หนังสือเรียนสาระทักษะการ...

หนงสอเรยนสาระทกษะการเรยนร

รายวชาทกษะการเรยนร

(ทร11001)

ระดบประถมศกษา

หลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการ

หนงสอเรยนเลมนจดพมพดวยเงนงบประมาณแผนดนเพอการศกษาตลอดชวตสาหรบประชาชน

ลขสทธเปนของ สานกงาน กศน. สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

หามจาหนาย

เอกสารทางวชาการลาดบท 40/2554

หนงสอเรยนสาระทกษะการเรยนร

รายวชาทกษะการเรยนร (ทร11001)


ลขสทธเปนของ สานกงาน กศน. สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

เอกสารทางวชาการลาดบท 40 /2554

คานา

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ไดดาเนนการจดทา

หนงสอเรยน ชดใหมนขน เพอสาหรบใชในการเรยนการสอนตามหลกสตรการศกษานอกระบบ

ระดบการศกษาข นพนฐาน พทธศกราช 2551 ท มวตถประสงคในการพฒนาผ เรยนใหมคณธรรม

จรยธรรม มสตปญญาและศกยภาพในการประกอบอาชพ การศกษาตอ และสามารถดารงชวตอยใน

ครอบครว ชมชน สงคมไดอยางมความสข โดยผเรยนสามารถนาหนงสอเรยนไปใช ดวยวธการศกษา

คนควาดวยตนเอง ปฏบตกจกรรมรวมทงแบบฝกหดเพอทดสอบความรความเขาใจในสาระเนอหา

โดยเมอศกษาแลวยงไมเขาใจ สามารถกลบไปศกษาใหมได ผเรยนอาจจะสามารถเพมพนความรหลงจาก

ศกษาหนงสอเรยนน โดยนาความรไปแลกเปลยนกบเพอนในชนเรยน ศกษาจากภมปญญาทองถน

จากแหลงเรยนรและจากสออนๆ ในการดาเนนการจดทาหนงสอเรยนตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษา

ขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดรบความรวมมอทดจากผทรงคณวฒและผเกยวของหลายทานทคนควา

และเรยบเรยงเนอหาสาระจากสอตางๆ เพอใหไดสอทสอดคลองกบหลกสตร และเปนประโยชน

ตอผเรยนทอยนอกระบบอยางแทจรง สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

ขอขอบคณคณะทปรกษา คณะผเรยบเรยง ตลอดจนคณะผจดทาทกทานทไดใหความรวมมอดวยด

ไว ณ โอกาสน สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย หวงวาหนงสอเรยน

ชดนจะเปนประโยชนในการจดการเรยนการสอนตามสมควร หากมขอเสนอแนะประการใด สานกงาน

สงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ขอนอมรบไวดวยความขอบคณยง

สานกงาน กศน.

สารบญ

หนา

คานา

สารบญ

คาแนะนาการใชแบบเรยน

โครงสรางรายวชาทกษะการเรยนร ระดบประถมศกษา

บทท 1 การเรยนรดวยตนเอง 1

บทท 2 การใชแหลงเรยนร 18

บทท 3 การจดการความร 42

บทท 4 การคดเปน 84

บทท 5 การวจยอยางงาย 112

คาแนะนาการใชแบบเรยน

หนงสอเรยนสาระทกษะการเรยนร ระดบประถมศกษา เปนหนงสอเรยนทจดทาขนสาหรบ

ผเรยนทเปนนกศกษานอกระบบ

ในการศกษาหนงสอเรยนสาระทกษะการเรยนร ผเรยนควรปฏบตดงน

1. ศกษาโครงสรางรายวชาใหเขาใจในหวขอสาระสาคญ ผลการเรยนรทคาดหวง และขอบขาย

เนอหา

2. ศกษารายละเอยดเนอหาของแตละบทอยางละเอยด และทากจกรรมตามทกาหนด แลว

ตรวจสอบกบแนวตอบกจกรรมทกาหนด ถาผเรยนตอบผดควรกลบไปศกษาและทาความเขาใจในเนอหา

นนใหมใหเขาใจกอนทจะศกษาเรองตอไป

3. ปฏบตกจกรรมทายเรองของแตละเรอง เพอเปนการสรปความรความเขาใจของเนอหาในเรอง

นนๆ อกครง และการปฏบตกจกรรมของแตละเนอหาแตละเรอง ผเรยนสามารถนาไปตรวจสอบกบคร

และเพอนๆ ทรวมเรยนในรายวชาและระดบเดยวกนได

4. หนงสอเรยนเลมนม 5 บท คอ

บทท 1 การเรยนรดวยตนเอง

บทท 2 การใชแหลงเรยนเรยนร

บทท 3 การจดการความร

บทท 4 การคดเปน

บทท 5 การวจยอยางงาย

โครงสรางรายวชาทกษะการเรยนร


สาระสาคญ

รายวชาทกษะการเรยนร มเนอหาเกยวกบการพฒนาทกษะการเรยนรของนกเรยนในดานการ

เรยนรดวยตนเอง การใชแหลงเรยนร การจดการความร การคดเปนและการวจยอยางงาย โดยม

วตถประสงคเพอใหผเรยนสามารถกาหนดเปาหมาย วางแผนการเรยนรดวยตนเอง เขาถงและเลอกใช

แหลงเรยนรจดการความร กระบวนการแกปญหาและตดสนใจอยางมเหตผล ทจะสามารถใชเปน

เครองมอชนาตนเองในการเรยนรไดอยางตอเนองตลอดชวต

ผลการเรยนรทคาดหวง


1. อธบายความหมายของการเรยนรดวยตนเอง และวธการแสวงหาความรดวยตนเอง

2. ปฏบตตนตามขนตอนการแสวงหาความรดวยตนเอง

3. เหนคณคาของกจกรรมการแสวงหาความร

บทท 2 การใชแหลงเรยนร

1. ผเรยนสามารถบอกประเภทคณลกษณะของแหลงเรยนรและเลอกใชแหลงเรยนร

ไดตามความเหมาะสม

2. ผเรยนเหนคณคาแหลงเรยนรประประเภทตาง ๆ

3. ผเรยนสามารถสงเกต ทาตาม กฎ กตกา การใชแหลงเรยนร


1. อธบายความหมาย กระบวนการชมชนปฏบตการ กาหนดขอบเขตความรจาก

ความสามารถหลกของชมชน และวธการยกระดบขอบเขตความรใหสงขน

2. รวมกนแลกเปลยนความรและสรปผลการเรยนร ทบงชถงคณคาของ

กระบวนการจดการความร

3. สามารถสงเกคและทาตามกระบวนการจดการความรชมชน


1. อธบายเรองความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญได

2. บอกความสมพนธเชอมโยงของความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญ ไปส

กระบวนการ “คดเปน” ได


1. อธบายความหมายและประโยชนของการวจยได

2. ระบขนตอนของการทาวจยได

3. อธบายวธเขยนรายงานการวจยงาย ๆ ได

ขอบขายเนอหา


เรองท 1 ความหมายและความสาคญของการเรยนร ดวยตนเอง

เรองท 2 การกาหนดเปาหมายและการวางแผนการเรยนรดวยตนเอง

เรองท 3 ทกษะพนฐานของการศกษาหาความร ทกษะการแกปญหา และเทคนคในการ

เรยนรดวยตนเอง

เรองท 4 ปจจยททาใหการเรยนรดวยตนเองประสบผลสาเรจ

บทท 2 การใชแหลงเรยนร

เรองท 1 ความหมายและความสาคญของแหลงเรยนร

เรองท 2 ประวตความเปนมาของแหลงเรยนร

เรองท 3 แหลงเรยนรประเภทตาง ๆ

เรองท 4 การใชแหลงเรยนรทสาคญ

เรองท 5 การเขยนรายงานการคนควา


เรองท 1 ความหมาย ความสาคญ หลกการของการจดการความร

เรองท 2 กระบวนการจดการความร

เรองท 3 กระบวนการจดการความรดวยตนเอง

เรองท 4 กระบวนการจดการความรดวยการปฏบตการกลม

เรองท 5 การสรางองคความรพฒนาตอยอดยกระดบความร

เรองท 6 การจดทาสารสนเทศเผยแพรองคความร


เรองท 1 ความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญดวยการสรปจากกรณตวอยาง

เรองท 2 “คดเปน” และกระบวนการคดเปน

เรองท 3 ฝกทกษะการคดเปน


เรองท 1 วจยคออะไร มประโยชนอยางไร

เรองท 2 ทาวจยอยางไร

เรองท 3 เขยนรายงานการวจยอยางไร

สอการเรยนร

1. ใบงาน

2. หนงสอเรยน

1

บทท ๑

การเรยนรดวยตนเอง

การเปลยนแปลงทางดานสงคม เศรษฐกจ และการเมองรวมทงความกาวหนาทางดานวทยาศาสตร

และเทคโนโลย ทาใหคนเราปรบตวใหทนการเปลยนแปลงดงกลาว ซงการเรยนรจากสถาบนการศกษาไม

อาจทาใหบคคลศกษาหาความรไดทงหมด การเรยนรดวยตนเอง จงเปนวธการเรยนรวธหนงทสามารถ

ตอบสนองความตองการของแตละบคคลได เพราะเมอใดกตามทบคคลมใจรกทจะศกษาคนควาในสงทตน

ตองการเรยนร มทกษะพนฐานทางการศกษาหาความร ทกษะการแกปญหา และเทคนคในการเรยนรดวย

ตนเอง บคคลนนกจะดาเนนการศกษาเรยนรอยางตอเนอง อนจะนาไปสการเปนผทสามารถเรยนรตลอด

ชวต


๑. อธบายความหมายการเรยนรดวยตนเอง และวธการแสวงหาความร


๒. ปฏบตตนตามขนตอนการแสวงหาความรดวยตนเอง

๓. เหนคณคาของกจกรรมการแสวงหาความร

เรองท ๑ ความหมายและความสาคญของการเรยนร ดวยตนเอง


เรองท ๒ การกาหนดเปาหมายและการวางแผนการเรยนรดวยตนเอง

เรองท ๓ ทกษะพนฐานของการศกษาหาความร ทกษะการแกปญหา และเทคนคในการเรยนร

ดวยตนเอง

เรองท ๔ ปจจยททาใหการเรยนรดวยตนเองประสบผลสาเรจ

๑. แบบวดความพรอมในการเรยนรดวยตนเอง


2

บทท ๑

ความหมายและความสาคญของการเรยนรดวยตนเอง

เมอกลาวถงการเรยนรดวยตนเองแลว บคคลทวไปมกเขาใจวาเปนการเรยนรทผเรยนทาการศกษา

คนควาดวยตนเองตามลาพง โดยไมตองพงพาครหรอผสอนแตทจรงแลวการเรยนรดวยตนเองทตองการให

เกดขนในตวผเรยนนน หมายถง กระบวนการเรยนรทผ เรยนรเรมการเรยนรดวยตนเอง ตามความสนใจ

ความตองการ และความถนด มเปาหมายในการเรยนร และแสวงหาแหลงทรพยากรของการเรยนร

เลอกวธการเรยนร จนถงการประเมนความกาวหนาของการเรยนรของตนเอง โดยจะดาเนนการดวยตนเอง

หรอรวมมอชวยเหลอกบผอนหรอไมกได ซงผเรยนจะตองมความรบผดชอบและเปนผควบคมการเรยนของ

ตนเอง

การเรยนรดวยตนเองคออะไร

การเรยนรดวยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนแนวทางการเรยนรหนงทสอดคลองกบการ

เปลยนแปลงของสภาพปจจบน และเปนแนวคดทสนบสนนการเรยนรตลอดชวตของสมาชกในสงคมสการ

เปนสงคมแหงการเรยนร โดยการเรยนรดวยตนเองเปนการเรยนรททาใหบคคลมการคดรเรมการเรยนรดวย

ตนเอง มเปาหมายในการเรยนรทแนนอน มความรบผดชอบในชวตของตนเอง ไมพงพาคนอน มแรงจงใจ

ทาใหผเรยนเปนบคคลทใฝรใฝเรยน ทมการเรยนรตลอดชวต เรยนรวธเรยน สามารถเรยนรเรองราวตางๆ

ไดมากกวาการเรยนรทมครปอนความรใหเพยงอยางเดยว การเรยนรดวยตนเองนบวาเปนคณลกษณะทด

ทสดซงมอยในตวบคคลทกคน ผเรยนควรมลกษณะของการเรยนรดวยตนเอง การเรยนรดวยตนเองจดเปน

กระบวนการเรยนรตลอดชวต ยอมรบในศกยภาพของผเรยนวาผเรยนทกคนมความสามารถทจะเรยนรสง

ตางๆ ไดดวยตนเอง เพอทตนเองสามารถทจาดารงชวตอยในสงคมทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาได

อยางมความสข ดงนนการเรยนรดวยตนเองมความสาคญดงน

การเรยนรดวยตนเองมความสาคญอยางไร

3

๑. บคคลทเรยนรโดยการรเรมของตนเองจะเรยนไดมากกวา ดกวา มความตงใจ มจดมงหมายและม

แรงจงใจสงกวา สามารถนาประโยชนจากการเรยนรไปใชไดดกวา และยาวนานกวาคนทเรยนโดยเปนเพยง

ผรบหรอรอการถายทอดจากคร

๒. การเรยนรดวยตนเองสอดคลองกบพฒนาการทางจดวทยาและกระบวนการทางธรรมชาต ทาให

บคคลมทศทางของการบรรลวฒภาวะจากลกษณะหนงไปส อกลกษณะหนง คอ เม อตอนเดก ๆ เปน

ธรรมชาต ท จะตองพ งพงผ อ น ตองการผ ปกครองปกปองเล ยงด และตดสนใจแทนให เม อเตบโตม

พฒนาการขนเรอย ๆ พฒนาตนเองไปสความเปนอสระ ไมตองพงพงผปกครอง คร และผอน การพฒนา

เปนไปในสภาพทเพมความเปนตวของตวเอง

๓. การเรยนรดวยตนเองทาใหผเรยนมความรบผดชอบ ซงมลกษณะทสอดคลองกบพฒนาการใหม

ๆ ทางการศกษา เชน หลกสตร หองเรยนแบบเปด ศนยบรการวชาการ การศกษาอยางอสระมหาลยเปดลวน

เนนใหผเรยนรบผดชอบการเรยนรเอง

๔. การเรยนรดวยตนเองทาใหมนษยอยรอด การมความเปลยนแปลงใหม ๆ เกดขนเสมอ ทาใหม

ความจาเปนทจะตองศกษาเรยนร การเรยนรดวยตนเองจงตองเปนกระบวนการตอเนองตลอดชวต

การเรยนรดวนตนเอง เปนคณลกษณะทสาคญตอการดาเนนชวตทมประสทธภาพ ชวยใหผเรยนม

ความตงใจและมแรงจงใจสง มความคดรเรมสรางสรรค มความยดหยนมากขน มการปรบพฤตกรรมการ

ทางานรวมกบผอนได รจกเหตผล รจกคดวเคราะห ปรบและประยกตใชวธการแกปญหาของตนเองจดการ

กบปญหาไดดข น และสามารถนาประโยชนของการเรยนรไปใชไดดและยาวนานข น ทาใหผ เรยน

ประสบความสาเรจในการเรยน

4

รายละเอยดกจกรรมการเรยนร

๑. การเรยนรดวยตนเอง คอใคร

จงเลอกคาตอบทถกทสด

ก. การเรยนรทผเรยนตองศกษาเรยนร ดวยตนเองตามลาพง

ข. การเรยนรทผเรยนรเรมตามทครหรอบคคลอน บอกหรอแนะนา

ค. กระบวนการเรยนรทผเรยนทาการศกษาคนควาดวยตนเองตามลาพงโดยไมพงพาครหรอผสอน

ง. กระบวนการเรยนรทผเรยนรเรมการเรยนรดวยตนเอง ตามความสนใจ ความตองการและความถนด

๒. การเรยนรดวยตนเองมความสาคญอยางไร

ก. เปนการเรยนรทดทสด ของการเรยนร ทงหมด

ข. เปนการเรยนรทสามารถตอบสนองความตองการของแตละบคคล สการเรยนรตลอดชวต

ค. เปนการเรยนร จาเปนตองเกดในสถานศกษาเทานน

ง. เปนการเรยนร ททาใหผเรยนเปนผทมความสามารถโดยไมตองพงพาใคร

5

เรองท ๒

การกาหนดเปาหมาย และการวางแผนการเรยนรดวยตนเอง

การปฏบตการเรยนรตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๕๑ ทมประสทธภาพ และใหประสบความสาเรจไดนน ขนอยกบการทผเรยน ไดกาหนดเปาหมายในการ

เรยนรของตนเองแลวหรอยง และทสาคญเปาหมายในการเรยนรดงกลาว ตองมความชดเจนดวย

การกาหนดเปาหมายในการเรยนรดวยตนเองมลกษณะอยางไร

สาหรบผเรยนในระดบการศกษาขนพนฐานนน ทกคนยอมมเปาหมายในการศกษาคลายคลงกน คอ

เพอใหไดรบความร การสาเรจการศกษา การพฒนาอาชพ และการพฒนาคณภาพชวตของตน แตเปาหมาย

ดงกลาวนนเปนเปาหมายระยะยาวทจะใหเกดขนในอนาคต ดงนน ผเรยนทตองการใหตนเองประสบ

ความสาเรจในการเรยน จงควรแบงเปาหมายระยะยาว ออกเปนเปาหมายระยะสนหรอเปาหมายยอย ๆ ท

กาหนดใหแตละชวงเวลา ของการปฏบตกจกรรมการเรยนรใหมความตอเนองกน

เปาหมายในการเรยนร ของแตละบคคลนน เปรยบเสมอนกบ การเดนทางจากสถานทแหงหนงไปยง

สถานทอกแหงหนงนน อาจจะมเสนทางของการเดนทางใหเลอกเดนไดหลายเสนทาง ทผเดนทาง

สามารถทจะเลอกเดนตามเสนทางทตนเลอกได

6

การเรยนร ตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

๒๕๕๑ นน ผเรยนจะตองลงทะเบยนเรยนเปนรายวชา ซงครอบคลมทงวชาบงคบและวชาเลอก

ตามโครงสรางหลกสตร คอ จะตองเรยนวชาบงคบ จานวน ๓๖ หนวยกต วชาเลอก วชาเลอก

จานวน ๑๒ หนวยกต รวมทงหมด ๔๘ หนวยกต และกจกรรมพฒนาคณภาพชวต (กพช.) จานวน

๑๐๐ ชวโมง ทงน ในแตละภาคเรยน ผเรยนสามารถลงทะเบยนไดภาคเรยนละไมเกน ๑๔ หนวย

กต การทจะศกษาใหจบหลกสตรได อยางมคณภาพนน ผเรยนจงมความจาเปนในการทจะวาง

แผนการเรยนรดวยตนเอง ซงผเรยนจะตองมความรบผดชอบในการเรยนรของตน

การวางแผนการเรยนรดวยตนเอง ควรทาอยางไร

ดงนน ผเรยนควรพจารณาสงตาง ๆ ประกอบในการวางแผนการเรยนร ของตนดงน

๑. การเรยนรดวยตนเอง ควรเรมจากการทผเรยนมความตองการทจะเรยนในสงหนงสงใด

เพอการพฒนาทกษะ ความร สาหรบการพฒนาชวต และอาชพของตนเอง

๒. การเตรยมตวของผเรยน คอ ผเรยนจะตองศกษาหลกการ จดหมาย และโครงสราง

หลกสตรการศกษานอกระบบ ระดบการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ รวมทงศกษา

คาอธบายรายวชาและรายละเอยดคาอธบายรายวชา ของรายวชาทลงทะเบยนเรยน

๓. ผเรยนควรเลอกและจดเนอหา ของแตละรายวชาดวยตนเอง ตามจานวนชวโมงท

กาหนดไวในโครงสราง และกาหนดตวชวดทระบไวใน รายละเอยดคาอธบายรายวชา วาจะให

บรรลผลในดานใด เพอแสดงใหเหนวาผเรยนไดเกดการเรยนรในเรองนน ๆ แลว และมความ

คดเหนหรอเจตคตในการนาไปใชกบชวต และชมชน สงคมดวย

๔. ผเรยนเปนผวางแผนการเรยนรดวยตนเอง และดาเนนกจกรรมการเรยนรดวยตนเอง

โดยอาจจะขอคาแนะนาชวยเหลอจากครหรอเพอนในลกษณะของการรวมมอกนทางานไดเชนกน

๕. การประเมนผลการเรยนรดวยตนเอง ควรเปนการประเมนรวมกน ระหวางคร และ

ผเรยน โดยรวมกนตงเกณฑการใหคะแนน รวมกน

ในการวางแผนการเรยนรดวยตนเองนน ผเรยนควรตงคาถามในการถามตนเอง เพอใหได

คาตอบสาหรบการวางแผน การเรยนรของตน ดงน

7

๑. จะเรยนรอยางไร และเมอใดจงเรยนรไดเรวทสด

๒. จะมวธการอะไรในการศกษาเรยนรในเรองนน ๆ

๓. จะใชหนงสอ หรอแหลงขอมลอะไรบาง

๔. จะกาหนดจดมงหมายเฉพาะ ในการเรยนร ของตนอยางไร

๕. จะคาดหวงความร ทกษะและเจตคต ทจะใหเกดขนกบตนเองไดอยางไร

๖. จะประเมนผลการเรยนรของตนเอง อยางไร

๗. จะใชเกณฑอะไรตดสนวาตนเองประสบความสาเรจ

การเปนผทมการวางแผนการเรยนรของตนนน ผเรยนตองร ความตองการในการเรยนร

ของตนเอง มการวางจดมงหมายทสอดคลอง กบความตองการนน และการวางแผน

ปฏบตงานทมประสทธภาพเพอใหบรรลจดมงหมาย ของการเรยนร โดยใชประโยชนจาก

แหลงเรยนรตาง ๆ รวมทงการประเมนความกาวหนาในการเรยนรของตน

8

เรองท ๓

ทกษะในการแสวงหาความรดวยตนเองเปนการแสดงออกของผเรยน ในการปฏบต คนควาหาความร

ดวยตนเอง และสามารถสรางความรใหมเพมเตม จากการคด ศกษา ทดลอง คนควา และปฏบตดวยตนเอง ท

เชอมสมพนธกบความรเดมทมอย ทาการศกษาจากแหลงรวมความรตาง ๆ ตามความสนใจหรอความตองการ

ของตนเอง โดยมวธการคนควาหาความรจากการกาหนดปญหาในการสบคนความร การวางแผนในการสบคน

ความร การดาเนนการสบคนความรตามแผนทกาหนดไว การวเคราะหขอมลจากการสบคนความร การ

ดาเนนการสบคนความรตามแผนทกาหนดไว การวเคราะหขอมลจากการสบคนความร การบนทกจดเกบและ

สรปผลจากการสบคนความร โดยอาจปรกษาหรอขอความชวยเหลอจากครหรอบคคลอน

ทกษะพนฐานทางการศกษาหาความร ทกษะการแกปญหา และเทคนคในการเรยนรดวยตนเอง

การสงเสรมทกษะในการแสวงหาความรดวยตนเองผเรยนควรฝกตนเอง ดงน

๑. ฝกใหมนสยรกการอาน ชางจด – จา และบนทกกจกรรมการอานซงสามารถจดทาไดในหลาย ๆ

การเรยนร

๒. เปนคนชางสงเกต เพราะถอวาการสงเกตชวยใหผเรยนรอบร และเขาใจไดดพอ ๆ กบการเรยนร

โดยวธอน

๓. ฝกใหรจกการคนควาหาความร โดยดาเนนกจกรรมการคนความาก ๆ หนงสอจะเปนปจจยสาคญ

ในการทจะชวยใหการฝกวธนไดผล

๔. ฝกคนควาจากปญหาตาง ๆ ทอยในความสนใจ และเกยวของกบตน

๕. ฝกหาคาตอบจากคาถามตาง ๆ

๖. ศกษาขอความหรอบทความทเกยวของกบวธการแสวงหาความรใหตนเองไดอานอยางสมาเสมอ

การสงเสรมใหเกดทกษะการแสวงหาความรดวยตนเองผเรยนจะตองฝกฝนใหมนสยรกการอาน ชาง

สงเกต ศกษาคนควาขอมลตาง ๆ จากแหลงขอมลทหลากหลาย รจกตงคาถาม และฝกการหาคาตอบจากคาถาม

ตาง ๆ อยางมระบบ

9

การพดเปนวธการสอสารทมนษยใชกนมานานนบพนป

และในโลกนคงไมมเครองมอสอสารใดทสามารถายทอดความคด

ความรสกและสงตาง ๆ ในใจเราไดดความคาพด ถงแมวา ปจจน

เทคโนโลยในการสอสารจะไดรบการพฒนาไปถงไหน ๆ แลวกตาม

สาเหตทเปนเชนนกเพราะวาการพดไมใชแตเพยงเสยงทเปลง

ออกไปเปนคา ๆ แตการพดยงประกอบไปดวยนาเสยง สง – ตา

จงหวะชา – เรว และทาทางของผพดททาใหการพดมความ

ซบซอนและมประสทธภาพยงกวาเครองมอสอสารใด ๆ

การพดนนเปรยบเสมอนดาบสองคม คอ สามารถใหทง

คณและโทษแกตวผพดได นอกจากนการพดยงเปนอาวธในการ

สอสารทคนสวนใหญชอบใชมากกวาการฟงและการเขยน เพราะ

คดวาการพดไดมากกวคนอนนนจะทาใหตนเองไดเปรยบ

ไดประโยชน แตทง ๆ ทคดอยางนหลายคนกยงพาตนเองไปส

ความหายนะไดดวยปากเขาทานองปากพาจน ซงเหตทเปนเชนน

กเพราะรกนแตเพยงวาฉนอยากจะพด โดยไมคดกอนพดไมรวา

การพดทจะใหคณแกตนเองไดนนควรมลกษณะดงน

- ถกจงหวะเวลา - ภาษาเหมาะสม

- เนอหาชวนตดตาม - นาเสยงชวนฟง

- กรยาทาทางด - มอารมณขน

- ใหผฟงมสวนรวม - เปนธรรมชาตและเปนตวของตวเอง

กจกรรมท ๑ ทานคดอย างไรกบคา

กลาวขางลางน โปรดอธบาย

“การพดเปนทกษะหน ง

ท มความสาคญท สดของคนเรากอนท

เ ราจะพดอะไรออกไปน น

เราจะเปนนายคาพด

แต เ ม อ เราได พดออกไปแลว

คาพดเหล าน น กกลบมาเปนนายเรา”

……………………………………………………

……………………………………………………

……………………………………………………

……………………………………………………

……………………………………………………

……………………………………………………

……………………………………………………

……………………………………………………

……………………………………………………

……………………………………………………

…………………………………………………..

10

กจกรรมท ๒ คณเปนผฟงทดหรอเปลา

ใหตอบแบบทดสอบตอไปน ดวยการทาเครองหมาย √ ลงในชองคาตอบทางดานขวา เพอประเมนวา

คณเปนผฟงไดดแคไหน

ลกษณะของการฟง

ความบอยครง

เสมอ สวนใหญ บางครง นานๆครง ไมเคย

๑. ปลอยใหผพดแสดงความคดเหนของเขาจนจบโดยไมขดจงหวะ

๒. ในการประชมหรอระหวางโทรศพท มการจดโนตสาระสาคญของสงทได

ยน

๓. กลาวทวนรายละเอยดทสาคญของการสนทนากบผพด เพอใหแนใจวาเรา

เขาใจถกตอง

๔. พยายามตงใจฟง ไมวอกแวกไปคดเรองอน

๕. พยายามแสดงทาทวาสนใจในคาพดของผอน

๖. รดวาตนเองไมใชนกสอสารทด ถาผกขาดการพดแตเพยงผเดยว

๗. แมวากาลงฟงกแสดงอาการตาง ๆ เชน ถาม จดสรปสงทไดฟงกลาวทวน

ประเดนสาคญ ฯลฯ

๘. ทาทาตาง ๆ เหมอนกาลงฟงอยในทประชม เชน ผงกศรษะเหนดวยมองตาผ

พด ฯลฯ

๙. จดโนตเกยวกบรปแบบของการสอสารทไมใชคาพดของคสนทนา เชน

ภาษากาย นาเสยง เปนตน

๑๐. พยายามทจะไมแสดงอาการกาวราวหรอตนเตนเกนไปถามความคดเหนไม

ตรงกบผพด

คาตอบทง ๕ คาตอบ (ในแตละชอง) มคะแนนดงน

เสมอ = ๕ คะแนน นาน ๆ ครง = ๒ คะแนน

สวนใหญ = ๔ คะแนน ไมเคย = ๑ คะแนน

บางครง = ๓ คะแนน

นาคะแนนจากทง ๑๐ ขอมารวมกน เพอดวาคณจดอยในกลมนกฟงประเภทไหนใน ๓ กลมตอไปน

๔๐ คะแนนขนไป จดวาคณเปนนกฟงชนยอด

๒๕ – ๓๙ คะแนน คณเปนนกฟงทดกวานกฟงทว ๆ ไป

ตากวา ๒๕ คะแนน คณเปนผฟงทตองพฒนาทกษะการฟงเปนพเศษ

11

แตไมวาจะอยในกลมไหนกตาม คณควรจะพฒนาทกษะในการฟงของคณอยเสมอ เพราะวาผสงสาร (ทงคน

และอปกรณเทคโนโลยตาง ๆ) นนมการเปลยนแปลงและมความซบซอนมากขนอยตลอดเวลา

กจกรรมท ๓ “ถา……… คณ……..”

เพอใหผเรยนฝกทกษะในการคดและการใหเหตผล

วตถประสงค

ทกษะการคดดวยวธการทมเหตผลรองรบ มความสาคญในการใชประกอบการแสวงหาความรหรอ

แกปญหาในชวตประจาวน

แนวคด

๑. ใหผเรยนตอบคาถามตอไปน

คาชแจง

๑. ถาทาน

๒.

มโอกาสในการเลอกทจะประกอบอาชพไดทานปรารถนาจะประกอบอาชพอะไร เพราะ

อะไร

ถาทาน

๓.

ขออะไรไดหนงอยาง ทานปรารถนาจะขออะไร

ถาทาน

๔. ถามอะไรในตวทานทอยากจะเปลยนสงนนคออะไร เพราะอะไร

ตองการบอกเกยวกบตวทานดวยคาเพยงคาเดยวคาวาอะไร เพราะอะไร

๕. ทานไดประโยชนอะไรจากการใช เหตผล

กจกรรมท ๔ “นกแสวงหา”

เพอใหผเรยนรวธแสวงหาขอมลโดยวธการทหลากหลาย


เพอใหผเรยนรวธแสวงหาขอมลโดยวธการทหลากหลาย


การทผเรยนจะเปนคนททนกบการเปลยนแปลงของสงคมปจจบน ซงมแหลงขอมลทหลากหลาย ทงท

เชอถอได และเชอถอไมได การพจารณาขอมลจากหลายแหลง และเลอกใชขอมลทเปนประโยชนมาปรบใชใน

ชวตประจาวนจงมความสาคญ

แนวคด

12

๑. ใหผเรยนอธบายประเดนตอไปน

คาชแจง

๑. ถาผเรยนตองการทราบขาวสารตาง ๆ ผเรยนตองหาขาวสารขอมลไดจากทใดบาง

๒. ใหผเรยนมวธการทจะแสวงหาขอมลทตองการไดอยางไร

๓. ใหผเรยนบอกแหลงแสวงหาขอมลภายในชมชน

๔. ทานไดประโยชนการแสวงหาขอมลอยางไรบาง

กจกรรมท ๕ นกจดบนทก

เพอฝกใหผเรยนมนสยในการจดบนทกขอมล


การจดบนทกขอมลเปนวธการททาใหบคคล สมารถจดจาเหตการณตาง ๆ ทผานมาไดเปนอยางด

แนวคด

๑. ใหทานเลอกประเภทของชอตาง ๆ ททานจะเขยนมาใหไดมากทสด

คาชแจง

ตวอยาง ประเภทของชอทขาพเจาเลอกคอ

๑. หม

ชอสตว

๒. สนข

๓. แมว

๔. …………….

