1วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

การศกษาประวตศาสตรเศรษฐกจการเมอง

ทองถนดวยวธการประวตศาสตรบอกเลา:

กรณศกษาต�าบลกระแสบนอ�าเภอแกลง

จงหวดระยอง

A Study of Oral History of Local History

ofEconomyandPolitics:CaseStudy

Krasaebonsubdistrict,Klaengdistrict,

Rayongprovince

โอฬาร ถนบางเตยว*

บทคดยอ

บทความนเปนการน�าเสนอการการศกษาประวตศาสตรเศรษฐกจการเมอง

ทองถน ดวยวธการศกษาประวตศาสตรบอกเลา โดยผเขยนไดเลอกพนทต�าบล

กระแสบน อ.แกลง จ.ระยอง เปนกรณศกษาเพอเกบรวบรวมขอมลประวตศาสตร

เศรษฐกจการเมองทองถน จากการสมภาษณเชงลกผอาวโสในชมชนทไดรบ

การถายทอดขอมลจากบรรพบรษ ดวยการบอกเลาสบตอกนมาจากรนสรน และ

ขอมลตรงจากผจากประสบการณของตวเองในประวตศาสตรเศรษฐกจการเมอง

ของชมชนต�าบลกระแสบน

* ผชวยศาสตราจารย ดร. โอฬาร ถนบางเตยว อาจารยประจ�าภาควชารฐศาสตร คณะรฐศาสตร

และนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

2 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

การศกษาประวตศาสตรบอกเลาเกยวกบประวตศาสตรเศรษฐกจการเมอง

ทองถน ตงแตรากเหงาชาตพนธของบรรพบรษ การอพยพของบรรพบรษมาตง

รกรากในพนทต�าลกระแสนบน วระประวตของบรรพบรษทสรางความภาคภมใจ

ของคนในชมชน การตงชอหมบาน ระบบเศรษฐกจแรกเรมในชมชน สภาพ

การด�ารงชพและความสมพนธของผคนในชมชน การจดการปกครองตนเอง

ของชมชน บทบาทของรฐและกลไกราชการในพนท บทบาทของนายทนในระยะ

เรมตน และการขยายตวของตลาดและระบบเศรษฐกจทนนยมทองถน

สงส�าคญทผเขยนไดจากการใชวธการประวตศาสตรบอกเลาในการเกบ

รวบรวมขอมลทนอกเหนอจากขอมลจากขอประวตศาสตรเศรษฐกจการเมองของ

ทองถนต�าบลกระแสบน สงทผเขยนไดรบและสมผสได คอ อารมณ ความรสก

ความภาคภมใจของชาวบาน ทไดครอบครองและความเปนเจาของประวตศาสตร

ของตนเอง ผเขยนไดเหนความสขจากการรวมกนทบทวนความทรงจ�าระหวาง

ชาวบานกบชาวบานดวยกน โดยมผเขยนเปนคนกลาง และเขายนดถายทอดให

ผเขยนดวยการเลาใหฟง ท�าใหผเขยนไดรบรขอมลประวตศาสตรหนาใหมของ

ชาวบานทไมเคยถกบนทกในประวตศาสตรชาตและพรอมจะพลาเลอนไปกบ

วนเวลา ผเขยนหวงใจวาคงจะดไมนอยถาประวตศาสตรของชาวบานประชาชน

ในทองถนถกบรรจและเลาขาน บอกเลากนตอในชมชนผานโรงเรยนในทองถน

โดยผอาวโส

ค�าส�าคญ : ประวตศาสตรเศรษฐกจการเมองทองถน, ประวตศาสตรบอกเลา

Abstract

This article presents a study of the history of local political economy

by means of oral history. The author chose Krasaebon subdistrict, Klaeng

district, Rayong province as an area of study to collect data. From in-depth

interviewing, elders in community who got oral information from their

ancestors, generation to generation, and their own experience in the

history of political economy of Krasaebon community.

3วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

The study of oral history on history of local political economy is the

study of pedigree, migration to settle down, bravery of ancestors who took

pride to the community, naming the village, The village is named Economy,

primary economic system of community, living conditions and relationships

of people in the community, self-government of, state roles and bureaucratic

mechanism of state in the area, roles of capitalist in the early stage, and

the expansion of market and local capitalist system.

Except from the historical data of political economy, the important

things that the author got from applying oral history to collect data were

emotion, feeling and pride of people as the possessors of their history,

happiness from reviewing the memories among people through author,

people were willing to pass on data to author by telling that caused author

got the new fade of the history of people that never been collected in the

national history and readied to be blur through time. The author hopes

that it would be great if the history of local people will be packed and

be recounted to the community through local schools by seniors.

Keywords : Local History of Economy and Politics, Oral History

วธการประวตศาสตรบอกเลา

ประวตศาสตรบอกเลา คอ เปนแนวทางการศกษาประวตศาสตรรปแบบ

หนงทอาศยการเกบรวบรวมขอมลทางประวตศาสตรจากค�าบอกเลาจากผอย

ในเหตการณหรอจากผทไดถายทอดขอมลมาจากแหลงขอมลทเชอถอไดจาก

พนชมชน โดยอาศยการถายทอดขอมลดวยวธการบอกเลาเปนหลกซงขอมล

ประวตศาสตรเหลานไมมการจดบนทกเปนลายลกษณอกษร เนองจากเปน

เรองราวของชาวบาน ชมชนทองถน ทไมมสถานะส�าคญในประวตศาสตรชาต

หรอประวตศาสตรชนชนน�าของรฐ

4 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

ประวตศาสตรบอกเลาจงเปนเรองราวความทรงจ�าของคนในทองถน

ครอบคลมมตตาง ๆ อยางกวางขวาง ทงชวตสวนตว ครอบครว เศรษฐกจ การเมอง

วฒนธรรม ฯลฯ ประวตศาสตรบอกเลาจงเปนมรดกทางประวตศาสตรคนใน

ทองถนทรบการถายทอดจากบรรพบรษ คนในชมชนเปนเจาของประวตศาสตรนน

เปนประวตศาสตรทจบตองไดเพราะในประวตศาสตรนนมพอ แม ป ยา ตา ยาย

ของรวมเขาอยดวย ซงแตกตางจากประวตศาสตรชาตทมแตเรองราวของชนชนน�า

ประวตศาสตรบอกเลา คอ ความทรงจ�ารวมกนของคนในชมชนทองถนเปนรากฐาน

ของความสมพนธทเกยวรอยจตส�านกของคนในชมชนทองถนอยางเหนยวแนน

ถงความเปนกลมกอนเดยวกน

Definition of oral history from the Oxford Online Dictionaries

อธบายวา ประวตศาสตรบอกเลา คอ การศกษาขอมลทางประวตศาสตรเกยวกบ

บคคล ครอบครว เหตการณส�าคญในชมชนเลก ๆ หรอการใชชวตประจ�าวนของ

คนในชมชน อาศยการเกบรวบรวมขอมลดวยวธการบอกเลา หรอการสมภาษณ

โดยการสมภาษณจะด�าเนนการสมภาษณกบคนทอยในเหตการณ หรอรบรจาก

ถ ายทอดตอจากบรรพบรษทอย ในเหตการณเรองราวทผ านมาในอดต

ประวตศาสตรบอกเลาเปนประวตทมความรสกจบตองได และมความทรงจ�าของ

คนในชมชนรวมอยดวย ทงความทรงจ�าทด ความภาคภมใจ และความเจบปวด

ความรสกดงกลาวเปนการเกบรกษาขอมลของประวตศาสตรบอกเลาอยางดทสด

เพราะประวตศาสตรบอกเลาไมมการบนทกเปนเอกสาร การเกบรกษาขอมลทด

ทสดของประวตศาสตรบอกเลา คอ การถายทอดดวยการบอกเลาไปยงคนรนหลง

(The Oxford Online Dictionaries, n.d.)

ส�าหรบการวจยเชงคณภาพในแนวประวตศาสตร (Historical Qualitative

Research) ถอการเกบรวบรวมขอมลดวยชมชนทองถนดวยวธการประวตศาสตร

บอกเลาเปนการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) รปแบบหนง (ชยยนต

ประดษฐศลป, 2553) เพราะประวตศาสตรจากการบอกเลามประโยชนในการ

เลาเรองทขาดหายไป ทไมไดถกบนทกไวในเอกสารราชการ ชวยเปดเผยเรองราว

ทถกซอนเรนมานาน และชวยเตมชองวางทขาดหายไปจากบนทกเอกสาร ขอมล

ทไดจากการสมภาษณท�าใหไดมมมองใหม อาจท�าใหเกดความรในประวตศาสตร

5วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

บางเรองเปนการแกไขขอมลทมาจากหลกฐานเดม ๆ การสมภาษณเรองในอดต

มกจะตองสมภาษณผสงอาย อยางไรกตาม ขอมลทไดอาจผดพลาดโดยไมตงใจ

และมความสบสนในเรองล�าดบของเหตการณในอดต โดยเฉพาะเรองของ พ.ศ.

