รปแบบการเฝาระวงและควบคมโรคอาหารเปนพษในระดบประถมศกษา ในพนทเขตบรการสขภาพท 5

นายกว โพธเงน นางดษณ บญพทกษสกล นางสาวฐาปะนย ชเหลอ นางคนงจตร พมดอกไม

ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 ราชบร กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

ประกาศคณปการ ขอกราบขอบพระคณ ดร.นายแพทยอนพงค สจรยากล และคณะกรรมการบรหารส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 ราชบรทใหความอนเคราะหในการพจารณาอนมตโครงการและจดสรรงบประมาณในการด าเนนการ และทมงานกลมปฎบตการควบคมโรคและตอบโตภาวะฉกเฉนทางสาธารณสขทชวยด าเนนงานจนส าเรจลลวงตามวตถประสงค ขอกราบขอบพระคณ นายวนชย อาจเขยน อดตรองผอ านวยการส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 ราชบร นางสาวโสภาพรรณ จรนรตศย รองผอ านวยการส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 ราชบร นางดษณ บญพทกษสกล อดตหวหนากลมสอสารความเสยงและพฒนาพฤตกรรม ทใหค าแนะน า ขอเสนอแนะในแนวทางการด าเนนงาน การสรางแบบสอบถาม รวมทงการตรวจสอบความ ถ กตอ งของแบบสอบถาม ตลอดจนการว เค ราะ ห ขอ ม ลและการจดท ารายงาน ขอกราบขอบพระคณเครอขายส านกงานสาธารณสขจงหวด ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ คณะผบรหารส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา ผอ านวยการโรงเรยนและคณะคร ทใหความอนเคราะหในการแสดงความคดเหน ตอบแบบสอบถาม และการพฒนาการด าเนนงานเฝาระวงและควบคมโรคอาหารเปนพษในโรงเรยนเปนอยางด

คณะผท าการศกษา

รปแบบการเฝาระวงและควบคมโรคอาหารเปนพษในระดบประถมศกษา ในพนท เขตบรการสขภาพท 5

Diseases Surveillance and control of food poisoning in primary education School in Health service provider board 5.

นายกว โพธเงน สม.*,นางดษณ บญพทกษสกล สม.* นางสาวฐาปะนย ชเหลอ วท.ม.**, นางคนงจตร พมดอกไม สบ.*

*ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 ราชบร **ส านกงานปองกนควบคมโรคท 11 นครศรธรรมราช

การศกษานเปนการพฒนารปแบบการเฝาระวงและควบคมโรคอาหารเปนพษในโรงเรยนระดบประถมศกษา ในเขตพนทบรการสขภาพท 5 โดยใชกระบวนการมสวนรวม (participation) ตงแตรวมวเคราะหปญหา ก าหนดแนวทางการด าเนนงานและน าไปปฏบตจรงในพนท โดยมวตถประสงคเพอพฒนาแนวทางในการด าเนนงานควบคมโรคอาหารเปนพษใหเหมาะสมกบบรบทของพนทและสภาพปญหาทเกดขน รวมทงพฒนาศกยภาพของผปฏบตงานอนามยโรงเรยนของสถานศกษา กลมเปาหมายเปนเจาหนาทสาธารณสขและบคลากรทางการศกษา ในโรงเรยนระดบประถมศกษา ในพนทเขตบรการสขภาพท 5 จ านวน 8 จงหวด รวม 17 โรงเรยน ปงบประมาณ 2557 ผลการศกษาพบวาปจจยเสยงทท าใหเกดโรคอาหารเปนพษในโรงเรยนระดบประถมศกษา ไดแก นมโรงเรยน อาหารกลองส าหรบการเขาคายหรอทศนศกษา พฤตกรรมของนกเรยนทไมถกสขลกษณะ และนโยบายการด าเนนงานของโรงเรยนทขาดความชดเจนในผรบผดชอบ ท า Focus Group เพอพฒนาแนวทางการด าเนนงานควบคมโรคอาหารเปนพษในสถานศกษาของเขตบรการสขภาพท 5 โดยอางองวชาการมาตรฐานการด าเนนงานทเกยวของและน าไปใชในโรงเรยนเปาหมาย พรอมกบมการใหความรกบผบรหารและครอนามย ตดตามประเมนผลกอนและหลงการอบรม พบวามคะแนนเฉลยดานความร ทศนคต และพฤตกรรมการปฏบตงานเพมขน อยางมนยส าคญทางสถต (p= 0.00) ผลการประเมนมาตรฐานการด าเนนงานควบคมโรคอาหารเปนพษ พบวาผานเกณฑประเมนทระดบรอยละ 80 จ านวน 17 โรงเรยน (100.00) และผานเกณฑการประเมนมาตรฐานการด าเนนงานสขาภบาลอาหารและมาตรฐานโรงอาหารตามมาตรฐานกรมอนามย (สอรร.7) ในระดบด ประสทธผลของแนวทางการด าเนนงานควบคมโรคอาหารเปนพษทพฒนาขนอยในระดบด โดยวดจากโรงเรยนเปาหมายสามารถปฏบตตนในการดแลเดกนกเรยนทปวย การประสานงาน การสงตอผปวยไดอยางถกตอง และไมพบการเกดการระบาดของโรคอาหารเปนพษในโรงเรยน การพฒนารปแบบการเฝาระวงและควบคมโรคอาหารเปนพษโดยเนนใหผทเกยวของเขามามสวนรวมนนจะสรางความเขาใจ ความรวมมอในการด าเนนงานไดเปนอยางด และควรขยายพนทด าเนนการใหครอบคลมทกโรงเรยนในเขตพนทบรการสขภาพท 5 รวมทงการใหผทเกยวของในการสนบสนน การจดหานมโรงเรยน เชน อบต. เทศบาล เขามามสวนรวมในกระบวนดงกลาวดวย

รปแบบการเฝาระวงและควบคมโรคอาหารเปนพษในระดบประถมศกษา ในพนท เขตบรการสขภาพท 5

Diseases Surveillance and control of food poisoning in primary education School in Health service provider board 5.

Kawee Phongern*, Dussanee bunpitaksakun * Thapanee Choolue **, Khanuengchit Phumdokmai *

* Office of Disease Prevention and Control 5 Ratchaburi ** Office of Disease Prevention and Control11 nakhonsithammarat

The aim of this study is development of monitoring and control food poisoning diseases in primary school level of the 5th Health care services area. This study use participation process until problem analysis to operation aspect and implement in this area. The major target of operation development for diseases control to adaptation with surrounding and especially problem in each area included Health Education Staff potential development. In the 5th Health service area consist of 8 provinces are 17 primary school.The Report of fiscal year 2557 that the risk factor bone to food poisoning diseases in primary school are school milk, lunch box for camping or field trip, non-hygienic behavior in each student and policy in each school is not contrast about responsibility person to solve the problems. Focus group process for operation development of food poisoning diseases control in primary school reference from relevant guideline and implement with educate for manager and health education staff. Pre- appraisal and Post – appraisal about knowledge, attitude and practice behavior are statistic significant (p = 0.00). The appraisal result in food poisoning diseases guideline is 80 percentages from 17 schools (100.00) and pass the guideline of food sanitary and department of health guideline in good level. Effectiveness in food poisoning diseases operation is good level measure from the target school can be care infectious student, liaison to transfer with good practice and without scourge poison in school area. Food poisoning diseases monitoring and control development with concern to participate to education and understanding. However, should be enlarge to other operation area include promotion and provide school milk as sub-district authorities organization, Municipality to participate with this process.

สารบญ

บทท หนา 1 บทน ำ ........................................................................................................................... 1

ควำมเปนมำและควำมส ำคญ …................................................................................. 1 วตถประสงค .............................................................................................................. 4 ขอบเขตของกำรศกษำ ............................................................................................... 4 นยำมศพทเฉพำะ ..................................................................................................... 5 ปจจยกำรเกดโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำ........................................................... 7

2 เอกสำรและงำนวจยทเกยวของ ..................................................................................... 8 ควำมรทำงวชำกำรโรคอำหำรเปนพษ ........................................................................ 8 โครงกำรอำหำรเสรม (นม) โรงเรยน ……………………………………………….. 16

ระบบโครงสรำงของส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน (สพฐ.)............... 19 ทฤษฎกำรมสวนรวม ................................................................................................. 23 งำนวชำกำร งำนวจยทเกยวของ................................................................................... 24 กรอบแนวคดในกำรพฒนำแนวทำง ............................................................................ 26 3 วธด ำเนนกำรวจย ......................................................................................................... 27 รปแบบกำรวจย ....................................................................................................... 27 ประชำกรกลมตวอยำง ............................................................................................ 27 เครองมอทใชในกำรศกษำ ........................................................................................ 28 กรอบกำรศกษำ .......................................................................................................... 30 วธด ำเนนกำรศกษำ .................................................................................................. 31 กำรเกบรวบรวมขอมล ........................................................................................... 32

สถตทใชในกำรวเครำะหขอมล .............................................................................. 32

บทท หนา

4 ผลกำรวเครำะหขอมล ....................................................................................................... 33 สวนท 1 ปจจยเสยง แนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ .............. 33 สวนท 2 ขอมลทวไป .......................................................................................... 35 สวนท 3 ขอมลระดบคะแนนเฉลยดำนควำมร ทศนคต และพฤตกรรม ในกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและปองกนโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน....... 37 สวนท 4 ขอมลผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ.. 37 สวนท 5 ขอมลผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและ มำตรฐำนโรงอำหำรตำมมำตรฐำนกรมอนำมย (สอรร.7) ...........................41 5 สรป อภปรำยและขอเสนอแนะ ....................................................................................... 46 สรปผล ....................................................................................................................... 46 อภปรำยผล .................................................................................................................. 47 ขอเสนอแนะ .............................................................................................................. 48 บรรณำนกรม ............................................................................................................................... 50 ภำคผนวก .................................................................................................................................... 52 ภำคผนวก ก แบบประเมนควำมร ทศนคต พฤตกรรม ผทเกยวของกบกำรด ำเนนงำนเฝำระวง และปองกนโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน เขตบรกำรสขภำพท 5........................ 53 ภำคผนวก ข แบบส ำรวจโรงอำหำรตำมมำตรฐำนกำรสขำภบำลอำหำร ................................... 57 ภำคผนวก ค แบบประเมนผลกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน................. 63 ภำคผนวก ง ภำพกจกรรม........................................................................................................... 69

บญชตาราง

ตาราง หนา 1 จ ำนวนและรอยละของผทเกยวของกบกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและปองกน โรคอำหำรเปนพษ ................................................................................................. 35 2 กำรเปรยบเทยบ ควำมแตกตำงของคะแนนเฉลยดำนควำมร ทศนคต และพฤตกรรม ในกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและปองกนโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน …….............. 37 3 ผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ มำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำนโรงอำหำร ........................ 38 4 ผลกำรประเมนกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและควบคมโรคอำหำรเปนพษของโรงเรยน ... 40 5 ขอมลผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำน โรงอำหำรตำมมำตรฐำนกรมอนำมย (สอรร.7)....................................................... 41 6. สรปผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำน โรงอำหำรแยกตำมหวขอประเมน ........................................................................... 45

บญชภาพประกอบ ภาพประกอบ หนา 1 จ ำนวนผปวยโรคอำหำรเปนพษ ประเทศไทย ป พ.ศ. 2547-2556....................................... 1 2 จ ำนวนผปวยโรคอำหำรเปนพษ ประเทศไทย แยกรำยเดอน ป พ.ศ. 2551-2556................ 2 3 จ ำนวนผปวยโรคอำหำรเปนพษ ประเทศไทย แยกกลมอำย ป พ.ศ. 2551-2556................ 2 4 จ ำนวนอตรำปวยตอแสนประชำกรโรคอำหำรเปนพษ ประเทศไทย แยกรำยภำค ป พ.ศ. 2551-2556 ....................................................................................................... 3 5 ระบบควำมสมดลของปจจยกำรเกดโรค ………………………………………………… 12 6 ขนตอนกระบวนกำรผลตนมโรงเรยน ……………………………………………………. 18 7 โครงสรำงกำรปฏบตงำนของส ำนกงำนเขตพนท ……………………………………........ 19 8 โครงสรำงกำรปฏบตงำนของกำรบรหำรของโรงเรยน…………………………………… 20

1

บทท 1

บทน ำ

ความเปนมาและความส าคญ

อำหำรเปนพษ เปนโรคพบบอยโรคหนงในประเทศทก ำลงพฒนำ แตพบไดประปรำยในประเทศทพฒนำ

แลว เกดไดกบคนทกอำย ตงแตเดกจนถงผสงอำย และโอกำสเกดในผหญงและผชำยเทำกน ทงนเปนโรคพบใน

เดกไดสงกวำวยอนๆ เพรำะแหลงอำหำรเปนพษทส ำคญ คอ อำหำรโรงเรยน ทงนในประเทศทก ำลงพฒนำ ม

รำยงำนเดกเกดอำหำรเปนพษไดสงถงประมำณ 5 ครงตอป

อำหำรเปนพษ เมอเกดจำกเชอโรค สำมำรถเปนโรคตดตอได และพบเกดระบำดไดเปนครงครำว โดยนยำมของกำรระบำดของโรคอำหำรเปนพษ คอ เกด อำกำรทองเสย อำจรวมกบอำกำรทำงกระเพำะอำหำรและล ำไสอนๆ เชน ปวด ทอง ขนพรอมกน หรอ ตอเนองกน อยำงนอยตงแต 2 คนขนไป โดยมสำเหตมำจำกอำหำร และ/หรอ น ำดม

จำกรำยงำนสถำนกำรณโรคอำหำรเปนพษในประเทศไทย (ไมรวมพษจำกเหดและมนส ำปะหลงทมรหส

แยกโรคตำงหำก) ของส ำนกระบำดวทยำ กรมควบคมโรค ป พ.ศ. 2554-2556 พบผปวย 102,562 119,392 และ

131,810 รำยตำมล ำดบ อตรำปวย 160.31 185.78 และ 204.07 ตอประชำกรแสนคน พบผปวยเสยชวต ในป พ.ศ.

2554 จ ำนวน 2 รำย และ ป พ.ศ. 2555 จ ำนวน 1 รำย อตรำปวยดวยโรคอำหำรเปนพษในชวง 10 ป ทผำนมำ (พ.ศ.

2

2547-2556) มแนวโนมลดลงอยำงตอเนองป พ.ศ. 2547 อตรำปวย 247.38 ตอประชำกรแสนคน ถงป พ.ศ. 2554

อตรำปวย 160.31 ตอประชำกรแสนคน อตรำปวยมแนวโนมเพมขน ตงแตป พ.ศ. 2555 เปนตนมำ (รปท 1)

โรคอำหำรเปนพษพบไดตลอดทงป จ ำนวนผปวยอยในชวง 7,500-14,000 รำยตอเดอน สวนใหญจ ำนวน

ผปวยสงในเดอนมกรำคมของทกปหลงจำกนนลดลงแตไมมำกนก และเพมขนในเดอนพฤษภำคมถงมถนำยน ใน

ป พ.ศ. 2556 ตำงจำกปกอนๆ คอจ ำนวนลดลงเลกนอยในเดอนกมภำพนธและเพมขนในเดอนมนำคมถง

กรกฎำคม โดยทจ ำนวนผปวยในชวงฤดฝนสงกวำเดอนมกรำคม หลงจำกนนจ ำนวนผปวยลดลงจนถงเดอน

ธนวำคม (รปท2)

อตรำสวนเพศชำยตอเพศหญง เทำกบ 1 : 1.5 พบผปวยในทกกลมอำย กลมอำย 0-4 ป พบอตรำปวย

สงสด 493.84 ตอประชำกรแสนคน รองลงมำ กลมอำย 5-9 ป และ 65 ปขนไป อตรำปวย 304.11 และ 243.43 ตอ

ประชำกรแสนคน ตำมล ำดบ อำชพเกษตรกรรม พบรอยละ 26.80 รองลงมำ นกเรยน รอยละ 24.25 และรบจำง

19.41 (รปท 3)

3

กำรกระจำยตำมภำค พบวำมลกษณะคลำกนทกป คอ พบผปวยมำกในภำคตะวนออกเฉยงเหนอ อตรำ

ปวย 324.14 ตอประชำกรแสนคน รองลงมำ ไดแก ภำคเหนอ ภำคกลำง และภำคใต โดยมอตรำปวย 231.47

131.21 และ 57.30 ตอประชำกรแสนคน ตำมล ำดบ (รปท 4)

ในป พ.ศ. 2556 ทำงส ำนกระบำดวทยำไดรบรำยงำนกำรระบำดอำหำรเปนพษจำก 33 จงหวด จ ำนวน

93 เหตกำรณ รำยงำนจำกภำคเหนอ 43 เหตกำรณ (รอยละ 43.88) ภำคกลำง 25 เหตกำรณ (รอยละ 16.33) ภำค

ตะวนออกเฉยงเหนอ 26 เหตกำรณ (รอยละ 26.53) และภำคใต 4 เหตกำรณ (รอยละ 4.08) จำกกำรระบำดพบวำ

เ ก ด เ ห ต ใ น โ ร ง เ ร ย น ม ำ ก ท ส ด ร อ ย ล ะ 4 0 . 8 6 ร อ ง ล ง ม ำ ง ำ น เ ล ย ง ต ำ ง ๆ ร อ ย ล ะ 1 0 . 7 5

โรคอำหำรเปนพษสวนใหญมกำรระบำดในกลมเดกนกเรยน นกศกษำจำกกำรรบประทำนอำหำรในโรงเรยนหรอ

ไปทศนศกษำตำงจงหวด

ผลกำรตรวจชนดเชอกอโรค จ ำนวน 716 รำย รอยละ 0.57 ของจ ำนวนผปวยอำหำรเปนพษทงหมดท

ไดรบรำยงำนในจ ำนวนนพบผปวยจำกเชอ Vibrio parahaemolyticus มำกทสด รอยละ 45.58 (335 รำย) รองลงมำ

เชอSalmonella spp. รอยละ 36.60 (269 รำย) Staphylococcus รอยละ 14.97 (110 รำย) Clostridium perfringens

รอยละ 2.59 (19 รำย) และ Clostridium botulinum รอยละ 0.27 (2 รำย)

จำกรำยงำนสถำนกำรณโรคอำหำรเปนพษในเขตบรกำรสขภำพท 5 (ไมรวมพษจำกเหดและมน

ส ำปะหลงทมรหสแยกโรคตำงหำก) ของกลมงำนระบำดวทยำ ส ำนกงำนปองกนควบคมโรคท 5 รำชบร

ป พ.ศ. 2554-2556 พบผปวย 4,645 5,520 และ 5,813 รำยตำมล ำดบ อตรำปวย 91.91 108.66 และ 114.78 ตอ

ประชำกรแสนคน ไมพบผปวยเสยชวต อตรำปวยดวยโรคอำหำรเปนพษมแนวโนมเพมขน

4

โรคอำหำรเปนพษพบไดตลอดทงป สวนใหญจ ำนวนผปวยสงในเดอนมกรำคมของทกปหลงจำกนน

ลดลงแตไมมำกนก และเพมขนในเดอนพฤษภำคมถงมถนำยน สอดคลองกบสถำนกำรณระดบประเทศ จำก

ขอมลป พ.ศ. 2556 พบผปวยในทกกลมอำย กลมอำย 25-44 ป พบผปวยสงสด 1,485 รำยรองลงมำ กลมอำย 15-

24 ป และ 0-4 ป อำชพรบจำง พบรอยละ 35.30 รองลงมำ นกเรยน รอยละ 23.70 และในปกครอง 21.48

กำรกระจำยตำมจงหวด พบวำมลกษณะคลำยกนทกป คอ พบผปวยมำกในจงหวดประจวบครขนธอตรำ

ปวย 164.27 ตอประชำกรแสนคน รองลงมำ ไดแก จงหวดเพชรบร จงหวดสพรรณบร และจงหวดสมทรสำคร

โดยมอตรำปวย 122.51 135.73 และ 125.03 ตอประชำกรแสนคน ตำมล ำดบ

ในป พ.ศ. 2554-2556 ทำงกลมงำนระบำดวทยำ ส ำนกงำนปองกนควบคมโรคท 5 รำชบร ไดรบรำยงำน

กำรระบำดอำหำรเปนพษจำก 3 จงหวด จ ำนวน 3 เหตกำรณ จำกกำรระบำดพบวำเกดเหตในโรงเรยนมำกทสด

รอยละ 66.67 รองลงมำกำรซออำหำรในตลำดนดชมชน รอยละ 33.33 โรคอำหำรเปนพษสวนใหญมกำรระบำด

ในกลมเดกนกเรยน นกศกษำจำกกำรรบประทำนอำหำรในโรงเรยนหรอไปทศนศกษำเขำคำยลกเสอ

วตถประสงค

1.เพอพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำใหเหมำะสมกบบรบท

ของพนทและสภำพปญหำทเกดขน

2.เพอพฒนำศกยภำพของผปฎบตงำนอนำมยโรงเรยนของสถำนศกษำใหมดำนควำมรและกำร

ปฎบตงำนอนำมยโรงเรยนทถกตอง

3.เพอสรำงควำมรวมมอเครอขำยทำงดำนกำรศกษำในกำรด ำเนนงำนเฝำระวง ปองกนโรคอำหำรเปน

พษ

ขอบเขตของการศกษา

กำรศกษำครงน เปนกำรพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของ

เขตบรกำรสขภำพท 5 โดยใชกระบวนกำรมสวนรวม (participation) ตงแตรวมวเครำะหปญหำ ก ำหนดแนวทำง

แกไข น ำไปปฏบตจรง และตดตำมประเมนผล

ขอบเขตพนทศกษา

โรงเรยนในสงกดส ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำประถมศกษำ ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขน

พนฐำน (สพฐ.) กระทรวงศกษำธกำร ในพนทเขตบรกำรสขภำพท 5 จ ำนวน 8 จงหวด ไดแก จงหวดสพรรณบร

