วารสารวิจัยมหาวิทยาลัย...

277วารสารวจยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย 8(2) : 277-288 (2559)

คณภาพทางจลนทรยของนำบรโภค จากตนำดมกดหยอดเหรยญ

อตโนมตในเขตเทศบาลนครยะลา

Microbiological Quality of Drinking Water from a Vendor

Machine in Yala City Municipality

สธรา ศรสข 1* และ ภารด พละไชย 1

Suteera srisuk 1* and Pharadee Phalachai 1

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการศกษาคณภาพนำดมจากตกดหยอดเหรยญอตโนมตเขตเทศบาลนครยะลา

เพอวเคราะหคณภาพนำโดยทำการเกบตวอยางจำนวน 28 ตวอยาง ทวเขตเทศบาลนครยะลา มา

วเคราะหคณภาพทางกายภาพ ไดแก คาความเปนกรด-ดาง (pH) คณภาพทางจลชววทยา ไดแก ปรมาณ

จลนทรยทงหมด Total viable count (TVC) ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย (coliform bacteria) ฟคล

โคลฟอรมแบคทเรย (Fecal coliform bacteria) และ Escherichia coli (E. coli) โดยเปรยบเทยบกบ

เกณฑมาตรฐานอตสาหกรรมนำบรโภค (พ.ศ. 2549) พบวาตวอยางนำมคา pH อยในชวง 6.06 - 7.30

ปรมาณจลนทรยทงหมด พบในชวง < 3.0 - 8.63 x 102 โคโลนตอมลลลตรปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย

และปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยในนำพบอยในชวง <1.1 - 3.6 เอมพเอนตอ 100 มลลลตรเชน

เดยวกน และตรวจไมพบเชอ E. coli ในทกตวอยางอยางไรกตามเมอเทยบคณภาพนำดมตามมาตรฐาน

ทกำหนดไว พบวามตวอยางนำทผานเกณฑมาตรฐานจำนวน 18 ตวอยาง คดเปนรอยละ 64.29 โดย คา

pH มตวอยางนำผานเกณฑมาตรฐานจำนวน 21 ตวอยาง คดเปนรอยละ 75 ปรมาณจลนทรยทงหมด

ผานเกณฑมาตรฐาน จำนวน 26 ตวอยาง คดเปนรอยละ 92.86 ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยผานเกณฑ

มาตรฐาน จำนวน 21 ตวอยาง คดเปนรอยละ 75 ปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรย ผานเกณฑมาตรฐาน

จำนวน 25 ตวอยาง คดเปนรอยละ 89.29 และปรมาณเชอ E. coli ผานเกณฑมาตรฐานทกตวอยาง

คำสำคญ: คณภาพนำ, ตนำดมอตโนมต, คณภาพดานจลนทรย, การปนเปอน

1 สาขาวชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา เลขท 133

ตำบลสะเตง อำเภอเมอง จงหวดยะลา 950001 Science and Food Technology Program, Faculty of Science Technology and Agriculture, Yala Rajabhat University, 133

Muang, Yala 95000, Thailand.

* ผนพนธประสานงาน ไปรษณยอเลกทรอนกส (Corresponding author, e-mail): [email protected] ABSTRACT

วารสารวจยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย 8(2) : 277-288 (2559)278

ABSTRACT

The study aims to analyze the quality of Drinking Water from vending machines in City

Municipality of Yala. The samples are 28 vending machines in the city. The examination of

physical qualities were pH and microbiological quality, Total viable count (TVC), Coliform

bacteria, Fecal Coliform bacteria and Escherichia coli (E. coli) comparing with standard quality of

Drinking water of Ministry of Industry (2006). The analytical results of physical qualities showed

that the pH of sample were in range 6.06 - 7.30. The microbiology quality of total viable count

(TVC) was between < 3.0 - 8.63 x 102 CFU/ml. Coliform bacteria and fecal Coliform bacteria

contamination were <1.1 - 3.6 MPN/100 ml. E. coli was not find in all samples. However, when

the water quality compared with standard quality of Drinking water, it found that 18 samples

(64.29%) has reached the standard criteria. 21 samples (75%) have reached the physical standard

criteria (pH). 26 samples (92.86%) have reached the microbiology standard criteria (TVC). 21

samples (75%) have reached the microbiology standard criteria (Coliform bacteria contamination).

samples (96.43%) have reached the microbiology standard criteria (Fecal Coliform bacteria

contamination) and 28 samples (100%) have reached the microbiology standard criteria (E. coli

contamination).

Key words: quality water, vending machine, microbiology quality, contaminate

บทนำ นำดมทผลตเพอจำหนายมหลากหลายรป

แบบไมวาจะเปนนำดมในภาชนะปดสนท รป

แบบตางๆ เชน ขวดพลาสตกใส ขวดพลาสตก

ขาวขน ถงพลาสตกขาวขน เปนตน ซงนำดมท

กลาวมาขางตนเปนนำดมทมกระบวนการผลต

จากโรงงานทมเกณฑมาตรฐานในการควบคม แต

ยงมนำดมอกรปแบบหนงทกำลงเปนทนยม คอ

นำดมจากตนำดมกดหยอดเหรยญอตโนมต ซงได

กลายเปนทางเลอกใหมสำหรบผบรโภค เนองจาก

ตงอยในแหลงชมชน เชน ตลาด หอพกนกศกษา

อาคารรานคาทวไป หรอตามแหลงตางๆ ทบรษท

ผตดตงเหนวาผบรโภคสามารถใชประโยชนได

งาย โดยในการใชงานผบรโภคตองนำภาชนะมา

บรรจนำเอง ในปจจบนนำดมจากตกดหยอด

เหรยญอตโนมตไดรบความนยมมากขน เพราะม

ราคาถกเพยงลตรละ 1-2 บาท เทานน และ

สามารถบรรจนำไดตลอด 24 ชวโมง ทำใหผ

บรโภคเกดความสะดวก งาย และประหยดกวานำ

ดมทวางขายตามรานคาในสวนของระบบการ

ทำงานของตนำดมอตโนมต ใชหลกการของ

ระบบรเวอรสออสโมซส (Reverse Osmosis; RO)