และจ�านวน นอกจากเกบขอมลจากการสมภาษณแลวยงตองเกบขอมลอนไป

พรอมกน เชน หลกฐานอนทหลงเหลอ ไดแก รปภาพ หนงสอ รวมทงการสงเกตดวย

ฉตรทพย นาถสภา (2537ก: 2537ข: 2540ก: 2540ข: 2540ค: 2543)

นกวชาการดานเศรษฐศาสตรการเมอง (Political Economy) ผบกเบกการศกษา

ประวตศาสตรเศรษฐกจหมบานไทย ดวยวธการเกบรวบรวมขอมลโดยอาศย

แนวประวตศาสตรบอกเลา ไดอธบายถงประโยชนของการศกษาหลกฐานขอมล

ในชมชนทองถนจากประวตศาสตรบอกเลาอยางนาสนใจ ตามรายละเอยด

ตอไปน

1. การศกษาประวตศาสตรบอกเลาเปนเครองมอและวธการส�าคญ

ทจะท�าใหไดศกษาประวตศาสตรชมชน เชน ประวตศาสตรชาวนา กรรมกร

และคนในอาชพอสระตาง ๆ ประวตศาสตรทองถน ประวตศาสตรชมชนกลมนอย

ประวตศาสตรผ หญง ประวตศาสตรครอบครว ขณะทแตเดมศกษากนแต

ประวตศาสตรการเมองของชนชนปกครองเปนกระแสหลกในวงวชาการ

วธการศกษาแบบสมภาษณของประวตศาสตรบอกเลา ท�าใหสามารถ

ศกษาประวตของประชาชนธรรมดาทไมมใครบนทกไว เพราะหลกฐานทเปน

เอกสารมกจะบนทกเรองราชวงศ เรองการแยงอ�านาจทางการเมอง เรองการตดตอ

กบตางประเทศ ประวตศาสตรบอกเลาจงเพมหรอเปลยนเรองทนกประวตศาสตร

ศกษา เปดพรมแดนใหมในวชาประวตศาสตร ท�าใหประชาชนธรรมดามทใน

ประวตศาสตร

2. ประวตศาสตรบอกเลาเปนการศกษาประวตศาสตรจากจดยน

ของคนธรรมดาจากความเปนจรงของสงคมทซบซอนและมหลายดาน สรางมอง

จากจดยนตางกนกเหนความจรงแตกตางกนได ประวตศาสตรบอกเลาท�าใหผท

เสยเปรยบในสงคมไดเสนอประวตศาสตรจากจดยนของตน ซงเดมไมมโอกาส

เสยงทใหสมภาษณในประวตศาสตรบอกเลาจงมกจะเปนเสยงของคนสวนใหญของ

สงคม แตเปนเสยงทไมเคยมใครไดยน ไมเคยไดรบการบนทกใหเปนประวตศาสตร

6 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

เชน เสยงของชาวนาในการขบถ ของกรรมกรในการสไตรก หรอของคนด�าใน

อเมรกา

ประวตศาสตรบอกเลาท�าใหนกประวตศาสตรสามารถโตแยงหลกฐาน

เดมทมาจากเอกสาร โตแยงค�าอธบายสภาวการณในสงคมแบบประเพณทมก

จะเขาขางฝายผปกครอง อกทงท�าใหความหมายและฐานะของการศกษาวชา

ประวตศาสตรเปลยนแปลงไปดวย เพราะหากชาวบานไดรบรประวตศาสตรทเขา

สรางขนเองน เขาจะมจตส�านกในเอกลกษณรวมกน (Collective Identity) สงขน

การสรางประวตศาสตรของชมชนจากทศนะของชาวบาน คอการฟนฟเอกลกษณ

ดานวฒนธรรมของชาวบานนนเอง และสงนคอรากฐานความชอบธรรมของอ�านาจ

ของราษฎร การพฒนาชนบท พฒนาทองถน และประชาธปไตย

3. การศกษาประวตศาสตรบอกเลาท�าใหความสมพนธระหวางปญญา

ชนกบชาวบานแนนแฟนขน การเขาไปสมภาษณชาวบานท�าใหปญญาชนกบ

นกวชาการเขาใจชาวบานมากขน ตองพดภาษาชาวบาน รวฒนธรรมของชาวบาน

ขณะเดยวกนการคนประวตศาสตรใหชาวบานกท�าใหชาวบานมความรความคด

เปนระบบขน เขาใจฐานะของตนในประวตศาสตรและสงคมดขน ร เรอง

ความสมพนธระหวางตนเองกบคนกลมอนในสงคม และรจกโลกภายนอกมากขน

ความสมพนธระหวางโรงเรยน วทยาลย มหาวทยาลย และชมชนกระชบแนน

เเฟนขน

ฉตรทพย นาถสภา (2540) อธบายถงประเดนการศกษาทเหมาะสมกบ

การเกบรวบรวมขอมลหลกฐานจากประวตศาสตรบอกเลา หวเรองทเหมาะสม

ปรากฏอยใน 3 สาขายอยของวชาประวตศาสตร คอ ประวตศาสตรเศรษฐกจ

ประวตศาสตรสงคมและวฒนธรรม และประวตศาสตรชนกลมนอย

1. ในสาขาประวตศาสตรเศรษฐกจ เรองทนาสนใจจะใชวธการศกษา

แบบประวตศาสตรบอกเลา เชน ประวตศาสตรกรรมกร ประวตศาสตรชาวนา

ประวตศาสตรของหตถกร ชาวประมง พอคาพนเมอง ชาวบาน ประวตศาสตร

ของคนในอาชพตาง ๆ เชน พระ เจาของธรกจขนาดยอม คนท�าผม คนเลนดนตร

ชางซอมรถ คนขบรถ ต�ารวจ คนเกบขยะ ขอทาน โสเภณ ฯลฯ

7วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

งานเรองประวตศาสตรเศรษฐกจไทยทใชวธการสมภาษณน เชน

ประวตการตอสของกรรมกรไทย ของ สงศต พรยะรงสรรค (2529), ววฒนาการ

เศรษฐกจหมบานในภาคเหนอของประเทศไทย พ.ศ. 2394-2475 และพอคาววตาง

: ผบกเบกการคาขายในหมบานภาคเหนอของประเทศไทย พ.ศ. 2398-2503

ของ ชสทธ ชชาต (2523, 2527), ววฒนาการเศรษฐกจหมบานในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอของประเทศไทย ของ ประนช ทรพยสาร (2525) และเศรษฐกจหมบาน

ไทยในอดต ของ ฉตรทพย นาถสภา (2540) ฯลฯ

2. ในสาขาประวตศาสตรสงคมและวฒนธรรม มเรองทนาสนใจ

สามารถใชประวตศาสตรบอกเลาเปนวธการศกษาไดมาก เชน ประวตศาสตร

ครอบครว ประวตศาสตรการศกษา ประวตศาสตรชมชนเลก ๆ เชน โรงเรยน วด

กลมญาต เรองอทธพลของหนงสอพมพ การใชเวลาวาง การเลนของเดกจน ๆ

เรองอาหารการกน เรองเพลงและประวตดนตร ประวตเมองและอ�าเภอ ฯลฯ

แตปรากฏวา ในเรองประวตศาสตรสงคมจากการบอกเลานในวงวชาการ

ประวตศาสตรไทยยงท�ากนนอย ทมบางมกจะเปนชวประวตซงเปนขอมลเบองตน

ตองน�ามาวเคราะหเพอใหไดภาพของสงคม

3. ในสาขาประวตศาสตรชนกลมนอย ประวตศาสตรบอกเลาจะใหภาพ

ในแงมมของชนกลมนอยนนเอง ขณะทเอกสารใหภาพจากแงมมของสงคมใหญ

ทเขาไปสมพนธเกยวของ อาจใชประวตศาสตรบอกเลาศกษาประวตศาสตร

ของชนกลมนอยในประเทศไทย เชน ประวตศาสตรของชาวลวะ ขา โซ กย สวย

กะเหรยง มอญ ชาวเขา ฯลฯ ในตางประเทศมการใชประวตศาสตรบอกเลาศกษา

ประวตศาสตรชาวอเมรกาด�า ยอนกลบไปถงตนตระกลทแอฟรกาสมยคาทาส

ครสตศตวรรษท 18 คอเรอง Roots ของ Alex Haley (1976) อาจใชประวตศาสตร

บอกเลาศกษาประวตของชาวอนเดยนแดง ยปซ และชาวยว เปนตน หรอใช

ประวตศาสตรของขบวนการลบ เชน ขบวนการใตดนตอตานนาซเยอรมนในยโรป

สมาคมลบในประเทศจน ขบวนการเสรไทย พรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย

