รายงานการวจยฉบบสมบรณ

เรอง

ฟตบอลไทยพรเมยรลก: ความเปนชาย วยรน และวฒนธรรมบรโภคนยม

โดย ผศ.ดร. วสนต ปญญาแกว - หวหนาโครงการวจย

อาจารยอาจนต ทองอยคง – นกวจย พงศกร สงวนศกด – นกวจย

ปลายฟา นามไพร – ผชวยนกวจย

ศนยวจยและบรการวชาการ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม สงหาคม 2559

โครงการวจยนไดรบทนสนบสนนจาก ศนยศกษาปญหาการพนน คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ประจาป 2558

ก

บทคดยอ

การศกษาปรากฏการณ “พนนบอล” ในฐานะสวนหนงของวฒนธรรมแฟนบอลซงเปนกจกรรมระดบชวตประจาวนในบรบทของชวตสมยใหมในสงคมไทย นอกจากจะสะทอนใหเหนระบบความสมพนธและอานาจการเมองในสงคมสมยใหม ยงชวยสรางความเขาใจทมตอกระบวนการตางๆ ทเกยวของสมพนธไปกบวฒนธรรมแฟน การบรโภคสอและฟตบอล ตลอดจนเสนทางเขาสวงการพนนของเยาวชนและผ เลนกลมผชายวยทางาน โครงการวจย “ฟตบอลไทยพรเมยรลก” น เสนอใหพจารณาพนนบอลและฟตบอลไทยลกในฐานะทเปนปรากฏการณวฒนธรรมทเกยวของพวพนไปกบปฏบตการ ความหมาย และระบบความสมพนธทซบซอนของอตสาหกรรมฟตบอล วฒนธรรมแฟนและธรกจสอการกฬา ทกอตวขนมาอยางมนยสาคญตงแตป พ.ศ. 2552 คาถามสาคญของการวจยคอ ใครคอแฟนบอลไทยลก บรรดานกพนนบอลพวกเขาคอใครกน? แบบแผนการดาเนนชวตของพวกเขาเปนอยางไร? พนนบอลเกยวของพวพนไปกบชวตประจาวนของพวกเขาอยางไร?

หวหนาโครงการไดออกแบบการทางานระหวางทมวจยในชดโครงการนซ งแยกวธการวจยออกเปน 2 สวนคอ 1. การวจยสารวจ (Survey Research) ซงมงเนนศกษาภาพกวางระดบโครงสรางภมหลงทางสงคม แบบแผนการใชชวต การบรโภคฟตบอล ตลอดจนการเลนพนนบอลของแฟนบอลไทยพรเมยรลก (อายระหวาง 15-40 ป) 2. การวจยเชงชาตพนธวรรณนา (Ethnographic Research) 2 โครงการซงเนนศกษาผานชวต วฒนธรรม ในระดบชวตประวาวน คอ 2.1 การวจยเรอง “วฒนธรรมแฟนบอลไทยในมตของการพนนและการบรโภค” เนนพนทในกรงเทพฯ และปรมณฑล และ 2.2 การวจยเรอง “ฟตบอล วยรน การพนน และวฒนธรรมความเปนชาย” เนนพนทในเมองเชยงใหม โดยมระยะเวลาดาเนนงานของชดโครงการวจยนรวมทงสน 1 ป ระหวาง 1 มนาคม 2558- 30 เมษายน 2559

1. โครงการวจยสารวจ โดยใชแบบสอบถามจานวน 400 ชดในพนท 5 สนาม คอ 1. สนาม SCG Stadium – เมองทองธาน 2. สนาม PAT Stadium – การทาเรอ-คลองเตย 3. สนาม I-Mobile Stadium – บรรมย 4. สนาม United Stadium – เชยงราย และ 5. สนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ป – เชยงใหม ผลจากการศกษาพบวา ปรากฏการณฟตบอลไทยคอพนทวฒนธรรมใหมทกอตวขนและชวยใหเราเหนความเคลอนไหว เปลยนแปลงเชงโครงสรางในชวงทศวรรษทผานมา กระแสความนยมในฟตบอลไทยในชวง 6-7 ปทผานมา นอกจากจะสะทอนใหเหนถงพฒนาการของอตสาหกรรมฟตบอลในสงคมไทย ยงชวยใหเราเหนและสามารถตดตามการขยายตวเพมขนของคนกลมใหม คอ

ข

เยาวชนและชายวยทางาน ทอาจจะเรยกวา “ชนชนใหม” ซงสวนใหญอาศยอยในเขตเมอง มรายไดระดบกลาง (คอระหวาง 1- 20,000 บาท) ทางานในระบบ พวกเขาคอแฟนบอลกลมใหญทบรโภคฟตบอลไทยภายใตสภาพสงคมท พวกเขากาลงเผชญกบภาวะวกฤตอตลกษณทงจากชวตประจาวนและชวตการงานในระบบสมยใหม ความสมพนธเชงชมชนแบบจารตลดลง การเดนทางโยกยายถนมอตราเรงมากขนจนถงการถกเบยดขบจากการเขาสพนทสาธารณะและการงานของผหญงทปจจบนกมโอกาสมากขน กลมชายไทยเหลานจงตองการพนททางสงคมใหมๆ สาหรบแสดงตวตนเพอยนยนและคาจนสภาวะวกฤตอตลกษณน และหนงในพนททาสงคมนนกคอ “วฒนธรรมแฟนบอลไทยลก” 2. การวจยเรอง “วฒนธรรมแฟนบอลไทยในมตของการพนนและการบรโภค” ซงมงศกษาการบรโภคฟตบอลของแฟนบอลไทยและการพนนทายผลฟตบอลในฐานะทเปนสวนหนงของการบรโภค โดยศกษาจากแฟนสโมสรฟตบอลไทยเพศชาย ชวงอายประมาณ 21-40 ป ในพนทกรงเทพฯและปรมณฑล ชวงฤดกาลแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก 2558 โดยใชขอมลจากการสงเกตอยางมสวนรวม, การสมภาษณ, และขอมลจากเอกสารทเกยวของ ผลการศกษาพบวา การบรโภคฟตบอลไทยตางไปจากการบรโภคฟตบอลตางประเทศในยคกอนหนาทเปนการบรโภคผานการ “ด” เปนหลก โดยการบรโภคฟตบอลไทยนนเปนการบรโภคฟตบอลในฐานะตวแทนของทองถน, ชมชนรปแบบใหม, พนทของผชาย, และพนทของการแสดงออก ซงเปนผลมาจากอปสงคทางสงคมของเพศชาย-ชนชนกลางระดบลาง-วยทางานซงเปนกลมผบรโภคฟตบอลไทยกลมหลก ในสวนของการพนนฟตบอล พบวาแฟนบอลไทยเพยงสวนนอยเทานนทเลนพนนฟตบอล และกลมทเลนพนนกมกจะเปนการเลอกพนนอยางไมเปนไปตามอรรถประโยชนทางเศรษฐกจ เชนเลนพนนเฉพาะสโมสรทตนเองเปนแฟนบอล ขอคนพบดงกลาวนามาสขอเสนอของงานวจยนวา สาหรบแฟนบอลไทยแลว การพนนฟตบอลเปนกจกรรมทถกเบยดขบใหอยทชายขอบของการบรโภค เพราะวถการบรโภคฟตบอลของแฟนบอลไทยนนเปนไปในทางทตอบสนองตออปสงคทางสงคมแบบอนมากกวา

3. การวจยเรอง “ฟตบอล วยรน การพนน และวฒนธรรมความเปนชาย” ซงเนนศกษากลมวยรนอายระหวาง 15-20 ป ในพนทเชยงใหม ผลการศกษาพบวา การเลนพนนบอลของวยรน แทจรงแลวเกยวของกบสภาพสงคมสมยใหมทเนนการแขงขน มระบบความสมพนธทมงเนนและหลอหลอมใหผคนมความเปนปจเจกชนสง การทวยรนเลอกการบรโภคฟตบอลในแบบตางๆ เพอสรางความเปนกลม ชมชนเพอน และหลกหนออกจากความนาเบอหนายในชวตประจาวน แสดงใหเหนถงการปรบใหการเลนพนนบอล ซงสาหรบวยรนเปนกจกรรมทมความเปนปจเจกสง ถกนามาใชในความหมายทตางไปจากเดม เหตปจจยเหลานอาจบอกไดวา อะไรคอปจจยททาใหการเลนพนนบอลยงคงอยในวถชวตของวยรน ทวา การเลนพนนบอลของวยรนกไมไดเปนปญหาในตวของมนเอง แตมนเรมเปนปญหาเมอ

ค

ขาดการจดการทด ซงการจดการควบคมทดนน สถาบนครอบครวและสถาบนการศกษาคอกลไกสาคญหลกทตองกากบดแล

ฟตบอลคอกฬาทเกดขนมาเพอตอบสนองตอความเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมไทยยคปจจบน วฒนธรรมแฟนบอล กอตวขนอยางสรางสรรค และกลายมาเปนสวนหนงในชวตประจาวนของผ คนชนชนใหม โดยเฉพาะกลมวยรน คนหนมสาววยทางาน ทชวตประจาวนถกกาหนดดวยตารางเวลาและพนททางานอยางเครงครดในสงคมเมอง กจกรรมชวงวนหยดสดสปดาหจงมความสาคญและมความหมายอยางยงในชวตของพวกเขา ขอเสนอสาคญของชดโครงการวจยนกคอ วฒนธรรมแฟนและการบรโภคกฬาคอความบนเทงในพนทสาธารณะใหม อนพฒนาควบคไปกบการสรางสรรคพนทวฒนธรรมใหม วถการดาเนนชวตใหมๆ ทแสดงปฏบตการผานสอสงคมออนไลน วฒนธรรมดจตอล ทแพรกระจายและเขาถงกนไดงายในปจจบน ในแงนการเลนพนนทายผลการแขงขนฟตบอลหรอทเรยกกนสนๆ วา “พนนบอล” จงเปนสวนหนงของอตสาหกรรมกฬาฟตบอลทเตบโตขน เปนสวนหนงทไมควรมองแยกขาดออกจากวฒนธรรมแฟนบอลไทย และไมควรนาเอาอคตหรอมตเชงศลธรรมมาตดสน แตทวา เราควรเรมพยายามทาความเขาใจวา พนนบอลเปนสวนหนงของวถการดาเนนชวตของผคนกลมใหมทกอตวขนในสงคม นบจากป พ.ศ. 2552 มการเปลยนแปลงอยางสาคญเมอเรมมการจดการแขงขนฟตบอลอาชพไทยพรเมยรลก และการบรโภคฟตบอลตางประเทศผานสอโทรทศนคอยๆ คลคลาย ไปสการรวมกลมเปนแฟนบอล (ไทยลก) ตวจรงทตดตามเชยรทมรกและนกเตะในสนามแขงขน กระบวนการทางวฒนธรรมดงกลาวมสวนอยางสาคญตอการเบยงเบนความสนใจในกลมแฟนบอลวยรนใหออกหางจากการเลนพนนบอลไดมากขน สาหรบกลมวยรนเปนไปไดวาการเขาสอาชพนกฟตบอล หรอการสงเสรมใหฟตบอลลกของประเทศไทยเตบโตอยางมนคง เปนอตสาหกรรมกฬาอาชพ อาจจะสามารถชวยปองปรามปญหาการเขาสวงการพนนบอลของกลมวยรนได ดวยเหตน การแขงขนฟตบอลอาชพและการเตบโตของอตสาหกรรมฟตบอล นอกจากจะเปนกลไกชวยปลกฝงวฒนธรรมแฟน การรวมชมเชยรททาใหผชมไดมสวนรวมในสนาม ไดเชยรบอลอยางสรางสรรค ยงอาจจะชวยสรางภมปองกน หรอการหลงทางเขาสวงการพนนบอลของวยรน พรอมกนนน การสงเสรมใหอาชพนกฟตบอลเปนอาชพทกาวหนาและมนคง ดวยความรวมมอจากหนวยงานภาครฐ สถาบนการศกษา และเอกชนหลายภาคสวน ยงจะชวยสรางแรงบนดาลใจใหวยรนมความกระหายอยากทจะพฒนาตวเองไปเปนนกฟตบอลอาชพ ซงการมงความสนใจไปอยทการเลนฟตบอล การฝกซอมอยางมเปาหมาย เพอมงไปสการเปนนกเตะอาชพและการไดรบใชชาต ซงนอกจากจะเปนสวนหนงของการพฒนาวงการฟตบอล ยงถอเปนการสงเสรมและพฒนาเยาวชนไทยอยางสรางสรรคและยงยน

ง

สารบญ

หนา

บทคดยอ ก

1. บทน า โดย วสนต ปญญาแกว 1

1.1 ประเดนปญหาของการวจย 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 3 1.3 การออกแบบการวจย 4 1.4 การนาเสนอผลการศกษา 5

2. การก าหนดกรอบความคด โดย วสนต ปญญาแกว 8

2.1 ฟตบอลศกษา: การศกษาฟตบอลในเชงสถาบนวฒนธรรม 8 2.2 วยรนศกษา 11 2.3 พนนบอลในสงคมไทย 20

3. วธการศกษา โดย วสนต ปญญาแกว 25

3.1 การวจยสารวจ 25 3.2 การวจยภาคสนาม 27

4. ฟตบอลในสงคมไทย โดย วสนต ปญญาแกว 33

4.1 บทนา 33 4.2 ฟตบอลกบการสรางชาตและความศวไลซในสยาม 34 4.3 โทรทศน อตสาหกรรมสอ และการบรโภคฟตบอลในสงคมไทย 35 4.4 ฟตบอลไทยพรเมยรลก ความชดใกล และวฒนธรรมแฟน 37

5. แฟนบอลไทยพรเมยรลก โดย วสนต ปญญาแกว 43

5.1 บทนา 43

5.2 ภมหลงทางเศรษฐกจสงคมของกลมแฟนบอลไทยพรเมยรลก 46

5.3 กจกรรม การใชเวลาวาง ชวงวนหยดสดสปดาห 52

6. พนนบอลกบไทยพรเมยรลก โดย วสนต ปญญาแกว 55

จ

6.1 บทนา 55

6.2 พนนบอล การพกผอนหยอนใจ และการบรโภคสอ 60 6.3 ฟตบอล วฒนธรรมแฟน และความหมายของการพนนในสงคมสมยใหม 64 7. วฒนธรรมแฟนบอลไทยในมตของการพนนและการบรโภค โดย อาจนต ทองอยคง 68

7.1 บทนา 68 7.2 ประวตศาสตรการบรโภคฟตบอลและการพนนในสงคมไทย 81 7.3 การบรโภคฟตบอลไทย 95 7.4 แฟนบอลไทยกบการเลนพนนบอล 119 7.5 สรป 130

8. ฟตบอล วยรน การพนน และวฒนธรรมความเปนชาย โดย พงศกร สงวนศกด 137

8.1 บทนา 138 8.2 วฒนธรรมฟตบอลของวยรน 149 8.3 ชวตวยรน: ครอบครวและชวตประจาวน 158 8.4 วยรนกบการเลนพนนบอล 169 8.5 สรป 180

9. บทสรปโครงการวจย โดย วสนต ปญญาแกว 185

9.1 พฒนาการของไทยลก 185

9.2 ไทยลก: ความชดใกลและวฒนธรรมแฟน 187

9.3 แฟนบอล vs พนนบอล 189

9.4 พนนบอล เสนทางสนกฟตบอลอาชพ และวยรนไทย 191 บรรณานกรม 193 ภาคผนวก แบบสอบถาม 205

ฉ

1

1 บทน า วสนต ปญญาแกว 1.1 ประเดนปญหาของการวจย

นบจากตนทศวรรษ 2550 เปนตนมา ฟตบอลอาชพและธรกจกฬาฟตบอลกอตวขนอยางเฟองฟและเปนทนยมอยางแพรหลายในสงคมไทย ทงการตดตามชมการถายทอดสดเกมการแขงขนฟตบอลจากตางประเทศ เชน พรเมยรลกองกฤษ (English Premiere League) ทมมากอนหนานนกวา 2 ทศวรรษ และการตดตามชมเชยรเกมการแขงขนฟตบอลไทยพรเมยรลก (Thai Premiere League) ในกรณของ ไทยพรเมยรลกกระแสความนยมทมตอเกมการแขงขนฟตบอลอาชพในประเทศไทยนรเรมขนอยางจรงจงในป 2552 เมอสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยไดจดตง “บรษทไทยพรเมยรลก” เพอดาเนนการจดการรายการแขงขนฟตบอลอาชพใหไดมาตรฐานตามขอกาหนดของสมาพนธฟตบอลแหงเอเชย (The Asian Football Confederation) และการจดตงสโมสรฟตบอลโดยเฉพาะในหวเมองใหญตางจงหวด ซงมกจะบรหารจดการโดยนกการเมองทองถน ทงนในปทผานมา (คอ พ.ศ.2556) สถตเกยวกบจานวนผ เขาชมการแขงขน หรอแฟนบอลของ “ไทยพรเมยรลก” ตามสนามแขงของทมสโมสรทวประเทศ 18 ทม พบวามถง 1,410,355 คน ในจานวนนยงไมรวมจานวนผ ชมแฟนบอลท ตดตามชมเชยรอย “ทางบาน” ผานรายการถายทอดสดเกมการแขงขนทจะมอยางนอยสปดาหละ 2-4 ค ทางสถานโทรทศนชอง 11, True Visions และ Siam Sport TV ซงโดยประมาณไมนาจะตากวาเทาตวของจานวนผชมในสนาม หรอราวๆ 1-2 ลานคน เปนอยางนอย

ฟตบอล กลายเปนกฬาและสนคายอดนยมของกลมคนจานวนไมนอย และเปนสวนหนงของวฒนธรรมการบรโภคสอ ขาวสาร และการดาเนนธรกจ กจกรรมทางวฒนธรรมตางๆ ทเกยวพน ในสงคมทนนยมสมยใหม เชน การรวมตวเขาชมเกมการแขงขนและดาเนนกจกรรมของแฟนคลบสโมสรฟตบอล (ทงไทยและตางประเทศ) การจดรายการเกมแขงขนฟตบอลภายในกลมเพอนรวมงาน เพอนรวมสถาบน หรอระหวางสถาบนการศกษา และการเลนพนนทายผลการแขงขน หรอทเรยกกนตดปากวา “พนนบอล” ทงหมดทงมวลอาจเรยกไดวาเปน “วฒนธรรมฟตบอล” (Football culture) ทปจจบนนอกจากจะกลายมาเปนสวนหนงในชวตประจาวนของผคนโดยเฉพาะวยรน คนหนมสาวในสงคมไทย ยงถอเปนปรากฏการณวฒนธรรมทสะทอนใหเหนถงปฏบตการและความหมายทซบซอนของ

2

อตสาหกรรมฟตบอลและธรกจสอ (โดยเฉพาะโทรทศน) ภายใตเงอนไขทระบบเศรษฐกจและสงคมการเมองไทยถกผนวกเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจโลกาภวตน ในสงคมสมยใหม ดานหนงชวตของคนเรากลายเปนสวนหนงของ “ชมชนโลก” มากขน ทวาอกดานหนง กตองเผชญกบกจกรรมจาเจซาซาก นาเบอหนายจาก “สนคา” ระบบงานบรการทมงเนนความเปนมาตรฐานมากขน การทางานภายใตระบบบรษทการบรหารงานสมยใหม หรอการทางานภายใตระบบการผลตแบบโรงงาน ชวตพนกงานบรษทคนทางานในระบบกลบถกพนธนาการและตกอยภายใตภาวะไรอานาจมากขน ฉะนนการทผคนจะแสวงหากจกรรมสรางชวตวฒนธรรมเพอทดแทน ไมใหตนเองรสกแปลกแยกไรชวตความเปนคน มากไปกวาจดทมนษยจะทนตอไปได ผานการบรโภค การเลนพนน เขารานดมกน สงสงกบเพอนฝง เซกสและผหญงในผบบาร จงอาจกลายเปนหนทางหนงทจะชวยเยยวยารกษาใจไดบางเชนกนในสงคมไทยยคปจจบน ในบรบทของวฒนธรรมฟตบอล การเปนแฟนบอลและนกพนนบอล ไมเพยงตองอาศยทกษะความสามารถในการวเคราะหจดการกบ “ขาวสาร” มากมายมหาศาลทถกสงผานมาทางสอสมยใหมในแตละวน ทวาการไดรวมแชรประสบการณสงคมตางๆ ไปกบกลมเพอนในเครอขายชมชนแฟนบอล นกพนนบอล (ทงแบบออนไลนและออฟไลน) นอกจากจะเปนกจกรรมการลงทนททาทาย ยงมความหมายทางสงคมอยางยงยวดกบการไดกลายเปนสวนหนงของ “ชมชนแฟนบอล” ดเหมอนวาในสงคมไทยยคปจจบน การดาเนนชวตของผคนมแนวโนมทจะถกกระบวนการเชงสถาบนตางๆ ในระบบอตสาหกรรมและธรกจสอหลอหลอมใหกลายเปนปจเจกชนทดเหมอนจะไรสต ไรอานาจทจะจดการชวตตนเองมากยงขน ทวาในระดบชวตประจาวน การเลนพนนบอลและวฒนธรรมแฟนบอลนเอง ทนาจะกลายเปนพนททางสงคมเปน “ประชาสงคมใหม” ของกลมผชาย ทพยายามจดการกบอานาจทตวเองถกรอถอนออกไป พยายามทจะกาหนดชะตากรรมชวตของตวเองขนใหม

กลาวไดวา ฟตบอลนนคอสวนหนงของ “อตสาหกรรมวฒนธรรม” (culture industry) คอธรกจผลตสนคา เสมอน “ตลาด” ขนาดใหญ ทเชอมโยงสงคมไทยกบระบบเศรษฐกจโลก และในตวของมนเองกเปนพนทททาใหเราเหนการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนทงในสงคมไทยและในสงคมโลก ในบรบทของชวตทผ คนในโลกสมยใหมสวนใหญถกกาหนดดวยเวลา พนนบอลในตวของมนเองนอกจากจะเปนอตสาหกรรมอยางหนง การเลนพนนบอลของผคนจงสลบซบซอน กลาวคอเปนชวตในสงคมสอและการบรโภคสอในยคโลกาภวตน ทงกลมแฟนบอลและนกพนนบอล ไมเพยงแตตองตดตามขาวสารในแวดวงกฬาฟตบอล ทวาจานวนไมนอยตองลงทน บรโภคทงขาวสารและสนคาวฒนธรรมสมยนยม เชน สนคาของสโมสรฟตบอล คาสมครสมาชกสโมสรฟตบอล ตลอดจนคาบรการอนเตอรเนตรายเดอน คาสมาชกโทรทศนระบบบอกรบ (Pay TV) เพอทจะไดตดตามชมการ

3

ถายทอดสด ผลการแขงขน การวเคราะหของกร การตดตามแนวโนมราคาพนนขนตอ (ผานรายการวเคราะหเจาะลก) ทไมตางไปจากราคาขนลงของหนในตลาดหลกทรพย ในแงน ระบบและเครอขายของการเลนพนนบอลจงซบซอนพอๆ กบระบบตลาดเงน ทดาเนนไปในระดบขามชาต เราจะไมสามารถเขาใจ “ระบบการพนน” นไดหากยงคงคดอยในระดบชาต งานศกษาของ วสนต ปญญาแกวและคณะ (2557) กอนหนานชใหเหนวา พนนบอล คอกจกรรมทางวฒนธรรมทกอตวขนควบคไปกบความนยมทผคนมตอกฬาฟตบอลและการเตบโตของอตสาหกรรมฟตบอลในสงคมไทย การพนนชนดนถอเปนกจกรรมทางวฒนธรรมทกอตวขนควบคไปกบการวถชวตสมยใหมของผคนในสงคมไทย กลาวคอ พนนบอล เปนเรองของผชายกลมหนง ทอาจจะเรยกวาเปน “กลมทมรายไดระดบกลาง-คอนลงไปถงระดบลาง” และยงอตสาหกรรมฟตบอล ธรกจและการจดการแขงขนฟตบอลอาชพในประเทศไทย (คอ ไทยพรเมยรลก ทเรมขนตงแต 5 ปทแลว) เปนทนยมไดรบความสนใจ มการพฒนา เตบโต และการลงทนมากขน แนวโนมของการเลนพนนบอล นาจะยงจากดวงแคบลงเรอยๆ ในกลมของผชายวยทางาน อยางไรกตามงานวจยโครงการดงกลาว ยงไมไดศกษาครอบคลมไปถงกลมเดกชายวยรนตอนตนทมอายระหวาง 15-18 ป ซงถอเปนชวงเวลาหวเลยวหวตอทสาคญชวงหนงของวยรน

การพจารณาพนนบอลในฐานะทเปนสวนหนงของวฒนธรรมฟตบอลในสงคมไทย ในฐานะทเปน “ปฏบตการ” หรอกจกรรมระดบชวตประจาวนทมความหมายยงของกลมวยรนและแฟนบอลชายไทย (อายระหวาง 15-40 ป) ไมวาจะเปน การเลนฟตบอล วฒนธรรมแฟนบอล (ซงปจจบนมกแสดงออกผานการใชความรนแรง การแสดงความเปนชาย ในสนามแขงขน) การตดตามชมการถายทอดสดเกมการแขงขน รวมจนไปถงการเลนพนนบอล จงถอเปนประเดนปญหาของการศกษาวจยททาทายและนาจะชวยคนหาคาตอบ ความเขาใจใหมๆ เกยวกบนยยะทางสงคม เศรษฐกจ และการเมอง ของอตสาหกรรมฟตบอลและวฒนธรรมแฟนบอล ตลอดจน วถการดาเนนชวต วฒนธรรมสมยนยมของวยรน คนหนมสาว ตลอดจนแบบแผนการดาเนนชวตของผคนในสงคมไทยโดยเฉพาะกลมผชายวยทางาน กบการประกอบสรางและแสดงออกซงความเปนชาย ในบรบทของสงคมเมองสมยใหมทชวตเตมไปดวยความเสยง ความไมแนนอน และความเกยวของพวพนไปกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองทงในระดบชาตและในระดบโลก 1.2 วตถประสงคของการศกษา

1. เพอศกษาวจยสารวจ ภมหลงทางสงคม (ครอบครว) แบบแผนการใชเวลา และการบรโภคสอ ของแฟนบอลไทยทมพนเพและกลมอายทแตกตางกน (คอระหวางกลมวยรนทยงศกษาเลาเรยนใน

4

สถานศกษา อายระหวาง 15-20 ป และกลมคนหนมสาววยทางาน อายระหวาง 21-40 ปททางานแลว)

2. เพอศกษาเปรยบเทยบวถการดาเนนชวต แบบแผนการเลนพนน และการบรโภคสอ ในกลมแฟนบอล 2 กลมดงกลาว วามนยสาคญ หรอสมพนธไปกบการประกอบสราง “ความเปนชาย” และการนาเสนอตวตนทางสงคม (ผานกจกรรมตางๆ ทเกยวพน และวฒนธรรมการบรโภคฟตบอล) ในสงคมไทยยคปจจบน 1.3 การออกแบบการวจย

โครงการศกษาวจยครงน หวหนาโครงการ ไดวางแผนและออกแบบการทางานรวมกนระหวางทมวจยในลกษณะของชดโครงการวจย ซงประกอบไปดวยกจกรรม 2 สวน 3 โครงการวจยยอยคอ 1.3.1 โครงการวจย

1.3.1.1 การวจยวจยส ารวจ (Survey Research) การวจยสารวจภมหลงทางสงคม แบบแผนการใชชวต การบรโภคฟตบอล ตลอดจนการเลน

พนนบอลของแฟนบอลไทยพรเมยรลก โดยในสวนนดาเนนการโดย ผศ.ดร. วสนต ปญญาแกว หวหนาโครงการ และผชวยนกวจย คอนางสาวปลายฟา นามไพร (ปจจบนศกษาระดบปรญญาโทสาขาสงคมวทยาฯ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม) มงศกษา ภมหลงทางสงคม แบบแผนการใชเวลา และการบรโภคสอ ของกลมแฟนบอลอายตงแต 15 ปขนไป แตไมเกน 40 ป โดยใชแบบสอบถาม เปนเครองมอในการรวบรวม และกาหนดพนทเปาหมายไวดงนคอ 1. กรงเทพและปรมณฑล 2 สนาม 2. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 1 สนาม และ 3. ภาคเหนอ 2 สนาม รวมใชกลมตวอยางทงหมดประมาณ 400 ตวอยาง (ดรายละเอยด ระเบยบวธวจย ในบทท 3)

1.3.1.2 การวจยเชงชาตพนธวรรณนา (Ethnographic Research) 2 โครงการ คอ 1. การวจยเรอง “วฒนธรรมแฟนบอลไทยในมตของการพนนและการบรโภค” เนนพนทใน

กรงเทพฯ และปรมณฑล (ดาเนนการโดย อาจนต ทองอยคง อาจารยประจา คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร)

2. การวจยเรอง “ฟตบอล วยรน การพนน และวฒนธรรมความเปนชาย” เนนพนทในเชยงใหม-ลาพนและเชยงราย (ดาเนนการโดยนกวจย พงศกร สงวนศกด นกวจยประจาโครงการ ศนยวจยและบรการวชาการ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม)