ซงสามารถกรองนำใหคณภาพดได โดยระบบ

รเวอรสออสโมซสจะกำจดสารทละลายอยในนำ

รวมทงพวกจลนทรยตางๆ ผานขนตอนการกรอง

ทงการกรองตะกอนหยาบ กรองผานถานกมมนต


(activated carbon) การกรองผานเยอกรอง ทมร

ขนาด 0.0001 ไมครอน (นรา, 2555) จนไดนำท

มคณภาพสำหรบการบรโภค ในการตดตงตนำดม

กดหยอดเหรยญอตโนมตมตวแทนจำหนายตดตง

เอง มรานคาทสนใจตดตง มเจาของหอพกหรอ

หมบานตดตง ซงพบเหนไดทวไป และไมมการ

ควบคมอกทงผรบผดชอบหรอบรษททตดตง ควร

มการจดการดแลตนำดมกดหยอดเหรยญอตโนมต

อยางสมำเสมอเพอใหไดนำดมทมคณภาพ

องคการอนามยโลกคาดคะเนว าโรค

อจจาระรวงทเกดจากอาหารและนำเปนสอทำให

คนเสยชวตประมาณ 2.2 ลานคนตอปในจำนวน

นเปนเดก 1.9 ลานคน จากขอมลในป 2550 พบ

วามผปวยทเกดจากอาหารและนำเปนสอจำนวน

มาก สงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจทงทางตรง

และทางออมรายงานการเฝาระวงโรคป 2552 มผ

ปวยโรคอจจาระรวงเฉยบพลน 1,284,148 ราย

อตราปวย 2,023.64 ตอประชากรแสนคนเสยชวต

65 รายอตราตาย 0.10 ตอประชากรแสนคนอตรา

ปวยตายรอยละ 0.01 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอม

อตราการปวยตอประชากรเปนอนดบสองรองจาก

ภาคเหนอคออตราปวย 2,103.94 ตอประชากร

แสนคน (ดารวรรณ และ เนตรนภา, 2555)

