หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

สขศกษาและพลศกษาชนประถมศกษาปท ๖

กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช ๒๕๕๑

ผเรยบเรยง รศ. ดร.สจตรา สคนธทรพย

ผศ.มานต โกศลอนทรย

ผศ.ณฐพร สดด

จนตนา บรรลอศกด

ผตรวจ รศ.ศรมาส ไทยวฒนา

ผศ.วภาวด ลมงสวสด

รงอรณ เขยวพมพวง

บรรณาธการ รศ. ดร.จนตนา สรายทธพทกษ

รศ.เทพประสทธ กลธวชวชย

สงวนลขสทธ : มกราคม ๒๕๕๙

สงวนลขสทธตามกฎหมาย หามลอกเลยน ไมวาจะเปนสวนหนงสวนใดของหนงสอเลมน นอกจากจะไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษร

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

สขศกษาและพลศกษาชนประถมศกษาปท ๖

ขอมลทางบรรณานกรมของสำานกหอสมดแหงชาต

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา ป.6.--กรงเทพฯ :

แมคเอดดเคชน, 2558.

200 หนา.

1. สขศกษา--การศกษาและการสอน (ประถมศกษา). 2. พลศกษา--

การศกษาและการสอน (ประถมศกษา). I. สจตรา สคนธทรพย. II. ชอเรอง.

372.37

ISBN 978-616-274-668-0

จดพมพและจดจำาหนายโดย

สงธนาณตสงจาย ไปรษณยลาดพราว

ในนาม บรษท แมคเอดดเคชน จำากด

เลขท ๙/๙๙ อาคารแมค ซอยลาดพราว ๓๘ ถนนลาดพราว แขวงจนทรเกษม เขตจตจกร กรงเทพฯ ๑๐๙๐๐

☎ ๐-๒๙๓๘-๒๐๒๒-๗ โทรสาร ๐-๒๙๓๘-๒๐๒๘

www.MACeducation.com

พมพท : บรษท พ.เอน.เค แอนด สกายพรนตง จำากด

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท ๖ กลมสาระ

การเรยนรสขศกษาและพลศกษาไดจดทำาขนตามสาระการเรยนรแกนกลางของหลกสตรแกนกลาง

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ โดยมวตถประสงคเพอจดทำาเปนสอประกอบการเรยนรทมงเนน

การพฒนาผเรยนตามจดประสงคการเรยนร ซงสอดคลองกบตวชวดชนปและสาระการเรยนรแกนกลาง

หนงสอเรยนเลมนประกอบดวยเนอหาครบถวนตามกลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา

ทง ๕ สาระ ไดแก

สาระท ๑ การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย

สาระท ๒ ชวตและครอบครว

สาระท ๓ การเคลอนไหว การออกกำาลงกาย การเลนเกม กฬาไทย และกฬาสากล

สาระท ๔ การสรางเสรมสขภาพ สมรรถภาพและการปองกนโรค

สาระท ๕ ความปลอดภยในชวต

การนำาเสนอ ไดนำาเสนอเนอหาในลกษณะของหนวยการเรยนรทมจดประสงคการเรยนร

และการนำาเสนอแผนผงเนอหาทกหนวยการเรยนรทมความสอดคลองกบตวชวดชนป ในเนอหาหลก

ทกหนวยการเรยนรจะมการแทรกกจกรรมตรวจสอบความเขาใจและคำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห

เพอฝกการคดทงการคดพนฐานและการคดขนสง ตลอดจนกจกรรมทมงใหผเรยนไดลงมอปฏบตจรง

ดงนน จงจดไดวาหนงสอเรยนเลมนเปนสอประกอบการเรยนรทมงเนนการพฒนาการศกยภาพ

ไดเหมาะสมตามระดบชนของผเรยน

คณะผเรยบเรยงหวงเปนอยางยงวาหนงสอเรยนเลมนจะเปนประโยชนตอนกเรยน คร อาจารย

และผสนใจใฝเรยนร ซงมสวนชวยสงเสรมและพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามเจตนารมณของหลกสตร

ตอไป

ผเรยบเรยง

คำ�นำ�

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน สขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท ๖