ระยะเวลาและแผนการดาเนนงานรวมทงสน 1 ป คอ 1 มนาคม 2558- 30 เมษายน 2559

5

1.3.2 กจกรรมการประชมเสวนา/เสนอความกาวหนา ระหวางการทางานวจยภาคสนาม โครงการไดจดประชมเสนอความกาวหนา เพอนาเสนอ

ผลงานใหนกศกษา คณาจารย และผสนใจทวไปไดรบฟงและแลกเปลยนความคดเหน 2 ครง คอ ครงท 1 งานเสวนาวชาการ "ฟตบอลไทยกบไทยศกษา" ในวนศกรท 4 ธนวาคม 2558 ณ หองประชมชน 4 อาคารปฏบตการคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (มผ เขารวมงานเสวนา 31 คน) โดยม ผชวยศาสตราจารย ดร.วสนต ปญญาแกว นางสาวปลายฟา นามไพร (ผชวยนกวจย) อาจารยชาลน สนพลาย (คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร) พงศกร สงวนศกด (นกวจย) และอาจนต ทองอยคง (นกวจยอาจารยประจาคณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร) เปนวทยากร และผทรงคณวฒวจารณผลงาน 2 ทานคอผ ชวยศาสตราจารย ดร.ยกต มกดาวจตร จากคณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร และศาสตราจารย ดร.อรรถจกร สตยานรกษจากภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

และครงท 2 การประชมเสวนาวชาการ นาเสนอผลการวจย “โครงการฟตบอลไทยพรเมยรลก : การพนน ความเปนชาย วยรน และวฒนธรรมบรโภคนยม” ในวนศกรท 1 เมษายน 2559 เวลา 09.00 – 12.00 น. ณ. หองประชมชน 4 ตกปฏบตการ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (มผ เขารวมการประชมเสวนา 40 คน) โดยมหวหนาโครงการคอ ผศ.ดร. วสนต ปญญาแกว นกวจย 2 ทานคอ พงศกร สงวนศกด และอาจารยอาจนต ทองอยคง เปนวทยากรเสนอผลการศกษาและรบฟงขอวจารณจากผทรงคณวฒ คอศาสตราจารย ดร. อรรถจกร สตยานรกษ จากภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม และรองศาสตราจารย ดร. ไชยยนต รชชกล จากคณะรฐศาสตร และสงคมศาสตร มหาวทยาลยพะเยา

จากนนนกวจย (2 โครงการยอย และ 1 โครงการวจยสารวจ) ไดแกไขและสง (ราง) รายงานผลการวจย (ของแตละโครงการ) ใหหวหนาโครงการ นามาเขยนรายงานการวจยฉบบสมบรณและนาเสนอผลการศกษา การตความอภปรายผลการวจยเกยวกบวฒนธรรมแฟน การบรโภคฟตบอล และปรากฏการณพนนบอลในสงคมไทย

1.4 การน าเสนอผลการศกษา

ผลการศกษาจากชดโครงการวจยนนาเสนอในสวนตอจากน แยกออกเปนบทตางๆ ดงน บทท 2 การก าหนดกรอบความคด เสนอบททบทวนแนวคด ทฤษฎ และงานศกษาทเกยวของตลอดจนสรปกรอบแนวคดและ

แนวทางการศกษาวจยทชดโครงการวจยนพฒนาและใชรวมกนในการทางานวจยของทมนกวจย

6

บทท 3 วธการศกษา เสนอรายละเอยดเกยวกบการออกแบบการวจย แนวทางการศกษาวจยของแตละโครงการ

ยอย พนทและกรณศกษา ตลอดจนการทางานวจยในระดบปฏบตการ บทท 4 ฟตบอลในสงคมไทย นาเสนอ บรบทประวตศาสตร ความเปนมาและการแพรกระจายของกฬาฟตบอลในประเทศ

ไทย พฒนาการของการแขงขนฟตบอลอาชพ วฒนธรรมแฟนและการบรโภคฟตบอลในสงคมไทย โดยหวหนาโครงการคอ ผศ. ดร. วสนต ปญญาแกว

บทท 5 แฟนบอลไทยพรเมยรลก นาเสนอผลการวจยสารวจ (โดย ผศ. ดร. วสนต ปญญาแกว) เนนเรองภมหลงทางเศรษฐกจ

และสงคมของแฟนบอลไทยพรเมยรลก จากพนท 5 สนามแขงขน คอ 1. สนามยไนเตด สเตเดยม เชยงราย 2. สนามแพต สเตเดยม การทาเรอ-คลองเตย 3. สนามเมองทอง ยไนเตด นนทบร 4. สนามไอโมบาย สเตเดยม บรรมย และ 5. สนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ป เชยงใหม และการอภปรายผลการวจยสารวจเกยวกบสถานภาพทางสงคม อาชพ รายได การศกษา และแบบแผนการใชชวตชวงวนหยดสดสปดาห การบรโภคสอ เปนตน

บทท 6 พนนบอลกบไทยพรเมยรลก นาเสนอผลการวจยสารวจ (โดย ผศ. ดร. วสนต ปญญาแกว) เกยวกบการเลนพนนบอลของ

กลมแฟนบอลไทยลก จากพนท 5 สนามแขงขน (ดงกลาวขางตนในบทท 2) และการอภปรายความหมายและความสมพนธระหวางการเลนพนนบอล ภมหลงทางสงคมและแบบแผนการใชชวตของแฟนบอลไทย รปแบบการเลนพนนบอล ตลอดจนความคดเหนของแฟนบอลไทยเกยวกบเรองพนนบอลในสงคมไทย

บทท 7 วฒนธรรมแฟนบอลไทยในมตของการพนนและการบรโภค นาเสนอผลการศกษาเชงชาตพนธวรรณนา (โดย อาจนต ทองอยคง) ซงมงศกษาวฒนธรรม

แฟนบอลไทย (จากพนทในเขตกรงเทพฯและปรมณฑล โดยเฉพาะจากกรณศกษากลมแฟนบอลสโมสรการทาเรอ เอฟซและเชยงรายยไนเตดในกรงเทพฯ) และตาแหนงแหงทของการพนนในวฒนธรรมแฟนบอลไทย มงตความพนนบอลในฐานะทเปนสวนหนงของวฒนธรรมการบรโภคฟตบอลในสงคมไทย

บทท 8 ฟตบอล วยรน การพนน และวฒนธรรมความเปนชาย นาเสนอผลการศกษาเชงชาตพนธวรรณนา (โดย พงศกร สงวนศกด) ซงมงศกษาเกยวกบ

วฒนธรรมของกลมวยรน (จากพนทและกรณศกษาในเมองเชยงใหม) การใชชวต การศกษา

7

เปรยบเทยบระหวางวยรน 2 กลมจากสถานศกษาทมสภาพแวดลอมและบรบททแตกตางกน การเลนพนนบอล และการแสดงความเปนชาย

บทท 9 บทอภปรายสรป นาเสนอขอสรปผลการศกษาจาก (โดยหวหนาโครงการคอ ผศ. ดร. วสนต ปญญาแกว) การ

อภปรายตความทาความเขาใจวฒนธรรมแฟน การบรโภคฟตบอล ปรากฏการณพนนบอล ในบรบทของการเตบโตของอตสาหกรรมฟตบอล ธรกจสอการกฬา การแขงขนฟตบอลอาชพ และกระแสความนยมทผคนมตอฟตบอลทมชาตไทย เพอแสวงหาแนวทางการทาความเขาใจ ตลอดจนขอเสนอเชงนโยบายและแนวทางการแกไขปญหาวยรนกบพนนบอลในสงคมไทยยคปจจบน

8

2 การก าหนดกรอบความคด วสนต ปญญาแกว 2.1 ฟตบอลศกษา: การศกษาฟตบอลในเชงสถาบนวฒนธรรม

กาเนดของฟตบอลในองกฤษ แตเดมคอเกมพนบานของชาวนาทกอตวขนราวๆ ศตวรรษท 14 ชวตของชาวนายคกลางคอการดารงชพทถกจากดดวย ”การเดนทาง/เคลอนท” และความยากลาบาก ภยธรรมชาต และโรคระบาด กระนนกตามวถชวตแบบสงคมชาวนากยงพอม “เวลาวาง” ใหกบพวกเขาอยบาง ภายใตเงอนไขดงกลาว การเลนเกมเพอความบนเทงประเภทหนงทเรยกวา “folk football” หรอ “ฟตบอลบาน” ไดถอกาเนดขน (Sandvoss 2003.) ฟตบอล อาจถกนาไปเลนเปนกฬาในสถานศกษาอนเกาแกขององกฤษคอ Eton ตงแตป 1519 ทวา กวาท “ฟตบอลสมยใหม” จะพฒนาขนในสถาบนการศกษา ตองรอจนกวา 3 ศตวรรษใหหลง กลาวคอระหวางศตวรรษท 18 ถงศตวรรษท 19 การเลนฟตบอล ถอเปน “กฬาสรางวนย” เปนกลไกเชงสถาบน เปนเครองมอทรฐ ใชดดนสยและกาหลาบลกหลานของชนชนสงทมกแสดงพฤตกรรมนอกคอกและตอตาน

กลาวอกอยางหนง ในบรบทของการเปลยนผานเขาสสงคมทนนยมอตสาหกรรม การสถาปนาและพฒนา “ฟตบอลสมยใหม” ในสถานศกษาขององกฤษคอภาพสะทอนของสงท นกสงคมวทยา Norbert Elias เรยกวา “กระบวนการสรางความศวไลซ” (civilizing process). ในแงนการปรบเปลยนและพฒนากตกาและรปแบบการเลนจาก “ฟตบอลบาน” มาเปน “ฟตบอลสมยใหม” หรอเกมของชาวเมองผศวไลซ เชนในวทยาลยอตน จงเสมอนเปนสวนหนงของการดนรนของชนชนกระฎมพทจะสถาปนาอานาจนาและการสรางตวตนใหมในสงคมอตสาหกรรมทนนยม (ดเพมเตม ชาญ พนารตน บทท 2 ใน ฟตบอลไทย. วสนต ปญญาแกว และคณะ บก. กรงเทพฯ. ศนยศกษาปญหาการพนน. 2557 ดวย) ฟตบอลสมยใหมไดถอกาเนดขนมาในสงคมองกฤษ โดยมการจดตง “สมาคมฟตบอล” (Football Association - FA) ขนในป ค.ศ.1863 ทงนกอนหนานนราวๆ 2 ทศวรรษคอในป ค.ศ.1842 ตวแทนสถานศกษา 14 แหงไดรเรมจดเกมการแขงขนฟตบอลระหวางวทยาลยในเมอง Cambridge และตกลงรวมกนทจะใชกฎกตกาการเลนฟตบอลทเปนมาตรฐานเดยวกนเปนครงแรก กระทงมการจดตง “สมาคมฟตบอล” ขนในป ค.ศ.1863 ดงกลาว กฎกตกาของสมาคมฟตบอลองกฤษจงไดกลายเปน “แมแบบ” ของเกมการแขงขนฟตบอลสมยใหมนบแตนนมา

9

ตงแตปลายศตวรรษท 19 จนถงกลางศตวรรษท 20 การขยายตวของทนนยมเสรและระบบเศรษฐกจโลกผานการแผขยายอานาจของอาณานคมยโรป โดยเฉพาะบทบาทของจกรวรรดนยมองกฤษในฐานะเมองแมของการปฏวตอตสาหกรรม จงยงชวยสนบสนนฟตบอลสมยใหมกลายเปนกฬายอดนยมทแพรกระจายออกไปในยโรปและทวป ตางๆ ทวโลกอยางรวดเรว โดยกลมพอคาเจาของโรงงาน เจาหนาทอาณานคม นกเดนทาง หรอแมแตแรงงานผอพยพ (จากองกฤษ) ฟตบอลสมยใหม ดาเนนรอยตามระบบอตสาหกรรมสมยใหม ทแพรกระจายออกจากเกาะองกฤษ ไปยงเวลส และยโรป อเมรกาใต อาฟรกา และเอเชย การแพรกระจายของฟตบอลสมยใหมจากเมองแมไปยงกลมประเทศตางๆ ในเครอจกรภพและอาณานคมองกฤษ จงสะทอนถงความสมพนธและพฒนาการทเตบโตควบคกนมา ระหวางกฬาฟตบอลกบสงคมอตสาหกรรมสมยใหม กระทงฟตบอลกลายมาเปนเกมกฬาระดบโลกในปจจบน

พฒนาการของฟตบอลสมยใหม จากการเปนเกมกฬาสมยใหม (modern sport) เพอสรางความศวไลซในสถานศกษา มาสการเปนเกมสนคาเพอความบนเทงและการพกผอนหยอนใจของมวลชน คนทางาน ในบรบทของการปฏวตอตสาหกรรมและการเปลยนผานเขาสสงคมสมยใหม ในนยหนงจงสะทอนถงการปฏวตอยางถงรากถงโคนของระบบการทางาน การใชเวลาวาง และการเนนความเปนเหตผล ดงสะทอนผานกฎกตกาการเลนฟตบอลภายใตธรรมนญขอกาหนดของสมาคมฟตบอลองกฤษ (ซงปจจบนแพรกระจายกลายเปนกฎกตกาทถอเปนมาตรฐานทวโลก) ทวาตองเปน “การเลนอยางสภาพบรษ ยตธรรม และเคารพคาตดสนของกรรมการ” (fair play and respect to authority) ฟตบอลสมยใหม คอสงทถกพฒนาขนมาจากกระบวนการของการเปลยนผานเขาสความเปนเหตผลในสงคมอตสาหกรรมสมยใหม การกลายเปนสถาบน และการเกดขนของการบรหารงานแบบองคกรทตองมมาตรฐานและเนนการสรางความชานาญเฉพาะดาน สถตการจดบนทก รวมจนไปถงความตองการทจะสรางสานกประวตศาสตร (ผานการจารกจดจาและการสรางตานาน “เรองเลา” เชน นกเตะวรบรษ บคคลสาคญและเหตการณประวตศาสตรของสโมสร) กลาวอยางถงทสด ฟตบอลสมยใหม คอสถาบนวฒนธรรมทมรากเหงาถอกาเนดขนมาจากระบบการผลตเชงอตสาหกรรม การเปลยนผานเขาสสภาวะสมยใหม และการจดระเบยบความสมพนธเชงองคกร อนตงอยบนพนฐานของสงท Max Weber เรยกวา “Formal Rationality” ซงเปนรากฐานของการกอตวของรฐสมยใหม ไมมากกนอย พฒนาการของฟตบอลสมยใหมในสงคมหนงๆ จงอาจ “อาน” ไดวาคอสงสะทอนใหเราเหนถงพฒนาการของ “ความเปนประชาธปไตย” ในสงคมรฐประชาชาตนนๆ นนเอง

ตนศตวรรษท 20 การขยายตวของวฒนธรรมการพกผอนหยอนใจในสงคมเมองใหญ การปฏวตทางดานเทคโนโลยทางดานสอสารโทรคมนาคม ความกาวหนาและการแพรกระจายของระบบ

10

การสอสารสมยใหม ไดกลายเปน “ตวชวย” และสถาปนากฬาสมยใหม เชน ฟตบอล ใหกลายเปนกฬาของคนทงชาตและความเปนชาตนยมของกฬาในเวทระดบนานาชาตขนมา ดวยการทาใหเกมกฬา การแขงขน เปนเรองทสามารถจะสอสารและแพรกระจายใหผคนไดตดตามรบรกนไดอยางรวดเรวพรอมๆ แมวาจะอยตางถนตางสถานท ทหางไกลกน เชนในองกฤษ รายการวทยถอเปนสอกลางและกลไกสาคญของการสถาปนาใหการแขงขนฟตบอลกลายเปนเกมระดบชาต วากนวา ” ในป 1938 เมอทมสโมสรฟตบอล Preston North End ไดแชมป FA Cup หรอ “ฟตบอลระดบชาตชงถวยสมาคมฟตบอลองกฤษ” ในเวลานนกลมผ ฟงทางบานจานวนไมนอยบนเกาะองกฤษ สามารถทจะตดตามเกมการแขงขนไปพรอมๆ กนเปนครงแรก ผานเครองรบวทยทมอยตามบาน รานคาและผบบ าร สอสมยใหมนเองทถอเปนกลไกสาคญทชวยผลกดนการแพรกระจายใหฟตบอลสมยใหมขยายวงกวางออกไปในทงในเชงพนทและเชงสงคม โดยเฉพาะหลงสงครามโลกครงท 2 เมอวฒนธรรมโทรทศนไดถอ “กาเนด” ขนมา

การขยายตวของอตสาหกรรมโทรทศนและการแพรกระจายของเครองรบสง (คอโทรทศน) ทในปจจบนนาจะมอยโดยทวแทบทกท แมจะไมครบทกหลงคาเรอน (ในกรณของประเทศไทยประมาณไดวามอยราวๆ 22 ลานครวเรอน) ไดทาใหการตดตามการแขงขนฟตบอลบายวนเสารของเหลาคนงานชาวองกฤษ (และพนกงาน ลกจางเอกชน คนชนกลางเกอบทวโลก) กลายมาเปนเกมกฬาทพวกเขา (หรอผชมทางบาน) สามารถตดตามไปพรอมๆ กนกบกลมแฟนบอลในสนามแขงขน การถายทอดสดเกมการแขงขนทาให ฟตบอล กลายเปนเรองราวทสามารถรบชมตดตามตามทตางๆ ไดท วประเทศและทวโลก เมอฟตบอลดวชน 1 ในองกฤษ ถกยกระดบปรบเปลยนการลงทนมาเปน Premiere League ในป 1992 และการจดการแขงขนฟตบอลโลกรอบสดทายทสหรฐอเมรกาเปนเจาภาพในป 1994 ประสบความสาเรจอยางลนหลาม โทรทศน คอกลไกการสอสารสมยใหมทเชอมตอระหวางเวลากบความหางไกลใหไปดวยกนได และโทรทศนยงไดรอถอนความเปนถนฐานปลดเปลองวฒนธรรมการบรโภคออกจากบรบทประวตศาสตรของทองถนไดอยางพสดาร ฟตบอลบนจอโทรทศนจงทงสองสะทอนและสนบสนน กฎเกณฑและหลกการอนถอเปนโครงสรางรากฐานของระบบอตสาหกรรมและความเปนเหตผล ซงชวยใหกาเนดและคาจนการกอตวขนมาของฟตบอลสมยใหม

หากฟตบอลคอกระจกสองสะทอนพฒนาการของระบบแรงงานและการทางานในระบบการผลตเชงอตสาหกรรม และการเกดขนของชวตแบบเมองในสงคมสมยใหม โทรทศนกคอสถาบนวฒนธรรมใหมทสนบสนนพลงขบเคลอนของการปรบเปลยนเชงโครงสรางจากระบบอตสาหกรรมทเนนการผลต มาสระบบทนนยมทเนนการบรโภค

11

ปจจบนฟตบอลสมยใหมไดกลายมาเปนเกมกฬาและอตสาหกรรมวฒนธรรมระดบโลก ทกๆ 4 ป ทจะมการจดการแขงขนฟตบอลโลกรอบสดทาย (World Cup Final) ประมาณการกนวา จะมจานวนผคนทมสวนรวมโดยตรงอยางนอย 250 ลานคน และอกราวๆ 1.4 พนลานคนทสนใจตดตามเกมการแขงขนระดบโลกทวาน และเมอรวมกบ “ผชม” ทตดตามการถายทอดสดเกมการแขงขนทถกสงสญญาณจาก “สนาม” ไปยงทวปตางๆ ทวโลกรายการแขงขนฟตบอลโลกรอบสดทาย นาจะมผชมผานจอโทรทศนรวมแลวกวา 33.4 พนลานคน ในป 1998 เมอครงทฝรงเศสเปนประเทศเจาภาพจดการแขงขนฟตบอลโลกรอบสดทาย สมาพนธฟตบอลนานาชาต หรอ FIFA ไดเซนสญญาควบคมลขสทธสนคาการจดการตางๆ รวมเปนมลคากวา 4 พนลานปอนด (หรอประมาณ 2.4 ลานลานบาท) ถงตนศตวรรษท 21 ประมาณกนวา รายไดตางๆ จากการจดการแขงขนฟตบอลโลกทงหมดนาจะมมลคารวมราวๆ 250,000 ลานปอนด (หรอราวๆ 150 ลานลานบาท) ซงอาจเทยบเทากบรายไดประจาชาตของเนเธอรแลนด ฟตบอลสมยใหมทถอกาเนดขนในองกฤษและเตบโตพฒนาควบคไปกบการปฏวตอตสาหกรรมและการเปลยนผานสงคมเขาสสภาวะสมยใหมในยโรป ปลายศตวรรษท 19 นน ปจจบนไดกลายมาเปนอตสาหกรรมกฬาและปรากฏการณสงคมทชวยสองสะทอนใหเราไดตดตามกระบวนการโลกาภวตนอยางสลบซบซอนยง (Giulianotti, R. and Roland Robertson .2004 ) 2.2 วยรนศกษา

การศกษาเรองราวของวยรน หรอ ‚วยรนศกษา‛ นนถอเปนประเดนปญหาทไดรบความสนใจศกษากนอยางกวางขวางในทางสงคมศาสตร นบตงแตชวงกอนสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา ในทางมานษยวทยา งานเขยนสาคญทถอเปน ‚ตนแบบ‛ และไดวางรากฐานของการศกษาวฒนธรรมวยรนไวอยางสาคญคอ งานศกษาของ Margaret Mead เรอง Coming of Age in Samoa: a Psychological Study of Primitive Youth for Western Civilisation และ The Sexual Life of Savages in North-Western Melanesiaของ Brownislav Malinowski ซงตพมพออกมาในชวงเวลาใกลเคยงกนคอในป 1928 และ 1929 ตามลาดบ งานศกษาของ Mead และ Malinowski ถงแมจะพฒนาขนมาจากรากฐานทางความคดและความสนใจเชงทฤษฎทแตกตางกน (กลาวคอ Mead สนใจศกษาในแนววฒนธรรมและบคลกภาพ ขณะทความสนใจของ Malinowki คอทฤษฎระบบสงคม) ทวามจดรวมกนอยอยางสาคญ คอเปนงานศกษาเชงชาตพนธวรรณนาทดาเนนการศกษาวจยผานการทางานภาคสนามอยางเขมขน

12

งานเขยนทงสองเรองไดกระตนใหเกดความสนใจศกษาเรองราวของวยรนในฐานะทเปน ‚ชวงเปลยนผานของชวต‛ ทเกยวของพวพนไปกบโครงสรางสงคม หรอระบบวฒนธรรม กลาวคอการทาความเขาใจเรองราวของวยรนนนตองเขาใจในบรบทของทองถนนนๆ เอง ชวตวยรนถอเปนชวงเปลยนผานสถานภาพทางสงคมทเกยวของกบกลไกทางวฒนธรรมตางๆ ทอาจแยกพจารณาได ไมวาจะเปน กระบวนการเปลยนผาน (initiation) พธกรรม, การกระทาหรอกจกรรมเรองเพศ (sexual practices) การเกยวพาราส ธรรมเนยมการแตงงาน หรอการครองเรอน และความสมพนธระหวางคนตางรน (Bucholtz 2002) ทผานมา ความสนใจของนกมานษยวทยาในการศกษาวยรน จงมกเปนเรองของการมงพจารณา ชวงของวยรน ในฐานะทเปนขนตอนการเปลยนแปลงทางรางกายและจตใจของบคคล กระทงนกมานษยวทยารนหลงๆ ไดหนมาสนใจศกษา ปฏบตการทางวฒนธรรมของวยรนมากขนกลาวคอมงทจะสนใจศกษาวยรนในฐานะทเปนกลมวฒนธรรมหนงๆ หรอเรยกอกอยางหนงวาเปน การศกษาวฒนธรรมวยรน (Youth Culture)

สวนการศกษาวยรน/วฒนธรรมวยรน ทางดานสงคมวทยานน อนทจรงไดมการศกษาวจยกนมาอยางตอเนอง ทวาทผานมา จะพจารณาเรองของวยรนผานแนวคดพฤตกรรมเบยงเบน (deviance) และการกระทาผดของเดกและเยาวชน เปนเสยสวนมาก (ด วารณ 2531 ดวย) วยรนศกษาของนกสงคมวทยาในประเทศสหรฐอเมรกานน มงศกษาปรากฏการณพฤตกรรมเบยงเบนและผลกระทบทางสงคมของพฤตกรรมหรอวฒนธรรมเบยงเบนนนๆ ของวยรน กลาวไดวา นกสงคมวทยาแหงสานกคดมหาวทยาลยชคาโก คอนกวชาการกลมแรกๆ ทเนนใชวธการศกษาเชงชาตพนธวรรณนาในการศกษาวฒนธรรมวยรน (ชวงทศวรรษ 1930-1950) การศกษาเชงชาตพนธวรรณนาดงกลาวมงศกษาทาความเขาใจ วถทางหรอกระบวนการตางๆ ท วฒนธรรมยอย ทกลมวยรนสรางสรรคขนมาในฐานะทเปนกลไกผลตซาอดมการณ หรอระบบความหมายในฐานะเปน ‚ทางเลอก‛ ของสมาชกในกลมวฒนธรรมยอยนนๆ แมวาสงคมสวนใหญจะตตราวาพวกเขาเปนพวกเบยงเบนการศกษาวฒนธรรมยอยของวยรนในเชงชาตพนธวรรณนาดงกลาว มอทธพลอยางมากตอการวางรากฐานใหกบการศกษาวฒนธรรมเยาวชนของกลมนกวฒนธรรมศกษาแหงมหาวทยาลยเบอรมงแฮมในประเทศองกฤษโดยเฉพาะงานศกษาเรอง Learning to Labour ของ Paul Willis (ดงจะไดกลาวถงขางหนา) 2.2.1 วยรนคอใคร?

