การศึกษาความยาวช่วงฤดูปลูกพืชในพื้นที่ลุ่มน...

165KHON KAEN AGR. J. 41 SUPPL. 2 : 165-172 (2013). KHON KAEN AGR. J. 41 SUPPL. 2 : 165-172 (2013).แกนเกษตร 41 ฉบบพเศษ 2 : 165-172 (2556).

การศกษาความยาวชวงฤดปลกพชในพนทลมน�าช

Study on Length of Crop Growing Period in the Chi Watershed

จตลดดา กาญจนรกษ1, กนกกาญจน วรวฒ1 และ เรงศกด กตเวทน1,2*

Jitladda Kanjanarak1, Kanokkan Worawut1 and Roengsak Katawatin1,2*

บทคดยอ: ในพนทลมน�ำชขอมลควำมยำวชวงฤดปลกพชยงสำมำรถปรบปรงใหมควำมละเอยด ถกตองและเปนประโยชนมำกขนได เนองจำกในปจจบนขอมลและเครองมอทใชในกำรวเครำะหและท�ำแผนทมคณภำพและประสทธภำพดขนวตถประสงคหลกของงำนวจยน คอเพอศกษำและสรำงแผนทแสดงควำมยำวชวงฤดปลกพชในพนทลมน�ำช โดยอำศยกำรเปรยบเทยบขอมลในรปแบบกรำฟระหวำงครงหนงของคำศกยภำพกำรคำยระเหย (0.5ETo) กบปรมำณน�ำฝน เพอค�ำนวณวนเรมตนฤดปลก วนสนสดฤดปลก และควำมยำวชวงฤดปลก ตำมเกณฑทก�ำหนดโดยองคกำรอำหำรและเกษตรแหงสหประชำชำต (FAO) ขอมลสภำพอำกำศทใชไดจำกสถำนตรวจอำกำศ 82 สถำน กระจำยทวพนทลมน�ำและบรเวณใกลเคยง ผลกำรค�ำนวณทไดในขนแรก เปนขอมลลกษณะจด (Point data) ตำมสถำนตรวจอำกำศตำงๆ จะถกน�ำไปสรำงเปนแผนท โดยวธกำรประมำณคำขอมลเชงพนท (Interpolation) แบบผกผนตำมระยะทำง (Inverse Distance Weight , IDW) ในระบบสำรสนเทศภมศำสตร (GIS) ผลกำรศกษำนบงชวำ ในพนทลมน�ำช วนเรมฤดปลกอยในชวงวนท 4 เมษำยน - 13 พฤษภำคม วนสนสดฤดปลกอยในชวงวนท วนท 29 กนยำยน-30 ตลำคม มควำมยำวชวงฤดปลก 152 - 206 วน นอกจำกนนเมอน�ำคำปรมำณน�ำฝนจำกแตละสถำนและแตละป มำค�ำนวณและสรำงแผนทโดยวธเดยวกนพบวำพนทลมน�ำชมปรมำณน�ำฝนอยในชวง 898.27-1733.71 มลลเมตรค�ำส�ำคญ: ลมน�ำช วนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก ควำมยำวชวงฤดปลก

ABSTRACK : Information on length of crop growing period in the Chi watershed can be improved for better precision and increased usefulness. This is because, presently, accurate weather data recorded from a sizable number of stations are available. Also computerized tools for data analysis and mapping are readily accessible. The objective of this study was to investigate length of crop growing period in this watershed. To achieve the objective amount of rainfall and a half of evapotranspiration (0.5ETo) were compared. Consequently, the beginning, termination, and length of crop growing period were defined based on the FAO method. Weather data were acquired from 82 stations in the Chi watershed and its vicinity . The interpolation method namely Inverse Distance Weight (IDW) was employed to generate relevant maps. The results showed that in the Chi watershed, the beginning of growing period was April 4th-May 13th, the termination of growing period was September 29th-October 30th and the length of growing period was approximately 152-206 days. Furthermore, total amount of rainfall in the watershed was around 898.27-1733.71 mm.Keywords: Chi watershed , Beginning of growing period, Termination of growing period, Length of crop growing period

1 ภำควชำพชศำสตรและทรพยำกรกำรเกษตร มหำวทยำลยขอนแกน Department of Plant Science and Agricultural Resources , Khon Kaen University2 ศนยวจยน�ำบำดำล มหำวทยำลยขอนแกน Ground Water Research Center, Khon Kaen University* Corresponding author: [email protected]

166 แกนเกษตร 41 ฉบบพเศษ 2 : 165-172 (2556).