จงหวดกำญจนบร จงหวดนครปฐม จงหวดรำชบร จงหวดสมทรสำคร จงหวดสมทรสงครำม จงหวดเพชรบร

และจงหวดประจวบครขนธ

5

กลมตวอยาง

คดเลอกกลมตวอยำงเลอกแบบเจำะจง (Purposive Sampling) โดยใชขอมลกำรวเครำะหพนทเสยงตอ

กำรเกดโรคและกำรกระจำยกลมตวอยำงใหครอบคลม พนทศกษำ 8 จงหวด กลมตวอยำงเนนพนท(Setting) เปน

หลก และพจำรณำคดเลอกกลมตวอยำงเขำกระบวนกำรพฒนำแนวทำงกำรด ำเนนงำน ดงน

1. หนวยงำนสำธำรณสข คอ

1.1ผปฏบตงำนโรคตดตอทำงเดนอำหำรและน ำระดบ จงหวด อ ำเภอ

2.หนวยงำนศกษำธกำร คอ

2.1 ผบรหำรหรอผรบผดชอบงำนในระดบส ำนกงำนพนทกำรศกษำประถมศกษำ

2.2 ผบรหำรในระดบโรงเรยนประถมศกษำ

2.3 ครอนำมยโรงเรยนหรอผปฏบตงำนอนำมยโรงเรยนประถมศกษำ

ระยะเวลา

1 ตลำคม 2556-30 กนยำยน 2557 ( ปงบประมำณ 2557)

นยามศพทเฉพาะ

โรคอำหำรเปนพษ (Food poisoning) คอ โรคทเกดจำกกำรกนอำหำร และ/หรอ ดมน ำ/เครองดม ท

ปนเปอนเชอโรค หรอ สำรพษทสรำงจำกเชอโรค หรอ สำรพษจำกสงอนๆทไมใชเชอโรค เชน เหดพษ สำรหน

และโลหะหนก (เชน ตะกว)

แนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ คอ กจกรรมในกำรด ำเนนงำนเฝำระวง ปองกน

และควบคมโรคเพอปองกนไมใหเกดกำรเจบปวยรวมทงกำรระบำดของโรคในพนท

เขตบรกำรสขภำพท 5 คอ เขตกำรบรหำรจดกำรในสวนพนท (Regional Service Provider) ของ

กระทรวงสำธำรณสข โดยเขตบรกำรสขภำพท 5 ประกอบดวยจงหวด จ ำนวน 8 จงหวด ไดแก จงหวด

สพรรณบร จงหวดกำญจนบร จงหวดนครปฐม จงหวดรำชบร จงหวดสมทรสำคร จงหวดสมทรสงครำม

จงหวดเพชรบร และจงหวดประจวบครขนธ

ส ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำประถมศกษำ คอ ระบบกำรจดแบงเขตพนทกำรศกษำ(Educational

Service Area) กำรปกครองทจดแบงโดยกระทรวงศกษำธกำร ภำยใตพระรำชบญญตระเบยบบรหำรรำชกำรกระ

ทรวงศกษำธกำร (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 โดยอยภำยใตกำรก ำกบดแลของส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขน

พนฐำน

6

ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน (สพฐ.) คอ ระบบกำรจดแบงเขตพนทกำรศกษำ

(Educational Service Area) กำรปกครองทจดแบงโดยกระทรวงศกษำธกำร ภำยใตพระรำชบญญตระเบยบบรหำร

รำชกำรกระทรวงศกษำธกำร (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553

สถำนศกษำ คอ โรงเรยนของรฐบำลทจดกำรเรยนกำรสอนในชวงชนประถมศกษำ ตำมขอก ำหนดหรอ

ขอบเขตกำรศกษำทกระทรวงศกษำธกำรก ำหนด ภำยใตกำรก ำกบดแลของส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขน

พนฐำน (สพฐ.)

กระบวนกำรมสวนรวม คอ กำรมสวนรวมในกำรด ำเนนกำรตงแตกำรระดมควำมคดเหนและตดสนใจ

ในเรองทจะพฒนำ พรอมทงเขำรวมปฏบตและตดตำมประเมนผลรวมทงรบผลประโยชนทเกดจำกกำรพฒนำ

นนๆดวย (ดร.สำคร มหำหงค: เทคนคกำรมสวนรวม)

ครอนำมยโรงเรยน คอ บคลำกรของโรงเรยนประถมศกษำทไดรบมอบหมำยใหรบผดชอบงำน

สงเสรม ปองกนกำรเจบปวยและแกไขปญหำสขภำพทเปนอปสรรคตอกำรเรยนของเดกนกเรยน กำรจดบรกำร

ดำนสขภำพ กำรศกษำ สงแวดลอม กำรประสำนงำนกนระหวำงโรงเรยน บำนและชมชนเพอเอออ ำนวยและ

สนบสนนทรพยำกรใหงำนบรรลเปำหมำย เพอใหนกเรยนมควำมร ควำมเขำใจทถกตอง มทศนคตทดและมกำร

ปฏบตตนทถกตองเกยวกบกำรดแลสขภำพของตนเอง ครอบครว ชมชน

ผประกอบอำหำรหรอแมครวของโรงเรยน คอ บคคลททำงโรงเรยนมอบหมำยใหเปนผประกอบอำหำร

ส ำหรบใหนกเรยนรบประทำนในชวงมอกลำงวนหรอน ำไปรบประทำนในกำรเดนทำงไปทศนศกษำ

7

ปจจยการเกดโรคอาหารเปนพษในสถานศกษา

โรคอาหารเปนพษ

ในสถานศกษา

ปจจยดานบคคล

1.นกเรยนมพฤตกรรมทเออตอกำรเกดโรค

2.ผทเกยวของกบอำหำรและน ำดม น ำใช

ขำดควำมตระหนกในปฏบตตำมหลก

สขำภบำลอำหำร

3.ครอนำมยโรงเรยนขำดควำมตระหนก

ในกำรด ำเนนงำนอนำมยโรงเรยนทถกตอง

ปจจยดานอนามยสงแวดลอม

1.สภำพภมอำกำศทเออตอกำรเจรญเตบโตของเชอโรค

2.ระบบกำรก ำจดขยะมลฝอยทไมถกตอง

3.ระบบกำรเกบรกษำนมโรงเรยนเออตอกำรปนเปอน

เชอโรคและเสอมคณภำพ

4.สภำพภมประเทศทตงโรงเรยนทหำงไกลจำก

แหลงผลตนมโรงเรยน

ปจจยดานสขาภบาลอาหารและน า

1.นมโรงเรยนไมไดมำตรฐำนเสอมสภำพ

จำกระบบกำรขนสง กำรเกบรกษำ

2.ระบบสขำภบำลอำหำรและน ำของโรงเรยน

ไมไดตำมมำตรฐำน

3.ระบบน ำดม น ำใชไมถกหลกสขำภบำล

4.กำรเตรยมอำหำรในกำรเขำคำยลกเสอ/

ทศนศกษำมควำมเสยงตอกำรปนเปอน

เชอโรค

ปจจยดานนโยบาย วชาการทเกยวของ

1.ขำดแผนงำนโครงกำรทชดเจน

2.ขำดกำรแตงตงผรบผดชอบงำนทชดเจน

3.ระบบกำรตดตำมประเมนผลในทกระดบ

ขำดควำมชดเจน ตอเนอง

4.กระบวนกำรจดหำนมโรงเรยนยนอกเหนออ ำนำจ

ของโรงเรยน

5.แนวทำงกำรด ำเนนงำนทเกยวของส ำหรบ

สถำนศกษำขำดควำมชดเจน

8

บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ

กำรพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของเขตบรกำรสขภำพท

5 โดยใชกระบวนกำรมสวนรวม (participation) ขอเสนอทฤษฎและงำนวชำกำรทเกยวของเพอเชอมโยงไปส

แนวทำงในกำรพฒนำดงกลำว ดงน

1.ควำมรทำงวชำกำรโรคอำหำรเปนพษ

2.ระบบโครงสรำงของส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน (สพฐ.)

3.ทฤษฎกระบวนกำรมสวนรวม

4.งำนวชำกำร งำนวจยทเกยวของ

5.กรอบแนวคดในกำรพฒนำแนวทำง

1.ความรทางวชาการโรคอาหารเปนพษ (ส ำนกระบำด,โรคอำหำรเปนพษ,2558)

โรคอำหำรเปนพษเปนค ำกวำงๆ ทใชอธบำยถงอำกำรปวยทเกดจำกกำรรบประทำนอำหำร หรอน ำทม

กำรปนเปอน สำเหตอำจเกดจำกกำรปนเปอนของสำรเคม หรอโลหะหนก ทพบวำเปนสำเหตของอำหำรเปนพษ

ไดบอยครงไดแก

1.สำรพษของแบคทเรย ทเจรญเตบโตในอำหำรกอนกำรบรโภค เชนสำรพษของเชอ

V.parahaemolyticus, Clostridium botulinum , Staphylococcus aureus, Bacillus cereus หรอผลตสำรพษในล ำไส

เมอบรโภคเขำไป เชน Clostridium perfringens

2.จำกกำรตดเชอแบคทเรย ไวรส หรอ พยำธ เชน อจจำระรวงสำเหตจำก Escherichia coli,

salmonellosis, shigellosis, viral gastroenteritis, trichinosis ฯลฯ

3.สำรพษจำกสำหรำยบำงสำยพนธ (harmful algae species) เชน ciguatera fish poisoning, paralytic

shellfish poisoning ฯลฯ) หรอพษปลำปกเปำ

กำรระบำดของโรคอำหำรเปนพษ พบไดจำกกำรทคนจ ำนวนมำกรบประทำนอำหำรรวมกน และมอำกำรอยำงรวดเรวหลงจำกรบประทำนอำหำรแลว กำรเกบตวอยำงสงตรวจทำงหองปฏบตกำรโดยละเอยดและทนทวงท เปนสวนส ำคญในกำรสอบสวนโรค ผปวยเพยงรำยเดยว อำจจะยำกในกำรคนหำสำเหต ยกเวน botulism ทมอำกำรทำงคลนกทเดนชด โรคอำหำรเปนพษอำจจะเปนสำเหตทพบบอยมำกในกำรปวยเฉยบพลน แตกำรรำยงำนผปวยและกำรระบำดของโรคยงต ำกวำควำมเปนจรงมำก 1.1 VIBRIO PARAHAEMOLYTICUS 1. ลกษณะโรค มอำกำรถำยอจจำระเปนน ำและปวดมวนทองรนแรงเปนสวนใหญ บำงครง มคลนไส อำเจยน เปนไขและปวดศรษะ บำงครงมอำกำรคลำยเปนบด ถำยอจจำระปนเลอด หรอเปนมก ไขสง และม

9

จ ำนวนเมดเลอดขำวสง เปนโรคทไมคอยรนแรง มระยะเวลำด ำเนนโรค 1-7 วน กำรตดเชอในระบบอนของรำงกำยและกำรตำยพบไดนอยมำก 2. กำรวนจฉยโรค โดยกำรแยกเชอไดจำกอจจำระผปวยบนอำหำรเลยงเชอเฉพำะ 3.สำเหต Vibrio parahaemolyticus ซ ง เ ปนแบคท เ รย ทชอบเกลอเขมขนสงในกำรเจรญเ ตบโต (halophilic vibrio) มแอนตเจนโอ ("O" antigen) ตำงกน 12 ชนด และมแอนตเจนเค ("K" antigen) ทตรวจไดแลวในขณะน 60 ชนด 4. ว ธ ตด ตอ โดยกำรกนอำหำรทะ เล ท ดบห รอ ทป รงไม สกพอ ห รอ กนอำหำร อน ท มกำร ปนเปอนอำหำรทะเลดบ หรอลำงดวยน ำทะเลทปนเปอนเชอน

5. ระยะฟกตว ปกต 12-24 ชวโมง หรออยในชวง 4-30 ชวโมง 6. ระยะตดตอ ไมตดตอจำกคนสคน

7. อำกำรและอำกำรแสดง มไข ปวดศรษะ ปวดมวนทอง คลนไส อำเจยน ถำยเปนน ำ อำจมมกเลอดปน สวนใหญมอำกำรภำยหลงรบประทำนอำหำรทะเล ทปรงไมสกพอ หรอ อำหำรทปนเปอนอำหำรทะเลหรอชะลำงดวยน ำทะเลทปนเปอนเชอ 8.ระบำดวทยำของโรค มกำรปวยประปรำย และกำรระบำดทเกดจำกแหลงรวม กำรระบำดครงใหญๆมกทเกดจำกอำหำรทะเลทปรงไมสก มกำรรำยงำนจำกหลำยสวนของโลก โดยเฉพำะญปน เอเซยตะวนออกเฉยงใต และสหรฐอเมรกำสวนใหญเกดขนในชวงเดอนทอบอนของป ส ำหรบประเทศไทยอตรำปวยโรคอำหำรเปนพษมแนวโนมสงขน มรำยงำนระบเชอกอโรคเพยงรอยละ 0.1-6 ในจ ำนวนนพบเชอ V.parahaemolyticus รอยละ 50-60 ของจ ำนวนทรำยงำนระบเชอกอโรค 9. กำรรกษำ รกษำตำมอำกำร โดยเฉพำะอำกำรปวดทอง ไมแนะน ำกำรใหยำปฏชวนะ ยกเวนในกรณ severe ill patients, traveler's diarrhea, septicemic prone conditions e.g. cirrhosis, uncontrolled diabetes mellitus immunocompromised hosts

ในผใหญให Tetracycline 500 มก.วนละ 4 ครง นำน 3 วน Doxycycline 100 มก.วนละ 2 ครง นำน 3 วน Norfloxacin 400 มก.วนละ 4 ครง นำน 3 วน

ในเดก ทมอำกำรรนแรง Tetracycline 25-50 มก./กก/วน Norfloxacin 10-20 มก./กก/วน Cotrimoxazole (trimetroprim) 10 มก./กก/วน

10

1.2 BACILLUS CEREUS FOOD INTOXICATION 1. ลกษณะโรค ควำมผดปกตของระบบทำงเดนอำหำรทเรมอยำงเฉยบพลนของอำกำรคลนไส อำเจยน หรอมอำกำรปวดทองเกรงและอจจำระรวงในบำงรำย โดยทว ๆ ไป เปนอยไมนำนกวำ 24 ชวโมง อำกำรไมรนแรง

2. กำรวนจฉยโรค กำรพบเชอตนเหตในอำหำรทสงสย หรออจจำระผปวย และโดยกำรเพำะเชอหำจ ำนวนในอำหำรเลยงเชอทเฉพำะ เพอจะหำจ ำนวนเชอโรคทปรำกฏอย (> 10 ตออำหำร 1 กรม) กำรทดสอบหำ Enterotoxin มประโยชนตอกำรวนจฉย แตมหองปฏบตกำรนอยแหงทท ำได 3. สำเหต Bacillus cereus เปนเชอทไมตองกำรออกซเจน สรำงสปอรได มสำรพษ 2 ชนดคอ ชนดททนตอควำมรอนได ท ำใหเกดอำเจยน และชนดททนควำมรอนไมไดท ำใหเกดอำกำร อจจำระรวง 4.วธตดตอ โดยกำรรบประทำนอำหำรทถกเกบไว ณ อณหภมหองหลงจำกปรงแลว ซงท ำใหเชอโรคมกำรแบงตวเพมจ ำนวนขน กำรระบำดทมอำกำรอำเจยนรวมดวย สวนมำกพบเกยวของกบขำว (เชน ขำวผดในรำนแบบบรกำรตนเอง) ผกและอำหำร เนอทเกบรกษำไมถกตองหลงจำกปรงแลวกเปนสำเหตได 5. ระยะฟกตว 1-6 ชวโมง ในผปวยทมอำกำรอำเจยนเปนอำกำรหลกและ 6-16 ชวโมง ในผปวยทมอำกำรอจจำระรวงเปนอำกำรหลก

6. ระยะตดตอ ไมตดตอจำกคนสคน 7. อำกำรและอำกำรแสดง อำกำรคลนไสอำเจยน หรอมอำกำรปวดทองเกรงและอจจำระรวงในบำงรำย 8.ระบำดวทยำของโรค- พบมำกในแถบทวปยโรป แตพบนอยในสหรฐอเมรกำ 9.กำรรกษำ รกษำตำมอำกำร

1.3 STAPHYLOCOCCAL FOOD INTOXICATION 1. ลกษณะโรค เกดจำกพษ (ไมไดเกดจำกกำรตดเชอ) ท ำใหเกดอำกำรเฉยบพลนดวยอำกำร คลนไสอยำงมำก ปวดเกรงล ำไส อำเจยน และออนเพลย มกจะมอำกำรทองเดนรวมดวย ท ำใหอณหภมรำงกำยต ำกวำปกต และอำจมควำมดนโลหตต ำลงดวย ไมคอยพบกำรเสยชวต โดยทวไปอำกำรมกจะเกด 1-2 วน แตควำมรนแรงอำจจะมำกจนตองรบไวรกษำในโรงพยำบำล และอำจไดรบกำรผำตด เนองจำกมอำกำรของเยอบชองทองอกเสบได 2. กำรวนจฉยโรค อำจท ำไดงำยเมอมผปวยจ ำนวนหลำยคนทมอำกำรเฉยบพลนคลำยคลงกนคอมลกษณะน ำดวยอำกำรของระบบทำงเดนอำหำรสวนบนเกดขนอยำงเฉยบพลน รวมกบรบประทำนอำหำรรวมกน กำรวนจฉยแยกโรคควรนกถงโรคอำหำรเปนพษทเกดจำกแบคทเรยตวอน หรอพษจำกสำรเคม เมอสำมำรถแยกไดเชอ Staphylococci ทสรำง enterotoxin ในปรมำณทมำกกวำ 10 ตว/กรม จำกเศษอำเจยน อจจำระ หรออำหำรทสงสย จะชวยในกำรวนจฉยใหแมนย ำยงขน กำรเพำะเชอไมพบจำกอำหำรทสกแลว จะไมชวยในกำรแยกโรคนออกไป เนองจำกเรำอำจตรวจพบสำรพษ (enterotoxin) หรอ thermonuclease ในอำหำร โดยทไมพบเชอทยงมชวตอยได กำรท ำ Phage thyping และตรวจหำสำรพษ (enterotoxin) มประโยชนส ำหรบกำรสอบสวนโรคทำง

11

ระบำดวทยำ โดยหำกพบ phage type เดยวกนในผปวย 2 รำยขนไปหรอตรวจพบ enterotoxin staphylococus กจะชวยสนบสนนกำรวนจฉยแตกไมสำมำรถท ำไดทกครง 3. สำเหต เกดจำกกำรไดรบ S.aureus หลำยชนดทสรำงสำรพษ (enterotoxin) ซงคงทนตออณหภมทจดเดอด เชอมกจะแบงตวเพมจ ำนวนในอำหำรและสรำง toxin ขน 4. วธตดตอ โดยรบประทำนอำหำรทม enterotoxin สวนใหญเปนอำหำรทปรงและสมผสกบมอของผ ปรงอำหำร และไมไดท ำกำรอนอำหำรดวยอณหภมทเหมำะสมกอนรบประทำนอำหำร หรอแชตเยน เชน ขนมจน ขนมเอ แคลร เนอ เมออำหำรเหลำนถกทงในอณหภมหองหลำยชวโมงตดตอกนกอนน ำไปบรโภค ท ำใหเชอสำมำรถแบงตวและสรำงสำรพษทคงทนตอควำมรอนออกมำ เชออำจตดมำจำกนวมอทเปนแผล และมกำรตดเชอตำอกเสบ ฝหนอง หรอสวอกเสบ สงคดหลงจำกจมก หรอจำกผวหนงทดปกตกตำม นอกจำกน อำจพบวำตดมำจำกปศสตวได เชน นมววทมกำรปนเปอน หรอผลตภณฑจำกนมอนๆ 5. ระยะฟกตว ระยะระหวำงรบประทำนอำหำร และกำรเรมเกดอำกำรประมำณ 30 นำท ถง 8 ชวโมง สวนใหญ 2-4 ชวโมง

6. ระยะตดตอ ไมมควำมสมพนธ 7. อำกำรและอำกำรแสดง คลนไส ปวดเกรงล ำไส อำเจยน ทองเดน ออนเพลย โดยทวไปอำกำรมกเกด 1-2 วน 8. ระบำดวทยำของโรค พบไดบอยและพบไดทวไปเปนโรคอำหำรเปนพษเฉยบพลนทส ำคญในอเมรกำ

9. กำรรกษำ รกษำตำมอำกำร 1.4 CLOSTIDIUM PERFRINGENS FOOD INTOXICATION

(C. welchii food poisonig, Enteritis necroticans, Pigbel) 1. ลกษณะโรค ควำมผดปกตของล ำไ สจะแสดงออกโดยอำกำรเ รมของกำรปวดทองแบบ ปวดเกรง และตำมดวยอำกำรอจจำระรวง อำกำรคลนไสนนพบไดบอย แตอำกำรอำเจยนและไขมกไมคอยพบ สวนใหญเปนโรคทไมรนแรง มระยะด ำเนนโรคสนเพยงวนเดยวหรอนอยกวำ และไมคอยพบกำรตำยในผทมสขภำพด กำรระบำดของโรคทรนแรงทมอตรำปวยตำยสง พบรวมกบโรคล ำไสอกเสบและล ำไสเนำ (Enteritis necroticans) มบนทกไวในประเทศเยอรมนหลงสงครำมและในประเทศปำปวกน และบรเวณคำยอพยพทชำยแดนตะวนออกของประเทศไทย 2.กำรวนจฉยโรค ท ำโดยกำรพบ C.perfringens ในกำรเพำะเชอจำกตวอยำงอำหำรแบบ Semiquantitative anaerobic อำหำร (> 105กรม) และในอจจำระผปวย (> 106/กรม) รวมดวยหลกฐำนทำงคลนกและระบำดวทยำ กำรท ำ serotyping จะพบ serotype ชนดเดยวกนในวสดทสงตรวจตำงกน กำรท ำ serotyping นน ท ำเปนประจ ำเฉพำะในญปนและสหรำชอำณำจกรเทำนน C. perfringens type A (C.welchii) เปนสำเหตของกำรระบำดของโรคอำหำรเปนพษทมลกษณะเฉพำะ type C เปนสำเหตของ Enteritis necroticans โรคเกดจำกพษทเชอปลอยออกมำ