วยรน เยาวชน คนหนมสาว คอคาทมกใชแทนสลบกนไปมา ในแวดวงการศกษาวยรน ขอบเขตความหมายของคาวา วยรน เยาวชน หรอ คนหนมสาว เอาเขาจรงๆ จงมกกาหนดขนจากเงอนไขทางสงคมทแวดลอม มากกวา อายขยทางชววทยา อยางไรกตาม คาวา วยแรกรน วยรน

13

เยาวชน คนหนมสาว กยงสะทอนใหเหนถงการใสใจตอเงอนไขทเฉพาะเจาะจงของ ‚ชวงวย‛ หรอการเปลยนแปลงทางรางกายและจตใจในชวงอายหนงๆ ทยงจะตองพจารณากนไปในบรบททางสงคมหนงๆ เชนคาวา ‚ยวชนทหาร‛ หรอ ‚คณแมยงสาว‛ คอคาทมความหมายเชงสงคม มากกวาความหมายทางชววทยา กลาวคอสงทสงคมใหความหมาย ตอพฤตกรรม หรอการกระทาของ คนหนมสาว จะตองพจารณาไปตามเงอนไขทางสงคมการเมองชดหนงๆ เชน ในทานองเดยวกนกบคาวา ‚แรงงานเดก‛ (ซงขนอยกบวากาลงใชเกณฑอะไรของใครมากาหนด และจากพนฐานของสงคมวฒนธรรม หรอศาสนาอะไร) ความหมายของคาวา ผ เยาว (youngsters) ในสงคมของคนองกฤษนนมสวนอยางสาคญตอการท เพศวถของเยาวชน ถกตความ เปนทเขาใจ และใหอรรถาธบาย โดยผ ใหการศกษาทางดานเพศ (sex educators) และผ ใหบรการทางดานสขภาพอนามยจากการมเพศสมพนธของวยรน (West 1999) ขณะทวยรนบางกลม เชนวยรนชนชนลางในองกฤษยคสงคมอตสาหกรรมตอนปลาย อาจจะไมเคยมประสบการณ หรอมโอกาสกาวผานชวงเวลาทเรยกวา ‚ชวงวยรน‛ (ซงในหลายๆ สงคมถอเปนชวงสาคญของชวต) ทงนเนองจากเงอนไขการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ และแรงกดดนเชงโครงสรางตางๆ (เชน สงครามโลก) ทนาพาพวกเขากาวผานชวงเวลาของวยหนมสาว หรอการเตบโตเปลยนผานจากวยเดกไปสวยผ ใหญไปอยางรวดเรว กลายเปนผ ใหญทเตมไปดวยภาระตางๆ

อยางไรกตามโดยทวไปเปนทยอมรบกนวา คาวา วยรน หรอ ‚ชวงวยรน‛ ในตวของมนเองหมายถง การเตบโต กาลงจะกาวผาน หรอสภาวะท ‚ยงไมบรรล หรอสาเรจ‛ ขณะทคาวา ผ ใหญ หรอ การเปนผใหญ นนมนยหมายถง ‚การทาสาเรจ‛ หรอ ความเสรจสนสมบรณ ชวงวยรนหรอวยหนมสาว จงถกมองวา คอชวงเวลาเตรยมการสาหรบการกลายเปนผ ใหญ เปนชวงเวลา ‚หวเลยวหวตอ‛ ทเตมไปดวยความไมแนนอน ทงทางดานการเปลยนแปลงของรางกายและการเปลยนผาน (สถานภาพ) ทางสงคม แนวคดดงกลาวไดรบอทธพลจากสาขาวชาจตวทยาพฒนาการ ทเชอวา ชวงวยรน นนมลกษณะเปนสากล สามารถทจะเปรยบเทยบขามวฒนธรรมได ภายใตแนวคดน ทผานมาการศกษาของนกมานษยวทยา จงมงทจะศกษา กระบวนการตางๆ ทรางกายและจตใจของวยรนถกหลอหลอม ขดเกลา เพอเตรยมการเขาสวยผ ใหญ หรอการเปนผ ใหญในอนาคต ในระบบสงคมวฒนธรรมหนงๆ แมวานบจากชวงทศวรรษ 1970 เปนตนมา แนวการศกษานจะถกวพากษวจารณอยางกวางขวาง ทวาคณปการของแนวศกษาดงกลาวกคอ การทาความเขาใจชวงวยรน ในฐานะทเปนขนตอนหนงในพฒนาการทางดานจตวทยาและชววทยาของปจเจกบคคล และการสนบสนนทรรศนะทวาอตลกษณหรอตวตนนนเปนเรองเชงกระบวนการ มากกวาจะเปน ‚สภาวะหยดนง‛

14

2.2.2 วยรนกบชวงวยแหงการเปลยนผานในสภาวะสมยใหม ผลกระทบจากการพฒนา การเปลยนผานเขาสสภาวะสมยใหม และการเปลยนแปลงเชง

โครงสรางในสงคมแบบจารตทมตอ คนหนมสาว นนเชอกนวา มสวนอยางสาคญตอการสรางแรงกดดนทางจตวทยาทจะมตอ วยรน โดยเฉพาะการทพวกเขาตองเผชญกบสภาวะ ‚วกฤตอตลกษณ‛ (identity crises) ทงนสบเนองมาจากการพฒนา หรอการเปลยนแปลงเชงโครงสรางในสงคมจารตไปสสภาวะสมยใหมนน สงผลอยางสาคญตอการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมตางๆ ทเกยวพนไปกบกระบวนการขดเกลาทางสงคม และพ ธกรรม หรอกระบวนการขนตอนตางๆ ท ‚ทาหนาท‛ ประคบประคองการเปลยนผาน จากวยรนไปสวยผ ใหญ ไมวาจะเปน การเลอมสลายของจารตดงเดม การเปลยนแปลงทเกดขนในสถาบนครอบครว ภาวะกดดนทางเศรษฐกจ การแพรกระจายของบรโภคนยม การเปลยนแปลงจากสงคมจารตประเพณไปสสงคมอตสาหกรรมสมยใหมอยางรวดเรว ยงอาจนาไปสการกอตวขนของปรากฏการณสงคมอนๆ ตามมา เชน การแกงแยงแขงขนเพอเขาสการศกษา การสอบเขามหาวทยาลย บรโภคนยมและการเลอนฐานะทางสงคม เหลานอาจกลายเปนทมาของปญหาสขภาพจต โรคซมเศรา จนไปถงแนวโนมการฆาตวตาย ในกลมวยรน หรอภาวะกดดนเหลานนอาจ ‚แปรรป‛ กลายเปนพฤตกรรมความกาวราว เกบกด ตดยา หมกมนทางเพศ กอวฒนธรรมตอตานและการใชความรนแรง (ทงในและนอกสถานศกษา) รวมจนไปถง เขาลทธ เปนสมาชกเดกแกง ‚เดกแนว‛ จนไปถงวฒนธรรมแฟนคลบนานาสารพน

สาหรบนกมานษยวทยา ชวตวยรน จงถอเปนชวง ‚หวเลยวหวตอ‛ หรอ ‚ครงๆ กลางๆ‛ (Liminality) ระหวาง การเปนเดกกบการเปนผใหญ ซงสามารถสงเกตศกษาไดในเกอบทกๆ วฒนธรรม ซงมกจะกาหนดชวงเวลานขนผานพธกรรมเปลยนผาน(rite of passage – Van Gennep 1960) แตเดมงานศกษาของนกมานษยวทยาจานวนไมนอย จงมกสนใจวเคราะหกลไกทางวฒนธรรม หรอ ‚พธกรรมเปลยนผาน‛ ในฐานะทเปนตวกาหนดและสรางความหมายใหกบ ‚ชวงหวเลยวหวตอ‛ ของชวตวยรน อยางไรกตาม ในสภาวะสมยใหม (modernity) การมงพจารณาพธกรรมเปลยนผาน (จากวยรนสวยผ ใหญ) เรมมขอจากด ทงการเสอมสลายของพธกรรมนนๆ เอง และการทไมอาจสะทอนใหเหนหรอทาความเขาใจ วถทางอนๆ ทอาจปฏบตแบบเปนไปเองของวยรน รวมไปถงกระบวนการทางวฒนธรรมตางๆ ทประกอบสรางขนมาเองในอนทจะชวยประคบประคองพวกเขาใหกาวผาน ‚ชวงหวเลยวหวตอ‛ ไปสการเปนผ ใหญ ตอมานกมานษยวทยารนหลงทสนใจศกษาวยรนจงไดขยายมมมองความสนใจทมตอวยรนศกษา จากการพจารณาชวตวยรนในฐานะทเปน ‚ชวงวยของการเปลยนผาน‛ มาสการมองวยรนในฐานะทเปนกลมวฒนธรรม หรอชวตวยรนกคอวถชวตแบบหนง การศกษาของนกมานษยวทยาในแนวนมงเนนการตความทาความเขาใจประสบการณของวยรน ‚การแสวงหาตวตน‛

15

รวมจนถง ปฏบตการทางวฒนธรรมตางๆ ทพวกเขาแสดงออก หรอประกอบสรางโลกของพวกเขาขนมา จากมมมองของวยรนเอง 2.2.3 วยรน เพศวถ และความเปนหญง/ความเปนชาย

เพศวถ (Sexuality) กบวยรน ถอเปนอกประเดนปญหาหนง ซงนกมานษยวทยาไดหนมาสนใจศกษากนอยางกวางขวางตอเนอง ในทางมานษยวทยาการศกษาวยรนกบเพศวถ อาจแยกพจารณาออกเปน 2 กลมสาคญดวยกนคอ (1) กลมทรบอทธพลทางความคดจากจตวทยาพฒนาการโดยเฉพาะงานศกษาของ Margaret Mead เรอง Coming of Age in Samoaนนเอง นกมานษยวทยากลมนจะมงเนนทาความเขาใจกจกรรมทางดานเพศ หรอเพศสมพนธของวยรน ในบรบททางสงคมหนงๆ รวมจนไปถงการมเพศสมพนธกอนแตงงาน วาจะถกกาหนดเปน ‚ขอหาม‛ เปนทรบได หรอเปนสงทพงกระทาในระบบวฒนธรรมหนงๆ หรอไม อยางไร ขณะท (2) นกมานษยวทยาอกกลมหนงซงไดรบอทธพลจากแนวคดทางการแพทย กลมนจะมงความสนใจไปทการทาความเขาใจกระบวนการตางๆ ทวยรน หรอคนหนมสาว วางทาทตอเรองเพศ หรอทรรศนะของพวกเขาตอกจกรรมตางๆ ทางดานเพศสมพนธ รวมจนไปถง ความรความเขาใจของวยรนเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยเฉพาะ AIDS (Bucholtz 2002: 534-535)

การศกษาทางมานษยวทยาเกยวกบวยรนกบเพศวถ ขางตนนบวา กาวหนาไปกวาการศกษาของนกสงคมวทยาอยมาก ทงนสบเนองจากนกสงคมวทยาสวนมาก ยงคงมแนวโนมทจะมองวา พฤตกรรมทางเพศของวยรน โดยเฉพาะการมเพศสมพนธกอนแตงงาน หรอเพศสมพนธนอกสมรสนน เปนเรองของ ‚พฤตกรรมเบยงเบน‛ หรอเปน ‚อาการปวยไขทางสงคม‛ (social pathology) ทงน โดยเฉพาะเมอกจกรรมเบยงเบนทางเพศตางๆ ดงกลาว มแนวโนมทจะนาไปสการทาทาย หรอสนคลอนโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคม (เชน ‚เดกใจแตก‛ ทองกอนแตง หรอเพศสมพนธนอกสมรสทนาไปสการทาแทง หรอกรณเดกสาวอาย 13 เตนเปลอยอกกลางงานเทศกาลสงกรานตป 2554 บนถนนสลม) ในขณะทนกมานษยวทยา เสนอวาการทาความเขาใจการเปลยนแปลงทางสงคมเหลาน (ทมกถกมองวาเปนเรองสวนบคคลนน) จะตองนาเอาเงอนไขทางสงคมและมตทางวฒนธรรมเขามารวมพจารณาดวย ทวาทผานมาการทาความเขาใจเรองเพศวถของวยรนมกยงคงมองผานสายตาของผ ใหญเปนสาคญ เชนประเดนปญหา ‚วยรนกบการตงครรภ‛ งานศกษาของนกวฒนธรรมศกษาพบวา ‚การมทองสาว‛ หรอการตงครรภของวยรน นนในหลายๆ กรณ เอาเขาจรงไมใชเรองของ ‚อบตเหต‛ หรอทมกพดกนแบบไทยๆ วา ‚รเทาไมถงการณ‛ ทวามแนวโนมทจะเปนสวนหนงของ กลวธ (tactics) ของการตอรองเชงอตลกษณของหญงสาว เชนในหนงสอเรอง Feminism and Youth

16

Culture Angela McRobbie (2000) ชใหเหนวา ในเขต South Birmingham ชวงภาวะเศรษฐกจถดถอยขององกฤษ บรรดาคณแมวยรน ตางมองวาการตงทองเปนเรองของการยนยนความเปนผหญง และการสรางความชอบธรรมใหกบการมเพศสมพนธของพวกเธอ ทงนเนองจากการ(จะ)มลกนน คอภาพลกษณของการมพฤตการณทอยในทานองครองธรรมคอ ‚การมผวเดยวเมยเดยว‛ (monogamy) หรอในสงคมของชาวอะบอรจน ประเทศออสเตรเลย การตงครรภ อาจกลายเปนวถทางของการตอรองเพอสรางอานาจในการดแลตนเองของเดกสาว และการปฏเสธการแตงงานแบบคลมถงชนทกาหนดขนโดยพอแม (Burbank 1987) สวนในสงคมภาคเหนอของไทยในอดต ‚การมทองสาว‛ กหาใชเรองผดปกต (ด Potter 1976 และ Potter 1977) และอนทจรงกลาวไดวาเปนเรองทสงคมไดสรางบรรทดฐานและกลไกทางวฒนธรรมขนมารองรบอย เชน ธรรมเนยมการเสยผ (จากการทหนมสาวครกมกมเพศสมพนธและตงทองกอนแตงงาน) จนไปถงความรพนบานเกยวกบการดแลสขภาพ การทาคลอด การเลยงดเดกทารก และแมท ‚มทองสาว‛ อยางไรกตามในยคปจจบน ‚การมทอง‛ กลบกลายเปนสงทตองชะลอ และหาเหตผลทจะยดเวลาการตงครรภกนออกไป (จนกลายเปนปญหาการมลกยากของหญงสาวไทย - แนนอนวานไมนบรวมผ หญงทไมอยากมลก) และเอาเขาจรงๆ อาจกลาวไดวาในสงคมไทย ‚การมทองสาว‛ ไดกลายเปน ‚ขอหาม‛ โดยเฉพาะในแวดวงคนชนกลางผ มการศกษาไปโดยปรยาย กลาวอกอยางหนง การตงครรภของเดกสาว (และกจกรรมทางสงคมอนๆ ของวยรน) จะเปนปญหาสงคมหรอไมในระบบวฒนธรรมหนงๆ แททจรงแลวขนอยกบทาทหรอปฏกรยาของสงคมทมตอเรองเหลานน นนเอง

ในสงคมบรโภคนยมเพศวถกบวยรนยงเกยวของสมพนธไปกบสอ (media) และเทคโนโลยการสอสารสมยใหม ซงปจจบนแพรกระจายอยางแพรหลายและกวางขวาง โดยมรฐและทนอตสาหกรรมสอเปนตวปฏบตการขบเคลอน ปฏเสธไมไดวา ทงในและนอกแวดวงวยรนศกษาสอมกจะถกมองวาคอตวคกคามสขภาพอนามยของเดกและเยาวชน (เชน สมาธสน สตปญญาตนขน ไปจนถงโรคอวน เพราะดทวมากไป) และบอนทาลายวฒนธรรมสรางสรรคของวยรน งานศกษาจานวนไมนอยชใหเหนวา สอสมยใหมมแนวโนมทจะนาเสนอและสรางภาพดานลบใหกบวยรน และในฐานะทเปนเครองมอของรฐ สอมกทาหนาทสถาปนาอานาจ วาทกรรม (เพอกากบควบคมพฤตกรรมของเยาวชน) อกทงยงเปนพนทเปาหมายของการรณรงคสงเสรมอดมการณและ ‚คาสงสอนตางๆ‛ ทจะสงตอไปยงกลมวยรนโดยเฉพาะกลมเดกสาว สอยคบรโภคนยม (เชน ละครนาเนา วรรณกรรมพาฝน เพลงปอปโรแมนตค และนตยสารแฟชน) มกมงสรางภาพแทนความจรงเกยวกบ ‚ความเปนผหญง‛ (femininity) และสงตอ ‚สนคา‛ เหลานนไปยงกลมลกคาวยสาวแรกรนความเปนผหญงทถกสรางภาพขนดงกลาวในสอ มกเกยวพวไปกบเรอง ความรก เรอนราง ความงาม แรงปรารถนา และเรองทางเพศของพวกเธอ ทชวน

17

ใหเชอวาควรเปนเรอง ‚ภายในบาน‛ และ ‚วานอนสอนงาย‛ กลาวอกอยางหนง ในโลกของเดกสาว สอสมยใหมนนเกยวของพวพนอยางสาคญทงตออตลกษณ บทบาททางเพศ และสถานะทางสงคมของพวกเธอ อยางไรกตามงานศกษาทางดานวฒนธรรมศกษาชใหเหนวา ‚สอบนเทง‛ กอาจจะกลายเปนทมาของความรและตวกระทาการ เพอสรางสรรคอตลกษณและความหมายตางๆ ในชวต สาหรบวยรนไดเชนกน 2.2.4 วยรนกบวฒนธรรมสมยนยม

งานศกษาชนสาคญของ Paul Willis เรอง Learning to Labor: How Working Class Kids Get Working Class Jobs(1977) ถอเปนงานศกษาบกเบกเชงชาตพนธวรรณนา ทมคณปการอยางกวางขวางตอการศกษาวฒนธรรมวยรนในทางวฒนธรรมศกษา (Cultural Studies) กระทงกลายมาเปนงาน ‚ตนแบบ‛ ของการศกษาวฒนธรรมวยรนของวฒนธรรมศกษาบนเกาะองกฤษยคหนง ในงานศกษาชนน Willis ไดสรางแบบอยางของการศกษา ‚วฒนธรรมยอย‛ของกลมวยรนชายลกหลานชนชนแรงงานองกฤษ ผานการวเคราะหเปรยบเทยบกระบวนการตางๆ ทวยรน 2 กลม คอ (1) กลมเดก ‘lads’ ซงพยายามสรางความแตกตางใหกบตนเองผานการประกอบสราง ‚วฒนธรรมตอตานโรงเรยน‛ ขนมา กระทงวถชวตไปไมพนจากวงจรของชนชนแรงงาน (ในโลกของการทางาน) ซงเปนวถทสวนทางกบ (2) กลมเดก ‚ear’oles‛ ทยอมรบกฎเกณฑตางๆ ของทางโรงเรยน รวมจนไปถงเปาหมายสงสดของการเรยน คอการไดทางานดๆ (เพอการเลอนชนทางสงคม) แนวการวเคราะหตความ ปฏบตการตางๆ ของกลมวยรนในฐานะทเปนแบบแผนทแตกตางและแยกออกมาจากกลมวฒนธรรมยอยอนๆ ไดกลายเปนแนวการวเคราะหสาคญของนกวฒนธรรมศกษาททางานดานเยาวชนศกษาดงสะทอนผานงานศกษาชนตอๆ มา เชนในงานศกษาของ Dick Hebdige (1979) ทใชวธการตความเชงสญศาสตรมาศกษา ‚แนว‛ (styles) การแตงตวของบรรดา ‚เดกแนว‛ ชนชนลางผวขาวกลมตางๆ ไมวาจะเปน Teddy boy, Mod, Skinhead, และ Glam rocker, และเสนอวา ‚แนวตางๆ‛ เหลานนคอวถทางของการโตตอบเพอสรางความแตกตางและแยกกลมวฒนธรรมยอยของพวกเขาออกมาจาก วฒนธรรมของกลมวยรนผวดาและการเมองเรองเชอชาตบนเกาะองกฤษ

แนวคดเรอง ‚แนว‛ (style) ทพฒนาขนมาในงานศกษาของ Hebdige ขางตน คลายคลงกบมโนทศน bricolageท Clarke สรางขน bricolageหรอทในทนผมขอแปลไปกอนวา ‚การหยบยม‛ คอแนวคดทนกวฒนธรรมศกษาทงค ‚ยม‛ มาจากงานศกษาของ C. Levi-Strauss อกตอหนง หวใจสาคญของแนวคด ‚การหยบยม‛ ดงกลาวกคอการทาความเขาใจกระบวนการตางๆ ทกลมวยรน (หรอ the bricoleur ) ‚หยบยม‛ ฉวยใช และประกอบสวนตางๆ ขนมาจากสงทมอยเดมออกไปในแนวทาง

18

ใหมๆ เพอทจะสรางสรรค ‚แนวทางทแตกตาง‛ จากคนอน ปฏบตการตางๆ ของการสรางความหมายใหมเชงสญศาสตรทวาน กคอการกลบหวกลบหาง หรอ‚เลน‛ กบความหมายดงเดมของวตถ สงของเหลานนเสยใหม ทวายงคงเปนกระบวนการโตตอบอยในระบอบอานาจนนๆ ในแงน ปฏบตการเชงสญศาสตรดงกลาวจงกลายเปนวถทางททาทายตอการจดลาดบชนทางสงคมนนเอง ทงงานศกษาของ Willis และ Hebdige จงมจดรวมกนอยตรงทไดชใหเหนวา วฒนธรรมยอยทกลมวยรนชนชนแรงงานองกฤษผวขาวสรางสรรคขนมานน คอปฏบตการทางวฒนธรรมทพวกเขาแสดงโตตอบตอ ตาแหนงแหงทางสงคมทถกกาหนดจากโครงสรางทางชนชน และพยา ยามทจะสรางพนทเชงสญลกษณของพวกเขาขนมาใหม ในระบบชนชนขององกฤษนนเอง

สาหรบนกวฒนธรรมศกษา วฒนธรรมยอยของวยรน คอกระบวนการทางวฒนธรรมทโตตอบตอ ความขดแยงทางชนชนในสงคม โดยเฉพาะสงคมอตสาหกรรมสมยใหม ทงนภาวะถดถอยทางเศรษฐกจซงเกยวพนไปกบการปดตวลงของโรงงานอตสาหกรรมในชวงทศวรรษ 1970 และ 1980 บนเกาะองกฤษ มกจะถกหยบยกมาเปนเงอนไขในการอธบาย การกอตวขนมาของวฒนธรรมตอตานในกลมวยรน รวมจนไปถงวฒนธรรม ‚เดกแนว‛ ตางๆ ของกลมวยรนลกหลานชนชนแรงงานองกฤษผวขาว (ในงานของ Hebdige ดงทกลาวมาขางตน)ขอสงเกตเชงทฤษฎทวาเงอนไขเชงโครงสรางและชนชนทางเศรษฐกจมความเกยวพนไปกบวฒนธรรมตอตาน หรอการกอตวของวฒนธรรมยอยของวยรน อาจลองนามาพจารณาเปรยบเทยบกบกรณของสงคมไทย ทมกจะพบวา วฒนธรรมความรนแรงในกลม ‚เดกชางกล/อาชวะ‛ ในกรงเทพฯ หรอกลมวยรนชนชนลางยานชานเมองทเรยกวา ‚เดกแวน‛ ซงมกออกรวมตวเปนแกงขบขมอเตอรไซตเสยงตายแขงขนกนยามคาคนนน มกจะเปนปรากฏการณทอบตขนอยางแพรหลายในชวงภาวะเศรษฐกจตกตา หรอกรณแฟนบอลตกนบอยๆ จนถงขนปางตายและกลายเปนสสนของฟตบอลไทยพรเมยรลก กมกจะเกดขนในยามทระบอบการเมองของไทยอยในสภาวะท ‚ไมปกต‛

ลกษณะเดนในงานศกษาวฒนธรรมเยาวชนของนกวฒนธรรมศกษาในองกฤษ กคอการประยกตใชวธการวเคราะหเชงสญศาสตรในการวเคราะหตวบท ผานการศกษากระบวนการสรางภาพแทนความจรงในสอ ท (เชอวา) ผลตสรางมายาคตเกยวกบ ‚ปญหาเยาวชนกบการใชความรนแรง‛ กระทงนาไปสสภาวะ ‚ตนตระหนกทางศลธรรม‛ (moral panics) ขนมาในสงคมองกฤษ (ยค 1980) ในทานองเดยวกนกบท ‚ปญหาเดกชางกลตกน‛ หรอ ‚การเสยตวของเดกสาวในวนวาเลนไทน‛ ทเมอกลายเปนขาว กมกจะกอใหเกดอาการหวนวตกของผคนไปโดยทวในสงคมไทยยคขอมลขาวสารทวาขอวจารณ ทมตองานศกษาของนกวฒนธรรมศกษา (แนวสญศาสตร) กคอ ขอจากดของวธการศกษาทยงไมสามารถเปดพรมแดนการศกษาไปสเรอง อตลกษณวยรน ไดอยางแหลมคม อกทงมแนวโนมท

19

จะแชแขงให ‚วยรนศกษา‛ เปนเพยงเรองของเดกผชาย รวมจนไปถงการขาดงานศกษาในมตอนๆ ทเกยวของอยางมนยสาคญกบวฒนธรรมวยรน ไมวาจะเปนเรอง เจนเดอร เพศวถ เชอชาต และชาตพนธ ทวยรนหรอคนหนมสาว อาจเกยวของพวพนและแสดงออกมาเชนกนในปฏบตการเพอ แสวงหาตวตนของพวกเขาปญหาเชงทฤษฎดงกลาว ตอมาไดรบการปรบปรงแกไขผานการประยกตใชมโนทศน New Ethnicities หรอ ‚นวชาตพนธ‛ ทเสนอขนมาโดย Stuart Hall

แนวคดสาคญของ ‚นวชาตพนธ‛ กคอการตอตานลกษณะสารตถะนยมของอตลกษณ กลาวคอไมมอตลกษณชาตพนธ ใด ทหยดยงตายตวและเปนสารตถะ ทวาตางกอตวขนใหม ผสมผสาน และมความหมายในบรบททองถน (Local) กระบวนการสาคญของ ‚นวชาตพนธ‛ กคอปฏบตการของการ ‚หยบยม‛ และฉวยใช ‚ทรพยากรวฒนธรรม‛ (cultural resources) ของตนและของคนอน นามาดดแปลง สรางสรรคชวตวฒนธรรม อตลกษณ หรอ ‚ชาตพนธใหม‛ ของตนขนมา กระบวนการดงกลาวดาเนนไปในทานองเดยวกนกบท ขบวนการ ‚นวจารตนยม ‛ (Neo-traditionalism) กอตวขนในกลมผอพยพรนทหนงและรนทสองจากเอเชย (เชน ชาวมงในประเทศลาว) ทโยกยายเขาไปตงรกรากในประเทศสหรฐเอมรกา ทดาเนนกจกรรมการเคลอนไหวทางวฒนธรรม ดวยการกลบไปคนหามรดกทางวฒนธรรมของบรรพบรษ (จากบานเกด) และเลอกทจะหยบยมฉวยใชบางสงบางอยางมาสรางความหมายเชงสญศาสตรขนใหมในขบวนการรอฟนจารตประเพณ และสรางสรรคอตลกษณทางวฒนธรรมของพวกเขาในบรบทใหม สาหรบ Stuart Hall หวใจสาคญของ ‚นวชาตพนธ‛ จงอยทกระบวนการประกอบสรางทางวฒนธรรมทปฏบตการอยในทองถนหนงๆ นนเอง

ราวๆ 2 ทศวรรษทผานมา การเปลยนแปลงระดบโลก การเคลอนตวเขาสสภาวะสมยใหม ตลอดจนการเคลอนไหวตนตวของกลมวยรนในทองถนนนๆ เอง สงผลใหการศกษาวยรน พยายามสรางวธวทยาใหมๆ และขยายพรมแดนการศกษาทสลบซบซอนและกวางขวางมากขนไปสการศกษาวยรนและชวตวฒนธรรมของคนหนมสาว ทเนนบทบาทของวยรนในฐานะ ‚ผกระทาการ‛ (agency) และความพยายามทจะศกษาบนทกเรองราวตางๆ ของชวต ประสบการณ ปฏบตการตางๆ และ ‚การแสวงหาตวตน‛ ของเยาวชนคนหนมสาว หรอการประกอบสรางอตลกษณของวยรนในบรบทใหม ทสะทอนใหเหนถงการเชอมประสาน การหยบยม ฉวยใช ‚ทรพยากรวฒนธรรม‛ ไมวาจะเปน สอ สนคา เทคโนโลยการสอสาร วฒนธรรมเพลง แฟชนสมยนยมตางๆ รวมจนไปถง จารตประเพณและมรดกทางวฒนธรรม ทงของตนเองและของคนอน กลาวไดวาประเดนปญหาทาทายทนาจะศกษากนตอไปในแวดวงวยรนศกษากคอ

(1) ชวตวฒนธรรมของวยรนในบรบทของการปะทะประสานระหวางวฒนธรรมทองถนกบระบบทนนยมโลก เชน วฒนธรรมแฟนบอลในสงคมไทย วฒนธรรมแฟนคลบเพลงเกาหล K-Pop

20

(2) การผสมผสานรปแบบทางวฒนธรรมตามจารตไปสปฏบตการ และ ‚แนวตางๆ‛ (style) หรอการหยบยมฉวยใชทรพยากรวฒนธรรมของตน (ในทองถน) เพอสรางสรรควฒนธรรมจารตใหมๆ ขนมาของวยรน (ในกรณน วฒนธรรมแฟนบอลไทยพรเมยรลก ในปจจบนดจะเปนตวอยางปรากฏการณทเดนชดมาก) และ

(3) ความเปนไปไดตางๆ ในการสรางสรรคชวตวฒนธรรม (ของวยรน) ในสภาวะขามชาตนยมทเทคโนโลยการสอสารสมยใหมหยบยนให ทสาคญ ปฏบตการทางวฒนธรรมของวยรนคอปรากฏการณทจาตองพจารณาทาความเขาใจในบรบทของทองถน แมวาบรรดาวยรนจะไดรบแรงบนดาลใจในการสรางสรรคสงใหม จากสอ สนคา ขาวสารและชวตวฒนธรรม ความบนเทง ทสงผานมาอยางรวดเรวและเขมขนจากชองทางการตดตอสอสารตางๆ ในโลกปจจบน

2.3 พนนบอลในสงคมไทย การเลนพนนหรอทายผลเกมการแขงขนฟตบอลตางประเทศ หรอเรยกสนๆ วา “พนนบอล” ผานระบบและรปแบบการเลนทงแบบงายๆ ระหวางกลมเพอน รวมจนไปถงทเลนผานเจามอหรอ “โตะบอล” ในประเทศไทยนน นาจะมมานานแลวไมนอยกวา 4 ทศวรรษ พนนบอลเปนกจกรรมของผ เลนทดาเนนควบคไปกบการตดตามชมรายการถายทอดสดเกมการแขงขนฟตบอลทางจอโทรทศน แมวาการถายทอดเทปบนทกเกมการแขงขนฟตบอลโลกจะมขนราวๆ ป 2509 และราวๆครงทศวรรษตอมา (คอ 2515-2516) จะมการถายทอดเกมการแขงขนฟตบอลดวชนหนงขององกฤษ (คอ “พรเมยรลก” ในปจจบน) ทางสถานโทรทศนไทยทวสชอง 3 (วรวทย 2540, 46) ทวาความนยมทมตอรายการถายทอดสดเกมการแขงขนฟตบอล การเลนพนนบอล และการใหความสนใจตอ ‚ขาวสาร‛ อนเกยวกบเกมกฬาชนดนอยางแพรหลายในสงคมไทยนน กลาวไดวา กอตวขนอยางสาคญในชวงเวลาเดยวกนกบการขยายตวของเศรษฐกจไทยปลายทศวรรษ 2530 ทงนโดยเฉพาะหลงเกมการแขงขน “ฟตบอลโลก 1994” (2537) รอบสดทายทสหรฐอเมรกาเปนเจาภาพ นบแตนนมา พนนบอลและการตดตามขาวสารและชมเกมการแขงขนฟตบอลทางจอโทรทศนไดกลายมาเปนกจกรรมยอดนยมในกลมผ ชมชาวไทย โดยเฉพาะกลมผ ชายวยทางานทดาเนนชวตอยในกรงเทพและเมองใหญๆ ของประเทศไทย ความนยมและเฟองฟของการเลนพนนบอล และการบรโภคขาวสาร หรอเรองราวทเกยวกบการฟตบอลและ “ราคา” พนนขนตอในแวดวงพนนบอลในสงคมไทย ซงกอตวขนอยางมนยสาคญตงแตราวๆ ตนทศวรรษ 2540 เปนปรากฏการณวฒนธรรมทถกนกวชาการและสอมวลชนบางสวนขนานนามกนวาเปน “การพนนทางอากาศ” เปนการพนนยคโลกาภวตนขามชาต ทงนเนองจากทงผ