บทน�ำ

ลมน�ำชครอบคลมพนท 12 จงหวด มพนทเพำะปลก

31,163.78 ตำรำงกโลเมตร (กรมชลประทำน, 2546)

หรอคดเปนรอยละ 63 ของพนททงหมด ลมน�ำนเปน

แหลงเพำะปลกทส�ำคญของภำคตะวนออกเฉยงเหนอ

พนทสวนใหญในลมน�ำใชท�ำกำรเกษตรแบบอำศยน�ำ

ฝน ซงเปนแหลงน�ำทมอยอยำงจ�ำกด จงตองมกำร

วำงแผนปลกพชใหเหมำะสมกบปรมำณน�ำทเปน

ประโยชน กำรพยำกรณสภำพสมดลของน�ำ (Water

balance) ในกำรปลกพช โดยก�ำหนดควำมยำวชวงฤด

ปลกซงอำศยควำมสมพนธระหวำงปรมำณน�ำฝนและ

คำศกยภำพกำรคำยระเหยในกำรวำงแผนกำรปลกพช

ใหเหมำะสมกบปรมำณน�ำ เปนกำรจดกำรทรพยำกร

ทดนใหเกดสงสด ทงยงสำมำรถชวยลดปจจยกำรลงทน

และแรงงำนในกำรผลตพชของเกษตรกร

จำกทกลำวมำขำงตนขอมลควำมยำวชวงฤดปลก

จงมควำมส�ำคญตอกำรวำงแผนพฒนำพนทแหงน

FAO (1996) และชำญชย (2548) กลำววำ แนวคดของ

ชวงฤดปลกเปนองคประกอบส�ำคญของกำรจ�ำแนกเขต

นเวศเกษตร โดยพฒนำเปนฐำนขอมลส�ำหรบกำรปลก

พชในระบบกำรผลตพชหนง ๆ โดยอำศยขอมลสภำพ

อำกำศ และเปนแนวทำงในกำรประเมนศกยภำพกำร

ใชทดน ซงปจจบนกำรประเมนควำมยำวชวงฤดปลกท

ใช เป นฐำนข อมล เพ อพฒนำกำรจ� ำแนกเขต

นเวศเกษตรมเพยงขอมลบำงสวน บำงพนท และ

กระจดกระจำย หรออำจเปนกำรประเมนควำมยำวชวง

ฤดปลกโดยภำพรวมเทำนน ประกอบกบเทคโนโลย

คอมพวเตอรทใชในอดตยงเปนเพยงเครองชวยค�ำนวณ

ทำงคณตศำสตร ยงไมพฒนำใหประยกตใช กบงำน

ดำนอนๆ ท�ำใหกำรประเมนขอมลเชงพนท ยงไม

ละเอยด เทำกบเทคโนโลยคอมพวเตอรสมยใหม ใน

ปจจบนนอกจำกจะเป นเครองช วยค�ำนวณทำง

คณตศำสตรทแมนย�ำและละเอยดมำกขน พฒนำให

ประยกต ใชกบงำนดำนอนๆ ได เชน กำรจดท�ำสอผสม

กำรแลกเปลยนข อมลข ำวสำร เป นตวควบคม

เครองจกร กำรจดกำรขอมล และกำรประมวลผล

สำรสนเทศ (ภำควชำวทยำกำรคอมพวเตอรและ

เทคโนโลยสำรสนเทศ, ม.ป.ป.)