ประวตชมเสอ เชน ชมเสอของเสอฝาย ของโจรบานกอไผ เปนตน

นอกจากน ฉตรทพย นาถสภา ไดสรปเทคนควธการศกษาแบบประวตศาสตร

บอกเลา จากประสบการณการเกบรวมรวมขอมลประวตศาสตรหมบานไทยท

8 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

ฉตรทพย และลกศษยไดเดนทางเกบขอมลทวทกภาคของประเทศไทย ฉตรทพย

อธบายวา การเกบรวบรวมขอมลดวยวธการประวตศาสตรบอกเลานน ตองให

ความส�าคญอย 2 ขนตอนหลก คอ กอนสมภาษณ และระหวางสมภาษณ

1. กอนสมภาษณผเกบรวบรวมขอมลตองเตรยมขอมลศกษาเรอง

หรอยคสมยทเกยวของกบสมภาษณใหดจากหนงสอและจากเอกสาร คอ ตองม

ความรเรองทวไปเกยวกบเรองทจะไปสมภาษณ เพราะการสมภาษณ คอ การเอา

ของใหญไปตอของเลก หมายความวาตองรสภาวการณของประเทศ และขอบเขต

ทจะเขาไปสมภาษณในชวงเวลาประวตศาสตรทศกษา เชน ถาจะเขาไปสมภาษณ

ทหมบานแหงหนงในภาคอสานในชวงปลายศตวรรษท 19 กควรศกษาไปกอนวา

ในทนน ในชวงนนมลกษณะเศรษฐกจโดยทวไปอยางไร มปญหาขาวยาก

หมากแพงไหม มการขบถของชาวนาหรอเปลา ถามเหตการณเหลานกน�าไปถาม

ชาวบานในหมบานทเขาไปศกษาวา เหตการณเหลานนกระทบหมบานอยางไร

ความร ในเหตการณใหญภายนอกจะท�าใหไดทราบเหตการณเลกทเกดขน

ในหมบาน รวมทงมมมองเหตการณนนจากหมบานอกดวย

ค�าถามอกลกษณะหนงเกดจากความรในทางทฤษฎ หากมความร

ทางทฤษฎกอนจะชวยใหสามารถบงช ตวแปรทนาจะส�าคญ ท�าใหสรางค�าถาม

ทเกยวของโดยตรงกบสงทตองการจะคนหาได เชน จากทฤษฏชนชนกระฎมพ

มสวนมากในการน�าใหเกดการเปลยนผานจากเศรษฐกจกอนทนนยม ในการศกษา

เพอคนหาวาท�าไมการเปลยนแปลง ณ ระดบชนบทของไทยในศตวรรษท 19

จงคอนขางลาชา กอาจตงค�าถามวาดวยลกษณะและบทบาทของพอคาและ

หตถกรรมกบชาวบาน กจะชวยใหสามารถคนหาค�าตอบไดดขน เชนนเปนตน

กอนไปสมภาษณ การเตรยมตวใหดทงทางทฤษฎและเหตการณใหญในชวง

สมยทเกยวของกบการสมภาษณส�าคญอยมาก เพราะโอกาสทจะสมภาษณ

มไมมากและเสยคาใชจายสง ตางกบเอกสารทอยในหอจดหมายเหต จะไปอาน

เมอไหรกได คาโสหยกต�า

กอนสมภาษณ การเลอกคนทจะเปนผถกสมภาษณ และชองทาง

การเขาไปหาผทจะถกสมภาษณเปนอกเรองหนงทส�าคญ ส�าหรบการศกษา

ประวตศาสตรหมบาน จากประสบการณของผบรรยายปรากฏวาพอคา ชาวบาน

9วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

(นายฮอย พอคาววตาง) มกเปนผใหขอมลไดดพเศษ และการหาชาวนาไรทดน

เพอสมภาษณคอนขางล�าบากเพราะชาวนายากจนมกมอายไมยน

การศกษาของเขากนอยท�าใหตองใชเวลามากในการท�าความเขาใจกน

อกทงพวกเขามกตองไปท�างานในทไกล หรอท�างานหามรงหามค�า ไมมเวลาวาง

ใหสมภาษณ ส�าหรบชองทางเขาไปหาผใหสมภาษณนนผบรรยายใชผานทาง

วทยาลยคร (มหาวทยาลยราชภฎ) และโรงเรยน โดยขอใหอาจารยวทยาลยคร

(มหาวทยาลยราชภฎ) พาไปหาอาจารยโรงเรยนในทองทและอาจารยทโรงเรยน

น�าเขาไปในหมบาน จากประสบการณนบวาเปนชองทางทไดผลด ท�าใหผให

สมภาษณพอมความมนใจ กลาใหขอมลและแสดงความรสกทแทจรง

2. ระหวางสมภาษณหลกส�าคญ คอ การสมภาษณเปนไดอะเลกตก

เปนการตอบโตกนไปมาเพอบรรลความจรงมากขน หลกฐานจากบคคลนน

แตกตางอยางมาก จากหลกฐานเอกสารตรงน ผสมภาษณมสวนมากในการชวย

กระตนความทรงจ�าทเคยมอยแลวลมไปใหปรากฏอก ดวยการถามซก การใชค�า

และการสรางสถานการณแวดลอม เชน การเราอารมณ ตวอยางจากประสบการณ

การสมภาษณครงหนงทบานนานหละ ต�าบลไมฝาด อ�าเภอสเกา จงหวดตรง

ฉตรทพย นาถสภา มโอกาสชวยใหทานผเฒา ชาวบานทานหนงฟนความทรงจ�า

เกยวกบการเกณฑแรงงาน ซงทานผเฒามประสบการณตงแตอาย 16 ป (ใน

พ.ศ. 2526 อาย 101 ป)

ทงนโดยการเราอารมณ เขาไดแสดงความเคยดแคนตอการทารณกรรม

ของขาราชการทมาเกณฑแรงงาน อารมณท�าใหภาพอดตทลบเลอนไปแลว

แจมชดขนมาอกครงหนงในจตใจของทานผ เฒา ค�าใหสมภาษณของทาน

จงเปนการวาดภาพการเกณฑแรงงานทมรายละเอยด มอารมณและความรสก

ครบถวนสมบรณ ผ สมภาษณจงตองพจารณาใหดวาชวงไหนควรจะท�าตว

เปนบคคลทสาม ชวงไหนควรเขาไปมสวนรวมกบขอมล เมอใดทเกดการชะงก

ของการไหลของขอมล ผสมภาษณอาจตองเขาไปชวยใหผสมภาษณขามธรณ

กดขวางใหส�าเรจ ผสมภาษณท�าหนาทคลายกบนกจตวทยา ขดคยลงไปในจตใจ

และความทรงจ�า

10 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

วธการหนงของนกจตวทยาทผบรรยายน�ามาใชและใหผลดมาก คอ

เอยค�ากญแจ (Key Word) ขนมา แลวขอใหผถกสมภาษณอธบายความรสก

และความหมายของเขาตอค�านน ๆ เชน ค�าวา ขนนาง ขาราชการ ก�าไร คนจน

บานเมอง ดง ขา พอคา นา ขาว ปลา คนงาน ผ ฯลฯ ในระหวางการสมภาษณ

นาจะระลกเรองความแตกตางระหวางผสมภาษณกบชาวบานในทางวฒนธรรม

เอาไว ความแตกตางนเกดจากความตางของชนชน รนอาย และบางครงกแตกตาง

ทางชนชาตดวย หรอผใหสมภาษณอาจพดภาษาถน เพราะฉะนน การตความ

ความหายของค�าและประโยค จงตองใชความระมดระวง

ตวอยางเชน ครงหนงในการสมภาษณผบรรยายไดขอมลวา การเดน

ทางไปขายของทตลาดและเดนกลบหม บานของชาวบานทชนบทแหงหนง

ในจงหวดฉะเชงเทราใชเวลาไมมาก แตเมอซกใหชดเจนลงไป ปรากฏวาทวา

เสยเวลาไมมากนน ใชเวลาถง 1 วนเตม คอเชาจดเยน นคอปญหาของการให

คาเวลาตางกนระหวางชาวบานผสงอายกบผสมภาษณ หากสามารถเขาใจ

ความหมายของค�าในวฒนธรรมทองถนไดจะดทสด คอผสมภาษณรภาษาถน

หรอภาษาชนกลมนอยดวยตนเอง ไมตองใชลาม โดยเฉพาะในการสมภาษณ

เรองเกยวกบความเชอจะไดผลนอยถาใชภาษาไทยกลาง เพราะค�าสวดวงวอน

ตอผมกจะสบทอดกนมาในภาษาถนละภาษาของชนชาต

ในการสมภาษณชาวบาน ควรเรมดวยค�าถามทไมกอใหเกดความขดแยง

และค�าถามประเภททตอบไดงาย ๆ เชน ขอใหเลาประวต ถามขอเทจจรงธรรมดา

ของครอบครวหรอหมบาน เชนมกหลงคาเรอน ใครมาตง เพาะปลกอะไร ค�าถาม

เรองทมการขดแยงหรอเปนนามธรรมควรเกบไวชวงหลง ผเขยนมประสบการณวา

ค�าถามเกยวกบการถอครองทดนในหมบานและประวตการไดทดนมาของตระกล

เจาทดน เปนเรองทชาวบานมกไมกลาใหขอมล ชาวบานมกหลกเลยงในการ

ตอบค�าถามในเรองน

ปญหาอกประการหนงของประวตศาสตรบอกเลา คอ ความสบสน

ในการเรยงล�าดบเหตการณ ชาวบานมความยากล�าบากในการทจะบอกวา

เหตการณตาง ๆ เกดขนในปไหน วธการแกปญหาน คอเทยบเคยงปทเกด

เหตการณกบชวงชวตของผใหสมภาษณ ชวงนนแตงงานหรอยง มลกหรอยง

11วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

สรางบานหลงใหมเสรจหรอยง เปนตน ทเกยวเนองกนคอเรองบางเรองเปนนทาน

(Myth) เปนความเชอ แตผใหสมภาษณนกวาเกดขนจรงในชวงไมไกลตวนก

ผสมภาษณตองพจารณแยกนทาน (Myth) ออกจากสงทเกดขนจรงในประวตศาสตร

เมอสมภาษณเสรจแลว ควรถามหาวตถและบนทกดวย คอขอดเครองใชและ

เครองมอเกา ๆ รปภาพเกา ๆ ขอใหชวยชสถานทส�าคญในทองถน ขออนญาต

ดบนทกสวนตวของผใหสมภาษณหรอบรรพบรษ และหนงสอเกาทผใหสมภาษณ

มอย สดทาย เปนมารยาททจะตองถามวาในบรรดาขอมลททานผใหสมภาษณ

บอกมานน สวนใดททานยงไมตองการใหเปดเผยบาง

ธงชย วนจจะกล (2543) อธบายวาการศกษางานศกษาประวตศาสตร

บอกเลาของ ฉตรทพย นาถสภา แตกตางจากการศกษาของประวตศาสตร

กระแสหลกทว ๆ ไปทไมใชทฤษฏในการอธบายหรอใชทฤษฏในการเกบรวบรวม

ขอมล แตการศกษาประวตศาสตรบอกเลาของฉตรทพย ฉตรทพยไดใชแนวคด

มารกซสตมาเปนแวนน�าทาง

พฒนาการของการศกษาประวตศาสตรบอกเลาของ ฉตรทพย จากการ

เกดขนของส�านกเศรษฐศาสตรการเมองทม ฉตรทพย นาถสภา เปนผบกเบก

แนวคดน จากยคกระแสสงของสถานการณเดอนตลาคม ทท�าใหนกศกษา

ปญญาชน หนมาสนใจแนวคดมารกซสตและวเคราะหยทธศาสตรการตอส

เพอประเมนวา สงคมไทยในชวงหลง 6 ตลาคม 2519 เปนสงคมในลกษณะใด

(ถาเทยบกบทฤษฎววฒนาการทมองวา สงคมจะแบงเปน 5 ยคคอ บพกาล ทาส

ศกดนา ทนนยม และทนนยมในทายทสด) เนองจากการพฒนาการของทนนยม

ในสงคมไทยมลกษณะทแตกตางจากทนนยมในประเทศอน มผเสนอวา สงคมไทย

เปนยคกงศกดนา กงทนนยม หรอเปนยคใด ซงเปนววาทะทเขมขนรนแรงมาก

ในยคสมยนน

ในชวงเวลาเดยวกน ฉตรทพย นาถสภา ไดเสนอวาการพจารณาสงคม

ควรพจารณาจากทฤษฎวถการผลตแบบเอเชย (Asiatic Mode of Production)