21

เลนและเจามอ “โตะบอล” ผ รบแทงจะตองใชสอและเทคโนโลยการสอสารแขนงตางๆ ทงหนงสอพมพกฬา รายการโทรทศน วทย (และวทยตดตามตว ทนยมใชกนอยชวงหนงในยคนน) โทรศพทมอถอและอปกรณคอมพวเตอรตดตามตว ททางานผานระบบเครอขายอนเตอรเนตหรอการสอสารโทรคมนาคม เปน “คมอ” หรอตวชวยในการเลนเกมพนนชนดน งานศกษาของ วสนต (2543) ชใหเหนวา ในชวตประจาวนของนกพนน “พนนบอล” นอกจากจะเปนสวนหนงของการใชชวต การทามาหากนในสงคมเมอง การเลนพนนชนดนยงไดกลายมาเปนสวนหนงของชวตสมยใหม (modern life) เปนเรองของอานาจ อตลกษณทางสงคม (social identity) และการกาหนดโชตชะตาผานกจกรรมการเสยงไดเสยงเสย และบรรดานกพนนผ เลนตางตระหนกกนดวา พนนบอลนนยงเปนกจกรรมทผดกฎหมายและเจามอซงเปนผ กาหนดราคาพนนขนตอมกเปนฝายไดเปรยบเสมอ

ภายใตบรบทของการเปลยนแปลงทระบบเศรษฐกจและสงคมการเมองไทยทผนวกเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจโลกอยางซบซอนมากขน ควบคไปกบการเตบโตของอตสาหกรรมสอการกฬาและกระแสความนยมทมตอการแขงขนฟตบอล Thai Premiere League หรอ “ไทยลก” นบจากป 2552 เปนตนมา (ปแรกของการจดการแขงขนฟตบอลอาชพ Thai Premiere League) การขยายตวของอตสาหกรรมฟตบอล (soccer industry) และความนยมของผคนในสงคมไทยทมตอเกมการแขงขนฟตบอลจงสะทอนถงความสาคญของธรกจกฬาฟตบอลและการทฟตบอลไดกลายมาเปนอาชพ หรองานในสงคมสมยใหม เปนสนคาความบนเทงยอดนยม และกจกรรมตางๆ ทเกยวพนไปกบฟตบอล (เชนการรวมกลมของแฟนบอลสโมสรเดยวกน วฒนธรรมการเชยรของแฟนบอล หรอแมแตการเลนพนนบอล) กลายเปนสวนหนงของวฒนธรรมการใชสอและบรโภคขาวสารของผ คนในสงคมไทย งานศกษาวจยครงนเสนอใหพจารณา “พนนบอล” ในฐานะทเปนปรากฏการณวฒนธรรมทสะทอนใหเหนถง ปฏบตการ (practice) และความหมายทซบซอนของอตสาหกรรมการกฬาและธรกจสอในสงคมการเมองไทยยคปจจบน

นบจากชวงป พ.ศ. 2533 การแขงขนฟตบอลโลกในปนน มการถายทอดสดมากถง 41 นด (จากทงหมด 52 นด) การเลนพนนบอลในสงคมไทย เรมแพรหลายและไดรบความนยมมาก กระทงการแขงขนฟตบอลโลก พ.ศ.2537 ยอนกลบมาอกครงหนง (ทกๆ 4 ป) กปรากฏโตะพนนบอลกระจายไปตามพนทเศรษฐกจของกรงเทพฯ รวมถงหวเมองขนาดใหญอยางเชยงใหมและหาดใหญ ซงในชวงนนเรมมโตะพนน ทเปดรบแทงเกมการแขงฟตบอลอาชพ (ทมทกป) โดยเฉพาะฟตบอลพรเมยรลกองกฤษ ทเรมมการถายทอดสดเปนประจาทกสปดาหตลอดฤดการแขงขน

การเตบโตขนมาของการพนนฟตบอลในสงคมไทยนน วางอยบนฐานของการพนนฟตบอลตางประเทศ โดยเฉพาะในยคทเทคโนโลยการสอสารพฒนาขนทาใหการถายทอดสดการแขงขน

22

แพรหลายอยางรวดเรว ซงทาใหเกดยคสมยทคนในสงคมไทยบรโภคฟตบอลผานการ “ด” เปนหลก การพนนฟตบอลในสงคมไทยจงโตขนมาโดยสมพนธอยกบการดการถายทอดสดฟตบอลซงในแงหนงกคอการบรโภคฟตบอลทถกดงออกมาจากบรบทของทองถนและประวตศาสตรของแหลงกาเนดกฬาฟตบอล ขณะทการบรโภคเกมการแขงขนฟตบอลอาชพในประเทศไทย หรอ “ไทยลก” ซงไดรบความนยมเพมขนตงแตป พ.ศ. 2552 เปนตนมานน กลาวไดวาเปนการบรโภคของแฟนบอล (ทงทเปนผชมหรอนกพนน) ทเตมไปดวยบรบท หรอการทแฟนบอลมความสมพนธอยางชดใกลในเกมการแขงขนและนกเตะผ เลน จนเกดกระแสวฒนธรรมแฟนทกอตวขนอยางเฟองฟในปจจบน

ดวยเหตดงนน โครงการวจยนเสนอวา การพยายามทาความเขาใจปรากฏการณพนนบอลในสงคมไทยยคปจจบน จงควรใสใจตอการพจารณาการกอตวขนมาของ สนามฟตบอลของไทยลกและวฒนธรรมการบรโภคฟตบอลของแฟนบอลไทยทอาจแตกตางออกไปจากการบรโภคฟตบอลตางประเทศ ทเคยมมาในยคกอนหนา “ไทยลก” (ดงทอภปรายมาขางตน) ดวย

ทผานมามงานศกษาวจยเกยวกบปรากฏการณพนนบอลในสงคมไทยอยจานวนไมนอยแลว อยางไรกตาม สวนมากงานศกษาวจยเหลานนจะตงอยบนฐานคดและมมมองเกยวกบแรงงจงใจของการเลนพนนและการมองวาการเลนพนนบอลเปนปญหาสงคม โดยอาจสรปประเดนสาคญไดดงน

1. การศกษาแรงจงใจของการเลนพนน โดยการใชแบบสอบถามไปถามผ ทเลนพนนถงสาเหต

ททาใหเลนพนน จากนนจงนาขอมลมาหาความสมพนธทางสถตกบเพศ อาย หรออนๆ เพอสรปเปนแรงจงใจของการเลนพนนของกลมตางๆ ออกมา โดยงานประเภทนแมจะทาใหทราบถงสาเหตของการเลนพนน แตกขาดขอมลในเชงลก เชน ชวประวต ความสมพนธของการเลนพนนกบปจจยทางสงคมอนๆ ทาใหขาดการทาความเขาใจถงสาเหตทแทจรงของการเลนพนนบอล

2. การศกษาการเลนพนนบอลในฐานะทเปนปญหาทางสงคม โดยงานศกษาในกลมนมงเนน

ทจะทาใหสงคมเกดความตระหนกเพอใหเกดความตระหนกวาการเลนพนนบอลเปนปญหาใหญของสงคมไทย ลกษณะของการศกษาจงเนนไปทการนาผ ทเคยประสบปญหาจากการเลนพนนมาใหขอมล จากนนจงเลอกนาเสนอถงผลเสยตางๆ จากการเลนพนนบอล ซงงานศกษาประเภทนมกจะไดรบความสนใจจากสอทจะนาไปเสนอขาว โดยเฉพาะในชวงทมการแขงขนทวรนาเมนตใหญๆ เชน ฟตบอลโลก ฟตบอลยโร เปนตน ขอดของงานศกษาประเภทนคอ การนาเสนอใหสงคมเหนถงปญหาของการเลนพนนบอล แตบางครงการเลอกนาเสนอแตเพยงผลรายเพอใหผคนตระหนกนนกนาไปสอคตบางอยาง

23

ไดเชนกน ซงอคตเหลานนสดทายแลวมกจะไปบดบงแงมมอนๆ ทอยรายรอบปรากฏการณการเลนพนนบอล

วสนต ปญญาแกว และคณะ (2557) เสนอวา พนนบอลจะตองถกพจารณาในฐานะทเปน

ปรากฏการณวฒนธรรม ทสะทอนใหเหนถงปฏบตการ (ของการแสดงออกซงความเปนชายในสงคมไทย) และความสมพนธทซบซอนของอตสาหกรรมการกฬาและธรกจสอในสงคมเศรษฐกจการเมองไทยยคปจจบน งานศกษาของวสนตและคณะฯ พบวานกพนนสวนใหญคอ ชนชนกลางใหมผชาย (ทางานประจา เงนเดอนประมาณ 10,000 – 15,000) ทชวตเตมไปดวยความซาซากจาเจจากการทางาน นอกจากนนยงเรมถกผหญงเขามายอแยงพนททางสงคมตางๆ เชน ในพนทการทางานทผหญงขนมามบทบาทมากขน ในแงน การเลนพนนบอลจงเปนกจกรรมทคนกลมนใชเพอหลบหนออกจากความนาเบอในชวตประจาวนผานการไดเสยงไดตนเตนในชวงขณะทไดเลนพนน นอกจากนยงใชพนทดงกลาวในการยนยนความเปนผชายทผหญงไมสามารถเขามามอานาจในพนทนได อยางไรกตาม ในงานศกษาของวสนตและคณะฯ ยงคงจากดขอบเขตการศกษาไวทกลมคนวยทางานและยงไมไดศกษาทาความเขาใจพนนบอลในกลมเดกและเยาวชน ทงนจากสถตขอมลการสารวจ (และขาวทปรากฏตามสอ) ชใหเหนวากลมวยรนไทยมแนวโนมทเลนพนนบอลมากขน หรอกลาวอกอยางหนงอายเรมแรกของนกพนนบอลไทยนนมแนวโนมทพบในกลมทมอายเฉลยทนอยลงเรอยๆ ดงนนการศกษาทาความเขาใจการเลนพนนบอลในกลมวยรนเยาวชนไทยจงถอเปนเรองใหญและจะมนยสาคญยงตอการทาความเขาใจปรากฏการณพนนบอลในสงคมไทย

24

25

3

วธการศกษา

วสนต ปญญาแกว

โครงการศกษาวจยครงนเสนอใหพจารณา “พนนบอล” ในฐานะทเปนปรากฏการณวฒนธรรม

ทสะทอนและพวพนไปกบปฏบตการ ความหมาย และระบบความสมพนธทซบซอนของอตสาหกรรม

ฟตบอล วฒนธรรมแฟน ธรกจสอการกฬา และกจกรรมทางสงคมตางๆ ในสงคมไทยยคปจจบน

การศกษาปรากฏการณ “พนนบอล” ในฐานะทเปนปฏบตการ หรอกจกรรมระดบชวตประจาวนทม

ความหมายยงของกลมผชาย ในบรบทของอตสาหกรรมกฬาฟตบอล นอกจากจะสะทอนใหเหนระบบ

ความสมพนธและอานาจการเมองในสงคมสมยใหม การศกษาในแนวนยงนาจะชวยสรางความเขาใจ

ทมตอกระบวนการตางๆ ทเกยวของสมพนธไปกบวฒนธรรมแฟน การบรโภค (รายการ/การแขงขน)

ฟตบอล ตลอดจนเสนทางเขาสวงการพนนของกลมผ เลน โดยเฉพาะกลมผชายวยทางานและวยรน ซง

เปนกลมใหญทใชชวตพวพนไปกบธรกจสอ กฬาฟตบอล และพนนบอล คาถามพนฐานสาคญคอ

บรรดานกพนนบอลพวกเขาคอใครกน? แบบแผนการดาเนนชวตของพวกเขาเปนอยางไร? พนนบอล

เกยวของพวพนไปกบชวตประจาวนของพวกเขาอยางไร? คอคาถามทควรคาแกการหาคาตอบเพอทา

ความเขาใจปรากฏการณพนนบอลและแฟนบอลในสงคมไทย ทงนในการดาเนนงานวจย (ระหวาง

เดอนมนาคม 2558-เมษายน 2559) หวหนาโครงการวจยไดออกแบบชดโครงการ และแยกดาเนนการ

ทางานวจยออกเปน 2 สวน ซงประกอบดวย 3 โครงการวจยยอย ดงน

3.1 การวจยส ารวจ การวจยสารวจ (โดยหวหนาโครงการ คอ ผศ.ดร. วสนต ปญญาแกว) มงศกษารวบรวมขอมล

เกยวกบแฟนบอลไทยและการสารวจภาพรวมเบองตนของพนทของการวจยคอสนามฟตบอลของสโมสรตางๆ ในไทยพรเมยรลกและยามาฮาลก 1 ทงหมด 5 สนามดงน 1. สนาม SCG Stadium สโมสรเมองทองยไนเตด 2. สนาม PAT Stadium สโมสรการทาเรอ (ตงอยในกรงเทพฯ และเขต

26

ปรมณฑล) 3. สนาม I-Mobile Stadium สโมสรบรรมยยไนเตด (ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง) 4. สนาม United Stadium สโมสรเชยงรายยไนเตด และ 5. สนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ป สโมสรเชยงใหมเอฟซ (ภาคเหนอตอนบน) โดยพจารณาจากงบประมาณและระยะเวลาของการดาเนนงาน หวหนาโครงการฯ ไดออกแบบ “แบบสอบถาม” (ดรายละเอยดในภาคผนวก 1) ตงคาถามและตวแปรช วดใหสอดคลองไปกบการกาหนดกรอบแนวคด (ในบทท 2) โดยกาหนดกลมตวอยางแฟนบอลไทย เพอเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามไวท 400 ตวอยาง

จากแบบสอบถามจานวน 400 ชด โครงการวจยสารวจ ไดใชวธการสมอยางงายโดยกาหนดจานวนตวอยางแตละสนามใหสอดคลองกบจานวนประชากร (ความจของผ ชมในสนามฟตบอลทงหมด 5 สนาม คอ 79300 ทนง) โดยอาศยการคานวณทางสถต ไดดงน

1. สนาม SCG Stadium มความจประมาณ 20000 ทนง ไดจานวนกลมตวอยาง 101ชด 2. สนาม PAT Stadium มความจประมาณ 10,300 ทนง ไดจานวนกลมตวอยาง 52 ชด 3. สนาม I-Mobile Stadium มความจประมาณ 24,000 ทนง ไดจานวนกลมตวอยาง 121

ชด 4. สนาม United Stadium มความจประมาณ 15,000 ทนง ไดจานวนกลมตวอยาง 76 ชด 5. สนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ป มความจประมาณ 10,000 ทนง ไดจานวนกลม

ตวอยาง 50ชด

หลงจากการทา Pretest เพอทดสอบคาถามและแบบสอบถามและซกซอมทาความเขาใจกนภายในคณะทมวจย (คอหวหนาโครงการ ผชวยนกวจย และนกวจยโครงการยอย) และพนกงานเกบแบบสอบถาม (นกศกษาคณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม) ไดอานและทาความเขาใจแบบสอบถามดแลว ไดเดนทางลงพนทเพอดาเนนการรวบรวมขอมลจากแบบสอบถามหลายครงระหวางเดอน มถนายน-สงหาคม 2558 การเกบรวบรวมขอมลจากการวจยสารวจดวยแบบสอบถาม โดยมพนกงานเปนผสมภาษณ อานคาถามใหผตอบ ตอบคาถาม ไดลงพนทเพอทาการเกบรวบรวมขอมลโดยแบบสอบถาม ในพนท 5 สนามตามสดสวนทกลาวไปขางตน โดยทมวจยและพนกงานเกบแบบสอบสอบ ไดเดนทางไปยงสนามกอนการแขงขนอยางนอย 1 วนและมงดาเนนการสมภาษณโดยใชแบบสอบถามกบบรรดาแฟนบอลผ ทตงใจเดนทางมาชมเกมการแขงขนฟตบอลนดนนๆ บรเวณรอบๆ สนามการแขงขน กอนทจะเรมขนราวๆ 2-3 ชวโมง โดยอาศยวธการสมตวอยางแบบบงเอญ (Accidental Sampling) คอทกทายแฟนบอลผตอบแบบสอบถาม แนะนาวตถประสงค และขอความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม ซงมรายละเอยดเพมเตมเกยวกบวน เวลา และการเกบรวบรวมขอมล

27

โดยแบบสอบถามจากพนท 5 สนามของ 5 สโมสรฟตบอล ระหวางเดอนมถนายน – กนยายน 2558 ดงน

สนามฟตบอล/สโมสร วน/เดอน/ป ทเกบขอมล จ านวน สนาม United Stadium (สโมสรฟตบอลเชยงรายยไนเตด)

21 มถนายน พ.ศ.2558 29 25 กรกฎาคม พ.ศ.2558 33 13 กนยายน พ.ศ.2558 14

สนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ป (สโมสรฟตบอลเชยงใหม เอฟซ)

24 มถนายน พ.ศ.2558 32 27 มถนายน พ.ศ.2558 18

สนาม SCG Stadium (สโมสรฟตบอลเอสซจ-เมองทอง ยไนเตด)

5 กรกฎาคม พ.ศ.2558 52 9 สงหาคม พ.ศ.2558 49

สนาม I-mobile Stadium (สโมสรฟตบอลบรรมย ยไนเตด)

1 สงหาคม พ.ศ.2558 121

PAT Stadium (สโมสรฟตบอลการทาเรอ เอฟซ) 20 กนยายน พ.ศ.2558 52 3.2 การวจยภาคสนาม

การทางานวจยภาคสนาม นกวจยเรมตนดาเนนการอยางเขมขนตอเนอง ตงแตเดอนมถนายน 2558 (กอนหนานนคอระหวางเดอนมนาคม-พฤษภาคม 2558 ทมวจยไดประชมวางแผนและทบทวนวรรณกรรมเพมเตม) จนถงราวๆ เดอนมกราคม 2559 ตงแตแรกเรม นกวจยใน 2 โครงการยอยคอ พงศกร สงวนศกด และอาจนต ทองอยคง ไดรวมกบหวหนาโครงการ สารวจพนทเบองตน วางกรอบคด แนวทางการศกษา และแผนงาน และการทางานวจยภาคสนาม แยกตามโครงการยอยดงน

3.2.1 โครงการวจย “วฒนธรรมแฟนบอลไทยในมตของการพนนและการบรโภค” โดย อาจนต ทองอยคง งานศกษานมองวากลมแฟนบอลไมไดเพยงแคตดตามชมการแขงขนฟตบอล แตยงรวมถงการ

จบจายสนคาเกยวกบฟตบอล การเสพขอมลขาวสารเกยวกบความเคลอนไหวในแวดวงฟตบอล กลาวอกอยางหนง การเปนแฟนบอลกคอการบรโภคฟตบอล เพอประกอบสรางตวตน จน ไปถงการแสดงออกซงความเปนชาย และการเลนพนนทายผลการแขงขยฟตบอล หรอทเรยกวา “พนนบอล” ในฐานะปฏบตการ โดยพนฐานการเลนพนนบอลจงเกยวของพวพนไปกบการตดตามเกมการแขงขน การ

28

บรโภคขาวสาร และกจกรรมทางสงคมตางๆ ในแงนการเลนพนนบอลกคอสวนหน งของการบรโภคในวฒนธรรมแฟนบอลนนเอง วสนต ปญญาแกว (2557: 211-241) ศกษาการเลนพนนบอลในฐานะทเปนปฏบตการในชวตประจาวน และเสนอวาปฏบตการดงกลาวสะทอนใหเหนถงการประกอบสราง “ชมชนของผชาย” ภายใตสภาพสงคมไทยปจจบน ทพนทของผชายกาลงถกทาทาย ขณะทอาจนต ทองอยคง (2557: 153-210) ศกษาการดมแอลกอฮอลกบความรนแรงในฟตบอลไทย และเสนอวาความรนแรงทปรากฏนนมสวนทสมพนธอยกบความรสกเปนพวกเดยวกนภายในชมชนแฟนบอล ซงสะทอนใหเหนถงภาวะโหยหาความสมพนธแบบ “มตรสหาย” หรอการเปนคนกลมเดยวกนของผคนในสงคมสมยใหม อาจกลาวไดวางานศกษาสองชนนเปนการพยายามทาความเขาใจการกอตวขนมาของวฒนธรรมแฟนบอลในสงคมไทย กลาวโดยยอ งานวจยนมงศกษาการเลนพนนบอล ในฐานะทเปนสวนหนงของการบรโภคในวฒนธรรมแฟนบอลไทย ภายใตเงอนไขของการเปลยนแปลงเปลยนผานเขาสสงคมไทยยคเสรนยมใหม ยคสมยทชวตทางสงคม การเมอง และเศรษฐกจทนนยม และบรโภคนยม เกยวของพวพนกบชวตประจาวนของผคน

ขอบเขตการวจย พนท และกรณศกษา การวจยนมงศกษากลมแฟนบอลสโมสรไทย (ในไทยพรเมยรลก 2015) ในพนทกรงเทพฯและปรมณฑล ซงเปนเขตมหานครทมแฟนบอลจานวนมากและมความหลากหลาย กลมแฟนบอลกรณศกษาในทนคอแฟนบอลสโมสรฟตบอลการทาเรอ เอฟซ ซงซอนทบเกอบเปนสวนหนงของแฟนบอลทมชาตไทยทตดตามเชยรอยางเหนยวแนน แฟนบอลกลมนสวนใหญคอผชายโสด อายระหวาง 21-40 ป เนองจากแฟนบอลสโมสรไทยมกจะไปชมการแขงขนทสนามรวมกนเสมอ (คอทสนาม Pat Stadium) ทาใหแฟนกลมนมกจกรรมรวมกนหลากหลายและมการตดตามอยางเอาจรงเอาจง ทาใหสามารถแสดง “ภาพตวแทน” ของวฒนธรรมแฟนบอลไดอยางชดเจน นอกจากนพนทของการศกษาภาคสนาม ยงครอบคลมไปถง สนามแขงขนของสโมสรฟตบอลไทยพรเมยรลกทมอนๆ (ในพนทกรงเทพฯและปรมณฑล) ทมการแขงขนแบบนดเหยา-นดเยอน พนทสนามดงกลาวนจะมทงแฟนบอลทมเหยา-ทมเยอน โดยเฉพาะจากยานตางๆ ในกรงเทพฯ และบางสวนจากตางจงหวด ทาใหมกจกรรมตางๆ ทหลากหลาย รวมถงกลาวไดวาเปนสวนหนงของชวตในเมองสมยใหม ซงวถชวตของผคนลวนผกอยกบการบรโภค ดงนนจงสามารถทจะแสดงใหเหนถงวฒนธรรมแฟนซ งเปนกจกรรมทวางอยบนฐานของการบรโภคและการพนนไดเปนอยางด การท างานภาคสนาม (doing fieldwork)

การทางานวจยภาคสนามครงน ใชวธวจยเชงชาตพนธวรรณนาหลายสนาม (multi-sited ethnography) ตดตามศกษาชวตสดสปดาหและการบรโภคฟตบอลของกลมแฟนบอลสโมสรการ

29

ทาเรอ เอฟซ สนามแพตสเตเดยม และรวมทงแฟนบอลในสนามอนๆ ของกรงเทพฯและปรมณฑล การศกษาตดตามประยกตใชการสงเกตอยางมสวนรวมในการชมการแขงขนทสนามฟตบอลและกจกรรมตางๆของแฟนบอล (เชน การผลตอปกรณเชยร การทองเทยวพกผอน กจกรรมประจาปตางๆ รวมถงกจกรรมในสงคมออนไลน) นอกจากนนจะใชวธสมภาษณ ศกษาขอมลผานเอกสาร รวมไปจนถงการวเคราะหตความการบรโภคสอ การใชสอสงคมออนไลนของแฟนบอล และเพอใหไดขอมลครบวงรอบการแขงขนในแตละฤดกาล การเกบขอมลภาคสนามครงนใชเวลาทงหมด 1 ฤดกาลแขงขน ไทยพรเมยรลก 2558 โดยแบงเปน การทางานสารวจเพมเตมและงานภาคสนามเบองตน 3 เดอน (มนาคม – พฤษภาคม 2558) การทางานภาคสนามแบบตอเนอง 6 เดอน (มถนายน – พฤศจกายน 2558) และการเขยนรายงานวจย 3 เดอนสดทาย ในการตรวจสอบความถกตองของขอมล การวจยน ใชวธการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (triangulation) จาก 1. การสงเกตอยางมสวนรวม 2. การสมภาษณ และ 3. ขอมลจากเอกสาร ซงขอมลในสวนนจะเปนการรายงานขาวจากสอมวลชนเกยวกบวฒนธรรมแฟนบอลในสงคมไทยในลกษณะตางๆตามแตทปรากฏ รวมไปจนถงการใชสอออนไลนของแฟนบอล ทงในลกษณะของเวบไซตเครอขายสงคมและกระดานสนทนาออนไลน ในสวนของการเขาถงผ ใหขอมลนน ใชเทคนค snowballing ดวยการขยายเครอขายผ ใหขอมลผานความสมพนธทแฟนบอลมตอกน ทงภายในแฟนบอลแตละสโมสรและระหวางแฟนบอลตางสโมสร ซงแฟนบอลไทยจะมเครอขายความสมพนธกนอย (ผลการศกษานาเสนอในบทท 7)

3.2.2 โครงการวจย “ฟตบอล วยรน การพนน และวฒนธรรมความเปนชาย” โดย พงศกร สงวนศกด การศกษาวจยน มองวา การพนนและการบรโภคสอ/สนคา ของ อตสาหกรรมฟตบอล

นอกจากจะเปนสวนหนงของวฒนธรรมวยรน ยงกลายเปนปรากฏการณวฒนธรรมทเกยวของกบชวตประจาวนของแฟนบอลไทย โดยเฉพาะกลมวยรนวยเรยน (อายระหวาง 15-20 ป) ทใชชวตอยในสงคมทเตมไปดวยการไหลเวยนของขาวสาร เทคโนโลยการสอสารสมยใหม กลาวคอการเลนพนนบอลและวฒนธรรมแฟนบอลไทย นอกจากจะเปนกจกรรมทางสงคมทเกยวพนไปกบเรองทผดกฎหมาย ยงถอเปนสวนหนงของวถชวตของวยรนทสงเกตพบเหนไดทงในสนามแขงขนฟตบอลและพนทสาธารณะ เชน ผบ บาร ยามคาคน

วยรน หรอ ‚ชวงวยรน‛ โดยทวไปหมายถง การเตบโต กาลงจะกาวผาน หรอสภาวะท ‚ยงไมบรรล หรอไมสาเรจ‛ วยรนหรอวยหนมสาวจงถกมองวาคอชวงเวลาเตรยมการสาหรบการกลายเปน “ผใหญ” เปนชวงเวลา ‚หวเลยวหวตอ‛ ทเตมไปดวยความไมแนนอน ทงการเปลยนแปลงของรางกาย

30

และการเปลยนผานสถานภาพทางสงคม ผลกระทบจากการเปลยนผานเขาสภาวะสมยใหมในสงคมไทยยคปจจบน ไมมากกนอยมสวนอยางสาคญตอการสรางแรงกดดนตอวยรนโดยเฉพาะการเผชญกบสภาวะวกฤตอตลกษณ เนองจากการพฒนาเขาสสภาวะสมยใหมนน สงผลอยางสาคญตอการเปลยนแปลงเชงโครงสราง สถาบนททาหนาทขดเกลาทางสงคม โดยเฉพาะครอบครวและโรงเรยน การอบรม บมเพาะจารต ความคด ความเชอ ผานพธกรรม กระบวนการทางสงคมตางๆ ท (เคย) ‚ทาหนาท‛ ประคบประคองการเปลยนผานจากวยรนไปสวยผ ใหญ อยางไรกตามการเปลยนแปลงทเกดขนกบสถาบนครอบครวไทย ภาวะกดดนทางเศรษฐกจ การแพรกระจายของบรโภคนยม ระบบการศกษาทเนนการแกงแยงแขงขนในปจจบนจงมแนวโนมทจะนาไปสการกอตวขนของ วฒนธรรมตอตาน วฒนธรรมยอย และวฒนธรรมสมยนยม ในชวตของวยรน (ดเพมเตมในบทท 2 หวขอ 2.2)

