถเขาใจไดงาย หากจ าเปนตองใชศพทเฉพาะสาขาหรอศพทเทคนคตองใชใหเหมาะสม ดงทเปลอง ณ นคร (2529) กลาววาภาษาวชาการจะมศพทเทคนคทเปนภาษาเฉพาะส าหรบวชาการนน ๆ ตองเลอกใชใหเหมาะสมกบเรองจงจะถอวาใชภาษาเขยนไดถกระดบภาษา ภาษาเทคนคไมอาจเขาใจกนทว ๆ ไปได ดงนนใน การเขยนเรองทจะใหบคคลทวไปอานกควรใชค าเทคนคใหนอยทสดถาจ าเปนตองใชกควรอธบายค านนเสยกอน ภาษาเขยนนนเราตองการเฉพาะเนอหา ไมสนใจบคลกลกษณะของผพด ภาษาเขยนตดเรองอารมณ ความรสกออกไปจงมความเปนกลางมากกวาภาษาพด ภาษาพดเปนการสอสารเฉพาะขณะทพด แตภาษาเขยนเปนสอทใชเฉพาะขณะทเขยนหรอใชสอสารในระยะยาวกได ภาษาเขยนนนมกจะเผยแพรไปในขอบเขตทกวางกวาภาษาพด คอแพรไปสคนหลายกลม การเขยนใหคนทวไปอานตองอธบายค าศพททคนทวไปทกกลมเขาใจได ภาษาเขยนจงไมนยมค ายอ ค าตด ถาจะใชศพทเฉพาะกตองอธบายใหผ ทไมรความหมายเขาใจ (ปรชา ชางขวญยน , 2540)

ภาษาทใชในการเขยนงานวชาการตองมความชดเจน เปนกลาง ไมใชความรสกเปนเกณฑในการตดสน ดงทประสทธ กาพยกลอน (2532) เรยกการใชภาษาทใชในการเขยนรายงาน บรรยายลกษณะของสงของ บคคล เหตการณ หรอปรากฏการณซงชดเจน จ าเพาะเจาะจง และแมนตรงทสดเทาทจะเปนไปไดวา "ภาษาบอกขอเทจจรง"และไดสรปลกษณะของภาษาบอกขอเทจจรงวามลกษณะการใชถอยค าทเปนมความหมายเปนกลาง (Neutral words) เปนถอยค าทไมกระตนความรสกของผอาน หรอแสดงความรสกและความเชอใด ๆของผ เขยนออกมา ทงยงสามารถพสจนหรอทดสอบไดวาเปนจรงเสมอ การเขยนรายงานตองใชภาษาทเปนกลางทสด ไมเปนไปในท านองชกจงโดยใชอารมณหรอความรสกของเราเขยนลงไป เพยงแตบรรยายไปตามเหตการณทเกดขนเทานน วาอะไรเปนอะไร ภาษารายงานจงตองมคณสมบตดงน (มณฑนา เกยรตพงษ และคนอน ๆ , 2529 )

ภาษาตองเปนขอเทจจรงพสจนยนยนได ภาษาทใชรายงานไมนยมใชภาษาทตความไดหลายทาง เชน "ในเดอนพฤษภาคมอากาศในประเทศไทยสบายกวาประเทศลาว" ไมใชภาษารายงานเพราะไมใชขอเทจจรง หรอ "เมอน าเยนทสดมนกจะกลายเปนน าแขง" ควรใชวา "ในเดอนพฤษภาคมอณหภมในประเทศไทยต ากวาประเทศลาว" และ "เมอน ามอณหภมต าลงจนถงจดเยอกแขง น าจะกลายเปนน าแขง" ภาษาตองปราศจากขอสนนษฐานหรอการคาดคะเน ผ เขยนตองบนทกเหตการณตามทปรากฏแกตา หากตองการสนนษฐานหรอคาดคะเน ตองมขอมล หรอขอเทจจรงตาง ๆ มาใชในการสนนษฐาน

50

ภาษาตองปราศจากขอตดสนชขาด หรอสรปวจารณ ตองไมใชภาษาทแสดงวาเปนการยกยอง ตเตยน พอใจ ไมพอใจ ภาษาของการเขยนรายงานตองบรรยายไปตามเหตการณทเกดขนจรงเทานน การตดสนหรอสรปวจารณเปนหนาททผอานจะกระท าเอง การเขยนแบบทผ เขยนดวนสรปตดสนอาจท าใหความคดของผอานหยดชะงก

ละเวนการใชค าทจะท าใหผอานเกดอคต อยาเลอกใชค าทอาจท าใหผอานเกดอคต เชน ค าวา "คอย ๆ ยอง" กบ "เดนไปอยางเงยบ ๆ" ผอานอาจสรางภาพและเกดความรสกตางกน อยางไรกตามการใชภาษาในงานเขยนทางวชาการแตละสาขาวชาอาจมลกษณะปลกยอยแตกตางกนได ดงทอมรา ประสทธรฐสนธ (2542) สรปวา ภาษาวทยาศาสตรในภาษาไทยยง ไมมผศกษาไวโดยตรง แตในภาษาองกฤษ Scientific English เปนท าเนยบภาษาทมความส าคญและมผศกษาไวมาก และกลาวถงลกษณะของภาษาวทยาศาสตรไวเปนขอ ๆ ดงน

1. มความเปนกลาง ไมเนนผกระท า แตเนนกระบวนการจงใชประโยคกรรมวาจก (Passive) มากกวาปกต