12

3. สำเหต C.perfrigens type A (C.welchii) เปนสำเหตของกำรระบำดของกำรระบำดทมลกษณะเฉพำะ type C เปนสำเหตของ Enteritis necroticans โรคเกดจำกพษทเชอปลอยออกมำ 4. วธตดตอ บรโภคอำหำรทปนเปอนดวยดน อจจำระ ซงมเชอโรคอยในภำวะทเกดกำรแบงตวและ เจรญเตบโตของเชอโรค กำรระบำดสวนใหญเกยวของกบกำรปรงอำหำรทรอนไมเพยงพอ หรอกำรอนอกครงของเนอ พบบอย ๆ เชน สต พำยเนอ หรอเกรว ไกงวง หรอไก

5. ระยะฟกตว ระหวำง 6-24 ชวโมง สวนมำก 10-12 ชวโมง 6. ระยะตดตอ ไมมควำมสมพนธ

7. อำกำรและอำกำรแสดง กำรปวดทองแบบปวดเกรง ตำมดวยอจจำระรวง ตนอจจำระ มเลอดเกำหรอสน ำหมำก คลนไส อำเจยน 8. กำรระบำดของโรค พบไดทวไปและพบบอยในประเทศทมกำรเตรยมอำหำรทมปจจยสงเสรมให มกำรแบงตวและเจรญเตบโตของเชอคลอสตรเดยมถงระดบสง ส ำหรบประเทศไทยอตรำปวยโรคอำหำรเปนพษมแนวโนมสงขน ทมรำยงำนระบเชอกอโรคเพยงรอยละ0.1-6 ในจ ำนวนนพบเชอ C.perfrigens รอยละ 2 ของจ ำนวนทรำยงำนระบเชอกอโรค 9.กำรรกษำ รกษำตำมอำกำร ทดแทนดวยน ำและเกลอแร ดวยสำรละลำยเกลอแร และน ำตำลทำงปำกสำมำรถใชไดกบผปวยเกอบทกรำย กำรใหสำรน ำทำงเสนเลอดคงจ ำเปนในผปวยทมกำรชอค ในรำยทมล ำไสเนำตองใหยำปฏชวนะ นำน 14 วน ampicillin 100 มก/กก/วน gentamycin 2-5 มก/กก/วน metronidazole 30 มก/กก/วน และพจำรณำผำตดเมอมขอบงช 1.5 แนวทางปองกนและควบคมอาหารเปนพษ (ส ำนกโรคตดตอทวไป, กำรปองกนควบคมและรกษำโรคอำหำร

เปนพษ, ป 2551, หนำ27-38)

ปจจยส ำคญทท ำใหเกดโรคหรอพบกำรระบำด จะตองมปจจยส ำคญ 3 ประกำร คอ ตวกอโรค (Agent)

ผรบ (Host) และสงแวดลอม (Environment) (รปท5 )

รปท 5 ระบบควำมสมดลของปจจยกำรเกดโรค

13

กำรเกดโรคเกดจำกระบบสมดลของปจจยกำรเกดโรคเสยไป เชน มเชอโรคทรนแรงและมปรมำณมำก

สงแวดลอมผดสขลกษณะ ประชำชนมสขภำพไมสมบรณ มควำมตำนทำนโรคต ำ ไมรจกวธกำรปองกนโรค เปน

ตน ถำตองกำรตดวงจรกำรเกดโรคไดอยำงมประสทธภำพ ตองวเครำะหควำมสมพนธของปจจยทงสำมดงกลำว

ใหไดวำแตละพนทแตกตำงกนอยำงไร อะไรคอปจจยเสยง โดยหลกกำรส ำคญในกำรปองกนโรค จะ

ประกอบดวยกำรสงเสรมสขภำพและกำรใหภมค มกนโรคแกคน กำรควบคมและก ำจดสำเหตของโรค กำร

ควบคมสงแวดลอมใหดขน

หลกการปองกนโรค ควรด ำเนนกำร 4 ขนตอนดงน

1.กำรก ำหนดเปนนโยบำย (Primodial Prevention) กำรด ำเนนงำนปองกนควบคมโรคหำก

ผบรหำรใหควำมส ำคญและก ำหนดเปนนโยบำยทชดเจน จะท ำใหผปฏบตงำนทเกยวของมกำรก ำหนดกจกรรม

ตำมหนำทรบผดชอบและสงผลถงกำรลดปจจยเสยงของโรคได

2.กำรปองกนขนท 1 (Primary prevention : กำรปองกนปฐมภม) เปนกำรปองกนในระยะทยงไม

เกดโรค มงเนนไปทผทมควำมไวตอกำรเกดโรค เพอลดอบตกำรณของโรค ประกอบดวย 2 มำตรกำร คอ กำร

สงเสรมสขภำพ (Health promotion) และกำรปองกนเฉพำะโรค (Specific protection)

3.กำรปองกนขนท 2 (Secondary prevention : กำรปองกนทตยภม) เปนกำรปองกนหลงจำกเกด

โรคขนแลว เพอลดควำมรนแรงของโรคและปองกนกำรแพรกระจำยโรค

มาตรการปองกน กำรปองกนและควบคมโรคอำหำรเปนพษทกสำเหต มำตรกำรปองกนโดยใชกฎหลก

10 ประกำรในกำรเตรยมอำหำรทปลอดภย ดงน

1. เลอกอำหำรทผำนกำรเตรยมเปนอยำงด 2. ปรงอำหำรทสก 3. ควรกนอำหำรทสกใหมๆ 4. ระมดระวงอำหำรทปรงสกแลวอยำใหมกำรปนเปอน 5. อำหำรทคำงมอตองท ำใหสกใหมกอนรบประทำน 6. แยกอำหำรดบและอำหำรสก ใหระมดระวงกำรปนเปอน 7. ลำงมอกอนจบตองอำหำรเขำสปำก 8. ใหพถพถนเรองควำมสะอำดของหองครว 9. เกบอำหำรใหปลอดภยจำกแมลง หน หรอสตวอนๆ 10. ใชน ำสะอำด

14

โดยหลกกำรคอ ปองกนอำหำรมใหเกดกำรปนเปอนทส ำคญคอใหควำมรแกผปรงในดำนวธกำรปรง กำรเกบอำหำรและพฤตกรรมอนำมยสวนบคคล การควบคมผปวย ผสมผส และสงแวดลอม: รำยงำนใหสำธำรณสขจงหวดทรำบเพอด ำเนนกำรสอบสวนโรค และด ำเนนกำรควบคมกำรระบำดของโรค กำรรกษำจ ำเพำะ คอ กำรใหน ำเกลอทดแทน มาตรการในระยะระบาด: ทบทวนรำยงำนผปวยเพอพจำรณำเวลำและสถำนทสมผสกบโรค และประชำกรกลมเสยง ด ำเนนกำรตรวจเชครำยชออำหำรทรบประทำนและแชอำหำรทเหลอไวในตเยน กำรซกถำมอำกำรทำงคลนครวมกบกำรประมำณเวลำของระยะฟกตวจะชวยในกำรตงสมมตฐำนของเชอสำเหต ใหเกบตวอยำงอำเจยน อจจำระ สงตรวจทำงหองปฏบตกำร พรอมกบกำรวนจฉยเบองตนประกอบไปดวย สมภำษณผปวยโดยกำรสมมำจ ำนวนหนง เปรยบเทยบอตรำปวยตำมชนดอำหำรในกลมทรบประทำน และไมไดรบประทำน อำหำรทสงสยคอ ชนดอำหำรทมควำมแตกตำงของอตรำปวยทง กลม โดยกลมทรบประทำนจะมอตรำปวยทสงกวำ ซกถำมแหลงทมำของอำหำรทสงสย และวธกำรปรง และกำรเกบถนอมอำหำรกอนน ำไปบรโภค ตรวจหำแหลงทอำจมกำรปนเปอน และชวงเวลำของกำรแชในตเยน และกำรอนอำหำร เพอค ำนวณเวลำทเชอแบงตว สงอำหำรทเหลอทสงสยตรวจทำงหองปฏบตกำร กำรตรวจแยกเชอไมพบ ไมไดบอกวำไมมกำรตดเชอ ถำอำหำรนนถกอนเพรำะสำรพษทนทำนตอควำมรอนไดด ตรวจผปรงอำหำรโดยละเอยดวำมกำรตดเชอของผวหนง โดยเฉพำะทมอ หรอไมเพำะเชอจำกแผลทกแหง และเกบตวอยำงจำกโพรงจมกจำกผปรงอำหำรทกคน กำรท ำAntibiogram และหรอกำรท ำ phage typing ของเชอ S.aureus ทสรำง enterotoxin ทแยกไดจำกอำหำร และผปรงอำหำร และจำกอำเจยน หรออจจำระของผปวย อำจชวยอธบำยสำเหตของกำรระบำดได โอกาสทจะเกดการระบาดใหญ มโอกำสทจะเกดในสภำวะกำรณทจะตองเลยงคนหมมำก และไมมกำรแชเยน เปนปญหำส ำคญส ำหรบกำรเดนทำงโดยเครองบน หลกการเลอกซออาหารทถกสขลกษณะ

อำหำร หมำยถง อำหำรสด อำหำรแหง อำหำรกระปอง อำหำรปรงส ำเรจ เครองดม น ำดม น ำแขง นม

และผลตภณฑนม สำรปรงแตงอำหำร ซงมหลกกำรในกำรเลอกซออำหำรทถกสขลกษณะ โดยค ำนงถง หลก 3 ป.

คอ ปลอดภย ประโยชน ประหยด

ปลอดภย คอ ตองเลอกซออำหำรทไดมำตรฐำน สะอำด ปลอดภย ผลตจำกแหลงทเชอถอได โดยม

ลกษณะ สสรร กลน รสชำต ตำมธรรมชำต ในกรณทเปนอำหำรทมกำรควบคมตำมกฎหมำย จะตองม

เครองหมำย/สญลกษณแสดงใหเหน เชน เครองหมำย อย. เครองหมำย มอก. ทส ำคญคอ จะตองเลอกซออำหำรท

ใหม สดโดยดจำกวนทผลต หรอ วนหมดอำยบนฉลำกบรรจอำหำรเปนส ำคญ

ประโยชน คอ ตองเลอกซออำหำรทมคณคำ คณประโยชนทำงโภชนำกำร กำรเลอกซออำหำรบรโภคตอง

15

ค ำนงถงคณคำอำหำรใหครบถวน เหมำะสมกบควำมตองกำรอำหำรของบคคลในแตละชวงอำย เชน กำรเลอกซอ

นมสดส ำหรบเดกต ำกวำ 5 ป และกำรเลอกซอนมพรองมนเนยส ำหรบวยสงอำย เปนตน

ประหยด คอ ตองเลอกซออำหำรตำมฤดกำลทผลตในทองถน เพอจะไดอำหำรทมคณภำพด รำคำถก หำ

ซอไดสะดวก

อาหารปนเปอนไดอยางไร

การบรโภคอาหาร มวตถประสงคเพอใหสำมำรถด ำรงชวตอยโดยปกตสข เพอใหรำงกำยเจรญเตบโต

และซอมแซมสวนทสกหรอ อำหำรดจงควรค ำนงถง คณคำของอำหำร ควำมสะอำด ปลอดภยของอำหำรควบค

ไปกบควำมอรอยของอำหำร ทงนเนองจำกเชอโรค พยำธ และสำรพษ/สำรเคมทเปนอนตรำย สำมำรถปนเปอนลง

ในน ำและอำหำรจนเปนสำเหตท ำใหผบรโภคเกดกำรเจบปวยดวยโรคทเกดจำกอำหำรเปนสอซงยงคงเปนปญหำ

สำธำรณสขทส ำคญทมผลกระทบตอสขภำพอนำมยของประชำชนไทย ทงนอำหำรจะถกปนเปอนไดในทก

ขนตอนของกระบวนกำรตำงๆทเกยวของกบอำหำร ตงแตกำรเพำะปลกพช ผก ผลไม กำรเกบเกยวผลผลต กำร

เลยงสตว กำรฆำสตวขนสง กำรเตรยม ปรง ประกอบอำหำร กำรเสรฟ กำรเกบ กำรจ ำหนำย และกำรบรโภค โดย

มพำหะน ำโรคและสอน ำโรคตำงๆ เชน คน สตวแมลง ภำชนะอปกรณ สงแวดลอม อำกำศ ฝ นละออง ดน เปนสอ

น ำเชอโรค พยำธ และสำรพษ/สำรเคมทอนตรำย มำปนเปอนท ำใหอำหำรสกปรก ไมสะอำด ปลอดภย จนเกดผล

ท ำใหผบรโภคปวยหรอตำยดวยโรคระบบทำงเดนอำหำร

ฉะนน เพอจดกำรและควบคมอำหำรใหสะอำด ปลอดภย จะตองด ำเนนกำรโดยกำรจดกำรและควบคม

ปจจยทเปนสอท ำใหอำหำรสกปรก ทส ำคญ คอ บคคล สถำนทปรง ประกอบ จ ำหนำยอำหำร ภำชนะอปกรณ

อำหำร และสำรปรงแตงอำหำร และสตวแมลงน ำโรคใหถกสขลกษณะตำมหลกกำรสขำภบำลอำหำร

อณหภมทสามารถท าลายเชอโรคได

เชอจลนทรย มอยท วไปตำมสงแวดลอม มนษย สตว อำหำร ภำชนะอปกรณ และสำมำรถจะด ำรงชวตอย

ไดในชวงอณหภมต ำกวำ 0 องศำเซลเซยส จนถง 75 องศำเซลเซยส โดยเฉพำะเชอจลนทรยทกอใหเกดโรคระบบ

ทำงเดนอำหำรมกจะเปนเชอจลนทรยทสำมำรถเจรญเตบโตไดดทอณหภมหอง ประมำณ 25 องศำเซลเซยส ถง 40

องศำเซลเซยส ฉะนน กำรท ำลำยเชอจลนทรยทกอใหเกดโรคระบบทำงเดนอำหำร จ ำเปนจะตองก ำหนดชวง

อณหภมทเหมำะสม เพอจะไดแนใจวำเชอจลนทรยถกท ำลำยจนหมดสน ในขบวนกำรผลตอำหำรทำง

อตสำหกรรม กำรท ำลำยเชอโรคจ ำเปนตองอำศยอณหภมทเหมำะสมควบคไปกบระยะเวลำทเหมำะสม จงจะม

ประสทธภำพในกำรท ำลำยทด คออณหภมทสงมำกใชระยะเวลำสน(121 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 1 นำท) และ

อณหภมทต ำใชระยะเวลำนำน ( 63 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 30 นำท) ทงทยงมปจจยอนทเกยวของในกำรควบคม

ไดแก ปรมำณเชอจลนทรย ประเภทของอำหำร คำควำมเปนกรด ดำง ควำมชน

16

ส ำหรบในกำรปรง ประกอบอำหำรในครวเรอน อณหภมทสำมำรถท ำลำยเชอจลนทรย คอ 80 องศำ

เซลเซยส - 100 องศำเซลเซยส (อณหภมน ำเดอด) เปนเวลำนำน 15 นำท ส ำหรบอณหภมในตเยน 5 องศำเซลเซยส

- 7 องศำเซลเซยส เชอจลนทรยสำมำรถด ำรงชวตอยได และสำมำรถเพมจ ำนวนไดอยำงชำ ในขณะทอณหภมแช

แขงต ำกวำ 0 องศำเซลเซยส เชอจลนทรยสำมำรถด ำรงชวตอยได แตไมเพมจ ำนวนอณหภมทเชอจลนทรยตำย คอ

- 20 องศำเซลเซยส และ ฉะนน เพอควำมปลอดภยในกำรบรโภคอำหำร โดยเฉพำะอำหำรเนอสตว ควรปรง

อำหำรใหสกเสมอโดยทวทกสวน ทอณหภมสงกวำ 80 องศำเซลเซยส ขนไปหรอสกเสมอ สะอำด ปลอดภย

โครงการอาหารเสรม (นม) โรงเรยน (นมโรงเรยน, โครงกำรอำหำรเสรม (นม)โรงเรยน,2558) โครงกำรอำหำรเสรม (นม) โรงเรยน เปนโครงกำรทรฐบำลจดตงขนเมอปงบประมำณ 2535 เพอแกปญหำกำรขำดสำรอำหำร และภำวะทพโภชนำกำรในเดก ดวยเหนวำ เดกควรจะไดดมนมซงเปนอำหำรธรรมชำตทมควำมสมบรณ และมคณคำทำงโภชนำกำรสง อนจะสงผลใหพฒนำกำรดำนตำงๆ ของเดกเปนไปอยำงเตมศกยภำพ ประกอบกบระยะเวลำดงกลำว รฐบำลมนโยบำยสงเสรมเกษตรกรผเลยงโคนม ใหสำมำรถขำยน ำนมดบได และเปนกำรสงเสรมกำรใชผลผลตภำยในประเทศ จงไดมกำรสงเสรมและสนบสนนใหเดกนกเรยนไดดมนมอยำงจรงจง โดยในระยะแรกไดจดสรรงบประมำณเปนคำอำหำรเสรม (นม) ส ำหรบเดกกอนประถมศกษำ (อนบำล 1 - 3) จนกระทงป 2538 จงจดใหนกเรยนชน ป.1 และขยำยเปำหมำยใหนกเรยนไดดมนมถงชน ป.4 ในป 2542 จนถงปจจบน ตงแตปงบประมำณ 2544 ไดถำยโอนงบประมำณใหองคกรปกครองสวนทองถน เปนผด ำเนนกำรจดซอและจดสงใหกบสถำนศกษำ ตำมพระรำชบญญตก ำหนดแผน และขนตอนกำรกระจำยอ ำนำจ พ.ศ. 2542 กำรจดซอนมส ำหรบโรงเรยน จงเปลยนจำกกำรใหสถำนศกษำจดซอเอง เปนใหองคกรปกครองสวนทองถนด ำเนนกำรจดซอให

เปาหมาย : นกเรยนทกคนตงแตชนอนบำล 1 ถงชนประถมศกษำปท 4 ไดดมนมทมคณภำพ ตำมประกำศของกระทรวงสำธำรณสข อยำงนอย 200 มลลลตร (ซซ.) ตอคนตอวน ระยะเวลำ 230 วน (เปดท ำกำรสอน 200 วน และชวงปดภำคเรยน 30 วน) โดยจดสรรงบประมำณในอตรำคนละ 5 บำทตอวน

กระบวนการผลตนมโรงเรยน (รปท 6 ) 1.ขนตอนการรบน านมดบ (Raw Milk Reception) นมดบทเขำโรงงำน (ปรมำณเฉลย 60 ตน/วน) จะถกเกบตวอยำงไปตรวจสอบคณภำพทำงดำนกำยภำพ-เคม และจลนทรย หลงจำกนนน ำนมดบทไดคณภำพตำมมำตรฐำน ทก ำหนดไวจะถกเขำไปเกบไวในแทงคโดยผำนเพลทท ำควำมเยน(cooling plate) เพอลดอณหภม น ำนมดบลงเหลอ 4-8 องศำเซลเซยส กอนน ำเขำสขนตอนกำรผลต

17

2.ขนตอนการเทอรไมเซชน (Thermization process) น ำนมดบกอนเขำกระบวนกำรผลตจะถกน ำไปฆำเชอดวยควำมรอนเบองตน โดย กำรเพมอณหภมไปท 75 องศำเซลเซยส เปนเวลำ 15 วนำท แลวถกท ำใหเยนลงอก ครงทอณหภม 4 องศำเซลเซยส โดยอำศยหลกกำรแลกเปลยนควำมรอนกบน ำรอน และน ำเยน ทเครอง Plate Heat Exchanger จำกนนน ำนมจะถกเกบไวในถงพกกอน เพอรอเขำสขนตอนตอไป 3.ขนตอนการโฮโมจไนสเซชน(Homogenization) นมทผำนกำรเทอรไมสแลวจะไหลเขำเครองโฮ โมจไนส เพอท ำใหขนำดอนภำคของไขมนใน นมมขนำดเลกลง ไมเกบกำรแยกชนกนเมอตง ทงไวโดบใชควำมดนท 200 กโลปำสคำล/ตร.ซม. เพอท ำใหนมไหลผำนชองขนำดเลก

กระบวนการผลตม 2 แบบ 1) แบบพาสเจอรไรสเซชน (Pasteurization process) เปนกรรมวธฆำเชอดวยควำมรอนโดยใชอณหภมไมเกน 100 องศำ เซลเซยส เพอลดปรมำณจลนทรยใหอยในระดบทปลอดภยตอ ผบรโภคและยบย งกำรท ำงำนของเอนไซมฟอสฟำเทส โดยอณหภมในกำรฆำเชอผลตภณฑอยท 85 องศำเซลเซยส เวลำ 15 วนำท จำกนนลดอณหภมใหต ำกวำ 5 องศำเซลเซยส 2) แบบย.เอช.ท ( Ultra High Temperature: U.H.T. process) เปนกรรมวธฆำเชอดวยควำมรอนทอณหภมเกนกวำ 133 องศำเซลเซยส ไมนอยกวำ 1 วนำท ซงเปนอณหภมทสำมำรถท ำลำย เชอแบคทเรยทท ำใหเกดโรคไดทงหมดรวมทงสปอรของแบคทเรยททนควำมรอนสง (Thermophilic bacteria) นอกจำกนตองบรรจ ในภำชนะและสภำวะทปรำศจำกเชอและตองผำนกรรมวธท ำใหเปนเนอเดยวกน (Homogenization)

4. ขนตอนการฆาเชอดวยความรอน(Heat treatment process) กำรฆำเชอแบบพำสเจอรไรส : นมดบทผำนกำรเทอรไมสจะถกน ำผำนเขำสเครองพำสเจอรไรส

เพอท ำกำรแลกเปลยนควำมรอนโดยเพมอณหภมท 80องศำเซล เซยส เปนเวลำ 15 วนำทจำกนนนมทผำนกำรฆำเชอจะไหลไปพกไวในถงเกบนมพำสเจอรไรสซงรกษำอณหภมไวท 4 องศำเซลเซยส เพอรอกำรบรรจ

กำรฆำเชอแบบยเอชท: นมดบทผำนกำรเทอรไมสจถกน ำเขำสขนตอนกำรฆำ เชอขนสดทำยดวยเครองUHTแบบTubular Heat Exchanger โดยกำรแลกเปลยน ควำมรอนกบไอน ำ โดยคอยๆเพมอณหภมจำก 4 องศำเซลเซยส เปน 30 70 และ 95 องศำเซลเซยส ตำมล ำดบจนน ำนมมอณหภมสงถง 139 องศำเซลเซยส นำน 3วนำท

5. ขนตอนการบรรจ (Filling process) กำรบรรจนมพำสเจอรไรส : เรมจำกกำรปอนนมทผลตไดเขำสเครองบรรจอตโนมต จำกนนน ำ

ฟลมพลำสตกมำผำนกำรซลใหเปน ถงโดยใชควำมรอน จำกนนจะปอนนมลงไปในถงกอนทจะ

18

ฆำเชอแบคทเรยทปำกถงดวยรงส Ulta violet (UV) กอนทจะซลปดถง และท ำ กำรตดออกเปนถง กอนทจะน ำผลตภณฑไปเกบรกษำไวในหองเยนอณหภม 4 องศำเซลเซยส เพอรอกำรจ ำหนำยตอไป

กำรบรรจแบบปลอดเชอ (Aseptic filling) : กำรบรรจนมยเอชท จะท ำกำรบรรจทสภำวะ ปลอดเชอ ดวยเครองบรรจแบบอตโนมต โรงงำน อ.ส.ค. ขอนแกนมเครองบรรจ 2 เทคโนโลย ดวยกนคอ SIG combibloc และ Tetra Pak แตกตำงทกลองบรรจเปนแบบ sleeve และแบบ ฟมลมวนกลองนมทบรรจจะถกน ำไปฆำเชอดวยไฮโดรเจนเปอรออกไซด และท ำกำรบรรจภำย ใตสภำวะปลอดเชอ (Aseptic zone) และถกล ำเลยงตำมสำยพำน เพอพมพวนท หมดอำย กำรจดลงลง และขนยำยเขำสโกดงเพอรอตรวจสอบคณภำพตอไป

6. ขนตอนการเกบรกษา (Storage) ภำยหลงจำกผำนขนตอนกำรบรรจนมแลว ผลตภณฑทงหมดจะตองถกน ำไปเกบรกษำเพอรอ กำรจ ำหนำยโดบผลตภณฑนมพำสเจอรไรสจะถกน ำไปเกบไวในหองเยนอณหภม 4 องศำเซลเซยส สวนผลตภณฑนมยเอชท สำมำรถเกบรกษำไวไดทอณหภมปกตภำยในโกดงสนคำ

7. ขนตอนการขนสงผลตภณฑ (Transportation) ผลตภณฑทผำนกำรตรวจสอบคณภำพแลว จะถกขนยำยไปยงโรงเรยนตอไป

รปท 6 ขนตอนกระบวนกำรผลตนมโรงเรยน (คดลอกมำจำก : http://www.schoolmilkthai.com/processing.php)

19

2.ระบบโครงสรางของส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.)