สาเหตหนงทสงผลตออบตการณเหลาน

คอ คณภาพของนำ ซงโดยทวไปนำทดตองม

ลกษณะเปนของเหลวใสไมมสมความโปรงแสง

ไมมกลนไมมรสชาตโดยสามารถแบงคณภาพนำ

ได 3 ดาน ไดแก คณลกษณะทางดานกายภาพ

(physical characteristics) เปนคณลกษณะของนำ

ท ส ามารถว เ คราะห ได โดยทางกายสมผส

ประกอบดวย ความขน ส ปรมาณของแขงท

ละลายทงหมด กลนและรส คณลกษณะทางดาน

เคม (chemical characteristics) คอ คณสมบต

ของนำทมองคประกอบของสารเคมและอาศย

หลกการหาจากปฏกรยาเคมคณลกษณะของนำ

ทางทมความสำคญตออนามยของมนษยทงโดย

ทางตรงและทางออม โดยเฉพาะพารามเตอรท

สำคญๆ ซงพบเปนสวนใหญในนำและถกกำหนด

ปรมาณโดยขอบงคบหรอกฎหมายทเกยวของกบ

นำสำหรบการบรโภคประกอบดวย คาความ

เปนกรด-ดาง ความกระดางของนำ เหลกและ

แมงกานสคลอไรด แคดเมยม ฟลออไรด

ทองแดง ไนเตรต และสารหน เปนตน และ

คณภาพนำทางดานจลนทรย (microbiology

characteristics) ซงถอวามความสำคญทสดเพราะ

นำทใชดมนนอาจมเชอโรคททำใหเกดโรคภยไข

เจบขนไดโดยเฉพาะโรคท เกดจากนำเปนสอ

(waterborne disease) ซงเกดขนจากจลนทรยท

ทำให เกดโรค (pathogenic bacteria) เชน

ไทฟอยดบดอหวาตกโรคเปนตนโดยเชอโรคเหลา

นไดปนเปอนลงไปในแหลงนำทำใหเกดการ

ระบาดไดจำนวนและชนดของแบคทเรยในนำ

แตกตางกนออกไปตามประเภทของนำธรรมชาต

ซงแบคท เรยท เกยวของกบคณภาพนำไดแก

แบคทเรยกลมโคลฟอรมแบคทเรย (coliform

bacteria) มลกษณะรปรางเปนทอนเลกๆ (rod

shape) ไมมสปอร (non-spore-forming) เปนพวก

แกรมลบ (gram negative) สามารถยอยนำตาล

แลกโทส (lactose) ใหเกดกรดและกาซเมอเอาไป

บมทอณหภม 35 องศาเซลเซยสเปนเวลา 24

ชวโมงหรอ 48 ชวโมงสามารถเจรญเตบโตไดใน

สภาพทมอากาศ (aerobic) และไมมอากาศ

(anaerobic) จงนบแบคทเรยพวกนเปนกลมท

เจรญไดทงทมและไมมอากาศ (facultative

anaerobes) สามารถทำใหเกดกาซจากอาหาร

Briliant Green Lactose Bile broth ทอณหภม 35

องศาเซลเซยสเปนเวลา 48 ชวโมงหรอเรวกวานน

สามารถเจรญเตบโตในอาหาร Eosine Methylene


Blue Agar ทอณหภม 35 องศาเซลเซยสเปนเวลา

24 ชวโมงซง coliform bacteria แบงตามแหลง

ทมาไดเปน 2 ชนดคอ Fecal Coliform แบคทเรย

กลมนอาศยอยในลำไสของคนและสตวเลอดอน

ถกขบถายออกมากบอจจาระและเมอเกดการ

ระบาดของโรคระบบทางเดนอาหารจะพบ

แบคทเรยชแนะชนด E. coli แบคทเรยชนดน

ทำใหเกดอาการทองเสยบอยทสดทงในเดกและ

ผใหญทำใหถายอจจาระเหลวหรอเปนนำแต

อาการมกไมรนแรงเพราะทงเดกและผใหญมกม

ภมตานทานอยบางแลวเนองจากไดรบเชอน

เขาไปทละนอยอยเรอยๆ เชอนมกปนเปอนมากบ

อาหารนำหรอมอของผประกอบอาหารปกตเชอ

เหลานอาจพบในอจจาระไดอยแลวแมจะไมม

อาการ (นาวร, 2554)

ในเขตพนทเทศบาลนครยะลาไดมการให

บรการตนำดมกดหยอดเหรยญอตโนมตแกผ

บรโภคกระจายอยตามหอพกและชมชนทพก

อาศยเปนจำนวนมากการดแลรกษาสภาพเครอง

ใหสามารถผลตนำไดตามคณภาพนำ จงขนอยกบ

เจาของผจำหนาย และมบางพนทไมสามารถระบ

ผเปนเจาของตได เนองจากเปนตนำดมอตโนมต

ของชมชนทไดรบตมาจากหนวยงานราชการ

หรอชมชนจดหาให ทำใหไมมผรบผดชอบการ

ดแลสภาพทวไป ความสะอาดของตน ำดม

อตโนมต คณภาพนำดมทไดมาในตดงกลาว จง

อาจไมปลอดภย โดยนรา (2555) ศกษาคณภาพ

นำดมตอตโนมตในพนทจงหวดขอนแกน พบวา

นำดมทผานตสวนใหญผานเกณฑมาตรฐานรอย

ละ 81.58 พารามเตอรทไมผานเกณฑมาตรฐาน

คอความเปนกรด - ดาง รอยละ 6.58 แบคทเรย

ทงหมด รอยละ 13.18 และโคลฟอรมแบคทเรย

รอยละ 2.63 อสยา และคณะ (2551) ไดตรวจ

ว เคราะหคณภาพน ำด มจากตหยอดเหรยญ

อตโนมตในกรง เทพมหานครจำนวน 546

ตวอยาง ทางกายภาพ และทางชวภาพพบวา

ไมผานเกณฑมาตรฐานทางกายภาพ รอยละ 7.1

และไมผานเกณฑมาตรฐานทางชวภาพมจำนวน

แบคทเรยทงหมด มากกวา 500 โคโลนตอ

มลลลตรรอยละ 37.2 พบ E. coli รอยละ 6.6 พบ

Pseudomonas aeruginosa รอยละ 21.6 และพบ

สาหรายรอยละ 1.3 ศนยวทยาศาสตรการแพทย

นครราชสมา (2548) ไดตรวจตวอยางนำดมต

หยอดเหรยญ จำนวน 100 ตวอยางพบวาม

ตวอยางนำดมไมผานเกณฑมาตรฐานรอยละ 28

โดยไมผานมาตรฐานทางกายภาพ และเคม รอย

ละ 8 โดยพารามเตอรทไมผาน คอคาความเปน

กรด-ดางรอยละ 3 ความกระดางทงหมดรอยละ 5

และทางชวภาพรอยละ 20 พบโคลฟอรม

แบคทเรย รอยละ 17 และพบ E. coli รอยละ 5

จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนวานำดม

จากตหยอดเหรยญอตโนมตอาจพบการปนเปอน

แบคท เรย ดงนนการตรวจว เคราะหนำทาง

จลนทรยจ ง เปนขอมลเบองตน หรอความ

ปลอดภยของนำทใชบรโภคเพอเปนแนวทางใน

การควบคมกระบวนการผลตนำดมตกดหยอด

เหรยญอตโนมตใหไดมาตรฐานสามารถผลตนำ

ดมทปลอดภยสผบรโภคตอไป

อปกรณและวธการ 1. วธการเกบตวอยาง

ทำการเกบตวอยางนำบรเวณหวจายนำของ

นำดมจากตกดหยอดเหรยญอตโนมตทตดตงใน

เขตพนทเทศบาลนครยะลา โดยมวธการเกบตว

อยางนำดงนคอ

(1) กดนำใสถงซปลอคทผานการฆาเชอ

ทนท สำหรบใสตวอยาง เนองจากในสถานการณ

จรงผบรโภคบรรจนำใสภาชนะทนท โดยไมกด


นำทงเพอไลนำคางทอ โดยทำการเชดมอผเกบตว

อยางดวยแอลกอฮอลรอยละ 70 เปดปากถง

เกบตวอยางโดยไมใหมอสมผสบรเวณผวดานใน

ของถง แลวนำไปรองนำจากหวจายนำใหได

ประมาณ 3/5 ของถงเกบตวอยาง (ประมาณ 250

มลลลตร) กอนปดปากถงเกบตวอยางใหสนท

เชดแอลกอฮอลรอยละ 70 บรเวณปากถง บรรจ

ใสถงพลาสตกชนดเยนอก 1 ชน

(2) ตดฉลากแสดงรายละเอยดหนาถง

ไดแกรหสตวอยางวนทและเวลาเกบตวอยางนำ

(3) เกบตวอยางนำดมในกลองโฟมบรรจ

นำแขง (อณหภม ประมาณ 4-10 องศาเซลเซยส)