และน�าไปสการศกษาประวตศาสตรบอกเลา โดยศกษาจากความทรงจ�าของคน

ในทองถน สงผลใหงานของเขาแตกตางจากนกวชาการคนอน ๆ คอ การมอง

หมบาน การมองหมบานในลกษณะอนาธปไตย เปนการน�าเสนอทฤษฎการพฒนา

12 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

ประเทศไทยตามแนวของการเนนอดมการณชาวบาน การจดองคกรขนาดยอม

คานอ�านาจกบรฐและธรกจของนายทน เรยกวาเปนสงคมนยมแบบชาวบาน

การศกษาประวตศาสตรเศรษฐกจการเมองต�าบลกระแสบนอ�าเภอแกลงจงหวดระยอง

กระแสบน เปนต�าบลเลก ๆ ใน อ�าเภอแกลง จงหวดระยอง เปนชมชน

ทไมคอยมคนรจกมากนก เพราะเปนต�าบลทไมไดมความส�าคญในทางยทธศาสตร

การพฒนาเศรษฐกจการเมองของประเทศเมอเปรยบเทยบกบชมชนอตสาหกรรม

แบบมาบตาพด อ�าเภอเมอง จงหวดระยอง แตพนทต�าบลเลก ๆ นเปนสนามศกษา

ส�าคญของผเขยนทจะเลอกเปนสนามหรอกรณศกษา (Case Study) ในการศกษา

ประวตศาสตรเศรษฐกจชมชนดวยวธการประวตศาสตรบอกเลา นอกจากขอมล

ทผเขยนไดรบจากการสมภาษณพดคย สงทผเขยนไดรบ คอการสมผสถงอารมณ

ความร ความภาคภมใจ ความเปนเจาของประวตศาสตร และความรสกถง

การเปลยนแปลงในปจจบนทงดานเศรษฐกจและการเมอง ทผ ใหสมภาษณ

สะทอนใจถงการเปลยนแปลงทชาวบานและชมชนทองถนตกอยในสภาพ

เสยเปรยบทก ๆ ดาน โดยจากการเกบรวบรวมขอมลประวตศาสตรเศรษฐกจ

การเมองทองถน ต�าบลกระแสบน อ�าเภอแกลง จงหวดระยอง ผเขยนไดสรป

ประเดนการศกษาได ดงน

1.“ชอบาน-นามถน”

เดมทองทต�าบลกระแสบน เปนพนทปาดงดบเปนเวลาชานาน จาก

ค�าสมภาษณดวยวธการประวตศาสตรบอกเลาผ อาวโสในชมชนเกยวกบ

“ชอบาน-นามถน” ของตน กระแสบนมทมาทไปอยางไร กลมผอาวโสใหขอมล

กบผเขยนวา ชอ “กระแส” เปนการเรยกเพยน (ผนแปร) มาจากค�าวา “กระแซ”

ซงชอกระแซนน เปนชอทางชาตพนธของบรรพบรษของชาวกระแสบนในปจจบน

ผ อาวโสทวนความทรงจ�า และเลาผ เขยนอยางภาคภมใจวา ชาวกระแสบน

มความเชอวา ตนเองมบรรพบรษมาจาก “ชาวกระแซ” ทอพยพมาจากเมอง

พษณโลกและมเชอสายมอญ อพยพมาตงถนฐานในพนทชมชนตงแตในสมย

กรงศรอยธยา มการอพยพมาตงบานเรอนและชมชนในบรเวณนตงแตสมย

13วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

กรงศรอยธยาตอนปลาย และนาจะอพยพมากอนตงถนฐานชมชน กอนท

พระเจาตากสนจะยกทพมาตเมองจนทบร หรอกอนการลมสลายของอยธยา

พ.ศ. 2310 เนองจากชาวบานเชอวาก�าลงทหารทพระเจาตากอาศยเปนกองก�าลง

ในการเขาตเมองจนทบร

ผ อาวโสทใหขอมลเลาผ เขยนดวยความภาคภมใจวา บรรพบรษของ

พวกเขาเปนกลมทไดเขารวมรบกบพระเจาตากเปนเหลาทหารกลาชาวระยอง

ทไมเคยมชอในประวตศาสตรชาต ชาวกระแซทไดเขารวมกบทพพระเจาตากสน

เขาตเมองจนทบรและเขารวมทพไปตกรงศรอยธยา เปนความภาคภมใจของ

ชาวกระแสบนจนถงปจจบน แตทวาเรองราวของวรกรรมของบรรพบรษพวกเขา

เปนเพยงค�าบอกเลาทเบาบางมากในทางประวตศาสตรชาตไทย คงเกบไวเปน

ความภมใจเลก ๆ ของคนทองถน (กระแสบน) ไมมพนทยนในประวตศาสตร

ประวตศาสตรของชาตไทยไมไดเขยนถงวรกรรมของชาวบานประชาชนกระแซ

ท�าใหเรองราวเหลานกลายเปนเพยงค�าบอกเลาของคนเฒาคนแกในชมชนถง

ความภาคภมใจของบรรพบรษทพรอมจะเลอนหายไปกบวนเวลา และชวตท

ลวงลบดบไปของผอาวโสบรรพบรษของชาวต�าบลกระแสนบน อ�าเภอแกลง

จงหวดระยอง (เทยบ หนภย, 2559)

2.“ท�าอย-ท�ากน”

หลงจากทผเขยนเขาใจถงทมาของ “ชอบาน-นามถน” ของต�าบลกระแสบน

ในปจจบนไดเขามาตงถนฐานเปน “หมบานชาวกระแซ” และเรยกเพยน (ผนแป

รน) มาเปน กระแสจนทกวนน จากการเสวนา-พดคยและการบอกเลา ถงสภาพ

การด�ารงชพของชาวบานกระแสบนในอดต พบวา สภาพการด�ารงชวตของ

ชาวกระแซ (กระแส) ด�ารงชวตอยภายใตขอจ�ากดดานธรรมชาตและภมศาสตร

ซงทเปนภเขาและปาดงดบ การอพยพเขามาของบรรพบรษชาวกระแซในชวงบกเบก

ชมชน ตองท�าการหกลางถางพง สรางบาน สรางชมชน สรางนา สรางไร

เพอการด�ารงชพของคนในชมชน (เทยบ หนภย, 2559; โปรย แกลวกลา, 2559)

ลกษณะการผลตของชมชนจงเนนการผลตเพอการบรโภคกนในครวเรอน

“ท�าอย-ท�ากน” เปนหลก หรอทเรยกวาเศรษฐกจแบบยงชพเปนส�าคญ อาศย

การด�ารงชวตบนฐานทรพยากรทองถนเปนส�าคญ เนนการผลตเพอบรโภค

14 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

เปนหลก เหลอจาการบรโภคในครวเรอนอาจะไปขายหรอแลกเปลยนกบสนคา

ทไมสามารถท�าการผลตไดในชมชนทองถน (ละมอม หนภย, 2559)

ความสมพนธในชมชนมความใกลชดกนสงมาก การเกอกลกนชมชน-

เครอญาต ความสมพนธกบชมชนใกลเคยงจะมความสมพนธท ตองการชวยเหลอ

เอาแรงกน บานใครมงานบญ หรอกจกรรมทตองอาศยคนในชมชนกจะไปบอก

เมอถงวนกจะมาชวยกน เชน การใชแรงงานภายในชมชนเปนส�าคญ ในการ

ท�านา-ท�าไร (ไรขาวหยอดหลม) ตางอาศยการเอาแรงของคนในชมชน เครอญาต

เปนผลใหความสมพนธในชมชมจงมความแนบแนน หรอกจกรรมทตองอาศยคน

ในชมชนกจะไปบอกเมอถงวนกจะมาชวยกน เชน การเกยวขาว งานบวช

ทอดผาปา งานแตงงาน เปนตน คนในชมชนจะมคานยมการชวยเหลอเกอกลกน

ส�าหรบความสมพนธตางชมชนจะเกดขนจากการแลกเปลยนผลตผลกนระหวาง

ชมชน (ละมอม หนภย, 2559)

ลกษณะการผลตระบบเศรษฐกจของชมชนในระยะเรมแรก คอ การเกษตร

เพอยงชพ มการปลกขาวไรอนเปนผลมาจากการบกเบกเขาจบจองทดนและ

การตงรกรากของคนในชมชน กลาวคอสภาพการบกเบกทดนใหมยงไมเหมาะสม

ทจะท�านาขาว ประกอบกบลกษณะพนทมเปนทสง การปลกขาวไรของชมชน

ภาษาทองถน เรยกวา “ขาวหยอดหลม” การผลตของชมชนทในอดตจะใชแรงงาน

ในครอบครวและชวยเหลอพงพาอาศยในชมชน เรยกวา “การเอาแรง” เปนพนฐาน

ของลกษณะการผลตของชมชนในอดต (ทวศกด พสฐศกด, 2559)

ลกษณะเศรษฐกจชมชนอาศยระบบเงนตรานอยมาก การพงพงตลาด

ภายนอกของชมชน จะซอหาในสงทชมชนไมสามารถผลตได น�ามน กาช เกลอ

เปนตน ตลาดไมไดเปนฐานของระบบเศรษฐกจของชมชน อนเนองจากชมชน

ยงกาวไปไมถงระบบเศรษฐกจเงนตรา คนในชมชนยงอาศยพงพงแลกเปลยนกน

ในชมชนและระหวางชมชน มากกวาทจะซอขายผานตลาด (ทวศกด พสฐศกด,

2559)

เศรษฐกจของชมชนกระแสบนทเรมเปลยนแปลงเขาสระบบจากการ

สมภาษณผอาวโส ตางใหขอมลยนยนตรงกนวาแตเดมสภาพเศรษฐกจของชมชน

เปนแบบระบบยงชพเนนการผลตเพอการบรโภคในชมชนเปนหลกดวยการท�านา

15วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

ท�าไร หาของปา เชน สเสยด หวาย น�ามนยาง ไมกฤษณา ไมเตง ไมตะเคยน ฟน

รวมถงของปาอน ๆ เชน ลกส�ารอง หนอไม เปนตน มการพงพาตลาดภายนอก

นอยมาก ทงนเนองจากลกษณะภมประเทศของกระแสเปนปาดงดบและขอจ�ากด

เรองการเดนทางยากล�าบากมากเพราะในอดตไมมถนน การเดนทางจะตองใช

เรอเปนหลก

นอกจากน กระแสบนยงเปนทกลาวขวญกนวาผด และเรองยาสงของ

ชาวกระแซท�าใหคนหวาดกลวจงไมมใครกลาเขาไปในพนทดงกลาว การตดตอกบ

ภายนอกชาวกระแสจะตองนงเรอแจวไปตลาดสามยาน (เมองแกลง) การแจวเรอ

ไปตลาดสามยานในอดตตองใชเวลา 1 วน ในการด�าเนนไปกลบระหวางกระแส

กบตลาดสามายาน การเดนทางทยากล�าบากนน ท�าใหชาวกระแสถาไมม

ความจ�าเปนจรง ๆ กจะไมเดนทางออกไปนอกชมชน ชาวต�าบลกระแสบนจงใช

เวลาวางจากการท�านา ท�าไร การเกบของปาเพอไวแลกเปลยนสนคาทชมชน

ไมสามารถผลตได เชน น�ามนกาซ ไมขดไฟ หอม กระเทยม เกลอ น�าปลา เปนตน

โดยการแลกเปลยนกบกลมกลมพอคาชาวจนเปนกลมแรก เนองจากพอคาชาวจน

ทตองการน�าของปาทชาวบานเกบไดไปขายตอในตลาด (สาย สวรรณ, 2559)