ขอบเขตการวจย พนท และกรณศกษา กลมวยรนทงานวจยนมงเนนศกษาคอ กลมแฟนบอลวยรน (สวนใหญตดตามชมการแขงขนของทมเชยงใหมเอฟซ - Chiang Mai FC) ทยงศกษาเลาเรยนในสถานศกษา อายระหวาง 15-20 ปโดยพนทการศกษาของการวจยครงน เลอกศกษาเปรยบเทยบระหวางกลมวยรนในโรงเรยนมธยม (แหงหนง) และกลมวยรนทศกษาในวทยาลยเทคนค ในเมองเชยงใหม โดยมงเนนศกษาเปรยบเทยบ 1. แบบแผนการใชเวลาและการบรโภคสอ ทเกยวของพวพนไปกบ วฒนธรรมแฟนบอลของกลมแฟนบอลวยรน และ 2. วถการดาเนนชวต ภมหลงของครอบครว บทบาทของครอบครว โดยเฉพาะตอความสนใจในเกมกฬาฟตบอล ตลอดจนการปองกนจากการพนน แบบแผนการเลนพนนและการบรโภคสอ/สนคา ในกลมวยรน 2 กลมน วามสวนสมพนธไปกบการเลน หรอไมเลน พนนบอล หรอไมอยางไร

การวจย น ป ระยก ตใ ช ว ธ การวจย เช งชาตพนธ ว ร รณนาหลายสนาม ( multi-sited ethnography) โดยการตดตามชวตกลมวยรน ใชการสงเกตอยางมสวนรวม และการสมภาษณชวประวต ซงกลมวยรนกรณศกษาสามารถตดตามยงสถานทตางๆ อาท สถานศกษา สนามฟตบอล (ทงสนามเลกๆ และสนามเชยงใหม 700 ป) สถานบนเทง ตางๆ นอกจากนนจะใชวธศกษาขอมลจากสอและการใชสอสงคมออนไลนของกลมวยรน/แฟนบอล

การท างานภาคสนาม (doing fieldwork) พนทของการศกษาวจยน คอเมองเชยงใหม โดยมกลมวยรนทมงศกษาคอแฟนบอลทยงศกษาเลาเรยนในสถานศกษาอายระหวาง 15-20 ป โดยพนทการศกษาของการวจยครงนจะเลอกศกษาเปรยบเทยบระหวางกลมวยรนในโรงเรยนมธยม (แหงหนง) และกลมวยรนทศกษาในวทยาลยเทคนค ในเมองเชยงใหม การทางานภาคสนาม ผศกษา (คอพงศกร สงวนศกด) ไดเขาไปตดตออยางเปนทางการกบโรงเรยนมธยมแหงหนงในจงหวดเชยงใหม โดยทาหนงสอขออนญาตเกบขอมลกบเดก

31

นกเรยนในโรงเรยน ซงทางโรงเรยนไดอนญาตใหเกบขอมลได จากนนจงเขาไปตดตอกบครทสอนวชาพลศกษาของโรงเรยนแหงน เพอจะขออนญาตเขาหาเยาวชนทเปนนกฟตบอลตวแทนโรงเรยนในการตดตอสมภาษณตอไป โดยไดรบความรวมมอเปนอยางด ผศกษาไดเรมตนเขาหากลมเยาวชนโดยการเขาไปพบกอนเวลาทนองๆจะซอมฟตบอลในตอนเยน จากนนไดพดคยทาความเขาใจถงวตถประสงคของการศกษาวจย และทาความรจกขอเบอรโทรศพทของนองกลมหนงไว เพอตดตอนดหมายในการสมภาษณตอไป หลงจากทาการสมภาษณนองๆ กลมแรกแลว (3 คน) ผศกษาไดขอใหนองๆ แนะนาเพอนทกาลงเรยนอยในวทยาลยเทคนคให หลงจากไดเบอรตดตอมาแลวจงไดนดหมายและทาการสมภาษณนองๆจากวทยาลยเทคนคอก 3 คน จากนนไดสมภาษณเยาวชนจากโรงเรยนมธยมแหงเดมอก 2 คน นอกจากเยาวชนแลวผศกษาไดสมภาษณเจาของโตะพนนบอลคนหนงในเมองเชยงใหม เพอตองการทราบถงสถานการณความเคลอนไหวเรองการเลนพนนบอลในเชยงใหม นอกจากการสมภาษณแลว ผศกษาไดเขาไปสงเกตการณทโตะพนนบอลแหงหนง รวมถงสงเกตการณอยางมสวนรวมทสนามฟตบอลเชยงใหม 700 ป ชวงสดสปดาห หรอในชวงกลางสปดาห ซงมรายการแขงขนฟตบอลของทมเชยงใหมเอฟซ กบทมเยอน (ผลการศกษานาเสนอในบทท 8)

32

33

4 ฟตบอลในสงคมไทย วสนต ปญญาแกว 4.1 บทน า

ฟตบอลสมยใหม คอเกมการแขงขนทพฒนาขนอยางเปนระบบและกลายเปนอตสาหกรรมอาชพอยางหนงในสงคมองกฤษตงแตยคพฒนาอตสาหกรรม ราวๆ ปลายศตวรรษท 19 เปนตนมา และปจจบนฟตบอลนาจะกลายมาเปนเกมกฬาทมจานวนผคนนยมใหความสนใจตดตามกนอยางลนหลามทวโลก กฬาสมยใหมชนดนเรมแพรกระจายออกจากเกาะองกฤษไปยงทวปตางๆ ตามเสนทางการแผขยายอานาจขององกฤษยคอาณานคม กระทงกลายเปนเกมกฬาทลงหลกฝงรากและเตบโตขน ควบคไปกบการสรางความศวไลซในเครออาณานคมทวปตางๆ เกอบทวโลก กรณของสยาม ฟตบอลสมยใหมเรมมการนามาเลนกนตงแตชวงรอยตอสมยรชกาลท 4 และรชกาลท 5 (พระยาศรวสารวาจา 2509, อางใน สทธ 2540: 10) ทวาฟตบอลกยงเปนกฬาทเลนกนเฉพาะในแวดวงชาวตางชาต จนมาถงสมยรชกาลท 5 จงเรมเปนทรจกในหมชนชนนาชาวสยาม กฬาซงเปนตวแทนของโลกสมยใหมชนดนถกนาเขามาหดเลนและเผยแพรโดย สนน เทพหสดน ณ อยธยา นกเรยนนอกจากเกาะองกฤษ กระทงตอมาเกมกฬาสมยใหมชนดนไดแพรกระจายและเปนทรจกกนไปโดยทวของสงคม ผานสถาบนการศกษาสมยใหม โดยเฉพาะโรงเรยนประถมและกรมพลศกษา ซงไดถกสถาปนาขนในสมยรชกาลท 6 ฟตบอลและสถาบนการศกษากลายเปนกลไกของการพฒนาประเทศนบแตนนมา

ควบคไปกบระบบการศกษา การบรหารรฐกจ และเทคโนโลยความเจรญสมยใหมดานตางๆ (อาท การรถเดนไฟ สถาปตยกรรม ระบบโรงเรยนประจา และการสอสารโทรคมนาคม) ฟตบอลสมยใหมถกนาเขาโดยชนชนนาสยาม นบจากสมยรชกาลท 4 ชนชนนาสยามทสาเรจการศกษากลบมาจากยโรป ไดเรมนาเอาวธคดและการปฏบตเรองการพกผอนหยอนใจ ( leisure) อนเปนสญลกษณของความศวไลซแบบตะวนตก เขามาสสงคมสยาม กจกรรมใหมๆ เชน การทองเทยวตากอากาศ การสะสมของเกา การใชกลองถายรป หรอการเลนกฬาแบบตะวนตก ไดกลายเปนมาตรฐานใหมของ การแสดง “หนาตา” ในหมชนชนสง กฬาสมยใหม ทนาเขามาในชวงนนมทง โครเกต กอลฟ เทนนส ขมา และฟตบอล (วรยทธ 2549. ชาญ 2557.)

เกมการแขงขนฟตบอลอยางเปนทางการครงแรกในสยามประเทศนนมขนในวนเสารท 2 มนาคม พ.ศ. 2443 ททองสนามหลวง เปนการแขงขนระหวาง “ชดศกษาธการ” กบ “ชดบางกอก” โดย

34

สมาชกของ “ชด” หรอทมศกษาธการนนมชาวสยามเพยงแค 4-5 คน (ซงสวนมากคอลกหลานชนชนกลมแรกๆ ทไดเขาเรยนในระบบการศกษาสมยใหม) สวนสมาชกของทมบางกอกทงหมดเปนชาวองกฤษในพระนคร ผลการแขงขนฟตบอลนดแรกในประวตศาสตรสยามครงนนเสมอกนไป 2-2 (สวสด 2520: 41-46) 4.2 ฟตบอลกบการสรางชาตและความศวไลซในสยาม

การสนบสนนใหชาวสยามเลนฟตบอลอยางจรงจงเรมขนในชวงทศวรรษ 2440 โดยกรมศกษาธการไดจดการแขงขนแบบแพคดออกเพอชงชยกนระหวางโรงเรยนชนนาในกรงเทพฯ และธนบร ระหวางป พ.ศ. 2444 ถง 2453 มโรงเรยนทเขารวมเกมแขงขนราวๆ 30 โรงเรยน ทงหมดเปนโรงเรยนในกรงเทพฯและธนบร (ชาญ 2557: 44-55) แมจะยงไมประสบความสาเรจมากนก ทวากสะทอนถงการทฟตบอลไดกลายเปนเครองมอสาคญทรฐราชการใชอบรมบมเพาะวนยและสรางความศวไลซใหแกพลเมองของชาต ผ ทมบทบาทสาคญในการวางรากฐานและสงเสรมการแพรกระจายของกฬาฟตบอลในสงคมสยามคอเจาพระยาธรรมศกดมนตรหรอ “ครเทพ” ทานไดรบทนเรยนไปศกษาตอท Borough Road College ประเทศองกฤษ ซงเปนโรงเรยนฝกหดคร และเปนสถานศกษาทมบทบาทสาคญในการกอตงกฬาสมยใหมในองกฤษยคนน หลงกลบสสยาม “ครเทพ” ไดเขารบราชการในกระทรวงธรรมการ มบทบาทสาคญในการวางรากฐานการศกษาสมยใหม ชวงสมยรชกาลท 5 และตอมาทานกไดดารงตาแหนงเปนเสนาบดกระทรวงธรรมการและภายหลงเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 กไดเปนประธานสภาผแทนราษฎรคนแรกและรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ บทบาทของทานเกยวกบกฬาในชาตไทยนนมหลายดาน ทงการทาวารสาร/เขยนบทความเกยวกบกฬาเผยแพร เปนผแตงเนอเพลง “กราวกฬา” ทสาคญคอเปนผ รเรมใหโรงเรยนตางๆ ฝกหดเลนฟตบอล และเรมจดการแขงขนฟตบอลระหวางโรงเรยน (สวสด 2520: 19)

กลาวอกอยางหนง ระบบการศกษาหรอโรงเรยนรฐทครเทพเปนผวางรากฐานนนเองคอกลไกสาคญในการปลกฝงวฒนธรรมการเลนฟตบอลในสงคมไทยยคตอๆ มา บทบาทของกรมพลศกษานนมทงทเปน ผ รเรมจดการแขงขนฟตบอลระหวางโรงเรยน กาหนดกตกาหลกของการเลนและรปแบบการแขงขน อกทงในป พ.ศ.2480 ยงไดกาหนดใหฟตบอลเปนหนงในวชาบงคบเลอกในหลกสตรพลศกษาระดบมธยมตนอกดวย โรงเรยนจงกลายเปน “ชองทาง” ของการแพรกระจายกฬาฟตบอลออกไปสพนทตางๆ ทหางไกลนอกเขตพระนคร และเกมกฬาฟตบอลกลายเปนเครองมอสาคญของรฐในการสรางวนย ความเปนชาย ทแขงแรง วองไว รวมถงการเรยนรและเคารพกฎกตกา มารยาท ภายใตการปกครองของรฐสมบรณาญาสทธราชย (ชาญ 2557: 37-55) หลงการเปลยนแปลงการปกครอง

35

พ.ศ. 2475 แมวาการแขงขนกฬาชนดตางๆ จะถกละเลกไป แตวา “พลศกษา” กยงคงเปนกลไกในระบบการศกษาทกลมคณะราษฎรใหความสาคญมาโดยตลอด และในแผนการศกษาชาต พ.ศ. 2494 ยคจอมพล ป.พบลสงคราม จงกาหนดใหจดระบบ “การศกษาไทย”1 เปน 4 สวนใหสมดลกนคอ “จรยศกษา พลศกษา พทธศกษา และหตถศกษา”

การขยายตวของสถาบนการศกษาสมยใหม สงผลใหกฬาสมยใหมไดแพรหลายออกไปในวงกวาง และการเลนฟตบอลกลายเปนกจกรรมทแพรหลายในสงคมไทย มรดกของระบบการศกษาในฐานะกลไกสาคญทชวยแพรกระจายความนยมของกฬาฟตบอลยงคงดารงอยมาจนถงปจจบน ดงสะทอนผานการมสนามฟตบอลของโรงเรยน การแขงขนฟตบอลในโรงเรยน และระหวางโรงเรยน

4.3 โทรทศน อตสาหกรรมสอ และการบรโภคฟตบอลในสงคมไทย

หลงทศวรรษ 2500 จากความนยมในเกมฟตบอลทแพรกระจายผานโรงเรยนสถานศกษาไปเกอบทวประเทศ ระลอกตอมาของกระแสความนยมทผคน โดยเฉพาะเยาวชนไทย มตอเกมกฬาชนดน กคอการบรโภคฟตบอลผานจอโทรทศน ความกาวหนาของเทคโนโลยโทรทศนนบจากทศวรรษ 2520 ทาใหสามารถทจะสงสญญาณถายทอดเกมการแขงขนฟตบอลจากตางประเทศขามทวปมาสสงคมไทย ฟตบอลตางประเทศทเรมมการถายทอด (เทปบนทกภาพ) ทางโทรทศนเปนครงแรกในประเทศไทยนนคอ การแขงขนฟตบอลโลก (FIFA World Cup) ในปพ.ศ. 2509 นดชงชนะเลศระหวางทมชาตองกฤษและทมชาตเยอมนตะวนตก ตอมาในปพ.ศ. 2513 จงเรมมการถายทอดสดการแขงขนฟตบอลโลกเปนครงแรก (เนตรนภา 2545) หลงจากนน รายการโทรทศนเกยวกบกฬาจงมเพมมากขน กระทงมการถายทอดสดการแขงขนฟตบอลสโมสรตางประเทศ ควบคไปกบการเตบโตของอตสาหกรรมสอดานกฬา โดยเฉพาะบรษทสยามสปอรตพรนตงจากด สตารซอคเกอรรายสปดาห วางจาหนายมาตงแต พ.ศ. 2518 จนในป พ.ศ. 2535 สตารซอคเกอรรายวน กถกผลตออกมา อนเปนปเดยวกนกบทสอโทรทศนขามชาตและสมาคมฟตบอลองกฤษ ยกระดบเกมการแขงขนฟตบอลใหทมจากดวชน 1 ขนมาแขงขนกนในลกระดบสงสดคอ “พรเมยรลกองกฤษ” และมการผลตรายการถายทอดเกมการแขงขนสดๆ ผานโทรทศนแบบบอกรบสมาชก (Pay TV) ซงกระตนความสนใจในฟตบอลรายการนไปทวโลก และสาหรบแฟนบอลไทย “พรเมยรลกองกฤษ” กลายเปนเกมการแขงขนฟตบอลยอดนยมสงสดทตดตามชมกน

1 รฐบาลคณะราษฎรเปลยนชอประเทศ จาก ราชอาณาจกรสยาม เปนราชอาณาจกรไทย หรอประเทศไทย ในป พ.ศ. 2482

36

โทรทศน การปฏวตทางดานเทคโนโลยสอสาร และการสงสญญาณผานระบบดาวเทยมทาใหฟตบอลกลายเปนเกมกฬาและรายการบนเทงยอดนยมทขยายตวออกสสงคมวงกวาง มผชม/แฟนบอล ซงมทงความแตกตางทางเชอชาตและชนชน (วสนต 2557: 8-10) กระแสความนยมทมตอเกมการแขงขนฟตบอล และความสนใจทมตอเรองราว ขาวสาร ดานการกฬาชนดนในสงคมไทย กอตวขนในชวงเวลาเดยวกนกบการขยายตวของเศรษฐกจฟองสบ ในป พ.ศ.2533 บรษทในเครอสยามสปอรต โดยนายระว โหลทอง ประธานบรษท (และปจจบนคอเจาของทมสโมสรเมองทองยไนเตด) ไดยนขอจดทะเบยน บรษทสยามสปอรตซนดเคทจากดในเดอนกมภาพนธ ททนเรมแรก 5 ลานบาท กระทงตอมาในเดอนมถนายนปเดยวกนนน สยามสปอรตซนดเคท ไดเพมทนจดทะเบยนเปน 50 ลานบาท 2

นบจากทศวรรษ 2540 เปนตนมา ฟตบอลไดเรมแปรเปลยนความหมายจากทเคยเปน กฬาสรางวนย เปนกลไกของรฐ คอยๆ กลายมาเปนเกมในรายการโทรทศน เปนสนคาเพอความบนเทง ซงตอบสนองตอวถชวต วฒนธรรมการพกผอนหยอนใจของผคน ชนชนกลาง ทกาลงกอตวเพมขนเปนจานวนมาก ควบคไปกบการขยายตวของพนทแบบเมองในสงคมไทย การชมเกมการแขงขนฟตบอลกลายมาเปนสวนหนงของวฒนธรรมการบรโภค และ “ฟตบอล” กลายมาเปนสวนหนงในชวตประจาวนของผคน ชนชนใหม โดยเฉพาะกลมเยาวชนและชายไทยวยทางาน การบรโภคฟตบอลทงทปฏบตการผานการชมโทรทศนและการเชยรแบบรวมหม คอยๆ พฒนากลายมาเปน “วฒนธรรมแฟน” ทแสดงออกในหลายรปแบบ เชน การรวมตวของกลมแฟนฟตบอลทชนชอบนกฟตบอล ทมสโมสรเดยวกน กระทงพฒนาเปนกลมแฟนคลบขนาดใหญระดบประเทศ มการจดกจกรรมรวมกนตามพนทสาธารณะ โดยเฉพาะเมอมรายการแขงขนนดสาคญ เชน “ศกแดงเดอด” อนเปนการโคจรมาพบกนระหวาง 2 ทมสโมสรชนนาของพรเมยรลกองกฤษคอ แมนเชสเตอรยไนเตดและลเวอรพล

เมอฟตบอลเปนสนคา ทาใหเกมกฬาชนดนคอยๆ หลดออกจากการกากบควบคมของรฐ กลายเปนอตสาหกรรมวฒนธรรมทมกลมผผลตและผบรโภคจานวนมากมาย นอกจากธรกจสอขนาดยกษ อตสาหกรรมบนเทงอนๆ ทกอเกดตามมา มอาท กจการเสอผา อปกรณกฬา ของสะสม การทองเทยว และธรกจการพนน

การเลนพนนทายผลเกมการแขงขนฟตบอล หรอเรยกสนๆ วา “พนนบอล” ในสงคมไทยนน กลาวไดวา พฒนากอตวขนควบคมากบวฒนธรรมการบรโภคฟตบอลตางประเทศนนเอง ทงนโดยมสอสงพมพอตสาหกรรมกฬา (ผานธรกจสอโทรทศนขามชาต) และเทคโนโลยการสอสาร เปนปจจยเกอหนนสาคญทกระตนใหธรกจการพนนชนดนขยายตวไดอยางรวดเรว พนนบอลในสงคมไทยคอ 2

อางจาก http://www.siamsport.co.th/siamsport_history.html

37

สวนหนงกจกรรมการบรโภคสอยคโลกาภวตนทกอตวขนควบคไปกบวฒนธรรมสมยนยม (popular culture) กระแสความนยมทผคนมตอเกมการแขงขนฟตบอล (วสนต 2557) การบรโภคฟตบอลและความบนเทงใน “พนทแบบใหม” ทไดกลายมาเปนสวนหนงของชวตประจาวน ในโลกยคเสรนยมใหม

4.4 ฟตบอลไทยพรเมยรลก (Thai Premiere League) ความชดใกล และวฒนธรรมแฟน

ฟตบอลไทยพรเมยรลก หรอ “ไทยลก” คอรายการแขงขนฟตบอลอาชพทกอตงขนอยางเปนทางการในป พ.ศ. 2552 เมอ The Asia Footbal Coparation – AFC หรอสมาพนธฟตบอลนานาชาต (ฟฟา) แหงเอเซย ไดเขามากากบควบคมกจการดานตางๆ ผานการบงคบใชขอกาหนด กฎเกณฑของสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยฯ3 ทงในสวนของบรหาร (เชนการเลอกตงนายกสมาคมฯ) การเขารวมการแขงขนฟตบอลระดบนานาชาต และการจดการแขงขนฟตบอลอาชพของประเทศสมาชกเปนตน ในสวนทเกยวกบ “ไทยลก” มประเดนสาคญคอการท AFC กาหนดวาการจดการแขงขนฟตบอลอาชพของสมาคมฟตบอลในประเทศสมาชกนน จะตองดาเนนการแบบเอกชน มการระดมทนจดตงบรษท (ปจจบนคอบรษทพรเมยรลกไทยแลนด) และทกๆ ทมสโมสรฟตบอลในระบบอาชพจะตองดาเนนกจการจดตงเปนนตบคคล ตลอดจนสนามแขงขน กรรมการผตดสน ทจะตองไดมาตรฐานผานการตรวจสอบของคณะกรรมการทมสมาพนธฟตบอลนานาชาตแหงเอเชยเปนผ กากบดแล 4

นบจากป พ.ศ. 2552 เปนตนมา การจดการแขงขนฟตบอลอาชพไทยพรเมยรลก หรอ “ไทยลก” ประสบความสาเรจอยางตอเนอง ทงการเพมขนของจานวนทมสโมสรฟตบอลและสนามแขงขนท

3 สมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ กอตงขนในป พ.ศ. 2458 หลงการกอตง FIFA ในป พ.ศ. 2447 ราวๆ 10 ป พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทรงกอตงทมชาตไทยและพระราชทานตราสญลกษณของสมาคมฟตบอลฯ ประทบบนอกเสอทใชสวมลงแขงขนในนามทมชาตสยามในป พ.ศ. 2458 ดงนนในป 2558 ทผานมา การจดการแขงขนฟตบอลชงถวยพระราชทานฯ หรอทเดมเรยกวา “ฟตบอลถวย ก.” (ระหวางทมแชมปไทยพรเมยรลกกบทมแชมปฟตบอลถวยสมาคมฟตบอล - เอฟเอคพ) ซงจะจดขนกอนการเปดฤดการแขงขนฟตบอลพรเมยรลกไทยแลนด 2559-2560 จงมความหมายเปนประวตศาสตรการเฉลมฉลอง 1 ศตวรรษฟตบอลไทยดวย 4 กรณสนามแขงขนไมผานมาตรฐาน ไดมตวอยางเกดขนแลวในฤดกาลแขงขนปทผานมา (2557-2558) เมอสพรรณบร เอฟซ ซงจบการแขงขนในฤดกาล 2557 เปนทมอนดบ 3 ไดสทธเลนเพลยออฟ รายการแขงขนฟตบอลสโมสรระดบเอเชย (AFC Champion League) ทวาสนามแขงขนของสโมสรสพรรณบร เอฟซ ไมผานมาตรฐาน ในทสดทมจงไมไดสทธเขารวมการแขงขน ตองปลอยใหสโมสรชลปบร เอฟซ ซงเปนทมอนดบ 4 เลอนขนมาแขงขนแทน

38

มอยแทบทกจงหวด5 จนไปถงกระแสความนยมและชนชอบของแฟนบอลไทยทมตอทมสโมสรและนกเตะฟตบอลชอดง อาท ธรศลป แดงดา เคลตน ชลวา ทรสตอง โด ธราทร บญมาทน ดโอโก หลยส ซานโต และชนาธป สงประสนธ เปนตน ทงนในปทผานมา (คอ พ.ศ. 2558) สถตจานวนผ เขาชมการแขงขน หรอแฟนบอลไทยลก ตามสนามแขงของทมสโมสรทวประเทศ 18 ทม ประมาณการไดวานาจะมราวๆ 2 ลานคน หรอเฉลยตอสปดาหมแฟนบอลทตดตามชมเชยรในสนามแขงขนประมาณ 5 หมนคน ซงถอเปนจานวนทเพมขนอยางตอเนองจากในปแรกตงทมอยราวๆ 9 แสนคน คอเพมขนเปน 1.1 ลาน 1.3 ลาน 1.4 ลาน 1.6 ลาน และ 1.9 ลาน จากป พ.ศ. 2553 ถง ป พ.ศ. 2557 ตามลาดบ ในจานวนนยงไมรวมจานวนผชมแฟนบอลทตดตามชมเชยรอยทางบานผานรายการถายทอดสดทางจอโทรทศน ซงนบตงแตป พ.ศ. 2552 เปนตนมา สถตจานวนผ ชมทางบานนาจะเพ มขนอยางกาวกระโดด หากวดเอาจากคาลขสทธถายทอดสดเกมการแขงตลอดฤดกาลทเพมขนจาก 2 ปแรก (พ.ศ. 2552-2553) ซงมมลคาอยท 40 ลานบาท เปน 200 ลานบาทในชวงป พ.ศ. 2554-2556 และเปน 600 ลานบาทใน 2 ปทผานมา (คอ พ.ศ. 2557-2558) และในอก 4 ปขางหนา (คอระหวางป พ.ศ. 2560-2563) บรษท True Visions ซงเปนผ ไดลขสทธดาเนนการถายทอดสดเกมการแขงขน ไดประมลเพมคาลขสทธการถายทอดสด “ฟตบอลไทย” ทง4 รายการ (คอโตโยตาไทยลก ยามาฮาลกวน ชางเอฟเอคพ และโตโยตาลกคพ) รวมเปนมลคา 4,200 ลานบาท ในแงนอาจคาดการณไดวาจานวนผชมทางบานทถอไดวาเปนแฟนฟตบอลไทยกลมใหญทตดตามชมเกมการแขงขนในแตละสปดาห ปจจบนนาจะมไมนอยกวาจานวนแฟนบอลทเขาไปชมในสนาม 3 ถง 4 เทาตว6 เมอการเดนทางเขาไปชมเกมฟตบอลในสนามชวงวนหยดสดสปดาห และการตดตามชมการแขงขนผานจอโทรทศนทางบาน ไดกลายมาเปนกจกรรมในชวตประจาวนของผคน ทสวนมากหากไมอาศยอยตามยาน หรอชานเมองกรงเทพฯ และปรมณฑล (ซงจานวนทมสโมสรในลกระดบบนมากกวาพนทตางจงหวดราวๆ 3-4 เทาตว) กคอเยาวชน คนทางาน ชนชนใหมตามหวเมองตางๆ ทวทกภมภาคของประเทศ การสวมใสเสอทมสโมสรฟตบอลไทย ออกไปเดนตามหางสรรพสนคา พนทสาธารณะ หรอตลาดสด กลายเปนปรากฏการณชนตา การรวมตวของกลมแฟนและการลอกเลยน หรอประดษฐใหมในวฒนธรรมการชมเชยรทสรางสสนใหกบวงการฟตบอลไทยอยางทไมเคยปรากฏมากอน อนเปน

5 ปจจบนในประเทศไทยมสนามฟตบอลทไดมาตรฐานระดบสากลอยไมกสนาม คอ I-mobile Stadium SCG Stadium และสนามของราชบรมตรผล เปนตน 6 นอกจากฟตบอลไทยลก ปจจบนทรวชนยงเปนสถานโทรทศนทเนนรายการดานกฬาเปนหลก ในฤดกาลแขงขน 2016-2018 ทรวชนยงเปนผ ไดลขสทธถายทอดสดรายการฟตบอลพรเมยรลกองกฤษ ซงเปนรายการฟตบอลตางประเทศยอดนยมอนดบหนงของแฟนบอลไทย

39

กระบวนการทเกดขนควบคไปกบวฒนธรรมการบรโภคสรางความหมาย แสวงหาความปรารถนา เราใจ ในพนทบนเทงแหงใหมทกาลงสถาปนาขนอยางมนยสาคญ