ตรงตามสาระและมาตรฐานการเรยนร ดงน

สาระการเรยนร มาตรฐานการเรยนร

สาระท ๑ การเจรญเตบโตและ

พฒนาการของมนษย

พ ๑.๑ เขาใจธรรมชาตของการเจรญเตบโตและพฒนาการ

ของมนษย

สาระท ๒ ชวตและครอบครว พ ๒.๑ เขาใจและเหนคณคาตนเอง ครอบครว เพศศกษา

และมทกษะในการดำาเนนชวต

สาระท ๓ การเคลอนไหว การออก

กำาลงกาย การเลนเกม กฬาไทย และ

กฬาสากล

พ ๓.๑ เขาใจ มทกษะในการเคลอนไหว กจกรรมทางกาย

การเลนเกม และกฬา

พ ๓.๒ รกการออกกำาลงกาย การเลนเกม และการเลนกฬา

ปฏบตเปนประจำาอยางสมำาเสมอ มวนย เคารพสทธ กฎ

กตกา มนำาใจนกกฬา มจตวญญาณในการแขงขน และ

ชนชมในสนทรยภาพของการกฬา

สาระท ๔ การสรางเสรมสขภาพ

สมรรถภาพ และการปองกนโรค

พ ๔.๑ เหนคณคาและมทกษะในการสรางเสรมสขภาพ

การดำารงสขภาพ การปองกนโรค และการสรางเสรม

สมรรถภาพเพอสขภาพ

สาระท ๕ ความปลอดภยในชวต พ ๕.๑ ปองกนและหลกเลยงปจจยเสยง พฤตกรรมเสยง

ตอสขภาพ อบตเหต การใชยา สารเสพตด และความรนแรง

สารบญ

หนา

สขศกษา ๑

หนวยการเรยนรท ๑ ธรรมชาตของตวเรา ๒

ตรงตามมาตรฐาน พ ๑.๑ ตวชวดขอ ๑, ๒

หนวยยอยท ๑.๑ รางกายของเรา ๓

๑.๑.๑ ระบบสบพนธ ๓

- ระบบสบพนธเพศชาย ๔

- ระบบสบพนธเพศหญง ๔

๑.๑.๒ ระบบไหลเวยนเลอด ๗

- หวใจ ๗

- หลอดเลอด ๘

- เลอด ๙

๑.๑.๓ ระบบหายใจ ๑๑

- จมก ๑๒

- หลอดลม ๑๒

- ปอด ๑๒

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๑๕

หนวยการเรยนรท ๒ ชวตและครอบครว ๑๖

ตรงตามมาตรฐาน พ ๒.๑ ตวชวดขอ ๑, ๒

หนวยยอยท ๒.๑ การสรางและรกษาสมพนธภาพกบผอน ๑๗

๒.๑.๑ ความสำาคญของการสรางและรกษาสมพนธภาพกบผอน ๑๗

- คณคาของสมพนธภาพระหวางบคคล ๑๘

- คณลกษณะสำาคญของบคคลในการสรางสมพนธภาพกบบคคลอน ๑๘

๒.๑.๒ วธการสรางและรกษาสมพนธภาพกบผอน ๑๙

- การสรางสมพนธภาพกบผอน ๑๙

หนา

- การรกษาสมพนธภาพกบผอน ๒๐

- สมพนธภาพระหวางเพศ ๒๐

๒.๑.๓ ปจจยทชวยใหการทำางานกลมประสบความสำาเรจ ๒๒

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๒๕

หนวยยอยท ๒.๒ พฤตกรรมเสยงทางเพศ ๒๖

๒.๒.๑ พฤตกรรมเสยงทนำาไปสการมเพศสมพนธ การตดเชอเอดส

และการตงครรภกอนวยอนควร ๒๖

- การปองกนพฤตกรรมเสยงทางเพศ ๒๘

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๓๐

หนวยการเรยนรท ๓ การสรางเสรมสขภาพ ๓๑

ตรงตามมาตรฐาน พ ๔.๑ ตวชวดขอ ๑, ๒, ๓, ๔

หนวยยอยท ๓.๑ สงแวดลอมกบสขภาพ ๓๒

๓.๑.๑ ความหมาย ความสำาคญ และประเภทของสงแวดลอม ๓๒

- ประเภทของสงแวดลอม ๓๓

๓.๑.๒ ความสมพนธของสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ ๓๔

๓.๑.๓ ปญหาสงแวดลอมทมผลตอสขภาพ ๓๖

- มลพษทางอากาศ ๓๖

- มลพษทางนำา ๓๘

- ขยะมลฝอยและสงปฏกล ๔๐

- มลพษทางดน ๔๒

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๔๔

หนวยยอยท ๓.๒ โรคตดตอ ๔๕

๓.๒.๑ ความหมายของโรคตดตอ ๔๕

- ชนดของเชอโรคททำาใหเกดโรคตดตอ ๔๖

๓.๒.๒ การตดตอและการแพรกระจายของโรค ๔๖

๓.๒.๓ โรคตดตอสำาคญทพบในประเทศไทย ๔๗

- โรคไขหวดนก ๔๘

- โรคไขหวดมรณะ ๔๙

- โรคไขเลอดออก ๕๐

- โรคเลปโตสไปโรซส ๕๑

หนา

๓.๒.๔ ผลกระทบทเกดจากการระบาดของโรค ๕๒

๓.๒.๕ การปองกนการระบาดของโรค ๕๓

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๕๕

หนวยยอยท ๓.๓ การสรางเสรมสมรรถภาพทางกาย ๕๖

๓.๓.๑ ความสำาคญของสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพสำาหรบวยเดกตอนปลาย ๕๗