เพอนำไปตรวจวเคราะหคณภาพนำทางจลนทรย

(4) นำต วอย า งน ำส งหองปฏบต การ

ภายใน 24 ชวโมง

2. การตรวจสอบคณภาพทางกายภาพ

ทำการบนทกคณภาพบางประการของ

ตวอยาง ไดแก ยหอของตนำดมกดหยอดเหรยญ

อตโนมตสถานทตดตงตนำดมกดหยอดเหรยญ

อตโนมต ลกษณะนำ และการตรวจคาความเปนก

รด-ดาง (pH) ดวยเครอง pH meter (ยหอ

SCHOTT รน CG 840) โดยทำการทดลอง 3 ซำ

3. การทดสอบทางจลชววทยา 3.1 การตรวจวเคราะหหาปรมาณจลนทรย

ทมชวตทงหมด (Total viable count : TVC)

ใชวธ Standard plate count (Bacteriological

Analytical Manual, 2001)

นำตวอยางนำมาตงพกไวทอณหภมหอง

(29±1 องศาเซลเซยส) จนนำมอณหภมลดเหลอ

25 องศาเซลเซยส จากนนทำการเจอจาง โดยการ

เขยาถงตวอยางนำเพอใหเชอกระจายทงขวด ป

เปตตวอยางมา 1 มลลลตรใสในหลอดทม

สารละลายเจอจางตวอยางโซเดยมคลอไรด ความ

เขมขนรอยละ 0.85 ปรมาตร 9 มลลลตรเขยาให

ตวอยางเขากน ซงตวอยางจะถกทำใหเจอจางลง

10 เทา จะไดตวอยางทมความเขมขน 10-1ทำเชน

เดยวกนเพอใหตวอยางมความเขมขน 10-2 และ

10-3 ตามลำดบ (เจอจางจนถงระดบ 10-3) นำ

ตวอยางนำทผานการเจอจางแลวมาเขยาเพอใหทว

กนท งหลอด จากนน ป เปตตวอยางนำ 1

มลลลตรใสลงในจานเพาะเชอทผานการอบฆา

เชอแลว เทอาหารเลยงเชอ Plate Count Agar

(PCA) จำนวน 15-20 มลลลตรตอหนงจานเพาะ

เชอ (ทำ 3 ซำ) หมนจานเพาะเชอเพอใหตวอยาง

ผสมกบอาหารเลยงเชอและกระจายเทากน ปลอย

ใหอาหารเลยงเชอแขง นำไปบมทอณหภม 35±2

องศาเซลเซยส เปนเวลา 48 - 72 ชวโมง จากนน

จงนบจำนวนโคโลน และรายงานผลการวเคราะห

3.2 การตรวจวเคราะหคาแบคทเรยกลม

โคลฟอรมทงหมด (Total Coliform Bacteria)

และ Escherichia coli (E. coli) โดยวธ MPN

(American Public Health Association, 2005)