2. มความเปนสากลจงใชกรยาปจจบนกาลและค านามไมเฉพาะเจาะจง 3. เนนวตถประสงคหรอหนาทของสงทกลาวถง จงมการวาง Infinitive ไวหนาประโยค 4. รวบรดแตไดใจความมากจงใชค านามขยายค านาม 5. ไมเนนความสละสลวย แตพดใหสน

การใชภาษาในงานเขยนเชงวชาการ 1. การใชค า 1.1 ใชค าใหถกตอง 1.1.1 ถกตองตามความหมายของค า การใชค าในภาษาเขยนนนผใชตองระมดระวงอยางมากจงจะสามารถสอความหมายไดอยางถกตอง เหมาะสมและตรงกบความตองการ โดยเฉพาะการใชค าทมความหมายใกลเคยงกน ค าในภาษาไทยเปนจ านวนมากมความหมายคลายคลงกน แตไมสามารถน ามาใชแทนกนไดเสมอไป ผใชตองมความร ความเขาใจความหมายของค านน ๆ เปน อยางดจงจะสามารถน ามาใชไดตรงความหมาย ตวอยางค าทมความหมายใกลเคยงกน เขาถกกกขงไวทเรอนหลงเลกหนาหนาวดรางแหงนนเปนเวลาถงสองวน

51

เขาถกกกกนในสถานพนจและคมครองเดกเพราะกระท าความผดทางอาญา ลกทดตองรจกทดแทนบญคณของพอแม เพราะเพอนคนนท าใหเขาเจบช ามามาก เขาจงคดจะตอบแทนใหสาสม การแสดงเครองเพชรมลคามหาศาลในคนนมต ารวจอารกขาอยางแนนหนา พนทบรเวณทราบลมแมน าสายตาง ๆ มกมผคนตงถนฐานอยอยางหนาแนน เจาหนาทต ารวจใชเวลาถงสองชวโมงในการเกลยกลอมคนรายใหปลอยตวประกน นกการเมองผใหญทงสามทานพยายามไกลเกลยใหพนองทกคนในตระกลน ยตขอพพาทเกยวกบมรดก ค านท าหนาทเปนค ากรยาในประโยค เดกคนนนมกรยามารยาทงดงาม เขาพยายามท าทกอยางเพอใหภาพลกษณของเขาดขน การบรรยายอยางละเอยดทเขาพบในตอนจบของเรองสนเรองนชวยใหเขาเกดภาพพจนชดเจน 1.1.2 ถกตองตามชนดของค า การใชค าตองค านงถงชนดและหนาทของค าในประโยคผ เขยนตองรจกเลอกใชค าใหถกตองตามหลกไวยากรณ และเพอใหสามารถสอสารไดอยางชดเจน ตวอยางการใชค าไมถกตองตามชนดของค า เขาเปนผแทนราษฎรทไมเคยมผลงานดานการดแลทกขสขของประชาชนเลย ในทสดประชาชนกตองโดดเดยวเขา "โดดเดยว" เปนค าวเศษณ แตผ เขยนน ามาใชในต าแหนงของค ากรยา ประโยคนอาจแกไขใหถกตอง คอ "เขาเปนผแทนราษฎรทไมเคยมผลงานดานการดแลทกขสขของประชาชนเลย ในทสดประชาชนกทอดทงเขาใหอยอยางโดดเดยว" นอกจากจะตองใชชนดของค าใหถกตองตามหนาทของค านน ๆ ในประโยคแลวผ เขยนยงตองระมดระวงใชค าแตละชนดใหถกตองดวย เชน ค าบพบท ค าสนธาน และลกษณนาม เปนตน 1.2 ใชค าทเปนภาษาเขยน การเขยนท าใหการบนทกแมนย าและถาวร ไมถกจ ากดดวยเวลาและสถานท รวมทงความละเอยดถถวนกมมากกวาภาษาพด ภาษาเขยนเปนภาษาทเรยบเรยงเรยบรอยแลว ทงนเพราะหนาท ประโยชน สถานการณ รวมทงความถาวร ท าใหภาษาเขยนเปนภาษาทตองมการราง การเรยบเรยง การ

52

แกไขซ าแลวซ าเลา งานเขยนหลายประเภทมผแกไขหลายคน เชน รางกฎหมาย รายงานการประชม เปนตน ขอแตกตางระหวางภาษาเขยนกบภาษาพดเหนไดงายในเรองระดบของถอยค าทใชและรปแบบของสอ (วลยา ชางขวญยน , 2534 ) ตวอยางภาษาพด มาถงสมยนบานเมองเจรญขน อะไร ๆ กพฒนาไปอยางรวดเรว เราอดแปลกใจและสงสยไมไดวาท าไมนกศกษาถงมเสรภาพมาก แมจะไดรบประทานอาหารกนเพยงนดหนอย แตเรากไมรสกหวเลย

ตวอยางภาษาเขยน ปจจบนนบานเมองเจรญขน สงตาง ๆ กพฒนาไปอยางรวดเรว เราอดแปลกใจและสงสยไมไดวาเหตใดนกศกษาจงมเสรภาพมาก แมจะไดรบประทานอาหารกนเพยงเลกนอย แตเรากไมรสกหวเลย