ระบบสำรสนเทศภมศำสตร (GIS) เปนหนงใน

เทคโนโลยสมยใหมทถกพฒนำ ใหเปนเครองมอทม

ประโยชนอยำงยงในกำรสรำงฐำนขอมล และจดเกบ

ขอมล ทมกำรอำงองพกดทำงภมศำสตรซงมอย

มำกมำยในปจจบน รวมทงวเครำะหขอมลเชงพนทได

ละเอยดมำกขน ดงนนกำรก�ำหนดควำมยำวชวงฤด

ปลกโดยใชกำรค�ำนวณขอมลปรมำณน�ำฝนและคำ

ศกยภำพกำรคำยระเหยดวยโปรแกรมคอมพวเตอร

รวมกบกำรใชเทคโนโลยสมยใหม ทำงดำนระบบ

สำรสนเทศภมศำสตร ในกำรวเครำะหขอมลเชงพนท

ดวยวธกำรตำงๆ จงมควำมส�ำคญยง เพอใชวำงแผน

ประกอบกบกำรตดสนใจในกำรผลตพช และจดกำร

ทรพยำกรกำรเกษตรทเหมำะสม วตถประสงคของกำร

ศกษำน คอ เพอศกษำและท�ำแผนทวนเรมฤดปลก วน

สนสดฤดปลก ควำมยำวชวงฤดปลก และปรมำณน�ำ

ฝน เพอใชประกอบกำรวำงแผนกำรตดสนใจในกำร

ผลตพช และเปนขอมลพนฐำนส�ำหรบกำรพฒนำ เปน

ฐำนขอมลในระดบทละเอยดยงขน เชน กำรจ�ำแนกเขต

นเวศเกษตร และเขตนเวศนำขำว ฯลฯ

วธกำรศกษำ

พนทศกษำ

ลมน�ำชตงอยระหวำงเสนรงท 15 องศำ 30 ลปดำ

เหนอถงเสนร งท 17 องศำ 30 ลปดำ เหนอ และ

อยระหวำงเสนแวงท 101 องศำ 30 ลปดำ ตะวนออก

ถง เสนแวงท 104 องศำ 30 ลปดำ ตะวนออก ทศเหนอ

ตดกบลมน�ำโขง ทศใตตดกบลมน�ำมล ทศตะวนออก

ตดกบลมน�ำโขงและลมน�ำมล ทศตะวนตกตดกบลม

น�ำปำสก มพนทลมน�ำรวมทงสน 49,476 ตร.กม. โดย

มพนท สวนใหญอยในเขต 12 จงหวด ไดแก ชยภม

ขอนแกน กำฬสนธ มหำสำรคำม รอยเอด ยโสธร

อบลรำชธำน นครรำชสมำ เลย หนองบวล�ำภ อดรธำน

และศรสะเกษ (สถำบนสำรสนเทศทรพยำกรน�ำและ

กำรเกษตร, 2555)

167KHON KAEN AGR. J. 41 SUPPL. 2 : 165-172 (2013).

ขอมลสภำพอำกำศ

รวบรวมขอมลสภำพอำกำศ 17 ป (พ.ศ.2538-

พ.ศ.2554) 82 สถำน ประกอบดวย ขอมล ปรมำณน�ำ

ฝน (Rainfall) อณหภม (Temperature) ควำมชนสมพทธ

(Relative humidity) ควำมเรวลม (Wind speed) และ

ชวโมงแสงแดด (Sunshine duration) รำยวน

ในบรรดำสถำนตรวจอำกำศทงหมด มเพยง

3 สถำนทมขอมลครบ 12 สถำน ขำดขอมลชวโมง

แสงแดด และ 67 สถำนมเพยงขอมลปรมำณน�ำฝน

จงตองแบงขอบเขตพนท โดยใช Thiessen polygon

ArcGIS 9.2 เพอก�ำหนดกำรใชขอมลรวมกนระหวำง

สถำนทมขอมลครบและสถำนทมขอมลไมครบ ซงม

พนทใกลเคยงกน

โปรแกรมค�ำนวณศกยภำพกำรคำยระเหย ETo

Calculator

โปรแกรม ETo Calculator พฒนำขนโดย

FAO(2009) เพอค�ำนวณคำศกยภำพกำรคำยระเหย

(Evapotranspiration , ETo) รำยวน จำกขอมล

อณหภม ควำมชนสมพทธ ควำมเรวลม และรงสสทธ

ตำมสมกำร Penman-Monteith (Allen, R., et al,

1998) ดงน

Figure 1 Study area (Chi watershed) Source : Hydro and Agro informatics Institute (2012)

ขอมลสภาพอากาศ รวบรวมขอมลสภาพอากาศ 17 ป (พ.ศ.2538 – พ.ศ.2554) 82 สถาน ประกอบดวย ขอมล ปรมาณนาฝน (Rainfall) อณหภม (Temperature) ความชนสมพทธ (Relative humidity) ความเรวลม (Wind speed) และชวโมงแสงแดด (Sunshine duration) รายวน

ในบรรดาสถานตรวจอากาศทงหมด มเพยง 3 สถานทมขอมลครบ 12 สถาน ขาดขอมลชวโมงแสงแดด และ 67 สถานมเพยงขอมลปรมาณนาฝน จงตองแบงขอบเขตพนท โดยใช Thiessen polygon ArcGIS 9.2 เพอกาหนดการใชขอมลรวมกนระหวางสถานทมขอมลครบและสถานทมขอมลไมครบ ซงมพนทใกลเคยงกน

โปรแกรมคานวณศกยภาพการคายระเหย ETo Calculator โปรแกรม ETo Calculator พฒ นาข น โดย FAO( 2009) เพอ คานวณค า ศกยภาพการคายระ เหย (Evapotranspiration , ETo) รายวน จากขอมลอณหภม ความชนสมพทธ ความเรวลม และรงสสทธ ตามสมการ Penman – Monteith (Allen, R., et al, 1998) ดงน

𝐸𝑇𝑜 =0.408∆(𝑅� − 𝐺) + 𝛾 900

𝑇 + 273𝑢�(𝑒� − 𝑒�)

∆ + 𝛾(1 + 0.34𝑢�)