3.2.1 การทดสอบขนแรก (Presumptive

test) ปเปตตวอยางนำ 10 มลลลตร ใสลงใน

อาหาร Lauryl Tryptone broth (LST) ทมความ

เขมขนสองเทา ปรมาตร 10 มลลลตร ซงมหลอด

ดกกาซ (Durham tube) ควำอยไวภายใน จำนวน

10 หลอด โดยสงเกตดวยวาไมมฟองอากาศอยใน

หลอดดกกาซนำไปบมทอณหภม 35±1 องศา-

เซลเซยส นาน 24 - 48 ชวโมง คดเลอกหลอด

LST ทใหผลเปนบวก สงเกตในหลอดดกกาซม

ลกษณะเกดกาซและมความขน เพอนำไปทำการ

ทดลองขนยนยน (Confirmed test) ของแบคทเรย

กลมโคลฟอรมและฟคลโคลฟอรม

3.2.2 การทดสอบขนยนยน (Confirmed

test) นำหลอด LST ทใหผลเปนบวก ตามขอ


3.2.1 มาทำการยนยนผล โดยถายเชอลงในอาหาร

Brilliant Green Lactose Bile broth (BGLB) ท

บรรจหลอดละ 10 มลลลตร ซงมหลอดดกกาซ

ควำอยภายใน หลอดละ 1 ลป นำไปบมท

อณหภม 35±1 องศาเซลเซยส เปนเวลานาน 24 -

48 ชวโมง และนำหลอด LST ทใหผลเปนบวก

มาถายเชอลงในอาหาร Escherichia coli (EC

broth) ทบรรจหลอดละ 10 มลลลตร ซงมหลอด

ดกกาซควำอยภายใน หลอดละ 1 ลปนำไปบมใน

อางควบคมอณหภม ทอณหภม 45±1 องศา

เซลเซยส เปนเวลานาน 24 - 48 ชวโมงจากนน

นบตวอยางหลอด BGLB ทใหผลเปนบวก นำไป

อานคากบตารางเอมพเอน (Most Probable

Number : MPN) แบบ 10 หลอด (10 Tube

MPN Table) จะไดคา MPN coliform/100 ml

และนบตวอยางหลอด EC broth ทใหผลเปนบวก

นำไปอานคากบตาราง MPN แบบ 10 หลอด (10

Tube MPN Table) จะไดคา MPN Fecal

coliform/100 ml

3.2.3 การทดสอบขนสมบรณ (Completed

test) ของ E. coli ใช loop ถายเชอจาก EC broth

ทใหผลเปนบวก จากขอ 3.2.2 จำนวน 1 ลป มา

ขดลาก (Streak) บนผวหนาอาหารเลยงเชอ Eosin

Methylene Blue agar (EMB agar) นำไปบมท

อณหภม 35±1 องศาเซลเซยสเปนเวลา 18-24

ชวโมงลกษณะโคโลนของเชอ E. coli. บนอาหาร

EMB agar จะมลกษณะสมวงหรอดำตรงกลาง

โคโลนมสดำอาจมหรอไมมลกษณะมนวาวคลาย

โลหะ (Metallic sheen) จากนนนำไปทดสอบ

ยนยนผลโดยวธทางชวเคม

3.2.4 ทำการทดสอบคณสมบตทางชวเคม

ของ E . coli จากขอ 3.2.3 ไดแก Indole

production test, Methyl red test (MR test),

Voges-proskauer test (VP test) และ Citrate

Utilization test

ผลการทดลองและวจารณผลการทดลอง คณภาพน ำด มจากต กดหยอดเหรยญ

อตโนมต เมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐาน

ผลตภณฑอตสาหกรรมนำบรโภค (สำนกงาน

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2549) ผลการ

ศกษาพบวา นำดมจากตกดหยอดเหรยญอตโนมต

ทง 28 ตวอยาง ผานเกณฑมาตรฐานรอยละ

64.29 โดยคณภาพนำทางกายภาพ ผานเกณฑ

มาตรฐานรอยละ 75 และคณภาพนำทาง

จลชววทยาผานเกณฑมาตรฐานรอยละ 67.86 ดง

ตารางท 1 โดยคณภาพนำมรายละเอยดดงน

1. คณภาพทางกายภาพ

จากการตรวจสอบคณภาพทางกายภาพ

ของตวอยางนำดมตกดหยอดเหรยญอตโนมต ท

จำหนายในเขตเทศบาลนครยะลา จงหวดยะลา

ผลการศกษาตวอยางนำดม จำนวน 28 ตวอยาง

พบวา ตวอยางนำทกตวอยางมลกษณะใส ไมม

กลน มคาความเปนกรด-ดางอยในชวง 6.06–7.30

คณภาพของน ำ เม อ เปร ยบ เท ยบกบ เกณฑ

มาตรฐานอตสาหกรรมนำบรโภค (สำนกงาน

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2549) ซง

กำหนดใหมคาความเปนกรด-ดางอยในชวง 6.5 –

8.5 โดยมตวอยางนำทผานเกณฑมาตรฐาน

จำนวน 21 ตวอยาง คดเปนรอยละ 75 ขณะทอก

7 ตวอยางมคา pH ตำกวาเกณฑเลกนอย ไดแก

WY 6, WY 8, WY 9, WY 11, WY 12, WY 15

และ WY 25 คดเปนรอยละ 25 ของตวอยาง

ทงหมดดงตารางท 1 เนองจาก ในการผลตนำดม

ตกดหยอดเหรยญอตโนมตมกใชนำบาดาลหรอ

น ำ ป ร ะป าซ ง ใ นบ า ง แห ง อ า จ ไ ม ไ ด ผ า น

กระบวนการปรบปรงคณภาพนำใหมคณสมบต

เทยบเทานำสำหรบบรโภค ตามทกระทรวง


ตารางท 1 คณภาพทางกายภาพและทางจลชววทยาของนำดมตกดหยอดเหรยญอตโนมต ในพนท

เทศบาลนครยะลา ตวอยางนำ pH TVC

(CFU/ml) Coliform

(MPN/100 ml) Fecal coliform (MPN/100 ml)

E. coli ผลตามมาตรฐาน

(6.5–8.5)* (< 500)* (< 2.2)* (< 2.2)* (ไมพบ)*

WY 1 6.82 4.1 x 10 1 <1.1 3.6 - ไมผานเกณฑ

WY 2 6.63 4.3x 10 1 3.6 2.2 - ไมผานเกณฑ

WY 3 6.93 4.36x 10 2 <1.1 2.2 - ไมผานเกณฑ

WY 4 6.94 1.76x 10 2 <1.1 1.1 - ผานเกณฑ

WY 5 6.81 1.26x 10 2 1.1 1.1 - ผานเกณฑ

WY 6 6.17 2.26x 10 2 2.2 <1.1 - ไมผานเกณฑ

WY 7 6.82 3.46 x 10 2 1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 8 6.08 8.63 x 10 2 3.6 1.1 - ไมผานเกณฑ

WY 9 6.06 2.53 x 10 2 2.2 <1.1 - ไมผานเกณฑ

WY 10 6.59 2.53 x 10 2 1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 11 6.24 6.13 x 10 2 2.2 <1.1 - ไมผานเกณฑ

WY 12 6.16 1.00 x 10 2 2.2 <1.1 - ไมผานเกณฑ

WY 13 6.83 4.16 x 10 2 1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 14 6.61 1.66 x 10 2 <1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 15 6.10 2.00 x 10 2 2.2 <1.1 - ไมผานเกณฑ

WY 16 7.02 <3.0 1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 17 7.14 3.00 x 10 2 <1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 18 6.56 1.33 x 10 2 1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 19 7.17 < 3.0 1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 20 6.87 7.30 x 10 1 <1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 21 7.23 8.30 x 10 1 <1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 22 7.29 5.60 x 10 1 <1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 23 7.30 1.70 x 10 2 <1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 24 7.29 1.50 x 10 2 <1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 25 6.27 3.53 x 102 1.1 <1.1 - ไมผานเกณฑ

WY 26 6.56 1.60 x 102 1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 27 6.52 6.30 x 101 <1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

WY 28 6.83 1.06 x 102 <1.1 <1.1 - ผานเกณฑ

หมายเหต: * มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมนำบรโภคกระทรวงอตสาหกรรม พ.ศ. 2549


สาธารณสขกำหนด (สำนกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา, 2534) การดมนำทมฤทธเปนกรด

หรอเปนดางมากเกนไปเปนเวลานานๆ อาจสงผล

ตอการเสยสมดลของเลอดไดลกษณะของนำดมท

ดจงควรมฤทธเปนกลาง (พชญากร, 2554)