3.“รฐไทย-ก�านน-ผใหญบาน-การจดการตนเอง”

จากเศรษฐกจยงชพของชมชนกบสภาพความจ�าเปนของชมชนในสนคาท

ชมชนไมสามารถท�าการผลตได ท�าใหชาวบานในต�าบลกระแสบนตองน�าของปา

หายากไปแลกกบสนคาของพอคาชาวจน การแลกเปลยนดงกลาวตอมาได

พฒนาการสการซอขายเปนจดเรมตนของระบบตลาด หลงจากระบบเศรษฐกจ

เงนตราไดกอรปขนในชมชน โดยกลมพอคาชาวจนทเขามาซอขายของปากบ

ชาวบานเกดระบบการคาขนในชมชน การกอรปขนของระบบเศรษฐกจเงนตรา

ในชมชนท�าใหรฐเรมเขามามบทบาทในชมชนผาน ก�านน ผใหญบานมากขน

เพอเกบเกยวผลประโยชนในการเกบสวยภาษและชวยเปนหเปนตาในภารกจ

ความมนคงของรฐในชมชน ส�าหรบบทบาทในการชวยเหลอดแลคมครอง

ชาวบานนนรฐยงไมขอจ�ากดอยคอนขางมาก สวนใหญชาวบานตองชวยกนจดการ

ดแลกนเองเปนหลก (ผอง ยงเจรญ, 2557)

16 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

จากค�าบอกเลาของผอาวโสถงการเขามาของรฐและกลไกของรฐในพนท

ต�าบลกระแสบน ผ อาวโสเลาวา รฐไดเขามาบทบาทอยางชดเจนนบตงแต

พระราชบญญตปกครองทองท ร.ศ. 116 ประกาศขนใชบงคบทวประเทศ โดยประกาศ

ใชบงคบเมอวนท 22 พฤษภาคม ร.ศ. 116 (พ.ศ. 2440) พระราชบญญตนไดใช

เปนหลกในการปกครองทองทของประเทศไทย กฎหมายฉบบแรกทไดก�าหนด

การจดระเบยบต�าบลและหมบาน รวมทงก�าหนดหนาทไวอยางละเอยดเพอให

เจาหนาทตรวจตราดแลทกขสขของราษฎรตามทองทตาง ๆ ตางพระเนตรพระกรรณ

สรางความเปนธรรมในการปกครองบางเมอง โดยเฉพาะอยางยงจดเดนของ

กฎหมายฉบบนทก�าหนดใหมการเลอกผใหญบาน หรอชาวบานมกเรยกกนวา

“นายบาน” (ผอง ยงเจรญ, 2557)

หลงจากทไดประกาศพระราชบญญตลกษณะปกครองทองท ร.ศ. 116

มาเปนเวลานานประมาณ 17 ป ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา

เจาอยหว รชกาลท 6 จงไดทรงประกาศยกเลก และประกาศใชพระราชบญญต

ลกษณะปกครองทองท พระพทธศกราช 2457 ขนใชบงคบแทนและถอเปนหลก

ในการจดระเบยบการปกครองต�าบล หมบาน บทบาทของก�านน-ผใหญเปน

ตวแทนของรฐในการดแลความสงบเรยบรอยในชมชนและเกบภาษจากชาวบาน

และไดมการเลอกเปนนายบาน (หวหนาหมบาน) ชอวา "ขนยทธนา บญชวย"

ในขณะนนไมมอ�าเภอ หรอจงหวด ต�าบลกระแสบนยงขนกบเมองชลบร (มนส

พทกษกอผล, 2558)

ภารกจหลกของขนยทธนา บญชวย ในฐานะนายบาน คอเกบสวยจาก

ชาวบานไปสงทเจาเมองชลบร และคอยประกาศขาวสารราชการใหชาวบาน

ไดทราบ ในสวนของปญหาของชาวบานในชมชน เชน ปญหาการท�ามาหากน

ปญหาความปลอดภย นายบานไมคอยไดเขามาชวยเหลออะไรมากนกชาวบาน

ตองดแลชวยเหลอกนเองเปนหลก แมวาภาพลกษณของนายบานจะเปนคน

กวางขวางในพนท แตในความเปนจรงกไมสามารถดแลชาวบานไดอยางทวถง

(มนส พทกษกอผล, 2558)

เมอรฐไทยไดขยายอ�านาจเขามาในชมชนและเขามาจดโครงสราง ไดจดตง

เปนต�าบลขน เรยกวา "ต�าบลประแส" และชอไดไปคลายกบต�าบลปากประแสร

17วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

จงเปลยนชอเปน “ต�าบลกระแสบน” นายอ�าเภอจงขอเปลยนชอเพอใหสะดวก

ตอการเรยก จงเปลยนชอเปน "ต�าบลกระแสบน" จนถงปจจบน

เพราะตงอยตอนตนของแมน�ากระแสร และอกต�าบลหนงเรยกวา ปากน�า

ประแสร เพราะอยปลายคลอง ตงแตนนเปนตนมา ประกอบไปดวย 14 หมบาน

ไดแก หม 1 บานในไร หม 2 บานรางตาไท หม 3 บานกระแสบน หม 4 บาน

ชากคอก หม 5 บานยางงาม หม 6 บานคลองปาไม หม 7 บานเขาผกกด หม 8

บานน�าโจน หม 9 บานเขาวงไทร หม 10 บานเนนไมหอม หม 11 บานคลองลก

หม 12 บานคลองหวาย หม 13 บานเนนดนแดง หม 14 บานหนองแฟบ

จากค�าบอกเลาของผอาวโสไดเลาใหผเขยนฟงวา แตเดมชาวกระแสบน

ตงอยบนฐานเครอญาต ผอาวโส และระบบคณธรรมอยคอนขางสง ในการจด

การปกครองชมชนมหลกเกณฑ กตกา มการถวงดลกนภายใตเงอนไขวฒนธรรม

ชมชน วฒนธรรมชมชนมฐานะเปนธรรมนญของชาวบาน เปนกตกาหลกในการ

วางระบบความสมพนธเชงอ�านาจในชมชน และก�าหนดแบบแผนวถวชตของคน

ในชมชน (มนส พทกษกอผล, 2558)

การจดการปกครองชมชนในอดตของชมชนมการจดการปกครองแบบ

ปรกษาหารอ โดยชาวบานและผน�ามานงคยกนและหาขอยต จนกระทงไดผน�า

หมบานทเรยกวา นายบาน การปกครองแบบนายบานถอไดวาเปนการปกครอง

ตนเองของชมชน เนองจากชมชนกระแสบนสามารถทจะพงตนเองไดในทาง

เศรษฐกจ คอ การท�านาปลกขาวเอาไวกนเปนหลก ถาจ�าเปนตองใชเงนเพอ

เสยภาษ กจะหาของปาไปขาย เชน หวาย สเสยด หนงสตว เปนตน (โอฬาร

ถนบางเตยว, 2554)

นอกจากน ชมชนกระแสบนในอดตมลกษณะเปนชมชนปด เนองจาก

ขอจ�ากดในการเดนทางทยากล�าบากในการเขาถงชมชนในอดต รวมทงความเชอ

ในเรองผและยาสงทเปนทหวาดกลวและหวนเกรงของคนภายนอกชมชน ท�าให

คนภายนอกไมกลาเขาไปยงชมชน ชมชนกระแสบนเพงเปดตวเองไมเกน 50 ป

ทผานมาเมอมถนนสายบานบง-แกลงตดผาน และการพฒนาเศรษฐกจแบบ

ทนนยมทเขามาในชมชน และการเขามาของระบบเศรษฐกจแบบทนนยมไดสราง

การเปลยนทงเศรษฐกจการเมองขนานใหญตอชวตชาวกระแสบนจนถงปจจบน

18 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

(โปรย แกลวกลา, 2559)

ชาวบานไดมการจดความสมพนธเชงอ�านาจในชมชม โดยอาศยอ�านาจ

3 ลกษณะทผสมผสานและถวงดลกนในเชงอ�านาจ ประกอบดวย อ�านาจพระ

อ�านาจผ และอ�านาจนายบาน อ�านาจทงสามตาง ๆ มความชอบธรรมในชมชน

ทงสน เชน อ�านาจพระมฐานความชอบธรรมจากหลกค�าสอนศาสนา อ�านาจผ

มฐานความชอบธรรมจากฐานคตความเชอในเรองเรนลบจตวญญาณและสงทไม

สามารถอธบายได และอ�านาจของนายบานทมความชอบธรรมจากบคลกลกษณะ

บางประการทชาวบานในการยอมรบ เชน การเปนคนทคนในชมชนใหความเคารพ

เชอฟง เปนคนดมคณธรรมโดยผานการบวชเรยน มความเปนนกเลง พดจรงท�าจรง

เปนตน

ความสมพนธในเชงอ�านาจของชมชนด�ารงอยภายใตความสมพนธกบ

บรบทเศรษฐกจแบบยงชพของชมชน ภายใตความสมพนธเชงอ�านาจไมมใครม

อ�านาจเบดเสรจ โดยจะมการถวงดลอ�านาจโดยผอาวโสของชมชน พระ นายบาน

และหมอผ การด�าเนนการบรหารจดการปกครองในชมชนจะมการปรกษากน

ในกลมชมชนภายใตการถวงดลอ�านาจของบคคลขางตนเปนหลก โดยอาศย

ความสมพนธของระบบเครอญาต ระบบอาวโสทลดหลนกนไปอกดวย

เชน ในกรณไดมการเลอกนายบานหรอหวหนาหมบาน ชอวา ขนยทธนา

บญชวย เปนนายบานคนแรก การพจารณาเลอกนายบานของชาวกระแซ (กระแสบน)

นน ผเปนนายบานจะตองมคณสมบต คนดมคณธรรม ผานการบวชเรยน ม

ความเปนนกเลง และมบารมในชมชน อาจจะเปนคนทญาตหรอเพอนฝงทให

การนบหนาถอตาเปนจ�านวนมาก เนองจากกลไกของรฐในอดตยงเขาไมถงชมชน

ท�าใหชมชนตองพงพาตนเองในการดแลชมชน ผน�าชมชนจงตองมลกษณะพเศษ

บางประการทจะสามารถปกปองคมครองคนในหมบาน และปองกนภยจาก

ภายนอกชมชน (โปรย แกลวกลา, 2559)

