บทบาทหนาทของจตอาสาและ จตส านกสาธารณะ

เคาโครงการน าเสนอ

• จตอาสาและจตส านกสาธารณะคออะไร? • เพราะเหตใดจงมความจ าเปนตองมการปลกฝง สงเสรม หรอพฒนาจตอาสาและ

จตส านกสาธารณะ? • การปลกฝง สงเสรม หรอพฒนาจตส านกสาธารณะมกลยทธและวธการพฒนา

อยางไร? • ตวอยาง (วดโอ) โครงการ/กจกรรมพฒนาจตสาธารณะทนาสนใจ

(1) จตอาสาและจตส านกสาธารณะคออะไร?

จตอาสา คออะไร?

จตอาสา (Volunteer Spirit) - หมายถง จตแหงการใหโดยเตมใจจะชวยผอนโดยไมคดคาตอบแทน ยอมสละเวลาทรพยสนเงนทอง และก าลงกายเพอกจกรรมอนเปนประโยชนตอสงคม รวมถงยงเปนการฝกฝนตนเองเพอลดอตตา คอลดความเปนตวตนของตนเองดวย - เปนค าใหมทถกสรางขนในชวงหลงเหตการณพบตภยสนามทภาคใตของไทยปลายป 2547 โดยมองวางานอาสาสมครเปนหนงชองทางส าคญทน าไปสการมจตส านกใหมหรอ จตววฒน (new consciousness) จงเลอกผสมค าวา “จต” กบค าวา “อาสา” และเลอกใชค าภาษาองกฤษวา “Volunteer Spirit” - ปจจบนมการใชค าวา “อาสาสมคร” และ “จตอาสา” ในลกษณะทเสมอนหนงเปนค าเดยวกน ซงค าวา “จตอาสา” น อาจเทยบไดกบค าวา “อดมการณอาสาสมคร” หรอ “ส านกอาสาสมคร” ทเคยใชกนมาแตดงเดมในสงคมไทย

จตส านกสาธารณะคออะไร?

จตส านกสาธารณะ(Public Consciousness) - หมายถง คณลกษณะทางจตใจของบคคลทมความพรอม ความปรารถนาทจะชวยแกปญหา อทศตนเพอประโยชนสวนรวม รวมถงการใชและการรกษาสงของทเปนของสวนรวม - มหลายระดบ ตงแตระดบครอบครว ชมชน และสงคม - จตส านกสาธารณะ (Public Consciousness) = จตสาธารณะ (Public mind) - จตส านกสาธารณะ (Public Consciousness) จตสาธารณะ (Public mind) เปนองคประกอบส าคญทกอใหเกดประชาสงคม ซงเปนสวนหนงของทฤษฎประชาสงคม (Civil Society)

ขอสงเกต

ประการทหนง: ความแตกตางระหวางค าวา “จตอาสา” กบ “จตส านกสาธารณะ” “จตอาสา” เปนการให การเสยสละ ท ากจกรรมเพอสาธารณะประโยชน

หรอสงทเปนประโยชนแกผอน โดยไมหวงผลตอบแทน ดานหนงกเพอเปนการฝกฝนตนเองเพอลดอตตาตนเอง

ในขณะท “จตส านกสาธารณะ” นอกจากการอทศตนเพอประโยชนสวนรวม ยงรวมถงการใชและการรกษาสงของทเปนของสวนรวมอกดวย

ดงนน โดยทวไปแลว มความเขาใจวา “จตอาสา” กบ “จตส านกสาธารณะ” เปนค าเดยวกน แตแทจรงแลวมความแตกตางกน

ขอสงเกต

การท างานเพอสวนรวมดวยความเขาใจ ดวยควรตระหนกรวาสวนรวมมความส าคญกวาสวนตว

การท าเพอสวนตว เพราะใจอยากชวย เพราะความสงสาร เพราะไดบญ เพราะถกบงคบ เพราะชอเสยง สรางภาพลกษณ เพอการยอมรบในสงคม ฯลฯ

ประการทสอง: ฐานคดของปจเจกบคคล

จตอาสา

จตส านกสาธารณะ

ชวยใหเดกมการศกษา ยกระดบคณภาพชวต และลดอตราการเกดอาชญากรรม ซงจะสงผลทางออมใหผใหสามารถมชวตในสงคมไดอยางสงบสข

สงสาร ท าบญ อมเอมใจ ชอเสยง สรางภาพลกษณ การยอมรบในสงคม ลดภาษ ได เปนตน

ตวอยาง: การบรจาคทนการศกษา

จตส านกสาธารณะ

จตอาสา

(2) เพราะเหตใดจงมความจ าเปนตองมการปลกฝง สงเสรม หรอพฒนาจตอาสาและจตส านกสาธารณะ?

ความส าคญ

ภายใตการเปลยนแปลงของโลกในปจจบน อนเนองมาจากกระแสทนนยมและความกาวหนาของเทคโนโลย ท าใหประเทศไทยตองเรงพฒนาใหทนตอการเปลยนแปลง และสามารถแขงขนกบนานาประเทศได

ภายใตสภาวการณดงกลาว ดานหนงสงผลกระทบวถชวตของคนไทยใหเปลยนแปลงไปดวย เชน มคานยมทางวตถสงขน เกดการเอารดเอาเปรยบซงกนและกน มงแสวงหาผลประโยชนใหกบตนเองมากกวาสวนรวม และขาดคณธรรมจรยธรรม ฯลฯ

การปลกฝง สงเสรม หรอพฒนาจตอาสาและจตส านกสาธารณะจะชวยใหบคคลค านงถงประโยชนของสวนรวมมากกวาสวนตน รวมถงการใชและการรกษาสงของทเปนของสวนรวมในหลายระดบ ตงระดบครอบครว ชมชน และสงคมอกดวย

(3) การปลกฝง สงเสรม หรอพฒนาจตส านกสาธารณะม กลยทธและวธการพฒนาอยางไร?