สาหรบนกสงคมวทยา พฒนาการของ “ไทยลก” ในชวง 7 ปทผานมา นาสนใจยงวาอบตขนในบรบทของการเปลยนแปลงครงสาคญ ณ จดเปลยนของประวตศาสตรเศรษฐกจการเมองไทย โดยเฉพาะอยางยงนบจากวกฤตเศรษฐกจในป 2540 จนมาถงชวงวกฤตการณการทางเมอง กระทงเกดรฐประหารในเดอนกนยายน 2549 ชวงเวลาดงกลาว ถอเปนชวงเวลาเดยวกนกบททนเสรนยมใหมเรมเขามาคกคามระบบเศรษฐกจการเมองไทย แมวาฟตบอลจะอยกบสงคมไทยมานานนบศตวรรษ การอบตขนของ “ฟตบอลไทยพรเมยรลก” ในบรบทการเปลยนแปลงดงกลาว ถอเปนปรากฏการณวฒนธรรมทสะทอนการเปลยนแปลงอยางสาคญ ณ จดเรมตนของศตวรรษท 2 ของฟตบอลไทย ขณะทประเทศมปญหาความขดแยงทางอดมการณการเมองอยางแยกขวสดโตง ในยคสมยเดยวกนกบทเศรษฐกจไทยกลายเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจโลก ปญหาความขดแยงทางอดมการณและการเมองนบจากชวงตนทศวรรษ 2550 ทผานมา ถอเปนเรองของความขดแยงแยงอานาจ เปนปญหาเชงโครงสรางทางชนชนและความไมเทาเทยม ทเกดขนในหลายระดบ เหตการณความรนแรง ความขดแยงทางการเมองซงอนทจรงพวพนไปกบเรองของชาตและชาตนยมอยางแยกไมออก ทระบาดออกไปทวทกมมเมองและหมบาน กลายเปนเรองเดยวกนกบการท “รฐไทย” ตองปรบตวครงใหญ ภายใตการทาทายและคกคามจากระบบตลาดหรอเศรษฐกจแนวเสรนยมใหม

ขอกาหนดหรอแรงกดดนจากนานาชาตหลากหลายเรอง ทถกโยงใยทาใหกลายเปนปญหาการเมองระดบชาต หรอเปนทมาของความขดแยงระหวางชนชนนาไทย คอเงอนไขจากระบบตลาดและสถาบนการเงนระหวางประเทศทกากบใหรฐไทยจะตอง “แปรรป” กจการหลายๆ ทรฐเคยเปนเจาของและเคยใหบรการ หรอสวสดการแกประชาชน การแปรรปกจการตางๆ ของรฐใหกลายเปนเรองของธรกจเอกชน (Privatization) ทเกดขนไปแลวหลายภาคสวน (อาท การแปรรปกจการโทรคมนาคม สวสดการรกษาพยาบาล จนไปถงการศกษาระดบมหาวทยาลย) คอสวนหนงของภาคปฏบตการของอดมการณเศรษฐกจเสรนยมใหม ทไดคบคลานเขามากากบควบคมและคกคามอานาจหลายๆ ดานของรฐไทย

ในแงน การตงบรษทและจดการแขงขนฟตบอลอาชพ “ไทยพรเมยรลก” ของสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยฯ ในป พ.ศ. 2552 จงคอสวนหนงของการสถาปนาอานาจนนเชนกน กลาวอกอยางหนง ฟตบอลหรอกฬา (ทเคย) สรางความศวไลซของชนชนนาสยามเมอราวๆ 100 กวาปทแลว คอกลไกสาคญทเชอมประสานรฐไทยใหเขาไปเชอมโยงพวพนกบเวทการแขงขนระดบโลก และ FIFA คอองคกรโลกบาลของกฬาฟตบอล ทปจจบนกาลงยอนกลบเขามากากบบงการธรกจกฬาชนดนในรฐ

40

ไทย การเกดขนของฟตบอลอาชพในประเทศไทย ณ จดเรมตนของทศวรรษ 2550 จงกลายเปนปรากฏการณวฒนธรรมทสะทอนใหเราเหนทง การเปลยนแปลงในสงคมไทย และการเคลอนตวของสงคมไทยทเขาไปเชอมโยงกบสงคมโลก

“ฟตบอลไทยพรเมยรลก” กาลงคลคลายกลายเปนสถาบนวฒนธรรมทผกผนไปกบชวตประจาวนของผคนอยางชดใกล ในแงน “ไทยลก” หรอฟตบอลอาชพในสงคมไทยจงกลายเปนอตสาหกรรมกฬาทกาลงถก“แปรรป” ใหกลายเปนสนคาอยางเตมรปแบบ กอนหนาทศวรรษ 2550 อาจมความพยายามทจะจดรายการแขงขนฟตบอลอาชพขนหลายครง เชน การแขงขนฟตบอลยามาฮาไทยแลนดคพ และ Johnny Walker's Thailand Soccer League (เรมขนในป พ.ศ. 2539) ทวาหลงป พ.ศ. 2552 การเกดขนของ “ฟตบอลไทยพรเมยรลก” ไดนาการเปลยนแปลงอยางสาคญมาสวงการฟตบอลไทย ปรากฏการณดงกลาวไดรบการตอกยาผาน การจดตงสโมสรฟตบอล ตามหวเมองใหญ ตางจงหวดซงมกจะบรหารจดการโดยนกการเมองในทองถน (ณฐกรณ 2557)

การจดตงบรษทและดาเนนธรกจสรางทมฟตบอลไทยในสวนภมภาค ทงของนกการเมองและกลมทนไทย จะวาไปจงอาจ “อาน” ไดวาเสมอนการสรางฐานอานาจในตางจงหวด เพอตอรองกบ “สวนกลาง” และการสรางขมกาลงของกลมทนเพอตอสกบรฐราชการ

ตลอดประวตศาสตรทผานมาของวงการฟตบอลไทย ทมสโมสรตางๆ ซงตงอยในกรงเทพฯ เดมทมกเปนทมของหนวยงานราชการ นายธนาคาร หรอรฐวสาหกจ ปจจบนถกแปรรปกลายเปนทมสโมสรฟตบอลทดาเนนการโดยเอกชน มหาเศรษฐ ในหลายๆ จงหวด สโมสรฟตบอลและสนามฟตบอลทสรางขนใหม มการลงทนกอสรางและบรหารกจการโดยกลมอดตนกการเมองระดบชาตทถกตดสทธทางการเมองหลงรฐประหาร 2549 เชน เนวน ชดชอบ (ประธานสโมสรฟตบอลบรรมยยไนเตด) ยงยทธ ตยะไพรช (บดาของประธานสโมสรฟตบอลเชยงรายยไนเตด) สนธยา คณปลม (เจาของสโมสรฟตบอลชลบรเอฟซ) และสวฒน ลปตพลลภ (เจาของสโมสรฟตบอลนครราชศรมา เอฟซ)

จากสนามฟตบอลของโรงเรยนหรอสถานศกษาทสรางโดยรฐ ทตอมาคลคลายกลายมาเปนสนามฟตบอลประจาตาบล อาเภอ หรอจงหวด ทสรางขนตามงบประมาณของทางราชการ กระทงปจจบนการสรางสนามฟตบอล กลายเปนเรองการลงทนของเอกชน ทเรมแพรกระจายไปตามภมภาคตางๆ จะวาไปในเชงสญลกษณการสรางสนามฟตบอลกคอการสรางพนทของภาคประชาสงคม เปนพนทสาธารณะใหมทกาลงกอตวขน กระแสความนยมและการเกดขนของทมสโมสรฟตบอล (ของยานในเมองใหญ ของเมอง หรอของจงหวด) ทมาพรอมกบสนามฟตบอล ในอกมตหนงจงสะทอนกระบวนการทอาจจะเรยกวา “การขยายตวของพนทเมองแบบไรศนยกลาง” (decentralizing urban space) นาสงเกตวา ทตงหรอฐานสนบสนนของทมสโมสรฟตบอลใหญๆ ในตางจงหวด เชนบรรมย

41

โคราช เชยงราย สโขทย ภเกต อบลราชธาน นนในอดตลวนเปนเมองหรอจงหวดทถกมองขามจากแผนการพฒนาเมองหลกในสวนภมภาค

ทผานมากฬาหลายชนด เชน มวยสากล เทนนส แบตมนตน จนไปถงกฬายกนาหนก อาจเปนพนทผลประโยชนทนกการเมองบางสวนมบทบาทสาคญและมงใหความสนใจ (ทงในฐานะทปรกษาสมาคมกฬา และการบรหารจดสรรงบประมาณตางๆ) มานาน ทวาการหนหนาเขาส “สนามฟตบอล” ของนกการเมองและกลมทนระดบชาต ซงตองใชเงนจานวนมหาศาลและอาศยเครอขายธรกจการคาผ สนบสนนทเขมแขง ในการสรางทมและดาเนนกจการระดบสโมสร คงไมใชเพยงแควาเพราะนกการเมองซงสวนใหญมฐานเสยงจากตางจงหวด ถกตดสทธทางการเมอง หรอกาลงสญเสยอานาจในพนทการเมอง ทวาการเขาสธรกจกฬาและ “สนามฟตบอล” ยงหมายถงการสรางภาพลกษณ และบางกรณคอการสรางพนทการเมองใหม (เชน เนวน ชดชอบกบสโมสรบรรมย ยไนเตด วราวธ ศลปอาชา บตรชายของนายบรรหาร อดตนายกรฐมนตร กบสโมสรฟตบอลสพรรณบรเอฟซ สมศกด เทพสทน กบสโมสรฟตบอลสโขทยเอฟซ และตระกลตยะไพรชกบสโมสรเชยงราย ยไนเตด) ในสถานการณของสงคมการเมองไทยท “ฝายกาวหนา” กาลงถกตโตกลบจาก “ฝายขวา” ในบรบทของกระบวนการทาใหเปนประชาธปไตยในสงคมไทยยคเสรนยมใหม อยางไรกตาม การเกดขนของฟตบอลไทยพรเมยรลก หรอ “ไทยลก” ตงแตป พ.ศ. 2552 เปนตนมา กอเกดกระแสทผคนหรอแฟนบอลไทยไดหนกลบมาสนใจตดตามการแขงขนฟตบอลอาชพในประเทศไทย จนกลาวไดวายค “แฟนบอลไทย” นนกาลงหวนคนกลบมา ผลการสารวจของนดาโพล ชวงเดอนสงหาคม พ.ศ. 2558 ระบวา ในปทผานมาสถตแฟนบอลไทยทตดตามชมฟตบอลสโมสรไทยลกเพมขนและมมากกวาฟตบอลสโมสรองกฤษเปนครงแรก แมอตราสวนผตดตามชมฟตบอลไทยอาจยงไมสงกวาฟตบอลองกฤษมากนก แตขอมลอกสวนหนงจากผลการสารวจนกชใหเหนวา เมอเปรยบเทยบผลการสารวจในชวง 3 ปหลงแลวพบวาฟตบอลองกฤษมผตดตามนอยลงทกป สวนทางกบฟตบอลไทยทมผตดตามมากขนทกป (นดาโพล 2558)

ความแตกตางระหวางกระแสความนยมฟตบอลไทยในปจจบนกบความนยมทแฟนบอลไทยมตอฟตบอลตางประเทศกคอการบรโภคฟตบอลตางประเทศนนเปนเรองของการชมผานจอโทรทศนและการตดตาม “เรองเลา” ขาวสารผานสอสมยใหมเปนหลก ขณะทการตดตามชมเชยรทมสโมสรฟตบอลไทยทมอยเกอบทกจงหวดนน แฟนบอลไทยลก นอกจากจะมโอกาสแสดงออกผานการเชยรเปนหมคณะ การรวมตวในนามกลมแฟนคลบ และการมสวนรวมโดยตรงดวยตนเองทงในสนามและหลงเกมการแขงขน (ทางสอสงคมออนไลน) จนกอเกดวฒนธรรมแฟน ซงมลกษณะแตกตางกนไปในแตละสโมสร กระทงกลาวไดวาการบรโภคฟตบอลในสงคมไทยนน นบจากตนทศวรรษ 2550 เปนตน

42

มาไดเคลอนไหวคลคลายจากการเปนแฟนบอลผบรโภค (ผานการตดตามด) ทางสอโทรทศน มาสการเปนแฟนบอลท “ชดใกล” หรอมความรสกผกพนกบสโมสรฟตบอล (และนกเตะ) ทพวกเขานยมชมชอบ หรอกลาวไดวาเปนการบรโภคฟตบอลในสถานการณสงคมทเตมไปดวยสสน ความปรารถนาและบนเทงเรงใจ

43

5 แฟนบอลไทยพรเมยรลก วสนต ปญญาแกว

5.1 บทน า

การดาเนนการจดรายการแขงขนฟตบอลอาชพไทยพรเมยรลก โดยบรษทไทยพรเมยรลก7 อยางเปนธรกจเตมรปแบบ ภายใตการกากบของสมาคมฟตบอลแหงประเทศไทยฯ ซงเปนไปตามขอกาหนดของสมาพนธฟตบอลแหงเอเชย (AFC) ในป พ.ศ. 2552 นน ถอเปนจดเปลยนทสาคญของวงการฟตบอลไทย การบรหารจดการวงการกฬาและการแขงขนฟตบอลอาชพดงกลาวนอกจากจะนาไปส (1) การปฏรประบบการจดตงสโมสรฟตบอลทจะตองจดตงในนามนตบคลและดาเนนการแบบบรษทเอกชน (2) การลงทนดานอตสาหกรรมกฬาฟตบอล การสรางสนามแขงขน การสรางตลาดฐานแฟนบอล การใชสอ/ผลตรายการโทรทศน เชน รายการ Thai Premiere League World และการถายทอดสดเกมการแขงขนประจาสปดาห ยงม (3) การจดระบบการแขงขนทมมาตรฐาน ทงการกาหนดใหมสนามแขงขนของทมเหยาและกรรมการผตดสนทไดมาตรฐาน ตารางการแขงขนทตองสอดคลองไปกบรายการแขงขนของสโมสรฟตบอลระดบภมภาค และการแขงขนของทมชาตในระดบนานาชาตของฟฟา และ (4) การเกดขนของระบบนกฟตบอลอาชพ การพฒนาโรงเรยนฝกหดนกฟตบอลของสโมสร (Football Academy) จนรวมไปถงซอขายนกเตะ “คาแขง” ขามชาต สตาฟโคช ทมงาน จากตางประเทศ ขามทวป (ทงอเมรกาใต อาฟรกา ตะวนออกกลาง เอเชย และเพอนบานอาเซยน) เปนตน

กระแสความนยมฟตบอลไทยพรเมยรลก หรอ “ไทยลก” ในชวงทศวรรษทผานมา กอเกด แพรกระจาย เชอมโยงไปกบการกอตวขนมาของคนชนใหม วฒนธรรมแฟน การบรโภคสนคาและความบนเทงแบบใหม ในพนทสาธารณะใหม ทงในสนามและนอกสนาม อนดาเนนควบคไปกบการขยายตวของพนทแบบเมอง วธการดาเนนชวตในสงคมเมองของผคน ในบรบทสถานการณสงคมทเตมไปดวยการแพรกระจายของขาวสาร สอออนไลน และวฒนธรรมดจตอล (Digital Culture) ซงโนมนาไปสการประกอบสรางพนททางสงคมใหมๆ ทหลากหลายซบซอนมากขน

7 เปลยนเปนฟตบอลไทยลก และชอบรษทใหม พรเมยรลกไทยแลนด ในฤดกาลแขงขน 2559

44

เนอหาในบทน นาเสนอผลการวจยสารวจจากโครงการวจย “ฟตบอลไทยพรเมยรลก: ความเปนชาย วยรน และวฒนธรรมบรโภคนยม” (2558) ซงมงศกษารวบรวมขอมลเกยวกบกลมแฟนบอลไทยลก ภมหลงทางเศรษฐกจสงคม แบบการดาเนนชวต การใชสอ และการพกผอนหยอนใจชวงสดสปดาห จากพนท 5 สนาม คอ 1. สนาม SCG Stadium 2. สนาม PAT Stadium 3. สนาม I-Mobile Stadium 4. สนาม United Stadium และ 5. สนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ป 8

ในการวจยสารวจแฟนบอลไทยพรเมยรลก ครงนโครงการไดใชแบบสอบถามและกาหนดกลมตวอยางไวท 400 ตวอยาง การรวบรวมขอมลภาคสนามโดยพนกงานสมภาษณดาเนนการระหวาง เดอนมถนายน ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2558 แยกเปน 1. สนาม SCG Stadium – เมองทองยไนเตด แบบสอบถาม 101 ชด 2. สนาม PAT Stadium - การทาเรอ เอฟซ แบบสอบถาม 51 ชด 3. สนาม I-Mobile Stadium - บรรมยยไนเตด แบบสอบถาม 121 ชด 4. สนาม United Stadium – เชยงรายยไนเตด แบบสอบถาม 76 ชด และ 5. สนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ป - เชยงใหม เอฟซ แบบสอบถาม50 ชด (ดเพมเตมในแผนภาพ 1 ขางลาง) ในสวนตอจากนจะไดนาเสนอผลการสารวจแฟนบอลไทยลก เรมจากภมหลงทางเศรษฐกจสงคมของกลมแฟนบอลไทย

8 ตามระบบการแขงขนฟตบอลไทยลก ปจบนมจานวนทมทแขงขนระดบสงสด คอไทยพรเมยรลก/ไทยลก 18 ทม ซงจะแขงขนกนเพอชงแชมปและจดอนดบตารางคะแนน โดยจะมทมทไดคะแนนสงสด 3 ทมไดไปเลนในรายการแขงขนระดบทวปของสมาพนธฟตบอลแหงเอเชย คอ AFC Champion League สวนทมทไดคะแนนตาสด 3 ทม จะตกชนลงไปเลนในระดบดวชน 1 ในฤดกาลถดไป ในเวลาเดยวกนทมสโมสรทแขงขนในระดบดวชน 1 ซงม 18 ทมเชนกน กจะแขงขนกนเพอหาแชมปและจดอนดบตารางคะแนน เพอหาทมทไดคะแนนจากอนดบสงสด 3 ทมเพอเลอนชนขนมาเลนในลกระดบสงสด ในฤดกาลถดไป ในแงน แฟนบอลและสโมสรฟตบอลในไทยพรเมยรลกและดวชน 1 จงถอไดวาอยภายใต “ระบบการแขงขน” หรอในอตสาหกรรมฟตบอลอาชพเดยวกน ดงนนกลมแฟนบอลไทยลก แนนอนวาสวนใหญคอแฟนบอลของทมสโมสรในไทยพรเมยรลก ทวากมแฟนบอลของทมสโมสรทเลนในระดบดวชน 1 ดวยทตดตาม โครงการวจยสารวจน จงกาหนดใหกลมตวอยาง ครอบคลมไปถงแฟนบอลไทยลก ทเขามาชมการแขงขนในสนามของทมสโมสรฟตบอลระดบดวชน 1 ดวย คอ สนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ป เชยงใหม เอฟซ และระหวางทดาเนนการวจยในฤดการแขงขน 2557-2558 ทมสโมสรการทาเรอ เอฟซ ยงไมตกชนจากไทยพรเมยรลก (และหลงการแขงขนรายการยามาฮาลกวน ฤดกาล 2558-2559 สนสดลง ทมการทาเรอ เอฟซ ไดคะแนนเปนทมอนดบ 3 จากหวตาราง ในฤดการแขงขน 2560 ทจะมาถงน ทมการทาเรอ เอฟซ จงไดเลอนขนมาเปนทมสโมสรไทยแลนดพรเมยรลกอกครงหนง)

45

แผนภาพ 1

46

5.2 ภมหลงทางเศรษฐกจสงคมของกลมแฟนบอลไทยพรเมยรลก

แผนภาพ 2

ผลการวจยสารวจพบวา แฟนบอลไทยกลมใหญ คอผชาย (รอยละ 85) สวนทเหลอเปนผหญง (รอยละ 15) สวนมากสถานภาพโสด (คอรอยละ 75) ขณะท ทเหลออก 1 ใน 4 แตงงานแลว ทงนจากการสารวจประมาณไดวา สดสวนแฟนบอลหญง/ชาย คดเปนราวๆ 6 ตอ 1 กลาวคอ สวนเรองของกลมอายชดเจนมากวา จากผลการสารวจสดสวนของแฟนบอลสวนใหญจะเปนกลมทอยในชวงวยรนตอนตน คออายระหวาง 15-20 ป (รอยละ 28 ของแฟนบอลทงหมด) รองลงมาคอวยรนตอนกลางและตอนปลาย หรอกลมทอยในชวงอายระหวาง 21-25 และระหวาง 26-30 ป (คดเปนสดสวนรอยละ 18 และ 22 ตามลาดบ) ทงนเมอรวมสดสวนแฟนบอลกลมทเรยกวาวยรนหรอเยาวชนเขาดวยกน จะเหนวาในทางสถต แฟนบอลวยรนคดรวมเปนจานวนเกนกวาครงของแฟนบอลไทยทงหมด คอประมาณ 68 เปอเซนต หรอเกอบราวๆ 2 ใน 3 สวนกลมแฟนบอลทจดอยในกลมชวงอายทสงมากขน คอ 31-35 ป และ 36-40 ป จะมสดสวนของแฟนบอลลดลงไป (คอรอยละ 17 และ 15) ตามลาดบ (ดแผนภาพ 2)

47

สวนรายไดของกลมแฟนบอลไทยนาสนใจมากวา สวนใหญไมไดมรายไดสงมากนก โดยเฉลยกลมใหญอยทประมาณ 10,000-20,000 บาทตอเดอน คอ 41 % ซงเมอรวมกบกลมทมรายไดไมเกน 1,000 บาทอก 39 % จะเหนวาเปนสดสวนเกนกวาครง (คอ 80 %) ของแฟนบอลทงหมดทไดศกษาสารวจ (ดแผนภาพ 2 ขางบนประกอบ) ทงนเมอพจารณาเรองรายไดประกอบกบการประกอบอาชพ หรอการทางานของกลมแฟนบอลไทย กพบวาเกอบราวๆ 1 ใน 3 ของแฟนบอลไทยทงหมดคอพนกงานหรอลกจางบรษท (36 %) รองลงมาคอนกเรยนนกศกษา (33 %) นอกจากนนคอกลมราชการ เจาหนาทรฐ และงานธรกจสวนตว (คดเปนรอยละ 11 เทากน) และกลมทเหลอคอพวกแรงงานรบจางทวไปและทางานภาคเกษตร ซงเปนสดสวนทนอยมาก (คอรอยละ 5 และ 2 ตามลาดบ)

ในสวนของตวแปรดานระดบการศกษา เนองจากแฟนบอลสวนใหญอยในวยศกษาเลาเรยน และสวนมากเปนกลมทมชวงอายระหวาง 15-20 ป ฉะนนจงสมพนธไปกบสถานภาพทางการศกษา ทแฟนบอลสวนใหญซงศกษาในระดบปรญญาตร (คดเปนรอยละ 41) สวนกลมทรองลงมาคอมการศกษาในระดบมธยมคอรอยละ 24 สวนกลมนกศกษาในวทยาลยโปลเทคนค หรอสายทเนนวชาชพ (ทเดมนกวจยคาดวานาจะมสดสวนเปนคนกลมใหญ) นาสนใจวามสดสวนทนอยกวา คอราวๆ รอยละ 19 สวนกลมทเหลอมการศกษาในระดบมธยมตน (รอยละ 5) และประถมศกษา (รอยละ 2) ทงนจากผลการสารวจจะเหนวาสถานภาพการศกษาของแฟนบอลไทยนน ไมไดอยในระดบตาสกเทาใดนก จะวาไปกลบจดอยในระดบเดยวกนกบกลมทเรยกวา “ชนชนกลาง” นนเอง อยางไรกตามเมอนาระดบการศกษาไปพจารณารวมกบฐานะทางเศรษฐกจ (จากรายไดตอเดอนทนาเสนอมาขางตน) จะพบวาสวนใหญมรายไดอยท 10,000 ถง 20,000 บาท อนเปนรายไดทในปจจบนเมอเทยบกบชนชนกลางในกรงเทพฯ ถอไดวาไมใชรายไดทสงมากนก ทวากเปนรายไดมาจากอาชพการงานทนาจะมนคง เพราะสวนใหญทางานเปนลกจางบรษท ราชการ และพนกงานรฐวสาหกจ สวนกลมทมรายไดตากวา 1 หมนบาทซงคดเปนรอยละ 39 นนแนนอนวาสวนใหญกคอกลมแฟนบอลทยงอยในวยเรยนนกศกษา คอสวนมากยงไมนาจะมรายไดเปนของตวเอง (หรอหากมจากการทางานพเศษ กไมใชรายไดทมนคงมากนก) ทงนเมอนาเอาจานวนแฟนบอลกลมนไปคดรวมกบสดสวนของแฟนบอลสวนใหญทมรายไดไมเกน 2 หมนบาท/เดอน จะเหนวาแฟนบอลไทยพรเมยรลกสวนใหญคอกลมทมฐานทางเศรษฐกจจดอย “กลมรายไดระดบกลาง” (คอนลงมาขางลาง) คดเปนรอยละ 80 เลยทเดยว และเมอพจารณาในรายละเอยดควบคไปกบการประกอบอาชพการงาน (ดงทสรปไปในตอนตน) พบวา ขอมลรายไดของกลมแฟนบอลไทยสอดคลองไปกบอาชพการงานทพวกเขาทาอยมาก กลาวคอแฟนบอลไทยสวนใหญทางานเปนลกจางบรษท (รอยละ 36) ขณะทกลมทสองคอยงศกษาเลาเรยนอย (รอยละ 30) ทเหลอคอกลมททางานราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ (รอยละ 11) ทาธรกจสวนตว (รอย

48

ละ 9) รบจางทวไป (รอยละ 5) และทางานในภาคเกษตร ซงมนอยทสด (รอยละ 2) ทงๆ ทสนามฟตบอลทดาเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยแบบสอบถามนนอยในพนทตางจงหวดถง 3 สนาม (คอเชยงใหม เชยงราย และบรรมย)

จากผลการสารวจ ในเบองตนจงอาจสรปไดวาในเชงเศรษฐกจสงคมแฟนบอลไทยคอ กลมคนระดบกลาง (คอนลงมาลาง) ทมรายไดตอเดอนไมมากนกคอไมเกน 20,000 บาท ทวาทางานมนคงอยในระบบ (คอเปนลกจางบรษทและเจาหนาทรฐ รฐวสาหกจ) อกสวนหนงคอกลมนกเรยนนกศกษา สวนใหญใชชวตอยในสงคมเมอง หรอพนททกาลงกลายเปนเมอง (สวนหนงเปนผลมาจากการเกดขนของสนามฟตบอลไทยลกและวฒนธรรมแฟนนนเอง) กลาวไดวาแทบทจะไมมกลมคนททางานในภาคเกษตรกรรม ทงนเมอแยกพจารณาในรายละเอยดตอไปตามสนามแขงขน 5 สนาม (ทโครงการวจยลงพนทเกบรวบรวมขอมลดวยแบบสอบถาม) ซงกระจายจงหวดใหญในกรงเทพฯ ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คอยานเมองทอง และคลองเตย เชยงใหม เชยงราย บรรมย ยานเมองทอง พบวา กรณ สนามเชยงใหม ซงตงอยในเมองใหญอนดบ 2 ของประเทศ รายไดของแฟนบอลสวนใหญอยทประมาณ 10,000-20,000 บาท/เดอน (ดแผนภาพ) ซงเมอเปรยบเทยบกบสนามเชยงราย จะเหนวาในเชยงรายจะมกลมแฟนบอลสวนใหญทมรายไดตอเดอนระดบเดยวกนนในสดสวนทตากวา ทวามกลมทมรายไดไมเกน 10,000 สงกวามาก ซงสวนหนงเปนไปไดวาแฟนบอลในเชยงรายสวนใหญนอกจากจะมรายไดไมมาก อกมตหนงคอสวนใหญยงอยในวยศกษาเลาเรยนเปนกลมเยาวชน

สาหรบสนาม SCG เมองทอง และสนาม PAT Stadium การทาเรอ มตทางเศรษฐกจของกลมแฟนบอลจะมรปแบบคลายๆ กบสนามเชยงใหม คอสวนใหญเปนกลมทมรายได 10000-20000 บาทตอเดอน และนาสนใจวาในกรณของสนาม PAT Stadium การทาเรอ สดสวนของกลมแฟนบอลวยทางานทมรายไดสงขนจะมมากกวาสนามอนๆ (ดแผนภาพ 3-7 ประกอบขางลาง)

ขณะทสนาม I Mobile Stadium บรรมย ทดเหมอนจะเปนสนามใหญ แตตงอยหางไกลจากเมองใหญอนๆ กลบพบวารายไดของกลมแฟนบอลสวนใหญมรายไดอยท ไมเกน10,000 ตอเดอน และอกสวนหนงของ 10000-20,000 บาท ขณะในระดบรายไดตอเดอนทสงขนไปกวาน (คอ 2-30000 บาทตอเดอน) มสดสวนใกลเคยงกบสนามอนๆ

ทงนในกรณของสนามฟตบอลในกรงเทพฯ (คอทาเรอ) ชดเจนวาสดสวนของแฟนบอลทมรายไดตอเดอนสง (20000-40000 บาท) ในสดสวนทมากกวาสนามอนๆ อยางเหนไดชด