การใชค าในงานเขยนเชงวชาการนน ผ เขยนตองเลอกใชค าทเปนภาษาทางการแทนการใชภาษาล าลอง ดงนนผ เขยนจงจ าเปนตองมความรเกยวกบการใชค านน ๆ พถพถน และรจกเลอกใชใหถกตองตรงตามความหมายทแทจรงของค าดวย อนนต เหลาเลศวรกล (2542: 32) ไดยกตวอยางการใชค าภาษาทางการและภาษาล าลองไว ดงน ภาษาทางการ อนเดยเปนประเทศทมขปนาวธตดหวรบนวเคลยรอยในความครอบครองมากทสดประเทศหนง โทมาฮอรคเปนขปนาวธทยงจากพนน าสพนดนทสรางชอเสยงใหแกสหรฐอเมรกามากทสดในยทธการพายทะเลทราย

ภาษาล าลอง อนเดยเปนประเทศทมจรวดตดหวรบนวเคลยรมากทสดประเทศหนง โทมาฮอรคเปนจรวดทยงจากพนน าสพนดนทท าชอเสยงใหกบสหรฐ ฯ มากทสดในยทธการพายทะเลทรายยทธการพายทะเลทราย

1.3 ใชค าสภาพ การใชค าในภาษาเขยนควรค านงถงเรองการใชค าสภาพเพอใหผอานเกดความรสกทดทงยงแสดงใหเหนวาผ เขยนเปนผ ทมมารยาทในการใชภาษาดวย ดงตวอยาง ประโยค "อาชพทพบเหนโดยทวไปส าหรบคนตาบอดคอขายลอตเตอร" อาจเลอกใชค าสภาพและเปนทางการ ดงน"อาชพทพบเหนโดยทวไปส าหรบผพการทางสายตาคอการจ าหนายสลากกนแบงรฐบาล"

53

1.4 ใชค าไทย ปจจบนเรารบวทยาการดานตางๆ มาจากตางประเทศ เราจงมค าศพทภาษาตางประเทศใชเปนจ านวนมากโดยเฉพาะอยางยงค าศพทในภาษาองกฤษในการเขยนภาษาไทยนนหากจ าเปนตองใชค าศพทภาษาตางประเทศ ควรเลอกใชค าศพทบญญตทราชบณฑตยสถานก าหนดหากค าใดยงไมมการบญญตขนใช อาจใชค าทใชกนอยโดยทวไปหรอใชทบศพท แตควรวงเลบค าภาษาองกฤษไวดวยเพอใหผอานเขาใจไดตรงกน ดงตวอยาง ไปรษณยอเลกทรอนกส แทนค า E-mail อนเทอรเนต แทนค า Internet การรอปรบระบบ แทนค า Reengineering หากยงไมมศพทบญญตใช การใชทบศพทควรวงเลบค าภาษาองกฤษไวดวย เชน ไซเบอรสเปซ (Cyberspace) คอทซงมการใชสอชนดตาง ๆ รวมกนเสมอนเปนระบบอนหนงอนเดยวกน (สรรเสรญ สวรรณประเทศ และกมพล คณาบตร , 2539 : 88) ชอเฉพาะขององคการ หนวยงาน หรอสถาบนตางๆ หากตองการใชควรเขยนค าเตมและวงเลบค ายอไว เชน - กลมความรวมมอทางเศรษฐกจในภมภาคเอเชย-แปซฟก ( Asia-Pacific Economic Cooperation หรอ APEC) - องคการสนธสญญาแอตแลนตกเหนอ North Atlantic Treaty Organization (NATO) - คณะกรรมาธการเศรษฐกจและสงคมแหงเอเชยและแปซฟก ( Economic and Social Commission for Asia and the Pacific หรอ ESCAP) เปนตน ค าทไมควรใชในภาษาเขยน (ปรชา ชางขวญยน , 2542) 1. ค ายอและค าตด ค ายอทไมควรใชคอค ายอทใชเฉพาะกลม คนสวนใหญอาจไมทราบความหมาย เชน ปวศ. อ.ส.ม.ท. น.บ. เปนตน ในการเขยนควรใชค ายอใหนอยทสดหรอไมใชเลย หากใชควรเขยนค าเตมเพอชวยใหผอานเขาใจ ค าตดทใชในภาษาเขยนโดยทวไปมไมกค า เชน กรงเทพ ฯ โปรดเกลา ฯ ขา ฯ ค าตดบางค าใชแพรหลายในการพดแตไมนยมใชในภาษาเขยนซงตองการความแจมแจง เชน นสตจฬา ผวา โรงเรยนนายรอย เปนตน 2. ค าภาษาตางประเทศ ค าภาษาตางประเทศถาใชในวงแคบเฉพาะในหมผ รไมกคนกอาจเปนประโยชน

54

3. ค าหรหรา ค าหรหรา ไดแกค าทเปนศพทซงไมคอยใชกนในภาษาทวไปและถอกนวาเปนศพทสงกวาศพททใชกนทวไป การใชค าประเภทนอาจแสดงวาผใชรศพทมาก แตกท าใหผอานเขาใจยากขน ค าหรหราในภาษาไทยม 2 ประเภท คอ 1) ค าทมาจากภาษาอน เชน ประจกษ บญชา เ จตนารมณ ทศนยภาพ เปนตน ค าสามญทใชแทนค าเหลานคอ เหน ความมงหมาย ภาพทสวยงาม 2) ศพททตงขนโดยพยายามจะใหแปลกหแตคนฟงตองตความ เชน เรยกการพดโจมตวา "การกระท าทไมเปนมตร" เรยกผหญงวา "ดอกไมของชาต" เรยกรถไฟวา "มาเหลก" เปนตน 3) ค าทมความหมายซ ากน การใชค าทมความหมายซ ากนคอการใชค ามากกวาหนงค าเพอบอกความหมายเดยว เชน วางแผนลวงหนา เปดเผยใหทราบ เรมท าเปนครงแรก ในประวตเทาทผานมา เปนตน 4) ค าทเปนภาษาพด เชน ภาษาพด ภาษาเขยน