ประเภทของชอทขาพเจาเลอกคอ …………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

13

๒. ใหทานอธบายสรป ความสาคญของการจดบนทก วาการจดบนทกมความสาคญอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

14

“คณคาแหงตน”

กจกรรมท ๑


๑. เพอใหผเรยนเกดความตระหนกในคณคาของตนเอง และสรางความภมใจในตนเอง

๒. เพอใหผเรยนสามารถระบปจจยทมผลทาใหตนไดรบความสาเรจ และความตองการความสาเรจ

รวมทงความคาดหวงทจะไดรบความสาเรจอกในอนาคต

แนวคด

ทกคนยอมมความสามารถอยในตนเอง การมองเหนถงความสาเรจของตนจะนาไปสการรจกคณคาแหง

ตน และถามโอกาสนาเสนอถงความสามารถและผลสาเรจในชวตของผอนไดทราบในโอกาสทเหมาะสม จะทา

ใหคนเราเกดความภมใจ กาลงใจเจตคตทด เกดความเชอมนวาตนเองจะเปนผทสามารถเรยนรดวยตนเองได

และความตองการประสบความสาเรจ ตอไปอกในอนาคตความรสกเหนคณคาในตนเองอยางแทจรงเปนการ

เหนคณคาคณประโยชนในตนเองเขาใจตนเอง รบผดชอบตอทกสงทตนเปนเจาของยอมรบความแตกตางของ

บคคล เหนคณคาการยอมรบของผอน สามารถพฒนาตนเองนนในดานสวนตว ยอมรบ ยกยอง ศรทธาในตวเอง

และผอนทาใหเกดความเชอมนในตนเองเปนความรสกไววางใจตนเองสามารถยอมรบในจดบกพรอง จด

ออนแอของตนและพยายามแกไขรวมทงยอมรบความสามารถของตนเองในบางครง และพฒนาใหดขนเรอยไป

เมอทาอะไรผดแลวกสามารถยอมรบไดอยางแทจรงและแกปญหาไดอยางสรางสรรค

คาชแจง

๑. ใหผเรยนเขยนความสาเรจทภาคภมใจในชวตในชวง ๕ ปทผานมา จานวน ๑ เรองและตอบคาถาม

ในประเดน

๑. ความรสกเมอประสบความสาเรจ

๒. ปจจยทมผลทาใหตนไดรบความสาเรจ

๒. ใหผเรยนเขยนเรองทมความมงหวงทจะใหสาเรจในอนาคตและ คาดวาจะทาไดจรงจานวน ๑ เรอง

และตอบคาถามในประเดน “ปจจยอะไรบางทจะทาใหความคาดหวงไดรบความสาเรจในอนาคต”

บทสรปของกจกรรม

ความรสกเหนคณคาในตวเองของบคคลทมตอตนเองวามคณคามความสามารถในการกระทาสงตาง ๆ

ใหประสบความสาเรจ มความเชอมนนบถอตนเอง และการมความมนใจในการเรยนรดวยตนเองความสามารถ

15

จดเวลาในการเรยนรได มระเบยบวนยตอตนเองมความรในดานความจาเปนในการเรยนรและแหลงทรพยากร

การเรยนรมความคดเหนตอตนเองเปนผทมความอยากร อยากเหน

๑. สงททานประทบใจในการเรยนรสาระท ๑ การเรยนรดวยตนเอง

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

๒. ปญหา/ อปสรรคทพบในการเรยนรสาระท ๑ การเรยนรดวยตนเอง

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

๓. ขอเสนอแนะเพมเตม

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

แบบประเมนตนเองหลงเรยน

บทสะทอนทไดจากการเรยนร

16

คาชแจง แบบวดนเปนแบบวดระดบการเรยนดวยตนเองของผเรยน มจานวน ๗ ขอ

โปรดทาเครองหมาย √ ลงในชองสเหลยมทตรงกบความสามารถในการเรยนรดวยตนเองตามความ

เปนจรงของทาน

๑. การวนจฉยความตองการเนอหาในการเรยน ๕. การดาเนนการเรยน

ผเรยนไดเรยนเนอหาตามคาอธบายรายวชาเทานน ผเรยนดาเนนการเรยนตามแนวทางทคร

กาหนด

ครนาเสนอเนอหาอน นอกเหนอจากคาอธบายรายวชา ผเรยนดาเนนการเรยนตามแนวทางทคร

แลวใหผเรยนเลอกเรยนเพมเตม แลวใหผเรยนปรบ

ผเรยนไดเสนอเนอหาอนเพอเรยนเพมเตม ผเรยนดาเนนการเรยนตามแนวทางทผเรยน

นอกเหนอจากคาอธบายรายวชา รวมกนกาหนดกบคร

ผเรยนเปนผกาหนดเนอหาในการเรยนเอง ผเรยนดาเนนการเรยนตามกาหนดของตนเอง

๒. การวนจฉยตามความตองการวธการเรยน ๖. การแสวงหาแหลงทรพยากรการเรยน

ครเปนผกาหนดวาจะจดการเรยนการสอนวธใด ครเปนผจดการแหลงทรพยากรการเรยนให

ผเรยน

ครนาเสนอวธการเรยนการสอน แลวใหผเรยนเลอก ครเปนผจดหาแหลงทรพยากรการเรยน

ผเรยนรวมกบครกาหนดวธการเรยนร แลวใหผเรยนเลอก

ผเรยนเปนผกาหนดวธการเรยนรเอง ผเรยนรวมกบครหาแหลงทรพยากรการเรยน

รวมกน

ผเรยนเปนผหาแหลงทรพยากรการเรยนเอง

๓. การกาหนดจดมงหมายในการเรยน ๗. การประเมนการเรยน

ครเปนผกาหนดจดมงหมายในการเรยน ครเปนผประเมนการเรยนของผเรยน

ครนาเสนอจดมงหมายในการเรยนแลวใหผเรยนเลอก ครเปนผประเมนการเรยนของผเรยนเปนสวนใหญ

ผเรยนรวมกบครกาหนดจดมงหมายในการเรยน และเปดโอกาสใหนกศกษาไดประเมนการเรยน

ของตนเองดวย

๔. การวางแผนการเรยน มการประเมนโดยคร ตวผเรยนเองและเพอนผเรยน

ผเรยนไมไดเขยนแผนการเรยน ผเรยนเปนผประเมนการเรยนของตนเอง

แบบวดระดบการเรยนดวยตนเองของผเรยน

17

ครนาเสนอแผนการเรยนแลวใหผเรยนนาไปปรบแก

ผเรยนรวมกบครวางแผนการเรยน

ผเรยนวางแผนการเรยนเอง โดยการเขยนสญญาการเรยน

ทระบจดมงหมายการเรยน วธการเรยนแหลงทรพยากร

การเรยน วธการประเมนการเรยนและวนทจะทางานเสรจ

กระบวนการเรยนรทเปนการเรยนรดวยตนเอง

มความจาเปนทจะตองอาศยทกษะและความร

บางอยาง ผเรยนควรไดมการตรวจสอบพฤตกรรม

ทจาเปนสาหรบผเรยนทจะเรยนรดวยตนเอง

18

บทท 2

การใชแหลงเรยนร


การเรยนรจากสงแวดลอมในชมชนทมองคความรทเรยกวาแหลงเรยนรตาง ๆ ทาใหผเรยน

สามารถรถงการสงสมความร ประสบการณทผานมาจากแหลงเรยนรประเภทตาง ๆ เรยนรไดเทาทนความ

เปลยนแปลงทเกดขน เกดโลกทศนกวางขวางมากยงขนกวาการเรยนจากการพบกลมในหองหรอการเรยนร

ในรปแบบอน ๆ


1. ผเรยนสามารถบอกประเภทคณลกษณะของแหลงเรยนรและเลอกใชแหลงเรยนรได

ตามความเหมาะสม

2. ผเรยนเหนคณคาแหลงเรยนรประประเภทตาง ๆ

3. ผเรยนสามารถสงเกต ทาตาม กฎ กตกา การใชแหลงเรยนร







19


ความรมเกดใหมและพฒนาตลอดเวลาประกอบกบเทคโนโลยสารสนเทศทาใหเผยแพรสอสารถง

กนไดอยางรวดเรวตอเนองและตลอดเวลา มนษยจงจาเปนตองเรยนรสงใหม ๆ ทเกดขนและปรบตวให

สอดคลองกลมกลนกบสงคมทไมหยดนง เพอใหสามารถปรบตวและดารงชวตไดอยางมความสข การ

เรยนรในหองเรยนยอมไมทนเหตการณและเพยงพอ ตองมการเรยนรทกรปแบบดาเนนไปพรอม ๆ กน

โดยเฉพาะการเรยนรจากสงแวดลอมในชมชนทมสาระเนอหาทเปนขอมลความรหรอองคความร เปนแหลง

ใหความร ประสบการณสงแปลกใหม ทเออตอการเรยนร จงจะทาใหเรยนรไดเทาทนความเปลยนแปลงท

เกดขน แหลงสถานท บรเวณ ทมองคความรทมนษยสามารถเรยนรไดเรยกวา “แหลงเรยนร”

ความหมายของ “แหลงเรยนร”

แหลง หมายถง ถน ทอย บรเวณ ศนยรวม บอเกด แหง ท

เรยนร หมายถง เขาใจความหมายของสงใดสงหนงโดยประสบการณ

แหลงเรยนร หมายถง ถน ทอย บรเวณ ศนยรวม บอเกด แหง ท ทมสาระเนอหาทเปนขอมลความร

หรอองคความร

กจกรรม

ใหผเรยนหาความหมายของ “แหลงเรยนร” จากหนงสอในหองสมดและอนเทอรเนต

คนละ 1 ความหมาย แลวนามาแบงกลม ๆ ละ 5-6 คน อภปรายและสรปความหมายเปนของกลม

แลวรายงานหนาชนเรยน

20

ความสาคญของแหลงเรยนร

แหลงเรยนรมบทบาทสาคญอยางยงในการชวยพฒนาคณภาพของมนษยในยคความรทเกดขน

ใหมๆ และเปลยนแปลงอยางรวดเรว ดงตอไปน

1. เปนแหลงทมสาระเนอหา ทเปนขอมลความรใหมนษยเกดโลกทศนทกวางไกลกวาเดม ชวยให

เกดความสนใจในเรองสาคญ ชวยยกระดบความทะเยอทะยานของผศกษาจากการนาเสนอสาระความร หรอ

ภาพในอดมคต หรอเสนอผลสาเรจและความกาวหนาของงานหรอชนงาน หรอเทคโนโลยหรอบคคลตาง ๆ

ของแหลงเรยนร

2. เปนสอการเรยนรสมยใหมทใหทงสาระ ความร กอใหเกดทกษะและชวยใหเกดการเรยนรได

เรวและมากยงขน

3. เปนแหลงชวยเสรมการเรยนรของการศกษาประเภทตาง ๆ ทงการศกษาในระบบ

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

4. เปนแหลงการเรยนรตลอดชวต ทบคคลทกเพศ วย ทกระดบความร ความสามารถ เรยนรได

ดวยตนเองตลอดเวลาโดยไมจากด

5. เปนแหลงทมนษยสามารถเขาไปปฏสมพนธในการหาความรจากแหลงกาเนด หรอ

แหลงตนตอของความร เชน จากโบราณสถาน โบราณวตถ พนธไม พนธสตว สภาพชวตความเปนอยตาม

ธรรมชาตของสตว เปนตน

6. เปนแหลงทมนษยสามารถเขาไปปฏสมพนธใหเกดประสบการณตรง หรอ ลงมอ

ปฏบตไดจรง เชน การประดษฐเครองใชตาง ๆ การซอมเครองยนต เปนตน ชวยกระตนใหเกดการสนใจ

ความใฝร

7. เปนแหลงทมนษยสามารถเขาไปปฏสมพนธใหเกดความรเกยวกบวทยาการใหม ๆ ท

ไดรบการคดคนขน และยงไมมของจรงใหเหน เชน การดภาพยนตร วดทศน หรอสออน ๆ ในเรองเกยวกบ

การประดษฐคดคนสงตาง ๆ ขนมาใหม

8. เปนแหลงสงเสรมความสมพนธอนดระหวางคนในทองถนกบผเขาศกษา ในการทา

กจกรรมรวมกน ชวยสรางความรสกของการเปนสวนหนงของการมสวนรวม เกดความตระหนก และเหน

คณคาของแหลงเรยนร

9. เปนสงทชวยเปลยนทศนคต คานยมใหเกดการยอมรบสงใหม แนวความคดใหม เกด

จนตนาการและความคดสรางสรรคกบผเรยน

10. เปนการประหยดเงนของผเรยนในการใชแหลงเรยนรของชมชนใหเกดประโยชนสงสด

กจกรรม

ใหผเรยนแบงกลม ๆ ละ 5 – 10 คน อภปรายถงความสาคญของแหลงเรยนรและรายงานเปนกลมหนาชนและสง

รายงานคร

21


นบตงแตสมยสโขทยมแหลงเรยนรไดแก บาน วด และวง ผถายทอดความรในบานมพอ แม และ

ผใหญในบาน ในวดจะมพระ และในวงจะมผร นกปราชญ ราชบณฑตในดานตาง ๆ

สมยพอขนรามคาแหง ไดทรงสรางพระแทนมนงคศลาไวในดงตาลเพอใหเปนสถานทสอนหนงสอ

และธรรมะแกขาราชการการและประชาชนทวไป เปนทนดพบระหวางผรและผใฝร เปนการจดสงแวดลอม

ในลกษณะชมชนแหงการเรยนรโดยมสอความรทใชกนไดแก ใบลาน สมดไทยและหลกศลาจารก

สมยกรงศรอยธยา แหลงความรไดพฒนาอยางรวดเรว นอกจากมบานและวดและวงแลว ในสมย

สมเดจพระนารายณมหาราช มการสรางโบสถฝรงหลายแหง มการตงโรงเรยนมชชนนาร มการตงโรงเรยน

สอนสามเณร ในการเรยนร นอกจากมครเปนผสอนแลว ยงมการเลานทานและวรรณกรรมเปนสอในการ

เรยนรอยางแพรหลาย

สมยกรงรตนโกสนทรตอนตน แหลงความรไดพฒนาอยางรวดเรว มการตงโรงพมพขนมาหลาย

แหง มการพมพหนงสอพมพฉบบแรกของไทย มการตงโรงทาน มพระธรรมเทศนาพรอมกบสอนหนงสอ

วชาการตาง ๆ แกประชาชนทงหลาย มการพฒนาวดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธ) ใหเปน

มหาวทยาลยเปดแหงแรกของประเทศไทยโดยการจารกวชาหนงสอ วชาแพทย วชาตาง ๆ ดาราศาสตร และ

วชาทวไปลงบนแผนศลาประดบไวตามกาแพงและบรเวณวด มทงภาพเขยน รปปนและพชสมนไพรตาง ๆ

ประกอบคาอธบาย ทงนเพอใหประชาชนทวไปไดศกษาดวยตนเอง

สมยรชกาลของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 แหงกรงรตนโกสนทรมการ

ปฏรปการจดกจกรรมการศกษาครงยงใหญ แหลงความรทมอยในทองถน ซงเปนการเรยนรแบบอธยาศย

หรอแบบไมเปนทางการนน ไมเพยงพอตอการเรยนรทจะปรบตวรบกบระบบจกรวรรดนยมตะวนตก จงม

การจดตงโรงเรยนแบบตะวนตกขนเปนครงแรกของประเทศ และเปนแหลงเรยนรทมบทบาทหลกในการให

การศกษาแกคนไทย สวนแหลงความรประเภทสอไดมการพฒนาหนงสอแบบเรยน หนงสอพมพรายวน

จานวนเกอบ 30 ฉบบ มหนงสอนตยสาร วารสารตาง ๆ มภาพยนตร และมหองสมด นอกจากนยงมการใช

ภมปญญาทองถนเผยแพรความรอกดวย แหลงความรเหลานไดรบการพฒนาเรอย ๆ

ปจจบนมส อหลากหลายประเภทมากย งข นโดยเฉพาะส ออ เลกทรอนกส คอมพวเตอร

โทรศพทเคลอนทเปนแหลงความรท สามารถเรยนรไดทกท ทกเวลา ทกสถานทไดทวโลก เพราะมการ

พฒนาระบบดาวเทยม มการพฒนาระบบโทรทศน วทยกระจายเสยง วดทศน ซด ตาง ๆ อยางทปรากฏใน

ปจจบน

22

กจกรรม

ใบงานการสารวจแหลงเรยนร

1. ชอแหลงเรยนร ...............................................................................................................................

2. ทตง/ทอย เลขท .............. หมท ................ ชอหมบาน ...................................................................

ตาบล ..................... อาเภอ....................................... จงหวด .........................................................

โทรศพทบาน .............................โทรศพทเคลอนท ............................ โทรสาร ...........................

เวบไซต (ถาม)................................................................................................................................

3. เจาของ/ผครอบครอง/ผจดการแหลงเรยนร

สวนราชการ วด โบสถ มสยด เอกชน ชมชน

องคกรชมชน อน ๆ ............................................ (ระบ)

4. ชอบคคลของแหลงเรยนรสาหรบตดตอ ........................................................................................

สถานทตดตอ .......................................................... โทรศพท ......................................................

5. ประเภทของแหลงเรยนร

kหองสมด kพพธภณฑ kโบราณสถาน kศาสนสถาน

kอนสาวรย kหอศลป kศนยวฒนธรรม kศนยขอมลทองถน

kแหลงหตถกรรม kแหลงเรยนรศลปะ kแหลงเรยนรในทองถน kแหลงฝกอบรม

kอทยานวทยาศาสตร kศนยวทยาศาสตร kพพธภณฑความกาวหนาทางเทคโนโลย

kศนยการเรยนรชมชน kหมบาน/ชมชนโบราณ kศนยศกษาตามแนวพระราชดารฯ

kสวนสตว kสวนพฤกษศาสตร kสงแวดลอมทางธรรมชาต

kสวนสาธารณะ kสวนเกษตร kสวนสนก kสวนสมนไพร

kอทยาน kสวนอทยาน kแหลงทองเทยว kสอสารมวลชน

kสอพนบาน kโรงละคร kศนยกฬา kแหลงนนทนาการ

kศนยการคา/ตลาด kสถานประกอบการ kสถาบนการศกษา kศนยขอมล

kอน ๆ (โปรดระบ) ..........................................................................................................

6. ความรทสามารถเรยนไดจากแหลงเรยนรแหงน (เรยงตามลาดบความสาคญและความโดดเดน 3 ลาดบ)

1........................................... 2. ................................................3……………..……………….

ผบนทก ..................................... วนท............ เดอน ................................. พ.ศ. ….…………

23


การแบงประเภทของแหลงเรยนร มผรไดจดประเภทของแหลงเรยนรแตกตางกนไป ทงนขนอยกบ

ปจจยทใชเปนเกณฑในการแบง อาท แหลงกาเนด ลกษณะของแหลงเรยนร วตถประสงคการจดตง และ

กลมเปาหมายของแหลงเรยนร

แหลงเรยนรแบงตามลกษณะกายภาพและวตถประสงค เปน 5 กลม ดงน

1. กลมบรการขอมล ไดแก หองสมด อทยานวทยาศาสตร ศนยวทยาศาสตร ศนยการเรยน

สถานประกอบการ

2. กลมงานศลปวฒนธรรมประวตศาสตร ไดแก พพธภณฑ อทยานประวตศาสตร อนสรณสถาน

อนสาวรย ศนยวฒนธรรม หอศลป ศาสนสถาน เปนตน

3. กลมขอมลทองถน ไดแก ภมปญญา ปราชญชาวบาน สอพนบาน แหลงทองเทยว

4. กลมสอ ไดแก วทย วทยชมชน หอกระจายขาว โทรทศน เคเบลทว สออเลกทรอนกส

อนเทอรเนต หนงสออเลกทรอนกส (e-book)

5. กลมสนทนาการ ไดแก ศนยกฬา สวนสาธารณะ สวนพฤษศาสตร ศนยนนทนาการ เปนตน

ประเภทของแหลงเรยนร จาแนกตามลกษณะ ม 6 ประเภท ดงน

1. แหลงเรยนรประเภทบคคล หมายถง บคคลทมความร ความสามารถในดานตาง ๆ ทสามารถ

ถายทอดความรทตนมอย ใหผ สนใจหรอผ ตองการเรยนร ไดแก บคคลทมทกษะความสามารถ ความ

เชยวชาญในสาขาวชาชพตาง ๆ รวมทงผ อาวโสทมประสบการณ พฒนาเปนภมปญญาทองถน ปราชญ

ชาวบาน ภมปญญาชาวบาน และภมปญญาไทย

2. แหลงเรยนรประเภทธรรมชาต หมายถง สงตาง ๆทเกดขนโดยธรรมชาตและใหประโยชนตอ

มนษย เชน ดน นา อากาศ พช สตว ปาไม แรธาต เปนตน แหลงเรยนรประเภทน เชน อทยาน วนอทยาน เขต

รกษาพนธสตวปา สวนพฤกษศาสตร ศนยศกษาธรรมชาต

3. แหลงเรยนรประเภทวตถและสถานท หมายถง อาคาร สงกอสราง วสดอปกรณ และสงตาง ๆ

เชน หองสมด ศาสนสถาน ศนยการเรยน พพธภณฑ สถานประกอบการ ตลาด นทรรศการ สถานททาง

ประวตศาสตร เปนตน

4. แหลงเรยนรประเภทสอ หมายถง สงทตดตอใหถงกนหรอชกนาใหรจกกน ทาหนาทเปน

สอกลางในการถายทอด เนอหา ความร ทกษะและเจตคต ไปสทกพนทของโลกอยางทวถงและตอเนอง ทง

สอสงพมพและสออเลกทรอนกสทมทงภาพและเสยง

5. แหลงเรยนรประเภทเทคนคสงประดษฐคดคน หมายถง สงทแสดงถงความกาวหนาทาง

เทคโนโลยและนวตกรรมดานตาง ๆ ซงเปนสงประดษฐคดคนหรอทาการพฒนาปรบปรง ชวยใหมนษย

เรยนรถงความกาวหนา เกดจนตนาการแรงบนดาลใจในการสรางสรรค ทงความคด และสงประดษฐตาง ๆ

24

6. แหลงเรยนรประเภทกจกรรม หมายถง การปฏบตการดานวฒนธรรมประเพณตาง ๆ การ

ปฏบตงานของหนวยราชการ ตลอดจนความเคลอนไหวเพอแกปญหาและปรบปรงพฒนาสภาพตาง ๆ ใน

ทองถน การเขาไปมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ เหลาน จะทาใหเกดการเรยนรทเปนรปธรรม อาท ประเพณ

งานทอดกฐน งานบญ การรณรงคปองกนยาเสพตด การสงเสรมการเลอกตงตามระบอบประชาธปไตย

การรณรงคความปลอดภยของเดกและสตรในทองถน

ภาพจาก http://play.kapook.com/

ภาพจาก http://www.moohin.com ภาพ1

จาก http://www.kaoyai.info/

กจกรรม

ใหผเรยนสารวจแหลงเรยนรภายในชมชน ตาบล อาเภอ และจดแบงประเภทตามลกษณะ 6 ประเภท

จดทาเปนรายงานสงคร

http://play.kapook.com/photo/showfull-27175-10�

http://play.kapook.com/photo/showfull-27175-8�

http://www.moohin.com/picpost/005/0811231227444004.jpg.shtml�

http://www.moohin.com/cgi-bin/sp.pl?img1=http://www.moohin.com/005/b/3817.jpg�

25


แหลงเรยนร ในทนจะกลาวถงเฉพาะแหลงเรยนรในชมชนทใกลตวผเรยนมากทสด 3 ประเภท

คอ 1. แหลงเรยนรประเภทบคคล 2. ศนยการเรยนชมชน(สงกด สานกงาน กศน.) 3. หองสมดประชาชน

แหลงเรยนรประเภทบคคล

ภมปญญาไทยเกดขนจากความสมพนธระหวางคนกบธรรมชาต คนกบบคคลอน และคนกบสง

เหนอธรรมชาต ทาใหเกดความคด ความเชอ ศลปวฒนธรรม ประเพณ และพธกรรมทสบทอดตอ ๆ กนมา

คนไทยควรคานงถงคณคาของภมปญญาไทย ยกยองสงเสรมผทรงภมปญญา สามารถเผยแพรความร และ

ดารงรกษาเอกลกษณ ศกดศรของชาตไทยไว

ประเทศไทยไดประกาศยกยอง ภมปญญาไทยอยางตอเนอง เชน ศลปนแหงชาต ผมผลงานดเดน

ทางวฒนธรรม และคนดศรสงคม เปนตน ปราชญไทยทมผลงานดเดนทางวฒนธรรม ไดรบการยกยองจาก

องคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต ยเนสโก ไดแก พระบาทสมเดจพระพทธเลศ

หลานภาลย พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศราน

วตวงศ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดารงราชานภาพ และสนทรภ เปนตน

การถายทอดภมปญญาไทย มความเชอศรทธาสบตอกนมาเปนพนฐาน ประชาชนชาวไทยจงควร

สนใจศกษาองคความร ความคด ความเชอททรงคณคาน และธารงรกษาไวใหคงอยคชาตไทย

สนทรภ

ภาพจาก http://social-people.exteen.com/ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดารงราชานภาพ

ภาพจาก www.thaistudy.chula.ac.th

http://social-people.exteen.com/�

26

ความหมาย

ภมปญญาไทย หมายถง องคความร ความสามารถ และทกษะของคนไทย อนเกดจากการสงสม

ประสบการณท ผานกระบวนการเรยนร เลอกสรร ปรงแตง พฒนา และถายทอดสบตอกนมา เพอใช

แกปญหาและพฒนาวถชวตของคนไทยใหสมดลกบสภาพแวดลอมและเหมาะสมกบยคสมย

ภมปญญาชาวบานหรอภมปญญาทองถน หมายถง ความรของชาวบาน ซงเรยนรจากปยา ตายาย

ญาตพนอง และความเฉลยวฉลาดของแตละคน หรอผมความรในหมบาน ในทองถนตาง ๆ ทใชในการ

ดาเนนชวตใหเปนสข ภมปญญาชาวบานเปนเรองการทามาหากน เชน การจบสตว การปลกพช การเลยง

สตว การทอผา การทาเครองมอการเกษตร เปนตน

ครภมปญญา หมายถง ผ ทรงภมปญญาดานใดดานหนง หรอหลายดานและสบสานภมปญญา

ดงกลาวอยางตอเนองจนเปนทยอมรบของสงคมและชมชน และไดมการยกยองใหเปน “ครภมปญญาไทย”

เพ อทาหนาท ถายทอดและสบสานภมปญญาในการจดการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และ

การศกษาตามอธยาศย

ครทองใส ทบถนน ครภมปญญาไทย ดานศลปกรรม ดนตรพนเมอง

ภาพจาก http://www.onsorn.com/tongsai.html

ความสาคญ

ภมปญญา เปนฐานรากสาคญและเปนพลงขบเคลอนในการพฒนาคน เศรษฐกจ การเมอง สงคม

วฒนธรรม และสงแวดลอม คตและความสาคญของภมปญญา ทบรรพบรษไทยไดสรางสรรคและสบทอด

มาอยางตอเนองจากอดตสปจจบน ทาใหคนในชาตเกดความรกและความภาคภมใจทจะรวมใจสบสาน

ตอไปในอนาคต เชน โบราณสถาน โบราณวตถ สถาปตยกรรม ประเพณไทย การมนาใจ ศกยภาพ ในการ

ประสานผลประโยชน เปนตน ภมปญญาไทยจงมคณคาและความสาคญดงน

1. ภมปญญาไทยชวยสรางชาตใหเปนปกแผน

พระมหากษตรยไทยไดใชภมปญญาสรางความเปนปกแผนใหแกประเทศชาตมาโดยตลอด

ตงแตสมยพอขนรามคาแหงมหาราช พระองคทรงปกครองประชาชนดวยพระเมตตาแบบพอปกครองลก

สมยพระนเรศวร ทรงใชภมปญญากระทายทธหตถจนชนะขาศกศตร และทรงกอบกเอกราชของ

ชาตไทยคนมาได

27

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช รชกาลปจจบน พระองคทรงใชภมปญญาสราง