โครงสรางการปฏบตงานของส านกงานเขตพนท

พระรำชบญญตก ำร ศกษ ำแ หงช ำ ต พ.ศ . 25 42 และ ทแกไข เพ ม เ ตม (ฉบบ ท 2 ) พ .ศ . 2545 หมวด 5 มำตรำ 39 และพระรำชบญญตระเบยบบรหำรรำชกำรกระทรวงศกษำธกำร พ.ศ. 2546 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2553

มำตรำ 8 มำตรำ 34 วรรคสอง ไดก ำหนดใหมกำรแบงเขตพนทกำรศกษำประถมศกษำและมธยมศกษำ ซงกระทรวงศกษำธกำรไดออกประกำศกระทรวงศกษำธกำรก ำหนดใหมส ำนกงำนเขต พนทกำรศกษำประถมศกษำ จ ำนวน 183 เขต และส ำนกงำนเขตพนทมธยมศกษำ จ ำนวน 42 เขต และไดออกประกำศกระทรวงศกษำธกำร เรองกำรแบงสวนรำชกำรภำยในส ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำประถมศกษำ โดยแบงสวนรำชกำรภำยในส ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำประถมศกษำเปน 8 กลม และออกประกำศกระทรวงศกษำธกำร เรองกำรแบงสวนรำชกำรภำยในส ำนกงำนเขตพนทมธยมศกษำ เปน 7 กลม และเพอใหกำรปฏบตงำนของส ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำประถมศกษำและส ำนก งำนเขตพนทมธยมศกษำเปนไปอยำงมประสทธภำพ ม กำรพฒนำระบบกำรปฏบตงำน เพอยกระดบคณภำพและมำตรฐำนกำรปฏบตงำน ( รปท 7 )

รปท 7 โครงสรำงกำรปฏบตงำนของส ำนกงำนเขตพนท (คดลอกมำจำก : http://www.petburi.go.th/web/index.php?option=com_content&view=article&id=422&Itemid=111)

20

โครงสรำงกำรบรหำรของโรงเรยน ไดก ำหนดโครงสรำงกำรบรหำรงำนของโรงเรยน โดยยดตำม

แนวทำงซงคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำนก ำหนดไว 4 งำน คอ

1.งำนบรหำรวชำกำร

2.งำนบรหำรบคคล

3.งำนบรหำรกำรเงนและงบประมำณ

4.งำนบรหำรทวไป

ตำมโครงสรำงกำรบรหำรงำนโรงเรยนจะมผอ ำนวยกำรโรงเรยนท ำหนำทเปนผบรหำรโรงเรยน โดยม

คณะกรรมกำรสถำนศกษำขนพนฐำนของโรงเรยนเปนผใหค ำปรกษำแนะน ำ และใหควำมเหนชอบกำรบรหำร

โรงเรยนดำนตำงๆ และมกำรแบงงำนยอยเพอใหครอบคลมทกงำนทโรงเรยนด ำเนนกำร ตำมแผนภมโครงสรำง

กำรบรหำร ตำมรปท 8

รปท 8โครงสรำงกำรปฏบตงำนของกำรบรหำรของโรงเรยน

(คดลอกมำจำก : http://www.moe.go.th/new_stru/images/pic_newstruc7.gif )

21

กำรอนำมยโรงเ รยน เปนบรกำรสำธำรณสขประเภทหนง ทภำครฐจดใหแกประชำกรกลม

วยเรยนและเยำวชน ซงสอดคลองกบแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำตฉบบท 8 ( พ . ศ . 2540-2544) ทม

เปำหมำยส ำคญคอกำรพฒนำคน “ คนเปนศนยกลำง ” (Human-Centered or People-Centered) จงก ำหนด

ยทธศำสตรของกำรดแลสขภำพของประชำกรใหครอบคลมโดยแบงกลมอำยประชำกรเปน 4 กลมอำย ไดแก

กลมแมและเดก กลมเดกวยเรยนและเยำวชน กลมวยท ำงำนและกลมผสงอำย โดยเฉพำะประชำกรกลมเดกวย

เรยนและเยำวชนซงจะเตบโตเปนอนำคตของประเทศ กำรดแลสขภำพตงแตเรมตนจงเปนสงส ำคญ ดงนน

กจกรรมกำรด ำเนนงำนอนำมยโรงเรยนจงเปนกจกรรมทมเปำหมำยหลก เพอสงเสรมใหประชำกรกลมดงกลำวม

สขภำพสมบรณแขงแรงทงทำงดำนรำงกำย จตใจ สงคมและจตวญญำณ มผกลำววำกำรศกษำและสขภำพ

เปรยบเสมอนเหรยญดำนหนำและดำนหลง ซงจะขำดดำนใดดำนหนงไมได เนองจำกโรงเรยนเปนสถำบนทำง

สงคมพนฐำนทมหนำทพฒนำคน ชวยใหคนมศกยภำพ สำมำรถด ำรงชวตในสงคมไดอยำงปกตสข แนวคดใหม

ในกำรพฒนำเดกในทกๆ ดำนควบคไปกบกำรศกษำจงเกดขนโดยมเปำหมำยเพอใหโรงเรยนเปนจดเรมตนของ

กำรปลกฝงควำมรทำงสขภำพ ทศนคตทดตอสขภำพ ซงสงผลใหสขภำพสมบรณแขงแรง เมอสขภำพสมบรณ

แขงแรงนกเรยนกสำมำรถศกษำเลำเรยนไดอยำงเตมท ทส ำคญจะเหนไดวำสวนใหญแลวนกเรยนใช

ชวตประจ ำวนอยในโรงเรยน เฉลยวนละ 7-8 ชวโมง ตลอดชวงระยะของกำรศกษำไมนอยกวำ 6 ป ทอยใน

โรงเรยน ดงนนจงเชอวำกำรพฒนำองคประกอบกำรศกษำกบสขภำพควบคกนไป ควรเรมจำกวยเดกอนเปนวย

พนฐำนของกำรเจรญเตบโต กลำยเปนผใหญทมศกยภำพ คณภำพทพงประสงคเพอรวมพฒนำประเทศตอไป

งำนอนำมยโรงเรยน หมำยถง กำรด ำเนนกจกรรมทกอใหเกดควำมร ควำมเขำใจ ปองกน รกษำ กำร

สงเสรมสขภำพของบคคลำกรทกคนทอำศยอยในโรงเรยนเพอใหกลมคนเหลำนมสขภำพด โดยกำรมสวนรวม

ของโรงเรยน บำนและชมชน ครอบคลมกจกรรมดำนกำรจดสงแวดลอม กำรบรกำรสขภำพและกำรสอนสขศกษำ

กำรบรกำรอนำมยโรงเรยนเปนบรกำรทจดขนโดยมวตถประสงคเพอสงเสรม ปองกนกำรเจบปวยและ

แกไขปญหำสขภำพทเปนอปสรรคตอกำรเรยนของเดกนกเรยน นอกจำกนนยงเปนกำรเสรมสรำงปรบเปลยน

พฤตกรรมทเบยงเบนไปใหกลบมำมพฤตกรรมทถกตอง นกเรยนมพฒนำกำรทแตกตำงกน แนวทำงกำรแกไข

กำรสงเสรม ปองกนจงมแนวทำงในทแตกตำงกนออกไป กำรจดบรกำรสขภำพในโรงเรยนหรอสถำนศกษำ

ประกอบดวยกำรจดบรกำรดำนสขภำพ กำรศกษำ สงแวดลอม มกำรประสำนงำนกนระหวำงโรงเรยน บำนและ

ชมชนเพอเอออ ำนวยและสนบสนนทรพยำกรใหงำนบรรลเปำหมำย บคลำกรทำงดำนสำธำรณสขมบทบำท

หนำทมงใหนกเรยนมควำมร ควำมเขำใจทถกตอง มทศนคตทดและมกำรปฏบตตนทถกตองเกยวกบกำรดแล

สขภำพของตนเอง ครอบครว ชมชน ขอบเขตงำนอนำมยโรงเรยนประกอบดวยกจกรรมดำนตำง ๆ ดงน

1. ดานสงแวดลอมในโรงเรยนทถกสขลกษณะ (School Health Environment) หรอกำรสขำภบำล

โรงเรยน (School Sanitation) คอกำรจดโรงเรยนใหถกสขลกษณะ ใหเออตอกำรมสขภำวะ โดยกำรควบคมดแล

22

และปรบปรงสงแวดลอมตำง ๆ ในโรงเรยนใหอยในสภำพทด เพอใหปลอดภยจำกโรค กำรเจบปวยหรออบตเหต

ตำง ๆ

2. การบรการดานสขภาพ (Health service) กำรบรกำรดำนสขภำพเปนกำรด ำเนนงำนเพอกำรสงเสรม

ปองกนกำรเกดโรคในเดกวยเรยน ตองมกำรวำงแผนรวมกบครผซงรบผดชอบงำนดำนสขภำพในโรงเรยน เพอ

รวมคนหำปญหำ วำงแผน ด ำเนนงำนตำมแผนและประเมนผล กจกรรมดำนกำรบรกำรสขภำพแกนกเรยนจะ

ครอบคลมกำรบรกำรดำนตำง ๆ เชน กำรตรวจสขภำพ ตรวจวดสำยตำ ตรวจกำรไดยน เฝำระวงภำวะกำร

เจรญเตบโตดวยกำรชงน ำหนก วดสวนสง กำรสรำงเสรมภมคมกน โรคดวยกำรฉดวคซน เปนตน

3. การบรการดานการศกษาหรอสขศกษา (Health Education) กำรสอนสขศกษำ เปนกระบวนกำรหรอ

ขนตอนเกยวกบกำรจดประสบกำรณดำนกำรเรยนกำรสอน เปนกจกรรมกำรใหควำมร เสรมสรำงประสบกำรณ

ปลกฝงทศนคตทถกตองในเรองสขภำพแกนกเรยน โดยมวตถประสงคหลกเพอปรบเปลยนพฤตกรรมสขภำพ

รปแบบกจกรรมดำนนอำจจะเปนบทบำทของเจำหนำททำงสขภำพในกำรใหควำมรแกนกเรยน หรอกำร

สนบสนน ใหคร นกเรยนเปนผใหควำมรเรองสขภำพแกเพอน ๆ ดวยกน

4. การสรางความสมพนธระหวางโรงเรยน บานและชมชน (School and Home Relationship) กำร

ด ำเนนงำนในปจจบนเปนลกษณะใชสถำนทหรอกลมเปำหมำยเปนฐำน โรงเรยนกเชนเดยวกน โรงเรยนเปน

สถำบนทำงสงคมทท ำหนำทอบรมสงสอน เดกไทยใหเจรญเตบโตเปนผใหญทมควำมสมบรณทงดำนรำงกำย

จตใจ สตปญญำ กำรด ำเนนงำนทกฝำยทเกยวของตองรวมมอกน ทงฝำยครอบครวและชมชน ใหทกฝำยมควำมร

มควำมเขำใจเกยวกบบทบำทควำมรบผดชอบเกยวกบสขภำพ

งานอนามยโรงเรยน หวหนำงำนหรอผรบผดชอบมหนำท

1.ใหกำรปฐมพยำบำลนกเรยนทปวย

2.จดหำยำและเวชภณฑเพอใหบรกำรอยำงเพยงพอ

3.ตดตอประสำนงำนกบเจำหนำทโรงพยำบำล เพอตรวจสขภำพนกเรยน

4.จดกจกรรมสงเสรมควำมรดำนอนำมย

5.ประสำนกำรจดท ำระเบยบสขภำพนกเรยน

6.ปฏบตงำนอนๆ

งานอาหารกลางวน หวหนำงำนหรอผรบผดชอบมหนำท

1. ควบคมดแลกำรปฏบตงำนของผประกอลกำรจ ำหนำยอำหำรในโรงเรยน

2. ดแลควำมสะอำดของอำหำร อปกรณตำง ๆ ตลอดจนสถำนทจ ำหนำยอำหำร

23

3. ด ำเนนกำรใหมกำรจ ำหนำยอำหำรในโรงเรยนใหเปนไปตำมระเบยบฯ

4. ปฏบตงำนอน ๆ

3.ทฤษฎการมสวนรวม

ควำมหมำยของกำรมสวนรวม

กำรมสวนรวม (participation) คอ เปนผลมำจำกกำรเหนพองกนในเรองของควำม ตองกำรและ

ทศทำงของกำรเปลยนแปลงและควำมเหนพองตองกน จะตองมมำกจนเกด ควำมคดรเรมโครงกำรเพอกำรปฏบต

เหตผลเบองแรก ของกำรทมคนมำรวมกนไดควร จะตองมกำรตระหนกวำปฏบตกำรทงหมดหรอกำรกระท ำ

ทงหมด ทท ำโดยกลมหรอใน นำมกลมนน กระท ำผำนองคกำร (organization) ดงนนองคกำรจะตองเปนเสมอน

ตวน ำใหบรรลถงควำมเปลยนแปลงได (ยพำพร รปงำม, 2545, หนำ 5)

Erwin (อำงองใน ยพำพร รปงำม5 2545, หนำ 6) ไตใหควำมหมำยเกยวกบกำรม สวนรวมไววำ คอ

กระบวนกำรใหบคคลเขำมำมสวนเกยวของในกำรด ำเนนงำนพฒนำ รวมคด ตดสนใจ แกไขปญหำดวยตนเอง

เนนกำรมสวนรวมเกยวของอยำงแขงขนของ บคคล แกไขปญหำรวมกบกำรใชวทยำกำรทเหมำะสมและ

สนบสนน ตดตำมกำร ปฏบตงำนขององคกำรและบคคลทเกยวของ

ขนตอนการมสวนรวม

โกวทย พวงงำม (2545, หนำ 8) ไดสรปถงกำรมสวนรวมทแทจรงของประชำชน ในกำรพฒนำ ควรจะม 4

ขนตอน คอ

1. กำรมสวนรวมในกำรคนหำปญหำและสำเหตของปญหำของแตละทองถน กลำวคอ ถำหำกชำวชนบท

ยงไมสำมำรถทรำบถงปญหำและเขำใจถงสำเหตของปญหำ ในทองถนของตนเปนอยำงดแลว กำรด ำเนนงำนตำง

ๆ เพอแกปญหำของทองถนยอม ไรประโยชน เพรำะชำวชนบทจะไมเขำใจและมองไมเหนถงควำมส ำคญของกำร

ด ำเนนงำนเหลำนน

2.กำรมสวนรวมในกำรวำงแผนด ำเนนกจกรรม เพรำะกำรวำงแผนด ำเนนงำน เปน ขนตอนทจะชวยให

ชำวชนบทรจกวธกำรคด กำรตดสนใจอยำงมเหตผล รจกกำร น ำเอำปจจยขำวสำรขอมลตำง ๆ มำใชในกำร

วำงแผน

3.กำรมสวนรวมในกำรลงทนและกำรปฏบตงำน แมชำวชนบทสวนใหญจะม ฐำนะยำกจน แตกมแรงงำน

ของตนทสำมำรถใชเขำรวมได กำรรวมลงทนและปฏบตงำน จะท ำใหชำวชนบทสำมำรถคดตนทนด ำเนนงำนได

ดวยตนเอง ท ำใหไดเรยนรกำรด ำเนน กจกรรมอยำงใกลชด

4.กำรมสวนรวมในกำรตดตำมและประเมนผลงำน ถำหำกกำรตดตำมงำนและ ประเมนผลงำนขำดกำรม

24

สวนรวมแลวชำวชนบทยอมจะไมทรำบดวยตนเองวำงำนทท ำ ไปนนไดรบผลด ไดรบประโยชนหรอไมอยำงใด

กำรด ำเนนกจกรรมอยำงเดยวกนใน โอกำสตอไป จงอำจจะประสบควำมยำกส ำบำก

นอกจำกนส ำนกมำตรฐำนกำรศกษำ, ส ำนกงำนสภำสถำบนรำชภฎ , กระทรวงศกษำธกำร, ส ำนก

มำตรฐำนอดมศกษำ และทบวงมหำวทยำลย(2545,หนำ 116)ยงได กลำวถง กำรมสวนรวมในขนตอนของกำร

พฒนำ 5 ขน ดงน

1.ขนมสวนรวมในกำรคนหำปญหำและสำเหตของปญหำในชมชนตลอดจน ก ำหนดควำมตองกำรของ

ชมชน และมสวนรวมในกำรจดล ำดบควำมส ำคญของควำมตองกำร

2.ขนมสวนรวมในกำรวำงแผนพฒนำ โดยประชำชนมสวนรวมในกำรก ำหนด นโยบำยและวตถประสงค

ของโครงกำร ก ำหนดวธกำรและแนวทำงกำรด ำเนนงำน ตลอดจนก ำหนดทรพยำกรและแหลงทรพยำกรทใช

3.ขนมสวนรวมในกำรด ำเนนงำนพฒนำ เปนขนตอนทประชำชนมสวนรวม ในกำรสรำงประโยชนโดย

กำรสนบสนนทรพย วสดอปกรณและแรงงำน หรอเขำรวม บรหำรงำน ประสำนงำนและด ำเนนกำรขอควำม

ชวยเหลอจำกภำยนอก

4.ขนกำรมสวนรวมในกำรบผลประโยชนจำกกำรพฒนำ เปนขนตอนท ประชำชนมสวนรวมในกำรรบ

ผลประโยชนทพงไดรบจำกกำรพฒนำหรอยอมรบ ผลประโยชนอนเกดจำกกำรพฒนำทงดำนวตถและจตใจ

5. ขนกำรมสวนรวมในกำรประเมนผลกำรพฒนำ เปนขนทประชำชนเขำรวม ประเมนวำกำรพฒนำทได

กระท ำไปนนส ำเรจดำมวตถประสงคเพยงใด

4.งานวชาการ งานวจยทเกยวของ

1.นำยวนย โอษะคลง นำยเนอง พจนฉมพล และคณะ ไดด ำเนนกำรสอบสวนกำรระบำดของ

โรคอำหำรเปนพษในโรงเรยนแหงหนง ต ำบลจกรำช อ ำเภอจกรำช จงหวดนครรำชสมำ พบวำ มผปวยทงหมด 9

รำย ไมมผเสยชวต ผปวยสวนใหญเปนนกเรยนทงหมด 9 คน ผปวยสวนใหญมอำกำร ปวดทอง (100%) และ

คลนไส (66.67%) อำเจยน (55.57) ตำมล ำดบ อตรำสวนเพศชำยปวยมำกกวำเพศหญง 1 : 0 กลมอำยทพบมำก

ทสด คอ 7 ป รองลงมำคอ 8 ป สำเหตของกำรเกดโรค คำดวำนำจะเกดจำกกำรรบประทำนอำหำรทปนเปอนพษ

ของเชอโรคทปนเปอนกบนมทน ำมำแจกในโรงเรยน จำกกำรศกษำทำงระบำดวทยำพรรณนำ และระบำดวทยำ

เชงวเครำะห พบวำอำหำรเปนผปวยชนประถมศกษำปท 1 จ ำนวน 9 คน ทกคนดมนมในชน ป.1 ทงหมดไมปวย 1