2. คณภาพทางจลนทรย

จากการตรวจสอบคณภาพทางจลนทรย

ของตวอยางนำดมตกดหยอดเหรยญอตโนมต

จำนวน 28 ตวอยาง พบวาปรมาณจลนทรย

ทงหมดมคาเฉลย 2.11 x 102 CFU/ml ปรมาณ

แบคทเรยกลมโคลฟอรมและแบคทเรยกลมฟคล

โคลฟอรม อยในชวง <1.1 ถง 3.6 และไมพบเชอ

E. coli ในทกตวอยางททำการศกษาในครงน

จากการตรวจว เ คราะหต วอย า ง เพ อ

ประมาณจำนวนจลนทรยทงหมดทมอยในนำดม

ตกดหยอดเหรยญอตโนมตในเขตพนทเทศบาล

นครยะลา โดยปกตนำดมทสะอาดปลอดภยจะ

ตองมจำนวนจลนทรยทงหมดตามคามาตรฐานไม

เกน 500 CFU/ml โดยเทยบลกษณะคณภาพนำ

ด มท า งด านจ ล นทร ย ก บ เ กณฑ ม าตรฐ าน

ผลตภณฑอตสาหกรรมนำบรโภค (สำนกงาน

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2549) พบวา

ในการตรวจวเคราะหจำนวนจลนทรยทงหมดทม

อยในตวอยางนำ 28 ตวอยาง มคาอยระหวาง

<3.0 ถง 8.63 x 102 CFU/ml โดยตวอยางทผาน

มาตรฐานมจำนวน 26 ตวอยาง คดเปนรอยละ

92.86 มตวอยางคาเกนมาตรฐานมจำนวน 2

ตวอยาง คดเปนรอยละ 7.14 ของตวอยางทงหมด

การตรวจวเคราะหหาโคลฟอรมแบคทเรย ในนำ

ดมจากตกดหยอดเหรยญอตโนมต ท ง 28

ตวอยาง พบวา ตวอยางนำมค าโคลฟอรม

แบคทเรยอยในชวง <1.1 ถง 3.6 MPN/100 ml

โดยพบตวอยางทผานเกณฑมาตรฐานจำนวน 21

ตวอยาง คดเปนรอยละ 75 และ มตวอยางนำ 7

ตวอยาง ทมการปนเปอนโคลฟอรมแบคทเรยสง

กวาเกณฑมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมนำ

บรโภค (สำนกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม,

2549) ไดแก WY 2, WY 6, WY 8, WY 9, WY

11, WY 12 และ WY 15 คดเปนรอยละ 25 ของ

ตวอยางทงหมด ซงกำหนดไววาตรวจพบโคล

ฟอรมแบคทเรยไดในระดบตำกวา 2.2 คาฟคลโค

ลฟอรมแบคทเรยอยในชวง <1.1 ถง 3.6 MPN/

100 ml โดยพบตวอยางทผานเกณฑมาตรฐาน

จำนวน 25 ตวอยาง คดเปนรอยละ 89.29 และ

พบ 3 ตวอยาง ทมการปนเปอนฟคลโคลฟอรม

แบคทเรย ไดแก WY 1, WY 2 และ WY 03

โดยตวอยางทมคา เกนมาตรฐานมจำนวน 3

ตวอยาง จาก 28 แหลง คดเปนรอยละ 10.71

ของตวอยางทงหมดและทกตวอยางไมมการพบ

เชอ E . col i ดงตารางท 1 เนองจาก ใน

กระบวนการผลตนำดมจากตกดหยอดเหรยญ

อตโนมต มกมกระบวนการผลตโดยใชนำประปา

หรอนำบาดาลซงเปนนำดบเขาไปในระบบการ

กรองแบบรเวอรสออสโมซส (Reverse Osmosis;

R.O) จากนนกจะเกบนำไวในถงพกนำกรอง แลว

จงใชปมจายโดยการฆาเชอรงสอลตราไวโอเลต

ซงหากผานการกรองเปนระยะเวลานาน จะมสง

สกปรกและจลนทรยสะสมทเยอกรอง อาจสงผล

ใหเกดการรวหรอฉกขาดได และระบบการกรอง

ในเครองจะลดประสทธภาพตำลง รวมทงใน

กระบวนการจายนำ นำบางสวนจะถกจายออกไป

จากถงพกและยงมนำบางสวนทเหลอในถงพก ถา

หากในถงพกมการสะสมนำทไมไดจายออกไป

เปนระยะเวลานานอาจสงผลตอคณภาพนำ และ

เปนจดเสยงในการปนเปอนเชอจลนทรยได (นรา,

2555)