คณประโยชนตอประเทศชาตและพสกนกรมากมายเหลอคณานบ ทรงใชพระปรชาสามารถแกไข

วกฤตการณของบานเมองใหรอดพนจากภยพบตหลายครง แมแตดานการเกษตร พระองคไดพระราชทาน

ทฤษฎใหมใหแกประชาชน ทงดานการเกษตรแบบสมดลและยงยน การฟ นฟสภาพแวดลอมตามหลก

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง นาความสงบรวมเยนมาสพสกนกร

2. ภมปญญาไทยสรางความภาคภมใจและศกดศรเกยรตภม

คนไทยในอดตมความสามารถเปนทยอมรบของนานาอารยประเทศ เชน นายขนมตมเปน

นกมวยทมฝมอถอวาเปนศลปะชนเยยมเปนทนยมในหมคนไทยและชาวตางชาต ปจจบนมคายมวยไทยทว

โลกไมตากวา 30,000 แหง ใชกตกาของมวยไทย การไหวครกอนชกถอเปนมรดกภมปญญาไทยทโดดเดน

นอกจากนยงมมรดกภมปญญาทางภาษาและวรรณกรรมทมความไพเราะจนไดรบการแปลเปนภาษา

ตางประเทศหลายเรอง มรดกภมปญญาดานอาหารไทย ซงเปนทรจกและเปนทนยมไปทวโลกเชนเดยวกน

ภาพจาก nattafishing.exteen.com ภาพจากwww.212cafe.com

3. ภมปญญาไทยสามารถปรบประยกตหลกธรรมคาสอนทางศาสนามาใชกบวถชวตไดอยาง

เหมาะสม

คนไทยสวนใหญนบถอศาสนาพทธ มนสยออนนอมถอมตน เออเฟอเผอแผ ประนประนอม

รกสงบ ใจเยน มความอดทน ใหอภยแกผสานกผด ดารงชวตอยางเรยบงายปกตสข คนในชมชนพงพากน

ทงหมดนสบเนองมาจากหลกธรรมคาสอนทางศาสนา และสามารถดาเนนกศโลบายดานตางประเทศ จนทา

ใหชาวพทธทวโลกยกยองใหประเทศไทยเปนผนาทางศาสนาและเปนทตงสานกงานใหญองคการพทธ

ศาสนกสมพนธแหงโลก (พสล.) ตงอยเยองกบอทยานเบญจสร กรงเทพมหานคร

4. ภมปญญาไทยสรางสมดลระหวางคนในสงคมและธรรมชาตไดอยางยงยน

ภมปญญาไทยมความเดนชดในเรองการยอมรบนบถอและการใหความสาคญแกคน สงคมและ

ธรรมชาตอยางยง สงทแสดงใหเหนไดอยางชดเจนมมากมาย เชน ประเพณไทยซงมตลอดปทง 12 เดอน

ลวนเคารพคณคาของธรรมชาต เชน ประเพณสงกรานตเปนประเพณททาใหฤดรอน ซงมอากาศรอน

ภมปญญาไทยจงมวธคลายรอนโดยการรดนาดาหว สวนประเพณลอยกระทง มคณคาอยทการบชาระลกถง

28

บญคณของนาทมความสาคญในการหลอเลยงชวตของคน พช และสตวใหไดใชท งอปโภคและบรโภค

จากตวอยางดงกลาวลวนเปนความสมพนธระหวางคนกบสงคมและธรรมชาต

5. ภมปญญาไทย เปลยนแปลง ปรบปรงไดตามยคสมย

แมวากาลเวลาจะผานไป ความรสมยใหมจะหลงไหลเขามามากมาย แตภมปญญาไทยกสามารถ

ปรบเปลยนใหเหมาะสมกบยคสมย เชน การรจกนาเครองยนตมาตดตงกบเรอ ใสใบพดเปนหางเสอ รจก

การทาเกษตรแบบผสมผสาน พลกฟนธรรมชาตใหอดมสมบรณ การรจกสรางปะการงเพอใหปลาอาศย

วางไขและแพรพนธ เปนตน ถอเปนการใชภมปญญามาปรบปรงประยกตใชไดตามยคสมย

ประเภทของภมปญญา

การจดแบงประเภท/สาขาของภมปญญาไทยจากการศกษาพบวา ไดมการกาหนดสาขาภมปญญา

ไทยไวอยางหลากหลายขนอยกบวตถประสงคและหลกเกณฑตาง ๆ ซงนกวชาการแตละทานไดกาหนดไว

ในหนงสอสารานกรมไทย โดยไดแบงภมปญญาไทยไดเปน 10 สาขา ดงน

1. สาขาเกษตรกรรม หมายถง ความสามารถในการผสมผสานองคความร ทกษะ และเทคนคดาน

การเกษตรกบเทคโนโลย โดยการพฒนาบนพนฐานคณคาดงเดม ซงสามารถพงพาตนเองในภาวการณตาง ๆ

เชน การทาการเกษตรแบบผสมผสาน วนเกษตร เกษตรธรรมชาต ไรนาสวนผสมและสวนผสมผสาน การ

แกปญหาการเกษตรดานการตลาด การแกปญหาดานการผลต การแกไขปญหาโรคและแมลง และการรจก

ปรบใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบการเกษตร เปนตน

2. สาขาอตสาหกรรมและหตถกรรม หมายถง การรจกประยกตใชเทคโนโลยสมยใหมในการแปร

รปผลตผล เพอชะลอการนาเขา เพอแกปญหาดานการบรโภคอยางปลอดภย ประหยดและเปนธรรมอนเปน

กระบวนการททาใหชมชนทองถนสามารถพงพาตนเองทางเศรษฐกจได ตลอดทงการผลตและการจาหนาย

ผลตผลทางหตถกรรม เชน การรวมกลมของกลมโรงงานยางพารา กลมโรงส กลมหตถกรรม

เปนตน

3. สาขากองทนและธรกจชมชน หมายถง ความสามารถในการบรหารจดการดานการสะสม

บรการกองทนและธรกจในชมชนทงทเปนเงนตราและโภคทรพยเพอสงเสรมชวตความเปนอยของสมาชก

ในชมชน เชน การจดการเรองกองทนของชมชนในรปของสหกรณออมทรพยและธนาคารหมบาน เปนตน

29

4. สาขาการแพทยแผนไทย หมายถง ความสามารถในการจดการปองกนและรกษาสขภาพของคน

ในชมชน โดยเนนใหชมชนสามารถพงพาตนเองดานสขภาพแผนโบราณไทย เปนตน

ภาพจาก2 gotoknow.org

ภาพจาก www.thaigoodview.com

5. สาขาสวสดการ หมายถง ความสามารถในการจดสวสดการในการประกนคณภาพชวตของคน

ใหเกดความมนคงทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม เชน การจดตงกองทนสวสดการรกษาพยาบาลของ

ชมชน การจดระบบสวสดการบรการในชมชน การจดระบบสงแวดลอมในชมชน เปนตน

6. สาขาศลปกรรม หมายถง ความสามารถในการผลตผลงานทางดานศลปะสาขาตาง ๆ เชน

จตกรรม ประตมากรรม วรรณกรรม ทศนศลป ศลปะมวยไทย เปนตน

ภาพจาก www.polyboon.com ภาพจากwww.sahavicha.com

7. สาขาการจดการองคกร หมายถง ความสามารถในการบรหารจดการดาเนนงานขององคกร

ชมชนตาง ๆ ใหสามารถพฒนา และบรหารองคกรของตนเองไดตามบทบาทและหนาทขององคกร เชน

การจดการองคกรของกลมแมบาน กลมออมทรพย กลมประมงพนบาน เปนตน

8. สาขาภาษาและวรรณกรรม หมายถง ความสามารถผลตผลงานเกยวกบดานภาษา ทงภาษาถน

ภาษาโบราณ ภาษาไทย และการใชภาษา ตลอดทงดานวรรณกรรมทกประเภททกประเภท เชน การจดทา

สารานกรม ภาษาถน การปรวรรตหนงสอโบราณ การฟนฟการเรยนการสอนภาษาถนของทองถนตาง ๆ

เปนตน

9. สาขาศาสนาประเพณ หมายถง ความสามารถประยกตและปรบใชหลกธรรมคาสอนทางศาสนา

http://www.polyboon.com/�

http://www.google.co.th/imgres?imgurl=http://gotoknow.org/file/kmuay450/%E0%B8%A0%E0%B8%B9%E0%B8%A1%E0%B8%B4%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B8%8D%E0%B8%8D%E0%B8%B2%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2.gif&imgrefurl=http://gotoknow.org/blog/muaysa/86322&usg=__nd-koSI5F0ZUmrMDV1m7JJ76hNs=&h=248&w=250&sz=6&hl=th&start=3&zoom=1&um=1&itbs=1&tbnid=RKt8bN0GdOaQJM:&tbnh=110&tbnw=111&prev=/images?q=%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B8%9B%E0%B8%A0%E0%B8%B9%E0%B8%A1%E0%B8%B4%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B8%8D%E0%B8%8D%E0%B8%B2%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2&um=1&hl=th&sa=X&tbs=isch:1&ei=bOhhTavKKcq4rAf5-oirAQ�

30

ความเชอ และประเพณดงเดมทมคณคา ใหเหมาะสมตอการประพฤตปฏบต ใหบงเกดผลดตอบคคลและ

สงแวดลอม เชน การถายทอดหลกธรรมทางศาสนา การบวชปา การประยกตประเพณ บญประทายขาว

เปนตน

การศกษาเรยนรจากภมปญญา

1. เรยนรจากการบอกเลาเรองราว การเทศน

2. เรยนรจากการปฏบตจรง

3. เรยนรจากการทาตาม เลยนแบบ

4. เรยนรจาการทดลอง ลองผด ลองถก

5. เรยนรจากการศกษาดวยตนเอง

6. เรยนรจากการตอวชา

7. เรยนรจากการสอบแบบกลม

วธการถายทอดความรของภมปญญา อาจมลกษณะแตกตางกนตามเอกลกษณเฉพาะตว การศกษา

เรยนรจากครภมปญญา จะชวยทาใหภมปญญาความรหรอคณคาของทองถนไดรบการสบทอดและพฒนา

ตอไป นบเปนการสงเสรมใหครภมปญญามโอกาสเผยแพรความร และมความภาคภมใจทไดมสวนรวม

อนรกษภมปญญา และถายทอดความรใหแกคนรนตอไป สวนผทศกษาเลาเรยนกจะเหนคณคาของสงทด

งามในทองถนของตน ดวยความรกความภาคภมใจในทองถนของตน ภมปญญาไทยจงถอเปนแหลงขอมล

แหลงการเรยนรทสาคญของทองถน

31

ศนยการเรยนชมชน (สานกงาน กศน.)

ศนยการเรยนชมชน สานกงาน กศน. เปนแหลงการเรยนรสาคญแหงหนง ทสานกงานสงเสรม

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ไดดาเนนการจดตงขนในพนทระดบตาบลทวประเทศและ

เปนแหลงสงเสรมการเรยนรตลอดชวตของชมชน เนนการมสวนรวมในการจดการศกษาของชมชน มง

สรางโอกาสและใหบรการการเรยนรอยางหลากหลายวธสนองความตองการและเสนอทางเลอกในการ

พฒนาตนเอง นาไปสการพฒนาคณภาพชวตโดยยดหลกการชมชนเปนฐานของการพฒนา

ศนยการเรยนชมชน อาจแบงออกไดเปน 2 ลกษณะ ไดแก

1. ศนยการเรยนชมชน ทาหนาทเปนศนยกลางการจดกจกรรมเพอสรางโอกาสในการเรยนร

การถายทอดและเปนเวทแลกเปลยนประสบการณ วทยาการ ตลอดจนภมปญญาของชมชน

2. ศนยการเรยนชมชน ทาหนาทเปนศนยกลางการจดกจกรรมและประสานงานกบศนยการ

เรยนชมชนอนหรอหนวยงาน องคกรตาง ๆ

อาคารศนยการเรยนชมชน

ศนยการเรยนชมชน มอาคารสถานททเหมาะสมกบแตละชมชนอาจตงอยในอาคารสถานทเอกเทศ

หรอในสถานประกอบการ ศาสนสถาน หนวยงานของรฐ หรอเอกชน ตลอดจนบานภมปญญาทองถน มสอ

วสดอปกรณในการจดกจกรรมการเรยนรทเปนประโยชนตอชมชนทงการศกษานอกระบบ และการศกษา

ตามอธยาศย

ภาพจาก www.sanphanet.go.th ภาพจาก http://korat.nfe.go.th

ภาพจาก google.co.th

http://www.sanphanet.go.th/�

http://korat.nfe.go.th/�

32

วตถประสงคของศนยการเรยนชมชน

1. เพอเปนศนยกลางการเรยนรและจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

เพอใหประชาชนไดรบการสงเสรมใหเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต

2. เพอสรางเสรมกระบวนการเรยนรของชมชน

3. เพอสรางโอกาสการเรยนรสาหรบประชาชนในชมชน

4. เพอใหชมชนมสวนรวมในการบรหารจดการ และจดการศกษาใหกบชมชนเอง

บทบาทหนาทของศนยการเรยนชมชน

1. สงเสรมและจดการศกษาพนฐาน ในระดบประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษา

ตอนปลาย

2. สงเสรมและจดการศกษาตอเนองทงการศกษาเพอพฒนาทกษะชวต การศกษาเพอพฒนาอาชพ

การศกษาเพอพฒนาสงคมและชมชน

3. สงเสรมการเรยนรตามอธยาศย

4. สงเสรมกจกรรมและกระบวนการเรยนรของชมชน

ครประจาศนยการเรยนชมชน

ในศนยการเรยนชมชนหนง ๆ จะมครศนยการเรยนชมชน เปนบคลากร สงกด กศน. อาเภอและ

สานกงาน กศน.จงหวด ทสานกงาน กศน. จดไวใหมหนาทจดการความรในศนยการเรยนชมชน มหนาท

ใหบรการแกผเรยนในพนทความรบผดชอบ ความรดานขอมลการใหบรการการศกษาตาง ๆ ตามบทบาท

หนาทของครศนยการเรยนชมชน โดยเนนการบรการการจดการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

แกผ เรยนในพ นท ความรบผดชอบ จดการเรยนการสอน การวดผลประเมนผล และจดทาฐานขอมล

ศนยบรการ ประสานงานกบ กศน.อาเภอ ในการจดบรการทาเอกสาร และหลกฐานทางวชาการศกษาแก

ผเรยน

กจกรรม

ใหผเรยนแบงกลม ๆ ละประมาณ 5-10 คน อภปราย หาขอสรปวา ผเรยนจะคนควาเรยนรอะไรได

ในศนยการเรยนชมชนของตนเอง และจดทาเปนสรปรายงานของกลม รายงานหนาชนและสงคร

33

หองสมดประชาชน

หองสมดประชาชนเปนแหลงเรยนรทสาคญ เพราะเปนแหลงจดหา รวบรวมสรรพความรตาง ๆ ทม

และเกดขนในโลกมาจดระบบในการอานวยความสะดวกใหผ รบบรการไดเขาถงสารสนเทศทตนเอง

ตองการ และสนใจไดสะดวกรวดเรวและจดบรการอยางกวางขวางแกประชาชนทวไป นกเรยน นกศกษา

ทงในระบบและนอกระบบโรงเรยน ตลอดจนจดกจกรรมสนบสนนสงเสรมการอาน การศกษา คนควาหา

ความร เพอใหเกดการใชบรการใหมากทสด

ความหมายของหองสมดประชาชน

หองสมดประชาชน หมายถง สถานทจดหารวบรวมทรพยากรสารสนเทศเพอการอานการศกษา

คนควาทกชนด มการจดระบบหมวดหมตามหลกสากลเพอการบรการ และจดบรการอยางกวางขวางแก

ประชาชนในชมชน สงคม ในประเทศและตางประเทศ โดยไมจากดเพศ วย ความร เชอชาต ศาสนา รวมทง

การจดกจกรรมสงเสรมการอาน โดยรฐเปนผ สนบสนนทางการเงน และมบคลากรทมความร ทาง

บรรณารกษศาสตรเปนผดาเนนการ

ประเภทของหองสมดประชาชน แบงเปน 3 ประเภท

1. หองสมดประชาชนขนาดใหญ เชน หองสมดประชาชนจงหวด หอสมดรชมงคลาภเษก

พระราชวงไกลกงวลหวหน

2. หองสมดประชาชนขนาดกลาง เชน หองสมดประชาชน “เฉลมราชกมาร”

3. หองสมดประชาชนขนาดเลก เชน หองสมดประชาชนอาเภอทวไป

34

การบรการของหองสมดประชาชน

การบรการของหองสมดประชาชาชนโดยท วไป จะจดท งภายในหองสมดและบรการชมชน

ภายนอกหองสมดดงน

1. การบรการภายในหองสมดประชาชน

1.1 ใหบรการการอาน การศกษาคนควาจากหนงสอ สอ โสตทศน สออเลกทรอนกส ฯลฯ เชน

หนงสอพมพ วารสาร หนงสออางอง สารคด ชดวชา แบบเรยน จลสาร ซด ดานขอมลตาง ๆ วทย โทรทศน

อนเทอรเนต เปนตน

1.2 ใหบรการสบคนขอมลสอดวยคอมพวเตอรและหรอตบตรรายการ

1) การสบคนดวยคอมพวเตอร หองสมดประชาชนจะจดเครองคอมพวเตอรไวบรการ

สบคนสอทตองการและสนใจโดยใชโปรแกรมบรการงานหองสมด หรอ PLS (Public Library Service) ท

สามารถคนหาไดทงจากชอหนงสอ/สอ ชอผแตงหรอผจดทา และหวเรองหรอคาสาคญทเปนสาระหลกของ

สอ

2) การสบคนดวยตบตรรายการ โดยหองสมดประชาชนจะจดทาบตรรายการของสอ

ความรทกประเภท ทกชนด ลงในบตรรายการใสไวในลนชกของตบตรรายการ และแยกประเภทของ

บตรรายการอานวยความสะดวกแกผใชบรการ

1.3 ใหบรการยม – คน หนงสอ สอความรตาง ๆ สาหรบผ ใชบรการท จะยมไปอานศกษา

คนควานอกหองสมดประชาชน โดยหองสมดแตละแหงจะมการกาหนด ระเบยบ ขอบงคบ การยม- คน

ฯลฯ ทเหมาะสมกบแตละหองสมด โดยมการใชคอมพวเตอรในการบรการดวย

1.4 ใหบรการชวยการคนควา ตอบคาถาม ตลอดจนการแนะแนวการศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศย และในระบบโรงเรยน

1.5 ใหบรการเอกสารและขอมลขาวสารของสถาบนอดมศกษาอน เชน หาวทยาลยสโขทยธรร

มาธราช มหาวทยาลยรามคาแหง โดยจดมมไวบรการโดยเฉพาะและสวนใหญอยในหองสมดประชาชน

จงหวด

1.6 ใหคาแนะนาทางบรรณารกษศาสตรแกบคลากรเครอขายในการจดปรบปรงพฒนาแหลง

เรยนรในทองถน

1.7 ใหบรการฝกประสบการณ การปฏบตงานเกยวกบหองสมดแกนกเรยน นกศกษาสถาบน

ตาง ๆ

1.8 ใหความรวมมอกบสถาบนการศกษา แหลงเรยนรและเครอขายตาง ๆ

35

2. การบรการชมชนภายนอกหองสมดประชาชน

2.1 ใหบรการหองสมดเคลอนทรวมกบหนวยงาน องคกรในทองถน

2.2 ใหบรการหมนเวยนสอความรไปยงครอบครว ศนยการเรยนและแหลงความรตาง ๆใน

รปแบบยาม/กระเปา/หบ/ ฯลฯ เพอใหบรการแกกลมเปาหมายทอยหางไกลหองสมด

2.3 ใหบรการความรทางสถานวทย หอกระจายขาว เสยงตามสาย แผนพบ ใบปลว ฯลฯ

แกประชาชน

ภาพจาก http://pet.nfe.go.th/ ภาพจาก amnat.nfe.go.th

ภาพจาก http://www.oknation.net/ ภาพจาก http://surin.nfe.go.th/

กจกรรม

ใหผเรยนไปศกษาการบรการของหองสมดประชาชนของสถานศกษาทตนสงกด เขยนรายงานเรอง

การบรการของหองสมดประชาชน และจดทาแผนผงสถานทภายในหองสมดวามบรการอะไรบาง อย

บรเวณใด สงครผสอน

36

กฎ ขอกาหนด ขอบงคบ ระเบยบ เกยวกบการใชหองสมดประชาชน

หองสมดเปนสถานทบรการสาธารณะทประชาชนทกคนสามารถเขาใชบรการ ดงนน หองสมด

ประชาชนแตละแหงจะม กฎ/ขอกาหนด/ขอบงคบ/ขอปฏบต/ระเบยน เกยกบการใชหองสมดประชาชนใน

การเขารบบรการสาธารณะรวมกนของคนเปนจานวนมาก ซงผานความเหนชอบของคณะกรรมการ

หองสมดและหรอคณะกรรมการสถานศกษา ขนอยกบความเหมาะสมของแตละหองสมด ดงน

1. เวลาทาการ วนเปด-ปด บรการ เชน เปดบรการทกวนจนทร-วนศกร เวลา 07.30 – 21.00 น.

วนเสาร – วนอาทตย เปดเวลา 09.00-21.00 น. หยดวนนกขตฤกษ เปนตน

2. การใชบรการหองสมด

2.1 การทาบตรเพอการยม-คน ทรพยากรสารสนเทศ ใหนารปถายขนาด 1-2 นว จานวน 2 รป

และสาเนาบตรประชาชนหรอสาเนาทะเบยนบานมาประกอบการขอทาบตร พรอมเงนคาสมาชกหองสมด

2.2 สทธในการยม-คน ทรพยากรสารสนเทศ

2.3 การใชบรการอนเทอรเนต

3. มารยาทการใชบรการ

กจกรรม

ใหผเรยนแตละคนเขาไปศกษา กฎ ขอกาหนด ขอบงคบ/ระเบยบ หองสมดประชาชนในอาเภอ

ทตนเปนนกศกษาอย ทาความเขาใจและเขยนรายงานนาเสนอคร

37


การศกษาคนควาดวยตนเองจากแหลงเรยนรตาง ๆ ทาใหเกดการเรยนรอยางกวางขวางลกซ ง

มากกวาการไดฟงจากครเพยงอยางเดยว นอกจากนนยงเปนการเสรมสรางนสยรกการอาน เปนการสราง

ทกษะในการแสวงหาความรไดดวยตนเอง เพอประโยชนในการดารงชวต พฒนาตนเอง และพฒนาสงคม

การศกษาคนควาดวยตนเองจะปรากฏผลสมบรณเม อมการนาเอาความรมารวบรวม เรยบเรยง

จดลาดบอยางมระเบยบและเหตผลและตองใชความสามารถทางภาษาในการเรยบเรยง เพอใหการเสนอ

รายงานเปนลายลกษณอกษรทสมบรณ ตามแบบแผนและลกษณะรายงานทด ทเปนสากลนยม

รายงาน (Report) เปนผลจากการคนควา รวบรวม และเรยบเรยงขอมลสารสนเทศทไดไปศกษา

คนควาดวยตนเอง มานาเสนออยางมแบบแผน ถอเปนสวนหนงในการประเมนผลนกศกษาในการจด

กระบวนการเรยนรหมวดวชาใดวชาหนง

วตถประสงคของการทารายงาน เพอขยายความรใหกวางขวางลกซงจากการศกษาดวยตนเองฝก

ทกษะในการอาน การวเคราะห สงเคราะหขอมล นามาเรยบเรยงรายงานดวยสานวนตนเองตามแบบแผน

ลกษณะของรายงานทด

1. เนอหาตรงกบหวขอเรองหรอชอรายงาน

2. สาระเนอหาเปนประโยชนตอผทารายงานและผอาน

3. เนอหาสาระถกตองเทยงตรง โดยรวบรวมขอมลจากแหลงทรพยากรสารสนเทศทเชอถอได

4. การใชภาษาทถกตอง สละสลวย เนอหาสมพนธกน กระชบ รดกม อานแลวเขาใจงาย

5. มรปภาพ ตาราง แผนภม ฯลฯ ประกอบเนอหา

6. มรปแบบการเขยนทถกตองทงปกนอก ปกใน คานา สารบญ บท/ตอน ของเนอหาสาระ การ

อางอง บรรณานกรม ฯลฯ

7. มความสะอาด ไมสกปรกเลอะเทอะ

ขนตอนของการเขยนรายงาน

1.การเลอกเรองรายงาน

2. การสารวจแหลงความรสารสนเทศเกยวกบเรองรายงาน

3. การรวบรวมบรรณานกรมเบองตน

4. การอานจบใจความและบนทกขอมล

5. การวางโครงเรองรายงาน

6. การเรยบเรยงเนอหารายงาน

7.การรวบรวมบรรณานกรมทายบท

8. การเขารปเลมรายงาน

38

กจกรรม

ใหผเรยนเขยนรายงานคนละ 1 เรอง ตามขนตอนการเขยนรายงาน

39

แบบทดสอบ เรอง การใชแหลงเรยนร


1. แหลงเรยนรมความสาคญตอผเรยนในขอใดมากทสด

ก. การศกษาตามอธยาศย

ข. ชวยสรางเสรมประสบการณภาคปฏบต

ค. แหลงสรางเสรมความร ความคด วทยาการ

ง. เปนแหลงปลกฝงนสยรกการอาน การศกษาคนควา แสวงหาความรดวยตนเอง

2. 0

ก. เปนแหลงความรทางวชาการ

ขอใดใหความหมายของ "แหลงเรยนร" ไดสมบรณทสด

ข. เปนแหลงสารสนเทศใหความรอยางกวางขวาง

ค. เปนแหลงรวมภมปญญาชาวบานใหศกษาคนควา

ง. เปนแหลงขอมลขาวสาร และประสบการณทสงเสรมใหผเรยนแสวงหาความรดวยตนเองตาม

อธยาศยอยางตอเนอง

3. 0

ก. สถานประกอบการ

ขอใดเปนแหลงเรยนรกลมขอมลทองถน

ข. ภมปญญาชาวบานและปราชญชาวบาน

ค. แหลงเรยนรในโรงเรยนและหอกระจายขาว

ง. แหลงเรยนรในโรงเรยนและแหลงเรยนรในทองถน

4. ขอใดคอการแสวงหาความรดวยตนเองจากแหลงเรยนรในทองถน

ก. เรยนทาอาหารไทยจาก0

ข. ไปทหองคอมพวเตอร เพอสบคนขอมลมาทารายงาน

โรงเรยนสอนอาหารไทย

ค. อานหนงสอคมอฟสกสทศนยวทยาศาสตร0

ง. ไปศกษาคนควาเรองประโยชนของพชสมนไพรทสวนสมนไพร

ทองฟาจาลอง

5. ขอใด คอแหลงเรยนรในชมชนทมทรพยากรสารสนเทศหลากหลายมากทสด

ก. หองสมดประชาชน

ข. ศนยนนทนาการ

ค. สวนพฤษศาสตร

40

ง. อทยานวทยาศาสตร

6. ถาจะศกษาคนควาเรองความเปนมาของประวตเขาพระวหาร ควรจะศกษาจากแหลงใดทมขอมล

มากทสด

ก. อทยานประวตศาสตร

ข. พพธภณฑแหงชาต

ค. อนเทอรเนต

ง. เขาพระวหาร

7. จานง ตองการปลกขาวใหไดผลดมากทสด จานงควรเรยนรจากแหลงใดมากทสด

ก. ภมปญญา

ข. หอกระจายขาว

ค. สวนสมนไพร

ง. สวนสาธารณะ

8. ขอใดเปนแหลงเรยนรกลมศลปวฒนธรรม

ก. ศาสนสถาน

ข. อนสาวรย

ค. หอศลป

ง. ถกทกขอ

9. วตถประสงคของการจดแหลงเรยนรในทองถน คอขอใด

ก. เปนขอมลเพอการพฒนาประเทศชาต

ข. เปนแหลงคนควาสนบสนนการเรยนการสอน

ค. เพอเปนการพฒนาชมชนใหเจรญกาวหนาทนเทคโนโลย

ง. เปนแหลงการศกษาตลอดชวตทประชาชนสามารถหาความรตางๆ ไดดวยตนเอง

10. ขอใดควรปฏบตในหองสมดประชาชน

ก. ตวเขมเพอเตรยมตวสอบ

ข. เตรยมอาหารและเครองดมไปเอง

ค. ตองยมหนงสอดวยบตรสมาชกของตนเอง

ง. ทกครงทหยบหนงสอมาอานใหนาไปเกบทชนหนงสอดวย

11. ระเบยบและมารยาทการใชหองสมด หมายถงขอใด

41

ก. ขอยกเวนการปฏบตของผใชบรการหองสมด

ข. กฎระเบยบทใหผใชบรการปฏบตอยางเครงครด

ค. กฎเกณฑทหองสมดตงไวสาหรบใหผใชบรการเลอกปฏบต

ง. ขอบงคบหรอขอพงปฏบต จากจตสานกทดในการปฏบตตนของผใชบรการ

12. ใดเปนมารยาทและขอปฏบตทพงกระทาในการใชหองสมด

ก. เมออานหนงสอเสรจแลววางไวบนโตะ

ข. ใชปากกาเนนขอความขดหนงสอของหองสมด

ค. อานหนงสอออกเสยงเพอใหบรรณารกษแนะนาเมออานผด

ง. เลนเกมในคอมพวเตอรกบเพอนหลายๆคนอยางสนกสนาน เพอเปนการประหยด

13. หากผเรยนตองการศกษาคนควาหนงสอในหองสมดประชาชน ควรปฏบตอยางไร

ก. สบคนจากบตรสมาชก

ข. สบคนจากการถามผใชบรการ

ค. สบคนจากโปรแกรม บรการงานหองสมด (PLS)

ง. สบคนจากหนงสออเลกทรอนกสหรออนเทอรเนต

14. นนทา ตองการสบคนขอมลเพอมาทารายงานเรอง วรสตรไทย ควรปฏบตอยางไร

ก. ไปหองสมดสบคนดวยโปรแกรม PLS พมพคาวา วรสตรไทย

ข. ไปหองสมดสบคนหนงสอดวยบตรชอเรอง ทาวสรนาร

ค. สบคนทางอนเทอรเนต

ง. ถกทกขอ

15. ถาผเรยนตองการคาแนะนาในการลงทะเบยนเรยนระดบมธยมศกษา ควรหาขอมลจากแหลงเรยนร

ใด ดทสด

ก. หองสมดประชาชน

ข. ศนยการเรยนชมชน

ค. ศนยบรการชมชน

ง. หอกระจายขาว

เฉลย 1 ง 2 ง 3 ข 4 ง 5 ก 6 ค 7 ก 8 ง 9 ง 10 ค 11 ง 12 ก 13 ค 14 ง 15 ข

รายวชาทกษะการเรยนร (ทร11001) ระดบประถมศกษา42

สาระสำคญการจดการความรเปนเครองมอของการพฒนาคณภาพงาน หรอสรางนวตกรรมใน

การทำงาน การจดการความรจงเปนการจดการกบความรและประสบการณทมอยในตวคนและความรเดนชด นำมาแบงปนใหเกดประโยชนตอตนเองและองคกร ดวยการผสมผสานความสามารถของคนเขาดวยกนอยางเหมาะสม มเปาหมายเพอการพฒนางาน พฒนาคน และพฒนาองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนร

ผลการเรยนรทคาดหวง1. อธบายความหมาย กระบวนการชมชนปฏบตการ กำหนดขอบเขตความรจาก

ความสามารถหลกของชมชน และวธการยกระดบขอบเขตความรใหสงขน2. รวมกนแลกเปลยนเรยนรและสรปผลการเรยนรทบงชถงคณคาของกระบวน

การจดการความร3. สามารถสงเกตและทำตามกระบวนการจดการความรชมน

ขอบขายเนอหาเรองท 1 ความหมาย ความสำคญ หลกการของการจดการความรเรองท 2 กระบวนการจดการความรเรองท 3 กระบวนการจดการความรดวยตนเองเรองท 4 กระบวนการจดการความรดวยการปฏบตการกลมเรองท 5 การสรางองคความรพฒนา ตอยอดยกระดบความรเรองท 6 การจดทำสารสนเทศเผยแพรองคความร

บทท 3

การจดการความร

รายวชาทกษะการเรยนร (ทร11001) ระดบประถมศกษา 43

แบบทดสอบเรองการจดการความร ( Knowledge Management )

คำชแจง จงเลอกขอททานคดวาถกตอง1. การจดการความรเรยกสน ๆ วาอะไร

ก. MKข. KMค. LOง. QA

2. เปาหมายของการจดการความร คออะไรก. พฒนาคนข. พฒนางานค. พฒนาองคกรง. ถกทกขอ

3. ขอใดถกตองมากทสดก. การจดการความร "ไมทำ - ไมร"ข. การจดการความรนนจะตองใหคนทมพนฐานคลายๆกน มารวมกนคด

เปน กลมค. การจดการความรเปนเปาหมายของการทำงานง. การจดการความรไมมการลองผดลองถก

4. ขนสงสดของการเรยนรคออะไรก. ปญญาข. สารสนเทศค. ขอมลง. ความร

5. ชมชนนกปฏบต ( CoP ) คออะไรก. การจดการความรข. เปาหมายของการจดการความรค. วธการหนงของการจดการความรง. แนวปฏบตของการจดการ

แบบทดสอบกอนการเรยน

เฉลย 1) ข 2) ข 3) ก 4) ค


เรองท 1 ความหมาย ความสำคญหลกการของการจดการความร

ความหมายของการจดการความรการจดการ หมายถง กระบวนการในการสงงานควบคมงานและดำเนนงานเพอใหเกด