โดยท ETo = คาศกยภาพการคายระเหย (mm day-1) Rn = รงสสทธจากแสงอาทตยทพชปกคลมดน (MJ m-2 day-1) G = การถายเทพลงงานความรอนจากผวดน (MJ m-2 day-1) T = คาเฉลยอณหภมรายวน (ºC) u2 = ความเรวลมทความสง 2 เมตร (m s-1) es = ความดนไอนาอมตว (kPa) ea = ความดนไอนาจรง (kPa) es - ea = ผลตางระหวางคาความดนไอนา อมตวเฉลย (es ) กบความดนไอนา ทเปนจรงเฉลย (ea ) (kPa)

โดยท

ETo = คำศกยภำพกำรคำยระเหย (mm day-1)

Rn = รงสสทธจำกแสงอำทตยทพชปกคลมดน

(MJ m-2 day-1)

G = กำรถำยเทพลงงำนควำมรอนจำกผวดน

(MJ m-2 day-1)

T = คำเฉลยอณหภมรำยวน (ºC)

u2

= ควำมเรวลมทควำมสง 2 เมตร (m s-1)

es = ควำมดนไอน�ำอมตว (kPa)

ea = ควำมดนไอน�ำจรง (kPa)

es - e

a = ผลตำงระหวำงคำควำมดนไอน�ำ

อมตวเฉลย (es) กบควำมดนไอน�ำ ทเปนจรงเฉลย (e

a)

(kPa)

Δ = ควำมลำดชนของกรำฟแสดงควำมสมพนธ

ระหวำงควำมดนไอน�ำกบอณหภม (kPa ºC-1)

γ = psychrometric constant (kPa ºC-1)

อนง ในกำรศกษำน ขำดขอมลรงสสทธ แต

โปรแกรม ETo Calculator เปดโอกำสใหใชคำชวโมง

แสงแดดรวมกบต�ำแหนงพกดเสนรง เสนแวง แทนได

ในกำรค�ำนวณ (Allen, R. et al, 1998)

Figure 1 Study area (Chi watershed) Source : Hydro and Agro informatics Institute (2012)

ขอมลสภาพอากาศ รวบรวมขอมลสภาพอากาศ 17 ป (พ.ศ.2538 – พ.ศ.2554) 82 สถาน ประกอบดวย ขอมล ปรมาณนาฝน (Rainfall) อณหภม (Temperature) ความชนสมพทธ (Relative humidity) ความเรวลม (Wind speed) และชวโมงแสงแดด (Sunshine duration) รายวน

ในบรรดาสถานตรวจอากาศทงหมด มเพยง 3 สถานทมขอมลครบ 12 สถาน ขาดขอมลชวโมงแสงแดด และ 67 สถานมเพยงขอมลปรมาณนาฝน จงตองแบงขอบเขตพนท โดยใช Thiessen polygon ArcGIS 9.2 เพอกาหนดการใชขอมลรวมกนระหวางสถานทมขอมลครบและสถานทมขอมลไมครบ ซงมพนทใกลเคยงกน

โปรแกรมคานวณศกยภาพการคายระเหย ETo Calculator โปรแกรม ETo Calculator พฒ นาข น โดย FAO( 2009) เพอ คานวณค า ศกยภาพการคายระ เหย (Evapotranspiration , ETo) รายวน จากขอมลอณหภม ความชนสมพทธ ความเรวลม และรงสสทธ ตามสมการ Penman – Monteith (Allen, R., et al, 1998) ดงน

𝐸𝑇𝑜 =0.408∆(𝑅� − 𝐺) + 𝛾 900

𝑇 + 273𝑢�(𝑒� − 𝑒�)

∆ + 𝛾(1 + 0.34𝑢�)

โดยท ETo = คาศกยภาพการคายระเหย (mm day-1) Rn = รงสสทธจากแสงอาทตยทพชปกคลมดน (MJ m-2 day-1) G = การถายเทพลงงานความรอนจากผวดน (MJ m-2 day-1) T = คาเฉลยอณหภมรายวน (ºC) u2 = ความเรวลมทความสง 2 เมตร (m s-1) es = ความดนไอนาอมตว (kPa) ea = ความดนไอนาจรง (kPa) es - ea = ผลตางระหวางคาความดนไอนา อมตวเฉลย (es ) กบความดนไอนา ทเปนจรงเฉลย (ea ) (kPa)


วธกำรเตรยมขอมลปรมำณน�ำฝนและคำศกยภำพ

กำรคำยระเหย

กำรเปรยบเทยบเพอก�ำหนดควำมยำวชวงฤดปลก

ใชขอมลปรมำณน�ำฝนรำยวนของแตละป และแตละ

สถำน ค�ำนวณผลรวมปรมำณน�ำฝนรำย 10 วน เชน

เดยวกนกบคำศกยภำพกำรคำยระเหยรำยวน ท

ค�ำนวณไดจำกโปรแกรม ETo Calculator ซงถกน�ำไป

ค�ำนวณครงหนงของคำศกยภำพกำรคำยระเหย

(0.5ETo) และค�ำนวณผลรวมรำย 10 วน (Figure 2)