๓.๓.๒ วธการทดสอบสมรรถภาพทางกาย ๕๘

๓.๓.๓ วธการสรางเสรมและปรบปรงสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ ๖๓

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๗๖

หนวยการเรยนรท ๔ ความปลอดภยในชวต ๗๗

ตรงตามมาตรฐาน พ ๕.๑ ตวชวดขอ ๑, ๒, ๓

หนวยยอยท ๔.๑ ความปลอดภยจากภยธรรมชาต ๗๘

๔.๑.๑ การปฏบตตนเพอความปลอดภยจากภยธรรมชาต ๗๘

- โคลนถลม ๗๙

- อทกภย ๘๑

- วาตภย ๘๔

- ไฟปา ๘๗

- แผนดนไหว ๘๙

- คลนสนาม ๙๐

๔.๑.๒ ผลกระทบจากความรนแรงของภยธรรมชาต ๙๒

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๙๓

หนวยยอยท ๔.๒ สารเสพตดใหโทษ ๙๔

๔.๒.๑ สาเหตของการตดสารเสพตด ๙๕

๔.๒.๒ การชกชวนผอนใหหลกเลยงสารเสพตด ๙๕

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๙๗

หนา

พลศกษา ๙๘

หนวยการเรยนรท ๕ การเคลอนไหวเบองตน ๙๙

ตรงตามมาตรฐาน พ ๓.๑ ตวชวดขอ ๑, ๒, ๔

๕.๑ การเคลอนไหวในเรองการรบแรง การใชแรง และความสมดล ๑๐๐

๕.๒ ทกษะกลไกทสงผลตอการปรบปรงและเพมพนความสามารถ

ในการปฏบตกจกรรมทางกายและเลนกฬา ๑๐๒

๕.๓ กจกรรมแบบผลด ๑๐๓

- การวงผลดแบบสลบฟนปลา ๑๐๓

- การเลยงลกบอลออมหลกแบบผลด ๑๐๔

- ลอยางมหาสนก ๑๐๕

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๑๐๗

หนวยการเรยนรท ๖ กจกรรมกรฑาเบองตน ๑๐๘

ตรงตามมาตรฐาน พ ๓.๑ ตวชวดขอ ๓, ๔ และ พ ๓.๒ ตวชวดขอ ๓, ๔, ๕, ๖

๖.๑ การอบอนรางกาย ๑๑๐

- ทาบรหารขอเทาและขา ๑๑๐

- ทาบรหารขอเขาและสะโพก ๑๑๑

- ทาบรหารสะโพกและเอว ๑๑๑

- ทายดกลามเนอขาและลำาตว ๑๑๒

- ทาบรหารขอเขา ๑๑๓

- ทากระโดดตบมอใตเขา ๑๑๓

๖.๒ กรฑาเบองตน ๑๑๓

- การวงระยะทางไกล ๑๑๔

- การวงผลด ๑๑๗

๖.๓ การประเมนทกษะการเลนกฬา ๑๒๑

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๑๒๓

หนา

หนวยการเรยนรท ๗ ตะกรอวง ๑๒๔

ตรงตามมาตรฐาน พ ๓.๑ ตวชวดขอ ๓, ๔ และ พ ๓.๒ ตวชวดขอ ๓, ๔, ๕, ๖

๗.๑ ความเปนมาของกฬาตะกรอวง ๑๒๖

๗.๒ การอบอนรางกาย ๑๒๘

- ทาบรหารกลามเนอคอ ๑๒๘

- ทาบรหารหวไหลและขอหวไหล ๑๒๙

- ทาบรหารลำาตว หวไหล และคอ ๑๓๑

- ทาบรหารขา เขา และขอเทา ๑๓๓

- ทาบรหารกลามเนอและเหยยดยดลำาตว ๑๓๓

- ทาบรหารกลามเนอและเหยยดยดหวเขา ๑๓๔

๗.๓ ทกษะพนฐานการเลนตะกรอวง ๑๓๖

๗.๔ กตกาการเลนตะกรอวง ๑๔๘

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๑๕๑

หนวยการเรยนรท ๘ กจกรรมยดหยน ๑๕๒

ตรงตามมาตรฐาน พ ๓.๑ ตวชวดขอ ๑ และ พ ๓.๒ ตวชวดขอ ๔

๘.๑ การอบอนรางกาย ๑๕๓

- การบรหารกลามเนอ ๑๕๓

๘.๒ การทรงตวและการตอตว ๑๕๗

- การทรงตวบนราวแบบตางๆ ๑๕๗

- การทรงตวทาทารซาน ๑๖๐

- การทรงตวทานาฬกามอ ๑๖๒

- การตอตว ๑๖๓

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๑๖๕

หนา

หนวยการเรยนรท ๙ การออกกำาลงกาย กจกรรมนนทนาการ และเกม ๑๖๖

ตรงตามมาตรฐาน พ ๓.๑ ตวชวดขอ ๕ และ พ ๓.๒ ตวชวดขอ ๑, ๒, ๔, ๖

๙.๑ การออกกำาลงกาย ๑๖๘

- ประโยชนของการออกกำาลงกาย ๑๖๘

- หลกการออกกำาลงกายเพอสขภาพ สมรรถภาพทางกาย

และการสรางเสรมบคลกภาพ ๑๖๙

๙.๒ กจกรรมนนทนาการ ๑๗๐

- ประโยชนของกจกรรมนนทนาการ ๑๗๐

- ประเภทของกจกรรมนนทนาการ ๑๗๑

- การนำาความรและหลกการของกจกรรมนนทนาการไปใช

เปนฐานการศกษาหาความร ๑๗๒

๙.๓ การเลนเกม ๑๗๓

- เกมทเลนประเภทค ๑๗๔

- เกมทเลนประเภทกลม ๑๗๖

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห ๑๘๒

บรรณานกรม ๑๘๓

ดชน ๑๘๕

สขศกษา

ธรรมชาตของตวเรา

๑

๑. อธบายความสำาคญของระบบสบพนธ ระบบไหลเวยนเลอด และระบบหายใจทมผล

ตอสขภาพ การเจรญเตบโตและพฒนาการ (มฐ. พ ๑.๑ ตวชวดขอ ๑)

๒. อธบายวธการดแลรกษาระบบสบพนธ ระบบไหลเวยนเลอด และระบบหายใจใหทำางาน

ตามปกต (มฐ. พ ๑.๑ ตวชวดขอ ๒)

ธรรมชาตของตวเรา

๑.๑ รางกายของเรา

(มฐ. พ ๑.๑ ตวชวดขอ ๑, ๒)