เขาทา เหมาะสม เตมกลน แทบจะท าไมได ยงไง อยางไร

บาทเดยวเอง เพยงบาทเดยว 6. ค าโบราณ ค าโบราณมอยในหนงสอเกา เชน วรรณคด หรอจารกตาง ๆ เปนค าทคนสมยใหมอาจไมเขาใจจงควรเลอกใชค าอน เชน ค า ตวอยางประโยค ยอม สงมชวตยอมกนอาหาร เจาเรอน คนสวนมากมโทสจรตและโมหจรตเปนเจาเรอน ลางท ลางทคนเรากไมใชเหตผล ส าเหนยก พงส าเหนยกวาวชาเปนสงประเสรฐ 7. ค าในภาษาเฉพาะกลม ค าในภาษาเฉพาะกลมเปนภาษาปจจบนทใชและรกนในหมคนเพยงบางกลม รวมไปถงค าทเปนภาษาถน ในการเขยนเพอใหคนทวไปเขาใจจงตองใชภาษาราชการ

55

8. ค าสแลง ค าสแลงเปนค าทจดอยในประเภทค าต า สวนมากเปนค าทว ๆ ไปทน ามาใชในความหมายเฉพาะและใชกนชวระยะเวลาหนง บางค าอาจใชกนจนตดอยในภาษา เชน ค าวา เชย เปนตน ค าสแลงมกมความหมายกวางมากและแปลใหตายตวไมได ความหมายจงไมรดกมและเนองจากมกใชกนชวคราวจงไมเหมาะทจะใชเปนภาษาเขยน 9. ค าหยาบ ค าหยาบ ไดแก ค าทถอวาต ากวาภาษาพดลงไปและเปนค าทถอวาพดไมได ถาใชพดกถอวาดหมนผ ฟง ค าดากรวมอยในประเภทค าหยาบดวย ค าเหลานใชในภาษาเขยนไมไดเลย 2. การใชประโยค การสรางประโยค ตองค านงถงสงตอไปน 2.1 ความถกตองชดเจน ใชรปประโยคภาษาไทย ไมใชรปประโยคและส านวนภาษาองกฤษ ประโยคภาษาไทยโดยทวไปมกจะประกอบไปดวยประธาน กรยา และกรรม บางประโยคอาจใชกรยาหรอกรรมขนตนประโยคหากผพดตองการเนนสวนนน ๆ แตตามปกตแลวประโยคภาษาไทยไมนยมใชกรรมขนตนประโยค ตวอยาง การประชม World Economic Forum 1999 ทสงคโปร ทงนายกรฐมนตรของไทยและมาเลเซยถกเชญใหเขารวมประชมดวย ส าหรบฉน เรองนไมมความส าคญอะไรเลย มนเปนอะไรทฉนไมเคยคดมากอน ในทสดปญหาทงหมดกไดรบการแกไขโดยผ เชยวชาญสาขาตาง ๆ นกวจยรนใหมควรเรยนรทจะเปนนกวจยทยนอยบนขาของตนเองได ประโยคขางตนนอาจเขยนใหเปนรปประโยคภาษาไทยไดดงน นายกรฐมนตรของไทยและมาเลเซยไดรบเชญใหเขารวมประชม World Economic Forum 1999 ทสงคโปร เรองนไมมความส าคญส าหรบฉนเลย ฉนไมเคยคดถงเรอง (สง) นมากอน

56

ในทสดผ เชยวชาญสาขาตาง ๆ กแกไขปญหาทงหมดได นกวจยรนใหมควรเรยนรทจะเปนนกวจยทสามารถพงตนเองได 2.2 ความกะทดรด สละสลวย การใชภาษาในงานวชาการนนตองกระชบ รดกม สอความหมายไดชดเจน ตรงประเดนและสละสลวย คนจ านวนไมนอยมกเขาใจวาการเขยนงานวชาการจ าเปนตองใชค าศพทสง และผกประโยคใหซบซอนเพอแสดงภมของผ เขยนและเพอใหเหมาะสมกบลกษณะของเนอหาทเปนวชาการ แทจรงแลวการเขยนงานวชาการซงมงใหความรแกผอานเปนส าคญนน ผ เขยนจ าเปนอยางยงทจะตองเลอกใชค างายทสอความหมายตรงไปตรงมา และผกประโยคสน ๆ ไมพดซ าโดยไมจ าเปนเพอใหผอานสามารถท าความเขาใจเนอเรองไดงายยงขน สวนความไพเราะสละสลวยของการเรยบเรยงขอความนนจะชวยเสรมใหเรองนาอานยงขน ตวอยางการใชประโยคทใชค าฟ มเฟอย -การตดสนใจทจะอนญาตใหท าเหมองโพแทสหรอไมจะกระท าโดยอยบนพนฐานการใหคณคาตอสขภาพประชาชนและมทศทางทมงสการพฒนาทยงยน -มผคนซงบรสทธจ านวนมากหลายคนเปนขาราชการระดบสงตองถกท าลายอนาคตทางการงานและอาชพ -ขาวเปนเรองของขอเทจจรง ตองถกตองเทยงตรง และตองใหโอกาสแกทกฝายในการน าเสนอขอเทจจรงของแตละฝายใหปรากฏ -เราจะเหนอยบอย ๆ วาความสมพนธฉนเครอญาตและพวกพองหรอระบบอปถมภค าจนกน สงผลใหการตดสนแกไขปญหาเดดขาดเทยงตรงใชไมได -ในสงคมไทย เพราะจะเกดสภาพการลบหนาปะจมกคนโนนทคนนท -ทางออกของปญหาทงในอดตถงปจจบน แนวทางการประนประนอมจะมอยสง ประโยคขางตนอาจแกไขใหกะทดรด สละสลวยไดดงน -การตดสนใจอนญาตใหท าเหมองโพแทสตองอยบนพนฐานเรองสขภาพของประชาชน และมงการพฒนาทยงยน -มผบรสทธจ านวนมากซงเปนขาราชการระดบสงตองถกท าลายอนาคตในการประกอบอาชพ