ก�ำหนดวนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก และ

ควำมยำวชวงฤดปลกพช

ในกำรก�ำหนดวนเรมและสนสดฤดปลก ก�ำหนด

ตำมเกณฑ FAO (1996) โดยวนเรมฤดปลกจะเรมเมอ

ปรมำณน�ำฝนมำกกวำหรอเทำกบครงหนงของคำ

ศกยภำพกำรคำยระเหย (Rainfall ≥ 0.5ETo) และ

ปรมำณน�ำฝนตองมควำมตอเนอง ในขณะเดยวกนวน

สนสดฤดปลกก�ำหนดจำกวนทปรมำณน�ำฝนนอยกวำ

ครงหนงของคำศกยภำพกำรคำยระเหย (Rainfall

<0.5ETo) อยำงตอเนอง ขนตอนกำรด�ำเนนงำน

มดงตอไปน

1) กำรเปรยบเทยบขอมลปรมำณน�ำฝนและครง

หนงของคำศกยภำพกำรคำยระเหยใชผลรวมรำย 10

วน วเครำะหในรปแบบกรำฟ (Figure 3) ส�ำหรบปอน

และสถำนอนท�ำแบบเดยวกน โดยเสนกรำฟปรมำณ

น�ำฝนใชคำเฉลยเคลอนท (Moving average) เปรยบ

เทยบกบครงหนงของคำศกยภำพกำรคำยระเหยผล

รวมรำย 10 วน เนองจำกกำรวเครำะหเสนกรำฟ

ปรมำณน�ำฝนโดยใชรำยวน ไมสำมำรถประมำณวน

เรมฤดปลกไดชดเจน วเครำะหรวมกบขอมลตวเลขใน

ตำรำง เพอก�ำหนดวนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก

และผลตำงของวนเรมฤดปลกกบวนสนสดฤดปลกเปน

ควำมยำวชวงฤดปลก

∆ = ความลาดชนของกราฟแสดงความสมพนธระหวางความดนไอนากบอณหภม (kPa ºC-1) 𝛾 = psychrometric constant (kPa ºC-1)

อนง ในการศกษาน ขาดขอมลรงสสทธ แตโปรแกรม ETo Calculator เปดโอกาสใหใชคาชวโมงแสงแดดรวมกบตาแหนงพกดเสนรง เสนแวง แทนได ในการคานวณ (Allen, R. et al, 1998)

วธการเตรยมขอมลปรมาณนาฝนและคาศกยภาพการคายระเหย การเปรยบเทยบเพอกาหนดความยาวชวงฤดปลก ใชขอมลปรมาณนาฝนรายวนของแตละป และแตละสถาน คานวณผลรวมปรมาณนาฝนราย 10 วน เชนเดยวกนกบคาศกยภาพการคายระเหยรายวน ทคานวณไดจากโปรแกรม ETo Calculator ซงถกนาไปคานวณครงหนงของคาศกยภาพการคายระเหย (0.5ETo) และคานวณผลรวมราย 10 วน (Figure 2)

Figure 2 Preparation of data on potential evapotranspiration

กาหนดวนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก และความยาวชวงฤดปลกพช ในการกาหนดวนเรมและสนสดฤดปลก กาหนดตามเกณฑ FAO (1996) โดยวนเรมฤดปลกจะเรมเมอปรมาณนาฝนมากกวาหรอเทากบครงหนงของคาศกยภาพการคายระเหย (Rainfall ≥ 0.5ETo) และปรมาณนาฝนตองมความตอเนอง ในขณะเดยวกนวนสนสดฤดปลกกาหนดจากวนทปรมาณนาฝนนอยกวาครงหนงของคาศกยภาพการคายระเหย (Rainfall <0.5ETo) อยางตอเนอง ขนตอนการดาเนนงานมดงตอไปน 1) การเปรยบเทยบขอมลปรมาณนาฝนและครงหนงของคาศกยภาพการคายระเหยใชผลรวมราย 10 วน วเคราะหในรปแบบกราฟ (Figure 3) สาหรบปอนและสถานอนทาแบบเดยวกน โดยเสนกราฟปรมาณนาฝนใชคาเฉลยเคลอนท (Moving average) เปรยบเทยบกบครงหนงของคาศกยภาพการคายระเหยผลรวมราย 10 วน เนองจากการวเคราะหเสนกราฟปรมาณนาฝนโดยใชรายวน ไมสามารถประมาณวนเรมฤดปลกไดชดเจน วเคราะหรวมกบขอมลตวเลขในตาราง เพอกาหนดวนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก และผลตางของวนเรมฤดปลกกบวนสนสดฤดปลกเปนความยาวชวงฤดปลก

Figure 3 Determination of the beginning and the termination of growing period from graph. An example from Loei station in 1995.