การเขาถงความร ถายทอดความรทตองดำเนนการรวมกนกบผปฏบตงานซงอาจเรมตนจากการบงชความรทตองการใช การสรางและแสวงหาความร การประมวลเพอกลนกรองความรการจดการความรใหเปนระบบ การสรางชองทางเพอการสอสารกบผเกยวของ การแลกเปลยนความร การจดการสมยใหมใชกระบวนการทางปญญาเปนสงสำคญในการคด ตดสนใจ และสงผลใหเกดการกระทำ การจดการจงเนนไปทการปฏบต

ความร หมายถง สงทสงสมมาจากการศกษาเลาเรยน การคนควาหรอประสบการณควบคกบการปฏบต ซงในการปฏบตจำเปนตองใชความรทหลากหลายสาขาวชามาเชอมโยงบรณาการเพอการคดและตดสนใจ และลงมอปฏบต จดกำเนดของความรคอสมองคน เปนความรทฝงลกอยในสมองชแจงออกมาเปนถอยคำหรอตวอกษรได

ในยคแรกๆ มองวา ความร หรอทนปญญา มาจากการจดระบบและการตความสารสนเทศ ซงสารสนเทศกมาจากการประมวลของมล ขนตอนของการเรยนร เปรยบดงประมตตามรปแบบน


การจดการความร

การจดการความร (Knowledge Management) หมายถง การจดการกบความรและประสบการณ ทมอยในตวตน และความรเดนชดนำมาแบงปนใหเกดประโยชนตอตนเองและองคกร ดวยการผสมผสานความสามารถของคนเขาดวยกนอยางเหมาะสม มเปาหมายเพอการพฒนางาน พฒนาคน และพฒนาองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนร

ในปจจบนและในอนาคต โลกจะปรบตวเขาสการเปนสงคมแหงการเรยนร ซงความรกลายเปนปจจยสำคญในการพฒนาคน ทำใหคนจำเปนตองสามารถแสวงหาความร พฒนาและสรางองคความรอยางตอเนอง เพอนำพาตนเองสความสำเรจ และนำพาประเทศชาตไปสการพฒนา มความเจรญกาวหนาและสามารถแขงขนกบตางประเทศได

คนทกคนมการจดการความรในตนเอง แตยงไมเปนระบบ การจดการความรเกดขนไดในครอบครวทมการเรยนรตามอธยาศย พอแมสอนลก ปยา ตายาย ถายทอดความรภมปญญาใหแกลกหลานในครอบครว ทำกนมาหลายชวอายคน โดยใชวธธรรมชาต เชนพดคย สงสอน จดจำ ไมมกระบวนการทเปนระบบแตอยางใด วธดงกลาวถอเปนการจดการความรรปแบบหนง แตอยางไรกตามในโลกยคปจจบนมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวในดานตางๆ การใชวธการจดการความรแบบธรรมชาตอาจกาวตามโลกไมทน จงจำเปนตองมกระบวนการทเปนระบบ เพอชวยใหองคกรสามารถทำใหบคคลไดใชความรตามทตองการไดทนเวลา ซงเปนกระบวนการพฒนาคนใหมศกยภาพ โดยการสรางและใชความรในการปฏบตงานใหเกดผลสมฤทธดขนกวาเดม การจดการความรหากไมปฏบตจะไมเขาใจเรองการจดการความร นนคอ " ไมทำ ไมร " การจดการความรจงเปนกจกรรมของนกปฏบตกระบวนการจดการความร จงมลกษณะเปนวงจรเรยนรทตอเนองสมำเสมอ เปาหมายคอ การพฒนางานและพฒนาคน

การจดการความรทแทจรง เปนการจดการความรโดยกลมปฏบตงาน เปนการดำเนนกจกรรมรวมกนในกลมผทำงาน เพอชวยกนดง " ความรในคน " และควาความรภายนอกมาใชในการทำงานทำใหไดรบความรมากขน ซงถอเปนการยกระดบความรและนำความรท ไดรบการยกระดบไปใชในการทำงานเปนวงจรตอเนองไมจบสน การจดการความรจงตองรวมมอกนทำหลายคน ความคดเหนแตกตางในแตละบคคลจะกอใหเกดการสรางสรรคดวยการใชกระบวนการแลกเปลยนความร มปณธานมงมนทจะทำงานใหประสบผลสำเรจ ดขนกวาเดมเมอดำเนนการจดการความรแลวจะเกดนวตกรรมในการทำงาน นนคอเกดการตอยอดความรและมองคความรเฉพาะเพอใชในการปฏบตงานของตนเอง การจดการความรมใชการเอาความรทมอยในตำรา หรอจากผเชยวชาญมากองรวมกนและจดหมวดหมเผยแพร แตเปนการดงเอาความรเฉพาะสวนทใชงานมาจดการใหเกดประโยชนกบตนเอง กลม หรอชมชน


ความสำคญของการจดการเรยนรหวใจของการจดการความรคอ การจดการความรทอยในตวบคคล โดยเฉพาะบคคล

ทมประสบการณในการปฏบตงานจนประสบผลสำเรจ กระบวนการแลกเปลยนเรยนรระหวางคนกบคน หรอกลมกบกลม จะกอใหเกดการยกระดบความรทสงผลตอเปาหมายของการทำงาน นนคอ เกดการพฒนาประสทธภาพของงาน คนเกดการพฒนา และสงผลตอเนองไปถงองคกร เปนองคกรแหงการเรยนร ผลทเกดขนกบการจดการความรจงถอวามความสำคญตอการพฒนาบคลากรในองคกร ซงประโยชนทจะเกดขนตอบคคล กลม หรอองคกร มอยางนอย3 ประการ คอ

1. ผลสมฤทธของงาน หากมการจดการความรในตนเอง หรอในหนวยงานองคกร จะเกดผลสำเรจทรวดเรวยงขน เนองจากความรเพอใชในการพฒนางานนนเปนความรทไดจากผทผานการปฏบตโดยตรง จงสามารถนำมาใชในการพฒนางานไดทนท และเกดนวตกรรมใหมในการทำงานทงผลงานทเกดขนใหม และวฒนธรรมการทำงานรวมกนของคนในองคกรทมความเอออาทรตอกน

2. บคลากร การจดการความรในตนเองจะสงผลใหคนในองคกรเกดการพฒนาตนเองและสงผลรวมถงองคกร กระบวนการเรยนรจากการแลกเปลยนความรรวมกน จะทำใหบคลากรเกดความมนใจในตนเอง เกดความเปนชมชนในหมเพอนรวมงาน บคลากรเปนบคคลเรยนรและสงผลใหองคกรเปนองคกรแหงการเรยนรอกดวย

การจดการความรเปนการเรยนรจากการปฏบต นำผลจากการปฏบตมาแลกเปลยนเรยนรกน เสรมพลงของการแลกเปลยนเรยนรดวยการชนชม ทำใหเปนกระบวนการแหงความสขความภมใจ และการเคารพเหนคณคาซงกนและกน ทกษะเหลานนำไปสการสรางนสยคดบวกทำบวก มองโลกในแงด และสรางวฒนธรรมในองคกรทผคนสมพนธกนดวยเรองราวดๆ ดวยการแบงปนความร และแลกเปลยนความรจากประสบการณซงกนและกน โดยทกจกรรมเหลานสอดคลอง แทรกอยในการทำงานประจำ ทกเรอง ทกเวลา……

ศ.นพ.วจารณ พานช


3. ยกระดบความรของบคลากรและองคกร การแลกเปลยนเรยนร จะทำใหบคลากรมความรเพมขนจากเดม เหนแนวทางในการ พฒนางานทชดเจนมากขน และเมอนำไปปฏบตจะทำใหบคคลและองคกรมองคกรความรเพอใชในการปฏบตงานในเรองทสามารถนำไปปฏบตได มองคความรทจำเปนตอการใชงาน และจดระบบใหอยในสภาพพรอมใช


หลกการของการจดการความร

การจดการความร ไมมสตรสำเรจในวธการของการจดการเพอใหบรรลเปาหมายในเรองใดเรองหนง แตขนอยกบปณธานความมงมนทจะทำงานของตนหรอกจกรรมของกลมใหดขนกวาเดม แลวใชวธการจดการความรเปนเครองมอหนงในการพฒนาหรอสรางวตกรรมในงาน มหลกการสำคญ 4 ประการ ดงน

1. ใหคนหลายหลายทกษะ หลากหลายวธคด ทำงานรวมกนอยางสรางสรรค การจดการความรทมพลงตองทำโดยคนทมพนฐานแตกตางกน มความเชอหรอวธคดแตกตางกน (แตมจดรวมพลงคอ มเปาหมายอยทงานดวยกน) ถากลมทดำเนนการจดการความรประกอบดวยคนทคดเหมอนๆ กน การจดการความรจะไมมพลงในการจดการความร ความแตกตางหลากหลาย มคณคามากกวาความเหมอน

2. รวมกนพฒนาวธการทำงานในรปแบบใหมๆ เพอบรรลประสทธภาพ และประสทธผล ทกำหนดไว ประสทธผลประกอบดวยองคประกอบ 4 ประการคอ2.1 การตอบสนองความตองการ ซงอาจเปนความตองของตนเอง ผรบ

บรการความตองการของสงคม หรอความตองการทกำหนดโดยผนำองคการ

2.2 นวตกรรม ซงอาจเปนนวตกรรมดานผลตภณฑใหมๆ หรอวธการใหมๆกได

2.3 ขดความสามารถของบคคล และขององคกร2.4 ประสทธภาพในการทำงาน

การทเรามการจดการความรในตนเอง จะพบวาความรในตวเราทคดวาเรามเยอะแลวนน จรงๆแลวยงนอยมากเมอเทยบกบบคคลอน และหากเรามการแบงปนแลกเปลยนความรกบบคคลอนจะพบวามความรบางอยางเกดขนโดยทเราคาดไมถง และหากเราเหน แนวทางมความรแลวไมนำไปปฏบต ความรนนกจะไมมคณคาอะไรเลย หากนำความรนนไป แลกเปลยนและนำไปสการปฏบตทเปนวงจรตอเนองไมรจบ จะเกดความรเพมขนอยางมาก หรอทเรยกวา " ยงให ยงได "


3. ทดลองและการเรยนร เนองจากกจกรรมการจดการความรเปนกจกรรมทสรางสรรค จงตองทดลองทำเพยงนอยๆ ซงถาลมเหลวกกอผลเสยหายไมมากนก ถาไดผลไมดกยกเลกความคดนน ถาไดผลดจงขยายการทดลองคอปฏบตมากขน จนในทสดขยาย เปนวธทำงานแบบใหม หรอทเรยกวาไดวธการปฏบตทสงผลเปนเลศ (best practice ) ใหม นนเอง

4. นำเขาความรจากภายนอกอยยางเหมาะสม โดยตองถอวาความรจากภายนอกยงเปนความรท " ดบ " อยตองเอามาทำให " สก " ใหพรอมใชตามสภาพของเราโดยการเตมความรทมตามสภาพของเราลงไป จงจะเกดความรทเหมาะสมกบทเราตองการใช

หลกการของการจดการความร จงมนเนนไปทการจดการทมประสทธภาพ เพราะการจดการความรเปนเครองมอระดมความรในคน และความรในกระดาษทงทเปนความรจากภายนอกและความรของกลมผรวมงาน เอามาใชและยกระดบความรของบคคล ของผรวมงานและขององคกรทำใหงานมคณภาพสงขน คนเปนบคคลเรยนรและองคกรเปนองคกรแหงการเรยนร การจดการความรจงเปนทกษะสบสวน เปนความรเชงทฤษฎเพยงสวนเดยว การจดการความรจงอยในลกษณะ " ไมทำ - ไมร "


กจกรรม

กจกรรมท 1 ใหอธบายความหมายของ " การจดการความร " มาพอสงเขป……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

กจกรรมท 2 ใหอธบายความสำคญของ " การจดการความร " มาพอสงเขป……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

กจกรรมท 3 ใหอธบายหลกการของ " การจดการความร " มาพอสงเขป……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………..


เรองท 2 กระบวนการจดการความร

รปแบบการจดการความรการจดการความรนนมหลายรปแบบ หรอทเรยกกนวา " โมเดล " มหลากหลายโมเดล

หวใจของการจดการความรคอ การจดการความรทอยในฐานะผปฏบตและเปนผมความรการจดการความรททำใหคนเคารพในศกดศรของคนอน การจดการความรนอกจากการจดการความรในตนเองเพอใหเกดการพฒนางานและพฒนาตนเองแลว ยงมองรวมถงการจดการความรในกลมหรอองคกรดวยรปแบบการจดการความรจงอยบนพนฐานของความเชอทวาทกคนมความร ปฏบตในระดบความชำนาญทตางกน เคารพความรทอยในตวคน

ดร.ประพนธ ผาสกยด ไดคดคนรปแบบการจดการความรไว 2 รปแบบคอ รปแบบปลาทหรอทเรยกวา "โมเดลปลาท" และรปแบบปลาตะเพยน หรอทเรยกวา "โมเดลปลาตะเพยน " แสดงใหเหนถงรปแบบการจดการความรภาพรวมของการจดการทครอบคลมทงความรทชดแจงและความรทฝงลก ดงน

โมเดลปลาทเพอใหการจดการความร หรอ KM เปนเรองทเขาใจงาย จงกำหนดใหการจดการ

ความรเปรยบเหมอนกบปลาทตวหนง มสงทตองดำเนนการจดการความรอย 3 สวน โดยกำหนดวา สวนหวคอการกำหนดเปาหมายของการจดการความรทชดเจน สวนตวปลาคอการแลกเปลยนความรซงกนและกน และสวนหางปลาคอความารทไดรบจากการแลกเปลยนเรยนร

รปแบบการจดการความรตาม “โมเดลปลาท”


สวนท 1 “หวปลา” หมายถง “Knowledge Vision” หรอ KV คอ เปาหมายของการจดการความร ผใชตอรวาจะจดการความรเพอบรรลเปาหมายอะไร เกยวของหรอสอดคลองกบวสยทศน พนธกจ และยทธศาสตรขององคกรอยางไร เชน จดการความรเพอเพมประสทธภาพของงาน จดการความรเพอพฒนาทกษะชวตดานยาเสพตด จดการความรเพอพฒนาทกษะชวตดานสงแวดลอม จดการความรเพอพฒนาทกษะชวตดานชวตและทรพยสนจดการความรเพอฟนฟขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมของคนในชมชน เปนตน

สวนท 2 “ตวปลา” หมายถง “Knowledge Sharing” หรอ KS เปนการแลกเปลยนเรยนรหรอการแบงปนความรทฝงลกในตวตนคนผปฏบต เนนการแลกเปลยนวธการทำงานทประสบผลสำเรจ ไมเนนทปญหา เครองมอในการแลกเปลยนเรยนรมหลากหลายแบบ อาท การเลาเรอง การสนทนาเชงลก การชนชมหรอการสนทนาในเชงบวกเพอนชวยเพอน การทบทวนการปฏบตงาน การถอดบทเรยน การถอดองคกรความร

สวนท 3 “หางปลา” หมายถง “Knowledge Assets” หรอ KA เปนขมความรทไดจากการแลกเปลยนเรยนร มเครองมอในการจดเกบความรทมชวตไมหยดนง คอ นอกจากจดเกบความรแลวยงงายในการนำความรออกมาใชจรง งายในการนำความรออกมาตอยอดและงายในการปรบขอมลไมใหลาสมย สวนนจงไมใชสวนทมหนาทเกบขอมลไวเฉยๆ ไมใชหองสมดสำหรบเกบสะสมขอมลทนำไปใชจรงไดยาก ดงนน เทคโนโลยการสอสารและสารสนเทศ จงเปนเครองมอจดเกบความรอนทรงพลงยงในกระบวนการจดการความร

ตวอยางการจดการความรเรอง“การพฒนากลมวสาหกจชมชน” ในรปแบบปลาท

โมเดลปาตะเพยน


จากโมเ ดล “ปลาท ” ตวเดยวมาสโมเดล “ปลาตะเพยน” ทเปนฝง โดยเปรยบแมปลา“ปลาตวใหญ” ไดกบวสยทศน พนธกจ ขององคกรใหญ ในขณะทปลาตวเลกหลายๆ ตวเปรยบไดกบเปาหมายของการจดการความรทตองไปตอบสนองเปาหมายใหญขององคกรจงเปนปลาทงฝงเหมอน “โมบายปลาตะเพยน” ของเลนเดกไทยสมยโบราณทผใหญสานเอาไวแขวนเหนอเปลเดก เปนฝงปลาทหนหนาไปในทศทางเดยวกน และมความเพยรพยายามทจะวายไปในกระแสนำทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา

ปลาใหญอาจเปรยบเหมอนการพฒนาอาชพตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในชมชนซงการพฒนาอาชพดงกลาวตองมการแกปญหาและพฒนารวมกนไปทงระบบ เกดกลมตางๆขนในชมชน เพอการเรยนรรวมกน ทงการทำบญชครวเรอน การทำเกษตรอนทรย การทำปยหมก การเลยงปลา การเลยงกบ การแปรรปผลตภณฑเพอใชในครอบครวหรอจำหนายเพอเพมรายได เปนตน เหลานถอเปนปลาตวเลก หากการแกปญหาทปลาตวเลกประสบผลสำเรจ จะสงผลใหปลาใหญ หรอเปาหมายในระดบชมชนประสบผลสำเรจดวยเชนกน นนคอปลาวายไปขางหนาอยางพรองเพรยงกน

ทสำคญปลาแตละตวไมจำเปนตองมรปรางและขนาดเหมอนกน เพราะการจดการความรของแตละเรอง มสภาพของความยากงายในการแกปญหาทแตกตางกน รปแบบของการจดการความรของแตละหนวยยอยจงสามารถสรางสรรค ปรบใหเขากบแตละทไดอยางเหมาะสม ปลาบางตวอาจจะทองใหญเพราะอาจมสวนของการแลกเปลยนเรยนรมาก บางตวอาจเปนปลาทหางใหญเดนในเรองของการจดระบบคลงความรเพอใชในการปฏบตมาก แตทกตวตองมหวและตาทมองเหนเปาหมายทจะไปอยางชดเจน


การจดการความรไดใหความสำคญกบการเรยนรทเกดจากการปฏบตจรง เปนการเรยนรในทกขนตอนของการทำงาน เชน กอนเรมงานจะตองมการศกษาทำความเขาใจในสงทกำลงจะทำ จะเปนการเรยนรดวยตวเองหรออาศยความชวยเหลอจากเพอนรวมงาน มการศกษาวธการและเทคนคตางๆ ทใชไดผล พรอมทงคนหาเหตผลดวยวาเปนเพราะอะไร และจะสามารถนำสงทไดเรยนรนนมาใชงานทกำลงจะทำนไดอยางไร ในระหวางททำงานอยเชนกนจะตองมการทบทวนการทำงานอยตลอดเวลา เรยกไดวาเปนการเรยนรทไดจากการทบทวนกจกรรมยอยในทกๆ ขนตอน หมนตรวจสอบอยเสมอวาจดมงหมายของงานททำอยนคออะไรกำลงเดนไปถกทางหรอไมเพราะเหตใด ปญหาคออะไร จะตองทำอะไรใหแตกตางไปจากเดมหรอไม และนอกจากนนเมอเสรจสนการทำงานหรอเมอจบโครงการกจะตองมการทบทวนสงตางๆ ทไดมาแลววามอะไรบางททำไดด มอะไรบางทตองปรบปรงแกไขหรอรบไวเปนบทเรยน ซงการเรยนรตามรปแบบปลาทน ถอเปนหวใจสำคญของกระบวนการเรยนรทเปนวงจรอยสวนกลางของรปแบบการจดการความรนนเอง

กระบวนการจดการความรกระบวนการจดการความร เปนกระบวนการแบบหนงทจะชวยใหองคกรเขาใจถง

ขนตอนททำใหเกดกระบวนการจดการความร หรอพฒนาการของความรทจะเกดขนภายในองคกร มขนตอน 7 ขนตอน ดงน

1. การบงชความร เปนการพจารณาวา เปาหมายการทำงานของเราคออะไร และเพอใหบรรลเปาหมายเราจำเปนตองรอะไร ขณะนเรามความรอะไร อยในรปแบบใด อยทใคร

2. การสรางและแสวงหาความร เปนการจดบรรยากาศและวฒนธรรมการทำงานของคนในองคกรเพอเออใหคนมความกระตอรอรนในการแลกเปลยนความรซงกนและกน ซงจะกอนใหเกดการสรางความรใหมเพอใชในการพฒนาอยตลอดเวลา

3. การจดความรใหเปนระบบ เปนการจดทำสารบญและจดเกบความรประเภทตางๆ เพอใหการเกบรวบรวมและการคนหาความร นำมาใชไดงายและรวดเรว

4. การประมวลและกลนกรองความร เปนการประมวลความรใหอยในรปเอกสารหรอรปแบอนๆ ทมมาตรฐาน ปรบปรงเนอหาใหสมบรณ ใหภาษาทเขาใจงายและใชไดงาย

5. การเขาถงความร เปนการเผยแพรความรเพอใหผอนไดใชประโยชน เขาถงความรไดงายและสะดวก เชน ใชเทคโนโลย เวบบอรด หรอบอรดประชาสมพนธ เปนตน


6. การแบงปนแลกเปลยนความร ทำไดหลายวธการ หากเปนความรเดนชด อาจจดทำเปนเอกสาร ฐานความรทใชเทคโนโลยสารสนเทศ หากเปนความรทฝงลกทอยในตวคน อาจจดทำเปนระบบแลกเปลยนความรเปนทมขามสายงานชมชนแหงการเรยนร พเลยงสอนงาน การสบเปลยนงาน การยมตว เวทแลกเปลยนเรยนร เปนตน

7. การเรยนร การเรยนรของบคคลจะทำใหเกดความรใหมๆ ขนมากมาย ซงจะไปเพมพนองคความรขององคกรทมอยแลวใหมากขนเรอยๆ ความรเหลานจะถกนำไปใชเพอสรางความรใหมๆ เปนวงจรทไมสนสด เรยกวาเปน “วงจรแหงการเรยนร”

ตวอยางของกระบวนการจดการความร “วสาหกจชมชน” บานทงรวงทอง

1. การบงชความรหมบานทงรวงทองเปนหมบานหนงทอยในอำเภอจน จงหวดพะเยา จากการท

หนวยงานตางๆ ไดไปสงเสรมใหเกดกลมตางๆ ขนในชมชน และเหนความสำคญของการรวมตวกนเพอเกอกลคนในชมชนใหมการพงพาอาศยซงกนและกน จงมเปาหมายจะพฒนาหมบานใหเปนวสาหกจชมชน จงตองมการาบงชความรทจำเปนทจะพฒนาหมบานใหเปนวสาหกจชมชน นนคอหาขอมลชมชนในประเทศไทยมลกษณะเปนวสาหกจชมชน และเมอศกษาขอมลแลวทำใหรวาความรเรองวสาหกจชมชนอยทไหน นนคออยทเจาหนาทหนวยงานราชการทมาสงเสรม และอยในชมชนทมการทำวสาหกจชมชนแลวประสบผลสำเรจ2. การสรางและแสวงหาความร

จากการศกษาหาขอมลแลววา หมบานททำเรองวสาหกจชมชนประสบผลสำเรจอยทไหนไดประสานหนวยงานราชการ และจดทำเวทแลกเปลยนเรยนรเพอเตรยมการในการไปศกษาดงาน เมอไปศกษาดงานไดแลกเปลยนเรยนร ทำใหไดรบความรเพมมากขน เขาใจรปแบบ กระบวนการของการทำวสาหกจชมชน และแยกกนเรยนรเฉพาะกลมเพอนำความรทไดรบมาปรบใชในการทำวสาหกจชมชนในหมบานของตนเอง เมอกลบมาแลว มการทำเวทหลายครง ทงเวทใหญทคนทงหมบานและหนวยงานหลายหนวยงานมาใหคำปรกษาชมชนรวมกนคด วางแผน และตดสนใจ รวมทงเวทยอยเฉพาะกลมจากการแลกเปลยนเรยนรผานเวทชาวบานหลายครง ทำใหชมชนเกดการพฒนาในหลายดาน เชน ความสมพนธของคนในชมชน การมสวนรวมทงรวมคด รวมวางแผน รวมดำเนนการ รวมประเมนผล และรวมรบผลประโยชนทเกดขนในชมชน


3. การจดความรใหเปนระเบยบการทำหมบานใหเปนวสาหกจชมชน เปนความรใหมของคนในชมชน ชาวบานได

เรยนรไปพรอมๆ กน มการแลกเปลยนเรยนรกนอยางเปนทางการและไมเปนทางการ โดยมสวนราชการและองคกรเอกชนตางๆ รวมกนหนนเสรมการทำงานอยางบรณาการ และจากการถอดบทเรยนหลายครง ชาวบานมความรเพมมากขนแลบนทกความรอยางเปนระบบนนคอมความรเฉพาะกลมสวนใหญจะบนทกในรปเอกสาร และมการทำวจยจากบคคลภายนอก4. การประมวลและกลนกรองความร

มการจดทำขอมล ซงมาจากการถอดบทเรยน และการจดทำเปนเอกสารเผยแพรเฉพาะกลมเปนแหลงเรยนรใหกบนกศกษา กศน. และนกเรยนในระบบโรงเรยน รวมทงมนำขอมลมาวเคราะหเพอจดทำเปนหลกสตรทองถนของ กศน. อำเภอจนดวย5. การเขาถงความร

นอกจากการมขอมลในชมชนแลว หนวยงานตางๆ โดยเฉพาะองคการบรหารสวนตำบลไดจดทำขอมลเพอใหคนเขาถงความรไดงาย ไดนำขอมลใสไวอนเทอรเนต และในแตละตำบลจะมอนเทอรเนตตำบลใหบรการ ทำใหคนภายนอกเขาถงขอมลไดงาย และมการเขาถงความรจากการแลกเปลยนเรยนรรวมกนมาศกษาดงานคนภายนอก6. การแบงปนแลกเปลยนความร

ในการดำเนนงานกลม ชมชน ไดมการแลกเปลยนเรยนรกนในหลายรปแบบ ทงการไปศกษาดงาน การศกษาเปนการสวนตว การรวมกลมในลกษณะชมชนนกปฏบต (CoP)ทแลกเปลยนเรยนรรวมกนทงเปนทางการและไมเปนทางการ ทำใหกลมไดรบความรมากขนและบางกลมเจอปญหาอปสรรค โดยเฉพาะเรองการบรหารจดการกลม ทำใหกลมตองงมาทบทวนรวมกนใหม สรางความเขาใจรวมกน และเรยนรเรองการบรหารจดการจากกลมอนเพมเตม ทำใหกลมสามารถดำรงอยไดโดยไมลมสลาย7. การเรยนร

กลมไดเรยนรหลายอยางจากการดำเนนการวสาหกจชมชน การทกลมมการพฒนาขนนนแสดงวากลมมความรมากขนจากการลงมอปฏบตและแลกเปลยนเรยนรรวมกน การพฒนานอกจากความรทเพมขน ซงเปนการยกระดบความรของคนในชมชนแลว ยงเปนการพฒนาความคดของคนในชมชนดวย ชมชนมความคดทเปลยนไปจากเดม มการทำกจกรรมเพอเรยนรรวมกนบอยขน มความคดในการพงพาตนเอง และเกดกลมตางๆ ขนในชมชน โดยการมสวนรวมของคนในชมชน


กจกรรมกจกรรมท 1 รปแบบของการจดการความรมอะไรบางและมลกษณะอยางไร……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

กจกรรท 2 กระบวนการจดการความรมกขนตอน อะไรบาง……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

กจกรรมท 3ใหผเรยนยกตวอยางกลม หรอชมชนทมการจดการความรประสบผลสำเรจและอธบายดวยวา สำเรจอยางไร เพราะอะไร……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..