ตอมาไดปรบปรงเปนพระราชบญญตลกษณะปกครองทองท พ.ศ. 2457

มการตงมณฑลเทศาภบาล จงหวดและอ�าเภอ มผปกครองคอ ขาหลวงเทศาภบาล

ขาหลวงเมอง และนายอ�าเภอดแลตามล�าดบ ซงตอมาไดยบการปกครองระดบ

มณฑล และต�าแหนงขาหลวงไดเปลยนเปนผวาราชการจงหวด สวนในการปกครอง

19วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

ทต�ากวาอ�าเภอ คอ ต�าบลและหมบาน กมการเปลยนแปลงการสรรหาก�านน-

ผใหญบานจากการแตงตงโดยขาหลวงหรอผวาราชการจงหวด เปนการเลอกโดย

ประชาชนในต�าบลหรอหมบานนน สรรหาก�านน ผใหญบานจากการแตงตง

โดยขาหลวงมลฑลจนทบร และนายอ�าเภอเมองแกลงโดยขนเลยม แกลวกลา

เปนผแตงตงแลวจะรายงานใหขาหลวงมลฑลจนทบรรบทราบ

ในระยะตนกอนมการเปลยนแปลงเปนการเลอกตง การแตงตงก�านน-

ผใหญบาน การแตงตงนนกจะแตงนายบานใหเขารบต�าแหนง ก�านน/ผใหญบาน

มหนาทเกบภาษแทนราชการ เปนหเปนตาแทนนายอ�าเภอ ปลดในหมบาน

รบแจงเกด-แจงตายของคนในหมบาน ประสานงานระหวางอ�าเภอกบต�าบล-

หมบาน แมวาก�านน-ผใหญบานในระยะตนยงไมมผลประโยชนเขามาเกยวของ

ต�าแหนงก�านน/ผใหญบาน จงไมเปนทสนใจของชมชน การแตงตงก�านน/ผใหญบาน

รฐจงมบทบาทเขามาแทรกแซงจดตงผานขาราชการในจงหวด

แมในเวลาตอมาเมอมการเปลยนแปลงกฎหมายพระราชบญญตลกษณะ

ปกครองทองท พ.ศ. 2457 เปนผลใหก�านน/ผใหญบานตองมาจากการเลอกตง

แตชาวบานยงไมมสนใจในการเลอกตงก�านน/ผใหญบาน ลกษณะการเลอกตง

เลอกทศาลาวดโดยการเสนอชอและยก หรอไมกเสนอชอถาไมมใครคดคานผท

ไดรบการเสนอชอกจะไดเปนก�านน/ผใหญบาน (เทยบ หนภย, 2559)

รฐไทยกยงมบทบาทในการจดการเลอกตงเนองจากประชาชนยงไมสนใจ

การเลอกตง แมวาการปรบเปลยนต�าแหนงก�านน/ผ ใหญบานใหมเงนเดอน

และมอายราชการ 60 ปแบบราชการ แมจะมสวสดการบางตามสมควร รวมทง

มอภสทธบางประการในฐานะผน�าชมชนทคอยท�างานใหกบราชการ แตในภาพ

รวมแลวชาวบานยงไมสนใจการเลอกตงก�านน/ผใหญบาน เนองจากเหนวา

ต�าแหนงก�านน/ผใหญบานนนสนเปลองเงนทอง เสยเวลาการท�ามาหากน ตอง

คอยเอาอกเอาใจขาราชการ

การเลอกตงยคก�านน-ผ ใหญบาน กระแสบนไดรบอทธพลกลไกรฐ

สวนกลางเขาสยดการมก�านนเปนผน�าตงแตป พ.ศ. 2457 โดยมเจาเมองแกลง

เปนตวแทนของรฐสวนกลางในทองถน กลาวโดยสรปแลว เราสามารถระบก�านน

ตงแตอดตมาจนถงปจจบนไดดงน (องคการบรหารสวนต�าบลกระแสบน อ.แกลง

20 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

จ.ระยอง, 2559)

1. นายสอ เวยนหาผล (ก�านนคนแรก) 2. นายแอบ บญยงยน

3. นายแผลง สทธเดช 4. นายฉาก บญชวย

5. นายเฮยว กองสข 6. นายขลบ บญชวย

7. นายส�าราญ วงศทอง 8. นายเจรญ จนทรรศม

9. นายสมเพช วงศยง 10. นายประจวบ วงศยง

11. นายโชคชย พทกษกอผล 12. นายบญสบ แกลวกลา

13. นายวชต แสงจนทร 14. นายวนย สนธ

15. นายบญสบ แกลวกลา (คนปจจบน)

4.“นายทน-เศรษฐกจแบบตลาด-และทนนยม”

ภายใตการเปลยนแปลงเศรษฐกจแบบทวลกษณของการผลตแบบคขนาน

ระหวางเศรษฐกจแบบยงชพและเศรษฐกจแบบระบบตลาดในพนทต�าบล

กระแสนบน โดยเฉพาะการตดถนนสขมวท การสรางสะพานเทพหสดนทร

(สะพานขามแมน�าบางปะกง) และการตดถนนสายบานบง-แกลง ในสมยของ

นายเสวต เปยมพงศสานต อดตสมาชกสภาผแทนราษฎรของจงหวดระยอง

หรอทร จกในนามทางหลวงแผนดนหมายเลข 344 (ชลบร-แกลง) เปนถนนท

กอสรางขนเพอยนระยะทางไปสจงหวดจนทบรและจงหวดตราด โดยไมผาน

ตวเมองระยอง เรมตนจากถนนสขมวท อ�าเภอเมองชลบร ผานทางเลยงเมองชลบร

ถนนกรงเทพฯ-ชลบร สแยกเอม 16 อ�าเภอบานบง ถนนพนสนคม-หนองซาก

อ�าเภอหนองใหญ เขาเขตจงหวดระยอง ผานอ�าเภอวงจนทร สนสดทถนนสขมวท

บรเวณสามแยกแกลง อ�าเภอแกลง จงหวดระยอง รวมระยะทาง 102.181 กโลเมตร

แมวาการตดถนนสายบานบง-แกลง ท�าใหการเดนทางคมนาคมของ

ชาวกระแสบนสะดวกขน เปนถนนทเชอมต�าบลกระแสเขาสเมองแกลง แตถนน

เสนนไดมผลตอการเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจของชมชนเปนอยางมาก เปน

ปจจยเรงใหเกดการบกเบกทรพยากรภายในชมชน กลาวคอ หลงสงครามโลก

ครงท 2 สงบลงราวป พ.ศ. 2486 รฐบาลในขณะนนไดสงเสรมอตสาหกรรมปาไม

ในบรเวณลมแมน�าบางปะกงและชายฝงทะเลตะวนออก นายทนเรมขอสมปทาน

ท�าปาไมในปาดงดบภาคตะวนออกกนอยางกวางขวาง (เทยบ หนภย, 2559)

21วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

ในยคดงกลาวเกดโรงเลอยจกรจ�านวนมาก โรงเลอยจกรเหลานน

มเครองมอทนสมยทงเลอยจกรขนาดใหญ รถยนตชกลากไมซงจ�านวนมาก

พรอมทงเรอเดนทะเลขนาดใหญบรรทกไมกระดานสงขายกรงเทพฯ ตางประเทศ

ไมนานกมกล มนายทนเขามาท�าธรกจสมปทานการตดไมในเขตพนทต�าบล

กระแสบน ชาวบานเรมเขาเปนเปนสวนหนงของธรกจสมปทานการตดไม เชน

คนตดไม คนขบรถบรรทกไม คนเฝาคมครองดแลไม ฯลฯ เปนจดเรมตนของ

การน�าความเจรญทหลงไหลเขาสชมชน (สาย สวรรณ, 2559; ส�าเนา สวรรณอ�าไพ,

2559)

ชมชนกระแสบน ไดมการเปลยนแปลงครงยงใหญเมอโรงเลอยพงศเกษม

ของนายทนทองถน (ส�าเนา ภบาลญาต “เสยเนา”) ผกวางขวางในเขตอ�าเภอแกลง

ในขณะนน ไดรบสมปทานการตดไมในพนทกระแสบนมการตดไมขนานใหญ

การเขามาตดไมของนายทนทองถนจ�าเปนทจะตองตดถนนเพอลากซงปาเขาเมอง

ท�าใหชาวบานกระแสบนไดใชประโยชนจากถนนลากซงของนายทนโรงเลอย

ในการเดนทางสญจรระหวางกระแสบนกบอ�าเภอแกลง จากการตดไมของโรงเลอย

พงศเกษมท�าใหเกดพนทวางท�าใหชาวกระแสเรมเขาไปจบจองทดนเพอการขยาย

การท�านา ท�าไร รวมการปลกพชเศรษฐกจ เชน ไรมน ไรออย ยางพารา จนถง

ปจจบน

นอกจากน ยงมโรงเลอยสามยานไดสมปทานปากระแสบน ปาเขาจก

(คอพนทอ�าเภอวงจนทร) จนถงเขตสมปทานของโรงเลอยบานคาย สวนโรงเลอย

พฒนาการไดสมปทานปาเขาชะเมา (พนทเขตอ�าเภอเขาชะเมา) สวนโรงเลอย

กองดน ไดสมปทานปาเขาวงจนถงแกงหางแมว (ปจจบนคอ อ�าเภอแกงหางแมว

จงหวดจนทบร) โรงเลอยจกร 3 โรง ของอ�าเภอแกลงนนไดสมปทานปาทางดาน

ทศเหนอของอ�าเภอแกลง และบางสวนของอ�าเภอทาใหม (จงหวดจนทบร)

ระบบเศรษฐกจของชมชนไดทะยานเขาสระบบเศรษฐกจแบบตลาด

เตมรปแบบ คนในชมชนไดเปลยนวถการผลตแบบยงชพเขาสการผลตเพอการขาย

ในตลาดเปนหลก เพอทจะน�าเงนไปซอสนคาทมพร อมกบความทนสมย

รถจกรยานยนต รถยนต ระบบการผลตเปลยนจากการท�านา หาของปาไปส

การปลกพชเศรษฐกจ โดยเฉพาะยางพารามประมาณรอยละ 60 ของพนท

22 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

มการใชเทคโนโลยเพอเพมการผลตมากขน เชน ปย สารเคม ยาฆาแมลง เปน

การเพมตนทนในการผลต เพอหวงผลทไดผลผลตเพมมากขน ระหวางความ

ตองการซอสนคาทขยายตวมากขนของชาวบานและความตองการในการเพม

ผลผลตของชาวบานเปนจดเรมตนของการเปนหน (สาย สวรรณ, 2559; ส�าเนา

สวรรณอ�าไพ, 2559)