Figure 4 Method employed to generate various maps in this study

Figure 9 An example graph, comparing length of crop growing period and amount of rainfall in 2005 (a) Kalasin (b) Chaiyaphum



ผลการศกษา 1) วนเรมฤดปลก

พนทลมนาช เรมฤดปลกวนท 95 – 134 ของป ซงตรงกบวนท 4 เมษายน – 13 พฤษภาคม และมคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard error) 3 – 11 วน (Figure 5)

(a)

(b)

Figure 5 Beginning of crop growing period (a) Point map (b) Interpolated map

2) ค�ำนวณคำเฉลยขอมลวนเรมฤดปลก (Beginning of crop growing period) วนสนสดฤดปลก (Termination of crop growing period) ควำมยำวชวงฤดปลก (Length of crop growing period) และปรมำณน�ำฝน (Rainfall) ทง 17 ป ส�ำหรบแตละสถำน พรอมทงค�ำนวณคำควำมคลำดเคลอนมำตรฐำน (Standard error) ของวนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก ควำมยำวชวงฤดปลก และปรมำณน�ำฝน จำกสมกำร

020406080100120140160180200

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37

mm

.

10-day decade


2) คานวณคาเฉลยขอมลวนเรมฤดปลก (Beginning of crop growing period) วนสนสดฤดปลก (Termination of crop growing period) ความยาวชวงฤดปลก (Length of crop growing period ) และปรมาณนาฝน (Rainfall) ทง 17 ป สาหรบแตละสถาน พรอมทงคานวณคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard error) ของวนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก ความยาวชวงฤดปลก และปรมาณนาฝน จากสมการ

𝑆. 𝐸. = 𝑆. 𝐷.√𝑛

โดยท S.E. = ความคลาดเคลอนมาตรฐาน S.D. = สวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) n = จานวนขอมลทงหมด

3) นาเขาขอมลคาเฉลยวนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก ความยาวชวงฤดปลก และปรมาณนาฝน ของแตละสถาน จากนนประมาณคาขอมลเชงพนท (Interpolation) ดวยวธ ผกผนตามระยะทาง (Inverse Distance Weight , IDW) ซงเปนการประมาณคาขอมลเชงพนทจากจดททราบคาขอมลซงอยรอบๆ โดยใชการถวงนาหนก คอจดทอยใกลจะถกใหนาหนกมากกวาจดทอยไกล ผลทได คอ แผนทวนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก ความยาวชวงฤดปลก และปรมาณนาฝน สรปเปนขนตอนไดดง Figure 4

Growing period terminate Growing period begin

โดยท S.E. = ควำมคลำดเคลอนมำตรฐำน S.D. = สวนเบยงเบนมำตรฐำน (Standard

Deviation)

n = จ�ำนวนขอมลทงหมด 3) น�ำเขำขอมลคำเฉลยวนเรมฤดปลก วนสนสด

ฤดปลก ควำมยำวชวงฤดปลก และปรมำณน�ำฝน ของแตละสถำน จำกนนประมำณคำขอมลเชงพนท (Interpolation) ดวยวธ ผกผนตำมระยะทำง (Inverse Distance Weight , IDW) ซงเปนกำรประมำณคำขอมลเชงพนทจำกจดททรำบคำขอมลซงอยรอบๆ โดยใชกำรถวงน�ำหนก คอจดทอยใกลจะถกใหน�ำหนกมำกกวำจดทอยไกล ผลทได คอ แผนทวนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก ควำมยำวชวงฤดปลก และปรมำณน�ำฝน

สรปเปนขนตอนไดดง Figure 4

ผลกำรศกษำ

1) วนเรมฤดปลก

พนทลมน�ำช เรมฤดปลกวนท 95-134 ของป ซงตรงกบวนท 4 เมษำยน-13 พฤษภำคม และมคำควำม

คลำดเคลอนมำตรฐำน (Standard error) 3-11 วน (Figure 5)


ผลการศกษา 1) วนเรมฤดปลก

พนทลมนาช เรมฤดปลกวนท 95 – 134 ของป ซงตรงกบวนท 4 เมษายน – 13 พฤษภาคม และมคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard error) 3 – 11 วน (Figure 5)

(a)

(b)

Figure 5 Beginning of crop growing period (a) Point map (b) Interpolated map





2) วนสนสดฤดปลก

สนสดฤดปลกวนท 273-304 ของป ซงตรงกบวนท 29 กนยำยน-30 ตลำคม และมคำคลำดเคลอนมำตรฐำน

(Standard error) 3-12 วน (Figure 6)

3) ควำมยำวชวงฤดปลก

ควำมยำวชวงฤดปลก 152-206 วน มคำควำมคลำดเคลอนมำตรฐำน (Standard error) 5-14 วน (Figure 7)