เรองท 3 กระบวนการจดการความรดวยตวเองการจดการความรเปนเรองทเรมตนทคน เพราะความรเปนสงทเกดมาจากคน มาจาก

กระบวนการเรยนรการคดของคน คนจงมบทบาททงในแงของผสรางความร และเปนผทใชความร ซงถาจะมองภาพกวางออกไปเปนครอบครว ชมชน หรอแมแตในหนวยงานกจะเหนไดวา ทงครอบครวชมชน หนวยงานลวนประกอบขนมาจากคนหลายๆ คน ดงนนหากระดบปจเจกบคคลมความสามารถในการจดการความร ยอมสงผลตอความสามารถในการจดการความรของกลมดวย

วธการเรยนรทเหมาะสมเพอใหเกดการจดการความรดวยตนเอง คอ ใหผเรยนไดเรมกระบวนการเรยนรตงแตการเรมคด คดแลวลงมอปฏบต และเมอปฏบตแลวจะเกดความรจากการปฏบต ซงผปฏบตจะจดจำทงสวนทเปนความรฝงลกและความรทเปดเผย มการบนทกความรในระหวางเรยนรกจกรรมหรอโครงการลงในสมดบนทก ความรปฏบตทบนทกไวในรปแบบตางๆ จะเปนประโยชนสำหรบตนเองและผอนในการนำไปปฏบตแกไขปญหาทชมชนประสบอยใหบรรลเปาหมายและขนสดทายคอ ใหผเรยนไดพฒนาปรบปรงสงทกำลงเรยนรอยตลอดเวลา ยอนดวาในกระบวนการเรยนรนน มความบกพรองในขนตอนใด กลงมอพฒนาตรงจดนนใหด

การจะเรยนรไดดนน ผเรยนจะตองพฒนาตนเอง ใหมความสามารถและมทกษะในการจดการความรดวยตนเองใหมความรทสงขน ซงสามารถฝกทกษะเพอการเรยนรไดดงน

ฝกสงเกต ใชสายตาและหเปนเครองมอ การสงเกตจะชวยใหเขาใจในเหตการณหรอปรากฏการณนนๆ

ฝกตงคำถาม คำถามจะเปนเครองมออยางหนงในการเขาถงความรได เปนการตงคำถามใหตนเองตอบ หรอจะใหใครตอบกได ทำใหไดขยายขอบขายความคด ความร ทำใหรสก และรกวางยงขนไปอก อนเนองมาจากการทไดศกษาคนควาในคำถามทสงสยนน คำถามควรจะถามวา ทำไม อยางไร ซงเปนคำถามระดบสง

ฝกแสวงหาคำตอบ ตองรวาความร หรอคำตอบทตองการนนมแหลงขอมลใหคนควาไดจากทไหนบาง เปนความรทอยในหองสมด ในอนเทอรเนต หรอเปนความรทอยในตวคนทตองไปสมภาษณไปสกดความารออกมา เปนตน

ฝกบนทก จะบนทกแบบจดลงสมด หรอเปนภาพ หรอใชเครองมอบนทกใดๆ กไดตองบนทกไว บนทกใหปรากฏรองรอยหลกฐานของการคดการปฏบต เพอการเขาถงและการเรยนรของบคคลอนดวย

ฝกการเขยน เขยนงานของตนเองใหเปนประโยชนตอการเรยนรของตนเองและผอนงานเขยนหรอขอเขยนดงกลาวจะกระจายไปเพอแลกเปลยนเรยนรกบผคนในสงคมทมาอานงานเขยน


ตวอยางการจดการความรดวยคนเอง

“เกษตรประณต” ทางเลอกทถกตองของคณพอจนทรท

เมอกอนทำเกษตรเชงเดยว ทำนาอยางเดยว พอฝนแลง นาไมขาว กไมมรายไดจะซอขาวปลาอาหารกตองตดหนเขา เคยเปนหนพวกนายทนถง 2 แสนกวาบาท จายดอกเบยวนละ 114 บาท กลมใจมากไมมทางออก ตองจากครอบครวไปขายแรงงานทมาเลเซย ไดเงนกลบมาแสนกวาบาท เอาไปไถทนาคนแตเครองมอทำนาไมมแลว ตองกเงนมาซอเครองมอ แลวก ขาดทนเหมอนเดม เลยมานงคดกนในครอบครววา สงทกำลงทำมนไมใช คนทเขาไมเปนหน คนทเขามความสขเขาทำยงไงกน ไปดงานทไรดการใชชวตของพอผาย สรอยสระกลาง ทจงหวดบรรมย กเหนวาเขา มกน มเกบเพราะทำเกษตรแบบผสมผสาน

คณพอจนทรท จงเรมตนดวยการสรางแหลงนำบนทดนของตนเอง ซงตอนนนไมมเงนจางรถขดดน ตองใชสองมอของคนทงครอบครวชวยกนขด “ชวยกนขดทงบานขนตอนกลางวน ถาคนไหนเดอนหงาย กขดตอนกลาวคนดวย เราไมมเงนแตมแรงมความตงใจอยากใหครอบครวอยรอด พอ 3 เดอน กไดบอนำสำหรบ เรมตนทำเกษตรประณตหรอเกษตรแบบผสมผสาน เรมจากทดนแค 2 งาน ขดบอเลยงปลา ปลกผกสวนครว ไมผล ไมยนตน พชผกสวนครว ผลไมและปลาพอกนทงบาน แลวยงเหลอพอแจกจายพนอง สรางความรกใครกลมเกลยวในชมชน”

คณพอจนทรท บอกวา “ตอนทำเกษตรเชงเดยว ใชปยเคม ดนเลวลงทกวนคาใชจาย สง ราคาผลผลตกผนผวนตามตลาด แตตอนทำเกษตรประณตไมยาฆาแมลงใชปยคอก ราคาถกแถมดนยงดขนดวย ทำมา 4 ปแลว จาก 2 งานกลายเปนทำเตมพนท22 ไร แบงเปน ปลกขาว 10 ไร ปลกไมผล ไมยนตน พชผกสวนครว 5 ไร เปนทอยอาศย หองนำ และทำศนย อบรมปราชญชาวบานอก 2 ไร”

นอกจากผลตอบแทนทเปนพชผลและรายไดแลว เกษตรประณตยงใหผลตอบแทน เปนความอบอนของครอบครวอกดวย เมอกอนลกหลานเรยนจบกไปทำงานทกรงเทพฯ ได เงนเดอนหมนกวาบาทแตไมมเหลอ กเรมหนกลบมามองวา พอจนทรทใชชวตอยางไร ทำอยางไรจงมเงนเหลอเกบปละเปนแสน ทงๆ ทไมมเงนเดอนเลยพากนกลบบานแลว ชวยกนทำงานในไร

“เกษตรประณตทำใหครอบครวไดอยดวยกน มอย มกน มเกบ และมสขภาพดถาเกษตรกรทำไดอยางนทกคน หายจนแนนอน ผมลองมาแลว ขดบอมาเองกบมอ รดวา


ทำได ขอแคใจสและตงใจจรง คนทลมเหลวกเพราะไมส หยดกอนสำเรจ ใจรอนอยากเหนผลเรวๆ หลกของเกษตรประณตคอ ทำแบบคอยเปนคอยไปตามกำลงของตน อยาคดใหญเกนตว เนนเกบเลกผสมนอยทำแบบนำซมบอทราย ทสำคญทำงานแบบยดความสข และความพอเพยง เปนทตง อยายดทตวตน แลวจะพบกบความสขทยงยน”

การจดการความรดวยตนเอง ของคณพอจนทรท ประทมภาวย 69 ป ปราชญชาวบานแหงตำบลตลาดไทร อำเภอชมพวง จงหวดนครราชสมา

การกำหนดความรหลกทจำเปน หรอสำคญตองานและกจการการกำหนดความรหลกทจำเปน คอการคนหาความรเพอการแกปญหาและพฒนา

ตนเอง ดงเชนพอจนทรท ประทมภา มปญหาจากการทำเกษตรเชงเดยว อาศยฝนอยางเดยวในการ

ทำงาน เมอฝนแลง ไมมนำ ทำใหทำนาไมได ไมมรายได และเปนหนนายทน จงหาแนวทางใหมในการทำการเกษตร ความรหลกทจำเปนของพอจนทรท คอ การทำเกษตรประณต หรอทำเกษตรผสมผสาน

การเสาะแสวงหาความรเมอไดระบความรทตองการแลว กดำเนนการเสาะแสวงหาความรโดยจำเพาะเจาะจง

ใชวธการหาความรใหลกซงจากผมประสบการณ โดยการแลกเปลยนเรยนร คด วเคราะหเชอมโยงกบประสบการณของตนเอง เกดเปนความรใหม หรอความรเดมเพมขน

พอจนทรท ประทมภา ไดเสาะแสวงหาความรเรองการทำเกษตรประณต หรอเกษตรผสมผสาน จากพอผาย สรอยสระกลาง ปราชญชาวบาน จงหวดบรรมย เพราะเหนวาพอผาย มกน มเกบ เพราะทำงานเกษตรแบบผสมผสาน เปนการเสาะแสวงหาความรโดยจำเพาะเจาะจง


การประยกตใชความรเมอเสาะแสวงหาความร และรวาความรทตองการนนอยทไหน พอจนทรท ประทมภา

ไดไปศกษาหาความรจากพอผาย สรอยสระกลาง เมอเขาใจในหลกการจดการพนทเพอทำการเกษตรแบบผสมผสานแลว ไดวางแผนทจดการในพนทของตนเอง นนคอ เกดความคดในการประยกตใชความรใหเหมาะสมกบสภาพพนทหรอสงแวดลอมของตนเอง

พอผาย สรอยสระกลางปราชญชาวบาน

นกจดการ จ.บรรมย

พอจนทรท ประทมภาบนทนาของตนเอง


การแลกเปลยนความรนอกจากแลกเปลยนความรการทำนาแบบผสมผสานกบพอผายแลว พอจนทรท ไดม

การแลกเปลยนความรกบเกษตรกรอนๆ ทมความสนใจเรยนรเกยวกบการทำการเกษตรแบบผสมผสาน จดพนทสำหรบการอบรมใหความรกบผทสนใจ โดยการเปนวทยากรใหความร

การพฒนาความร ยกระดบความร และการตอยอดความรในการจดการความรของพอจนทร ประทมภา การแลกเปลยนเรยนรการทำเกษตร

ประณต หรอเกษตรผสมผสาน ทำใหพอจนทรท มการพฒนาความร และยกระดบความรนนคอมความรเรองการทำเกษตรประณต และเมอนำความรจากการปฏบตไปแลกเปลยนเรยนรกบเกษตรกรผอน ซงเกษตรกรในหมบานกด หรอเกษตรกรทมาศกษาดงานกด ทำใหไดรบความรเพมมากขน เปนการตอยอดความร การแลกเปลยนเรยนรเพอยกระดบความรของพอจนทรท จงม 3 รปแบบ คอ

1. การยกระดบความรโดยเคลอนความรระหวางคนกบความรทอยในกระดาษนนคอ พอจนทรทเรยนรจากการอานหนงสอ บทความ บนทกผานเรองราวทผปฏบตงานไดบนทกจากเรองเลาแหงความสำเรจ การถายทอดประสบการณการทำงานบนกระดาษ เปนการยกระดบความรของบคคลจากการศกษาดวยตนเองงผานกระดาษหรอสออนๆ

2. การยกระดบความรโดยเคลอนความรระหวางคนกบคน เปนการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน โดยเฉพาะคนทมมมมองหรอวธคดทแตกตางกน จะเปนลกษณะของการเตมเตมความรและตอยอดความรใหแกกนและกน

ในการพฒนาความร ยกระดบความรเพอใหเกดการตอยอดความรนน ความรจะเปลยนสถานภาพสลบกนไปตลอดเวลา บางครงความรทชดแจงซงอยในกระดาษหรอสออนๆกแปรสภาพเปนความรฝงลกทอยในตวบคคล และบางครงความรฝงลกทอยในตวบคคลกแปรสภาพเปนความรชดแจง นนคอมการถายทอดความรออกมาและบนทกเปนลายลกษณอกษรเพอใหคนอนไดศกษา

การสรปองคความรเกษตรกรสวนใหญ มกเรมตนดวยการทำเกษตรเชงเดยว แตสดทายกพบวา “ เกษตร

ประณต” คอทางเลอกทใชและถกตองทสด เชนเดยวกบ คณพอจนทรท ประทมภา ปราชญชาวบานทานหนงแหงเมองโคราช


การทำเกษตรประณต หลกสำคญคอ “การออม” แตไมใชการออมทใชเงนเปนตวตงหากแตเปนการออมทรพยากรธรรมชาต เรมจาก ออมนำ ตองขดบอรอบพนทหรอขดสระบาดาล ตอมาคอ ออมความสมบรณของดน ไมเปดหนาดน ไมทำลายไสเดอนดน ไมใชยาฆาแมลงหรอปยเคม ใชปยคอกและปยหมกชวภาพ นอกจากนนกตองออมสตว เลยงกง หอยป ปลา ไวในสระทขด เลยงเปด ไก โค กระบอ และสดทาย ออมตนไม ตองปลกพชใหหลากหลาย แบงพนทนาขาว ทำโรงเพาะเหด ปลกพชสวนครวไวบรโภคแจกจายและไวขายโดยพชทปลกไวขาย ตองมมากกวา 10 ชนด และปลกไมดอกเพอความสดชน ปลกพชสมนไพรไวรกษาโรค

การทำเกษตรประณตมความแตกตางจากเกษตรเชงเดยวดงนความหมายเกษตรเชงเดยว : ปลกพชชนดเดยวกนทงหมดเตมพนทเกษตรประณต : ปลกพชหลากหลายชนด

และแบงพนทสำหรบเลยงสตวและสรางแหลงนำรายไดเกษตรเชงเดยว : มรายไดทางเดยวจากพชชนดเดยวทปลกเกษตรประณต : มรายไดหลายทางและมรายไดทกวนความเสยงเกษตรเชงเดยว : มความเสยงสง ราคาพชผลผนแปรตามตลาดเกษตรประณต : มความเสยงเปนศนย

เพราะถาผลผลตชนดใดราคาตกกยงมพชผลชนดอนแทนและยงไงกไมอดตายเพราะมพชผกสวนครวและปลาไวกนทกวน

ความสขเกษตรเชงเดยว : ถาปลกมน แลวมนไดราคากมความสข

ถามนราคาตก กไมมความสขสรปคอ ถากำไร ถงจะมความสข เมอไหรทขาดทนกทกขทนท

เกษตรประณต : มความสขอยางยงยน มกน มเกบชนใจเมอเหนพชผลงอก การไดกนอาหารปลอดสารพษไดออกกำลงกาย รางกายแขงแรง


การจดทำสารสนเทศองคความรในการพฒนาเองสารสนเทศคอ ขอมลตางๆ ทผานการกลนกรองและประมวลผลแลว บวกกบประสบการณ

ความเชยวชาญทสะสมมาแรมป มการจดเกบหรอบนทกไวพรอมในการนำมาใชงานการจดทำสารสนเทศองคความรในการพฒนาตนเองในการจดการความร จะมการรวบรวมและสรางองคความรทเกดจากการปฏบต

ขนมากมาย การจดทำสารสนเทศจงเปนการสรางชองทางใหคนทตองการใชความรสามารถเขาถงองคความรไดและกอใหเกดการแบงปนความรกนอยางเปนระบบ ในการจดเกบเพอใหคนหาความรคอไดงายนน ตองกำหนดสงสำคญทจะเกบไวเปนองคความร และตองพจารณาถงวธการในการเกบรกษา และนำมาใชใหเกดประโยชนตามตองการ

การจดทำสารสนเทศเปนการถายทอดความรทมอยออกมาในรปแบบตางๆ เชน การจดบนทกเปนตวอกษร การจดทำเปนใบความร การบนทกเสยง การบนทกวดโอ เปนตน


กจกรรมใหผเรยนวเคราะหปญหาของตนเองและเขยนแผนการพฒนาตนเอง สงครผสอน ดงน

1. ปญหาของผเรยนคออะไร ทำไมถงเกดปญหานน……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

2. ความรหลกทจำเปนของผเรยน คออะไรใชแกปญหาของผเรยนไดอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..


3. ผเรยนมวธเสาะแสวงหาความร ดวยการแลกเปลยนเรยนรจากผอนทไหนอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

4. ผเรยนนำความรทไดรบไปแกปญหาหรอประยกตใชอยางไร……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..


เรองท 4 กระบวนการจดการความรดวยการปฏบตการกลม

ในชมชนมปญหาซบซอน ทคนในชมชนตองรวมกนแกไข การจดการความรจงเปนเรองททกคนตองใหความรวมมอ และใหขอเสนอแนะในเชงสรางสรรค การรวมกลมเพอแกไขปญหาหรอรวมมอกนพฒนา โดยการแลกเปลยนเรยนรรวมกน เรยกวา “กลมปฏบตการ” บคคลในกลมจงตองมเจตคตทดในการแบงปนความร นำความรทมอยมาพฒนากลมจากการลงมอปฏบต และเคารพในความคดเหนของผอน

กระบวนการจดการความรดวยการปฏบตการกลม จะทำใหบคคลในกลมเกดการเรยนรซงกนและกน โดยเฉพาะการเรยนรจากประสบการณการทำงานรวมกน เปนความรทบคคลเคยประสบผลสำเรจมาแลว และเมอนำมาแลกเปลยนเรยนรรวมกน จะเปนการยกระดบความรใหกบคนทไมรและคนทรบางสวน แลวจะเกดการตอยอดความร และสามารถนำความรทไดรบไปปฏบตไดอยางเปนรปธรรม

บคคลและเครองมอทเกยวของกบการจดการความรบคคลทเกยวของกบการจดการความร

ในการจดการความรดวยวธการรวมกลมปฏบตการเพอตอยอดความร การแลกเปลยนเรยนรเพอดงความรทฝงลกในตวบคคลออกมาแลวสกดเปนขมความร หรอองคความรเพอใชในการปฏบตงานนน ตองมบคคลทสงเสรมใหเกดการแลกเปลยนเรยนร ในบรรยากาศของการมใจในการแบงปนความรรวมทงผททำหนานกระตนใหคนอยากทจะแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน บคคลทสำคญและเกยวของกบการจดการความร มดงตอไปน

“คณเออ ” ชอเตมคอ “คณเออระบบ ” เปนผนำระดบสงขององคกร ทำหนาทสำคญคอ1) ทำให การจดการความร เปนสวนหนงของการปฏบตงานตามปกตขององคกร2) เปดโอกาสใหทกคนในองคกรเปน “ผนำ” ในการพฒนาวธการทำงานทตน

รบผดชอบ และนำประสบการณมาแลกเปลยนเรยนรกบเพอนรวมงาน สรางวฒนธรรมเอออาทรและแบงปนความร

3) หากศโลบายทำใหความสำเรจของการใชเครองมอการจดการความร มการนำไปใชมากขน

“คณอำนวย” หรอ ผอำนวยความสะดวกในการจดการความร เปนผกระตนสงเสรมใหเกดการแลกเปลยนเรยนร และอำนวยความสะดวกตอการแลกเปลยนเรยนร นำคนมาแลกเปลยนประสบการณ ทำงานรวมกน ชวยใหคนเหลานนสอสารกนใหเกดความเขาใจ เหน


ความสามารถของกนและกน เปนผเชอมโยงคนหรอหนวยงานเขาหากน โดยเฉพาะอยางยงเชอมระหวางคนทมความรหรอประสบการณกบผตองงการเรยนร และนำความรนนไปใชประโยชน คณอำนวยตองมทกษะทสำคญคอ ทกษะการสอสารกบคนทแตกตางหลากหลายรวมทงตองเหนคณคาของความแตกตางหลากหลาย และรจกประสานความแตกตางเหลานนใหเปนคณคาในทางปฏบต ผลกดนใหเกดการพฒนางาน และตดตามประเมนผลการดำเนนงาน คนหาความสำเรจหรอการเปลยนแปลงทตองการ

“คณกจ” คอ เจาหนาท ผปฏบตงาน คนทำงานทรบผดชอบงานตามหนาทของคนในองคกร ถอเปนผจดการความรตวจรงเพราะเปนผดำเนนกจกรรมจดการความร มประมาณรอยละ 90 ของทงหมด เปนผรวมกนกำหนดเปาหมายการใชการจดการความรของกลมตน เปนผคนหาและแลกเปลยนเรยนรภายในกลม และดำเนนการเสาะหาและดดซบความรจากภายนอกเพอนำมาประยกตใชใหบรรลจด เปาหมายรวมกำหนดไวเปนผดำเนนการจดบนทก และจดเกบความรใหหมนเวยนตอยอดความรไปไมรจบ

“คณลขต” คอ คนททำหนาทจดบนทกกจกรรมจดการความรตางๆ เพอจดทำเปนคลงความรขององคกร

ชมชนนกปฏบตหรอชมชนแหงการเรยน (CoP)ในชมชนมปญหาซบซอน ทคนในชมชนตองรวมกนแกไขการจดการความรจงเปน

เรองททกคนตองใหความรวมมอ และใหขอเสนอแนะในเชงสรางสรรค การรวมกลมเพอแกปญหาหรอรวมมอกนพฒนาโดยการแลกเปลยนเรยนรรวมกนเรยกวา “ชมชนนกปฏบต”บคคลในกลมจงตองมเจตคตทดในการแบงปนความร นำความรทมอยมาพฒนากลมจากการลงมอปฏบต และเคารพในความคดเหนของผอน

ชมชนนกปฏบตคออะไรชมชนนกปฏบต คอ คนกลมเลกๆ ซงทำงานดวยกนมาระยะหนง มเปาหมายรวมกน

และตองการทจะแบงปนแลกเปลยนความร ประสบการณจากการทำงาน กลมดงกลาวมกจะไมไดเกดจากการจดตงโดยองคการหรอชมชน เปนกลมทเกดจากความตองการแกปญหาพฒนาตนเอง เปนความพยายามทจะทำใหความฝนของตนเองบรรลผลสำเรจ กลมทเกดขนไมมอำนาจใดๆ ไมมการกำหนดไวในแผนภมโครงสรางองคกร ชมชน เปาหมายของการเรยนรของคนมหลายอยาง ดงนนชมชนนกปฏบตจงมไดมเพยงกลมเดยว แตเกดขนเปนจำนวนมาก ทงนอยทประเดนเนอหาทตองการจะเรยนรรวมกนนนเอง และคนคนหนงจะเปนสมาชกในหลายชมชนกได


ชมชนนกปฏบตมความสำคญอยางไรชมชนนกปฏบตเกดจากกลมคนทมเครอขายความสมพนธทไมเปนทางการรวมตวกน

เกดจากความใกลชด ความพอใจจากการมปฏสมพนธรวมกน การรวมตวกนในลกษณะทไมเปนทางการจะออตอการเรยนร และการสรางความรใหมๆ มากกวาการรวมตวกนอยางเปนทางการ มจดเนนคอตองการเรยนรรวมกนจากประสบการณทำงานเปนหลก การทำงานในเชงปฏบต หรอจากปญหาในชวตประจำวน หรอเรยนรเครองมอใหมๆ เพอนำมาใชในการพฒนางาน หรอวธการทำงานทไดผลและไมไดผล การมปฏสมพนธระหวางบคคล ทำใหเกดการถายทอดแลกเปลยนความรฝงลก สรางความรและความเขาใจไดมากกวาการเรยนรจากหนงสอหรอการฝกอบรมตามปกต เครอขายทไมเปนทางการในเวทชมชนนกปฏบตซงมสมาชกจากตางหนวยงาน ตางชมชน จะชวยใหองคกรหรอชมชนประสบความสำเรจไดดกวาการสอสารตามโครงสรางทเปนทางการ

การเลาเรองการถอดความรฝงลก ดวยกจกรรมเรองเลาเราพลง

การเลาเรองเปนเทคนคของการใชเรองเลาในกลมเพอนแบงปนความร หรอสรางแรงบนดาลใจในการพฒนาการปฏบตงาน โดยใชภาษางายๆ ในชวตประจำวน เลาเฉพาะเหตการณ บรรยากาศ ตวละครทเกยวของกบผเลาในขณะทเกดเหตการณตามจรง เลาใหเหนบคคล พฤตกรรม การปฏบต การคด ความสมพนธ ขอสำคญผเลาตองไมตความระหวางเลาไมใสความคดเหนของผเลาในเรองขณะทเลา เมอเลาจบแลวผฟงสามารถซกถามผเลาได

การเลาเรองทด ควรมลกษณะดงน1. เรองทเลาตองเปนเรองจรงทเกดขน อยาแตงเรองขนมาเอง2. เรองเลาสอดคลองกบหวปลาหรอประเดนของกลม3. มชอเรองทบอกถงความสำเรจ4. ผเลาเปนเจาของเรอง5. ลลาการเลา เราพลงผฟงใหเกดแนวคดทจะนำไปปฏบตหรอคดตอ6. เรองทเลา ควรจบภายในเวลาไมเกน 5 นาท7. ทาทางขณะเลา เลาอยางมชวตชวาจะทำใหเกดพลงขบเคลอน8. การเลาเรอง ตองใหครบทง 3 สวน คอ เปนมาอยางไร แกปญหาอยางไร และ

ไดผลเปนอยางไร


กจกรรมการเลาเรอง1. ใหกคณกจ (สมาชกทกคน) เขยนเรองเลาประสบการณความสำเรจในการ

ทำงานของตนเองเพอใหความรฝงลก (Tacit Knowledge) ปรากฏออกมาเปนความรชดแจง (Expicit Knowledge) ลงในกระดาษ A4 สงครผสอนกอนเลาเรอง

2. เลาเรองความสำเรจของตนเอง ใหสมาชกในกลมยอยฟง3. คณกจ (สมาชก) ในกลม ชวยกนสกดขมความร จากเรองเลา เขยนบนกระดาษ

ฟลปชารด4. ชวยกนสรปขมความรทสกดไดจากเรอง ซงมจำนวนหลายขอ ใหกลายเปน

แกนความร ซงเปนหวใจททำใหงานประสบผลสำเรจ5. ใหแตละกลม คดเลอกเรองเลาทดทสด เพอนำเสนอในทประชมใหญ6. รวมเรองเลาของทกคน จดทำเปนเอกสารคลงความรของกลม หรอเผยแพรผาน

ทางเวบไซดเพอแบงปน แลกเปลยนความร และนำมาใชประโยชนในการทำงาน

สกดขมความรและแกนความร1. ขมความร ในการฟงเรองเลานน ผฟงจะตองฟงอยางตงใจ ฟงอยางลกซง หาก

ไมเขาใจหรอไดยนไมชดเจน สามารถซกถามเมอผเลา (คณกจ) เลาจบแลว ในบางชวง บางตอนทไมชดเจนได ซงจะมผบนทก (คณลขต) ชวยบนทกเรองเลาและอานบนทกใหทประชมฟงอกครงหนงเพอสอบทานการจดบนทกกบการเลาเรองของผเลา (คณกจ) ใหสอดคลองตรงกนผอำนวยการประชม (คณอำนวย) จะชวยใหผฟงสกดเอาวธการปฏบตของผเลา (คณกจ) ททำใหงานสำเรจออกมา วธการกระทำทสกดออกไดเรยกวา ขมความร ผฟงแตละคนจะเขยนขมความรออกโดยใชกระดาแผนนอยเขยน 1 ขมความรตอกระดาษ 1 แผน ไมจำกดจำนวนวาแตละคนจะเขยนไดกขม กแผน ขนอยกบทกษะการฟงและความสามารถในการจบประเดนของแตละคน

ลกษณะของขมความรควรมลกษณะดงน1) เปนประโยค ทขนดวยคำกรยา2) เปนวธการปฏบต ( How to )3) เปนประโยคหรอขอความทสอความเขาใจไดโดยทวไป

2. แกนความร แกนความรจะมาจากขมความรทสกดไดจากเรองเลา ซงจะมเปนจำนวนมาก และเมอวเคราะหและพจารณาอยางจรงจงจะเหนวาขมความรเหลานนสามารถจดกลมได การจดกลมขมความรประเภทเดยวกนไวดวยกนแลวตงชอใหกบขมความรใหมนนโดยใหครอบคลมขมความรทงหมดทอยในกลมเดยวกนเรยกวาเปน


ตวอยางการเลาเรองจากชมชนนกปฏบต

โลกใหมของเนตแนต เปนเดกสาวในหมบานและเคยอยทกรงเทพฯ พอแมเสยชวตหมด อยกบยาย

และยายกไดเสยชวตไปแลว อยกรงเทพได 6-7 ป ไดกลบมาอยในหมบาน กลบมาไมมใครรวาแนตตดเชอ HIV มาดวย เมอมาอยใหมๆ ทกคนกสงสยทำไมเกบตว ไมออกไปไหนบางครงกชอบเหมอมองไปขางนอกบาน โดยไมมจดหมาย มหนมๆ แวะเวยนไปหาแนตกออกไปกบบางคน

มครงหนงกองผาปาทตงไวทหอประชมหมบานกหายไป มชาวบานมาแจงวา เหนถงพลาสตกทตงกองผาปาแอบอยขางหอประชมหมบาน เงนหายไปหมดเหลอแตถงพลาสตกกบกงไมทใชแขวนเงน ขาพเจาและคนในหมบานลงความเหนวา คนทเงนไปนาจะเปนคนทมบานอยใกลบรเวณน เพราะตอนทเงนหายไปคนดแลเพยยงแตไปเขาหองนำทอยดานหลงหอประชมเทานน

ตอมามคนไปพบแนตทโรงพยาบาล เหนพดกบหมออยนาน และไดยนมาวาแนตตดเชอ HIV และตองการเงนมาเปนคายาเพอรกษาตนเอง เมอคนนนมาบอกขาพเจาและขาพเจาไดปรกษากบคณะกรรมการหมบาน ลงความเหนวา ตองใหความชวยเหลอแนต เพราะหากแนตไมยอมรบความจรงและยงไปกบเดกผชายในหมบาน กจะเปนการแพรเชอใหกบคนในหมบานไปอก และหากทกคนรวาแนตตดเชอ จะพากนรงเกยจไมใหเขาสงคมดวย

ขาพเจาไดพดคยกบแนตเปนการสวนตว และแนะนำใหแนตเลกเทยวกบเดกผชายในหมบาน และใหไปพบกบเจาหนาทมลนธสขใจ เพอรวมกบกลมผตดเชอทำกจกรรมรวมกนและเรยนรวธการดแลตนเองทถกตอง ตอนแรกแนตไมยอมไป เพราะเมอไปแลวนในหมบานจะรวาแนตตดเชอ HIV ขาพเจาจงไปขอรองภรรยาผใหญบานซงเปนญาตกบแนตใหชวยพดเพอใหแนตยอมรบสภาพตวเอง แนตรองไหอยนาน ครำครวญถงชวตอนแสนรนทด และยอมไปทมลนธสขใจ

การไปมลนธสขใจครงน แนตไดรจกกบเพอนทตดเชอเหมอนกน ไดพดคยกน รวมตวกนเปนกลมเพอทำกจกรรมรวมกนทกวนศกร แนตคลายกงวลใจและคดวาตวเองมเพอนหวอกเดยวกน ไมโดดเดยว แลกเปลยนความรวธการดแลตนเองกบเพอนๆ และหาอาชพใหกบตนเอง ไมแพรเชอใหคนอน

ขาพเจาไดไปเยยมเยยนแนตทมลนธสขใจ เหนแนตหวเราะกบเพอนๆ พดคยกบคนอนมากขน และแนตบอกวา “นเปนโลกใหมของแนต โลกของคนหวอกเดยวกน”


ขาพเจาสรางความเขาใจกบคนในหมบานไมใหแสดงอาการรงเกยจ โรคนไมตดกนไดงายๆ นผานมา 4 ปแลว แนตกยงใชชวตไดเหมอนปกต และชวยสงคมโดยการเปนวทยากรใหความรกบเยาวชนในหมบานในเรองการปองกนโรคทเกยวกบเพศสมพนธ

กจกรรม1. การจดการความรในการปฏบตการคออะไร มความสำคญอยางไร……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

2. บคคลทเกยวของกบการจดการความรในการปฏบตการกลมมใครบางทำหนาทอะไรบาง

……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..


3. ใหผเรยนเขยนเรองเลาแหงความสำเรจและรวมกลมกบเพอนทมเรองเลาลกษณะคลายกนผลดกนเลาเรอง สกดความรจากเรองเลาของเพอน ตามแบบฟอรมน

แบบฟอรมการบนทกขมความรจากเรองเลา

ชอเรอง……………………………………………………………………………………………………………………..

ชอผเลา……………………………………………………………………………………………………………………..

1. เนอเรองยอ……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..


2. การบนทกขมความรจากเรองเลา2.1 ปญหา

……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

2.2 วธแกปญหา (ขมความร)……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

2.3 ผลทเกดขน……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..


2.4 ความรสกของผเลา / ผเลาไดเรยนรอะไรบาง จากการทำงานน……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

3. แกนความร……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..