จากการวเคราะหตวอยางนำดมตกดหยอด

เหรยญอตโนมตในเขตพนทเทศบาลนครยะลาพบ


วามนำดมทผานเกณฑจำนวน 18 ตวอยาง จาก

28 ตวอยาง คดเปนรอยละ 64.29 ขณะทนำดมท

ไมผานเกณฑจำนวน 10 ตวอยาง คดเปนรอยละ

35.71 ซงตวอยางทไมผานเกณฑมาตรฐานสวน

ใหญพบในสวนของคณภาพทางกายภาพ ไดแก

คาความเปนกรด-ดางจำนวน 7 ตวอยาง (รอยละ

25) ปรมาณจลนทรยทงหมด จำนวน 2 ตวอยาง

(รอยละ 7.14) โคล-ฟอรมแบคทเรย จำนวน 7

ตวอยาง (รอยละ 25) และฟคลโคลฟอรม จำนวน

3 ตวอยาง (รอยละ 10.71) ดงตารางท 2

จากการวเคราะหคณภาพนำดมของนำดม

ตกดหยอดเหรยญอตโนมต พบวาคณภาพนำสวน

ใหญผานตามเกณฑมาตรฐานทงทางกายภาพและ

จลชววทยาทงนเปนเพราะแหลงนำดบทนำมาใช

ในกระบวนการผลตนำเปนนำประปาหรอนำ

บาดาลคณภาพดและผานการฆาเชอโรคเหมาะตอ

การอปโภคบรโภคอยางไรกตามยงคงมการตรวจ

พบการปนเปอนเชอโคลฟอรมแบคทเรย เกนจาก

เกณฑมาตรฐานกำหนดแสดงถงความสกปรกของ

นำ และการไมตรวจพบ E. coli ซงเปนตวบงช

การปนเปอนอจจาระของสตวเลอดอน (วชรนทร

และคณะ, 2552) แสดงใหเหนวานำดมจากนำดม

ตกดหยอดเหรยญอตโนมตไมมการปนเปอน

อจจาระของสตว เลอดอนดงนนการพบเชอ

โคลฟอรมแบคทเรย อาจเกดจากความสกปรกใน

สงแวดลอมอนๆ เชน การเกดตะไครนำคราบ

สกปรกของทอจายนำไสกรองเปนตน (พชญากร,

2554) จากผลการศกษาในครงนยงสอดคลองกบ

รายงานของ นรา (2555) ไดทำการศกษาปจจยท

มผลตอคณภาพนำดมจากตกดหยอดเหรยญ

อตโนมตพบวา คณภาพนำดมทผานตสวนใหญ

ผานเกณฑมาตรฐานรอยละ 81.58 พารามเตอรท

ไมผานเกณฑมาตรฐานคอความเปนกรด - ดาง

รอยละ 6.58 แบคทเรยทงหมดรอยละ 13.18 และ

โคลฟอรมแบคทเรยรอยละ 2.63 ซงปจจยทมผล

ตอคณภาพนำดมจากตกดหยอดเหรยญอตโนมต

สภาพประตเปด-ปดชองจายนำทมการชำรดรวม

ทงการไมลางไสกรองไมเปลยนไสกรองของผ

ดแล

ตารางท 2 การประเมนเกณฑคณภาพนำดมทางกายภาพ และจลชววทยาของนำดมตกดหยอดเหรยญ

อตโนมต

คณภาพนำดม ผานเกณฑมาตรฐาน* ไมผานเกณฑมาตรฐาน

จำนวน รอยละ จำนวน รอยละ

ทางกายภาพ

คาความเปนกรด-ดาง (pH) 21 75 7 25

ทางจลนทรย

ปรมาณจลนทรยทงหมด (TVC) 26 92.86 2 7.14

โคลฟอรม (Coliform) 21 75 7 25

ฟคลโคลฟอรม (Fecal coliform) 25 89.29 3 10.71

Escherichia coli (E. coli) 28 100 0 0

มาตรฐานทง 2 ดาน 18 64.29 10 35.71


พชญากร (2554) ไดทำการประเมน

คณภาพและสภาพแวดลอมของตนำดมหยอด

เหรยญในเขตคลองสามวากรงเทพมหานคร พบ

วาคณภาพนำทางกายภาพเคมและชวภาพไมผาน

มาตรฐานคาความเปนกรด - ดางรอยละ 24.14

ความกระดางทงหมดรอยละ 3.45 โคลฟอรม

แบคทเรยรวมรอยละ 8.05 และ E. coli รอยละ

1.15 และไมผานมาตรฐานอยางนอย 1 พารา

มเตอรคดเปนรอยละ 34.48

จงเหนไดวาสภาพแวดลอม แหลงนำ การ

สขาภบาล ลวนแตสงผลตอคณภาพนำดมทงสน

ประทป (2550) ไดทำการศกษาคณภาพนำดมใน

มหาวทยาลยราชภฏสรนทร พบวา คณภาพนำดม

ในราชภฏสรนทร จำนวน 37 จด พบจดทม

คณภาพนำไมสะอาด ตามเกณฑมาตรฐาน 16 จด

ไดแก พบ TVC เกนมาตรฐาน 4 จด พบ

โคลฟอรมเกนมาตรฐาน 13 จด และพบ E. coli

9 จด เนองจากนำดมทกจดตองผานเครองกรอง

นำ หากเครองกรองนำไมมการทำความสะอาด

นำทผานการกรองจะมคณภาพตำลง เชนเดยวกบ

อษามาส (2549) ไดทำการตรวจสอบนำดมทใช

บรโภคภายในมหาวทยาลยหอการคาไทย ไดแก

นำดมถงขาว ขนาด 20 ลตร นำดมทผานเครอง

ทำความเยน และนำดมจากเครองทำนำดมแบบ

เทาเหยยบ พบวาตวอยางจากนำดมทง 3 แหลง

ตรวจไมพบแบคทเรยกลมโคลฟอรม และ E. coli

ธนาวฒน และคณะ (2555) ไดศกษาคณภาพนำ

ดมจากเครองทำนำเยนในมหาวทยาลยทกษณ

วทยาเขตพทลง พบวา จากการตรวจวดคณภาพ

นำดมจากเครองทำนำเยนภายในมหาวทยาลย ใช

นำประปาผานระบบเครองกรองนำและนำเขาส

ระบบทำนำเยนเพอใหบรการ สวนคณภาพนำทง

4 ดานพบวา ดานกายภาพ ทกดชนอยในเกณฑ

มาตรฐาน และดานจลชววทยาตรวจไมพบ E.