57

-ขาวเปนเรองของขอเทจจรงซงตองถกตอง เทยงตรง และใหโอกาสแกทกฝายในการน าเสนอขอเทจจรง -เรามกพบเสมอวาความสมพนธในระบบอปถมภสงผลใหการแกปญหาทเดดขาดและเทยงตรงเปนวธทใชไมไดในสงคมไทยเพราะจะท าใหเกดการลบหนาปะจมก -ทางออกของปญหาตงแตอดตจนถงปจจบนมแนวทางการประนประนอมสง(หรอ ทางออกของปญหาทงอดตและปจจบนมแนวทางการประนประนอมสง) 2.3 การเวนวรรคตอนใหถกตอง ภาษาไทยไมนยมใชเครองหมายวรรคตอนเมอจบขอความหรอประโยคแตการเวนวรรคตอนเปนเครองหมายทชวยแบงประโยคหรอขอความใหชดเจนขน ท าใหทราบวาขอความหรอประโยคจบลงแลว การใชวรรคตอนผดสงผลใหความหมายของขอความผดเพยนไป หรอสอความหมายไมชดเจน การเวนวรรคตอนจงถอวาเปนเรองทมความส าคญมาก ตวอยางประโยคทมการเวนวรรคถกตอง ท าใหเขาใจงายและชดเจน คนมสตปญญาเฉลยวฉลาดยอมแสวงหาหนทางชวตทมความมนคง มเกยรต ไดท างานทตนรกและถนด ประเทศไทยยงไมมระบบทจงใจใหเดกทมสตปญญา เฉลยวฉลาดเหนคณคาของการเปนนกวจย รวาชวตนกวจยเหมาะสมตอความถนดและความสามารถของตน และมนใจวาเปนอาชพทมนคง มรายไดดพอสมควร และทส าคญเปนอาชพทท าประโยชนใหแกสงคมไมยงหยอนกวาหมอหรอนกการเมอง (ศาสตราจารย น.พ. วจารณ พานช "การศกษากบการวจย" ใน ปฏวตการศกษาไทย หนา 143) ตวอยางประโยคทเวนวรรคตอนไมถกตอง ท าใหการสอสารไมชดเจน หมายเหต เครองหมาย /// ใชแทนการเวนวรรคตอน การศกษากลายเปนแหลงผลตปญญาชนทเหนแกตว///แปลกแยก/// และโลภ///บาอ านาจ///และหลงเงนตรา///โลกของเขามเพยงตวเขาเปนศนยกลาง///คน เหลานจะเชอวาการเอาชนะผ อน///และการกอสงครามคอ///หวใจของการด ารงชวต คนทวไป///จะเชอวาโศกนาฏกรรมทกอแกเดกๆทเรยนไมเกงเหลาน/// คอสงทถกตองเพราะนคอการคดสรรพนธทาง///สงคมทยตธรรม 3. ยอหนา 3.1 ความหมายของยอหนา