คน อำหำรทนำจะเปนสำเหตของกำรเกดโรคคอ นม (OR = 45.00 & 95% Cl 1.57 < OR < 1731.64) ซงมโอกำส

ปวยมำกกวำคนทไมไดดมนม 45 เทำ อยำงมนยส ำคญทำงสถต เนองจำกกำรเกบรกษำนมไมถกสขลกษณะ

25

2. นำยอภชำต วชระปรำกำรพงษ นำยพษณ อนยงเจรญ และคณะ ไดด ำเนนกำรสอบสวนกำร

ระบำดของโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยนแหงหนง ต.สองพนอง อ.สองพนอง จ.สพรรณบร พบวำผปวยทเขำรบ

กำรรกษำในโรงพยำบำลเปนเดกนกเรยน จ ำนวน 16 รำย และรกษำตวเองทโรงเรยน 12 รำย ทงหมดมอำกำร

ไมรนแรง สวนใหญมอำกำรปวดทองอยำงเฉยบพลน คลนไสแตไมอำเจยน ไมถำยทอง เรมมอำกำรประมำณ 1-4

ชวโมงหลงจำกรบประทำนอำหำรกลำงวนของโรงเรยน (เวลำประมำณ 11.30 น.) ดวยลกษณะของระยะฟกตว

(Incubation Period) ทสน ท ำใหเบองตนสนนษฐำนวำ โรคอำหำรเปนพษครงนนำจะเกดจำกสำรเคมหรอสำรพษ

จำกเชอโรค ซงกำรศกษำระบำดวทยำเชงวเครำะห พบวำมอำหำร 1 ชนด ทมคำ Relative Risk มนยส ำคญทำง

สถตไดแก น ำสมคน มคำ RR สงสดเทำกบ 4.29 (95 % C.I.= 1.55-11.85) ผลกำรตรวจทำงหองปฏบตกำรของ

กรมวทยำศำสตรกำรแพทยทตรวจพบเชอStaphylococcus aureus ในน ำสมคน ซงมปจจยเสยงในกำรกอโรค คอ

ลกษณะกำรใชถวยตกแบงไมถกหลกสขำภบำล มอผขำยอำจน ำเชอโรคหรอสำรเคมปนเปอนลงในน ำสมได

น ำแขงทน ำมำใส

3.ศณษำ สนตยำกร วำท สทธ วไลภรณ วงศพฤกษำสง กำรสอบสวนกำรระบำดของอำหำรเปนพษ

โรงเรยนอนบำลแหงหนง กรงเทพมหำนคร ธนวำคม พ.ศ. 2552 พบวำ นกเรยนจำกโรงเรยนเอกชนแหงหนง

กรงเทพมหำนคร จ ำนวน 20 รำย เขำรบกำรรกษำทโรงพยำบำลดวยอำกำรอำเจยน ปวดทอง พบวำมอำกำร

อำเจยน (รอยละ100) ปวดทอง (รอยละ 59) ถำยเหลว (รอยละ 31) และไข (รอยละ 26) ผลกำรตรวจทำง

หองปฏบตกำรพบเชอแบคทเรย Bacillus cereus ในอำเจยน 3 ตวอยำงจำก 6 ตวอยำง และพบเชอเดยวกนจำกน ำ

พะโลทเปนอำหำรกลำงวนของนกเรยน ดงนนกำรระบำดครงนนำจะมสำเหตมำจำกเชอ Bacillus cereus ชนดท

ท ำใหอำเจยน (emetic toxin) ทปนเปอนในไขและหมพะโล (adjusted OR 2.1, 95% CI 1.04 - 44.41)

4.ธนำวด ตนตทววฒน สหทย วไลรตน ดรณ โพธศรและคณะ กำรระบำดของโรคอำหำรเปนพษจำก

กำรบรโภคนมโรงเรยนแหงหนง อ ำเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม เดอนสงหำคม พ.ศ.2554 ผปวยสงสยโรค

อำหำรเปนพษ ในพนทโรงเรยน 5 แหง มนกเรยนทงหมด 1,771 รำย ผปวยเขำนยำม 221 รำย ผปวยสวนใหญรอย

ละ 79 มอำกำรระบบทำงเดนอำหำรสวนบน รอยละ 84 มอำกำรปวดทอง และ อำเจยนรอยละ 48 จำกกำรศกษำ

ทำงระบำดวทยำเชงวเครำะห พบกำรบรโภคนมโรงเรยนเปนปจจยเสยงของกำรเกดโรคอำหำรเปนพษ (adjusted

OR 29.1, 95% CI 3.9 – 216.3) พบควำมสมพนธระหวำงปรมำณนมทดมกบกำรเกดโรค กำรตรวจทำง

หองปฏบตกำรพบเชอ Bacillus cereus ในนมโรงเรยน รอยละ 75

5.สภำพร พทธรตน สมปอง โรจนรงศศธร และคณะ กำรเสรมบทบำทแกนน ำชมชนในกำรเฝำระวง

ปองกนควบคมโรคไมตดตอ อ ำเภอสอยดำว จงหวดจนทบร ป พ.ศ.2550-2552 โดยกำรศกษำเชงปฏบตกำรแบบม

สวนรวม ( AIC และ PAR) เพอใหแกนน ำชมชนในกำรเฝำระวงปองกนควบคมโรคไมตดตอเกดควำมตระหนก

26

ถงปญหำสขภำพของคนในชมชนและสนบสนนใหเกดควำมเชอมนในกำรดแลสขภำพและลดควำมเสยงโรคไม

ตดตอของตนเอง ครอบครวและชมชน ผลกำรศกษำพบวำแกนน ำชมชนมควำมตระหนกและควำมเชอมนในกำร

รวมแกไขปญหำสงกวำกอนกำรอบรมอยำงมนยส ำคญทำงสถต (p=0.000)

5.กรอบแนวคดในการพฒนาแนวทาง

กำรมสวนรวม (วเครำะห ระดม

ควำมคด เตมควำมรประเมนผล)

เจำหนำทสำธำรณสข

ผบรหำรสถำนศกษำ

ครอนำมยโรงเรยน

ผบรหำรระดบ สพฐ

27

บทท 3

วธด ำเนนกำรศกษำ

กำรศกษำกำรพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของเขตบรกำร

สขภำพท 5 โดยใชกระบวนกำรมสวนรวม (participation) เพอพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคให

เหมำะสมกบบรบทของพนทและสภำพปญหำทเกดขน รวมทงกำรพฒนำศกยภำพของผปฏบตงำนอนำมย

โรงเรยนใหมดำนควำมรและกำรปฏบตงำนอนำมยโรงเรยนทถกตอง เพอใหกำรด ำเนนกำรศกษำครงนสำมำรถ

ตอบวตถประสงคตำมทวำงไว จงไดก ำหนดแนวทำงในกำรศกษำไวดงน

1. รปแบบกำรศกษำ

2. ประชำกรกลมตวอยำง

3. วธด ำเนนกำรศกษำ

4. เครองมอทใชในกำรศกษำ

5. กรอบกำรศกษำและวธกำรศกษำ

6. กำรเกบรวบรวมขอมล

6. สถตทใชในกำรวเครำะหขอมล

รปแบบการวจย

กำรศกษำครงนเปนกำรวจยเชงปฏบตกำรแบบมสวนรวม (Participatory action research หรอ PAR )

น ำกระบวนกำรมสวนรวมมำใชวเครำะหปญหำ ก ำหนดแนวทำงแกไข ระดมควำมคดเหนจำกกลมเปำหมำย โดย

ใชกระบวนกำรประชมกลม (Focus Group) แลวน ำแนวทำงทไดไปใชจรงในพนท และตดตำมประเมนผล

ประชากรและกลมตวอยาง

1. ผบรหำรและผปฏบตงำนในหนวยงำนสำธำรณสขและหนวยงำนศกษำธกำร รวม 67 คน ไดแก

1.ผปฏบตงำนโรคตดตอทำงเดนอำหำรและน ำระดบ จงหวด อ ำเภอ รวม 16 คน

2.ผบรหำรของส ำนกงำนพนทกำรศกษำประถมศกษำ รวม 17 คน

3. ผบรหำรโรงเรยนประถมศกษำ รวม 17 คน

4. ครอนำมยโรงเรยนหรอผปฏบตงำนอนำมยโรงเรยน รวม 17 คน

2. โรงเรยนในสงกดส ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำประถมศกษำ ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขน

พนฐำน (สพฐ.) กระทรวงศกษำธกำร ในพนทเขตบรกำรสขภำพท 5 จ ำนวน 8 จงหวด ไดแก จงหวดสพรรณบร

28

จงหวดกำญจนบร จงหวดนครปฐม จงหวดรำชบร จงหวดสมทรสำคร จงหวดสมทรสงครำม จงหวดเพชรบร

และจงหวดประจวบครขนธ โดยพจำรณำคดเลอกจ ำนวน 17 โรงเรยน (เขตพนทละ 1 โรงเรยน) จำกควำมสมคร

ใจและผำนควำมเหนชอบของผบรหำรส ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำประถมศกษำ

เครองมอทใชในการศกษา

เครองมอในกำรศกษำน เปนแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของเขตบรกำรสขภำพท 5 ทพฒนำขนมำโดยใชกระบวนกำรมสวนรวม โดยอำงองแนวควำมรทำงวชำกำรมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนทกรมควบคมโรคและกรมอนำมยก ำหนด ประเมนประสทธผลของแนวทำงในกำรด ำเนนงำนทพฒนำขน โดยใชแบบประเมนทผท ำกำรศกษำพฒนำขน โดยกำรตรวจสอบจำกผเชยวชำญ เพอใหมควำมตรงของเนอหำ (Content validity) แลวน ำมำปรบปรงและทดสอบคณภำพของเครองมอทำงสถตกำรหำคำควำมเชอมน (Reliability) ไดคำควำมเชอมน 0.90 ดงรำยละเอยดตอไปน 1.แบบประเมนควำมร ทศนคต และกำรปฏบต ส ำหรบผทเกยวของกบกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและปองกนโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน ประกอบดวยขอค ำถำม รวมจ ำนวน 30 ขอ โดยมเกณฑกำรใหคะแนนดงน สวนท 1 ขอมลทวไป

สวนท 2 สอบถำมเกยวกบควำมร ประกอบดวยขอค ำถำม จ ำนวน 10 ขอ กำรตอบแบบสอบถำม เปนแบบตอบถก ตอบผด โดยถำตอบถก จะคดคะแนน เทำกบ 1 แตถำ

ตอบผด จะคดคะแนน เทำกบ 0 (วรวรรษ วไลเบญจวรรณ. 2538 : 28) กำรแปลผล

คะแนนทไดมำค ำนวณเปนรอยละ โดยประเมนควำมรออกเปน 3 ระดบ ตำมคำรอยละของ

ของคำคะแนนทผสอบแบบสอบถำมได โดยใชเกณฑ ดงน

คะแนนรอยละ 80 ขนไป หมำยถง ระดบควำมรสง

คะแนนรอยละ 60-79 หมำยถง ระดบควำมรปำนกลำง

คะแนนนอยกวำรอยละ 60 หมำยถง ระดบควำมรนอย

สวนท 3 สอบถำมเกยวกบทศนคต ประกอบดวยขอค ำถำม จ ำนวน 10 ขอ

กำรตอบแบบสอบถำม ตงแต 1-5 มำเปนระดบของทศนคตตอกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและปองกน

โรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน ตงแตระดบต ำสด ถง ระดบสงสด 5 ระดบ โดยแปลควำมหมำยของคะแนน

ดงตอไปน (ประคอง กรรณสต. 2538 : 117)

ระดบ 5 เหนดวยมำกทสด หมำยถง ขอควำมนนตรงกบควำมคดของทำน ประมำณ 80-100 %

ระดบ 4 เหนดวยมำกหมำยถง ขอควำมนนตรงกบควำมคดของทำน ประมำณ 60 - 79 %

ระดบ 3 เหนดวยปำนกลำงหมำยถง ขอควำมนนตรงกบควำมคดของทำน ประมำณ 40 - 59 %

29

ระดบ 2 เหนดวยนอยหมำยถง ขอควำมนนตรงกบควำมคดของทำน ประมำณ 20 - 39 %

ระดบ 1 เหนดวยนอยทสดหมำยถง ขอควำมนนตรงกบควำมคดของทำนประมำณ 0 - 19 %

กำรแปลผล

กำรแปลผลจำกกำรตอบแบบสอบถำม ตงแต 1-5 มำเปนระดบของทศนคต ตงแตระดบ

ต ำสด ถง ระดบสงสด 5 ระดบ โดยแปลควำมหมำยของคะแนนดงตอไปน

คะแนนเฉลย ควำมหมำย

4.50 – 5.00 ทศนคตตอกำรด ำเนนงำนอยในระดบสงมำก

3.50 – 4.49 ทศนคตตอกำรด ำเนนงำนอยในระดบสง

2.50 – 3.49 ทศนคตตอกำรด ำเนนงำนอยในระดบปำนกลำง

1.50 – 2.49 ทศนคตตอกำรด ำเนนงำนอยในระดบนอย

1.00 – 1.49 ทศนคตตอกำรด ำเนนงำนอยในระดบนอยมำก

สวนท 4 สอบถำมเกยวกบพฤตกรรมกำรปฏบตตน ประกอบดวยขอค ำถำม จ ำนวน 10 ขอ

ลกษณะของแบบสอบถำมเปนมำตรำสวนประมำณคำ (Rating Scale) ใหผตอบแบบสอบถำม

เลอกตอบได 3 ระดบ โดยมเกณฑกำรใหคะแนนดงน

เปนประจ ำ หมำยถง มกำรปฏบตในกจกรรมดงกลำว ควำมถ 80 – 100 %

บำงครง หมำยถง มกำรปฏบตในกจกรรมดงกลำว ควำมถ 50 - 79 %

ไมเคยปฏบต หมำยถงมกำรปฏบตในกจกรรมดงกลำว ควำมถ 0 – 49 %

กำรใหคะแนน ขอค ำถำมทมควำมหมำยทำงบวก ขอค ำถำมทมควำมหมำยทำงลบ

เปนประจ ำ ให 3 คะแนน ให 1 คะแนน

บำงครง ให 2 คะแนน ให 2 คะแนน

ไมเคยปฏบต ให 1 คะแนน ให 3 คะแนน

กำรแปลผล

กำรแปลผลจำกกำรตอบแบบสอบถำม ตงแต 1-3 มำเปนระดบของพฤตกรรม ตงแตระดบต ำสด ถง

ระดบสงสด 3 ระดบ โดยแปลควำมหมำยดงตอไปน (ประชำ ฤำชตกล. 2553 : 57)

คะแนนเฉลย ควำมหมำย

2.34 – 3.00 แสดงพฤตกรรมเกยวกบกำรเฝำระวงโรคทถกตองหรอเหมำะสม

1.67 – 2.33 แสดงพฤตกรรมเกยวกบกำรเฝำระวงโรคทถกตองปำนกลำง

1.00 – 1.66 แสดงพฤตกรรมเกยวกบกำรเฝำระวงโรคทไมถกตอง

30

2.แบบประเมนผลกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน ตำมมำตรฐำนกรมควบคมโรคและ

กรมอนำมย (เกณฑผำน รอยละ 80 )

3.แบบประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำนโรงอำหำรตำมมำตรฐำนกรมอนำมย

(สอรร.7) (เกณฑมำตรฐำน 20 คะแนนขนไป)

กรอบการศกษา

ขอมลทางระบาดวทยา

1.วเคราะหสถานการณ บคคล เวลา สถานท

2.ปจจยเสยง

3.พนทเสยง

การพฒนาศกยภาพเครอขาย เพอสราง

ความรวมมอในการด าเนนงาน

-เฝาระวง ปองกนโรค

-สอบสวนโรค

-การควบคมโรค

การพฒนาแนวทางการด าเนนงาน

ควบคมโรคอาหารเปนพษในสถานศกษา

(ระดบประถมศกษา)

สถานศกษาปลอดจาก

การเกดเหตการณอาหารเปนพษ

หรอเกดเหตการณลดลง

31

วธด าเนนการศกษา

รปแบบการพฒนาแนวทางการด าเนนงานควบคมโรคอาหารเปนพษในสถานศกษา

วเคราะหสถานการณ

ปจจยเสยง พนทเสยง

ขอมลน าเขา

-สถานการณโรค (ประเทศ/เขต)

-รายงานการสอบสวนเหตการณ

วเคราะหขอมลระดบพนท

จากผ เกยวของ

(Focus Group Discussion)

ผทเกยวของ

-กระทรวงศกษาธการ (สวนประถมศกษา)

*ผบรหารระดบ เขต กลมโรงเรยน โรงเรยน

* ผ รบผดชอบงานอนามยโรงเรยน

-กระทรวงสาธารณสข

* ผ รบผดชอบงานโรคตดตอทางเดนอาหารและน า /

อนามยโรงเรยน ระดบจงหวดและอ าเภอ

พฒนารปแบบแนวทางการ

ด าเนนงานควบคมโรคอาหาร

เปนพษในสถานศกษา ระดบ

ประถมศกษา

รวบรวมขอมลทางวชาการจาก

-แนวทำงกำรปองกนควบคมโรคตดตอในศนยเดกเลก

-แนวทำงกำรควบคมโรคตดตอทำงอำหำรและน ำ -แนวทำงกำรควบคมโรคอำหำรเปนพษ

-แนวทำงกำรประเมนโรงเรยนอนบำลปลอดโรค

-คมอกำรประเมนศนยเดกเลกปลอดโรค

-คมอมำตรฐำนโรงอำหำรและกำรประเมนสขาภบาล

อาหาร ชแจงและถายทอดแนวทาง

ทางการด าเนนงานควบคมโรค

อาหารเปนพษในสถานศกษาลง

พนทเปาหมาย

กลมเปาหมาย

-ผบรหารสถานศกษาและครอนามยโรงเรยน ในพนท

โรงเรยนประถมศกษา เขตบรการสขภาพท 5

-ประเมน KAP Survery ผ ทเกยวของงานอนามยโรงเรยน

ตดตามประเมนผลงานของ

โรงเรยนเปาหมาย

ประเดนการตดตามประเมนผล

-แนวทางการด าเนนงานททางโรงเรยนด าเนนการ

ประเมน KAP Survery ผ ทเกยวของงานอนามยโรงเรยน

-ส ารวจสภาวะสขาภบาลอาหารของโรงเรยน

-ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงาน

-วเคราะหสถานการณการเกดโรคในพนท ทบทวนและปรบปรงแนวทาง

ขยายพนทด าเนนการในปตอไป

32

การเกบรวบรวมขอมล

ผศกษำและคณะ ด ำเนนกำรเกบขอมลเชงปรมำณและคณภำพโดยกำรใชแบบสอบถำม แบบส ำรวจและกำรสงเกตกำรณ (Observation) ในกำรลงพนทตดตำมประเมนผลกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและควบคมโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยนระดบประถมศกษำ สถตทใชในการวเคราะหขอมล

1. สถตเชงพรรณนำ ทใชในกำรวเครำะหขอมลทเปนคณลกษณะสวนบคคล ควำมพงพอใจ โดยใช

คำสถต รอยละ คำเฉลย และสวนเบยงแบนมำตรฐำน

2. สถตเชงอนมำน ทใชในกำรวเครำะหหำประสทธผลของกำรพฒนำเปรยบเทยบกอนและหลง (Paired

Samples t-test) และประเมนประสทธผลของกำรปฏบตตำมแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ

ในสถำนศกษำทพฒนำขนเปรยบเทยบกบเกณฑมำตรฐำนทกรมอนำมยก ำหนด

33

บทท 4

ผลกำรวเครำะหขอมล

กำรศกษำ กำรพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำ (ระดบ

ประถมศกษำ)ของเขตบรกำรสขภำพท 5 โดยใชกระบวนกำรมสวนรวม (participation) ท ำกำรเกบขอมลจำก

ผบรหำรและผปฏบตงำนในหนวยงำนสำธำรณสขและหนวยงำนศกษำธกำร รวม 67 คน และกำรประเมน

มำตรฐำนกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ มำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำนโรง

อำหำร โรงเรยนเปำหมำย 17 โรงเรยน ผลกำรวเครำะหขอมลตำมล ำดบตอไปน

1.ขอมลผลกำรวเครำะหปจจยเสยง แนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ

2.ขอมลทวไปผตอบแบบสอบถำม

3.ขอมลระดบคะแนนเฉลยดำนควำมร ทศนคต และพฤตกรรม

4.ขอมลผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ

5.ขอมลผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำนโรงอำหำร

ตำมมำตรฐำนกรมอนำมย (สอรร.7)

สวนท 1 ขอมลผลการวเคราะหปจจยเสยง แนวทางในการด าเนนงานควบคมโรคอาหารเปนพษ

ผลกำรวเครำะหปจจยเสยงจำกสถำนกำรณในรอบปทผำนมำ และประสบกำรณของผปฏบตงำน โดยใช

กระบวนกำรประชมกลม (Focus Group) พบวำ ปจจยเสยงทท ำใหนกเรยนปวยดวยโรคอำหำรเปนพษ คอ นม

โรงเรยน อำหำรกลองส ำหรบกำรเขำคำยหรอทศนศกษำ พฤตกรรมของนกเรยนทไมถกสขลกษณะ และนโยบำย

กำรด ำเนนงำนของโรงเรยนทขำดควำมชดเจนในผรบผดชอบ รวมทงกำรตดตำมประเมนผลกจกรรมทตอเนอง

รำยละเอยดตำมแผนภมสรปปจจยเสยงและสำเหตทท ำใหเกดโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของเขตบรกำร

สขภำพท 5

34

โรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำ

นม

โรงเรยน

อำหำรกลอง

อำหำรปรงส ำเรจ

พฤตกรรม

นกเรยน

นโยบำยและ

กำรด ำเนนงำนของโรงเรยน

1.นมโรงเรยนเสอม

คณภาพจากกระบวนการ

ขนสง หรอการเกบรกษาท

ไมถกตอง

2.โรงเรยนมถงเยนไม

เพยงพอกบปรมาณนม

ทมาสง

3.ชนดนมโรงเรยนทไดรบ

สนบสนนกบความตองการ

ของโรงเรยนไมตรงกน

4.ผ เกยวของขาดการตรวจ

คณภาพเบองตนของนม

กอนใหเดกดม

1.เกดการปนเปอนในระหวาง

การผลตหรอใชวตถดบทไม

สะอาด

2.การบรรจอาหารในกลอง/

ภาชนะไมถกตองเชน ราด

กบขาวบนขาวโดยไมแยก ใส

แตงกวาปนไปกบขาว

3.ผประกอบอาหารเพยงเจา

เดยว ท าในปรมาณมากๆ เชน

เกน 100 กลอง

4.การประกอบอาหารทเตรยม

ไวลวงหนาเกน 6 ชวโมงขนไป

5.ผประกอบอาหารขาดความ

ตระหนกในเรองสขาภบาล

อาหารและสขลกษณะนสยท

ถกตอง

1.พฤตกรรมทไมถก

สขลกษณะ เออตอการ

ไดรบเชอโรค

2.ขาดความร ความ

ตระหนกในเรอง

สขลกษณะนสยและหลก

สขาภบาลอาหารท

ถกตอง

3.ความใสใจ ความ

ตระหนกในเรอง

สขลกษณะนสยของ

ผปกครองนกเรยน

1.นโยบาย ผ รบผดชอบไม

ชดเจน

2.การก ากบตดตามในดาน

สขาภบาลอาหาร พฤตกรรม

นกเรยนขาดความตอเนอง

และเขมงวด

3.โรงเรยนไมสามารถเลอก

ชนดของนมโรงเรยนท

เหมาะสมกบทรพยากรท

โรงเรยนมได เนองจากทาง

ทองถนเปนผจดหาและให

การสนบสนน

4.ขาดความรในการควบคม

โรคกรณทมเดกปวย

5.บคลากรครมจ านวนไม

เพยงพอในการด าเนนงาน

แนวทางในการด าเนนงานควบคมโรคอาหารเปนพษในสถานศกษา (ระดบประถมศกษา)

ของเขตบรการสขภาพท 5

แผนภมท 1 สรปปจจยเสยงและสำเหตทท ำใหเกดโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำ เขตบรกำรสขภำพท 5

ปจจยเสยง

สาเหต

35

สวนท 2 ขอมลทวไป

ตำรำง 1 จ ำนวนและรอยละของผทเกยวของกบกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและปองกนโรคอำหำรเปนพษ

ขอมลทวไป จ ำนวน

( N=67 )

รอยละ

1. เพศ

ชำย

หญง

18

49

26.87

73.13

2. กลมอำย (ป)

นอยกวำเทำกบ 30 ป

31- 40 ป

41- 50 ป

51-60 ป

X S.D.