ตวชวดชนป

๓

หนวยการเรยนรท ๑ ธรรมชาตของตวเรา

หนวยยอยท ๑.๑ รางกายของเรา

รางกายของเรา

๑.๑.๑ ระบบสบพนธ

๑.๑.๓ ระบบหายใจ๑.๑.๒ ระบบไหลเวยนเลอด

การดำารงชวตของมนษยนนตองอาศยการทำางานอยางเปนระบบของระบบอวยวะ

ตางๆ ซงถาระบบใดระบบหนงมการทำางานทผดปกตยอมสงผลกระทบตอระบบอนๆ

ในรางกายดวย เราจงควรเรยนรเกยวกบวธการดแลรกษาอวยวะตางๆ ภายในรางกาย

และปฏบตใหถกตอง เพอใหรางกายทำางานอยางเปนระบบไดตามปกต

รางกายของเรามระบบอวยวะหลายระบบ ซงในชนเรยนทผานมาเราเคยเรยนมาแลว

บางระบบ สำาหรบในระดบประถมศกษาปท ๖ เราจะไดเรยนรเกยวกบระบบสบพนธ

ระบบไหลเวยนเลอด และระบบหายใจ ดงตอไปน

๑.๑.๑ ระบบสบพนธ

ระบบสบพนธเปนระบบทสำาคญในการดำารงเผาพนธของมนษย ระบบสบพนธของ

เพศชาย และระบบสบพนธของเพศหญงมอวยวะและการทำางานทแตกตางกน ดงน

๔

สขศกษาและพลศกษา ป.๖

ระบบสบพนธเพศชาย

ระบบสบพนธเพศชายประกอบดวยอวยวะสบพนธของเพศชาย ซงสวนใหญจะอย

ภายนอกรางกาย ประกอบดวย

๑. อณฑะ มลกษณะเปนถงรปไข อณฑะม ๒ ขาง ขนาดใกลเคยงกน อณฑะมหนาท

ผลตฮอรโมนเพศชาย และอสจ

๒. องคชาตหรอลงค เปนอวยวะทอยบรเวณหวหนาว อยดานหนาอณฑะ อวยวะ

สวนนจะแขงตวและหดตวได มทอปสสาวะอยภายใน ดงนนจงทำาหนาทเปนทางผานของ

ปสสาวะ และเชออสจ

กระเพาะปสสาวะ

องคชาตหรอลงค

ลกอณฑะ

ถงอณฑะ

รปแสดงอวยวะสบพนธของเพศชาย

ระบบสบพนธเพศหญง

ระบบสบพนธเพศหญง ประกอบดวยอวยวะสบพนธของเพศหญงซงสวนใหญ

จะอยภายในรางกาย

๕

หนวยการเรยนรท ๑ ธรรมชาตของตวเรา

อวยวะสบพนธเพศหญงทอยภายนอกรางกาย ไดแก

๑. เตานม ทำาหนาทในการผลตนำานมสำาหรบเลยงทารก

๒. แคมเลกและแคมใหญ เปนอวยวะภายนอกสวนทปกคลมชองคลอด

อวยวะสบพนธเพศหญงทอยภายในรางกาย ไดแก

๑. รงไข ตงอยสองขางของมดลก ทำาหนาทผลตไขและฮอรโมนเพศหญง

๒. ทอนำาไขหรอปกมดลก เปนทางเชอมระหวางมดลกและรงไข ทำาหนาทเปน

ทางผานของไขเขาสมดลก และเปนบรเวณทอสจจะทำาการปฏสนธกบไข

๓. มดลก เปนอวยวะทมลกษณะคลายผลชมพกลบหว มขนาดกวาง ๒ เซนตเมตร

ยาวประมาณ ๖-๘ เซนตเมตร หนา ๒ เซนตเมตร ภายในกลวง ตงอยบรเวณองเชงกราน

เปนทเจรญเตบโตของทารก

๔. ชองคลอด มลกษณะเปนโพรงตอจากมดลก เปดออกสภายนอก ทำาหนาทเปน

ทางผานของเชออสจเขาสมดลก และเปนทางออกของทารกเมอครบกำาหนดคลอด

ระบบสบพนธของเพศหญงจะไมเกยวของกบระบบขบถายปสสาวะ

รงไข

กระเพาะปสสาวะ

แคมใหญ

แคมเลก

มดลก

ชองคลอด

รปแสดงอวยวะสบพนธของเพศหญง

๖

สขศกษาและพลศกษา ป.๖

ระบบสบพนธของเพศชายและเพศหญงจะทำางานเตมทเมอเขาสวยรน คอ มการผลตฮอรโมนเพศ การผลตอสจและไข ดงนน ในวยนเพศชายจะมการฝนเปยก สวนเพศหญง จะเรมมประจำาเดอนซงเปนพฒนาการทสำาคญของการเขาสวยรนตอนตน รวมทงรางกาย ของเพศชายและเพศหญงจะมการเจรญเตบโต และมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวอนเนอง

มาจากฮอรโมนเพศ สขปฏบตสำาหรบอวยวะเพศ มดงน ๑. รกษาความสะอาดดวยการอาบนำา ทำาความสะอาดอวยวะเพศอยางนอยวนละ ๒ ครง ๒. สวมกางเกงชนในทสะอาด ไมอบชน ไมมกลนหรอมเชอรา ๓. ไมสวมกางเกงชนในทคบจนเกนไป ๔. ไมสวมชดชนในปะปนกบผอน

๕. การใชหองนำาสาธารณะควรระมดระวง ไมควรสมผสโดยตรงกบสงตางๆ ในหองนำา

เชน เมอเปดประตควรใชกระดาษชำาระวางบนลกบดแลวหมนเขาไป นำากระดาษรองนง

ไปปบนฝาทรองนง เปนตน และควรราดนำาใหสะอาดทงกอนใชและหลงใชงาน แลวลางมอ

ดวยสบและนำาใหสะอาด ๖. สำาหรบเพศหญง หลงถายอจจาระควรลางทำาความสะอาดทวารหนกและเชดทวารหนกดวยกระดาษชำาระ โดยลางและเชดจากดานหนาไปดานหลงเสมอ เพอปองกนเชอโรค