49

แผนภาพ 3

แผนภาพ 4

50

แผนภาพ 5

แผนภาพ 6

51

แผนภาพ 7

มตทางเศรษฐกจสงคมเหลาน นาสนใจอยางยงในเชงสงคมวทยา ทสะทอนใหเหนวากลมแฟนบอลไทย หรอกระแสความนยมในฟตบอลไทยทเตบโตขนในชวง 6-7 ปทผานมานนคอเรองราวกลมคนทเตบโตมากบโครงสรางทางเศรษฐกจของประเทศไทยนบจากชวงทศวรรษ 2540 ทไปสมพนธเชอมโยงกบระบบเศรษฐกจระดบนานาชาตมากขน ปรากฏการณฟตบอลไทยคอ “พนทวฒนธรรมใหม” ทกอตวขนและชวยใหเราเขาใจและเหนความเคลอนไหว หรอการเปลยนแปลงเชงโครงสรางในสงคมไทย กระแสความนยมในฟตบอลไทยในชวงทศวรรษทผานมา นอกจากจะสะทอนใหเราเหนถงพฒนาการ การเตบโตของอตสาหกรรมกฬาฟตบอลในสงคมไทย ยงอาจจะชวยใหเราเหนและสามารถตดตามการขยายตวเพมขนของคนกลมใหม หรออาจจะเรยกวา “ชนชนใหม” ทงกลมคน ชวงเวลา สภาวการณทางเศรษฐกจและสงคม ฟตบอลไทยจงกลายเปนปรากฏการณวฒนธรรมทซอนทบกบการเปลยนแปลงทางการเมองในชวง 10 ปทผานมา (คอตงแต 2549 ซงเกดรฐประหาร) กลาวใหถงทสดแฟนบอลไทยพรเมยรลก คอคนกลมใหมทมสถานะทางเศรษฐกจสงคมซอนทบกบคนกลมเดยวกนกบทนกสงคมวทยาการเมองและนกรฐศาสตร เรยกวา “คนเสอแดง” (ด อภชาต และคณะ 2556 เปนตน) ซงถอเปนตวละครสาคญในเวทการเมองภาคประชาชน ทนกสงคมศาสตรพยายามนามาอธบายความขดแยงทางการเมองทเกดขนในสงคมไทยในรอบทศวรรษทผานมา

52

5.3 กจกรรม การใชเวลาวาง ชวงวนหยดสดสปดาห หากแฟนบอลไทยลก คอคนกลมใหม หรอ “ชนชนใหม” ทเตบโตขนมาพรอมกบเงอนไขของ

การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศในชวง 10 ปทผานมาทจาตองไปผกพน ผกตดกบการพฒนาระดบภมภาคและระบบทนนยมโลกมากขน นาสนใจวาวถการดาเนนชวต (Life style) ของพวกเขาจะเปนอยางไร นาสนใจวาแฟนบอลไทยกลมนใชชวตอยางไร

เกยวกบเวลาวาง ผลจากการสารวจพบวาการใชชวงเวลาสาคญทสดเพอการพกผอนหยอนใจของแฟนบอลไทยนนกคอชวงวนหยดสดสปดาห ซงเปนตารางเวลาทพฒนาสอดคลองไปกบการเตบโตของฟตบอลอาชพในประเทศไทย ทนอกจากจะจดการแขงขนในชวงสดสปดาหเปนหลก ปฏทนการแขงขนตลอดฤดกาลยงตอง เรมและจบ และหยดระหวางทาง เชน หยดชวงการแขงขนฟตบอลโลก ทงรอบคดเลอก รอบแบงกลม จนไปถงรอบสดทาย

จงไมนาแปลกใจทเกมนดเตะกลางสปดาห (คอวนพธ) จานวนแฟนบอลหรอคนเขาไปชมการแขงขนในสนามฟตบอลจะมสดสวนนอยมาก เพราะแฟนบอลไทยกลมใหญคอกลมคนททางานอยในระบบสมยใหม (ทงลกจางบรษท ราชการ เจาหนาทรฐวสาหกจ) ทงนเมอลองถามวา ในชวงวนหยดสดสปดาห บรรดาแฟนบอลไทยจะใช “เวลาวาง” ทาอะไร หรออยทใดเปนสาคญ พบวา 1. สวนมากจะใชเวลาอยทบาน (รอยละ 48) รองลงมาคอการไปดเกมการแขงขนฟตบอลในสนาม (รอยละ 21) 3. ไปเดนเลนบนหางสรรพสนคา (รอยละ 14) และ 4. สถานทอนๆ (คอสถานททางศาสนา แหลงทองเทยว ผบ บาร) เมอถามตอไปวา กรณการใชเวลาวางชวงวนหยดสดสปดาห (นอกจากพกผอนทบาน) สวนมากจะไป “นอกบาน” กบใคร คาตอบทไดคอ สวนใหญจะเดนทางไป สนามแขงขนฟตบอลกบ 1. เพอน สะทอนใหเหนถงความสาคญของกลมเพอนและในสงคมไทยนนเปนเรองสาคญสาหรบผชาย 2. รองลงมาเปนครอบครว ทงนเมอพจารณาเปรยบเทยบระหวางผหญงกบผ ชาย (ในกลมแฟนบอล) พบวาสาหรบแฟนบอลชาย การเดนทางไปสนามแขงฟตบอลกบเพอน คดเปนสดสวนทสงขนคอรอยละ 40 ขณะทสดสวนของกลมแฟนบอลหญงมเพยงรอยละ 16 และเมอเปรยบเทยบระหวางหญง/ชายกบการเดนทางไปชมเกมในสนามแขงขน พบวาแฟนบอลหญงสวนมากมกจะเดนทางไปกบครอบครวและแฟนหนม ซงถอเปนสดสวนทสงมากและสวนทางกบแบบแผนการเดนทางในสนามฟตบอลชวงสดสปดาหของกลมแฟนบอลชาย ทจะมสดสวนนอยกวามาก (ดแผนภาพ 7 ขางลาง)

53

แผนภาพ 8

อาจกลาวไดวา หากฟตบอลคอกฬาทเกดขนมาเพอตอบสนองตอความเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมสมยใหม แฟนบอลสวนใหญจงเปนกลมคนทอาศยหรอทางานอยในเมอง ซงมวถการดาเนนชวตทผกตดกบเวลา ฉะนนกจกรรมชวงวนหยดสดสปดาหจงสาคญและมความหมายใน ชวตทางสงคมของพวกเขา การรวมตวของแฟนบอลจานวนมากในชวงวนหยดสดสปดาหทมเกมการแขงขน ในเชงสงคมวทยาอาจตความไดวา หรอการพยายามรวมตวกนของกลมคน ทแสวงหา “ความเปนชมชน” ซงในสงคมสมยใหมแทนทจะไมมพนทเหลานใหกบพวกเขา ผคนในสงคมเมองสมยใหมเผชญกบชวตประจาวนททาใหพวกเขารสกวา ชวตไมมนคง ไมแนนอน ไมมตวตน ไรอานาจ กจกรรมทจะตอบสนองได กการรวมตวกนในพนทสาธารณะ และ “วฒนธรรมแฟน” (ดบทท 8 บทท 9 และบทท 10 ของหนงสอเลมนดวย) การบรโภคฟตบอล การเลนพนนบอล กเปนสวนหนงของกระบวนการดงกลาว ซงจะไดนาเสนอในบทตอไป

54

55

6 พนนบอลกบไทยพรเมยรลก วสนต ปญญาแกว 6.1 บทน า

ฟตบอลกลายมาเปนธรกจ เปนอตสาหกรรมกฬาและความบนเทง ทพวพนไปกบตลาดขนาด

ใหญทเชอมโยงสงคมไทยกบความเปนไปในสงคมโลก ฟตบอลไทยพรเมยรลกซงกอตวขนราวๆ 7 ปท

ผานมาจงเปนเสมอนปรากฏการณทสะทอนใหเราเหนการเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมและแวด

วงการฟตบอลไทยไดอยางนาสนใจ กระแสความนยมในฟตบอลไทยลกทลกลามไปทวประเทศ การ

บรโภคฟตบอลของผคนทเตมไปดวยสสน ความปรารถนา และบนเทงเรงใจ สะทอนถงการเคลอนไหว

และคลคลายจากสถานะของ “ผชม” ผบรโภคฟตบอลตางประเทศผานการตดตามเกมการแขงขนทาง

สอโทรทศน มาสการเปน “แฟนบอลไทย” ผชดใกล มสวนรวม มความรสกผกพน กบทมสโมสรและนก

ฟตบอลทพวกเขานยมชมชอบ วฒนธรรมแฟนและการบรโภคสนคากฬาฟตบอล คอความบนเทงแบบ

ใหม ทกอเกดควบคไปกบการสรางสรรคพนทวฒนธรรมใหม วถการดาเนนชวตแบบเมอง ทงท

แสดงออกในพนทสาธารณะ เชน สนามฟตบอล รมทางขางถนน และทแสดงปฏบตการผานสอสงคม

ออนไลน ทแพรกระจายและเขาถงกนไดงายในปจจบน

ผลจากการวจยสารวจ (ดงทเสนอไปในบทท 5) ชใหเหนวา แฟนบอลไทยลกสวนใหญคอ กลมผชายวยทางานและเยาวชน จากครอบครวชนชนใหม หรอคนกลมใหมทมรายไดระดบกลาง แฟนบอลเหลานสวนใหญทางานและอาศยใชชวตอยในกรงเทพมหานครและหวเมองใหญในตางจงหวด มวถการดาเนนชวตอยภายใตเงอนไขของเวลาและการทางานในโลกสมยใหม อรรถจกร สตยานรกษ (2556) )9 ตงขอสงเกตวา ผชายไทยกลมนกาลงเผชญกบภาวะวกฤตอตลกษณ ทงจากชวตการงานทอยภายใตระบบอตสาหกรรม หรอการจดองคกรสมยใหม ความสมพนธเชงชมชนแบบจารตทเสอมทรามลง มอตราเรงของการเดนทางยายถนทเขมขนมากขน ทวาชวตทผกโยงกบรากเหงาดงเดมนนกาลงลมสลาย จนไปถงการถกเบยดขบเชงพนทจากการ “ทาทาย” ของผหญงทปจจบนกมโอกาสในสงคมมากขน ผ ชายจากชนชนใหม หรอคนกลมใหม ทชวตหลดออกจากภาคเกษตรกรรมชนบท 9 ด อรรถจกร สตยานรกษ (2556). “ความตกตาของผ ชายกบอนาคตสงคมไทย”. กรงเทพธรกจ.(www.bangkokbiznews.com/blog/detail/486294)

56

เกอบจะถาวรจงอาจตองการพนทใหมๆ เพอแสดงตวตน เพอปลอบปะโลม และคาจนสภาวะวกฤตอตลกษณทวาน และสวนหนงของพนททางสงคมนนกคอการเปน “แฟนบอลไทยลก” ในงานวจยสารวจของโครงการ “ฟตบอลไทยพรเมยรลก: การพนน ความเปนชาย วยรน และวฒนธรรมบรโภคนยม” โครงการไดทดลองออกแบบคาถามเพอสอบถามแฟนบอลไทยลกเกยวกบ ประสบการณ แบบแผน และความคดเหนเกยวกบการเลนพนนบอลของพวกเขา ผลจากการวจยสารวจพบวา รอยละ 52 หรอเกนกวาครงของกลมแฟนบอลไทย ตอบวา “เคยเลนพนน” และเมอถามตอไปในกลมทตอบวาเลนพนน หรอเคยมประสบการณในการเลนพนน (คอกนกลมทไมเลนพนนออกไปแลว) วา “เคยเลนพนนบอลหรอไม?” กพบวา รอยละ 60 เคยเลนพนนบอล ซงเปนสดสวนทสงขนกวาการเลนพนนๆ ทวไป กลาวอกอยางหนง ในกลมแฟนบอลชายไทยลกทงหมด มสดสวนจานวนเกนกวาครงทนยมเลนพนน และในกลมทเลนพนนนราวๆ 6 ใน 10 เลน หรอเคยเลนพนนบอล (ดแผนภาพ 9 ขางลาง)

แผนภาพ 9

57

แผนภาพ 10

การวจยสารวจยงไดออกแบบคาถามเพอหาคาตอบ เกยวกบประสบการณของการเลนพนนบอลในกลมแฟนบอลไทยลกตอไป เพอคนหา “แบบแผนของการเลนพนนบอล” กพบวา ชวงอายแรกเรมทแฟนบอลไทยตอบวา เรมเลนพนนบอลนน อายทนอยทสดคอ 10 ป สวนกลมทมอายมากทสด (ของแฟนบอลผตอบแบบสอบถาม) ทเพงเรมเลนพนนบอล (ครงแรก) นนคอ 30 ป ผลการสารวจดงกลาวตความไดวา ปจจบนแนวโนมทเยาวชนไทยจะเขาสวงการพนนบอลเมออายยงนอยนนมโอกาสสงมากขน ขณะเดยวกนกลมแฟนบอลทอายอยในวยทางาน ซงนาจะเปนกลมแฟนบอลทขยายตวเพมขนมาก พรอมๆ มากบกระแสความนยมทมตอฟตบอลไทยพรเมยรลก ถอเปนอกกลมหนงทนาจบตา ทงนเมอเพอจาแนกแยกแยะประสบการณของกลมแฟนบอลทเลนพนนบอล โดยนาไปวเคราะหหาความสมพนธกบชวงอายกพบแบบแผนจากผลการสารวจทนาสนใจวา อายโดยเฉลยของกลมแฟนบอลทเรมเขาสแวดวงการพนนบอลนนคอชวงวยรนมธยมตน หรอระหวางอาย 12-15 ป ซงมสดสวนมากทสดคอรอยละ 70 รองลงมาคอชวงอาย 10-14 ป และ 21-25 ป ซงคดเปนราวๆ รอยละ 10 เทากน นอกเหนอไปจากน เปนกลมแฟนบอลทมชวงอายทมากขนซงจะมสดสวนลดลงไปตามลาดบ (ดแผนภาพ 11)

58

แผนภาพ 11

อาจกลาวไดวา พนนบอลยงคงเปนเรองของผชาย ทวาผลจากการสารวจกยนยนวา ไมใช

ผชายทกกลม และดเหมอนแนวโนมของการเลนพนนบอลในปจจบน เรมจากดวงแคบลงเรอยๆ เปนใน

กลมของผชายวยทางาน อยางไรกตามเยาวชนวยรนกยงคงเปนกลมทตองเผาระวง โดยเฉพาะกลม

เดกชายวยรนตอนตนทมอายระหวาง 15-18 ป ซงถอเปนชวงเวลาหวเลยวหวตอทสาคญชวงหนงของ

วยรนไทย ผลการสารวจชใหเหนวา เยาวชนไทยหรอวยรนตอนตนนนคอกลมเสยง ทมแนวโนมจะหน

หนาเขาสแวดวงการเลนพนนบอล อยางไรกตามผลการวจยสารวจยงชชวนใหคดตอไปไดอกวา แฟน

บอลไทยลกอกกลมหนง ทเพงหลดออกจากสถาบนการศกษา คอกลมทมอายระหวาง 21 -25 ป กาลง

เรมทางาน โดยทระหวางเรยนอาจไมมประสบการณการเลนพนนบอลมากอน ถอเปนอกกลมหนง ท

อาจจะกลายมาเปน “นกพนนหนาใหม” ทกาลงหนหนาเขาสวงการพนนบอล

ในการวจยสารวจครงน โครงการยงไดออกแบบคาถามเพอหาคาตอบมาวเคราะห หรอจาแนกแยกแยะภมหลงทางเศรษฐกจ สงคม และอาชพการงานของกลมนกพนนบอลไทย โดยมสมมตฐานวา

59

รายไดและอาชพการงาน (ซงเปนตวแปรทางเศรษฐกจสงคม) นาจะสมพนธไปกบวถการดาเนนชวตและการทาความเขาใจภาพรวมทงหมดของวฒนธรรมแฟนและการเลนพนนบอล

ผลจากการวจยสารวจพบวา แฟนบอลไทยลกทเลนพนนบอลดวยนนสวนใหญ (คอรอยละ 80) มรายไดตอเดอนอยในระดบกลาง คอระหวาง 10,000 - 20,000 บาทตอเดอน โดยแยกเปนกลมทมรายไดตอเดอนไมเกน 10,000 บาท รอยละ 41 และกลมทมรายไดระหวาง 10,000-20,000 บาท คดเปนรอยละ 39 ของนกพนนบอลทงหมด (ดแผนภาพ 12 ขางลาง) สดสวนของแฟนบอลทมรายไดระดบกลางดงกลาวสอดคลองไปกบผลการสารวจของสานกงานสถตหางชาตทพบวา ประชากรไทยทมงานทา สวนใหญคอราวๆ รอยละ 60 (หรอประมาณ 40 ลานคน) คอกลมทมรายไดอยในระดบเดยวกนน

เมอพจารณาจาแนกตามกลมอาชพ การทางาน หรอสถานภาพทางการศกษา ผลการสารวจกพบวา กลมแฟนบอลไทยทเลนพนนบอลสวนใหญนนคอกลมทประกอบอาชพ ลกจาง/พนกงานบรษท คดเปนสดสวนรอยละ 33 (ของนกพนนบอลทงหมด) ขณะทกลมแฟนบอลนกพนนทกาลงศกษาเลาเรยนนนมสดสวนใกลเคยงกนคอรอยละ 34 สวนกลมแฟนบอลนกพนนทอยในสาจาอาชพอนๆ เปนกลมททางานประจาคอราชการ/รฐวสาหกจ คดเปนรอยละ 12 กลมธรกจสวนตว รอยละ 9 รบจางทวไป รอยละ 7 และวางงานหรอทางานภาคเกษตร อกรอยละ 2 (เทากน) ผลการสารวจน ชชดวากลมแฟนบอลนกพนนนนสวนใหญคอกลมคนทมฐานะทางเศรษฐกจอยในระดบกลาง-คอนลงมาลาง และพวกเขาทางานเปนลกจาง พนกงานบรษท หรอหนวยงานราชการ อนเปนงานในระบบนนเอง (ไมวาจะเปนโรงงาน บรษทเอกชน สถานศกษา หรอหนวยงานราชการ รฐวสาหกจ) สวนกลมแฟนบอลทเปนเยาวชน ยงศกษาเลาเรยน จะวาไปชวตประจาวนของพวกเขาเยาวชนเหลานไมไดตางไปจากการดาเนนชวตในแบบแผนเดยวกน คอการอยภายใตการกากบควบคมเชงสถาบนและตารางเวลาสมยใหม

60

แผนภาพ 12 6.2 พนนบอล การพกผอนหยอนใจ และการบรโภคสอ

ผลจากการวจยสารวจดานภมหลงทางเศรษฐกจ สงคม และอาชพการงานของแฟนบอลนกพนนขางตน แสดงใหเหนวา ชวตการเปนแฟนบอลนกพนนบอลนนยงสอดคลองไปกบเรองของเวลาและการพกผอนหยอนใจ ภายใตการกากบควบคมดวยระบบการทางาน การจดองคกรสมยใหม และการบรโภคสอ คอกระบวนการทมความหมายและเกยวของอยางสาคญกบรปแบบการเลนพนนของแฟนบอลไทย กลาวคอเมอถามวา สอสมยใหม (หมายถง การบรโภคขาวสาร การใชสอ) มความสาคญมากนอยเพยงใดตอการเลนพนนบอล ตาตอบทไดพบวา แฟนบอลนกพนนสวนใหญ รอยละ85 ตอบวา สาคญมากและสาคญทสด (คดเปนรอยละ 48 และรอย 37 ตามลาดบ) ทงนมเพยงราวๆ รอยละ 15 ทตอบวาไมสาคญ (ดแผนภาพ 13) และเมอถามวาสอประเภทใดทสาคญ หรอใชไปกบการบรโภคขาวสาร เพอตดตามเรองราวในแวดวงการเลนพนนและวงการฟตบอล ผลการสารวจพบวา อนเตอรเนตและโทรศพทมอถอ ถอเปนสอหลกทพวกเขาใชตดตามบรโภคขาวสาร รองลงมาคอโทรทศนและหนงสอพมพ (ดแผนภาพ 14) แนนอนวาปจจบนสออนเตอรเนตไดกลายเปนชองทาง

61

สอสารสาคญสาหรบการตดตามขาวสาร อยางไรกตาม เมอพจารณาเฉพาะสอสมยใหมทแฟนบอลใชตดตามชมเกมการแขงขนกพบวา โทรทศนยงคงมความสาคญมากทสด และถอเปนสอหลกทแฟนบอลไทยใชในการตดตามการชมถายทอดสด รวมจนไปถงขาวแวดวงขาวสารกฬาฟตบอล

แผนภาพ 13

แผนภาพ 14

62

การตดตามขาวสารเกยวกบวงการฟตบอลนน คอกจกรรมรายวน หรอเกดขนไดทกวน ทวา (หากไมนบเกมการแขงขนนดกลางสปดาห ทมขนเพอชดเชยตารางการแขงขนปกต ทอาจไปชนกบรายการแขงขนระดบอนๆ) เวลาของเกมการแขงขนและการบรโภคฟตบอลของบรรดาแฟนนนโดยทวไปคอชวงสดสปดาห อยางไรกตามเมอลองสอบถามเกยวกบแบบแผน หรอความถของการเลนพนนบอล แฟนบอลไทยสวนใหญกลบตอบวา มกจะเปนการเลนพนน “ตามโอกาส” อยางไรกตามความหมายของ “การเลนตามโอกาส” นอาจจะหมายถงการเลนพนนในชวงสดสปดาห หรอชวงเวลาทมเกมการแขงขนฟตบอลนนเอง (ดแผนภาพ 15) ประเดนทนาสนใจกวาผลการสารวจขางตนคอ เราอาจตงคาถามตอไปไดวา ในกลมแฟนบอลไทยลกทเลนพนนบอลนน พวกเขา “นยม” ทจะแทงพนนรายการแขงขนฟตบอลประเภทใด

ผลการวจยสารวจพบวา (1) นกพนนบอลสวนใหญ “นยม” ทจะเลนพนนทายผลการแขงขนรายการแขงขนฟตบอลอาชพตางประเทศ โดยเฉพาะ English Premiere League ซงเปนการแขงขนฟตบอลทฤดกาลยาวนานราวๆ 8 เดอน และยงเปนรายการแขงขนฟตบอลทแฟนบอลไทยตดตามชมและบรโภคขาวสารมาอยางยาวนาน (คอมมาตงแตป 2535 เปนตนมา) กจกรรมการชมเชยรฟตบอลพรเมยรลกองกฤษ ถอเปนสวนหนงของการพกผอนหยอนใจในชวงวนหยดสดสปดาหของแฟนบอลทสวนใหญทางานประจานนเอง ทงนโดยคดเปนสดสวนรอยละ 75 ของทงหมด (2) สวนรายการแขงขนฟตบอลทนยมแทงพนนกนในลาดบรองลงมา (รอยละ 18) คอการแขงขนฟตบอลแบบทวรนาเมนท ซงเปนรปแบบรายการแขงขนฟตบอลทตอเนอง ทวามระยะเวลาสนกวาฤดการแขงขนฟตบอลอาชพ เชน การแขงขนฟตบอลโลกรอบสดทาย World Cup และการแขงขนฟตบอลระดบภมภาค เชน EURO และ AFF Suzuki Cup (ซงปจจบนถอเปนรายการแขงขนฟตบอลทไดรบความนยมสงสดของอาเซยน) สวนรายการแขงขนฟตบอลทเรยกวา “บอลถวย” เชน FA Cup นน แฟนบอลไทยลกนยมแทงพนนกนในสดสวนทนอยทสด (ดแผนภาพ 16)

สดทายเมอถามแฟนบอลนกพนนวา ในกรณทแทงพนนบอลในรายการแขงขนฟตบอลหนงนนๆ พวกเขา “นยม” ทจะแทงพนนทมไหน หรอทมประเภทใด คาตอบทไดกคอ การแทง “ทมรก” หรอทมทพวกเขาเชยรในฐานะ “แฟน” นนเอง คาตอบในเรองน แมดเหมอนวาจะเปนไปตามสามญสานกธรรมดาทวๆ ไป ทวายนยนถงประเดนทมความหมายยงวา แบบแผนของการเลนพนนบอลในสงคมไทยนน นอกจากจะเปนสวนหนงของ การบรโภคสอและกจกรรมสดสปดาห พนนบอลนน กคอสวนหนงของวฒนธรรมแฟน

63

แผนภาพ 15

แผนภาพ 16

64

แผนภาพ 17 6.3 ฟตบอล วฒนธรรมแฟน และความหมายของการพนนในสงคมสมยใหม

ฟตบอลคอกฬาทเกดขนมาเพอตอบสนองตอความเปลยนแปลงในสงคมสมยใหม แฟนบอลสวนใหญคอกลมคนทอาศยใชชวต ทางานอยในเมอง ซงวถการดาเนนชวตผกตดกบพนทและเวลา ดวยเหตฉะนน กจกรรมชวงวนหยดสดสปดาห จงกลายเปนสงสาคญและมความหมายอยางยงในชวตทางสงคมของพวกเขา ในกรณของการเลนพนนบอล ซงงานศกษานเสนอใหมองวาเปนสวนหนงของ “วฒนธรรมแฟน” ภายใตสถานการณสงคมดงกลาว เราอาจตความไดวา การเดนทางเขาสสนามของการแขงขนฟตบอลของแฟนบอลจานวนมากในชวงวนหยดสดสปดาห คอการพยายามรวมตวกนของกลมคนทกาลงแสวงหา “ความเปนชมชน” ซงชวตในสงคมสมยใหมแทบทจะไมมพนทเหลานให

ผคนในสงคมเมองสมยใหม เผชญกบชวตประจาวนทกดดนใหพวกเขารสกวา ไมมความมนคง ชวตไมแนนอน ไมมตวตน ไรอานาจ กจกรรมทพอจะตอบสนองไดกคอการรวมตวกนในพนทสาธารณะ ในนยน “วฒนธรรมแฟน” และการบรโภคฟตบอลกคอสวนหนงของกระบวนการดงกลาวและการเลนพนนบอลกนาจะเปนสวนหนงของกระบวนการสงคมดงกลาวนดวย

การเลนพนนบอล ในสายตาของแฟนบอลสวนใหญจงนาจะมความหมายทมากกวา “การเลนเพอเงน” ทวาคอเรองของปฏบตการสงคม เปนการแสดงความสามารถ ทานายผล การคาดคะเน และ

65

ไดความสนกสนานจากการทานายผลการแขงขน ในทานองเดยวกนกบ “การเลนหวย” พนนบอลอาศยทกษะความสามารถ การใชสอ การตดตามเรองราวขาวสารขอมล ตวเลข สถตตางๆ ของผ เลน จนไปถงการตดตามแผนการและเรองราวของนกเตะ สตาฟโคช และทมงานสโมสร มากไปกวานนผลลพธกเปนสงทไมมใครสามารถควบคมได สาหรบแฟนบอลไทยนอาจจะกลายเปน “เสนห” หรอความหมายของการเลนพนนบอลในสงคมไทยยคเสรนยมใหม การรวมตวของกลมแฟนบอลจานวนมากในชวงวนหยดสดสปดาหตามพนทสาธารณะ คอสนามฟตบอล หรอรานคาผบบารถายทอดสดเกมการแขงขน ทมสโมสรทพวกเขาชนชอบ สรางและแสดงอตลกษณกลมทแตกตางหลากหลาย จนไปถงความเปนชายและมตรสหาย ในกลมเพอน ในแงหนงจงสะทอนใหเหนถงกระบวนการทกลมแฟนบอลชายเหลานพยายามทจะแสวงหา “ชมชน” ซงในสงคมสมยใหมแทบทจะไมมพนทเหลานให กลาวอกอยางหนง ชวตประจาวนของผคนในสงคมเมองใหญมแนวโนมทจะกดดนใหผคน รสกไมมนคง ไมแนนอน ไมมตวตน ไรอานาจ การตกอยภายใตเงอนไข คอตวการทผลกดนใหพวกเขาออกจากบานมาแสวงหาพนทและกจกรรมทจะยนยนความเปนคน รวมกนสราง “พนทชมชน” ทตอบสนองอารมณ ความโหยหาของพวกเขาได การบรโภคฟตบอลไทย การรวมตวกนในพนทสาธารณะ การรวมกลมแฟนบอล และแมแตการเลนพนนบอล จงอาจตความไดวาคอสวนหนงของกระบวนการสรางอตลกษณกลม และ “ความเปนชมชน” ของแฟนบอลไทยลก มองในแงน การเลนพนนทายผลการแขงขนฟตบอลจงกลายเปนสวนหนงของวฒนธรรมแฟนและอตสาหกรรมฟตบอล ทเตบโตขนควบคไปกบการขยายตวขนของพนทแบบเมองและการกอตวของชนชนใหมในสงคมไทย กลาวอกอยางหนง การเลนพนนบอลนนเปนกจกรรมวฒนธรรมทมความหมายมากกวาเพยงแค “การเลนเพอเอาชนะ” หรอหาเงน ทวาคอปฏบตการทางสงคม หรอกจกรรมวฒนธรรมของ “การเลนเพอใชชวต” เพอแสดงความสามารถ การคาดคะเน ทานายผลการแขงขน และความสนกสนาน จากการทานายเมอทราบผลการแขงขน ในทานองเดยวกนกบ “การเลนหวย” ของแมบาน หรอผหญง การเลนพนนบอลของแฟนบอลชายตองอาศยทกษะความสามารถ การใชสอ การตดตามเรองราว ขอมลสถตตางๆ และทสาคญคอ ผลลพธของเกม 90 นาท และ “เลขทออก” ทกลาวอยางถงทสดไมมใครสามารถควบคมได สาหรบนกพนนนอาจจะถอเปน “เสนห” หรอความหมายทแทจรงของการไดเลนพนนบอลในสงคมไทย การบรโภคฟตบอลในสงคมไทย จงกลายเปนพนทสองสะทอนใหเหนถง การแสดงปฏบตการของผคนในยคสมยทการใชเวลาวางเปนเสมอนกจกรรมภาคบงคบอยางหนง อนเปนภาคปฏบตของการทางาน ภายใตเงอนไขดงกลาว อตสาหกรรมกฬาและสอบนเทงตางๆ กาลงเตบโตขนอยางรวดเรว