Min

Max

5

23

35

4

41.28

6.61

28

54

7.46

34.33

52.24

5.97

3. กำรศกษำ

อนปรญญำหรอเทยบเทำ

ปรญญำตรหรอเทยบเทำ

ปรญญำโทหรอเทยบเทำ

2

50

15

2.99

74.63

22.39

36

ตำรำง 1 (ตอ)

ขอมลทวไป จ ำนวน

( N=67 )

รอยละ

4. ต ำแหนงหนำทในปจจบน

ผบรหำรระดบ สพป.

ผรบผดชอบงำนสำธำรณสข ระดบ สพป.

ผบรหำรโรงเรยน ( ผอ./รอง ผอ.)

ครอนำมยโรงเรยน

เจำพนกงำนสำธำรณสขชมชน

นกวชำกำรสำธำรณสข

3

14

17

17

2

14

4.48

20.90

25.37

25.37

2.99

20.90

5. กลมอำยปฏบตงำนในต ำแหนงปจจบน

นอยกวำเทำกบ 5 ป

6 -10 ป

11- 15 ป

16-20 ป

21-25 ป

X S.D.

Min

Max

39

18

6

3

1

6.01

4.79

1

22

58.21

26.87

8.96

4.48

1.49

จำกตำรำง 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถำม จ ำนวน 67 คน พบวำ เปนเพศหญงมำกกวำเพศชำย

สวนใหญมอำยตงแต 41 – 50 ป (รอยละ 52.54) รองลงมำ อำย 31-40 ป (รอยละ 34.33) โดยมอำยเฉลย 41 ป จบ

กำรศกษำระดบปรญญำตรหรอเทยบเทำ มำกทสด (รอยละ 74.63) รองลงมำระดบปรญญำโท (รอยละ 22.39)

ต ำแหนงทปฏบตงำนจรงสวนใหญอยในกลมผบรหำรโรงเรยนและครอนำมยโรงเรยนมำกทสด (รอยละ 25.37)

รองลงมำคอกลมผรบผดชอบงำนสำธำรณสขของ สพป. และนกวชำกำรสำธำรณสข (รอยละ 20.90) อำยรำชกำร

37

ในต ำแหนงทปฏบตงำนปจจบน ต ำกวำ 5 ป มำกทสด (รอยละ 58.21) รองลงมำ 6 -10 ป (รอยละ 26.87) โดย

เฉลยมอำยรำชกำรในต ำแหนงทปฏบตงำน 6 ป

สวนท 3 ขอมลระดบคะแนนเฉลยดำนควำมร ทศนคต และพฤตกรรมในกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและ

ปองกนโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน (กอนและหลง)

ตำรำง 2 กำรเปรยบเทยบ ควำมแตกตำงของคะแนนเฉลยดำนควำมร ทศนคต และพฤตกรรม

ในกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและปองกนโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน

การปฏบตงาน X S.D. ระดบ 95% CI of the Diff t p-value

ดานความร

กอนด ำเนนกำร(n=67) 7.10 1.43 ปำนกลำง 1.25-1.97 -8.99 .000*

หลงด ำเนนกำร(n=67) 8.27 0.77 สง

ดานทศนคต

กอนด ำเนนกำร(n=67) 3.45 0.25 ปำนกลำง 0.26-0.34 -14.10 .000*

หลงด ำเนนกำร(n=67) 3.75 0.24 สง

ดานพฤตกรรม

กอนด ำเนนกำร(n=67) 2.34 0.18 ถกตอง 0.14-0.24 -11.30 .000*

หลงด ำเนนกำร(n=67) 2.52 0.16 ถกตอง

* มนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05

จำกตำรำง 3 พบวำ ภำยหลงกำรด ำเนนกำรอบรมใหควำมร กลมทด ำเนนกำรศกษำ มคะแนนเฉลย

ดำนควำมร ทศนคต และพฤตกรรมกำรปฏบตงำนเพมขน กอนกำรอบรมอยำงมนยส ำคญทำงสถตทระดบ 0.05

สวนท 4 ขอมลผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ

38

ตำรำง 3 ผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ มำตรฐำนกำรด ำเนนงำน

สขำภบำลอำหำรและมำตรฐำนโรงอำหำร (เปรยบเทยบเกณฑมำตรฐำนกรมอนำมย)

หวขอประเมน ผลการประเมน ( n=17)

1.โรงเรยนมนโยบำย คณะกรรมกำร แผนงำนโครงกำรท

เกยวกบกำรด ำเนนงำนดำนโรคตดตอทำงเดนอำหำร หรอ

สขำภบำลอำหำร หรอกำรเฝำระวงควบคมโรค

ม

(100.00)

2.โรงเรยนมกำรจดโรงอำหำรตำมมำตรฐำนกำรสขำภบำล

อำหำร กรมอนำมย กระทรวงสำธำรณสข

มตำมมำตรฐำน

(100.00)

3. ประเภทนมโรงเรยนทโรงเรยนไดรบกำรสนบสนน นมพลำสเจอไรส

(58.80)

นม UHT

(42.20)

4.ตรวจรบนมโรงเรยน นบจ ำนวน ดสภำพบรรจภณฑ ท ำ

(100.00)

5.ตรวจสภำพบรรจภณฑนมโรงเรยน สมดสภำพวำมรอยรว

ขำด ท ำใหอำกำศและเชอจลนทรยจำกภำยนอกเขำไป

ท ำ

(82.40)

ไมท ำ

(17.60)

6.ตรวจสอบวนหมดอำย ท ำ

(100.00)

7.กรณนมพลำสเจอรไรสตองเกบไวในอณหภมไมเกน 8 องศำเซลเซยส

ท ำ

(100.00)

8.กรณนมพลำสเจอรไรสตองบรโภคภำยใน 10 วน นบจำกวนผลต

ท ำ

(100.00)

9.กรณนม UHT กำรเกบรกษำตองไมโดนแสง สะอำด แหง

อณหภมไมเกน 45 องศำเซลเซยส

ท ำ

(100.00)

10.กรณนม UHT กำรเกบรกษำตองวำงบนพนสงอยำงนอย

10 เซนตเมตร ไมโดนสตวกดแทะ

ท ำ

(57.14)

ไมท ำ

(42.86)

39

ตำรำง 3 (ตอ)

หวขอประเมน ผลการประเมน ( n=17)

11.กรณนม UHT กำรเกบไมควรซอนเกน 7 ชน ท ำ

(100.00)

12.กอนใหนมเดกนกเรยนกนมกำรมกำรตรวจสอบคณภำพ

ของนม

ท ำ

(82.40)

ไมท ำ

(17.60)

13.ท ำกำรตรวจสอบคณภำพนมโดยกำรเทนมใสแกว สงเกต

ดส กำรจบตวเปนกอน มรสเปรยว หรอกลนเหมน

ท ำ

(82.40)

ไมท ำ

(17.60)

14.ตดถงนมและแจกหลอดใหเดกดมนมใหหมดในครำว

เดยว ไมเหลอเกบกนขำมมอ

ท ำ

(100.00)

15.อำหำรปรงส ำเรจควรเปนอำหำรทปรงสกใหมๆ ไมเกน 2

ชวโมงหลงจำกปรงเสรจ

ท ำ

(100.00)

16.อำหำรปรงส ำเรจไมควรเปนอำหำรดบๆ หรอ สกๆดบๆ ท ำ

(100.00)

17.อำหำรปรงส ำเรจถำปรงเกน 2 ชวโมงควรน ำมำอนให

รอน ใหเดอดกอนใหเดกนกเรยนกน

ท ำ

(88.20)

ไมท ำ

(11.80)

18.อำหำรในกรณนกเรยนเขำคำยหรอทศนศกษำ ควรเปน

อำหำรทปรงสกใหมๆ ไมเกน 2 ชวโมงหลงจำกปรงเสรจ

ท ำ

(76.50)

ไมท ำ

(23.50)

19.อำหำรในกรณนกเรยนเขำคำยหรอทศนศกษำ เปนอำหำร

กลอง ไมควรรำดบนขำวโดยตรง

ท ำ

(100.00)

20.อำหำรในกรณนกเรยนเขำคำยหรอทศนศกษำ ตอง

พจำรณำเลอกจำกรำนอำหำรทสะอำด

ท ำ

(88.20)

ไมท ำ

(11.80)

Mean 17.82 S.D. 1.01 Min 16 Max 19 ผานมาตรฐาน

(100.00)

(เกณฑมำตรฐำน รอยละ 80 เทำกบ 15 ขอ)

40

จำกตำรำง 3 พบวำ ผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ พบวำผำน

เกณฑประเมนทระดบรอยละ 80 จ ำนวน 17 โรงเรยน (100.00) โดยมระดบคะแนนเฉลยเทำกบ 18

ตำรำง 4 ผลกำรประเมนกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและควบคมโรคอำหำรเปนพษของโรงเรยน

หวขอประเมน ผลการประเมน ( n=17)

1.เมอพบนกเรยนปวยโดยโรคอำหำรเปนพษ หรอมอำกำร

ถำยทอง อำเจยน ทำงโรงเรยนจะด ำเนนกำรแยกนกเรยนคน

นนออกจำกนกเรยนทไมมอำกำร

ท ำ

(100.00)

2.เมอพบนกเรยนปวยโดยโรคอำหำรเปนพษ หรอมอำกำร

ถำยทอง อำเจยน ทำงโรงเรยนจะแจงผปกครองทรำบทนท

ท ำ

(100.00)

3. เมอนกเรยนปวยมอำกำรถำยทอง ออนเพลยมำกขน จะสง

ตอไปยง รพ.สต. หรอ โรงพยำบำล ทใกลทสด

ท ำ

(100.00)

4.ถำพบนกเรยนปวยดวยอำกำรทองเสย อำเจยน รวม 2

รำยขนไป ทำงโรงเรยนจะแจงใหเจำหนำทสำธำรณสข

ทรำบทนท

ท ำ

(100.00)

5.โรงเรยนนมนกเรยนปวยดวยโรคอำหำรเปนพษหรอพบ

กำรระบำดของโรคหรอไม

ไมพบกำรระบำด/ไมมผปวย

(100.00)

จำกตำรำง 4 พบวำ ผลกำรด ำเนนงำนเฝำระวงและควบคมโรคอำหำรเปนพษ โรงเรยนเปำหมำยจ ำนวน

17 โรงเรยน ถำเกดมนกเรยนปวยสำมำรถปฏบตตนในกำรดแลเดกนกเรยนทปวย กำรประสำนงำน กำรสงตอ

ผปวยไดอยำงถกตอง และ รอยละ 100.00 ของโรงเรยนในรอบปทผำนมำหลงจำกเขำรบกำรอบรมและน ำ

แนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำไปปฏบตไมพบกำรเกดกำรระบำดของโรค

อำหำรเปนพษในโรงเรยน

41

สวนท 5 ขอมลผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำนโรงอำหำร

ตำมมำตรฐำนกรมอนำมย (สอรร.7)

ตำรำง 5 ขอมลผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำนโรงอำหำร

หวขอประเมน สงทประเมน ผลการประเมน ( n=17)

1.สถำนทรบประทำนอำหำร และบรเวณทวไป

1.1 สะอำด เปนระเบยบ ผำน (100.00)

1.2 โตะ เกำอ สะอำด แขงแรง เปนระเบยบ ผำน (76.50) ไมผำน (23.50)

1.3 มกำรระบำยอำกำศทด ผำน (88.20) ไมผำน (11.80)

1.4 สะอำด เปนระเบยบ พนท ำดวยวสดถำวร

แขง เรยบ สภำพด

ผำน (88.20) ไมผำน (11.80)

2.บรเวณทเตรยม-ปรงอำหำร

2.1. มกำรระบำยอำกำศรวมทงกลน และควน

จำกกำรท ำอำหำรไดด

ผำน (47.10) ไมผำน (52.90)

2.2 ไมเตรยมและปรงอำหำรบนพน ผำน (100.00)

2.3 โตะเตรยม-ปรงอำหำร และผนงบรเวณเตำ

ไฟ ตองท ำดวยวสดทท ำควำมสะอำดงำย

ผำน (41.20) ไมผำน (58.80)

2.4 อำหำรและเครองดมในภำชนะบรรจทปด

สนท ตองมเลขสำระบบอำหำร (อย.)

ผำน (100.00)

2.5อำหำรสด และอำหำรแหง มคณภำพด แยกเกบเปนสดสวน วำงสงจำกพนอยำงนอย 60 ซม. ส ำหรบอำหำรสดตองลำงให สะอำดกอนน ำมำปรง

ผำน (88.20) ไมผำน (11.80)

2.6อำหำรและเครองดมในภำชนะบรรจทปด

สนท มคณภำพด เกบเปนระเบยบ สงจำกพน

อยำงนอย 30 ซม

ผำน (94.10) ไมผำน (5.90)

42

ตำรำง 5 (ตอ)

หวขอประเมน สงทประเมน ผลการประเมน ( n=17)

2.7อำหำรทปรงส ำเรจแลว เกบในภำชนะท

สะอำด มกำรปกปด วำงสงจำกพนอยำงนอย 60

ซม

ผำน (100.00)

2.8มตส ำหรบปกปดอำหำรทปรงส ำเรจแลว

และดำนหนำของตตองเปนกระจก

ผำน (76.50) ไมผำน (23.50)

3. ตวอำหำร น ำ น ำแขง เครองดม

3.1น ำดม เครองดม น ำผลไมตองสะอำด ใสใน

ภำชนะทสะอำด มฝำปด มกอก หรอมอปกรณ

ทมดำมส ำหรบตกโดยเฉพำะ และวำงสงจำกพน

อยำงนอย 60ซม

ผำน (100.00)

3.2น ำแขงทใชบรโภคตองสะอำด ใสในภำชนะ

ทสะอำด มฝำปด มอปกรณทมดำมส ำหรบคบ

หรอตกโดยเฉพำะ วำงสงจำกพนอยำงนอย 60

ซม. และตองไมมสงของอนแชรวมไว

ผำน (58.80) ไมผำน (41.20)

4.ภำชนะอปกรณ 3.1ภำชนะอปกรณ เชน จำน ชำม ชอน สอม

ฯลฯ ตองท ำดวยวสดทไมเปนอนตรำย สขำว

หรอสออน ส ำหรบตะเกยบตองเปนไมไม

ตกแตงส หรอพลำสตกสขำว

ผำน (100.00)

3.2ภำชนะใสน ำสมสำยช น ำปลำ และน ำจม

ตองท ำดวยแกว กระเบองเคลอบขำว มฝำปด

และชอนตกท ำดวยกระเบองเคลอบขำว หรอส

แตนเลส ส ำหรบเครองปรงรสอนๆ ตองใสใน

ภำชนะทท ำควำมสะอำดงำย มฝำปด และ

สะอำด

ผำน (64.70) ไมผำน (25.30)

43

ตำรำง 5 (ตอ)

หวขอประเมน สงทประเมน ผลการประเมน ( n=17)

3.3ลำงภำชนะอปกรณดวยวธกำรอยำงนอย 2 ขนตอน และอปกรณกำรลำงตองสงจำกพนอยำงนอย 60 ซม

ผำน (100.00)

3.4ใชอำงลำงภำชนะอปกรณทมทอระบำยน ำท

ใชกำรไดด อยำงนอย 2 อำง

ผำน (100.00)

3.5จำน ชำม ถวย แกวน ำ ถำดหลม ฯลฯ เกบคว ำ

ในภำชนะโปรงสะอำดหรอตะแกรงวำงสงจำก

พนอยำงนอย 60 ซม. หรอเกบในภำชนะหรอ

สถำนท ทสะอำดมกำรปกปด

ผำน (82.40) ไมผำน (17.60)

3.6ชอน สอม ตะเกยบ วำงตงเอำดำมขนใน

ภำชนะโปรงสะอำด หรอวำงเปนระเบยบใน

ภำชนะทสะอำด และมกำรปกปด ตงสงจำกพน

อยำงนอย 60 ซม

ผำน (52.90) ไมผำน (47.10)

3.7เขยงตองมสภำพด ไมแตกรำวหรอเปนรอง ม

เขยงใชเฉพำะอำหำรสกและอำหำรดบ แยกจำก

กน มฝำชครอบ

ผำน (64.70) ไมผำน (25.30)

5.กำรรวบรวมขยะและน ำโสโครก

4.1ใชถงขยะทไมรวซม และมฝำปด ผำน (76.50) ไมผำน (23.50)

4.2มทอหรอรำงระบำยน ำทมสภำพด ไม

แตกรำว ระบำยน ำลงสทอระบำยหรอแหลง

บ ำบดไดด และตองไมระบำยน ำเสยลงสแหลง

น ำสำธำรณะโดยตรง

ผำน (100.00)

4.3มบอดกเศษอำหำรและดกไขมนทใชกำรไดด

กอนระบำยน ำเสยทง

ผำน (76.50) ไมผำน (23.50)

44

ตำรำง 5 (ตอ)

หวขอประเมน สงทประเมน ผลการประเมน ( n=17)

6.หองน ำ หองสวม

5.1หองน ำ หองสวมตองสะอำด ไมมกลนเหมน

มน ำใชเพยงพอ

ผำน (52.90) ไมผำน (47.10)

5.2หองสวมแยกเปนสดสวน ประตไมเปดส

บรเวณทเตรยม - ปรงอำหำร ทลำงและเกบ

ภำชนะอปกรณ ทเกบอำหำร

ผำน (100.00)

7.ผปรง ผเสรฟ 6.1. แตงกำยสะอำด สวมเสอมแขน ผำน (100.00)

6.2ผกผำกนเปอนสขำว หรอมเครองแบบ ผปรง

จะตองใสหมวกหรอเนทคลมผมดวย

ผำน (100.00)

6.3ตองเปนผมสขภำพด ไมเปนโรคตดตอ ไม

เปนโรคผวหนง ส ำหรบผปรงจะตองมหลกฐำน

กำรตรวจสขภำพประจ ำป

ผำน (100.00)

6.4มสขนสยทด เชน ตดเลบสน ไมสบบหร

ในขณะปฏบตงำน ไมใชมอหยบจบอำหำรท

ปรงเสรจแลวโดยตรง

ผำน (82.40) ไมผำน (17.60)

Mean 25.12 S.D. 2.59 Min 20 Max 28

(เกณฑมำตรฐำน 20 คะแนนขนไป) ผานเกณฑระดบด (100.00)

(เกณฑ 20-29คะแนน ระดบด

30 คะแนน ระดบดมำก )

จำกตำรำง 5 พบวำ ผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำนโรงอำหำร

ตำมมำตรฐำนกรมอนำมย (สอรร.7) จ ำนวน 30 ขอ โรงเรยนเปำหมำยจ ำนวน 17 โรงเรยน ผำนเกณฑในระดบด

โดยมคะแนนเฉลยเทำกบ 25 คะแนน

45

ตำรำง 6 สรปผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำนโรงอำหำร

แยกตำมหวขอประเมน

หวขอประเมน เกณฑ ผลการประเมน ( n=17)

1.สถำนทรบประทำนอำหำรและบรเวณทวไป 4 ขอ ตองผำน 3 ขอ ผำน (88.20) ไมผำน (11.80)

2.บรเวณทเตรยม-ปรงอำหำร 8 ขอ ตองผำน 6 ขอ ผำน (76.50) ไมผำน (23.50)

3. ตวอำหำร น ำ น ำแขง เครองดม 2 ขอ ตองผำน 2 ขอ ผำน (58.80) ไมผำน (41.20)

4.ภำชนะอปกรณ 7 ขอ ตองผำน 5 ขอ ผำน (82.40) ไมผำน (17.60)

5.กำรรวบรวมขยะและน ำโสโครก 3 ขอ ตองผำน 2 ขอ ผำน (94.10) ไมผำน (5.90)

6.หองน ำ หองสวม 2 ขอ ตองผำน 2 ขอ ผำน (52.90) ไมผำน (47.10)

7.ผปรง ผเสรฟ 4 ขอ ตองผำน 3 ขอ ผำน (100.00)

รวมทงหมด 30 ขอ ตองผำน 20 ขอ ผำน (100.00)

จำกตำรำง 6 พบวำ ผลกำรประเมนมำตรฐำนกำรด ำเนนงำนสขำภบำลอำหำรและมำตรฐำนโรงอำหำร

ตำมมำตรฐำนกรมอนำมย (สอรร.7) จ ำนวน 30 ขอ แยกรำยหวขอ พบวำประเดนทผำนตำมมำตรฐำนกำร

ประเมนมำกทสดคอ ผปรง ผเสรฟ (100.00) รองลงมำ กำรรวบรวมขยะและน ำโสโครก (94.10) และสถำนท

รบประทำนอำหำร (88.20) สรปโรงเรยนเปำหมำยทงหมดผำนเกณฑมำตรฐำนโรงอำหำรมำตรฐำน

46

บทท 5

สรปผล อภปรำยผล และขอเสนอแนะ

กำรศกษำครงน มควำมมงหมำยเพอพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษพฒนำ

ศกยภำพของผปฏบตงำนอนำมยโรงเรยนของสถำนศกษำใหมดำนควำมรและกำรปฏบตงำนใหเปนไปตำม

มำตรฐำนงำนอนำมยโรงเรยน รวมทงสรำงควำมรวมมอเครอขำยในกำรด ำเนนงำนเฝำระวง ปองกนโรคอำหำร

เปนพษ เปนกำรพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของเขตบรกำร

สขภำพท 5 โดยใชกระบวนกำรมสวนรวม (participation) ตงแตรวมวเครำะหปญหำ ก ำหนดแนวทำงแกไข น ำไป

ปฏบตจรง และตดตำมประเมนผล มรำยละเอยดดงน

1. สรปผล

2. อภปรำยผล

3. ขอเสนอแนะ

สรปผล

กำรพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของเขตบรกำรสขภำพท

5 โดยใชกระบวนกำรมสวนรวม (participation) เพอพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ

ในสถำนศกษำใหเหมำะสมกบบรบทของพนทและสภำพปญหำทเกดขน รวมทงเพอพฒนำศกยภำพของ

ผปฏบตงำนอนำมยโรงเรยนของสถำนศกษำใหมดำนควำมรและกำรปฏบตงำนอนำมยโรงเรยนทถกตองและ

สรำงควำมรวมมอเครอขำยทำงดำนกำรศกษำในกำรด ำเนนงำนเฝำระวง ปองกนโรคอำหำรเปนพษของโรงเรยน

ในสงกดส ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำประถมศกษำ ส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน (สพฐ.)