เขาสชองคลอด

๗. การเลอกเสอชนในสำาหรบเพศหญงทเรมมหนาอกนน ควรเลอกทสวมใสสบาย

ไมคบหรอหลวมเกนไป

๘. ในชวงทมการตกไขเกดขนซงในแตละเดอนเพศหญงจะมไขตกเดอนละ ๑ ใบ

ถาไมไดรบการผสมพนธกจะสลายตวกลายเปนประจำาเดอน แตถามอสจเคลอนตวมาผสม

กบไข กอาจทำาใหเกดการตงครรภขนได ดงนนเพศหญงควรหลกเลยงการมเพศสมพนธ

ในวยเรยนเพราะอาจเกดปญหาอนๆ ตามมาได

๙. ในชวงทมประจำาเดอนควรเตรยมผาอนามยใหเพยงพอ เมอผาอนามยเปยกชม

ควรเปลยนผาอนามย อยาปลอยใหเปยกชนมาก เพราะจะทำาใหเกดผนคน ทกครงทเปลยน

ผาอนามย ควรลางทำาความสะอาดอวยวะเพศกอนแลวซบใหแหง

๑๐. ควรจดบนทกวนมาของประจำาเดอนเพอทราบระยะการมาวาปกตหรอไม ไมควร

ออกกำาลงกายผาดโผน ถาประจำาเดอนมามากกวาปกต ควรแจงใหผปกครองทราบถง

ความผดปกตนน

๗

หนวยการเรยนรท ๑ ธรรมชาตของตวเรา

กจกรรมตรวจสอบความเขาใจ ๑

นกเรยนสรปแนวปฏบตในการดแลรกษาระบบสบพนธของเพศหญงและเพศชาย

ในรปของผงความคด (Mind Mapping) แลวตดแสดงทปายนเทศของหอง

๑.๑.๒ ระบบไหลเวยนเลอด

ระบบไหลเวยนเลอดเปรยบเหมอนระบบขนสงสารทมประโยชนตอรางกาย โดยม

เมดเลอดทำาหนาทนำาอาหารและแกสออกซเจนไปสเซลลตางๆ ของรางกาย และนำาของเสย

รวมทงแกสคารบอนไดออกไซดทเกดจากการเผาผลาญอาหารขบออกจากรางกาย

อวยวะและสวนประกอบของระบบไหลเวยนเลอดประกอบดวยหวใจ หลอดเลอด

และเลอด ซงมรายละเอยดดงน

หวใจ

หวใจจะอยในทรวงอก ขนาบดวยปอดทงสองขาง มรปรางคลายดอกบว ตงอยใน แนวทแยงเยองไปทางซายเลกนอย โดยหวใจสวนบนทกวางกวาจะอยทางดานขวา และ สวนปลายทเรยวกวาจะอยทางดานซาย หวใจมนำาหนกประมาณ ๒๐๐-๓๐๐ กรม มขนาดประมาณกำาปนมอของตนเอง หวใจประกอบดวยสวนททำาหนาทสบฉดเลอด ๒ สวน แตละสวนจะแบงเปนหองยอย ๒ หอง คอ ๑. หวใจดานขวา จะรบเลอดทมาจากสวนตางๆ ของรางกายมาสปอดเพอเพมออกซเจน ๒. หวใจดานซาย จะรบเลอดทมาจากปอด ซงไดรบการเพมออกซเจนแลวนำาไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย

๘

สขศกษาและพลศกษา ป.๖

หวใจทงดานซายและดานขวาจะเชอมตอกบหลอดเลอดดำาและหลอดเลอดแดง