58

ยอหนา คอการน ากลมของประโยคมารอยเรยงอยางสมพนธกนเพอแสดงความคดส าคญเพยงความคดเดยว ขอความแตละยอหนาจะเปนตวแทนของความคดส าคญเพยงประการเดยวเทานน หากตองการเสนอความคดหลายประการผ เขยนตองแยกกลาวถงความคดเหลานนเปนประเดน ๆ ในแตละยอหนา แลวเรยบเรยงเนอหาใหสมพนธตอเนองกนตามล าดบ ผอานจงจะสามารถตดตามความคดของผ เขยนไดงาย โดยทวไปแลวการแสดงความคดส าคญในแตละยอหนานน ผ เขยนอาจแปรประเดนความคดส าคญ (Main idea) เปนประโยคใจความส าคญ (Topic sentence) และขยายความดวยวธตาง ๆ เนอความในแตละยอหนาจงประกอบไปดวยประโยคใจความส าคญหรอประโยคหลกและประโยคขยาย ประโยคใจความส าคญจะชวยใหผอานมองเหนประเดนทผ เขยนตองการน าเสนอไดเดนชดขน แตบางครงผ เขยนกอาจจะเสนอความคด (Main idea) โดยไมมประโยคใจความส าคญ ผอานตองสรปประเดนส าคญของยอหนานนเอาเอง ยอหนาเปนตวแทนของความคดทผ เขยนตองการการน าเสนอ การใชวธเขยนแบบยอหนาท าใหผอานสามารถตดตามเนอเรองไดอยางเปนขนตอนและมเหตผล ผอานสามารถหยดคดตามไดเมออานเนอหาแตละยอหนา นอกจากนการเขยนเนอหาโดยจดแบงความคดออกเปนยอหนายงชวยใหเกดความงามในเรองรปแบบ ทงนเพราะมทวางใหหยดพกสายตา และผอานสามารถตรวจสอบท าความเขาใจเกยวกบประเดนตาง ๆ ทผ เขยนน าเสนอไดงายขน ทงยงแสดงใหเหนวธการเรยบเรยงความคดทเปน ระบบระเบยบของผ เขยนอกดวย 3.2 รปแบบของยอหนา ยอหนาแบงออกไดเปนหลายรปแบบตามลกษณะการปรากฏของประโยคใจความส าคญหรอประโยคหลก ดงน 1) ยอหนาทมประโยคใจความส าคญอยตอนตน ยอหนาประเภทนผ เขยนแปรประเดนความคดส าคญเปนประโยคใจความส าคญแลวน าไปใสไวในตอนตนของยอหนา จากนนจงขยายความในประโยคใจความส าคญนนใหผอานเขาใจ โดยทกประโยคทน ามาขยายความจะตองเกยวของสมพนธกบประโยคใจความส าคญทอยตนยอหนา การเขยนยอหนาแบบนเปนวธทงายส าหรบผ ทเพงเรมเขยนเพราะจะไมหลงประเดนไดงาย ผอานกสามารถตดตามความคดของผ เขยนไดทนท ตวอยางยอหนาทประโยคใจความส าคญอยตอนตน ปญหาเรองการศกษาของชาตนนมมากมายหลายประการกจรงอย แตหาก จะใหระบวาอะไรคอรากเหงาของปญหาทส าคญทสดกคงจะตองตอบวาการผกขาด โดยระบบราชการ ถาหากจะมองวาการศกษาเปนอตสาหกรรมบรการประเภทหนง จะเหนไดวาการศกษาเปนอตสาหกรรมทมการผกขาดสง

59

มาก กวา 90 % ของสถาน ศกษาทงหมดกวาสามหมนแหงทมอยในประเทศเปนของราชการ ไมวาจะโดย กระทรวงศกษาธการหรอทบวงมหาวทยาลย ล าพงอ านาจผกขาดเพยงอยางเดยวกเลวรายพออยแลว แตนเปนการผกขาดโดยผผลตทถกดแคลนวาไรสมรรถนะทสดในระบบเศรษฐกจ ความลมเหลวของระบบการศกษาไทยนนแทจรงแลวมไดมาจากบคลากรทางการศกษาแตมาจากความลมเหลวของระบบราชการตางหาก ซงไดปรากฏชดในงานดานอนของราชการดวย เชน การบรหารบรการสาธารณสข การก ากบดแลสถาบนการเงน การบรหารกองทนฟนฟและเงนตราตางประเทศ การก ากบดแลรฐวสาหกจ หรอการบรหารการเงนการคลงของประเทศ เปนตน (วฒพงษ เพรยบจรยวฒน "ช าแหละ พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต" ใน ปฏวตการศกษาไทย หนา 227 ) 2) ยอหนาทมประโยคใจความส าคญอยตอนทาย ผ เขยนเรมตนยอหนาดวยประโยคขยายความ จากนนจงเขยนประโยคใจความส าคญปดทาย ยอหนาแบบนจะชวยใหผอานขมวดปมความคดของสงทไดอานมาทงหมดในยอหนานนไดชดเจนขน ผ เขยนทใชยอหนาแบบนตองระลกอยเสมอวาทกประโยคทขยายความนนสนบสนนประเดนความคดส าคญทตองการน าเสนอ ตวอยางยอหนาทประโยคใจความส าคญอยตอนทาย แมการเขยนรปภาพจตรกรรมแบบประเพณนยมอยางไทยด าเนนการไปตามเรองราวทางศาสนาเปนส าคญ และเปนททราบกนอยางแพรหลายวาเรองราวตาง ๆ ในพระพทธศาสนาทจตรกรรมหรอศลปนน ามาเปนแนวคดในการเขยนรปภาพนนเปนเรองราวทปรากฏในอดตกาลในประเทศอนเดย หรอเรองชาดกตาง ๆ ทเกดขนตามความคดของปญญาชนชาวอนเดย ดงนนบคลกภาพและพฤตกรรมของคน สถานท สงแวดลอม และบรรยากาศทคมกนขนเปนเรองตาง ๆ กยอมจะไดรบอทธพลจากสงคมและสงแวดลอมในถนอนเดยเปนปจจยส าคญในการปรงแตงเรองราวทปญญาชนชาวอนเดยนพนธขนโดยแท แตกระนนกตาม ทานทมประสบการณจากการดรปภาพจตรกรรมแบบประเพณนยมอยางไทยทนายชางจตรกรรมหรอศลปนไทยเขยนขนโดยอาศยเรองราวทมมาในพระพทธศาสนา เปนตนวา พระปฐมสมโพธกถาหรอชาดก จะสงเกตเหนลกษณะพเศษอยางหนงเกยวกบรปแบบของสรรพสงตาง ๆ ในงานจตรกรรม คอไมปรากฏรปภาพคน สถานท สงแวดลอมและบรรยากาศในถนอนเดยทเปนปจจยปรงแตงเรองราวมาแตเดมใหเหนไดเลย แตรปภาพจตรกรรมทนายชางจตรกรรมไทยเขยนขนนนจะท าใหปรากฏเรองราวทมมาในพระพทธศาสนาดวยรปภาพคน พฤตกรรมของคน สถานท สงแวดลอม และบรรยากาศทมอยในถนฐานบานเมองไทยทงสน ปรากฏการณในรปภาพจตรกรรมแบบประเพณนยมอยางไทยเชนกลาวนเปนลกษณะพเศษ ควรนบถอวาเปนเอกลกษณอยางหนงในงานจตรกรรมแบบประเพณนยม (จลทศน พยาฆรานนท รอยค ารอยความ รวมประวตและผลงานดานศลปวฒนธรรมไทย หนา 154-155)