กระทรวงศกษำธกำร ในพนทเขตบรกำรสขภำพท 5 จ ำนวน 8 จงหวด ไดแก จงหวดสพรรณบร จงหวด

กำญจนบร จงหวดนครปฐม จงหวดรำชบร จงหวดสมทรสำคร จงหวดสมทรสงครำม จงหวดเพชรบร และ

จงหวดประจวบครขนธ

กระบวนกำรมสวนรวม (participation) ด ำเนนกำรโดยจดใหผทเกยวของโดยตรงกบกำรเกดโรคอำหำร

เปนพษในโรงเรยนประถมศกษำ รวมวเครำะหปญหำ สำเหตกำรเกดโรค ปจจยเสยง จำกขอมลสถำนกำรณของ

โรค รำยงำนกำรสอบสวนโรค และแนวทำงกำรด ำเนนงำนตำมมำตรฐำนวชำกำรทกรมควบคมโรคและกรม

อนำมยก ำหนด แลวรวมก ำหนดแนวทำงกำรด ำเนนงำนและน ำไปปฏบตจรงในพนทโรงเรยนเปำหมำย และ

ตดตำมประเมนผล

47

จำกกำรศกษำพบวำ กำรพฒนำดำนควำมร ทศนคต และพฤตกรรมของผทเกยวของกบกำรด ำเนนงำน

เฝำระวง ควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำมกำรพฒนำเพมขนโดยวดจำกกำรเปรยบเทยบคำเฉลยตำม

หลกสถต และประสทธผลจำกกำรถำยทอดแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำ

ของเขตบรกำรสขภำพท 5 มผลตอกำรลดกำรเกดโรคอำหำรเปนพษของนกเรยนในโรงเรยนเปำหมำย โดยวดจำก

ระดบคะแนนกำรประเมนกำรด ำเนนงำนตำมมำตรฐำนกรมควบคมโรคและมำตรฐำนโรงอำหำรทกรมอนำมย

ก ำหนด

อภปรายผล

กำรศกษำครงน ท ำใหไดแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของเขต

บรกำรสขภำพท 5ซงสำมำรถอภปรำยผล ดงน

1. ปจจยเสยงกำรเกดโรคอำหำรเปนพษในกลมเดกนกเรยนโรงเรยนประถมศกษำ พบวำ ปจจยเสยงทท ำ

ใหนกเรยนปวยดวยโรคอำหำรเปนพษ คอ นมโรงเรยน อำหำรกลองส ำหรบกำรเขำคำยหรอทศนศกษำ

พฤตกรรมของนกเรยนทไมถกสขลกษณะ และนโยบำยกำรด ำเนนงำนของโรงเรยนทขำดควำมชดเจนใน

ผ รบผดชอบ ซงสอดคลองกบรำยงำนกำรสอบสวนโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยนแหงหนงในจงหวด

นครรำชสมำ (วนย โอษะคลง : 2548) พบกำรปนเปอนพษของเชอโรคทปนเปอนกบนมทน ำมำแจกในโรงเรยน

รวมทงกำรสอบสวนโรคอำหำรเปนพษจำกกำรบรโภคนมโรงเรยนแหงหนงจงหวดนครปฐม (ธนำวด ตนต

ทววฒน : 2552. 9-15) พบกำรบรโภคนมโรงเรยนเปนปจจยเสยงของกำรเกดโรคอำหำรเปนพษ (adjusted OR

29.1, 95% CI 3.9 – 216.3) และผลกำรสอบสวนกำรระบำดของโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยนแหงหนงจงหวด

สพรรณบร (อภชำต วชระปรำกำรพงษ : 2551) พบวำโรคอำหำรเปนพษเกดจำกน ำสมค นปนเปอนเชอ

Staphylococcus aureus ซงมปจจยเสยงในกำรกอโรค คอ ลกษณะกำรใชถวยตกแบงไมถกหลกสขำภบำล มอ

ผขำยอำจน ำเชอโรคลงในน ำสมได น ำแขงทน ำมำใส

2.กำรใชกระบวนกำรมสวนรวม (participation) ในกำรพฒนำผ ปฎบตงำนและหำแนวทำงในกำร

ด ำเนนงำนแกไขปญหำโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำ เปนกระบวนกำรทมประสทธภำพสำมำรถชวยท ำใหลด

กำรเกดปญหำกำรระบำดของโรคอำหำรเปนพษในพนทเปำหมำยลดลง ซงสอดคลองกำรศกษำของสภำพร พทธ

รตน และคณะ (2556 : 246-257) ทใชกระบวนกำรมสวนรวมมำเสรมบทบำทแกนน ำชมชนในกำรเฝำระวง

ปองกนควบคมโรคไมตดตอ อ ำเภอสอยดำว จงหวดจนทบร ท ำใหแกนน ำชมชนมควำมตระหนกและควำม

เชอมนในกำรรวมแกไขปญหำสงกวำกอนกำรอบรมอยำงมนยส ำคญทำงสถต (p=0.000)

48

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะทไดจำกกำรศกษำ 1.1 จำกผลกำรศกษำวจยพบวำ กำรพฒนำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของเขตบรกำรสขภำพท 5 โดยใชกระบวนกำรมสวนรวม (participation) เปนกระบวน กำรทมประสทธภำพในกำรพฒนำศกยภำพผปฏบตงำนและสำมำรถลดกำรเกดโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยนได ดงนนควรน ำกระบวนกำรนไปในกำรแกปญหำทำงสำธำรณสขอนๆ ตอไป

1.2 แนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของเขตบรกำรสขภำพท 5 ทไดรบกำรพฒนำขนเปนเครองมอทสำมำรถน ำไปใช เพอลดกำรเกดโรคอำหำรเปนพษใหนอยลงไดอยำงมประสทธภำพ ดงนนควรมกำรขยำยพนทใหมครอบคลมเพมขน โดยเฉพำะในพนทเสยงทตองเรงด ำเนนกำรเปนอนดบแรกและมกำรตดตำมประเมนผลอยำงตอเนอง

2. ขอเสนอแนะในกำรศกษำครงตอไป 2.1 ควรมกำรตดตำมดกำรเปลยนแปลงทงดำนควำมร ทศนคต และพฤตกรรม กำรปฏบตงำนภำยหลงจำกกำรอบรมเปนระยะ เพอดมกำรเปลยนแปลงอยำงย งยนหรอไม เพอน ำขอมลดงกลำวมำพจำรณำในกำรพฒนำเลอกกระบวนกำรพฒนำทมประสทธภำพมำกยงขน 2.2 ควรเพมกลมเปำหมำยใหครอบคลม เชน ผประกอบอำหำร (แมครว) ผขนสงนมโรงเรยน และผปกครองนกเรยน เพอควำมครอบคลมของเนอหำแนวทำงกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษ 2.3 ควรมกำรประเมนผลกำรด ำเนนงำนดำนกำรเฝำระวง ปองกนควบคมโรคอำหำรเปนพษรวมทงกำรสขำภบำลอำหำร มำตรฐำนโรงอำหำรของเรยนกอนทจะน ำแนวทำงในกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในสถำนศกษำของเขตบรกำรสขภำพท 5 ไปใช เพอควำมสมบรณของกำรประเมนประสทธภำพของแนวทำงทพฒนำขน

49

บรรณานกรม

50

บรรณานกรม

กองโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรคตดตอ. คมอกำรปองกนและควบคมโรคอจจำระรวงอยำงแรง.

กรงเทพ: โรงพมพชมชนสหกรณกำรเกษตรแหงประเทศไทย; ธนวำคม 2542.

กลมระบำดวทยำ ส ำนกงำนปองกนควบคมโรคท 4 รำชบร. สถำนกำรณโรคอำหำรเปนพษ

เขตบรกำรสขภำพท 5. ป 2554-2556. เอกสำรอดส ำเนำ. มปท.; มปป.

โกวทย พวงงำม. (2545). กำรเสรมสรำงควำมเขมแขงของชมชน. ม.ป.ท. สบคนเมอ วนท 9 ธนวำคม

2553

ดร.สำคร มหำหงค. เทคนคกำรมสวนรวม. (ปรบปรง 20 พฤศจกำยน 2556; เขำถงเมอวนท 15 ตลำคม

2558). เขำถงไดจำก: https://www.facebook.com/techniques/posts/765832483430524

วรวรรษ วไลเบญจวรรณ. ควำมร ทศนคต กำรปองกนโรคเอดส ของนกศกษำมหำวทยำลยเชยงใหม.

(วทยำนพนธ) เชยงใหม:มหำวทยำลยเชยงใหม; 2552. 60 หนำ.

ศณษำ สนตยำกร วำท สทธ วไลภรณ วงศพฤกษำสง กำรสอบสวนกำรระบำดของอำหำรเปนพษ

โรงเรยนอนบำลแหงหนง กรงเทพมหำนคร ธนวำคม พ.ศ. 2552 วำรสำร OSIR,

December 2012, Volume 5, Issue 2, p. 9-15

สภำพร พทธรตน, สมปอง โรจนรงศศธร และรำน เทยนฤทธเดช. กำรสรำงเสรมบทบำทแกนน ำ

ชมชนในกำรเฝำระวงปองกนควบคมโรคไมตดตอ อ ำเภอสอยดำว จงหวดจนทบร ป

พ.ศ. 2550-2552. วำรสำรกรมควบคมโรค ปท39 2556; 3:246-257.

ส ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำประถมศกษำเพชรบร เขต 1. โครงสรำงกำรปฏบตงำนของส ำนกงำนเขต

พนท.(ปรบปรง 22 ตลำคม 2557; เขำถงเมอวนท 15 ตลำคม 2558). เขำถงไดจำก:

http://www.petburi.go.th/web/index.php?option=com_content&view=article&id=422&

Itemid=111

ส ำนกมำตรฐำนกำรศกษำ, ส ำนกงำนสภำสถำบนรำชภฏ, กระทรวงศกษำธกำร, ส ำนกมำตรฐำน

อดมศกษำ และทบวงมหำวทยำลย. (2545). ชดกำรเรยนรดวยตนเอง ชดวชำกำรวจยชมชน.

กรงเทพมหำนคร: เอส. อำร. พรนตง. สบคนเมอ วนท 9 ธนวำคม 2553

ส ำนกระบำดวทยำ กรมควบคมโรค. โรคอำหำรเปนพษ. (เขำถงเมอวนท 12 ตลำคม 2558). เขำถงได

จำก: http://www.boe.moph.go.th/fact/Food_Poisoning.htm

ส ำนกระบำดวทยำ กรมควบคมโรค. สรปรำยงำนกำรเฝำระวงโรค ประจ ำป 2556. กรงเทพ: โรงพมพ

ชมชนสหกรณกำรเกษตรแหงประเทศไทย; 1 กรกฎำคม 2557

51

ส ำนกโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรค. กำรปองกนควบคมและรกษำโรคอำหำรเปนพษ. กรงเทพ:

โรงพมพชมชนสหกรณกำรเกษตรแหงประเทศไทย; พฤศจกำยน 2551.

นมโรงเรยน. โครงกำรอำหำรเสรม (นม)โรงเรยน. (เขำถงเมอวนท 12 ตลำคม 2558). เขำถงไดจำก:

http://www.schoolmilkthai.com/about.php

ประคอง กรรสต. สถตเพอกำรวจยทำงวทยำศำสตร. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : ส ำนกพมพ

จฬำลงกรณมหำวทยำลย, 2538.

ประชำ ฤำชตกล, กลนดำ สำยนย. พฤตกรรมกำรบรโภคอำหำรของนกเรยนชนมธยมศกษำ

ในเขตอ ำเภอเมอง จงหวดยะลำ.(วทยำนพนธ) สงขลำ:มหำวทยำลยสงขลำนครนทร; 2553.

119 หนำ

ธนำวด ตนตทววฒน สหทย วไลรตน ดรณ โพธศรและคณะ กำรระบำดของโรคอำหำรเปนพษ

จำกกำรบรโภคนมโรงเรยน อ ำเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม เดอนสงหำคม พ.ศ.2554

วำรสำรวชำกำรสำธำรณสข ปท 22 ฉบบท 4 กรกฎำคม-สงหำคม 2556 หนำ 548-595

มหำวทยำลยทกษณ. งำนอนำมยโรงเรยน. (เขำถงเมอวนท 12 ตลำคม 2558). เขำถงไดจำก:

http://tsl.tsu.ac.th/courseware/school/lesson1/L1_2.htm

ยพำพร รปงำม. (2545). กำรสวนรวมของขำรำชกำรส ำนกงบประมำณ ในกำรปฏรป ระบบรำชกำร.

ภำคนพนธศลปศำสตรมหำบณฑต, สถำบนบณฑตพฒนบรหำรศำสตร.

โรงเรยนวดสมเดจ จ.ล ำปำง. โครงสรำงกำรบรหำรโรงเรยนประถมศกษำ. (เขำถงเมอวนท 15 ตลำคม

2558). เขำถงไดจำก: http://www.watsadet.ac.th/increase_data/left_menu/manuals/

manual_01/004.1.pdf

วนย โอษะคลง นำยเนอง พจนฉมพล และคณะ รำยงำนกำรสอบสวนโรคอำหำรเปนพษ

จำกกำรรบประทำนอำหำรในโรงเรยนโรงเรยนบำนหนองพฤกษ หม 2 ต ำบลจกรำช

อ ำเภอจกรำช จงหวดนครรำชสมำ วนท 9 ธนวำคม 2548

อภชำต วชระปรำกำรพงษ นำยพษณ อนยงเจรญ และคณะ รำยงำนกำรสอบสวนโรคอำหำร

เปนพษในนกเรยน โรงเรยนเทศบำล 4 (วดโพธอน ) ต ำบลสองพนอง อ ำเภอสองพนอง

จงหวดสพรรณบร วนท 30-31 มกรำคม 2551

52

ภาคผนวก

53

แบบประเมนความร ทศนคต พฤตกรรม ผทเกยวของกบการด าเนนงานเฝาระวงและปองกน โรคอาหารเปนพษในโรงเรยน เขตบรการสขภาพท 5

**************************** 1.ขอมลทวไป 1.วนทใหขอมล................เดอน............................พ.ศ........................... 2.ชอผใหขอมล.............................................นำมสกล.................................................... 3.ชอหนวยงำน................................................................................................................................... อ ำเภอ.......................................................จงหวด....................................................... 4. 4.1 เพศ ชำย หญง 4.2 อำย..................................ป 5. ระดบกำรศกษำ ไมไดเรยน ประถมศกษำ

มธยมศกษำตอนตน (ม.3) มธยมศกษำตอนปลำย (ม.6) /ปวช. อนปรญญำตร / ปวส. ปรญญำตร ปรญญำโท ปรญญำเอก

6. ปจจบนท ำหนำท ผบรหำรระดบ สพฐ ผรบผดชอบงำน ระดบ สพฐ ผอ ำนวยกำรโรงเรยน รองผอ ำนวยกำรโรงเรยน ครอนำมยโรงเรยน ผประกอบอำหำร/แมครว

เจำพนกงำนสำธำรณสข นกวชำกำรสำธำรณสข อนๆ ระบ...................................................................................

7.ระยะเวลำในกำรปฏบตงำน (ตำมขอ 6).......................................................ป 2. ความรเรองโรคอาหารเปนพษ

หวขอ ระดบความเหน (ตอบเพยงขอเดยว)

หมายเหต

ใช ไมใช ไมแนใจ

1.โรคอาหารเปนพษ หมำยถง อำกำรปวยทเกดจำกกำรกนอำหำรหรอน ำทปนเปอนเชอแบคทเรย ไวรส พยำธ ตลอดจนกำรปนเปอนของพษจำกพช หรอสตวบำงชนด ยกเวน พษทเกดจำกยำ/โลหะหนก/สำรเคมก ำจดศตรพช

2.การระบาดของโรคอาหารเปนพษหรอโรคอจจาระรวง หมำยถง กำรพบผปวยทมอำกำร อำเจยน หรอถำยเหลวอยำงนอยจ ำนวน 2 คนขนไป ทมควำมเชอมโยงทำงระบำดวทยำ เชน มกำรรบประทำนอำหำรหรอน ำรวมกน

54

หวขอ ระดบความเหน (ตอบเพยงขอเดยว)

หมายเหต

ใช ไมใช ไมแนใจ 3.โรคอำหำรเปนพษ พบผปวยมำกในกลมผใหญ (15-45 ป) เนองจำกพฤตกรรมกำรรบประทำนอำหำรทไมปลอดภย เชน กนอำหำรดบ

4.กำรระบำดของโรคอำหำรเปนพษสวนในโรงเรยน สวนใหญสำเหตจำกนมโรงเรยนทเกดกำรปนเปอน กำรเสอมคณภำพ

5.ผปวยโรคอำหำรเปนพษทกรำย จะมอำกำรรนแรงตำงกนไปตำมอำย เพศ แตจะไมมโอกำสเสยชวต

6.กำรสรำงสขนสยทถกตองและปฏบตประจ ำ เชน ลำงมอ กนอำหำรปรงสก จะชวยปองกนกำรปวยดวยโรคอำหำรเปนพษ

7.ผประกอบอำหำรทมอำกำรถำย ทองเสย และไดกนยำฆำเชอแลว แตยงถำยทองอย กสำมำรถปฏบตงำนตอไดโดยไมตองหยดงำน

8.ปจจยทท ำใหอำหำรกลองเสยงำย คอ แตงกวำ รวมทงกำรรำดกบขำวบนขำวโดยตรง

9.โรคอำหำรเปนพษสำมำรถปองกนไดโดยกำรกนยำแกทองเสยปองกนลวงหนำ เมออยในภำวะเสยงตอกำรปวย

10.กำรเตรยมอำหำรส ำหรบกำรไปทศนศกษำ ในกรณจ ำนวนมำก (100 กลองขนไป) ควรหำผจำงเหมำท ำเพมขน 2-3 รำย เพอเปนกำรลดควำมเสยงในกำรเสอมสภำพของอำหำร

55

3. ทศนคตเกยวกบโรคอาหารเปนพษ

หวขอ ระดบความเหน (ตอบเพยงขอเดยว)

หมายเหต

เหนดวยนอยทสด

เหนดวยนอย

เหนดวยปำนกลำง

เหนดวยมำก

เหนดวยมำกทสด

1.กำรจดใหมกำรใหควำมรเกยวกบโรคอำหำรเปนพษ สขำภบำลอำหำรและน ำทถกสขลกษณะอยำงนอยสปดำหละครงจะท ำใหผทเกยวของทกคนใหควำมตระหนกเรองนมำกขน

2.กำรก ำหนดใหกำรเฝำระวงอำหำรเปนพษในโรงเรยนเปนนโยบำยทส ำคญของโรงเรยน จะท ำใหกำรด ำเนนงำนเรองนในโรงเรยนส ำเรจและนกเรยนจะไมปวย

3.กำรหำมไมใหบคคลภำยนอกมำจ ำหนำยอำหำรใหกบเดกนกเรยนในโรงเรยน จะสำมำรถลดกำรเกดโรคอำหำรเปนพษ