ขนาดใหญ ปรมาณเลอดทหวใจสบฉดในการเตนแตละครงเฉลยประมาณ ๑๕๐ มลลลตร

หลอดเลอดดำา

หลอดเลอดสงเลอดไปปอดขวา

หลอดเลอดรบเลอดจากปอดขวา

หวใจหองบนขวา

หวใจหองลางขวา

หลอดเลอดดำา

สงเลอดไปยงสวนตางๆ ของรางกาย

หลอดเลอดแดง

หลอดเลอดสงเลอดไปปอดซาย

หลอดเลอดรบเลอดจากปอดซาย

หวใจหองบนซาย

หวใจหองลางซาย

หลอดเลอดแดง

รปแสดงการไหลเวยนเลอดภายในหวใจ

หลอดเลอด

หลอดเลอดประกอบดวยหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดดำา

หลอดเลอดแดง หมายถง หลอดเลอดทนำาเลอดออกจากหวใจ เปนองคประกอบหลก

ของระบบไหลเวยนเลอด เมอหวใจสบฉดเลอดจากหวใจหองลางซาย เลอดจะพงเขา

สหลอดเลอดแดงใหญ ซงโคงลงไปตามดานหนาของกระดกสนหลง และระหวางทางจะม

หลอดเลอดแดงแตกแขนงออกไปเรอยๆ เพอไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย

หลอดเลอดดำา หมายถง หลอดเลอดทนำาเลอดเขาสหวใจ หลอดเลอดดำาทำาหนาท

ตรงขามกบหลอดเลอดแดง โดยการนำาเลอดทมของเสยจากอวยวะตางๆ ทวรางกายเขามาส

หวใจ เพอจะนำาไปเพมออกซเจนทปอด

๙

หนวยการเรยนรท ๑ ธรรมชาตของตวเรา

รปแสดงหลอดเลอดภายในรางกายมนษย

การสบฉดเลอดของคนเราทำาใหเกดชพจร “ชพจร” คอความดนเลอดซงสงผานมา

ตามหลอดเลอด เมอหวใจสบฉดเลอดแตละครง โดยปกตอตราการเตนของชพจรขณะพก

ของคนเรามอตรา ๗๒ ครงตอนาท

การจบชพจรสามารถจบไดบรเวณทมหลอดเลอดแดงใหญ เชน ขอมอ ขางลำาคอ

ขาหนบ

เลอด

เลอด คอ ของเหลวสแดงทไหลเวยนอยในระบบไหลเวยนเลอด มหนาทนำาอาหาร

และอากาศดไปหลอเลยงเซลลตางๆ ของรางกาย และนำาของเสยและอากาศเสยออกมา

กำาจดทงออกไปสภายนอกรางกาย เลอดประกอบดวยเซลลเลอดซงม ๓ ประเภท คอ

๑๐

สขศกษาและพลศกษา ป.๖

๑. เมดเลอดแดง ทำาหนาทลำาเลยงแกสออกซเจนและแกสคารบอนไดออกไซด

๒. เมดเลอดขาว ทำาหนาทปกปองและทำาลายสงแปลกปลอมทเขาสรางกาย

๓. เกลดเลอด เปนองคประกอบสำาคญททำาใหเลอดแขงตวตรงจดทมการฉกขาด

ของหลอดเลอด

ไขกระดกซงอยในกระดกทำาหนาทผลตเมดเลอดและเกลดเลอด

เลอดของคนเราแบงออกเปน ๔ หม (Group) ไดแก หมเอ (A) หมบ (B) หมเอบ (AB)