60

3) ยอหนาทมประโยคใจความส าคญอยทงตอนตนและทาย ยอหนาแบบนมผนยมใชกนมากเพราะชวยเนนย าใหผอานทราบประเดนความคดส าคญของเรองไดชดเจนยงขน ประโยคทปรากฏในตอนตนและทายยอหนาลวนแสดงความคดอยางเดยวกนเพยงแตใชค าพดตางกน ตวอยางยอหนาทประโยคใจความส าคญอยตอนตนและทาย เมอพดกนถงเรองศลปกรรมอนเกยวเนองกบภาพจตรกรรม ภาพประตมากรรม หรอการกอสรางทเปนงานทางสถาปตยกรรมของประเทศชาตตาง ๆ ในยานเอเชยดวยกนแลว ประเทศไทยเรานกจดไดวาเปนประเทศหนงทเปนแหลงก าเนดศลปกรรมสาขาตาง ๆ มานานไมนอยหนาไปกวาศลปกรรมทปรากฏมอยในประเทศอน ๆ ซงตงอยในยานเดยวกน ศลปกรรมบางอยางบางชนของไทยเรานนยงมอายเกาแกยอนหลงขนไปนบนานกวาพนปเสยอก อยางนอยหลกฐานทไดรบจากการส ารวจ และการขดคนทางโบราณคดเกยวกบมนษยสมยกอนประวตศาสตรจากแหลงตาง ๆ ในประเทศไทยเมอไมนานมาน กไดพบหลกฐานแสดงใหเหนไดอยางชดแจงวา ดนแดนอนเปนทตงประเทศของเราทกวนนเปนแหลงก าเนดศลปกรรมมาแลวแตอดตเกาแกขนไปถงสมยกอนประวตศาสตร โดยเฉพาะภาพเขยนสตามหนาผาและผนงถ าตาง ๆ ซงถกคนพบในระยะหลง ถงจะยงไมสามารถก าหนดอายอนแนนอนหรอสนนษฐานแนชดไปไดวาภาพเหลานนเขยนขนโดยชนชาตใดกตาม แตกควรจะยนดและภมใจไดวา ดนแดนอนเปนทตงประเทศของชนชาตไทยเราน ไดชอวาเปนแหลงศลปกรรมอนเกาแกแหงหนงทชาวโลกรจก (จลทศน พยาฆรานนท รอยค ารอยความ รวมประวตและผลงานดานศลปวฒนธรรมไทย หนา 119) 4. ยอหนาทมประโยคใจความส าคญอยตอนกลาง ผ เขยนเรมตนยอหนาดวยประโยคขยายความเพอน าเขาสประเดนทตองการ จากนนจงเขยนประโยคทเปนใจความส าคญของเรองนน หลงจากนนกเปนการแสดงรายละเอยดเกยวกบเรองนนอกครงหนง ยอหนาแบบนเขยนคอนขางยากเนองจากผ เขยนตองมวธจงความสนใจของผอานเขาสเรองนนกอนทจะไดพบกบประโยคใจความส าคญ จากนนจงขยายความตอไปจนไดรายละเอยดทครบถวน ส าหรบผอานเองการคนหาประโยคใจความส าคญกอาจท าไดคอนขางยากเมอเปรยบเทยบกบยอหนาประเภทอน ตวอยางยอหนาทประโยคใจความส าคญอยตอนกลาง ถายอนเขามามองตวเรา รปกายทบอกวาเปนธาตดน น า ลม ไฟ กเหมอนกน เวลาอาบน าขไคลกออกมาจากเซลลผวหนงทตายลอกหลดออกมา ไมรวาวนละกแสนกลานตว เซลลเหลานกคอดน ขณะเดยวกนตรงทตายไปกมตวใหมเกดขนมาทดแทนในจ านวนเทา ๆ กน การทเราคงสภาพเปนเราอยได