4.ผประกอบอำหำรเปนบคคลทส ำคญทสด ทมผลตอกำรเกดโรคอำหำรเปนพษ

5.กำรด ำเนนงำนแบบมสวนรวม มกำรมอบหมำยหนำทชดเจนและปฏบตอยำงตอเนองจะท ำใหไมเกดโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน

6.นกเรยนทปวยดวยโรคอำหำรเปนพษ สวนใหญเกดจำกสภำพแวดลอมทำงบำนไมถกสขลกษณะ เชน แออด สกปรก

7.สภำพภมอำกำศ ภมประเทศ มผลตอกำรเกดกำรระบำดของโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน เชน พนททอำกำศหนำวจด กำรเกดโรคจะนอย พนทหำงไกลชมชนเมอง กำรเกดโรคจะนอย

8.กำรเฝำระวงคณภำพนมโรงเรยนสำมำรถท ำไดโดยครอนำมยโรงเรยนหรอผทเกยวของของโรงเรยน

9.โรงเรยนทปลอดแมลงวน เปนโรงเรยนทจะปลอดโรคอำหำรเปนพษ

10.กำรน ำเรองโรคอำหำรเปนพษ มำสอดแทรกในเนอหำกำรเรยนกำรสอนอยำงนอยเดอนละครง จะมสวนชวยในกำรกระตนกำรปรบเปลยนพฤตกรรมทถกตองของนกเรยน

56

4. พฤตกรรมเกยวกบโรคอาหารเปนพษ

หวขอ ระดบควำมเหน (ตอบเพยงขอเดยว)

หมำยเหต

ไมเคยปฏบต ท ำบำงครง ท ำประจ ำ 1.กอนกำรประกอบอำหำร รบประทำนอำหำรจะลำงมอดวยน ำสะอำด

2.กรณเจบปวยมอำกำรถำยทอง ทองเสย จะหยดท ำงำนหรอหยดกำรท ำหนำทแมครวจนกวำจะมอำกำรดขน

3.ทำนไดรบกำรตรวจสขภำพประจ ำป อยำงนอยปละครง

4.ทำนจะดแลควำมสะอำดของรำงกำยและตดเลบใหสนเสมอ

5.ทำนชอบกนอำหำรทปรงสก ไมมแมลงวนตอม และอนอำหำรกอนกนอำหำรทเหลอขำมมอ ทกครง

6.กอนททำนจะใหนกเรยนกนนมโรงเรยน ทำนจะเตอนใหนกเรยนสงเกตลกษณะของน ำนมวำผดปกตหรอไม

7.ในกำรหยบจบอำหำรทใหเดกนกเรยนกน จะใชอปกรณหรอถงมอในกำรหยบจบอำหำร

8.กำรรบประทำนอำหำรในแตละมอจะใชชอนกำรในกำรตกอำหำร (กรณทกนอำหำรรวมกน)

9.สถำนทประกอบอำหำรของโรงเรยน มกำรท ำควำมสะอำดทกครงหลงจำกเสรจสนกำรประกอบอำหำรในแตละวน

10.มกำรจดท ำทะเบยนผจ ำหนำยอำหำร วตถดบ ผผลตนม ผสงนมใหกบโรงเรยน

เกณฑมาตรฐานการสขาภบาลอาหาร กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (ใชส าหรบประเมนโรงเรยน)

แบบส ารวจโรงอาหาร ตามมาตรฐานการสขาภบาลอาหาร กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

ชอโรงอำหำร........................................................................................................................ ชอโรงเรยน, หนวยงำน......................................................................................................... สงกด...............................................จ ำนวนนกเรยน................คน พนกงำน....................คน ทอย เลขท..................................หมท.....................................ซอย..................................

ถนน..................................ต ำบล............................อ ำเภอ....................................... เขต (เทศบำล/สขำภบำล/อบต.)....................................จงหวด...................................

จ ำนวนผรบบรกำรจำกโรงอำหำร.........................คน/วน จ ำนวนผสมผสอำหำร..................คน กำรอบรมดำนสขำภบำลอำหำร ( ) เคย เมอ..................................... ( ) ไมเคย

ลกษณะกำรใหบรกำร 1. หนวยงำนด ำเนนกำรเองทงหมด 2. ใหบคคลภำยนอกเขำมำจ ำหนำยอำหำร จ ำนวน .................. รำย 3. มทง 1 และ 2 จ ำนวน ............................ รำย

กำรจดโครงกำรอำหำรกลำงวน ( ) ม จ ำนวนนกเรยนในโครงกำร ................. คน ( ) ไมม

สรปผลการส ารวจ

มำตรฐำนทได

ชอผส ำรวจ

วน เดอน ป ทส ำรวจ

ค ำชแจง แบบส ารวจนใชส าหรบโรงอาหาร ซงหมายถง สถานท

จดบ รการอาหารในหน วยงานตา ง ๆ ไ ด แก โ รง เ ร ยน , สถาบนการศกษา, บรษท, โรงงาน, ส านกงานฯลฯ (ยกเวน โรงครวของโรงพยาบาล ซงปรงกระกอบอาหารใหกบผ ปวยในโรงพยาบาล)

มาตรฐานส าหรบโรงอาหาร แบงออกเปน 2 ระดบดงน 1. มาตรฐานดมาก ตองปฏบตไดทกขอ ครบ 30 ขอ 2. มาตรฐานด ตองปฏบตไดครบ 20 ขอ

วธการใชแบบส ารวจ ใหแสดงเครองหมำย " / " ในชองผลกำรส ำรวจ “ผำน” ส ำหรบขอทถกตองครบถวนทกรำยกำร ใหแสดงเครองหมำย " X " ในชองผลกำรส ำรวจ“ไมผำน” ส ำหรบขอทไมถกตองหรอไมครบถวน ใหแสดงเครองหมำย " - " ในชองผลกำรส ำรวจหลงขอมำตรฐำนในกรณทไมมกจกรรมทระบไวในขอมำตรฐำนและไมเปนปญหำดำนสขำภบำลอำหำร ใหถอวำผำนมำตรฐำนในขอนน

เรอง รายละเอยดมาตรฐาน ส ารวจ หมายเหต ผาน ไมผาน

ก. สถำนทรบประทำนอำหำร และบรเวณทวไป ข. บรเวณทเตรยม-ปรงอำหำร ค. ตวอำหำร น ำ น ำแขง เครองดม

1. สะอำด เปนระเบยบ…………………………………………………..… 2. โตะ เกำอ สะอำด แขงแรง จดเปนระเบยบ……………………….. 3. มกำรระบำยอำกำศทด…………………………………………………… 4. สะอำด เปนระเบยบ พนท ำดวยวสดถำวร แขง เรยบ สภำพด 5. มกำรระบำยอำกำศรวมทงกลน และควนจำกกำรท ำอำหำรไดด เชน มปลองระบำยควน หรอพดลมดดอำกำศทใชกำรไดด… 6. ไมเตรยมและปรงอำหำรบนพน……………………………………… 7. โตะเตรยม-ปรงอำหำร และผนงบรเวณเตำไฟ ตองท ำดวยวสดทท ำควำมสะอำดงำย (เชน สแตนเลสกระเบอง) มสภำพด และพนโตะตองสงจำกพนอยำงนอย 60 ซม………………………….. 8. อำหำรและเครองดมในภำชนะบรรจทปดสนท ตองมเลข สำระบบอำหำร เชน

...................................

………….. .............. .............. ..............

...............

……………

……………

……………

……….….. …….…….. …………… ..............

...............

……………

................

................

……….….. …….…….. …………… ..............

...............

……………

................

................

เรอง รายละเอยดมาตรฐาน ส ารวจ หมายเหต ผาน ไมผาน

ค. ตวอำหำร น ำ น ำแขง เครองดม (ตอ) ง . ภำชนะอปกรณ

9. อำหำรสด เชน เนอสตว ผกสด ผลไม และอำหำรแหง มคณภำพด แยกเกบเปนสดสวน ไมปะปนกน วำงสงจำกพนอยำงนอย 60 ซม. หรอเกบในตเยน ถำเปนหองเยน ตองวำงอำหำรสงจำกพนอยำงนอย 30 ซม. ส ำหรบอำหำรสดตองลำงให สะอำดกอนน ำมำปรง…………………………………………………………… 10. อำหำรและเครองดมในภำชนะบรรจทปดสนท มคณภำพด เกบเปนระเบยบ สงจำกพนอยำงนอย 30 ซม............................. 11. อำหำรทปรงส ำเรจแลว เกบในภำชนะทสะอำด มกำรปกปด วำงสงจำกพนอยำงนอย 60 ซม……………………………………………. 12. มตส ำหรบปกปดอำหำรทปรงส ำเรจแลว และดำนหนำของตตองเปนกระจก…………………………………………………………………. 13. น ำดม เครองดม น ำผลไมตองสะอำด ใสในภำชนะทสะอำด มฝำปด มกอกหรอทำงเทรนน ำ หรอมอปกรณทมดำมส ำหรบตกโดยเฉพำะ และวำงสงจำกพนอยำงนอย 60ซม……14. น ำแขงทใชบรโภคตองสะอำด ใสในภำชนะทสะอำด มฝำปด มอปกรณทมดำมส ำหรบคบ หรอตกโดยเฉพำะ วำงสงจำกพนอยำงนอย 60 ซม. และตองไมมสงของอนแชรวมไว….. 15. ภำชนะอปกรณ เชน จำน ชำม ชอน สอมฯลฯ ตองท ำดวยวสดทไมเปนอนตรำย เชน สแตนเลส กระเบองเคลอบขำว แกว อลมเนยม เมลำมนสขำว หรอสออน ส ำหรบตะเกยบตองเปนไมไมตกแตงส หรอพลำสตกสขำว.....................................................

…………..

..............

..............

..............

...............

……………

……………

…………..

..............

..............

..............

...............

……………

……………

…………..

..............

..............

..............

...............

……………

……………

เรอง รายละเอยดมาตรฐาน ส ารวจ หมายเหต ผาน ไมผาน

ง . ภำชนะอปกรณ (ตอ) จ. กำรรวบรวมขยะและ น ำโสโครก

16. ภำชนะใสน ำสมสำยช น ำปลำ และน ำจม ตองท ำดวยแกว กระเบองเคลอบขำว มฝำปด และชอนตกท ำดวยกระเบองเคลอบขำว หรอสแตนเลส ส ำหรบเครองปรงรสอนๆ ตองใสในภำชนะทท ำควำมสะอำดงำย มฝำปด และสะอำด…………………… 17. ลำงภำชนะอปกรณดวยวธกำรอยำงนอย 2 ขนตอน โดยขนตอนท 1 ลำงดวยน ำยำลำงภำชนะ และขนตอนท 2 ลำงดวยน ำสะอำด 2 ครง หรอลำงดวยน ำไหลและอปกรณกำรลำงตองสงจำกพนอยำงนอย 60 ซม………………… 18. ใชอำงลำงภำชนะอปกรณทมทอระบำยน ำทใชกำรไดด อยำงนอย 2 อำง……………… 19. จำน ชำม ถวย แกวน ำ ถำดหลม ฯลฯ เกบคว ำในภำชนะโปรงสะอำดหรอตะแกรงวำงสงจำกพนอยำงนอย 60 ซม. หรอเกบในภำชนะหรอสถำนท ทสะอำดมกำรปกปด………… 20. ชอน สอม ตะเกยบ วำงตงเอำดำมขนในภำชนะโปรงสะอำด หรอวำงเปนระเบยบในภำชนะทสะอำด และมกำรปกปด ตงสงจำกพนอยำงนอย 60 ซม……………… 21. เขยงตองมสภำพด ไมแตกรำวหรอเปนรอง มเขยงใชเฉพำะอำหำรสกและอำหำรดบ แยกจำกกน มฝำชครอบ (ยกเวนครวทมกำรปองกนแมลงวนแลว)…………… 22. ใชถงขยะทไมรวซม และมฝำปด…………………………………….. 23. มทอหรอรำงระบำยน ำทมสภำพด ไมแตกรำว ระบำยน ำจำกหองครวและทลำงภำชนะอปกรณลงสทอระบำยหรอแหลงบ ำบดไดด และตองไมระบำยน ำเสยลงสแหลงน ำสำธำรณะโดยตรง……………………………………………………………………………….

…………..

..............

..............

..............

...............

…………… ……………

……………

…………..

..............

..............

..............

...............

…………… ……………

……………

…………..

..............

..............

..............

...............

…………… ……………

……………

เรอง รายละเอยดมาตรฐาน ส ารวจ หมายเหต ผาน ไมผาน

จ. กำรรวบรวมขยะและ น ำโสโครก(ตอ) ฉ. หองน ำ หองสวม ช. ผปรง ผเสรฟ

24. มบอดกเศษอำหำรและดกไขมนทใชกำรไดด กอนระบำยน ำเสยทง………………… 25. หองน ำ หองสวมตองสะอำด ไมมกลนเหมน มน ำใชเพยงพอ 26. หองสวมแยกเปนสดสวน ประตไมเปดสบรเวณทเตรยม - ปรงอำหำร ทลำงและเกบภำชนะอปกรณ ทเกบอำหำร และตองมอำงลำงมอทใชกำรไดดอยในบรเวณหองสวม…… 27. แตงกำยสะอำด สวมเสอมแขน………………………………………. 28. ผกผำกนเปอนสขำว หรอมเครองแบบ ผปรงจะตองใสหมวกหรอเนทคลมผมดวย……………………………………………………………. 29. ตองเปนผมสขภำพด ไมเปนโรคตดตอ ไมเปนโรคผวหนง ส ำหรบผปรงจะตองมหลกฐำนกำรตรวจสขภำพในปนนใหตรวจสอบได………………… 30. มสขนสยทด เชน ตดเลบสน ไมสบบหรในขณะปฏบตงำน ไมใชมอหยบจบอำหำรทปรงเสรจแลวโดยตรง…………………………

…………..

.............. ....

..........

..............

...............

……………

……………

…………..

.............. ....

..........

..............

...............

……………

……………

…………..

.............. ....

..........

..............

...............

……………

……………

แบบประเมนผลการด าเนนงานควบคมโรคอาหารเปนพษในโรงเรยน

ชอโรงเรยน..............................................อ าเภอ.................................จงหวด.................................................... จ ำนวนครและผดแลเดก....................คน จ ำนวนเดกทงหมด ..................คน ชำย...........คน หญง.............คน ผรบการประเมน ชอ........................................................................ต ำแหนง............................................................................... โทรศพท/มอถอ................................................ ผประเมน....................................................................ต าแหนง................................................................... หนวยงาน....................................................................โทรศพท/มอถอ…………………………..…………………... วนทประเมน............................................................. ค าชแจง

1. วธกำรประเมน : ประเมนในแตละขอโดยสอบถำมครและ/หรอผดแลเดกในกำรบรหำรจดกำร โครงสรำงสถำนท และวสดอปกรณในกำรดแลปองกนควบคมโรค และท ำเครองหมำย ลงในชองของกำรประเมน โดยพจำรณำตำมเกณฑกำรประเมนวำรำยกำรทประเมนนน ผาน หรอ ไมผาน เกณฑกำรประเมน ผาน = สภำพทไดมำตรฐำน ถกตองตำมเกณฑและแนวทำงกำรประเมนทก ำหนดไว ไมผาน = สภำพทต ำกวำเกณฑ จ ำเปนตองปรบปรงแกไข

**กรณไมผำน กรณำระบเหตผลดวย** 2. เกณฑผานการประเมน

จะผำนกำรประเมนเมอผำนกำรประเมน รอยละ 80 หรอ 15 ขอ จำก 19 ขอ (หวขอประเมนท 1-19)

แบบประเมนผลกำรด ำเนนงำนควบคมโรคอำหำรเปนพษในโรงเรยน

ท ขอก าหนด แนวทางการประเมน ผลการประเมน

ระบ เหตผลทไมผาน ผาน ไมผาน

ดานนโยบายของโรงเรยน 1. โรงเรยนมนโยบำย /คณะกรรมกำร/

แผนงำนโครงกำรทเกยวกบกำรด ำเนนงำนดำนโรคตดตอทำงเดนอำหำร หรอสขำภบำลอำหำร หรอกำรเฝำระวงควบคมโรค

โรงเรยนมแผนงำนโครงกำร/กำรแตงตงคณะกรรมกำร/กำรจดประชมทเกยวของ

[ ] ใช [ ] ไมม

2 โรงเรยนมกำรจดโรงอำหำรตำมมำตรฐำนกำรสขำภบำลอำหำร กรมอนำมย กระทรวงสำธำรณสข

โรงเรยนผำนมำตรฐำนโรงอำหำรของเกณฑกำรประเมนของกรมอนำมย (ดผลกำรประเมนจำกแบบประเมนโรงอำหำร: ตองไดระดบด ขนไป (20 คะแนน)

[ ] ใช [ ] ไมม

ดานการเฝาระวงคณภาพนมโรงเรยน โรงเรยนนไดรบนมโรงเรยนประเภท [ ] นมพาสเจอรไรส หรอ นมถง [ ] นม ย เอช ท ( UHT หรอ กลอง) 3 ตรวจรบนม นบจ ำนวน ดสภำพ

บรรจภณฑ สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

4. สมดสภำพกลองนม วำมรอยรว ข ำ ด ท ำ ใ ห อ ำ ก ำ ศ แ ล ะเชอจลนทรยจำกภำยนอกเขำไปในกลอง

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

5. ตรวจสอบวนหมดอำย สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

6. กรณนมพลำสเจอรไรสตองเกบไวในอณหภมไมเ กน 8 องศำเซลเซยส (ถำไมมใหขำมไปถำมขอท 8)

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

ท ขอก าหนด แนวทางการประเมน ผลการประเมน

ระบ เหตผลทไมผาน ผาน ไมผาน

7. กรณนมพลำส เจอรไร สตองบรโภคภำยใน 10 วน นบจำกวนผลต (ขำมไปถำมขอ ท 11)

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

8. กรณนม UHT กำรเกบรกษำตองไ ม โ ด น แ ส ง ส ะ อ ำ ด แ ห ง อณหภมไมเกน 45 องศำเซลเซยส

ดจำกสถำนทหรอสอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

9. กรณนม UHT กำรเกบรกษำตองว ำ งบน พน ส งอย ำ งนอ ย 1 0 เซนตเมตร ไมโดนสตวกดแทะ

จำกสถำนทหรอสอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

10. กรณนม UHT กำรเกบไมควรซอนเกน 7 ชน

จำกสถำนทหรอสอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

11. กอนใหนมเดกนกเรยนกนมกำรมกำรตรวจสอบคณภำพของนม

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

12. ท ำกำรตรวจสอบคณภำพนมโดยกำรเทนมใสแกว สงเกตดส กำรจบตวเปนกอน มรสเปรยว หรอกลนเหมน

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

13. ตดถงนมและแจกหลอดใหเดกดมนมใหหมดในครำวเดยว ไมเหลอเกบกนขำมมอ

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

ท ขอก าหนด แนวทางการประเมน ผลการประเมน

ระบ เหตผลทไมผาน ผาน ไมผาน

ดำนอำหำรทจดใหนกเรยนรบประทำน

14. อำหำรปรงส ำเรจควรเปนอำหำรทปรงสกใหมๆ ไมเกน 2 ชวโมงหลงจำกปรงเสรจ

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

15. อำหำรปรงส ำ เ รจไมควรเปนอำหำรดบๆ หรอ สกๆดบๆ

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

16. อำหำรปรงส ำเรจถำปรงเกน 2 ชวโมงควรน ำมำอนใหรอน ใหเดอดกอนใหเดกนกเรยนกน

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

17. อำหำรในกรณนกเรยนเขำคำยหรอทศนศกษำ ควรเปนอำหำรทปรงสกใหมๆ ไมเกน 2 ชวโมงหลงจำกปรงเสรจ

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

18. อำหำรในกรณนกเรยนเขำคำยหรอทศนศกษำ เปนอำหำรกลอง ไมควรรำดบนขำวโดยตรง

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

19. อำหำรในกรณนกเรยนเขำคำยหรอทศนศกษำ ตองพจำรณำเลอกจำกรำนอำหำรทสะอำด

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

ดำนกำรเฝำระวงปองกนควบคมโรคของโรงเรยน

20 โรงเรยนมแนวทำงหรอค มอกำรเฝำระวงและควบคมโรคอำหำรเปนพษหรอโรคตดตอทำงเดนอำหำรและน ำ

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

ท ขอก าหนด แนวทางการประเมน ผลการประเมน

ระบ เหตผลทไมผาน ผาน ไมผาน

21 เมอพบนกเรยนปวยโดยโรคอำหำรเปนพษ หรอมอำกำรถำยทอง อำเจยน ทำงโรงเรยนจะด ำเนนกำรแยกนกเรยนคนนนออกจำกนกเรยนทไมมอำกำร

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม”

[ ] ใช [ ] ไมม

22 เมอพบนกเรยนปวยโดยโรคอำหำรเปนพษ หรอมอำกำรถำยทอง อำเจยน ทำงโรงเรยนจะแจงผปกครองทรำบทนท

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม”

[ ] ใช [ ] ไมม

23 เมอนกเรยนปวยมอำกำรถำยทอง ออนเพลยมำกขน จะสงตอไปยง รพ.สต. หรอ โรงพยำบำล ทใกลทสด

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

24. ถำพบนกเรยนปวยดวยอำกำรทองเสย อำเจยน รวม 2 รำยขนไป ทำงโรงเรยนจะแจงใหเจำหนำทสำธำรณสขทรำบทนท

สอบถำมจำกผทเกยวของ ถำท ำทกครงใหตอบ “ใช” แตถำไมท ำหรอท ำบำงครง ใหตอบ “ไมม” [ ] ใช [ ] ไมม

25 โรงเรยนนมนกเรยนปวยดวยโรคอำหำรเปนพษหรอพบกำรระบำดของโรคหรอไม

สอบถำมจำกผทเกยวของ นบตงแตทไดรบกำรสนบสนนถำยทอดแนวทำงฯ [ ] ใช [ ] ไมม

ภาพการด าเนนงาน