และหมโอ (O) การแบงหมเลอดลกษณะนมประโยชนในการรกษาผปวยโดยการถายเลอด

การใหและรบเลอด

๑. คนทมเลอดหม O รบเลอดไดจากหม O เทานน แตสามารถบรจาคใหคนหมเลอด

อนไดทกหม

๒. คนทมเลอดหม AB รบเลอดไดทกหม แตบรจาคใหไดเฉพาะคนทมหมเลอด AB

เทานน

๓. คนทมเลอดหม A รบเลอดไดจากหม A, O ใหไดกบ A, AB

๔. คนทมเลอดหม B รบเลอดไดจากหม B, O ใหไดกบ B, AB

เกรดความร ถานำาหลอดเลอดทงรางกายของผใหญมาตอกน จะมความยาวถง

๙๖,๐๐๐ กโลเมตร โดยเฉลยปรมาณเลอดในรางกายจะม ๕-๖ ลตร ในผชาย และ

๔-๕ ลตร ในผหญง เลอดจะมการไหลเวยนในรางกายโดยผานมายงหวใจ ๑,๐๐๐ เทยว

ตอวน

สขปฏบตในการดแลระบบไหลเวยนเลอด ควรปฏบตดงน

๑. ออกกำาลงกายตดตอกนนานครงละอยางนอย ๓๐ นาท สปดาหละอยางนอย ๓ ครง

เชน การวง วายนำา ขจกรยาน เพอใหหวใจสบฉดเลอดไดเตมท

๒. รบประทานอาหารใหครบ ๕ หม และควรรบประทานอาหารทมไขมนนอย

๓. พกผอนใหเพยงพอ อยางนอยวนละ ๘-๑๐ ชวโมง

๔. ระมดระวงการเลนและการใชอปกรณทมคม เชน มด กรรไกร เปนตน เพราะ

อาจทำาใหเกดบาดแผลได ถาเกดอบตเหตไดรบบาดแผลฉกขาด มเลอดไหลออกมาใหใช

ผาสะอาดกดรอบแผลและใชผาพนไว แลวรบแจงใหครหรอผปกครองทราบทนท

๑๑

หนวยการเรยนรท ๑ ธรรมชาตของตวเรา

กจกรรมตรวจสอบความเขาใจ ๒

๑. นกเรยนวาดภาพหวใจและหลอดเลอด เขยนอธบายสวนประกอบตางๆ พรอม

ระบายสใหสวยงาม

๒. นกเรยนสรปสขปฏบตในการดแลระบบไหลเวยนเลอดในรปของผงความคด

(Mind Mapping) แลวนำาเสนอทปายนเทศหนาหองเรยน

๑.๑.๓ ระบบหายใจ

คนเราทกคนตองหายใจเพอใหมชวต เราหายใจเขาเพอรบแกสออกซเจน (Oxygen)