เรองท 5 การสรางองคความรพฒนา ตอยอด และยกระดบความร

องคความรเปนความรและปญหาทแตกตางกนไปตามสภาพและบรบทของชมชนการสรางองคความรหรอชดความรของกลม จะทำใหสมาชกกลมมองคความรหรอชดความรไวเปนเครองมอในการพฒนางาน และแลกเปลยนเรยนรกบคนอน หรอกลมอนอยางภาคภมใจ เปนการตอยอดความรและการทำงานของตนตอไปอยางไมมทสนสด อยางทเรยกวาเกดการเรยนรและพฒนากลมอยางตอเนองตลอดชวต

บคคลททำหนาทศกษา คนควา และปฏบต บคคลนนยอมมโอกาสไดสมผสกบองคความรนนโดยตรง และหากมการเรยนรอยางตอเนอง จะทำใหเกดการพฒนาตอยอดความรขนไปเรอยๆ

การสรางองคความรพฒนา ตอยอด และยกระดบความรความรเปนผลจากการเรยนร เกดจากความเขาใจในสงทเรยนร เปนความสามารถ

เฉพาะบคคล ซงความรททกคนมนาจะมาจากความรรอบตว ความรทางวชาการหรอความรจากตำราทไดเรยนมาตงแตระดบประถมนนเอง

มนษยแตละคนมความรและปญญาแตกตางกนออกไป เนองจากปจจยตางๆ เชนสภาพแวดลอม ภมศาสตร พนฐานการศกษารวมทงความสามารถของสมองเอง กทำใหมนษยคดหรอมความรทแตกตางกน

ความรจากการปฏบตเปนความรททำใหมนษยคดคนสงใหมๆ ขนมา และการปฏบตกทำใหมนษยเกดการเรยนร การเรยนรจนเกดความชำนาญสามารถแกปญหาและพฒนาในสงทตนเองตองการได ถอวาเกดปญญาหรอสรางองคความรใหกบตวเอง

ความรมการเปลยนแปลงไดตามยคสมย การทจะดำรงชวตในสงคมไดอยางมความสข จงตองมการพฒนาตนเองอยตลอดเวลา เรยนรในสงใหมๆ ทเกดขนในสงคม การแสวงหาความรเพอพฒนาตอยอดใหกบตนเองนน การแลกเปลยนเรยนรรวมกบผอนเปนการแสวงหาความรททนสมยสอดคลองกบสภาวะปจจบน หากมการแลกเปลยนเรยนรแลว ทำใหเรามความรมากขนถอวามการยกระดบความรนนเอง รแลวแตยงไมครอบคลมและอาจไมทนสมยเขากบสถานการณ การเรยนรเพมเตมจงถอวาเปนการยกระดบความรใหกบตนเอง


หวใจของการจดการความร คอการสงเสรมใหมการแลกเปลยนความร ดงนนการดำเนนการจดการองคความรอาจตองดำเนนการตามขนตอนตางๆ ดงน

1. การกำหนดความรหลกทจำเปนหรอสำคญตองาน หรอกจกรรมของกลมหรอองคกร

2. การเสาะหาความรทตองการ3. การปรบปรง ดดแปลง หรอสรางความรบางสวนใหเหมาะตอการใชงาน

ของตน4. การประยกตใชความรในกจกรรมงานของตน5. การนำประสบการณจากการทำงาน และการประยกตใชมาแลกเปลยนเรยนร

และสกดขมความร ออกมาบนทกไว6. การจดบนทก “ขมความร” และ “แกนความร” สำหรบไวใชงาน และปรบปรง

เปนชดความรทครบถวน ลมลก และเชอมโยงมากขน เหมาะตอการใชงานมากขน


เรองท 6 การจดทำสารสนเทศเผยแพรองคความร

สารสนเทศการจดการความรดวยการรวมกลมปฏบตการ หมายถง การรวบรวมขอมลทเปนประโยชนตอการพฒนางาน พฒนาคน หรอพฒนากลม ซงอาจจดทำเปนเอกสารคลงความรของกลม หรอเผยแพรผานทางเวบไซด เพอแบงปน แลกเปลยนความร และนำมาใชประโยชนในการทำงาน

ตวอยางของสารสนเทศจากการรวมกลมปฏบตการ ไดแก1. การบนทกเรองเลา เปนเอกสารทรวบรวมเรองเลา ทแสดงใหเหนถงวธการ

ทำงานใหประสบผลสำเรจ อาจแยกเปนเรองตางๆ เพอใหผทสนใจเฉพาะเรองไดศกษา

2. บนทกการถอดบทเรยนหรอการถอดองคความร เปนการทบทวน สรปผลการทำงานหรอผลจากเรองเลาในรปแบบเอกสาร การถอดบทเรยนหรอถอดองคความรมหลายลกษณะ เชน การเขยนเปนความเรยง เปนตาราง แยกเปนหวขอ เพอใหอานเขาใจงาย

3. วซดเรองสน เปนการจดทำฐานขอมลความรทสอดคลองกบสงคมปจจบน ทมการใชเครองอเลกทรอนกสกนอยางแพรหลาย การทำวซดเปนเรองสนเปนการเผยแพรใหบคคลไดเรยนร และนำไปใชในการแกปญหา หรอพฒนางานในโอกาสตอไป

4. คมอการปฏบตงาน การจดการความรทประสบผลสำเรจจะทำใหเหนแนวทางของ การทำงานทชดเจน การจดทำเปนคมอเพอการปฏบตงาน จะทำใหงานมมาตรฐาน และผเกยวของสามารถนำไปพฒนางานได

5. อนเทอรเนต ปจจบนมการใชอนเทอรเนตกนอยางแพรหลาย และมการสอสารแลกเปลยนความรผานทางอนเทอรเนตในเวบไซดตางๆ มการบนทกความรทงในรปแบบของเวบเพจ เวบบอรด และรปแบบอนๆ อนเทอรเนตจงเปนแหลงเกบขอมลจำนวนมากในปจจบน เพราะคนสามารถเขาถงขอมลไดอยางรวดเรวทกท ทกเวลา

ตวอยางการถอดองคความร


- การใหความชวยเหลอกบคนตดเชอ HIV

- การใหความรชวยเหลอผตดเชอ HIV

- สรางทศนคตใหกบผทตดเชอ HIV

- การใหความชวยเหลอและใหกำลงใจจากชมชน

- ปญหาทเกดในหมบานเราตองชวยกนหาทางแกไข เพราะปญหานนเกยวของกบคนทกคน

- การใหความรชวยเหลอผตดเชอ HIV เราอาจจะไมมความรในเรองนนด แตเรากสามารถประสานหนวยงานทเกยวของ ใหความชวยเหลอได

- การตดตามใหความชวยเหลอ ใหกำลงใจแกผตดเชอถอเปนการสรางกำลงใจใหกบเขาไดเปนอยางด ทำใหเขาอยในสงคมไดและไมสรางปญหาใหกบสงคม

- หากเรามองปญหาทเกดขนแงบวก จะพบวาเราสามารถทำวกฤตใหเปนโอกาส นนคอการสงเสรมใหคนทเกดปญหา หรอผตดเชอ HIVเปนวทยากร ใหความรกบบคคลอนตอไป

- ผตดเชอ HIV ในปจจบน หากมการดแลตนเองอยางถกตองจะสามารถมชวตอยได 10-20 ป การดแลตนเองจงตองดแลทงดานรางการและจตใจ

- การดแลทางดานรางกาย ปจจบนมยาทใชเพอเพมปรมาณเมดเลอดขาว ทำใหผมภมคมกนมาก การมาทมลนธกเปนการมาเชคเมดเลอดขาววามจำนวนเทาใด และเปนการตรวจสอบตนเองวา ทานยาตรงเวลาหรอไม มอาการขางเคยงอยางไร ปฏบตตนอยางไร

- การแลกเปลยนเรยนรกบเพอนๆ ทำใหมความรเรองการดแลตนเองมากขน

- การดแลตนเองดานจตใจ บางคนมครอบครว มลก การโอบกอดใกลชดลกมากเกนไป อาจตดเชอจากแผลทมในรางกายได ครอบครวตองใหกำลงใจ ไมแสดงอาหารรงเกยจคนในครอบครวทตดเชอ

- ผมเองเปนผนำชมชน ผมกตองหาความรจากมลนธเรองการดแลคนตดเชอ HIV ทงการดแลทางดานรางกายและดานจตใจ ในดานรางกายเปนเรองของเขาเอง แตในดานจตใจ ผมจะบอกกบคนในชมชนวาตองใหกำลงใจกบเขาใหมาก เขายงมภาระครอบครวทตองดแลและ ตองชวยกนหาอาชพใหกบเขาเพอใหเขามรายไดเลยงครอบครวเขา และหากเขาพรอมทจะเปนวทยากรใหความรกบคนอนโดยไมอายใคร ผมกสนบสนนเตมทเพราะเดกและเยาวชนเดยวนไมคอยระมดระวง เรองการมเพศสมพนธทถกตอง

ประเดนเรองเลา

ผเลาณฐพร

นานา


กจกรรม1. การสรางองคความรจะกอใหเกดการพฒนาตอยอดและยกระดบความร

ไดอยางไร……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..


2. ใหผเรยนสรปองคความร จากกจกรรมทายบทท 4 " การเลาเรอง " ตามแบบฟอรมทกำหนดใหและใหดำเนนการดงน2.1 รวบรวมเรองเลาทกเรอง (จากบทท 4) ใหอยในเลมเดยวกน2.2 นำสรปองคความรใสไวในตอนทายเลม จดทำปก คำนำ สารบญ และ

เยบเปนรปเลม2.3 นำไปเผยแพรใหกบคนในชมชนของผเรยน

ประเดน เรองเลา ผเลา

……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..


แบบทดสอบเรองการจดการความรคำชแจง จงกาบาท X เลอกขอททานคดวาถกตองทสด

1. การจดการความรเรยกสนๆ วาอะไรก. MKข. KMค. LOง. QA

2. เปาหมายของการจดการความรคออะไรก. พฒนาคนข. พฒนางานค. พฒนาองคกรง. ถกทกขอ

3. ขอใดถกตองมากทสดก. การจดการความรหากไมทำ จะไมรข. การจดการความรคอการจดการความรของผเชยวชาญค. การจดการความรถอเปนเปาหมายของการทำงานง. การจดการความรคอการจดการความรทมในเอกสาร ตำรา มาจดใหเปน

ระบบ4. ขนสงสดของการเรยนรคออะไร

ก. ปญญาข. สารสนเทศค. ขอมลง. ความร

5. ชมชนนกปฏบต ( CoP ) คออะไรก. การจดการความรข. เปาหมายของการจดการความรค. วธการหนงของการจดการความรง. แนวปฏบตของการจดการความร

แบบทดสอบหลงเรยน

เฉลย 1) ข 2) ง 3) ก 4) ค


บทสะทอนทไดจากการเรยนร1. สงททานประทบใจในการเรยนรรายวชาการจดการความร……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

2. ปญหา / อปสรรคทพบในการเรยนรรายวชาการจดการความร……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

3. ขอเสนอแนะเพมเตม……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………..

แบบประเมนตนเองหลงเรยน

84

บทท 4

คดเปน


ศกษาทาความเขาใจกบความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญ ดวยกระบวนการอภปรายกลม และ

รวมสรปสาระสาคญทเชอมโยงไปสกระบวนการคดเปน ดวยการวเคราะหขอมลทงดานวชาการ ตนเอง

และสงคมสงแวดลอม


1. อธบายเรองความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญได

2. บอกความสมพนธเชอมโยงของความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญ ไปสกระบวนการ

“คดเปน” ได


1. ความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญดวยการสรปจากกรณตวอยาง

2. “คดเปน” และกระบวนการคดเปน

3. ฝกทกษะการคดเปน

ขอแนะนาการจดการเรยนร

1. คดเปน เปนวชาทเนนใหผเรยนไดเรยนรดวยการคด การวเคราะห และแสวงหาคาตอบดวย

การใชกระบวนการทหลากหลาย เปดกวาง เปนอสระมากกวาการเรยนรทเนนเนอหาให

ทองจาหรอมคาตอบสาเรจรปใหโดยผเรยนไมตองคด ไมตองวเคราะหเหตและผลเสยกอน

2. ขอแนะนาวากระบวนการเรยนรในระดบประถมศกษาตองใชวธการพบกลม อภปรายถก

แถลง เพอใหผเรยน และครชวยกนแสวงหาคาตอบตามประเดนทกาหนด และชวยใหผเรยน

ไดคนเคยและมนใจในการเรยนร ดวยกระบวนการกลมสมพนธตอไป

3. เนองจากเปนวชาทประสงคจะใหผเรยนไดฝกการคดการวเคราะห เพอแสวงหาคาตอบดวย

ตนเอง มากกวาทองจา เนอหาความรแบบเดม ครและผเรยนจงควรจะตองปฏบตตาม

กระบวนการทแนะนาโดยไมขามขนตอนจะชวยใหการเรยนรเกดขนอยางมประสทธภาพ

85

เรองท 1 ความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญ / ปฐมบทของ “คดเปน”

ครงหนง ดร.โกวท วรพพฒน อดตปลดกระทรวงศกษาธการ ซงเคยเปนอธบดกรมการศกษานอก

โรงเรยนมากอนเคยเลาใหฟงวามเพอนฝรงถามทานวา ทาไมคนไทยบางคนจนกจน อยกระตอบเกา ๆ

ทางานกหนก หาเชากนคา แตเมอกลบบานกยงมแกใจนงเปาขลย ตงวงสนทนา สนกสนาน เฮฮากบเพอน

บานหรอโขกหมากรกกบเพอนไดอยางเบกบานใจ ตกเยนกนงกนขาวคลกนาพรก คลกนาปลากบลกเมย

อยางมความสขได ทานอาจารยตอบไปวาเพราะเขาคดเปนเขาจงความสข มความพอเพยง ไมทกข ไม

เดอดรอนทรนทรายเหมอนคนอน ๆ เทานนแหละคาถามกตามมาเปนหางวาว เชน กเจา “คดเปน” มนคอ

อะไร อยทไหน หนาตาเปนอยางไร หาไดอยางไร หายากไหม ทาอยางไรจงจะคดเปน ตองไปเรยนจากพระ

อาจารยทศาปาโมกขหรอเปลา คาเรยนแพงไหม มคายกครไหม ใครเปนครอาจารยหรอศาสดา ฯลฯ ด

เหมอนวา “คดเปน” ของทานอาจารยแมจะเปนคาไทยงาย ๆ ธรรมดา ๆ แตกออกจะลกลา ชวนใหใฝหา

คาตอบยงนก

“คดเปน” คออะไรใครรบาง

มทศทางมาจากไหนใครเคยเหน

จะเรยนราทาอยางไรให “คดเปน”

ไมลอเลนใครตอบได ขอบใจเอย

86

ประมาณป พ.ศ. 2513 เปนตนมา ทานอาจารย ดร.โกวท วรพพฒน และคณะไดนาแนวคดเรอง

“คดเปน” มาเปนเปาหมายสาคญในการจดการศกษาผใหญหลายโครงการ เชน โครงการการศกษาผใหญ

แบบเบดเสรจ โครงการรณรงคเพอการรหนงสอแหงชาต โครงการการศกษาประชาชนและการศกษา

ผใหญขนตอเนอง*เปนตน ตอมาทานยายไปเปนอธบดกรมวชาการ ทานกนา “คดเปน” ไปเปนแนวทางจด

การศกษาสาหรบเดกในโรงเรยนจนเปนทยอมรบมากขน เพอใหการทาความเขาใจกบการคดเปนงายขน

พอทจะใหคนทจะมามสวนรวมในกระบวนการเรยนการสอนตามโครงการดงกลาวเขาใจและสามารถ

ดาเนนการกจกรรมการเรยนรใหสอดคลองกบหลกการ “คดเปน” ได จงมการนาเสนอแนวคดเรอง ความ

เชอพนฐานทางการศกษาผใหญขนเปนครงแรก โดยใชกระบวนการคดเปน ในการทาความเขาใจกบความ

เชอพนฐานทางการศกษาผใหญใหกบผทจะจดกระบวนการเรยนการสอนตามโครงการดงกลาวในรปแบบ

ของการฝกอบรม ** ดวยการฝกอบรมผ รวมโครงการการศกษาผ ใหญแบบเบดเสรจ และโครงการ

การศกษาผใหญขนตอเนองระดบ 3-4-5 จนเปนทรจกฮอฮากนมากในสมยนน ผเขารบการอบรมยงคงราลก

ถง และนามาใชประโยชนจนทกวนน

* นบเปนวธการทางการศกษาทสมยใหมมากยงไมมหนวยงานไหนเคยทามากอน

** ทใหวทยากรทเปนผจดอบรมและผเขารบการอบรมมสวนเรยนรไปพรอมๆ กนดวย กระบวนการอภปรายถกแถลงในรปกระบวนการกลม

มการวเคราะหกรณตวอยางหลายเรอง ทกาหนดขน นาเหตผล และขอคดเหนของกลมมาสรปสงเคราะหออกมาเปนความเชอพนฐานทาง

การศกษาผใหญ (สมยนน) หรอ กศน. (สมยตอมา) ผลสรปของการอภปรายถกแถลงไมวาจะเปนกลมไหนกจะไดออกมาเปนทศทางเดยวกน

เพราะเปนสจธรรมทเปนความจรงในชวต

เราจะมาทาความรจกกบความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญทเปนปฐมบทของการคดเปน

กนบางดไหม

87

การเรยนรเรองความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญใหเขาใจไดด ผเรยนตองทาความเขาใจดวย

การรวมกจกรรมการคด การวเคราะห เรองราวตาง ๆ เปนขนเปนตอนตามลาดบ และสรปความคดเปนขน

เปนตอนตามไปดวยโดยไมตองกงวลวาคาตอบหรอความคดทไดจะผดหรอถกเพยงใด เพราะไมมคาตอบ

ใดถกทงหมด และไมมคาตอบใดผดทงหมด เมอไดรวมกจกรรมครบตามกาหนดแลวผเรยนจะรวมกนสรป

แนวคดเรองความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญไดดวยตนเอง

ตอไปนเราจะมาเรยนรเรองความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญ เพอนาไปสการสรางความเขาใจ

เรอง การคดเปนรวมกน เรมดวยการรวมกจกรรมตาง ๆ เปนขนเปนตอนไปตงแตกจกรรมท 1 – กจกรรมท

5 โดยจะมครเปนผรวมกจกรรมดวย

88

กจกรรมท 1

ครและผเรยนนงสบายๆ อยกนเปนกลม ครแจกใบงานท 1 ทเปนกรณตวอยางเรอง “หลาย

ชวต” ใหผเรยนทกคน ครอธบายใหผเรยนทราบวา ครจะอานกรณตวอยางใหฟง 2 เทยวชาๆ ใครทพออาน

ไดบางกอานตามไปดวย ใครทอานยงไมคลองกฟงครอานและคดตามไปดวย เมอครอานจบแลวกจะพดคย

กบผเรยนเชงทบทวนถงเนอหาในกรณตวอยางเรอง “หลายชวต” เพอจะใหแนใจวาผเรยนทกคนเขาใจ

เนอหาของกรณตวอยางตรงกนจากนนครจงอานประเดน ซงเปนคาถามปลายเปด (คาถามทไมมคาตอบ

สาเรจรป) ทกากบมากบกรณตวอยางใหผเรยนฟง

ใบงานท 1 กรณตวอยาง เรอง “หลายชวต”

พระมหาสมชย เปนพระนกเทศน มประสบการณการเทศนมหาชาตกณฑมทรทมชอเสยงเปนทแพรหลาย

ในหลายทหลายภาคของไทย วดหลายแหงตองจองทานไปเทศนใหงานของวดนนๆ เพราะญาต

โยมขอรอง และพระนกเทศนทงหลายกนยมเทศนรวมกบทาน มหาสมชยตงใจไววาอยาก

เดนทางไปเทศนทวดไทยในอเมรกาสกครงในชวต เพราะไมเคยไปตางประเทศเลย

เจเกยว เปนนกธรกจชนนา มกจการหลายอยางในความดแล เชน กจการเสอผาสาเรจรป กจการจาหนาย

สนคาโอทอป กจการสงออกสนคาอาหารกระปอง กจการจาหนายสนคาทางอนเทอรเนต แตเจ

เกยวไมมลกสบสกลเลย ตงความหวงไววาขอมลกสกคน แตกไมเคยสมหวงเลย

ลงแปน เปนเกษตรกรอาวโส อายเกน 60 ปแลว แตยงแขงแรง มฐานะด ชอบทางานทกอยาง ไมอยนง

ทางานสวนตว งานสงคม งานชวยเหลอคนอน และงานบารงศาสนาลงแปนแอบมความหวงลกๆ

อยากไดปรญญากตตมศกด จากมหาวทยาลยราชภฏสกแหงเพอเกบไวเปนความภมใจของ

ตนเอง และวงศตระกล

เดกหญงนวลเพญ เปนเดกหญงจนๆ ในตางจงหวดหางไกล ไมเคยเหน กรงเทพฯ ไมเคยเขาเมอง ไมเคย

ออกจากหมบานไปไกลๆ เลย ด.ญ. นวลเพญคดวาถามโอกาสไปเทยวกรงเทพสกครงจะดใจและมความสข

มากทสด

ทดแหวง บวชเปนเณรตงแตเลก เมออายครบบวชกบวชเปนพระ เพงสกออกมาชวยพอทานา ทดแหวง

ตงความหวงไววาเขาอยากแตงงานกบหญงสาวสาย รารวยสกคน จะไดมชวตทสขสบาย ไมตอง

ทางานหนกเหมอนทเปนอยในปจจบน

ประเดน กรณตวอยางเรอง “หลายชวต” บอกอะไรบางเกยวกบชวตมนษย

หลายชวต

89

แนวทางการทากจกรรม

ครแบงกลมผเรยนออกเปน 2-3 กลมยอย ใหผเรยนเลอกประธานกลมและเลขานการกลมเพอ

เปนผนาอภปรายและผจดบนทกผลการอภปรายของกลมและนาผลการอภปรายของกลมเสนอตอทประชม

ใหญ จากนนใหผเรยนทกกลมอภปรายถกแถลงเพอหาคาตอบตามประเดนทกาหนดให ครตดตามสงเกต

เหตผลของกลมหากขอมลยงไมเพยงพอ ครอาจชแนะใหอภปรายเพมเตม ในสวนของขอมลทยงขาดอยได

เลขานการกลมบนทกผลการพจารณาหาคาตอบตามประเดนทกาหนด ใหเปนคาตอบสนๆ ไดใจความ

เทานน และนาคาตอบนนไปรายงานในทประชมกลมใหญ หากมผเรยนไมมากนกครอาจไมตองแบงกลม

ยอย ใหผ เรยนทกคนรวมอภปรายถกแถลง หรอสนทนาแลกเปลยนความคดกนในกลมใหญเลยโดยม

ประธานหรอหวหนากล มเปนผ นา และมเลขานการกล มเปนผ บนทกขอคดเหนของคนในกล ม ลงบน

กระดาษปรฟ หรอกระดานดา (ครอาจเปนผชวยบนทกได)

ในการประชมกลมใหญ ผแทนกลมยอยนาเสนอรายงาน ครบนทกขอคดเหนของกลมยอย

ไวทกระดาษปรฟ ซงเตรยมจดไวกอนแลว เมอทกกลมรายงานแลว ครนาอภปรายในกลมใหญถงคาตอบ

ของกลม ซงจะหลอมรวมบรณาการคาตอบของกลมยอยออกมาเปนคาตอบประเดนอภปรายของกรณ

ตวอยาง “หลายชวต” ของกล มใหญ จากนนครนาสรปคาตอบทไดเปนขอเขยนทสมบรณข น และนา

คาตอบนนบนทกในกระดาษปรฟตดไวใหเหนชดเจน

กรณตวอยางเรอง “หลายชวต” เรมเปดตวออกมาเปนเรองแรก ผเรยนจะตองตดตามตอไป

ดวยการทากจกรรมท 2 ท 3 ท 4 ถงท 5 ตามลาดบ จงจะพบคาตอบวา “ความเชอพนฐานทางการศกษา

ผใหญ คออะไรแน และจะเปนปฐมบทของ “การคดเปน” อยางไร พกสกครกอนนะ

ต ว อ ย า ง ข อ ส ร ป ข อ ง ก ร ณ

ตวอยาง เรอง “หลายชวต” จาก

ความเหนของผเรยนหลายกลมท

ผานมา ปรากฏดงในกรอบดาน

ขวามอตวอยางขอสรปน อาจ

ใกลเคยงกบขอสรปของทานกได

ตวอยาง

ขอสรปผลการอภปรายจากกรณตวอยางเรอง

“หลายชวต”

--------------

คนแตละคนมความแตกตางกน มวถการดาเนนชวตทไม

เหมอนกน แตทกคนมความตองการท คลายกน คอ

ตองการประสบความสาเรจ ซงถาบรรลตามตองการของ

ตน คนนนกจะมความสข

90


ครและผเรยนนงสบายๆ อยกนเปนกลม ครแจกใบงานท 2 ทเปนกรณตวอยาง เรอง

“แปะฮง” ครดาเนนกจกรรมเชนเดยวกบการดาเนนงานในกจกรรมท 1

ใบงานท 2 กรณตวอยางเรอง แปะฮง

ทานขนพชตพลพาย เปนคหบดมชอเสยงมากในดานความเมตตากรณาทานเปนคนท

พรอมไปดวยทรพยสมบต ขาทาสบรวาร เกยรตยศ ชอเสยง และสขกายสบายใจ

ตาแปะฮง เปนชายจนชราตวคนเดยว ขายเตาฮวย อาศยอยทหองแถวเลกๆ หลงบานขน

พชต แปะฮงขายเตาฮวยเสรจกลบบานตอนเยนตกคาหลงจากอาบนาอาบทากนขาวเสรจกนงสซอ

เพลดเพลนทกวนไป

วนหนงทานขนคดวา แปะฮงดมความสขด แตถาไดมเงนมากขนคงจะมความสขอยาง

สมบรณมากขน ทานขนจงเอาเงนหนงแสนบาทไปใหแปะฮง จากนนมาเปนเวลาอาทตยหนงเตมๆ ทานขน

ไมไดยนเสยงซอจากบานแปะฮงอกเลย ทานขนรสกเหมอนขาดอะไรไปอยางหนง เยนวนทแปดแปะฮงก

มาพบทานขน พรอมกบนาเงนทยงเหลออกหลายหมนมาคน แปะฮงบอกทานขนวา

“ผมเอาเงนมาคนทานครบ ผมเหนอยเหลอเกน มเงนมากกตองทางานมากขนตองคอย

ระวงรกษาเงนทอง เตาฮวยกไมไดขาย ตองไปลงทนทางอนเพอใหรวยมากขนอกลงทนแลวกกลวขาดทน

เหนอยเหลอเกน ผมไมอยากไดเงนแสนแลวครบ”

คนนนทานขนกหายใจโลงอก เมอไดยนเสยงซอจากบานแปะฮง แทรกเขามากบสายลม

ประเดน ในเรองของความสขของคนในเรองน ทานไดแนวคดอะไรบาง?

แปะฮง

91


1. เลขานการกลมบนทกความเหนของกลมทรวมกนอภปราย ความเหนอาจมหลายคาตอบกได

2. เปรยบเทยบความเหน หรอคาตอบของกลมผเรยนกบตวอยางขอสรปทนาเสนอวาใกลเคยงกน

หรอไมเพยงใด

3. เลอกขอคดหรอคาตอบทกลมคดวาดทสดไว 1 คาตอบ

4. คาตอบทกลมคดวาดทสดทเลอกบนทกไวคอ

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………

ตวอยาง ขอสรปของกรณตวอยาง

เรอง “แปะฮง” จากความเหนของ

ผ เ รยนหลายกล มท เคยเสนอไวดง

ปรากฏในกรอบดานขวามอ ตวอยาง

ขอสรปนอาจใกลเคยงกบขอสรป

ของกลมของทานกได

ตวอยาง


“แปะฮง”

-----------

เม อคนมความแตกต างกน แตทกคนตางก

ตองการความสข ดงนน ความสขของแตละคนก

อาจไมเหมอนกน ตางกนไปตามสภาวะของ

แตละบคคลทแตกตางกนดวย

92


ครและผเรยนนงสบายๆ อยกนเปนกลม ครแจกใบงานท 3 ทเปนกรณตวอยาง เรอง

“ธญญวด” ครดาเนนกจกรรมเชนเดยวกบการดาเนนงานในกจกรรมท 2

ใบงานท 3 กรณตวอยางเรอง “ธญญวด”

ธญญวดไดรบการบรรจเปนครในโรงเรยนมธยมทตางจงหวด พอเปนครได 1 ป กมอน

เปนตองยายเขามาอยในกรงเทพมหานคร โรงเรยนทธญญวดยายเขามาทาการสอนเปนโรงเรยนมธยม

เชนเดยวกน แตมการสอนการศกษาผ ใหญ ระดบท 3-4 และ 5 ในตอนเยนอกดวย มาเม อเทอมทแลว

ธญญวดไดรบการชกชวนจากอาจารยใหญใหสอนการศกษาผใหญในตอนเยน ธญญวด เหนวาตวเองไมม

ภาระอะไรกเลยตกลงโดยไมตองคดถงเรองอน ซายงจะมรายไดเพมขนอกดวย

แตธญญวดจะคดผดหรอเปลาไมทราบ เรมตนจากเสยงกระแนะกระแหนจากครเกาบาง

คนวามาอยยงไมทนไรกไดสอนภาคคา สวนครเกาทสอนภาคคา กเลอกสอนเฉพาะชวโมงตนๆ โดยอางวา

เขามภารกจทบาน ธญญวดยงสาว ยงโสด ไมมภาระอะไรตองสอนชวโมงทายๆ ทาใหธญญวดตองกลบ

บานดกทกวน ถงบานกเหนอย อาบนาแลวหลบเปนตายทกวน

การสอนของครภาคคา สวนใหญไมคอยคานงถงผเรยน เขาจะรบสอนใหหมดไปชวโมง

หนงๆ เทานน เทคนคการสอนทไดรบการอบรมมา เขาไมนาพา ทางานแบบขอไปท เชาชามเยนชาม

ธญญาวดเหนแลวกคดวา คงจะรวมสงฆกรรมไมได จงพยายามทมเทกาลงกายกาลงใจและเวลา ทาทกๆ

วถทาง เพอหวงจะใหครเหลานนไดเอาเยยงอยางของตนบางแตกไมไดผล ทกอยางเหมอนเดม ธญญวด

แทบหมดกาลงใจไมมความสขเลย คดจะยายหนไปอยทอน มาฉกคดวาทไหนๆ คงเหมอนๆกน คนเราจะ

ใหเหมอนกนหมดทกคนไปไมได

ประเดน ถาทานเปนธญญวด ทาอยางไรจงจะอยในสงคมนนไดอยางมความสข

ธญญวด

93


1. เลขานการกลมบนทกความเหนของกลมทรวมกนอภปรายความเหนอาจมหลายคาตอบกได

2. เปรยบเทยบความเหน หรอคาตอบของกลมผเรยนกบตวอยางขอสรปทนาเสนอวาใกลเคยงกน

หรอไมเพยงใด

3. เลอกขอคดหรอคาตอบทกลมคดวาดทสดไว 1 คาตอบ

4. คาตอบทกลมคดวาดทสดทเลอกบนทกไวคอ

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………

ตวอยางขอสรปของกรณตวอยาง

เรอง “ธญญวด” จากความเหนของ

ผ เรยนหลายกล มท เคยเสนอไวดง

ป ร า ก ฏ ดง ใ นก ร อบ ด า น ข วา ม อ

ตวอยางขอสรปนอาจจะใกลเคยงกบ

ขอสรปของกลมของทานกได

ตวอยาง


“ธญญวด”

---------------------

การทคนเราจะมชวตอยไดอยางเปนสขนน ตอง

รจกปรบตวเองใหเขากบสถานการณ สงแวดลอม

หรอปรบสถานการณสงแวดลอมใหเขากบตนเอง

หรอปรบท งสองทางให เขาหากนไดอยางผสม

กลมกลนกจะเกดความสขได

94


ครและผเรยนนงสบาย ๆ อยกนเปนกลม ครแจกใบงานท 4 ทเปนกรณตวอยาง เรอง “วน”

ครดาเนนกจกรรมท 4 เชนเดยวกบการดาเนนงานในกจกรรมท 3

ใบงานท 4 กรณตวอยางเรอง “วน”

หมบานดอนทรายมลทเคยสงบเงยบมาแตกาลกอน กลบคกคกดวยผคนทอพยพเขาไปอย

เพ มกนมากข นๆ ทกวน ทงน เปนเพราะการคนพบพลอยในหม บาน มการตอไฟฟา ทาใหสวางไสว

ถนนลาดยางอยางด รถราวงดขวกไขวไปหมด สงทไมเคยเกดขนมากอนกเกดขน เชน เมอวานเจาจกลก

ผใหญจาง ถกรถจากกรงเทพฯ ทบตายขณะวงไลยงนก เมอเดอนกอน น.ส.เหรยญเงน เทพสงกรานตปน

ถกไฟฟาดดขณะรดผาอย ซองผหญงเกดขนเปนดอกเหด เพอตอนรบผคนทมาทาธรกจ ทรายกคอเปนท

เทยวของผชายในหมบานนไปดวย ทาใหผวเมยตกนแทบไมเวนแตละวน

ครสงหแกนงดเหตการณตางๆ ทเกดขนแลว ไดแตนงปลงอนจจง “เออ ไอพวกนเคยสอน

จาจจาไชมา ตงแตหวเทากาปน เดยวนดมนขดหขดตากนไปหมด จะสอนมนอยางเดมคงจะไปไมรอดแลว

เราจะทาอยางไรด”