coli ทกจด แตพบเชอโคลฟอรมแบคทเรยทงหมด

ดงนนการดแลรกษาความสะอาด เครองผลตนำ

ระบบกรองนำ สภาพแวดลอมบรเวณโดยรอบ

เครองผลตนำ เปนสงทควรคำนงถง เพอปองกน

การปนเปอนทางกายภาพ เคม และจลชววทยา

ซงจะสงผลตอสขภาพผบรโภค

สรปผลการทดลอง จากการศกษาคณภาพนำดมตกดหยอด

เหรยญอตโนมต ในเขตเทศบาลนครยะลา

จำนวน 28 ตวอยาง โดยทำการเกบตวอยางมา

วเคราะหคณภาพภายใน 24 ชวโมง มาตรวจ

วเคราะหคณภาพนำตามมาตรฐานผลตภณฑ

อตสาหกรรม นำบรโภค (สำนกงานมาตรฐาน

ผลตภณฑอตสาหกรรม, 2549) ในดานคณภาพ

ทางกายภาพ และทางจลชววทยา พบวา ตวอยาง

ทเกบมามลกษณะใส ไมมสและกลน เมอนำมา

วเคราะหคณภาพดานกายภาพ ไดแก คาความเปน

กรด-ดาง มตวอยางทผานเกณฑมาตรฐานรอยละ

75 คณภาพทางจลชววทยา ไดแก ปรมาณ

จลนทรยทงหมด มตวอยางทผานเกณฑมาตรฐาน

รอยละ 92.86 ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย ม

ตวอยางทผานเกณฑมาตรฐานรอยละ 75 และ

ฟคลโคลฟอรมแบคทเรย มตวอยางทผานเกณฑ

มาตรฐานรอยละ 89.29 ขณะทปรมาณ E. coli

ผานเกณฑมาตรฐานทกตวอยาง จงกลาวไดวา

ตวอยางสวนใหญผานเกณฑมาตรฐานทงทาง

กายภาพ และจลชววทยา จำนวน 18 ตวอยาง

คดเปนรอยละ 64.29

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณหลกสตรวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยการอาหาร คณะวทยาศาสตร

เทคโนโลยและการเกษตรมหาวทยาลยราชภฏ


ยะลาทใหความอนเคราะหงบประมาณการวจย

อปกรณ และสถานทในการทำวจย

เอกสารอางอง ดารวรรณ เศรษฐธรรม และ เนตรนภา เจยระแม.

2555. สถานการณการปนเปอนจลนทรยใน

นำดมเครองดมและภาชนะทใหบรการใน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลจงหวด

มหาสารคาม. วารสารวจย สาธารณสข

ศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 5(3): 87-96.

ธนาวฒน รกกมล, ปญญพฒน ไชยเมล, สธร

อนทรรกษา และ วรวรรณน ราชสงฆ.

2555. คณภาพนำดมจากเครองทำนำเยนใน

มหาวทยาลยทกษณ วทยาเขตพทลง .

วารสารมหาวทยาลยทกษณ 15(2): 18-26.

นรา ระวาดชย. 2555. ปจจยทมผลตอคณภาพนำ

ดมจากตหยอดเหรยญอตโนมต. วทยานพนธ

สาธารณสขศาสตร มหาบณฑต, มหาวทยาลย

ขอนแกน.

นาวร ปงเมอง. 2554. คณภาพทางจลชววทยา

ของนำดมในโรงเรยนขยายโอกาสบางแหง

ในจงหวดเชยงใหม. วทยานพนธวทยา

ศาสตรมหาบณทต สาขาวชาชววทยา,

มหาวทยาลยเชยงใหม.

ประทป ดวงแวว. 2550. รายงานวจยคณภาพนำ

ด ม ในมหาว ทย าล ย ร าชภ ฏส ร นทร .

มหาวทยาลยราชภฏสรนทร, จงหวดสรนทร.

พชญากร มาพะเนาว. 2554. การประเมนคณภาพ

และสภาพแวดลอมของตนำดมหยอดเหรยญ

ในเขตคลองสามวา กรงเทพมหานคร.

วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต,

มหาวทยาลยบรพา.

สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา. 2534.

ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 135

(พ.ศ.2534) เรอง นำบรโภคในภาชนะ

บรรจทปดสนท (ฉบบท 2). กระทรวง

สาธารณสข, กรงเทพฯ

สำนกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม.

2549. มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมนำ

บรโภค (มอก.257-2549). สำนกงาน

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวง

อตสาหกรรม, กรงเทพฯ.

วชรนทร รงสภาณรตน, พรทพย พงมวง, สมลรตน

ชวงษวฒนะ, พจมาน ผมสตย, ปญจพร

นมมณ และ อสยา จนทรวทยานชต.

2552. คณภาพทางจลชววทยาของเครอง

ดมในภาชนะบรรจทปดสนทประเภทนำ

ผกและผลไมในเขตจงหวดสมทรปราการ.

วารสารวชาการสาธารณสข 18(5): 703-709.

ศนยวทยาศาสตรการแพทยนครราชสมา. 2548.

โครงการวจยตนำหยอดเหรยญ. แหลงทมา:

http://www.dmsc.moph.go.th/webroot -/

nakhonRatchasima/ WorkResearch/2548/

โครงการวจย48_3_การสำรวจคณภาพนำ

ดม.html, 3 กนยายน 2557.

อสยา จนทรวทยานชต, สมลรตน ชวงษวฒนะ,

พจมาน ผมสตย, วชรนทร รงสภาณรตน

และ พรทพย พงมวง. 2551. การศกษา

คณภาพน ำด ม จ ากต น ำหยอด เหร ยญ

อตโนมตในเขตกรงเทพมหานคร. วารสาร

วชาการสาธารณสข 17(1): 68-73.

อษามาส จรยวรานกล. 2549. รายงานการตรวจ

สอบคณภาพนาดม : กรณศกษามหาวทยาลย

หอการคาไทย. วารสารวชาการมหาวทยาลย

หอการคาไทย 26(2): 71-83.


American Public Health Association. 2005.

Standard Methods for the Examination

of Water and Wastewater (21th ed.).

American Public Health Association,

American Water Works Association, Water

Environment Federation, Washington DC.

Bacteriological Analytical Manual. 2001.

Bacteriological analytical manual,

Chapter 3, Aerobic plate count. U.S.

Food and Drug Administration, New

Hampshire Avenue Silver Spring.

วารสารวิจัยมหาวิทยาลัย...

Documents