นอกจากน ในชวงเวลา 20-30 ปทผานมาพนทต�าบลกระแสไดเรมม

การหลงไหลอพยพของผคนมาจากทตางถนไดยายเขามาตงถนฐานในพนท เชน

คนจนทบร คนทาใหม ยายมาตงถนฐานและไดมการปลกผลไมตาง ๆ โดยเฉพาะ

ทเรยน เงาะ มงคด และพชผลทางการเกษตรอน ๆ เปนผลใหเขตต�าบลกระแส

กลายเปนพนทเกษตรกรรมเตมรปแบบ และมโรงงานเขามาสงเสรมการปลกพช

เชงเดยว เชน โรงงานไซโกสงเสรมการปลกสบปะรด

จากระบบเศรษฐกจของชมชนชาวกระแสบนทมวถการผลตจากระบบ

เศรษฐกจแบบยงชพเนนการผลตเพอการบรโภคพงพาทรพยากรภายในชมชนหลก

พงพาตลาดภายนอกนอยมาก เมอความเจรญหลงไหลเขาสชมชน เชน การตดถนน

ไฟฟา ภายใตการเปลยนแปลงนโยบายเศรษฐกจของประเทศไทยทขบเคลอน

เขาสระบบเศรษฐกจทนนยมเตมรปแบบ ในภาคเกษตรกรรมของรฐบาลไดสงเสรม

การปลกพชเชงเดยว ท�าใหวถการผลตของชมชนกระแสบนไดเรมเปลยนแปลง

ระบบเศรษฐกจแบบยงชพทเขาสระบบเศรษฐกจแบบทนนยมมากขน มการพงพา

ตลาดภายนอกมากขนและผกชวตของตนเองกบไวกบตลาดภายนอก ใหตลาด

ภายนอกเปนผก�าหนดกตกาทกอยางในระบบเศรษฐกจผานพอคาคนกลาง (สาย

สวรรณ, 2559; ส�าเนา สวรรณอ�าไพ, 2559)

ชาวบานในกระแสบนมงสการปลกพชเชงเดยวเตมรปแบบ เชน การท�า

สวนยางพารา สวนผลไม การปลกพชเชงเดยวของชาวบานท�าใหชาวบานลงทน

มากขนเพอบ�ารงรกษาและเพมผลผลต เชน ยาฆาแมลง ปย สารเคม เทคโนโลย

เปนตน เปนสาเหตทท�าใหชาวบาน/เกษตรกร เปนหนสนมากขนทงในและนอก

ระบอบทตองกมาเพอใชจายการการลงทนในการการผลต

นอกจากน ความเจรญและความทนสมยทหลงไหลเขาสชมชนกระแสบน

เกดลทธบรโภคนยมขยายตวอยางกวางขวางในชมชน คนในชมชนเรมบรโภค

23วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

สนคาจ�าเปนส�าหรบชวตในสงคมสมยใหม เชน โทรทศน โทรศพทมอถอ รถยนต

เปนตน เปนสาเหตของการเปนหนสนเพมขนของคนกระแสบน รวมทงการขยาย

พนทการปลกยางพาราของชาวกระแสบน ท�าใหเกดแรงงานในภาคเกษตรกรรม

เพมมากขน เชน รบจางปลกยาง/กรดยาง รบจางฉดยา ซงแรงงานในภาคเกษตรกรรม

มทงคนในชมชนและแรงงานตางดาว

การขยายพนทการท�าสวนยางพาราในต�าบลกระแสบน เนองจากนบตงแต

ป พ.ศ. 2545 เปนตนมาราคายางพาราสงขนกโลกรมละ 100 บาท (โดยประมาณ)

ท�าใหเกษตรกรจ�านวนมากหนมาปลกยางพาราและในชวงทรอยางพาราเตบโต

ประมาณ 7 ป โดยประมาณถงจะสามารถกรดยางได ท�าใหเกษตรกรหนมา

ประกอบอาชพอน ๆ เชน รบจางในโรงงานอสาหกรรมทตงในเขตต�าบลกระแสบน

รบจางในภาคเกษตรกรรมหรอ ปลกสบปะรด เปนตน นอกจากมการขยายปลก

ยางพารายงมการขยายตวของโรงงานอตสาหกรรมตอเนองจากยางพารา เชน

การแปรรปไมยางพารา น�ายางขน ยางเครฟ เปนตน และโรงงานอตสาหกรรม

ขนาดเลกและขนาดกลาง ขยายตวในพนทอยางกวางขวาง เชน

1. พานชเจรญรงเรอง อตสาหกรรมผสมเปนอาหารสตว ท�าหรอผสม

เปนอาหารสตวปน หรอบดพชเมลดพช

2. หางหนสวนจ�ากด นวไพศาลคอนกรต (สาขา4) ผลตคอนกรตผสมเสรจ

3. บรษท ไทยทราโฟ แมนแฟคเจอรง จ�ากด ผลตหมอแปลงไฟฟา ผลต

หมอแปลงไฟฟา

4. โรงเลอยบญชวยเหลอ แปรรปไมยางพารา อบ อดน�ายาถนอมเนอไม

อดน�ายาถนอมเนอไมแปรรปไมยางพารา

5. บรษท ไต รบเบอร จ�ากด ผลตยางแทง STR 20 ผลตยางแทงกระแสบน

แกลงระยอง

6. บรษท ศรเทพไทย ลาเทกซ จ�ากด ผลตน�ายางขน และยางเครฟ ผลต

น�ายางขนยางเครฟ

7. บรษท สหกจแกลง จ�ากด แปรรปไมยางพาราเพอจ�าหนาย

8. บรษท เซาทอสทวด จ�ากด ผลตเฟอรนเจอร และชนสวนเฟอรนเจอร

จากไมยางพารา

24 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

9. บรษท ระยองเปเปอร อนดสทร จ�ากด ผลตกระดาษขาว

10. บรษท ไทยคอมโพแนนท จ�ากด ผลตอปกรณตวลอฟาแรงสง

(LIGHTNING ARRESTER) ผลตอปกรณตวลอฟาแรงสง

12. บรษท เอส เอ เอส รบเบอรโพรดกส จ�ากด ผลตถงมอยาง

13. โรงเลอยบญชวยเหลอ แปรรปไมยางพารา อดน�ายาถนอมเนอไม

แปรรปไมยางพารา

14. บรษท เลศชย พาราวด จ�ากด แปรรปไมยางพารา อบ และอดน�ายาไม

15. บรษท อมเมจ วดส จ�ากด แปรรปไมยางพารา และไมทปลกขน

โดยเฉพาะ 13 ชนด ตามมตครม. เพอจ�าหนาย อบ อดน�ายาไม

16. เกยรตกล ท�าลงไม และพนรองวางขอบของ พาเลจ

17. บรษท อมเมจ เฟอรนเจอร จ�ากด ท�าเครองเรอนหรอไมอดเครองตกแตง

ภายในอาคารจากไมยางพาราแปรรปไมปารตเกล

18. บรษท แกลง ซอวมล จ�ากด แปรรปไมยางพารา ท�าลงพาเลท อบไมอด

น�ายาแปรรปไมยางพารา

19. ไทยเยอรมน โปรเซสซง,บจก. ผลต ประกอบ หรอซอมแซมเครองจกรฯ

20. บรษท ศรเทพไทย ลาเทกซ จ�ากด ผลตน�ายางขน และยางเครฟ

21. บรษท บางกอกกลาส จ�ากด ผลตขวด ผลตภณฑจากแกวทกชนด

และอฐแกว

22. บรษท แกลง โปรดกศ วเทรด จ�ากด ท�าเครองเรอนเครองใชจาก

ไมยางพาราแปรรป

23. บรษท ท เจ เอช พาราโพรดกส จ�ากด แปรรปไมยางพาราเพอ

จ�าหนาย, ท�าลงไม อดน�ายา และอบไม

24. บรษท เฟอรนรอยส จ�ากด ผลตเฟอรนเจอรชนสวนจากไมยางพารา

25. นายประพาย วงศสบน แปรรปไมยางพาราและจ�าหนายเครองจกร

อปกรณแปรรปไมยางพาราเพอจ�าหนายแรงมาโดยใชเครองจกรแปรรปไม

26. ส�านกงานกองทนสงเคราะหการท�าสวนยาง ท�ายางแผนดบ ท�ายาง

แผนผงแหง/รมควน ท�ายางเครฟ

25วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

27. บรษท เปยกระยอง ออฟโรด จ�ากด ผลตอปกรณ และชนสวนตกแตง

ยานยนตทกชนด

28. บรษท บญชยกาซสตหบ จ�ากด รบบรรจกาซหงตม

5.ต�าบลกระแสบนในปจจบน

การเปลยนผานจากระบบเศรษฐกจของชมชนเปนเขาสระบบเศรษฐกจ

แบบตลาดเตมรปแบบ เปนผลใหความสมพนธของในชมชนเปลยนแปลงไปอยาง

กวางขวาง สงคมเกษตรกรรมเปลยนไปเปนไปสสงคมผประกอบการรายยอยจนถง

ระดบกลาง ระบบเศรษฐกจทนนยมไดกลายเปนโครงสรางเศรษฐกจหลกของชมชน

เกดสงคมชนชนนายทนนอยผแสวงหาก�าไรและสมทนจากระบบเศรษฐกจทนนยม

ทขยายตวในชมชน และชนชนกลางใหมในชมชนกระแสบนผมวถชวตและรสนยม

แบบเดยวกบคนชนกลางทวไป ความสมพนธแบบเกอกลกนในชมชนถกแทนทดวย

ตวกลางชนดใหม คอ เงนและเงน กลายเปนปจจยส�าคญของระบบเศรษฐกจ

แบบตลาดทเปดโอกาสใหเกดการสะสมความมงคงทางเศรษฐกจ และเปนเงอนไข

ส�าคญกบการเขาสอ�านาจการเมองในเวลาตอมาของกลมชนชนน�าทองถนในเวลา

ตอมา

นอกจากนระบบเศรษฐกจแบบตลาดในชมชนกระแสบนยงท�าใหเกด

ชนชนใหมในชมชนกระแสบน คอ แรงงานรบจาง ทงทเปนคนในต�าบลกระแสบน

เอง และเปนแรงงานตางดาว (เขมร ลาว พมา มอญ) แรงงานรบจางแตกตางกน

เพยงสญชาต แตทเหมอนกน คอ แรงงานรบจางรายวนผทไมมปจจยการผลต

เปนของตวเอง ตองท�างานแลกกบเงนคาจางรายวนเพอเลยงชพและครอบครว

หลาย แรงงานหลายคนตกอยวงในวงจรความยากจนและหนสนอยางยงยน

ไมสามารถปนหรอทะลายก�าแพงแหงความยากจนนไปได มรายไดกเอาไปใชหน

แลวสรางหนใหมเพอน�าเงนไปตอชวตของตนเองและครอบครว (เพชร เกษศร,

2559)