2) วนสนสดฤดปลก สนสดฤดปลกวนท 273 – 304 ของป ซงตรงกบวนท 29 กนยายน – 30 ตลาคม และมคาคลาดเคลอนมาตรฐาน

(Standard error) 3 – 12 วน (Figure 6)

(a)

(b)

Figure 6 Termination of crop growing period (a) Point map (b) Interpolated map

3) ความยาวชวงฤดปลก ความยาวชวงฤดปลก 152 – 206 วน มคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard error) 5 – 14 วน (Figure 7)

(a)

(b)

Figure 7 Length of crop growing period (a) Point map (b) Interpolated map

2) วนสนสดฤดปลก สนสดฤดปลกวนท 273 – 304 ของป ซงตรงกบวนท 29 กนยายน – 30 ตลาคม และมคาคลาดเคลอนมาตรฐาน

(Standard error) 3 – 12 วน (Figure 6)

(a)

(b)

Figure 6 Termination of crop growing period (a) Point map (b) Interpolated map

3) ความยาวชวงฤดปลก ความยาวชวงฤดปลก 152 – 206 วน มคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard error) 5 – 14 วน (Figure 7)

(a)

(b)

Figure 7 Length of crop growing period (a) Point map (b) Interpolated map


สรปและวจำรณ

กำรศกษำควำมยำวชวงฤดปลกในพนทลมน�ำช

โดยกำรวเครำะหข อมลปรมำณน�ำฝนรวมกบคำ

ครงหนงของศกยภำพกำรคำยระเหย พบวำ ในพนทลม

น�ำช มวนเรมฤดปลกอยในชวงวนท 95 - 134 ตรงกบ

วนท 4 เมษำยน-13 พฤษภำคม มคำควำมคลำดเคลอน

มำตรฐำน (Standard error) 3 -11 วน วนสนสดฤดปลก

อยในชวงวนท 273-304 ตรงกบวนท 29 กนยำยน-30

ตลำคม มควำมคลำดเคลอนมำตรฐำน 3-12 วน ควำม

ยำวชวงฤดปลก อย ในช วง 152-206 วน มค ำ

ควำมคลำดเคลอนมำตรฐำน 5-14 วน และปรมำณ

น�ำฝน อย ในชวง 898.27-1,317.62 มม. มควำม

คลำดเคลอนมำตรฐำน 38.14-164.41 มม.

พนทดำนทศตะวนตกเฉยงใต เชน จงหวดชยภม

เรมฤดปลกเรวกวำ แตสนสดฤดปลกชำกวำพนทดำน

ทศตะวนออกเฉยงเหนอ เชน จงหวดกำฬสนธ ท�ำให

พนทดำนจงหวดชยภมมควำมยำวชวงฤดปลกยำวกวำ

แตมปรมำณน�ำฝนนอยกวำพนทดำนจงหวดกำฬสนธ

และสำมำรถอธบำยเพมเตมไดจำกกรำฟทใชก�ำหนด

วนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก จงหวดชยภมมชวง

กรำฟปรมำณน�ำฝน ทยำวกวำจงหวดกำฬสนธ แตเสน

กรำฟปรมำณน�ำฝนจะต�ำกวำจงหวดกำฬสนธ ทมชวง

กรำฟสนกวำ (Figure 9)

4) ปรมาณนาฝน ปรมาณนาฝนในพนทลมนาช 898.27 – 1,317.62 มม. มความคลาดเคลอนมาตรฐาน 38.14 – 164.41 มม.

(Figure 8)

(a)

(b)

Figure 8 Amount of rainfall in Chi watershed (a) Point map (b) Interpolated map

สรปและวจารณ การศกษาความยาวชวงฤดปลกในพนทลมนาช โดยการวเคราะหขอมลปรมาณนาฝนรวมกบคาครงหนงของ

ศกยภาพการคายระเหย พบวา ในพนทลมนาช มวนเรมฤดปลกอยในชวงวนท 95 - 134 ตรงกบวนท 4 เมษายน – 13 พฤษภาคม มคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard error) 3 -11 วน วนสนสดฤดปลกอยในชวงวนท 273 – 304 ตรงกบวนท 29 กนยายน – 30 ตลาคม มความคลาดเคลอนมาตรฐาน 3 – 12 วน ความยาวชวงฤดปลก อยในชวง 152 – 206 วน มคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน 5-14 วน และปรมาณนาฝน อยในชวง 898.27 – 1,317.62 มม. มความคลาดเคลอนมาตรฐาน 38.14 – 164.41 มม.