ประเดน

1. ทาไมจงเกดปญหาตางๆ เหลานขนในหมบานดอนทรายมล

2. ถาทานเปนคนในหมบานทรายมล ทานจะแกปญหาอยางไร

3. ทานคดวา การเรยนรทเหมาะสมกบสภาพของชมชนเชนน ควรเปนอยางไร


1. บนทกความเหนของกลมทรวมกนอภปรายถกแถลง ความเหนอาจมหลายขอ

2. เปรยบเทยบความเหน ทกลมผเรยนเสนอกบตวอยางขอคดเหนทเสนอไววาใกลเคยงกนหรอไม

เพยงใด

3. เลอกคาตอบหรอขอคดเหนทกลมผเรยนเลอกไววาดทสดบนทกไว 1 คาตอบ

4. คาตอบทเลอกไวคอ

“วน”

95

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

……………


เ รอง “ว น” จา ก ค วา ม เ หนข อง

ผเรยนหลายกลมทเคยเสนอไวดงท

ป ร า ก ฏ ใ น ก ร อ บ ด า น ข ว า ม อ

ตวอยางขอสรปนอาจจะใกลเคยง

กบขอสรปของกลมของทานกได

ตวอยาง


“วน”

----------------------------

สงคมปจจบนมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ความ

เจรญทางวตถและเทคโนโลยว งเขาส ชมชนอยาง

รวดเรวและรนแรงตลอดเวลา จนคนในชมชนตงรบ

ไมทน ปรบตวไมไดจงเกดปญหาทหลากหลายทงดาน

เศรษฐกจ สงคม การเมอง การปกครอง การศกษา

อาชพ ความม นคง และความปลอดภยของคนใน

ชมชน การจดการเรยนการสอนในปจจบนจะใชวธ

สอนโดยการบอกการอธบายของครใหผ เรยนจาได

เทานนคงไมเพยงพอแตตองใหผเรยนรจกคดรจกการ

แกปญหาทตองไดขอมลทหลากหลายมาประกอบการ

คดแกปญหาใหสอดคลองกบความเชอ ความจาเปน

ของตนเอง และความตองการของชมชนดวย

96


ครและผเรยนนงสบาย ๆ อยกนเปนกลม ครแจกใบงานท 5 ทเปนกรณตวอยาง เรอง “ส

ไหม” ครเปดเทปทอดเสยง กรณตวอยางเรอง “สไหม” ใหผเรยนฟงพรอม ๆ กน ถาไมมเทปครตองอานให

ฟงแบบละครวทย เพอสรางบรรยากาศใหตนเตนตามเนอหาในกรณตวอยางเมอครอานจบแลวกจะพดคย

กบผเรยนในเชงทบทวนถงเนอหาและเหตการณในเนอเรองของกรณตวอยางตรงกนไมตกหลน จากนนคร

จงเสนอประเดนกากบกรณตวอยางใหผเรยนนาไปอภปรายถกแถลง เพอหาคาตอบในกลมยอย

ใบงานท 5 กรณตวอยางเรอง “สไหม”

ผมตกใจสะดงตนขนเมอเกดเสยงเอะอะ พอลมตาขนมา เหนทกคนยนกนเกอบหมดรถ “ทกคน

นงลงอยนง ๆ อยาเคลอนไหวไมงนยงตายหมด” เสยงตวาดลนออกมาจากปากของเจาชายหนาเหยม คอ

สนทยนอยหนารถ กาลงใชปนจออยทคอของคนขบ

ผมรทนทวารถทวรทผมโดยสารคนนถกเลนงานโดยเจาพวกวายรายแน หนไปดดานหลง เหนไอ

วายรายอกคนหนงถอปนจงกาอย ผมใชมออนสนเทาลวงลงไปในกระเปากางเกง คลา .38 เหาไฟของผม

ซงซอออกมาจากรานเมอบายนเอง นกในใจวา “โธเพงซอเอามายงไมทนยงเลย เพยงใสลกเตมเทานนเอง

กจะถกคนอนเอาไปเสยแลว”

เสยงเจาตาพองหนารถตะโกนขบอกคนขบรถ “หยดรถเดยวน มงอยากตายโหงหรอไง” ผมนก

ในใจวา เดยวพอรถหยดมนคงตองใหเราลงจากรถแลวกวาดกนเกลยงตว แตผมตองแปลกใจแทนทรถจะ

หยดมนกลบยงเรวขนทกท ทกท ยงไปกวานนรถกลบสายไปมาเสยดวย ไอพวกมหาโจรเซไปเซมา แตเจา

ตาพองยงไมลดละ แมจะเซออกไปมนกกลบวงไปยนประชดคนขบอก พรอมตะโกนอยตลอดเวลา “หยด

โวย หยด ไอน กลงไปไดละมง จะเหยยบใหคาสนทเดยว”

รถคงตะบงไปตอ คนขบบาเลอดเสยแลว ผมไมแนใจวาเขาคดอยางไร ขณะนนผมกวาดสายตา

เหนผชายทนงถดไปทางมานงดานซาย เปนตารวจยศจากาลงจองเขมงไปทไอวายรายและถดไปอกเปน

ชายผมสนเกรยนอก 2 คน ใสกางเกงสกาก และสขมา ผมเขาใจวาคงจะเปนตารวจหรอทหารแน กาลงเอา

มอลวงกระเปากางเกงอยทงสองคน

บรรยากาศตอนนนชางเครยดจรง ๆ ไหนจะกลวถกปลน ถกยง ไหนจะกลวรถควา ทกคนเกรงไป

หมด ทกสงทกอยางถงจดวกฤตแลว

“สไหม”

97

ประเดน

1. ถาคณอยในเหตการณอยางผม คณจะตดสนใจอยางไร

2. กอนทคณจะตดสนใจ คณคดถงอะไรบาง


ครแบงกลมผเรยนออกเปน 2 – 3 กลมยอย ใหผเรยนเลอกประธานกลมและเลขานการกลมเพอเปน

ผนาและผจดบนทกผลการอภปรายของกลมตามลาดบ และนาผลการอภปรายทบนทกไวไปเสนอตอท

ประชมใหญ จากนน ใหผเรยนทกกลมอภปรายถกแถลงเพอหาคาตอบตามประเดนทกาหนดให ครตดตาม

สงเกต การใชเหตผลของแตละกล ม หากขอมลยงไมเพยงพอ ครอาจช แนะใหอภปรายเพ มเตมได

เลขานการกลมบนทกผลการพจารณาหาคาตอบตามประเดนทกาหนด และนาคาตอบนนไปรายงานในท

ประชมกลมใหญ (หากมผเรยนไมมาก ครอาจใหมการสนทนาหรออภปรายถกแถลงกนในกลมใหญเลย

โดยไมตองแบงกลมยอยกได)

ในการประชมกลมใหญ ครเตรยมกระดาษปรฟแบงเปน 3 ชอง ใหหวขอแตละชองวา ขอมลทาง

วชาการ ขอมลดานตนเอง และขอมลดานสงคมสงแวดลอม ขอมลทางวชาการ คอ ขอมลทเปนความร

ความจรง ทฤษฎ ตารา ฯลฯ ขอมลเกยวกบตนเอง คอ ขอมลสวนตวของผ คด ผ วเคราะหเอง เชน

ประสบการณของผวเคราะห ความชอบ ความถนด ความสนใจ จดออน จดแขง ความรก ความชอบ ความ

กลว ความกลาของตนเอง ฯลฯ ขอมลเกยวกบสงคมสงแวดลอม คอ ขอมลทอย ในสงคมรอบตวของผ

วเคราะห เชน ความเชอ วฒนธรรมประเพณ สภาวะแวดลอม กฎหมายขอบงคบ ภมประเทศ ภมอากาศ

กระแสสงคม ฯลฯ นามาตดไวลวงหนา เม อแตละกลมรายงานถงเหตผลของกลมวาสหรอไมส เพราะ

เหตผลอะไร ขอมลทนามาเสนอจะถกบนทกลงในชองทเหมาะสมกบขอมลนน ๆ เชน ถายกเหตผลวาส

หรอไมส เพราะสงเกตจากปฏกรยาหรอพฤตกรรมของผคนรอบขางในรถ กนาจะบนทกเหตผลนนลงใน

ชองท 3 เรองขอมลดานสงคมสงแวดลอม หากเหตผลทเสนอเปนเรองความมนใจหรอความเขมแขงทาง

จตใจของตนเองกบนทกเหตผลลงในชองท 2 ขอมลดานตนเอง หรอถาเหตผลทเสนอเปนเรองของความร

เรองการยงปน ชนดของปน กบนทกเหตผลลงในชองท 1 ขอมลทางวชาการ เปนตน เมอทกกลมรายงาน

และขอมลถกบนทกลงในแบบบนทกขอมลทง 3 กลมแลว ครนากระดาษปรฟทบนทกขอมลทง 3 ดาน

ขนมาใหผเรยนพจารณาแลวจะถามผเรยนวา พอใจกบการคด การตดสนใจหรอยง ถายงไมพอใจใหทกคน

เพมเตมตามทตองการ จากนน ครสรปใหผเรยนเขาใจวา การคดการแกปญหาตาง ๆ ผแกปญหาจะมการนา

ขอมลมาประกอบการคดอยางนอย 3 ประการ เสมอ คอ ขอมลวชาการ ขอมลตนเอง และขอมลสงคม

สงแวดลอม อาจมคนคดถงขอมลดานอน ๆ อกกได แตจะมขอมลหลกอยางนอย 3 ประการเสมอ การคด

แกปญหานนจงจะรอบคอบและพอใจ ถายงไมพอใจกตองกลบไปคดถงปญหาและขอมลทนามาคดแกไข

พยายามคดหาขอมลเพมเตมแตละดานใหมากขน จนพอเพยงทจะใชแกปญหาจนพอใจกถอวา การคดการ

แกปญหานนเสรจสนดวยด

98

ในการประชมกลมใหญ ครเตรยมกระดาษปรฟแบงเปน 3 ชองใหหวขอในแตละชองวางวาขอมล

ทางวชาการ ขอมลดานตนเอง และขอมลดานสงคมสงแวดลอม นามาตดไวลวงหนา ขอมลทางวชาการ คอ

ขอมลทเปนความร ความจรง ทฤษฎ ตารา ฯลฯ ขอมลเกยวกบตนเอง คอ ขอมลสวนตวของผคด ผวเคราะห

เอง เชน ประสบการณของผ วเคราะห ความชอบ ความถนด ความสนใจ จดออน จดแขง ความรก

ความชอบ ความกลว ความกลาของตนเอง ฯลฯ เปนตน ขอมลเกยวกบสงคมสงแวดลอม คอ ขอมลทอยใน

สงคมรอบตวของผวเคราะห เชน ความเชอ วฒนธรรมประเพณ สภาวะแวดลอม กฎหมายขอบงคบ ภม

ประเทศ ภมอากาศ กระแสสงคม ฯลฯ เปนตน เมอแตละกลมรายงานถงเหตผลของกลมวาสหรอไม เพราะ

เหตผลอะไร ขอมลทนามาเสนอจะถกบนทกลงในชองทเหมาะสมกบขอมลนนๆ เชน ถายกเหตผลวาส

หรอไมส เพราะสงเกตจากปฏกรยาหรอพฤตกรรมของผคนรอบขางในรถ กนาจะบนทกเหตผลนนลงใน

ชองท 3 เรองขอมลดานสงคมสงแวดลอม หากเหตผลทเสนอเปนเรองความมนใจหรอความเขมแขงทาง

จตใจของตนเองกบนทกเหตผลลงในชองท 2 ขอมลดานตนเอง หรอถาเหตผลทเสนอเปนเรองของความร

เรองการยงปน ชนดของปน กบนทกเหตผลลงในชองท 1 ขอมลทางวชาการ เปนตน เมอทกกลมรายงาน

และขอมลถกบนทกลงในแบบบนทกขอมลทง 3 กลมแลว ครนากระดาษปรฟทบนทกขอมลทง 3 ดาน

ขนมาใหผเรยนพจารณาแลวจะถามผเรยนวา พอใจกบการคด การตดสนใจหรอยง ถายงไมพอใจใหทกคน

เพมเตมตามทตองการ จากนนครสรปใหผเรยนเขาใจวา การคดการแกปญหาตางๆ ผแกปญหาจะมการนา

ขอมลมาประกอบการคดอยางนอย 3 ประการ เสมอคอ ขอมลวชาการ ขอมลตนเอง และขอมลสงคม

สงแวดลอม อาจมคนคดถงขอมลดานอนๆ อกกได แตจะมขอมลหลกอยางนอย 3 ประการเสมอ การคด

แกปญหานนจงจะรอบคอบและพอใจ ถายงไมพอใจกตองกลบไปคดถงปญหาและขอมลทนามาคดแกไข

พยายามคดหาขอมลเพมเตมแตละดานใหมากขน จนพอเพยงทจะใชแกปญหาจนพอใจกถอวา การคดการ

แกปญหานน เสรจสนดวยด

ตวอยาง แบบฟอรมในการเตรยมบนทกขอมลจากการคดการสรปของผเรยน หลงจากอภปรายถกแถลง

กรณตวอยางเรอง “สไหม” แลวครนามาบนทกลงตารางในกระดาษปรฟขางลางน

1. ขอมลทางวชาการ 2. ขอมลเกยวกบตนเอง 3.ขอมลทางสงคมสงแวดลอม

.................................................

.................................................

.................................................

................................................

................................................

.................................................

.................................................

.................................................

................................................

................................................

.................................................

.................................................

.................................................

................................................

................................................

99

ตวอยาง แบบฟอรมในการเตรยมบนทกขอมลจากการคดการสรปของผเรยน หลงจากอภปรายถกแถลง

กรณตวอยางเรอง “สไหม” แลวครนามาบนทกลงตารางในกระดาษปรฟขางลางน

1

ขอมลทางวชาการ

2

ขอมลเกยวกบตนเอง

3

ขอมลทางสงคมและสงแวดลอม

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

...................................................

...................................................

...................................................

...................................................

...................................................

...................................................


เรอง “สไหม” จากความเหนของ

ผเรยนหลายกลมหลายคนทเคย

เสนอไว ดงทปรากฏในกรอบ

ดานขวามอ ตวอยางขอสรปน

อาจจะใกลเคยงกบขอสรปของ

กลมของทานกได

ตวอยาง


“สไหม”

--------------

ป ญ ห า ใ น ส ง ค ม ป จ จ บ น ซ บ ซ อ น แ ล ะ

เปลยนแปลงรวดเรว การเรยนรโดยการฟงการจาจาก

การสอนการอธบายของครอยางเดยวคงไมพอทจะ

แกปญหาไดอยางย งยน ทนตอเหตการณ การสอนให

ผเรยนรจกคดเอง โดยใชขอมลทหลากหลายอยางนอย

3 ประการ คอ ขอมลทเกยวของกบหลกวชาการ ขอมล

เกยวกบตนเอง และขอมลเกยวกบสภาพของสงคม

สงแวดลอม มาประกอบในการคด การตดสนใจอยาง

พอเพยงกจะทาใหการคด การตดสนใจเพอแกปญหานน

มความมนใจและถกตองมากขน

100

เมอผเรยนไดรวมทากจกรรม ความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญ ครบทง 5 กจกรรม

แลว ครนากระดาษปรฟทสรปกรณตวอยางทง 5 แผนตดผนงไว เชญทกคนเขารวมประชมกลมใหญแลว

ใหผเรยนบางคนอาสาสมครสรปความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญใหเพอนฟง จากนนครสรปสดทาย

ดวยบทสรปตวอยางดงน

ความเชอพนฐานทางการศกษาผ ใหญ เช อวาคนทกคนมพนฐานท แตกตางกน ความ

ตองการกไมเหมอนกนแตทกคนกมจดมงหมายปลายทางของตนทจะกาวไปสความสาเรจ ซงถาบรรลถง

สงนนไดเขากจะมความสข ดงนน ความสขเหลานจงเปนเรองตางจตตางใจทกาหนดตามสภาวะของตน

อยางไรกตามการจะมความสขอยไดในสงคม จาเปนตองปรบตวเอง และสงคมใหผสมกลมกลนกนจนเกด

ความพอดแกเอกตภาพ และบางครงหากเปนการตดสนใจทไดกระทาดทสดตามกาลงของตวเองแลว กจะม

ความพอใจกบการตดสนใจนน อกประการหนงในสงคมทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวน การทจะ

ปรบตวเองและสงแวดลอมใหเกดความพอดนน จาเปนตองรจกการคด การแกปญหา การเรยนการสอนท

จะใหคนรจกแกปญหาไดนน การสอนโดยการบอกอยางเดยวคงไมไดประโยชนมากนก การสอนใหรจก

คด รจกวเคราะหจงเปนวธทควรนามาใช กระบวนการคด การแกปญหามหลากหลายวธแตกตางกนไป แต

กระบวนการคด การแกปญหาทตองใชขอมลประกอบการคด การวเคราะหอยางนอย 3 ประการ คอขอมล

ทางวชาการ ขอมลเกยวกบตวเอง และขอมลเกยวกบสงคมและสงแวดลอม ซงเมอนาผลการคดนไปปฏบต

แลวพอใจ มความสข กจะเรยกการคดเชนนนวา คดเปน

101

บทสรป เรองความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญ

เราไดเรยนรถงความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญ โดยการทากจกรรมรวมกนทง 5 กจกรรม

แลวดงบทสรปทไดรวมกนเสนอไวแลว ความเชอพนฐานทสรปไวนคอ ความเชอพนฐานทเปนความจรง

ในชวตของคนท กศน. นามาเปนหลกใหคนทางาน กศน. ตลอดจนผเรยนไดตระหนกและเขาใจแลว

นาไปใชในการดารงชวตเพอการคด การแกปญหา การทางานรวมกบคนอน การบรหารจดการในฐานะเปน

นายเปนผนาหรอผตาม ในฐานะผสอน ผเรยนในฐานะเปนสมาชกในครอบครว สมาชกในชมชนและ

สงคม เพอใหรจกตวเอง รจกผอน รจกสภาวะสงแวดลอม การคดการตดสนใจตาง ๆ ทคานงถงขอมลท

เพยงพออยางนอยประกอบดวยขอมล 3 ดาน คอ ขอมลทางวชาการ ขอมลเกยวกบตนเองและขอมลเกยวกบ

สงคม สงแวดลอม ดวยความใจกวาง มอสระ ยอมรบฟงความคดเหนของผอนไมเอาแตใจตนเอง จะไดม

สต รอบคอบ ละเอยดถถวน ไมผดพลาดจนเกนไป เราถอวาความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญ ดงกลาว

น คอ พนฐานเบองตนของการนาไปส การคดเปน หรอเรยกตามภาษานกวชาการวา ปฐมบทของ

กระบวนการคดเปน

102

เรองท 2 คดเปนและกระบวนการคดเปน

ในเรองท 1 เราไดเรยนรเรองของความเชอพนฐานทางการศกษาผใหญมาแลววา เปนพนฐานหรอ

ปฐมบทของคดเปน เปนความจรงหรอสจธรรมในชวตทสามารถนาไปใชในการดารงชวตใหมความสขได

ดงนน คดเปนจงควรจะเปนเรองท อย ในแวดวงของความจรงท อย ในวถการดารงชวตของมนษยและ

สามารถนามาปรบใชในการเรยนรและการมชวตอยรวมกบ เพอนมนษยอยางเปนสขได เพอใหผเรยนได

เรยนรเรองคดเปนอยางกวางขวางเพมขนขอใหผเรยนไดรวมกจกรรมทกาหนดใหตอไปน


ใหผเรยนไปหาความหมายของคาวา คดเปนในแงมมตาง ๆ ทงโดยการอานหนงสอ สนทนาธรรม

ฟงวทย คยกบเพอน ฯลฯ แลวบนทกการคดดงกลาวลงในหนาวางของแบบเรยนนอยางสน ๆ โดยไมตอง

กงวลวาจะไมถกตอง

1. คดเปน คอ .........................................................................................................................

....................................................................................................................................

2. คดเปน คอ .........................................................................................................................

....................................................................................................................................

3. คดเปน คอ .........................................................................................................................

....................................................................................................................................

4. คดเปน คอ .........................................................................................................................

.....................................................................................................................................


ขอใหผ เรยนลองใหความเหนของผเรยนเองบางวา คดเปนคออะไร โดยไมตองกงวลวาจะไม

ถกตอง

คดเปน คอ ...........................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

103

ขอใหผเรยนนาบนทกความเขาใจทไดศกษาเรอง คดเปน ในกจกรรมท 1 และ 2 ไปปรกษาครวา

ทานมความเขาใจเรองคดเปนมากนอยเพยงใด ครใหคะแนนผเรยนแตละคนดวยเครองหมาย

เขาใจดมาก เขาใจดพอควร

ใหผเรยนไดศกษาเรองของคดเปนและกระบวนการคดเปนตอไปนอยางชา ๆ ไมตองรบรอน แลว

ใหคะแนนความเขาใจของตวเองดวยเครองหมาย ลงในกรอบการประเมนหลงจากการทาความเขาใจ

เสรจแลว

104

คดเปนและกระบวนการคดเปน

“คดเปน” เปนคาไทยสน ๆ งาย ๆ ทดร.โกวท วรพพฒน ใชเพออธบายถงคณลกษณะทพงประสงค

ของคนในการดารงชวตอยในสงคมทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว รนแรง และซบซอน ไดอยางปกตสข “คด

เปน” มาจากความเชอพนฐานเบองตนทวาคนมความแตกตางกนเปนธรรมดา แตทกคนมความตองการสงสด

เหมอนกนคอความสขในชวต คนจะมความสขไดกตอเมอมการปรบตวเองและสงคม สงแวดลอมใหเขาหากน

อยางผสมกลมกลนจนเกดความพอด นาไปสความพอใจและมความสข อยางไรกตามสงคมสงแวดลอมไมได

หยดนง แตจะมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและรนแรงอยตลอดเวลากอใหเกดปญหา เกดความทกข ความไม

สบายกายไมสบายใจขนไดเสมอ กระบวนการปรบตนเองกบสงคมสงแวดลอมใหผสมกลมกลนจงตองดาเนนไป

อยางตอเนองและทนการ คนทจะทาไดเชนนตองรจกคด รจกใชสตปญญา รจกตวเองและธรรมชาตสงคม

สงแวดลอมเปนอยางด สามารถแสวงหาขอมลทเกยวของอยางหลากหลายและพอเพยง อยางนอย 3 ประการ คอ

ขอมลทางวชาการ ขอมลทางสงคมสงแวดลอม และขอมลทเกยวของกบตนเองมาเปนหลกในการวเคราะห

ปญหาเพอเลอกแนวทางการตดสนใจทดทสดในการแกปญหา หรอสภาพการณทเผชญอยอยางรอบคอบ จนม

ความพอใจแลวกพรอมจะรบผดชอบการตดสนใจนนอยางสมเหตสมผล เกดความพอดความสมดลในชวตอยาง

สนตสข เรยกไดวา “คนคดเปน” กระบวนการ คดเปน อาจสรปไดดงน

“คดเปน”

ปญหา กระบวนการคดเปน ความสข

ขอมลทตองนามาพจารณา

ไมพอใจ

ลงมอปฏบต ลงมอปฏบต

พอใจ

ตนเอง สงคม วชาการ

การวเคราะหและสงเคราะหขอมล

ทหลากหลายและพอเพยง

อยางละเอยดรอบคอบ

การตดสนใจ

เลอกแนวทางปฏบต

105

ทานอาจารย ดร.โกวท วรพพฒน เคยกลาวไววา “คดเปน” เปนคาเฉพาะทหมายรวมทกอยาง

ไวในตวแลว เปนคาทบรณาการเอาการคด การกระทา การแกปญหา ความเหมาะสม ความพอด ความเชอ

วฒนธรรมประเพณ คณธรรมจรยธรรม มารวมไวในคาวา “คดเปน” หมดแลว นนคอ ตองคดเปน คดชอบ

ทาเปน ทาชอบ แกปญหาไดอยางมคณธรรมและความรบผดชอบ ไมใชเพยงแคคดอยางเดยว เพราะเรอง

ดงกลาวเปนขอมลทตองนามาประกอบการคด การวเคราะหอยางพอเพยงอยแลว

กระบวนการเรยนรตามทศทางของ “คดเปน” น ผเรยนสาคญทสด ผสอนเปนผจดโอกาสจด

กระบวนการ จดระบบขอมล และแหลงการเรยนร รวมทงการกระตนใหกระบวนการคด การวเคราะหได

ใชขอมลอยางหลากหลาย ลกซงและพอเพยง นอกจากนน “คดเปน” ยงครอบคลมไปถงการหลอหลอมจต

วญญาณของคนทางาน กศน. ทปลกฝงกนมาจากพสนองนบสบ ๆ ป เปนตนวา การเคารพคณคาของความ

เปนมนษยของคนอยางเทาเทยมกน การทาตวเปนสามญเรยบงาย ไมมมม ไมมเหลยม ไมมอตตา ใหเกยรต

ผอนดวยความจรงใจ มองในดมเสย ในเสยมด ในขาวมดา ในดามขาว ไมมอะไรทขาวไปทงหมด และไมม

อะไรทดาไปทงหมด ทงนตองมองในสวนดของผอนไวเสมอ

จากแผนภมดงกลาวน จะเหนวา คดเปนหรอกระบวนการคดเปนนนจะตองประกอบดวย

องคประกอบตาง ๆ ดงตอไปน

1. เปนกระบวนการเรยนรทประกอบดวยการคด การวเคราะห และสงเคราะหขอมลประเภทตาง

ๆไมใชการเรยนรจากหนงสอหรอลอกเลยนจากตาราหรอรบฟงการสอนการบอกเลาของคร

แตเพยงอยางเดยว

2. ขอมลทนามาประกอบการคด การวเคราะหตาง ๆ ตองหลากหลาย เพยงพอ ครอบคลม อยาง

นอย 3 ดาน คอ ขอมลทางวชาการ ขอมลเกยวกบตนเอง และขอมลเกยวกบสงคมสงแวดลอม

3. ผเรยนเปนคนสาคญในการเรยนร ครเปนผจดโอกาสและอานวยความสะดวกในการจดการ

เรยนร

4. เรยนรจากวถชวต จากธรรมชาตและภมปญญา จากประสบการณและการปฏบตจรง ซงเปน

สวนหนงของการเรยนรตลอดชวต

5. กระบวนการเรยนรเปนระบบเปดกวาง รบฟงความคดของผอนและยอมรบความเปนมนษยท

ศรทธาในความแตกตางระหวางบคคลดงนนเทคนคกระบวนการทนามาใชในการเรยนรจง

มกจะเปนวธการสานเสวนา การอภปรายถกแถลง กลมสมพนธหรอกลมสนทนา

6. กระบวนการคดเปนนน เมอมการตดสนใจ ลงมอปฏบตแลวจะเกดความพอใจ มความสข แต

ถาลงมอปฏบตแลวยงไมพอใจกจะมสตไมทรนทราย ไมเดอดเนอรอนใจ แตจะกลบยอนไป

หาสาเหตแหงความไมสาเรจ ไมพงพอใจกบการตดสนใจดงกลาว แลวแสวงหาขอมลเพมเตม

เพอหาทางเลอกในการแกปญหาแลวทบทวนการตดสนใจใหมจนกวาจะพอใจกบการ

แกปญหานน

106

ทานเขาใจเรองของคดเปน และกระบวนการคดเปนหรอยง ? อยาลมใสเครองหมาย เพอประเมนตนเอง

ดวย

เขาใจด เขาใจพอสมควร

107

เรองท 4 ฝกทกษะการคดเปน

คดเปน เปนเรองของการสรางสมประสบการณทจะทาความเขาใจกบความจรงของชวต

คดเปนนอกจากจะเปนการทาความเขาใจกบหลกการและแนวคดแลว กระบวนการเรยนรจะเนนหนกไปท

การฝกปฏบตจากกรณตวอยาง และจากการปฏบตจรงในวถการดารงชวตประจาวน รวมท งการได

แลกเปลยนความคดและประสบการณจากการสานเสวนาหรออภปรายถกแถลงกบเพอนในกลมดวย คนม

ทกษะสงกจะสามารถมองเหนทางเลอกและชองทางในการแกปญหาไดรวดเรวและคลองแคลวมากขน

ฉะนน การฝกปฏบตบอยครง และดวยวธทหลากหลายกจะชวยใหการแกปญหาไมผดพลาดมากนก ใน

ตอนสดทายนเปนการเสนอกจกรรมตวอยางใหครและผเรยนไดรวมกนปฏบตเพอเพมพนทกษะ “คดเปน”

ใหเขมแขง เฉยบคม ฉบไว จนเกดสภาพคลองเปนธรรมชาต และใชเวลาในการคด การตดสนใจทรวดเรว

ขนดวย

108

กจกรรมฝกทกษะท 1 กรณตวอยางเรอง “ชาวบานบางระจน”

ในราวป พ.ศ. 2310 พมาขาศกไดยกทพมาโจมตกรงศรอยธยาทอย ในสภาพออนแอขาดความ

สมานฉนทสามคค แตมชาวบานบางระจนกลมหนงมผ นาสาคญ เชน ขนสวรรค พนเรอง นายทองแสง

ใหญ นายแทน นายดอก นายทองเหมน และนายจนหนวดเขยว ผมฝมอทางการรบโดยมพระอาจารยธรรม

โชต พระสงฆผแกกลาทางคาถาอาคมเปนศนยรวมขวญกาลงใจไดรวมกาลงกนเขาโจมตพมาขาศกจน

ไดรบชยชนะถง 7 ครง ทง ๆ ทมกาลงนอยกวามากตอมาก จนพมาไมกลาออกจากคายมารบดวย แตใชวธ

ยงปนใหญมาทาลายคายของชาวบานบางระจนจนเสยหาย ผคนลมตายไปมาก ชาวบานบางระจนสงคนไป

ขอปนใหญจากกรงศรอยธยากไมไดรบการอนญาตเพราะกลวพมาจะแยงชงระหวางทาง ชาวบานบางระจน

จงรวบรวมโลหะทมอย หลอปนใหญเอง แตความทขาดวชาการความร การหลอปนใหญจงไมประสบ

ความสาเรจ ในทสดชาวบานบางระจนซงถนดในการรบแบบใชกาลงฝมอกไมสามารถเอาชนะพมาขาศก

ได ตองถกโจมตแตกพายไป

ประเดน

1. ถาทานเปนคนไทยในสมยนน ทานคดจะไปชวยชาวบานบางระจนตอส กบขาศกหรอไม

เพราะเหตใด

2. หากทานจะใชกระบวนการ “คดเปน” ในการตดสนใจครงน ทานจะใชขอมลประกอบการ

ตดสนใจอยางไรบาง

1) ขอมลตนเอง (ตวทานและชาวบานบางระจน)

2) ขอมลสงคมและสงแวดลอม

3) ขอมลทางวชาการ

กจกรรมฝกทกษะท 2 กรณตวอยาง เรอง ขาวทนาสนใจ

ใหผเรยนและผสอนรวมกนสนทนาถงขาวสารทไดรบการกลาวขวญและวพากษวจารณทางสอใน

ปจจบน แลวเลอกขาวทนาสนใจมา 1 ขาว ทบคคลในขาวไดตดสนใจกระทาการอยางใดอยางหนงไปตามท

ปรากฏในขาวนน สมมตวาผเรยนเปนบคคลในขาวนน ผ เรยนจะตดสนใจ เหมอนบคคลในขาวหรอไม

เพราะอะไร ใหแสดงวธการแยกแยะขอมลทง 3 ดานประกอบการคดการตดสนใจใหชดเจนดวย

สาระของขาว

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

109

การตดสนใจของทาน

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

เพราะขอมลทศกษา มดงน

ขอมลทางวชาการ

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

ขอมลทางสงคมสงแวดลอม.