จากอากาศเขาไปเผาผลาญอาหารในรางกาย เพอสรางพลงงาน และหายใจออกเพอ

ขบแกสคารบอนไดออกไซด (Cabon dioxide) ทเกดจากการเผาผลาญอาหารออกจากรางกาย

อวยวะตางๆ ทเกยวของกบระบบหายใจประกอบดวย จมก หลอดลม ปอด กะบงลม

โครงกระดกหนาอก และกลามเนออนๆ

จมก

หลอดลม

ปอดขวาปอดซาย

กะบงลม

รปแสดงอวยวะของระบบหายใจ

๑๒

สขศกษาและพลศกษา ป.๖

จมก

จมก เปนอวยวะสำาหรบใชเปนทางเขาออกของอากาศ และใชในการรบกลน ภายใน

จมกมขนเลกๆ ทำาหนาทดกจบเชอโรค กรองอากาศทจะผานเขาไปในปอด ชวยทำาใหอากาศ

ทหายใจอบอนชมชน และชวยใหเสยงดงกงวานขณะพด

หลอดลม

หลอดลม เปนทางผานของอากาศทจะเขาสปอด สวนบนของหลอดลมจะเปน

กลองเสยง มหนาทสำาคญในการออกเสยงของคนเรา ปลายของหลอดลมจะแยกออกสองขาง

ไปสปอด

ปอด

ปอด เปนอวยวะสำาคญททำาหนาทหายใจ ปอดม ๒ ขาง คอ ขางขวาและขางซาย

อยในชองอก ปอดแตละขางมรปรางดงภาพ ปอดจะอยบนกะบงลม เนอของปอดมลกษณะ

โปรงและหยนๆ คลายฟองนำา ภายในปอดจะมถงลมเลกๆ เปนจำานวนมาก

เมอเราหายใจเขา กะบงลมจะดงตวลงและกระดกซโครงขยายออก เพอใหรางกาย

ไดรบอากาศอยางเตมท อากาศผานจากจมกเขาสหลอดลม ปอด และถงลมในปอด ซงม

หลอดเลอดฝอยมาเลยงอยเปนจำานวนมาก แกสออกซเจนจากอากาศจะเขาสเสนเลอดฝอย

บรเวณถงลมปอด และแกสคารบอนไดออกไซดจากเสนเลอดฝอยจะไหลเขามาสถงลม เพอ

ขบออกจากรางกายพรอมลมหายใจออก

๑๓

หนวยการเรยนรท ๑ ธรรมชาตของตวเรา

ปอด ปอด

ลกษณะปอดขณะหายใจเขา ลกษณะปอดขณะหายใจออก

กระดกซโครง กระดกซโครง

กะบงลมกะบงลม

คนปกตจะมอตราการหายใจ๑๔-๑๘ครงตอนาท

สขปฏบตในการดแลระบบหายใจ ควรปฏบตดงน

๑. ควรอยในบรเวณทมอากาศบรสทธ ไมมสารเคมหรอฝนละอองเจอปน และ

หลกเลยงควนบหร ถาตองอยในสงแวดลอมดงกลาวควรใชผาปดจมก

๒. ไมควรถอนขนจมก เพราะเปนการทำาลายเครองปองกนเชอโรคตามธรรมชาต

๓. ควรออกกำาลงกายกลางแจง เพอใหปอดไดรบอากาศทบรสทธ

๔. ฝกการหายใจใหเตมท โดยหายใจเขาใหทองพอง หายใจออกใหทองยบ

การหายใจลกษณะนจะทำาใหปอดไดรบอากาศในปรมาณมาก

๕. ไมสวมเสอผาหรอเขมขดทรดจนเกนไป เพราะทำาใหปอดขยายตวไมสะดวก

๖. ควรรกษาความอบอนของรางกายอยเสมอ โดยเฉพาะเมอมการเปลยนแปลง

ของอากาศ

๗. เมอเกดความผดปกตกบระบบทางเดนหายใจควรรบพบแพทยทนท

๑๔

สขศกษาและพลศกษา ป.๖

กจกรรมตรวจสอบความเขาใจ ๓

๑. นกเรยนเขยนอธบายความรสกเปรยบเทยบเกยวกบการหายใจ เมอนกเรยน

เปนหวดคดจมกกบเมอรางกายปกต

๒. นกเรยนทดลองฝกปฏบต แลวเขยนอธบายสงทนกเรยนรสกโดยปฏบตดงน

๒.๑ นอนราบเอามอวางบนอก ทดลองหายใจเขา-ออก

๒.๒ นอนราบเอามอวางบนทอง ทดลองหายใจเขา-ออก

เราควรดแลรกษาอวยวะในระบบสบพนธ ระบบไหลเวยนเลอด และระบบหายใจ

ใหสามารถทำางานไดตามปกต เพราะหากอวยวะสำาคญเหลานทำางานผดปกต จะสงผลเสย

ตอระบบอนๆ ในรางกาย และหากพบอาการผดปกตควรรบปรกษาแพทยทนท

กจกรรมเสนอแนะ

๑. นกเรยนชมวดทศนชดรางกายของเรา เรอง ระบบสบพนธ ระบบไหลเวยนเลอด

และระบบหายใจ แลวสรปความสำาคญของระบบตางๆ ทมตอรางกาย

๒. นกเรยนหาบทความดานสขภาพเกยวกบ “การบรจาคเลอด” “การปองกนโรค

ของระบบสบพนธ” “โรคตดตอของระบบทางเดนหายใจ” และ “การดำารงตนอยาง

พอเพยงชวยสรางภมคมกนดานสขภาพ” เพอจดทำาปายนเทศในหองเรยน

๑๕

หนวยการเรยนรท ๑ ธรรมชาตของตวเรา

คำาถามเพอพฒนาการคดวเคราะห

จงตอบคำาถามตอไปน

๑. นกเรยนเคยมความผดปกตเกดขนกบระบบสบพนธหรอไม อยางไร วธการทนกเรยน

ดแลตนเองเกยวกบระบบสบพนธเหมอนหรอแตกตางจากเนอหาทเรยนอยางไร เพราะเหตใด

๒. ถาเพอนของนกเรยนถกมดบาด มเลอดไหลออกมา นกเรยนจะแนะนำาเพอน

อยางไร

๓. นกเรยนเคยเปนไขหวดแลวหายใจตดขดหรอไม รสกอยางไร

๔. นกเรยนอยในสถานททมฝนละอองและควนจากทอไอเสย นกเรยนจะทำาอยางไร