พนทดานทศตะวนตกเฉยงใต เชน จงหวดชยภมเ รมฤดปลกเรวกวา แต สนสดฤดปลกชากวาพนทดานทศตะวนออกเฉยงเหนอ เชน จงหวดกาฬสนธ ทาใหพนทดานจงหวดชยภมมความยาวชวงฤดปลกยาวกวา แตมปรมาณนาฝนนอยกวาพนทดานจงหวดกาฬสนธ และสามารถอธบายเพมเตมไดจากกราฟทใชกาหนดวนเรมฤดปลก วนสนสดฤดปลก จงหวดชยภมมชวงกราฟปรมาณนาฝน ทยาวกวาจงหวดกาฬสนธ แตเสนกราฟปรมาณนาฝนจะตากวาจงหวดกาฬสนธ ทมชวงกราฟสนกวา (Figure 9)

(a) (b)


020406080100120140160180200

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37

mm

.

10-day decade

020406080100120140160180200

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37

mm

.

10-day decade

4) ปรมำณน�ำฝน

ปรมำณน�ำฝนในพนทลมน�ำช 898.27-1,317.62 มม. มควำมคลำดเคลอนมำตรฐำน 38.14-164.41 มม.

(Figure 8)





ในกำรศกษำน มขอจ�ำกดในกำรใชขอมลส�ำหรบ

กำรก�ำหนดควำมยำวชวงฤดปลก ซงหลำยสถำนม

ขอมลไมครบ จงจ�ำเปนตองใชขอมลรวมกบสถำนอนท

มขอมลครบ และในกำรค�ำนวณคำศกยภำพกำรคำย

ระเหยโดยสมกำร Penman-Monteith ตองกำรขอมล

รงสสทธ (Net radiation) แตเนองดวยขำดขอมลรงส

สทธ จงใชขอมลชวโมงแสงแดดรวมกบขอมลต�ำแหนง

พกดทตงของสถำน (เส นร ง/เส นแวง) จงอำจม

ควำมคลำดเคลอนในกำรประเมนได

กตตกรรมประกำศ

งำนวจยน ได รบกำรสนบสนนจำกศนย วจย

น�ำบำดำล โครงกำรกล มวจยดนป ญหำในภำค

ตะวนออกเฉยงเหนอ มหำวทยำลยขอนแกน และ

ทนอดหนนทวไปมหำวทยำลยขอนแกน ป 2556

เอกสำรอำงอง

กรมชลประทำน, 2546. โครงกำรศกษำเพอท�ำแผนหลกรองรบกำรพฒนำแหลงน�ำและปรบปรงโครงกำรชลประทำน ส�ำหรบแผนฯ. แหลงขอมล http://kromchol.rid.go.th/lproject/2010/index.php/-25-/107-04-. คนเมอวนท 19 มกรำคม 2556.

ชำญชย แสงชโยสวสด. 2548. กำรประมำณชวงฤดปลกพชเชงพนทในภำคเหนอตอนบน. แหลงขอมล http://www.mcc.cmu.ac.th/Seminar/pdf/1247.pdf. คนเมอ 11 ธนวำคม 2555.

ภำควชำวทยำกำรคอมพวเตอรและเทคโนโลยสำรสนเทศ. ม.ป.ป. คอมพวเตอรเทคโนโลย จำกอดตถงปจจบน ส อนำคต. แหลงขอมล www.sci.nu.ac.th/csitnew/introcom/docfile/001272Lecture1.pdf. คนเมอ 9 กมภำพนธ 2556.

ศนยปองกนวกฤตน�ำ. 2553. ลมน�ำในภำคตะวนออกเฉยงเหนอ. แหลงขอมล http://mekhala.dwr.go.th/main/index.php/2010-04-07-07-00-38/2010-04-07-07-01-20/99-2010-02-28-19-32-27. คนเมอ 19 มกรำคม 2556.

สถำบนสำรสนเทศทรพยำกรน�ำและกำรเกษตร. 2555. ขอบเขตลมน�ำสำขำลมน�ำช. แหลงขอมล http://www.haii.or.th/wiki/index.php/ไฟล:ขอบเขตลมน�ำสำขำลมน�ำช.jpg. คนเมอ 17 ธนวำคม 2555.

Allen, R., L.S. Pereira, D. Raes, and M. Smith. 1998. Crop evapotranspiration-Guidelines for computing crop water requirements. FAO Irrigation and Drainage Paper Nº56. Rome, Italy.

FAO. 1996. Agro-ecological Zoning Guidelines. FAO Soils Bulletin NO.73. Food and Agriculture Organization of the United Nations. FAO, Rome, Italy.

FAO. 2009. ETo Calculator. Land and Water Digital Media Series, No.36. Rome, Italy.

Hydro and Agro informatics Institute. 2012. Subwatershed boundary in Chi watershed. http://www.haii.or.th/wiki/index.php/ไฟล:ขอบเขตลมน�ำสำขำลมน�ำช.jpg. Accessed 17 Dec 2012. (in Thai)

การศึกษาความยาวช่วงฤดูปลูกพืชในพื้นที่ลุ่มน...

Documents