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

ขอมลเกยวกบตนเอง

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

110

กจกรรมฝกทกษะท 3 กรณตวอยางเรอง “เหตเกดทโนนหมากมน”

ผมสบตรมน มเขยน ประจาอย ร.พน 11 ขณะนปฏบตการอยทอรญประเทศ คนนนผมกบเพอนอย

หมวดลาดตระเวน เราจะตองแบงกนออกลาดตระเวนเปนหม ๆ ในขณะทเรารออยในบงเกอร บางคนกนง

บางคนกเอนนอน ... คยกนอยางกระซบกระซาบ เสยงปนดงอยเปนจงหวะไมไกลนก เราจะตองออก

ลาดตระเวนตรวจดวา พวกขาศกทชายแดนจะรกลาเขามาหรอไม เราไมเคยนกดอกครบวา ทหารญวนกบ

เขมรเสรทกาลงตอสกนนน จะรกลาเขามาในเขตของเราแมเขากาลงรบตดพนกนอย

พอไดเวลาหมของเราตองออกไปลาดตระเวน เดอนกมด คนนาทเราเหยยบยามานน เราเหนเปน

เสนดา ๆ ยดยาว... ขางหนาคอหมบานโนนหมากมน

เราเดนอยางแนใจวา จะไมมอะไรเกดขน เพราะเราไมไดอยทเสนกนเขตแดน ทนใดนนเองเสยงปนดง

ขน จากขางซาย จากขางขวา ดเหมอนจะมาทงสามดาน อะไรกนน เกดอะไรขนทบานโนนหมากมน... เรา

จะทาอยางไร ผมคดวาเสยงปนมาจากปนหลายกระบอกจานวนมากกวาปนเราหลายเทานก ผมกระโดดลง

ในปลกควายขางทาง ลกนองของผมกกระโดดตาม ทกคนคดถงตวเองกอน หลบกระสนเอาตวรอด มอผม

กมปนไว ผมจะทาอยางไร สงสร อาจจะตายหมด ถอยร ไมได ไมได เราอาจจะถอยไมรอด มนมดจนไมร

วาเราตกอยในสถานการณอยางไร เพอนผมละ ผมเปนหวหนาหมตองรบผดชอบลกนองของผมดวย เรา

ทกคนมปนคนละกระบอก มกระสนจากด จะส หรอจะถอย คายทหารอยไมหางไกลนกชวยผมทเถอะ

ครบ ผมตองรบผดชอบตอหนาทลาดตระเวน ผมตองรบผดชอบชวตลกนองผมทกคน ผมจะทาอยางไร

โปรดชวยผมตดสนใจวา ผมจะสงสหรอสงถอย

ประเดน

1. ถาทานเปน ส.ต.มน มอเขยน จะตดสนใจอยางไร เพราะอะไร

2. ในการททานจะตดสนใจนน ทานตองใชขอมลอะไรบาง

วธดาเนนการ

1. วทยากรเลาเหตการณบานโนนหมากมน

2. แบงกลมสมาชกออกเปน 5 – 6 กลม เพอรวมกนคดและรวมอภปรายถกแถลงตามประเดนใน

เหตการณทเกดทบานโนนหมากมน ประมาณ 10 นาท

3. ใหทกกลมไดนาเสนอผลการคด วเคราะหตามประเดนทกาหนด

4. สรปประเดนในกลมใหญ

111

กจกรรมฝกทกษะท 4 กรณตวอยางเรอง “เรองของฉนเอง”

ใหผเรยนทกคนคดถงปญหาทเกดขน หรอเคยเกดขนกบตนเองมา 1 เรอง และแสดงวธการ

แกปญหานนอยางคนคดเปน โดยการแสวงหาขอมลทง 3 ดาน อยางพอเพยงมาประกอบการพจารณาใน

การแกปญหานนใหชดเจน และบนทกกระบวนการดงกลาวไวดวย

1. ลกษณะของปญหาทนาไปสกระบวนการแกปญหาแบบคนคดเปน คออะไร

2. ขอมลทง 3 ประการ ทจะนามาเปนขอมลประกอบการคดการตดสนใจเปนอยางไร ใหเสนอ

รายละเอยดของขอมลตามสมควร

3. กระบวนการวเคราะหปญหาเพอการกาหนดทางเลอกในการแกปญหาทาอยางไร มทางเลอกก

ทาง อะไรบาง

4. ทานตดสนใจเลอกทางเลอกขอไหน เพราะเหตใด

5. ทานจะนาทางเลอกไปปฏบตอยางไร

6. ทานพอใจและมความสขกบการแกปญหานนหรอไม อยางไร

กจกรรมทายเลม

1. ใหครและผเรยนทงกลมชวยกนเขยนบนทกหรอบนทกลงแผนซดรอมสรปกระบวนการ

เรยนรวชา “คดเปน” ของกลมผเรยนกลมน และใหแสดงความคดเหนสน ๆ ตอผลทไดจาก

การศกษารายวชาน

2. ใหผเรยนแตละคนอธบายสน ๆ ถงสงทไดเรยนรเพมขนจากการเรยนรายวชาคดเปน

3. ครและผเรยนจดทาแฟมสะสมงานของผเรยนแตละคนในรายวชาคดเปน เพอเปนการ

ประเมนผลการเรยนรายบคคล

112

บทท 5

การวจยอยางงาย


1. การวจยเปนการหาคาตอบทอยากร อยางมระบบ เพอใหไดรบคาตอบทเชอถอได

2. การวจยทาใหเกดความรใหม ๆ และผวจยไดฝกการศกษาคนควา อยางเปนระบบ

3. การวจยทาไดโดยมขนตอนการวจยอยางงาย ๆ 3 ขนตอน

4. การเขยนรายงานการวจยอยางงาย เปนการเขยนใหผอนเขาใจเหตผลททาวจย วธการ/ขนตอน

การทาวจยและผลการวจย


เมอจบบทน ผเรยนสามารถ

1. อธบายความหมายและประโยชนของการวจยได

2. ระบขนตอนของการทาวจยได

3. อธบายวธเขยนรายงานการวจยงาย ๆ ได


เรองท 1 วจยคออะไร มประโยชนอยางไร




1. บทเรยนวจยออนไลน (http://www.elearning.nrct.net/). ของสานกงานคณะกรรมการวจย

แหงชาต

2. เขาไปคนขอมลโดยพมพหวเรองวจยทตองการศกษาใน http://www.google.co.th

3. วารสารเอกสาร งานวจยและวทยานพนธตาง ๆ

http://www.elearning.nrct.net/�

http://www.google.co.th/�

113

วจยคออะไร มประโยชนอยางไร

ความหมายของการวจย

ผเรยนระดบประถมศกษา 2 คน ทตองเรยนหวขอ การวจยอยางงายในเทอมน กาลงพดคยอยาง

วตกกงวลทตองเรยนวจย ดงน

สมชาย “ทาจะแยเทอมน ตองเรยนวจยดวย มนคออะไรกไมร แตคงยากมาก ๆ แนเลย”

สมหญง “ใช ๆ พเราทอยมหาวทยาลย บอกวาปวดหวมากเลย ทาวจยนตองไปคนหนงสอมากมาย

ตองรเรองสถต บอกวากวาจะทาวจยเสรจใชเวลาเปนป ๆ เลยละ”

สมชาย “แตวจยของเราแคระดบประถม และหวขอคอวจยอยางงาย คงไมยากเหมอนวจยใน

มหาวทยาลยหรอก แตทเราสงสยคอ วจยคออะไร แลวทาไมพวกเราตองเรยนวจยดวย มประโยชนอะไร”

ผเรยนหลายคน คงมปญหาขอสงสยเหมอนสมชายและสมหญง เราลองมาหาคาตอบกนเถอะวา

วจยคออะไร มประโยชนอยางไร

วจยคออะไร

การวจยเปนการหาคาตอบทสงสยทอยากรอยางเปนระบบ ไมใชคาดเดา หรอสรปเอาเอง คาตอบ

นนจงจะเชอถอได

ตวอยางเชน สงสยวา ผเรยนระดบประถมศกษาใน ศรช. แหงน ใชเวลาวางทาอะไรจะไปสงเกต

หรอสอบถามผเรยนเพยง 2-3 คน แลวมาสรปวา เวลาวางผเรยนใน ศรช. น ชอบเลนดนตรกคงไมได แต

ตองไปสงเกตหรอทาแบบสอบถามไปใหผเรยนทมจานวนมากพอจะเปนตวแทนของ ผเรยนทงหมดตอบ

แลวนามาสรปวาผเรยนสวนใหญใชเวลาวางทาอะไร เปนตน

อกตวอยางหนง เชน ถาผเรยนสงสยวาผกบงทชอบกนนน จะขนไดเจรญงอกงามในดนชนดใด

ระหวางดนทราย กบดนเหนยว ผเรยนสามารถพสจนขอสงสย โดยทดลองปลกผกบงในดนทง 2 ชนดนน

โดยตองควบคมสภาพแวดลอมทกอยางใหเหมอน ๆ กน เชน จานวนเมลดพนธผกบงทปลก การรดนา การ

ใสปย เมอครบเวลาทจะนาผกบงมาทาอาหารผเรยนกจะสามารถสรปไดวาผกบงสามารถขนไดดในดน

ชนดไหนมากกวากน

การทดลองเชนนเราเรยกวา เปนการวจย เรอง “การเปรยบเทยบความเจรญเตบโตของผกบงทปลก

ในดนทรายกบดนเหนยว” ซงเปนการศกษาหาความจรงทอยากร โดยวธการทดลองปฏบตจรง และทสาคญ

ทผเรยนตองทาเพอใหการตอบคาถามนนาเชอถอคอ การจดบนทกทกขนตอนของการปลกผกบงในดนทง

2 ชนด ตงแตเรมตนเตรยมดน การปลก การดแลรกษา ใหนา ใสปย และบนทกผลเมอผกบงเรมงอกจนเกบ

เรองท 1

114

มาทาอาหารได เปรยบเทยบการเจรญเตบโตของผกบงในดนทง 2 ชนด เกยวกบจานวนตนทงอก ความสง

ของตน ความสมบรณแขงแรง เปนตน

จากตวอยางทง 2 เรองดงกลาว จะเหนวาทเรยกวาการวจยนนประกอบดวยสงสาคญ คอ

1. คาถาม ปญหา หรอขอสงสยตาง ๆ เชน อยากรวาเพอน ๆ ใน ศรช. ใชเวลาวางทาอะไร หรอ

สงสยวาผกบงจะขนไดดในดนทรายหรอดนเหนยว

2. กระบวนการหาคาตอบทเปนระบบ ไมใชการคาดเดา เชน ไปสงเกต สอบถาม สมภาษณ หรอ

ทดลองปฏบตจรง โดยไปศกษาวธปลกผกบง การดแลรกษา แลวมาปลกจรง สงเกต บนทกผล ทเกดขนทก

ขนตอน

3. รายงานผลการดาเนนงาน หรอเรยกวา รายงานการวจย เปนการเขยนใหผอนทราบวาทาไมจง

สนใจทาวจยเรองนน ๆ มวธการและขนตอนการทาวจยอยางไร และผลสรปทไดจากการวจยเปนอยางไร

ประโยชนของการวจย

ประโยชนของการวจย สาหรบผทาวจยเอง มหลายประการดงน

1. ทาใหมความสนใจ กระตอรอรน สงสย อยากรอยากเหนในสงรอบตว

2. ฝกการเปนคนมเหตผล เมอมปญหา ขอสงสย ตองหาคาตอบทถกตอง ไมใชการคาดเดาหรอ

สรปเอง

3. ฝกการศกษาคนควา จากแหลงความรตาง ๆ

4. ฝกการเปนคนชางคด ชางสงเกต อดทน

5. ฝกการจดบนทก เขยนเรยบเรยงอยางเปนระบบ

6. ฝกการทางานรวมกบผอน

ประโยชนของการวจย สาหรบผอน/หนวยงาน/สงคม

1. ความรใหม ทนาไปใชในการพฒนางานดานตาง ๆ

2. นวตกรรมสงประดษฐใหม ๆ


ใหผเรยนเขยนสรปความหมายของการวจยตามความเขาใจของตนเองและนาเสนอในการพบกลม

115


ใหผเรยนไปศกษาคนควา และยกตวอยางวา มนวตกรรม หรอสงประดษฐใหม ๆ อะไรบาง

ทเกดขนจากผลของการวจย

116


ขนตอนของการทาวจย

โดยทวไป การวจยอยางงาย มขนตอนทเขยนเปนแผนภมได ดงน

ขนตอนแรก คาถามทตองการคาตอบ คออะไร เปนขนตอนทสาคญมาก เพราะการวจยจะเรมตนจาก

ปญหาความสนใจ ความตองการหาคาตอบในเรองใด เรองหนงของผวจยเอง

ขนตอนทสอง วธการหาคาตอบทตองการร ทาอยางไร ขนตอนนผวจยตองแสดงวาจะมแนวทาง/วธการ

หาคาตอบ อยางไรบาง โดยตองเขยนรายละเอยดใหผอานมองเหนภาพรวมของการ

ดาเนนการวจยทงหมด

ขนตอนทสาม รายงานผลการหาคาตอบ เปนขนตอนสดทาย เมอไดรบคาตอบจากการวจยแลว นามา

เขยนเปนรายงานใหผอนทราบวา ทาไมจงสนใจทาวจยเรองนน ๆ มวธการทาวจยอยางไร

และผลทไดจากการทาวจยเปนอยางไร

ในขนตอนของการทาวจยทง 3 ขนตอนดงกลาว มรายละเอยดและวธการดาเนนการดงตอไปน

1. คาถามทตองการคาตอบ คออะไร

เปนขนตอนแรกของการวจย ทผวจยตองตอบใหไดวา อยากรอะไร มปญหาขอสงสยอะไร

คาถามทตองการคาตอบคออะไร เรยกวา เปนคาถามการวจย

ตวอยางคาถามการวจย เชน อาหารประเภทใดทวยรนชอบกน วยรนใชเวลาวางทาอะไร ลกษณะ

ครทวยรนชอบเปนอยางไร ผกชขนไดดในดนชนดใด ฯลฯ เปนตน

ขนตอน

คาถามทตองการคาตอบ คออะไร

วธการหาคาตอบทตองการร ทาอยางไร

รายงานผลการหาคาตอบ

117

ทมาของคาถามการวจย ไดมาจากปญหา ขอของใจ ความสนใจของผวจยเอง หรอไดมาจากการพดคย

กบผอนแลวเกดประเดนคาถาม หรอไดมาจากการศกษาคนควาอานหนงสอ แลวเกดความสนใจทจะหา

คาตอบ เปนตน

2. วธการหาคาตอบทตองการร ทาอยางไร

เมอผวจยมคาถามการวจยแลว ขนตอนตอไปผวจยตองเขยนแสดงใหเหนวาจะมแนวทาง/วธการ

หาคาตอบ ในเรองทสนใจหรออยากรอยางไร โดยเขยนรายละเอยด ใหครอบคลมหวขอตอไปน

1. จะทาวจยเรองอะไร (ชอเรองทวจย)

2. ทาไมจงทาเรองน (เหตผลทสนใจทาวจยเรองนคออะไร)

3. อยากรอะไรบางจากการวจย (วตถประสงคการวจย)

4. มวธการขนตอนการวจยอยางไร (อธบายรายละเอยดของการดาเนนงานวจย ระยะเวลา

แผนการดาเนนงาน)

5. ประโยชนทไดจากการวจยคออะไร

3. รายงานผลการหาคาตอบ

เปนขนตอนสดทายของการวจย เมอทาวจยเสรจเรยบรอยแลว เรยกวา เปนรายงานการวจยเขยน

เพอใหผอานเขาใจถงเหตผลททาวจย สงทอยากรในการทาวจย วธการ/ขนตอนของการทาวจย และ

ผลการวจย


ใหผเรยนเขยนคาถามการวจยตามความสนใจของตนเอง คนละ 3 คาถาม


1. ใหผเรยนแบงกลม กลมละ 5 คน

2. ในกลมใหแตละคนนาเสนอคาถามการวจยตามทตนเองสนใจทเคยเขยนไวในกจกรรมท 3

3. กลมพจารณาเลอกคาถามการวจยทนาสนใจทสดมา 1 คาถาม

4. ระดมสมองในกลมวาจากคาถามการวจยทเลอกมา จะทาวจยเรองอะไร ทาไม จงทาเรองน อยากร

คาตอบอะไร จะเกดประโยชนอยางไร และมแนวทาง/วธการทาวจยอยางไรบาง

5. สงตวแทนไปนาเสนอรายละเอยดในขอ 4 ในการพบกลมใหญ

118


การเขยนรายงานการวจยอยางงาย ๆ

การเขยนรายงานการวจยอยางงาย ๆ สวนใหญจะประกอบดวยหวขอตอไปน

1. ชอเรองทวจย

2. ชอผวจย

3. เหตผลททาวจย (ทาไมจงทาวจยเรองน)

4. อยากทราบอะไรจากการวจย (วตถประสงคการวจย)

5. วธการดาเนนการวจย (ขนตอน/วธการ/ระยะเวลาการวจย)

6. ผลการวจย (ขอคนพบจากการวจย)


ใหผเรยนแบงกลมไปศกษาคนควารายงานการวจยในเอกสารหรอเวบไซตและเขยนสรปรายงานการ

วจยทสนใจ ใหครอบคลมทง 6 หวขอ ขางตน เปนรายงานกลมสงครประจากลม

119


คาตอบอาจมหลากหลาย แตทสาคญคอความหมายของการวจย ตองการมศกษาคนควา หาคาตอบ

อยางเปนระบบ ไมใชการคาดเดา หรอสรปเอาเอง


คาตอบเปนไปตามสงทผ เรยน ไดไปศกษาคนควา และยกตวอยางเกยวกบนวตกรรม ผลงาน

สงประดษฐทเกดขนจากการวจย


คาตอบเปนไปตามคาถาม การวจยของผเรยนแตละคน


คาตอบในขอ 4 ใหครอบคลมชอเรองทวจย เหตผลความเปนมาททาวจย วตถประสงคการวจย

วธการ/ขนตอนการวจย ประโยชนไดรบจากการวจย


คาตอบใหครอบคลมชอเรองทวจย ชอผวจย เหตผลททาวจย วตถประสงคการวจย วธการ

ดาเนนการวจย ผลการวจย

เฉลยกจกรรม

คณาพร คมสน. 2540 การพฒนารปแบบการเรยนรดวยการนาตนเองในการอานภาษาองกฤษเพอความเขาใจสาหรบ

นกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต สาขาหลกสตรและการสอน, จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

ชยฤทธ โพธสวรรณ. 2541. รายงานการวจย เรอง ความพรอมในการเรยนรโดยการชนาตนเองของผเรยนผใหญของ

กจกรรมการศกษาผใหญบางประเภท. กรงเทพฯ : สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

.

นดดา องสโวทย. 2550. การพฒนารปแบบการเรยนการสอนวชาเคมทเนนกระบวนการเรยนรแบบนาตนเองของ

นกศกษาระดบปรญญาตร. วทยานพนธการศกษาดษฎบนฑต สาขาวชา วทยาศาสตรศกษา, มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ.

2544. การศกษาผใหญ : ปรชญาตะวนตกและการปฏบต. กรงเทพฯ : สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

บญศร อนนตเศรษฐ. 2544. การพฒนากระบวนการเรยนการสอนเพอเสรมสรางความสามารถในการเรยนรดวยตนเอง

ของผเรยนในระดบมหาวทยาลย. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑตสาขาอดมศกษา, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บซาน, โทน. ใชหวคด, 2541. (ธญญา ผลอนนต ผแปล). กรงเทพฯ : ขวญขาว ’95.

ฝายวชาการบสคต. 2550. ฟง คด อาน เขยน. กรงเทพฯ : สานกพมพบสคต.

ยดา รกไทย และปานจตต โกญจนาวรรณ. 2550. พดอยางฉลาด. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน จากด.

ราชบณฑตยสถาน. 2546. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชนส.

รงอรณ ไสยโสภณ. 2550. การจดกจกรรมทเสรมสรางความพรอมในการเรยนรโดยการชนาตนเองและความสามารถใน

การพฒนาหลกสตรสถานศกษา. วทยานพนธศลปศาสตรดษฎบณฑต สาขาอาชวศกษา,

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วนษา เรซ. 2551. อจฉรยะ...เรยนสนก. กรงเทพ ฯ : อจฉรยะสรางได จากด.

วกร ตณฑวฑโฒ. 2536. หลกการเรยนรของผใหญ. กรงเทพฯ : สานกสงเสรมและฝกอบรมมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วชย วงษใหญ. 2542. “ยกเครองเรองเรยนร : การเรยนรคอสวนหนงของชวต ทกลมหายใจคอการเรยนร”

สานปฏรป. 20 (พฤศจกายน 2542) : 55 – 61.

วภาดา วฒนนามกล. 2544. การพฒนาระบบการเรยนดวยตนเองสาหรบนกศกษาสาขาวชาชพสาธารณสข.

วทยานพนธศกษาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน, มหาวทยาลยขอนแกน.

บรรณานกรม

ศรณย ขจรไชยกล. 2542. การใชโปรแกรมการแนะแนวกลมตอการเพมความพรอมของการเรยนรโดยการชนาตนเอง

ของนกศกษารอพนจชนปท 2 มหาวทยาลยกรงเทพ. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาจตวทยาการศกษา

และการแนะแนว, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ศนศนย ฉตรคปต. 2545. รายงานการวจย เรอง การเรยนรรปแบบใหม : ยทธศาสตรดานนโยบายและการใชทรพยากร.

กรงเทพ ฯ : หางหนสวนจากด ภาพพมพ.

สมคด อสระวฒน. 2538. รายงานการวจย เรอง ลกษณะการเรยนรดวยตนเองของคนไทย. กรงเทพ ฯ : คณะ

สงคมศาสตรและมนษยศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

.

สมบต สวรรณพทกษ. 2541. เทคนคการสอนแนวใหมสาหรบการศกษานอกโรงเรยน. กรงเทพ ฯ : กองพฒนาการ

ศกษานอกโรงเรยน.

2541 . รายงานการวจย เรอง ลกษณะการอบรมการเรยนรดวยตวเองของคนไทย. กรงเทพ ฯ :

คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. 2545. แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ. 2545-2559). (พมพครงท 2 ).

กรงเทพ ฯ : บรษทพรกหวานกราฟฟค จากด.

.

กรงเทพ ฯ : บรษทพรกหวานกราฟฟค จากด.

ม.ป.ป. 2545. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545.

สานกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน. 2549. แนวคดสการปฏบต : การเรยนรโดยการชนาตนเองสาหรบผใหญ.

กรงเทพ ฯ : โรงพมพอกษรไทย.

สนทรา โตบว. 2546. การพฒนารปแบบการเรยนการสอนเพอเสรมสรางลกษณะการเรยนรดวยตนเองของนกศกษา

พยาบาล. วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต สาขาการวจยและพฒนาหลกสตร, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สรางค โควตระกล. 2544. จดวทยาการศกษา. (พมพครงท 5). กรงเทพ ฯ : สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สวฒน วฒนวงศ. 2544. จตวทยาเพอการฝกอบรมผใหญ. กรงเทพ ฯ : ธระปอมวรรณกรรม.

. 2546. การเรยนรดวยการนาตนเองของผเรยนการศกษาตอเนองสายอาชพ. วทยานพนธ

ศลปะศาสตรดษฎบณฑต สาขาอาชวศกษา, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อญชล ชาตกตสาร. 2542. การพฒนาคณลกษณะการเรยนรดวยตนเองของคนไทย. วทยานพนธ ศกษาศาสตร

มหาบณฑต สาขาการศกษาผใหญและการศกษาตอเนอง, มหาวทยาลยมหดล.

Brockett, R. G. and R. Hiemstra. 1991 . Self-direction in Learning : Perspectives in theory, research and practice.

London : Routledge.

. 1993. Seft-Direction in Adult Learning. (2 ed.). San Francisco : Champman and Hall, Inc. Brookfield, S.D.

1984. “Self-Directed Learning : A Critical Paradigm” Adult Education Quarterly. 35(2) : 59-71 .

Caffarella, R.S. 1983. “Fostering Self-Directed Learning in Post-secondary Education” An Omnibus

Of Practice and Research. (November 1983) : 7-26.

Candy, P.C. 1991. Self-Directed Learning. San Francisco : Jossey-Bass Publishers. Good, C. V. 1973. Dictionnary of

Education. (3 ed.). New York : Mcgraw-Hill Book.

Griffin, C. 1983. Curriculum Theory in Adult Lifelong Education. London : Crom Helm.

Guglielmino, L. M. 1997. Development of the Self-directed Learning Readiness Scale. Georgia :

Unpublished Doctoral Dissertation, University of Georgia.

Knowles, M.S. 1975. “Self-Directed Learning : A Guide for Learner and Teacher. New York :

Association Pess.

Oddi, L.F. 1987. “Perspectives on Self-Directed Learning” Adult Education Quarterly. 38 (1987) :

97-107.

Skager, R. 1977. Curriculum Evaluation for Lifelong Education. Toronto : Pergamon Press.

. 1978. Lifelong Education and Evualuation Practice. Hamburg : Pergamon Pess and the

UNESCO Institution for Education.

Tough, A.1979. The Adult’s Learning projects. Toronto, Ontario Institute for Studies in Education.

ชยยศ อมสวรรณ. “คดเปนคอคดพอเพยง”. วารสาร กศน., มนาคม 2550, หนา 9 – 11.

ชมพล หนสง และคณะ 2544. ปรชญาคดเปน (หนงสอรวบรวมคาบรรยายและบทสมภาษณ ดร.โกวท

วรพพฒน ในโอกาสตาง ๆ) กรงเทพฯ : โรงพมพอกษรไทย

ทองอย แกวไทรฮะ. “คดเปน : เพอนเรยนรสอนาคต”. วารสาร กศน. มนาคม 2550, หนา 12 – 16.

“________________”, 2546. ใตรมไทร (หนงสอเกษยณอายราชการ ทองอย แกวไทรฮะ). กรงเทพฯ :

โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.)

สนอง โลหตวเศษ, 2544. ปรชญาการศกษาผใหญและการศกษานอกระบบ. กรงเทพฯ : มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

หนวยศกษานเทศก, 2552. คมภร กศน. เอกสารหลกการและแนวคดประกอบการดาเนนงาน กศน.

กรงเทพฯ : หนวยศกษานเทศก, สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย.

nd

rd

อนตา นพคณ, 2528. แนวคดทางการศกษานอกโรงเรยนและการพฒนาชมชน เรอง คดเปน. กรงเทพฯ :

กรงสยามการพมพ.

กลขณษฐ ราเชนบณขวทน. เอกสารประกอบการบรรยายเรองกระบวนการวจย. ในการประชมสมมนา

งานวจยโครงการวจยพฒนาคณภาพ กศน. ปงบประมาณ 2552 (วนท 29-30 มถนายน 2552).

บญใจ ศรสถตนรากร. ระเบยบวธการวจยทางพยาบาลศาสตร. พมพครงท 3 กรงเทพฯ : บรษทยแอนด

ไอ

อนเตอรมเดย จากด, 2547.

พนต เขมทอง. เอกสารประกอบการบรรยายเรอง มโนทศนการวจยในชนเรยน. ในการประชมสมมนา

งานวจย

โครงการวจยพฒนาคณภาพ กศน. ปงบประมาณ 2552 (วนท 29-30 มถนายน 2552).

พสณ ฟองศร. วจยชนเรยน หลกการและเทคนคปฏบต. พมพครงท 7. กรงเทพฯ : ดานสทธาการพมพ,

2551.

ไมตร บญทศ. คมอการทาวจยในโรงเรยน. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน, 2549.

ศรรตน วรชาตนานกล. ความรเบองตนเกยวกบสถตและการวจย. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยกรงเทพฯ,

2545

สานกงานคณะกรรมการอาชวศกษา. วจยแผนเดยว : เสนทางสคณภาพการอาชวศกษา. กรงเทพฯ :

สานกงาน

วจยและพฒนาการอาชวศกษา, 2547.

สมเจตน ไวทยาการณ. หลกและการวจย. นครปฐม : โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2544.

คณะผจดทา

ทปรกษา

1. นายประเสรฐ บญเรอง เลขาธการ กศน.

2. ดร.ชยยศ อมสวรรณ รองเลขาธการ กศน.

3. นายวชรนทร จาป รองเลขาธการ กศน.

4. ดร.ทองอย แกวไทรฮะ ทปรกษาดานการพฒนาหลกสตร กศน.

5. นางรกขณา ตณฑวฑโฒ ผอานวยการกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผเขยนและเรยบเรยง

1. บทท 1 การเรยนรดวยตนเอง

ดร.รงอรณ ไสยโสภณ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

2. บทท 2 การใชแหลงเรยนร


3. บทท 3 การจดการความร


4. บทท 4 คดเปน

ดร.ทองอย แกวไทรฮะ ทปรกษาดานการพฒนาหลกสตร กศน.

5. บทท 5 การวจยอยางงาย

นางศรพรรณ สายหงษ ขาราชการบานาญ

ผบรรณาธการ และพฒนาปรบปรง

1. บทท 1 การเรยนรดวยตนเอง


2. บทท 2 การใชแหลงเรยนร

นายธวชชย ใจชาญสขกจ รกษาการในตาแหนงผอานวยการ

สานกงาน กศน. จงหวดเพชรบร

นางสาวสพตรา โทวราภา สถาบนสงเสรมและพฒนานวตกรรมการเรยนร

3. บทท 3 การจดการความร

นางอจฉรา ใจชาญสขกจ สานกงาน กศน.จงหวดสมทรสงคราม

นางณฐพร เชอมหาวน สถาบนการศกษาและพฒนาตอเนองสรนธร

4. บทท 4 คดเปน

ดร.ทองอย แกวไทรฮะ ทปรกษาสานกงาน กศน.

5. บทท 5 การวจยอยางงาย

นางศรพรรณ สายหงษ ขาราชบานาญ

นางพชญาภา ปตวรา ขาราชบานาญ

คณะทางาน

1. นายสรพงษ มนมะโน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

2. นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

3. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

4. นางสาวศรญญา กลประดษฐ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

5. นางสาวเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผพมพตนฉบบ

1. นางปยวด คะเนสม กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

2. นางเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

3. นางสาวกรวรรณ กววงษพพฒน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

4. นางสาวชาลน ธรรมธษา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

5. นางสาวอรศรา บานช กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผออกแบบปก

นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

หนังสือเรียนสาระทักษะการ...

Documents