สถาบนทมสวนรวมในการพฒนาจตส านกสาธารณะ

สถาบนทมสวนรวมในการพฒนาจตส านกสาธารณะ

สถาบนครอบครว

สถาบนการศกษา

สถาบนศาสนา

สอมวลชน

แผนภาพ แสดงสถาบนทมสวนรวมในการพฒนาจตส านกสาธารณะ ทมา: ชยวฒน สทธรตน (2555: 54)

ทฤษฎ แนวคด และกระบวนการพฒนาทเกยวของ

แนวคดในประเทศ เชน - ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง - ค าสอนทางศาสนา (ทกศาสนา)

แนวคดตางประเทศ เชน - ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรม - ทฤษฎการเรยนรการวางเงอนไขแบบกระท า - ทฤษฎการเรยนรทางปญญาเชงสงคม - กระบวนการพฒนาจตพสยของบลม (Bloom) ฯลฯ

กลยทธและวธการพฒนาจตส านกสาธารณะ

• ปจจยทมอทธพล

อทธพลภายนอก

อทธพลภายใน

พฤตกรรมและการแสดงออก

แผนภาพ แสดงปจจยทมผลตอพฤตกรรมและการแสดงออกของคน ทมา: ชยวฒน สทธรตน (2555: 76)

กลยทธและวธการพฒนาจตส านกสาธารณะ (ตอ)

• องคประกอบ

บลม (Bloom,2523) อธบายวา ส านกเปนผลลพธทางดานจตใจทเกดจากกระบวนการเรยนรของคน ซงมองคประกอบ 3 ประการ คอ

1. คณลกษณะดานพทธพสย 2. คณลกษณะดานจตพสย 3. คณลกษณะดานทกษะพสย

กลยทธและวธการพฒนาจตส านกสาธารณะ (ตอ)

• กลยทธ

ไพบลย วฒนศรธรรม และสงคม สญจร (2543:55-59) ไดเสนอกลยทธไวดงน 1. การใชบทบาทผน า 2. การสอสารแบบรวมศนย 3. การใชกระบวนการศกษาเรยนร 4. การใชบทบาทของสอมวลชน 5. การใชตวอยางทดในสงคม

กลยทธและวธการพฒนาจตส านกสาธารณะ (ตอ)

• วธการพฒนา

สวนใหญจะยดหลกการของการปรบเปลยนพฤตกรรมทางปญญาเปนหลก ซงสามารถสรปวธการตางๆ ทใชเปนตวอยางในการพฒนาจตสาธารณะไดดงตอไปน

1. การใชบทบาทสมมตกบตวแบบ 2. การใชสถานการณจ าลองผสานกบเทคนคการประเมนผลจากสภาพจรง 3. การใชตวแบบสญลกษณผานสอหนงสอเรยนเลมเลกเชงวรรณกรรม

กลยทธและวธการพฒนาจตส านกสาธารณะ (ตอ)

• วธการพฒนา (ตอ) 4. การเสนอตวแบบผานการตน 5. การใชวดทศนละครหนเชดเปนตวแบบ 6. การใชวธการสอนพฒนาจตสาธารณะ* เชน การจดการเรยนรแบบอรยสจ,

การจดการเรยนรโดยใชสญญาการเรยน (Learning contracts), การจดการเรยนรแบบโครงการ (Project method), การจดการเรยนรโดยใชปญญาเปนหลก (Problem-based learning), การจดการเรยนรโดยใชเทคนคหมวกหกใบ ของ เดอ โบโน (Six thinking hats) เปนตน

*ดเพมเตมไดในหนงสอ 80 นวตกรรมการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ ของ ชยวฒน สทธรตน (2552)

(4) ตวอยาง (วดโอ) โครงการ/กจกรรมพฒนาจตสาธารณะทนาสนใจ

เอกสารอางอง/อานเพมเตม

• ชยวฒน สทธรตน. สอนเดกใหมจตสาธารณะ. กรงเทพฯ : วพรนท (1991). 2555. • ชยวฒน สทธรตน. 80 นวตกรรมการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ. กรงเทพฯ : บรษท แดเนกซ

อนเตอรคอรปอเรชน จ ากด. 2552. • ณฐณชากร ศรบรบรณ. การพฒนาโมเดลเชงสาเหตของจตอาสา ของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย ใน

โรงเรยนสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาวจยการศกษา ภาควชาวจยและจตวทยาการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2550.

• ทวภทร บณฑรกสวสด. สอน เปลยน เรยนร- คมอการจดการเรยนการสอนเพอสงเสรมจตอาสาในรายวชาเรยนระดบอดมศกษา. กรงเทพฯ : ภาพพมพ. 2557.

• สรสวด หนพยนต. งานอาสาสมครในประเทศไทยและทศทางในอนาคต. วารสารส านกบณฑตอาสาสมคร ปท 9 ฉบบท 2 มกราคม-มถนายน 2556: 1-39.

• ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม. นวตกรรมการเรยนรผานกระบวนการกจกรรมนสตนกศกษา กรณจตอาสา. กรงเทพฯ : ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. 2556.

• อรสม สทธสาคร. เรองเลาจตอาสา ความดของคนเลกๆ ทมจตอาสา. กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมและพฒนาพลงแผนดนคณธรรม (ศนยคณธรรม). 2551.