61

ไมโตขนและกไมเลกลง เพราะเราอยในสภาพสมดลของการเปลยนแปร สงทเกดขนและสงทตายไปมปรมาณเทากน อนนเปนสามญลกษณะของสงมชวตทงหลาย แตเราไมเคยมองมนตามทเปนจรง เราไปยดในเงาสะทอนจงเหมาเอาวาเราก าลงแขงแรงยงหางไกลจากความตาย แตแทจรงบนความมชวตแขงแรงทแลเหมอนกนกบวาเราเปนตวเราสบเนองกนตลอดเวลานน มนมความเกดและความตายกระพรบทดแทนกนอยทก ๆ เสยววนาท เรวแสนเรว จนยากแกการรสกและเหนทน (พญ. อมรา มลลา อยางไรคอภาวนา หนา 16-17 อางใน วลยา ชางขวญยน) 5. ยอหนาทไมมประโยคใจความส าคญ ยอหนาประเภทนมแตประเดนความคดส าคญแตไมมประโยคใจความส าคญ ทกประโยคในยอหนานนจะแสดงรายละเอยดเพอสนบสนนประเดนความคดส าคญทผ เขยนตองการน าเสนอ ผอานตองสรปประเดนส าคญเองหลงจากทอานจบแลว ยอหนาประเภทนพบเปนจ านวนมากในงานเขยนประเภทตาง ๆ ตวอยางยอหนาทไมมประโยคใจความส าคญ วฒนธรรมครอบง ามาพรอมกบความสมพนธแนวดงหรอความสมพนธเชงอ านาจ ซงเรยกรองความเคารพเชอฟง ท าตามโดยไมตองถามเหตผล ไมตองการใหถกเถยงโตแยง ไมตองการความคดแหวกแนว การเรยนรแบบเกดปญญาแตกฉานและการวจยตองการบรรยากาศของความสมพนธแนวราบ ความเสมอภาคทางความคด ยอมรบความคดเหนทแตกตาง สงเสรมการถกเถยงโตแยง เหนคณคาของการถกเถยงโตแยงตอการกระตนความคดรเรมสรางสรรค ท าใหเกดการ "เสรมพลง" (synergy) ซงกนและกน และท าใหความคดไม "ตดกรอบ" (ศาสตราจารย น.พ. วจารณ พานช "การศกษากบการวจย" ใน ปฏวตการศกษาไทย หนา 139) ประเดนความคดส าคญของขอความในยอหนาขางตนนคอ "ความสมพนธแนวดงเปนอปสรรคตอการเรยนรและการวจย" 3.3 ลกษณะของยอหนาทด ยอหนาทดควรมลกษณะตอไปน 1) มเอกภาพ เอกภาพคอความเปนหนงในเรองของประเดนความคด กลาวคอใน 1 ยอหนาจะมเพยง 1 ความคดส าคญเทานน ทกประโยคทน ามาแสดงรายละเอยดตองสนบสนนหรออธบายประเดนหลกของยอหนานน หากมประโยคทไมเกยวของสมพนธยอหนานนกจะขาดความเปนเอกภาพ 2) มสมพนธภาพ

62

สมพนธภาพของยอหนาหมายถงความเชอมโยงสมพนธกนระหวางความคดหลกกบความคดปลกยอย ผอานจะสามารถตดตามความคดของผ เขยนไดงายและชดเจนขนหากผ เขยนใชค าเชอมไดอยางถกตอง เหมาะสม ทงยงมวธเรยบเรยงและการเสนอความคดอยางมระบบ มเหตผล และทกประเดนมความเกยวเนองกนไปโดยล าดบ นอกจากสมพนธภาพในแตละยอหนาแลว ขอเขยนแตละเรองยงตองมสมพนธภาพระหวางยอหนาดวย 3) มสารตถภาพ สารตถภาพคอการเนนย าในสวนทเปนประเดนส าคญ ซงอาจท าไดโดยการใหรายละเอยดเกยวกบสงทตองการเนนมากกวาประเดนอน เชน ยกตวอยางประกอบ กลาวดวยถอยค าทมความหมายอยางเดยวกนแตใชขอความตางกน และอธบายขยายความอยางละเอยด เปนตน การเนนประเดนใดประเดนหนงนอาจท าไดอกวธหนงคอการวางประโยคใจความส าคญไวในต าแหนงทมองเหนไดเดนชด ซง ไดแกในตอนตนและตอนทายของยอหนานนเอง หนงสออางอง จลทศน พยาฆรานนท. รอยค ารอยความ รวมประวตและผลงานดานศลปวฒนธรรมไทย กรงเทพ ฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543. ชยอนนต สมทวาณช "การปฏรปกระบวนการเรยนร" ใน ปฏวตการศกษาไทยกรงเทพ ฯ : โครงการวถทรรศน, 2542. ประสทธ กาพยกลอน. ภาษากบความคด. พมพครงท 5. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยรามค าแหง, 2532. ปรชา ชางขวญยน. ภาษาไทยธรกจระดบอดมศกษา. กรงเทพ ฯ : สรางสรรค - วชาการ, 2536. -------------. วพากษการใชภาษาไทย. กรงเทพ ฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2540. เปลอง ณ นคร. "การใชภาษาวชาการ" ใน เอกสารการสอนชดวชา ภาษาไทย ๖ (การเขยนส าหรบคร) หนวยท ๑-๘. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช , 2529. อนนต เหลาเลศวรกล. ภาษาไทยนอกจอ. กรงเทพ ฯ : นานมบคส, 2542. มณฑนา เกยรตพงษ และคนอน ๆ "การเขยนรายงาน" ใน การใชภาษา. กรงเทพ ฯ : โรงพมพมตรนราการพมพ, 2529. วลยา ชางขวญยน "ลกษณะภาษาเขยน" ใน เอกสารการสอนชดวชา การอานภาษาไทย หนวยท 1-7. พมพครงท 2. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2537. วจารณ พานช. "การศกษากบการวจย" ใน ปฏวตการศกษาไทย กรงเทพ ฯ : โครงการวถทรรศน, 2542.

63

วฒพงษ เพรยบจรยวฒน. "ช าแหละ พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต" ใน ปฏวตการศกษาไทย กรงเทพ ฯ : โครงการวถทรรศน, 2542. สรรเสรญ สวรรณประเทศ และกมพล คณาบตร. ไขศพทจากขาว. กรงเทพ ฯ : น าอกษรการพมพ , 2539. อมรา ประสทธรฐสนธ. ภาษาในสงคมไทย ความหลากหลาย การเปลยนแปลง และการพฒนา. พมพครงท 2. กรงเทพ ฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย , 2542.

64