สงทสะเทอนใจผเขยนมากทสด คอ แรงงานรบจางจ�านวนไมนอยทเปนคน

ในพนทกระแสบน ซงแตเดมเคยมทดนหรอมปจจยการผลตเปนของตนเองอย

ตามสมควร แตหลงจากการขยายตวของระบบเศรษฐกจแบบตลาดในต�าบล

กระแสบน คนกลมนกอยากมชวตทางเศรษฐกจทดเหมอนคนอน ๆ อยากประสบ

26 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

ความส�าเรจในชวตตามเสนทางเศรษฐกจแบบทนนยม จากชาวสวนธรรมดา

กอยากเปนทนนอย ผประกอบการ เหมอนเพอนบานคนอนทประสบความส�าเรจ

กบธรกจกจการแบบใหม หลายคนไดน�าทดนไปจ�านองกบธนาคาร หรอกบ

นายทนเงนกนอกระบบ เพอน�าเงนมาลงทนเพอสรางอนาคตทดกวา บางกลงทน

ในการปลกยางพารา บางกเปดกจการรบซอยาง ขยาง บางกลงทนท�าธรกจ

ไมยางพารา บางกเปดรานคา รานอาหาร ธรกจบรการ รบถามทดน ฯลฯ (เพชร

เกษศร, 2559)

ซงมทงผประสบความส�าเรจและไมประสบความส�าเรจ หลายคนเปน

ผประกอบการรายใหม เปนนายทนนอยและพรอมสะสมทนเพอสถาปนาความ

เปนนายทนใหญตอไป หลายคนเมอประสบความส�าเรจในทางเศรษฐกจกได

อาศยโอกาสนเขาไปสะสมทนในทางการเมองตอไป แตกมจ�านวนไมนอยทไป

ไมถงความใฝฝนของตนเอง ไมไดเปนผประกอบการตามใจหวง เกดภาวะลมเหลว

ในกจการทลงทน เกดสภาวะหนสน ตองกหนยมเพมเตมเพอการลงทนใหม

แตสดทายตองขายทดนหรอไมทดนกหลดจ�านองตกกลายเปนคนนายทน

นายธนาคารไป จนสดทายตวเองกเปลยนมาเปนแรงงานรบจางหากนรายวน

เลยงตวและครอบครวตอไป

สรป

การศกษาประวตศาสตรเศรษฐกจการเมองทองถนของต�าบลกระแสบน

อ�าเภอแกลง จงหวดระยอง ดวยวธการเชงประวตศาสตรบอกเลาท�าใหเหน

การคลคลายทางประวตเศรษฐกจการเมองทองถนในมมและจดยนของชาวบาน

ทไมเคยมการจดบนทกเปนลายลกษณอกษร ผเขยนไดรบและสมผสได คอ

อารมณ ความรสก ความภาคภมใจของชาวบาน ทไดครอบครองและความเปน

เจาของประวตศาสตรของตนเอง ไดรบรประวตศาสตรเศรษฐกจการเมองทองถน

ต�าบลกระแสบน ตงแตรากเหงาชาตพนธของบรรพบรษ การอพยพของบรรพบรษ

มาตงรกรากในพนทต�าลกระแสนบน วระประวตของบรรพบรษทสรางความภาคภมใจ

ของของคนในชมชน การตงชอหมบาน ระบบเศรษฐกจแรกเรมในชมชนจากระบบ

เศรษฐกจแบบยงชพเนนการผลตเพอการบรโภคพงพาทรพยากรภายในชมชนหลก

27วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

พงพาตลาดภายนอกนอยมาก สภาพการด�ารงชพและความสมพนธของผคน

ในชมชนภายใตความสมพนธของระบบเครอญาต การจดการปกครองตนเอง

ของชมชนตามวถวฒนธรรมชมชนทเปนธรรมนญของชาวบาน บทบาทของรฐ

และกลไกราชการในพนทผานก�านน-ผใหญบาน บทบาทของนายทนในระยะ

เรมตนและการขยายตวของตลาดและระบบเศรษฐกจทนนยมทองถน ความเจรญ

หลงไหลเขาสชมชน เชน การตดถนน ไฟฟา ภายใตการเปลยนแปลงนโยบาย

เศรษฐกจของประเทศไทยทขบเคลอนเขาสระบบเศรษฐกจทนนยมเตมรปแบบ

ในภาคเกษตรกรรมของรฐบาลไดสงเสรมการปลกพชเชงเดยว ท�าใหวถการผลต

ของชมชนกระแสบนไดเรมเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจแบบยงชพทเขาสระบบ

เศรษฐกจแบบทนนยมมากขน มการพงพาตลาดภายนอกมากขนและผกชวต

ของตนเองกบไวตลาดภายนอก ใหตลาดภายนอกเปนผก�าหนดกตกาทกอยาง

ในระบบเศรษฐกจผานพอคาคนกลาง เกดการลงทน เกดการกจ�านองทดน เพอ

การลงทน เกดชนชนใหมในชมชน คอ นายทน ผประกอบการ และแรงงานรบจาง

นอกจากนความเจรญและความทนสมยทหลงไหลเขาสชมชนกระแสบนเกดลทธ

บรโภคนยมขยายตวอยางกวางขวางในชมชน คนในชมชนเรมบรโภคสนคาจ�าเปน

ส�าหรบชวตในสงคมสมยใหม เชน โทรทศน โทรศพทมอถอ รถยนต เปนตน

เปนสาเหตของการเปนหนสนเพมขนของคนกระแสบน

28 วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

บรรณานกรม

ฉตรทพย นาถสภา. (2537ก). เศรษฐศาสตรกบประวตศาสตรไทย. กรงเทพฯ:

ทวกจการพมพ.

_____. (2537ข). วฒนธรรมไทยกบขบวนการเปลยนแปลงสงคม. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

_____. (2540ก). เศรษฐกจหมบานไทยในอดต. กรงเทพฯ: สรางสรร.

_____. (2540ข). บานกบเมองโครงการสงเสรมสถาบนหมบาน. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

_____. (2540ค). ประวตศาสตรวฒนธรรมและชนชาตไทย. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

_____. (2543). ประวตศาสตรเศรษฐกจไทย. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชยยนต ประดษฐศลป. (2553). ต�าราเรองปฏบตการวจยทางสงคม. ชลบร:

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

ชสทธ ชชาต. (2523). ววฒนาการเศรษฐกจหมบานในภาคเหนอของ

ประเทศไทยพ.ศ. 2394-2475. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต,

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

_____. (2527). พอคาววตาง:ผบกเบกการคาขายในหมบานภาคเหนอของ

ประเทศไทย (พ.ศ.2398-2503). กรงเทพฯ: สมาคมประวตศาสตรใน

พระราชอปถมภสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ รวมกบภาควชาประวตศาสตร

คณะอกษรศาสตร และคณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธงชย วนจจะกล. (2543). การเปลยนแปลงภมทศนของอดต: ประวตศาสตรใหม

ในประเทศไทยหลง 14 ตลาคม. ใน ฉตรทพย นาถสภา และคณะ. (บรรณาธการ).

สถานภาพไทยศกษา :การส�ารวจเชงวพากษ. กรงเทพฯ: ส�านกงาน

กองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

ประนช ทรพยสาร. (2525). ววฒนาการเศรษฐกจหมบานในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอของประเทศไทยพ.ศ.2394-2475. วทยานพนธอกษรศาสตร

มหาบณฑต, ภาควชาประวตศาสตร, บณฑตวทยาลย, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

29วารสารเศรษฐศาสตรการเมองบรพา ปท 4 ฉบบท 2

สงศต พรยะรงสรรค. (2529). ประวตการตอสของกรรมกรไทย. โครงการ

หนงสอเลมสถาบนวจยสงคม. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย

สภาองคการลกจาง และสมาพนธแรงงานแหงประเทศไทย.

องคการบรหารสวนต�าบลกระแสบน อ.แกลง จ.ระยอง. (2559). ประวตความเปนมา

องคการบรหารสวนต�าบลกระแสบน. วนทคนขอมล 10 พฤศจกายน

2559, เขาถงไดจาก http://www.krasaebon.go.th/index.php.

โอฬาร ถนบางเตยว. (2554). พฒนาการของโครงสรางอ�านาจนทองถนใน

ภาคตะวนออก:วเคราะหในเชงเศรษฐศาสตรการเมอง. ดษฎนพนธ

ปรชญาดษฎบณฑต, คณะรฐศาสตร, มหาวทยาลยรามค�าแหง

Haley, A. (1976). Roots:TheSagaofanAmericanFamilyPaperback. New

York: Doubleday.

The Oxford Online Dictionaries. (n.d.).Definitionoforalhistory. Retrieved

November 19, 2016, from https://en.oxforddictionaries.com/

definition/oral_history.

รายนามผใหสมภาษณ

ทวศกด พสฐศกด. (2559, 17 มนาคม). ผอาวโสและเกษตรกรต�าบลกระแสบน.

สมภาษณ.

เทยบ หนภย. (2559, 17 พฤษภาคม). ผอาวโส. สมภาษณ.

โปรย แกลวกลา. (2559, 8 เมษายน). ผอาวโส. สมภาษณ.

ผอง ยงเจรญ. (2557, 24 กรกฎาคม). อดตนายกองคการบรหารสวนต�าบล

กระแสบน. สมภาษณ.

เพชร เกษศร. (2559, 25 มนาคม). ผอาวโส. สมภาษณ.

มนส พทกษกอผล. (2558, 14 เมษายน). ผอาวโส. สมภาษณ.

ละมอม หนภย. (2559, 12 พฤษภาคม). ผน�าชมชนและประธานกองทนหมบาน

กระแสบน. สมภาษณ.

สาย สวรรณ. (2559, 19 กรกฎาคม). ผอาวโส. สมภาษณ.

ส�าเนา สวรรณอ�าไพ. (2559, 22 กมภาพนธ). ผอาวโส. สมภาษณ.