66

และกฬากเปนหนงในธรกจนน การเปนแฟนบอลในสงคมไทย อาศยทงอตลกษณกลม หรอความเปนทองถน ความเปนชาย เครอขายทางสงคม ไปจนถงศกยภาพของการใชและบรโภคสอ การกอตวขนของกระแสความนยมทมตอฟตบอลไทยลก และแบบแผนตางๆ ของการบรโภคฟตบอล จงเปนสวนหนงของการประกอบสราง “สนามความสมพนธ” หรอพนทของการบรโภคฟตบอลแบบใหมๆ ในสงคมไทย อนเปนการเคลอนยายจากพนทการบรโภคฟตบอลตางประเทศ ทแฟนบอลมสถานะเปนเพยงผ ชม มาสพนทของการบรโภคฟตบอลทพวกเขาสามารถมสวนรวม มอารมณรวม และเกยวของพวพนไปกบบรบทแวดลอมรอบขางทจบตองไดในชวตประจาวนของพวกเขา

ทามกลางความเปลยนแปลงจากกระแสการบรโภคฟตบอลตางประเทศดวยการด (ผานจอโทรทศน) ในยคพรเมยรลกองกฤษ มาสการบรโภคฟตบอลไทย (ในสนาม) ในยคไทยลก กลาวไดวา กจกรรมการเลนพนนบอลกาลงถกเบยดขบและลดความสาคญลงไป จากการทางานภาคสนามเราพบวา สาหรบแฟนบอลไทยลกแลว พนนบอลกาลงจะกลายเปนเพยง “กจกรรมชายขอบ” ของการบรโภคฟตบอล สาหรบแฟนบอลไทยลก การบรโภคฟตบอล เชน การเชยรทมสโมสรทเปนตวแทนของทองถนบานเกด คอสวนหนงของการมชวตในชมชนแบบใหม อนเปนพนทของผชายและความเปนมตรสหาย การเชยรและบรโภคฟตบอลในบรบทดงกลาว นอกจากจะตความไดวาเปนเรองของการตอส เชงสญลกษณและการสรางอตลกษณรวม (Collective Identity) การบรโภคฟตบอลยงอาจจะถกกลมแฟนบอลไทย ตความใหความหมาย และยกใหเปนเรองทมความสาคญเหนอกวาการเลนพนนบอล

การเลนพนนบอล ในบรบทดงกลาวจงอาจเปนไปเพอเสรมสรางความทาทายใหกบกจกรรมการบรโภคฟตบอลเทานน แตกระนน กไมไดหมายความวา กระแสความนยมทผคนชนชนใหมมตอฟตบอลไทยลกจะทาใหการเลนพนนบอลหายไปจากสงคมไทยโดยสนเชง เพราะในอกดานหนง ธรกจการพนนกมการปรบตวทโตตอบตอการเปลยนแปลงในสงคมและทเกดขนกบกลมแฟนบอลนกพนน ทงในดานประชากรศาสตร ชนชน อาชพการงาน รวมจนไปถงเรองเพศ หรอความเปนหญงชาย และในกรณของธรกจพนนบอล คงตองมองการเปลยนแปลงทเชอมโยงไปกบเทคโนโลยการสอสารสมยใหมและอตสาหกรรมการพนนระดบโลก ดงจะเหนไดจาก การพฒนารปแบบของการเลนพนน หรอ “การแทงบอล” ในปจจบน การออกราคาตอรองของเจามอหรอโตะพนนทซบซอนและหลากหลายมากขน จนไปถงการโปรโมตผานเวบไซตรบพนน ทกขยายตวมากขนในพนทสอสงคมออนไลน ปรากฏการณเหลานถอเปนสญญาณบงชวา การเลนพนนบอลมแนวโนมทจะกลายเปนแคเพยงสวนหนงของวฒนธรรมแฟนและวถแหงการบรโภคฟตบอล และในกรณของแฟนบอลไทยลกการทพนนบอลเรมถกเบยดขบใหไปอยในพนทชายขอบของการบรโภคฟตบอล เสนแบงระหวางการเปน “แฟนบอล” กบ “นกพนนบอล” กดเหมอนวาจะมททางทชดเจนมากขนดวย

67

68

7

วฒนธรรมแฟนบอลไทยในมตของการพนนและการบรโภค อาจนต ทองอยคง

7.1 บทน า

7.1.1 ทมาและความส าคญของปญหา

นบตงแตฟตบอลเขามาในสงคมไทยชวงรชกาลท 4-5 (พระยาศรวสารวาจา 2509, อางใน

สทธ 2540: 10) การเรมถายทอดฟตบอลตางประเทศทางโทรทศนในชวงป 2509 (เนตรนภา 2545) ไป

จนถงการเตบโตขนมาของฟตบอลสโมสรไทยในชวงป 2552 ความนยมตอฟตบอลในสงคมไทยกได

เพมมากขนเรอยๆ จากสถตในป 2558 สามารถประมาณการไดวา เฉพาะผ ทเขาไปชมการแขงขน

ฟตบอลสโมสรไทยทสนามมมากกวาสปดาหละ 100,000 คน หากคดจากฐานดงกลาวแลว พอจะ

กลาวไดวาผตดตามชมฟตบอลตางประเทศซงไดรบความนยมสงกวานนยอมมจานวนมากกวาอก

หลายเทาตว เรยกไดวาปจจบนการตดตามชมฟตบอลกลายเปนกจกรรมพกผอนหยอนใจทสาคญ

ประการหนงของผคนจานวนมากสงคมไทย และมกลมคนทเรยกวา “แฟนบอล” เกดขนเปนจานวน

มาก

ในแงหนงฟตบอลเปนทนยมในการตดตามชม ในอกแงหนงนนกจกรรมทเกยวเนองมาพรอมๆ

กนกคอการพนนทายผลฟตบอล ไมวาจะมมมมองอยางไรตอกจกรรมทเรยกวาการพนน คาถาม

สาคญขอหนงกคอ การเกดขนมาของแฟนบอลหรอผตดตามชมฟตบอลจานวนมากนนเกยวของกบ

การเกดขนของพฤตกรรมการพนนทายผลฟตบอลหรอไม/อยางไร

การเปนแฟนฟตบอลไมไดเปนเพยงแคการตดตามชมการแขงขนฟตบอล แตมนยงรวมถงการ

จบจายสนคาเกยวกบฟตบอล การเสพขอมลขาวสารเกยวกบฟตบอล การแสดงออกถงความเปนแฟน

บอล ซงหากพจารณากจกรรมเหลานแลว ในดานหนงการเปนแฟนบอลกคอการบรโภคฟตบอลเพอ

ประกอบสรางตวตนในฐานะแฟนบอลขนมานนเอง และหากพจารณาการพนนทายผลฟตบอลใน

ฐานะปฏบตการอยางหนงซงโดยพนฐานตองเกยวของพวพนไปกบการตดตามเกมการแขงขน การ

69

บรโภคขาวสาร และกจกรรมทางสงคมตางๆแลว การพนนทายผลฟตบอลกคอสวนหนงของการบรโภค

ในวฒนธรรมแฟนบอลดงทกลาวมาขางตน

การบรโภคไมไดหมายความถงการจบจายสนคาเทานน แตในอกแงหนงการบรโภคยงกน

ความรวมถงการใชงานสนคาเหลานนหรอเรยกอกอยางไดวากระบวนการบรโภคดวย ระหวาง

กระบวนการบรโภคนนแฟนบอลมปฏบตการเลอกรบ ตดตอ ดดแปลง รวมไปถงการผลตสนคาขนมา

เพอบรโภคกนเองในกลมแฟนบอล อยางเชนทแฟนบอลไทยใชผาพนคอเพอเปนอปกรณประกอบการ

เชยรมากกวาเพอสรางความอบอนแกรางกาย หรอผลตอปกรณ ธง และเสอเชยรกนเองภายในกลม

แฟน ซงปฏบตการตางๆทเกดขนในกระบวนการบรโภคนเองทจะสะทอนใหเหนถงคานยม ตวตนหรอ

วธคดของแฟนบอลคน/กลมนนๆได

ปรากฏการณทนาสนใจในกระแสความนยมตอฟตบอลในสงคมไทยคอการรวมตวกนเปน

กลมแฟนบอลหรอแฟนคลบ การรวมตวเปนกลมแฟนคลบฟตบอลในสงคมไทยชวงแรกมกจะเปนแฟน

คลบของฟตบอลตางประเทศ อยางเชนตงแตป 2537 ทไดมการกอตงกลมแฟนคลบของฟตบอล

ตางประเทศ (เยอรมน) ในชอ “สยามกฬาฟตบอลเยอรมนแฟนคลบ” และมการจดกจกรรมหลายอยาง

(ณฐสพงศ 2548: 124-161) หรอรวมถงแฟนคลบของสโมสรฟตบอลตางประเทศหลายสโมสรทมการ

รวมตวกนอยางแพรหลาย ตอมาเมอฟตบอลสโมสรไทยเรมไดรบความนยมมากขน กเรมมการรวมตว

กนเปนกลมแฟนบอล/แฟนคลบเชนกน เชนกลมอลตราเมองทองและกลม N-Zone แฟนบอลสโมสร

เอสซจ เมองทอง ยไนเตด กลม The Sh@rk Power และกลมฉลามกรง แฟนบอลสโมสรชลบร เอฟซ

การรวมตวของกลมแฟนบอลเหลานไมเพยงนามาซงกจกรรมตางๆจานวนมากทพวกเขาทารวมกน แต

ยงกอใหเกดการสอดสาน-ปะตดปะตอคานยมตางๆเขาดวยกนจนเกดเปนแบบแผนวธคด-วถปฏบตใน

บางลกษณะ หรออาจเรยกวากอใหเกด ‚วฒนธรรมแฟนบอล‛ ในลกษณะตางๆขนมา (อาจนต 2555)

ไมเพยงแตกลมแฟนบอลประจาสโมสรเทานน ในชวงเดยวกนนยงเกดมแฟนบอลไทยหรอการ

บรโภคฟตบอลไทยในลกษณะอนๆขนมาอก อยางเชนแฟนบอลนกสะสมทนยมสะสมสนคาเกยวกบ

ฟตบอล, แฟนบอลผผลตสอสมครเลน10ทเปลยนบทบาทจากผบรโภคมาเปนผบรโภคทผลตสอดวย

ตวเอง, กลมแฟนบอลอลตรส (Ultras) ทเปนกลมแฟนบอลซงรบวฒนธรรมแฟนบอลแบบในยโรปเขา

10 อยางเชนแฟนบอลททาเฟซบกเพจหรอสออนๆทมเนอหาเกยวกบฟตบอลแลวเผยแพรผานอนเทอรเนตรวมถงสอชองทางอนๆ

70

มาจนมลกษณะหลายอยางตางจากแฟนบอลไทยโดยทวไป, หรอแฟนบอลพลดถนทใชฟตบอลเปนตว

ยดโยงตนเองเขากบบานเกดทพวกเขาจากมา การเกดขนของแฟนบอลหลายลกษณะเหลานแสดงให

เหนถงความเปลยนแปลงและความหลากหลายของการบรโภคฟตบอลในสงคมไทยปจจบน

งานวจยนมองวา แฟนบอลทไปชมการแขงขนทสนามเปนผ ทตดตามชมฟตบอลอยางเขมขน

เอาจรงเอาจง และการตดตามสงเกตการรวมตวกนของแฟนบอลไทยผานการไปชมการแขงขนทสนาม

เปนประจาทกสปดาหนนจะยงชวยใหเขาใจวฒนธรรมแฟนบอลไดชดเจนยงขน ดงนนการวจยนจงมง

ศกษากลมแฟนบอลสโมสรไทยเปนหลก ซงสวนใหญเปนเพศชาย โสด อายประมาณ 18-35 ป และ

เลอกศกษาในพนทกรงเทพฯและปรมณฑลซงมแฟนบอลจานวนมากและมความหลากหลาย

กอนหนาน วสนต ปญญาแกว (2557: 211-241) ศกษาการพนนทายผลฟตบอลในฐานะท

เปนปฏบตการในชวตประจาวน และเสนอวามนสะทอนใหเหนถงการประกอบสราง “ชมชนของผชาย”

ภายใตสภาพสงคมไทยปจจบนทพนทของผ ชายกาลงถกทาทาย ขณะทอาจนต ทองอยคง ( 2557)

ศกษาการดมแอลกอฮอลกบความรนแรงในฟตบอลไทย และเสนอวาความรนแรงทปรากฏนนมสวนท

สมพนธอยกบความรสกเปนพวกเดยวกนภายในชมชนแฟนบอลซงสะทอนใหเหนถงภาวะโหยหา

ความสมพนธตอกนของผคนในสงคมสมยใหม อาจกลาวไดวางานศกษาสองชนนเปนการพยายามทา

ความเขาใจการเกดขนมาของวฒนธรรมแฟนบอลในสงคมไทย อยางไรกตาม วฒนธรรมแฟนบอลยงม

มตสาคญอกประการหนงซงควรทาการศกษา คอการทาความเขาใจพฤตกรรมการพนนทายผล

ฟตบอลในฐานะทเปนสวนหนงของการบรโภค ซงพวพนอยกบวฒนธรรมแฟนบอลอยางสลบซบซอน

และแยกออกจากกนไดยากยง

กลาวโดยสรปคอ งานวจยนมงศกษาการพนนในฐานะทเปนสวนหนงของการบรโภคใ น

วฒนธรรมแฟนบอลไทย ภายใตเงอนไขของบรบททางสงคม การเมอง และเศรษฐกจยคปจจบนทการ

บรโภคเปนกจกรรมทสาคญของผคน โดยศกษาผานแฟนฟตบอลไทยในเขตกรงเทพฯและปรมณฑล

และมวตถประสงคของการวจยคอ 1. เพอทาความเขาใจวา ภายใตบรบทของสงคมการเมอง

เศรษฐกจ ไทยยคปจจบนนน วฒนธรรมแฟนบอลในสงคมไทยมลกษณะอยางไร โดยศกษาผานมต

ของการบรโภค และ 2. เพอทาความเขาใจวา การพนนมสวนเกยวของพวพนไปกบวฒนธรรมแฟน

บอลไทยและการบรโภคฟตบอลในระดบชวตประจาวนของผคนในสงคมไทยอยางไร

71

7.1.2 แนวคดทเกยวของ

ในสวนนจะกลาวถงแนวคดตางๆทเกยวของกบงานวจยนเพอทจะใชเปนฐานในการสราง

กรอบแนวคดในการวจย

แฟนกฬาในฐานะการบรโภค

แมวากจกรรมเยยงกฬาทแยกไมออกจากพธกรรมหรอกจกรรมรวมหมของมนษยจะพบไดใน

สงคมตางๆมาเปนเวลานาน แตกฬาสมยใหม (modern sport) อยางทเปนอยในทกวนนเปนสงทเพง

จะเกดขนในองกฤษและแพรหลายออกไปทวโลกพรอมๆกบลทธจกรวรรดนยมในชวงครงหลงของ

ครสตศตวรรษท 19 บรบททางประวตศาสตรในการเกดขนมาของกฬาสมยใหมคอยคของการปฏวต

อตสาหกรรมซงทาใหเกดการแบงแยกระหวางเวลาวางกบเวลางานอยางชดเจนขนมา กฬาสมยใหมจง

มหนาทในการชวยจดการเวลาวางใหกบมนษยในสงคมสมยใหม โดยเฉพาะเมอมชวตการทางานใน

ระบบอตสาหกรรมทเขมขนมากขน ดงท Norbert Elias and Eric Dunning (2008[1986]) เสนอวา

ความตนเตนจากการชมกฬาชวยลดความเครยดจากการทางานทจาเจของผคนในสงคมอตสาหกรรม

ระดบสง (highly industrial society) หรอกลาวในอกแบบไดวาลกษณะของกฬาสมยใหมคอการแยก

ระหวางผ เลนกบผ ชมออกจากกนอยางชดเจน (ซงกจกรรมเยยงกฬาในยคกอนหนาไมได แยกผ เลน

ผชมออกจากกน แตผ เขารวมทงหมดตางมสวนรวมในกจกรรม ยกตวอยางเชนพธกรรมทางศาสนา

ตางๆ) (Bale 2003: 133-137) ซงนนหมายความวามนทาใหกฬากลายเปนวตถแหงการบรโภค

ปรากฏการณปจจบนทเปนตวแทนทชดเจนของการบรโภคกฬาคอการเกดขนมาของแฟนกฬา

จานวนมาก โดยตวศพทแลว คาวาแฟน (fan) ถกเรมนามาใชเปนครงแรกในชวงปลายครสตศตวรรษท

19 โดยสอมวลชนในอเมรกา เพอเรยกกลมผคลงไคลในทมกฬาตางๆโดยเฉพาะเบสบอลอาชพ ในชวง

ทผชมเรมมสวนรวมกบการดาเนนงานในสโมสรนอยลงและกลายสถานะมาเปนลกคาของธรกจบนเทง

เดมคาวา fan นนมาจากคาวา fanatic ซงมรากจากภาษาลาตนวา fanaticus ซงหมายถงการเปนสวน

หนงของวด ผอทศตนใหกบวด (temple servant) หรอสาวก (devotee) ทาใหคานถกตความไปในแง

ลบวาเปนผ ทถกชกจงโดยพธกรรมอนเกยวกบความมวเมา ลมหลง และศรทธาอยางบาคลง (Jenkins

1992: 12) งานศกษาเกยวกบแฟนในชวงแรกจงมงทจะตงคาถามตอตราบาปน โดยมขอถกเถยง

72

สาคญวา แฟนเปนผ บรโภคทเฉอยชาและถกควบคมโดยผผลต (passive consumer) หรอเปน

ผบรโภคทตนตว (active consumer) (Hills 2002: 27-45)

นอกจากนแลวงานศกษาแฟนกมกจะถกนบเปนสาขาหนงของสอศกษา (media studies)

เนองจากแฟนคอผบรโภคของอตสาหกรรมการผลตแบบมวลชน (mass production) ลกษณะ

ดงกลาวจงสอดรบกนเปนอยางดกบการสอสารมวลชน ดงทจะเหนไดวาแฟนมกจะบรโภคสอเปน

จานวนมาก ทงทเปนการบรโภคโดยตรง เชนการฟงเพลง ดภาพยนตร หรอดการแขงขนกฬา รวมไปถง

การบรโภคทางออมทหมายถงการตดตามขาวสารเกยวกบสงทพวกเขาชนชอบนนดวย ดงนนแลว

สถานะอกประการหนงของแฟนคอการเปนผ รบสอดวย

จากทกลาวมาจะเหนไดวาลกษณะพนฐานประการหนงของแฟนคอการเปนผบรโภค อยางท

Cornel Sandvoss เสนอวา แฟนเปนเสมอนกระจกทสองสะทอนการบรโภค และนยามของ “ความ

เปนแฟน” (fandom) โดยพนฐานแลวหมายถง การบรโภคสงทมลกษณะสมยนยม (popular narrative

or text) อยางตอเนองและมอารมณรวม ทงในลกษณะของแฟนหนงสอ ภาพยนตร ดนตร รายการ

โทรทศน รวมไปถงแฟนสโมสรกฬาและผ มชอเสยงตางๆ (Sandvoss 2005) ดงนนแลว การเปนแฟน

จงเปนกจกรรมทวางอยบนฐานของการบรโภคในลกษณะใดลกษณะหนงอยเสมอ และการทาความ

เขาใจวฒนธรรมแฟนบอลผานมตของการบรโภคจงนาจะเปนอกวธหนงทชวยใหความเขาใจ

วฒนธรรมแฟนบอลไดด

การบรโภค (consumption) นนเกยวพนอยางแยกไมออกกบระบบทนนยม/อตสาหกรรมการ

ผลตแบบมวลชนและมกจะถกมองในความหมายดานลบอยเสมอ ในหนงสอ Keywords: A

Vocabulary of Culture and Society นน Raymond Williams ชใหเหนถงทมาของคา consumer ใน

ภาษาองกฤษวาเรมปรากฏในครสตศตวรรษท 14 โดยมรากมาจากภาษาลาตนคอ consumere ซงม

ความหมายวา ใชใหหมดไปอยางสนเชง (to take up completely), กนอยางตะกละ/ผลาญใหหมดไป

อยางรวดเรว (devour), สญเปลา (waste), หรอใชจาย/ใชใหหมด (spend) ซงโดยมากแลวถกใชในแง

ทไมดนก จนกระทงครสตศตวรรษท 18 consumer เรมถกนามาใชเกยวกบกจกรรมทางเศรษฐกจมาก

ขน และในชวงกลางครสตศตวรรษท 20 กถกใชอยางแพรหลายทวไป (Williams 1983[1976]: 78-79)

ทมาดงกลาวแสดงใหเหนถงความหมายทางลบของการบรโภคทแฝงอยในรากศพทมาจนถงปจจบน

73

ดวยมมมองดงกลาวจงไมใชเรองแปลกอะไรทการบรโภคซงเปนสวนหนงของระบบทนนยมนน

จะตกเปนเปาของการวพากษ กลมแนวคดหนงทมบทบาทอยางสงในการวพากษดงกลาวคอแนวคด

ทฤษฎวพากษ (critical theory) หรอทรจกในอกชอหนงวาสานกแฟรงคเฟรต (The Frankfurt School)

ซงโดยสรปแลวสานกแฟรงคเฟรตมองวาการบรโภคในระบบทนนยมนนเปนกลไกหนงในการควบคม

มนษย ทงการควบคมความตองการบรโภคไปจนถงการควบคมสงคมในระดบใหญ ซงในทายทสดจะ

ทาใหมนษยสญเสยศกยภาพในการคดอยางวพากษและถกควบคมอยางเบดเสรจ (สมสข 2540: 6-

14)

แมแนวคดของสานกแฟรงคเฟรตจะมอทธพลอยางสงในการทาใหการบรโภคและผบรโภคถก

มองในแงลบมาตลอด แตกมขอวพากษวาแนวคดดงกลาวใหความสนใจเฉพาะกระบวนการผลต

แนวคดในอกกลมหนงจงเสนอใหหนมาสนใจกระบวนการบรโภคมากขน อยางเชนงานเรอง

Consumer Culture ของCelia Lury (1996) ทมองวาการบรโภคไดเขามามบทบาทนาสนใจมากกวา

การผลต และเสนอวาวฒนธรรมผบรโภค (consumer culture) นนกอใหเกดวฒนธรรมทางวตถ

(material culture) ในลกษณะหนงขนมา ดงนนแลว ประเดนสาคญในการทาความเขาใจการบรโภค

จงอยทการพจารณาความสมพนธระหวางมนษยกบสงของทเขาการบรโภค หรอกลาวในอกแงหนงก

คอสนใจกระบวนการบรโภคมากกวากระบวนการผลตนนเอง

แนวคดหนงทมงศกษากระบวนการบรโภคและไดรบความสนใจมากคอแนวคดของ Michel

de Certeau (1984) โดย de Certeau เสนอวา ภายใตวธคดแบบสมยใหมทตองการความเปนอนหนง

อนเดยวกนนน ความหลากหลายในกระบวนการบรโภคมกจะถกอาพรางเอาไวภายใตตรรกะของกลไก

การผลตจนปฏบตการของมนษยทเกดขนในกระบวนการบรโภคถกมองขามไป ดงนนแลว de

Certeau จงเสนอวา เพอทจะทาความเขาใจปฏบตการของมนษยไดนนตองพจารณาทกระบวนการ

บรโภค/ใชงานในฐานะทเปน “การผลตขนทสอง” (secondary production) เพราะวถทผบรโภคใชงาน

(ways of using) สงตางๆนนมความเปนไปไดในหลายรปแบบ ไมจาเปนตองตายตวไปตามประโยชน

ใชสอยดงเดมของสนคาเสมอไป และปฏบตการของมนษยจะแสดงตวออกมาผานวถทเขาใชงาน

สนคาเหลานน11

11 หรอหากอธบายในอกลกษณะหนงดวยแนวคดของ de Certeau ซงเปนทเขาใจกนโดยทวไปกคอ เราสามารถศกษาปฏบตการในชวตประจาวนของมนษยไดผานการพจารณาความแตกตางระหวาง “อบาย” (tactic) กบ “ยทธศาสตร” (strategy) โดยยทธศาสตร

74

จากแนวคดเกยวกบการบรโภคทงหมดทกลาวมา งานวจยนจงมองวา การศกษาการบรโภค

ของแฟนบอลไทยนนไมใชแคการศกษาวาแฟนบอลบรโภคสนคา “อะไร” บางเทานน แตตองพจารณา

กระบวนการบรโภควาพวกเขาบรโภคสนคาเหลานน “อยางไร” อนจะทาใหเหนความหลากหลายของ

การบรโภค

การบรโภคในฐานะสนามแหงการผลตซาและสรางตวตน

การบรโภคไมเพยงแคเปนการดมกน สวมใส ใชงาน หรอมไวในครอบครองเทานน แตการ

บรโภคยงสมพนธอยกบตวตนและตาแหนงแหงทในสงคมของผบรโภค ไมวาจะเปนความสมพนธ

ระหวางสนคากบตวตนของผบรโภคในแงทวา “มคอเปน” (to have is to be) (Dittmar 1992)หรอการ

มองวาวตถทบรโภคนนบรรจไปดวยสญญะทบงบอกความหมายทางวฒนธรรมของสนคานนๆ

(Baudrillard 1981)

กฬาไมใชเปนแคพนทแหงการพกผอนหยอนใจ แตมนยงเปนพนทแหงการผลตซา, สราง, ไป

จนถงตอส เรองอตลกษณ (Dyck and Archetti 2003: 2) การฝกฝนของนกกฬาไมไดแคทาใหพวกเขา

เชยวชาญเชงกฬา แตมนไดแฝงฝง (embodied) ตวตนในฐานะนกกฬาลงไปในรางกายของพวกเขา

ผานการฝกฝนกฬาในลกษณะท Marcel Mauss เรยกวาเปนเทคนคแหงรางกาย (techniques of the

body) (Mauss 1973) และไมเฉพาะแคนกกฬาเทานน ผชมซงเปนอกสวนหนงของกฬากไดมการผลต

ซา, สราง, และตอส เรองอตลกษณในฐานะผชมกฬาดวยเชนกน การบรโภคกฬาจงเปนการประกอบ

สรางตวตนของแฟนกฬาภายใต “ระเบยบ” ของกฬาแตละชนด (เชนผชมฟตบอลกบผชมกอลฟกจะ

มอตลกษณและการแสดงออกทตางกนไป)

ในบทความเรอง How can one be a Sports Fan? Pierre Bourdieu (1993: 427-440)

ชใหเหนถงจรต (habitus) ทสงผลตอรสนยมในการบรโภคกฬาของคนในชนชนตางๆ อยางเชนประเภท

กฬาทชนชนสงนยมกอลฟหรอเทนนสขณะทชนชนแรงงานนยมมวยหรอฟตบอล รวมถงลกษณะการ

บรโภคกฬาทชนชนแรงงานเลนกฬาเพอพฒนาศกยภาพทางกายและผลประโยชนในทางเศรษฐกจ

(อนนาไปสวธคดแบบกฬาอาชพ) ขณะทชนชนสงเลนกฬาเพอกฬา คอไมไดคดถงผลประโยชนในทาง

นนหมายถงสถานะตงตนของผคนในโครงขายความสมพนธหรอกฎเกณฑโดยทวไป สวนอบายหมายถงการปฏบตในสถานการณจรงทแปรผนไปตามบรบทโดยไมตองเปนไปตามกฎเกณฑเสมอไป

75

อนจากการเลนกฬานอกจากการพฒนาจตใจของผ เลน (อนนาไปสวธคดแบบ “นาใจนกกฬา” และ

กฬาสมครเลน) Bourdieu เสนอวาความแตกตางนเปนผลมาจากจรตและบรบททางประวตศาสตรของ

กฬาทกอใหเกดรสนยมทางกฬาของแตละชนชนทตางกนขนมา กลาวโดยคราวกคอกฬาของชนชนสง

เตบโตขนมาจากการนาเอาการละเลนพนบาน (folk game) มาปรบใหเปนสวนหนงของระบบ

การศกษาทมงฝกความเปนผ นาใหกบลกหลานชนชนสง ขณะทกฬาของชนชนแรงงานนนยดโยงอยกบ

ความเปนกจกรรมพนบานทสมพนธกบบรบททางสงคมซงตอมากไดพฒนามาเปนกจกรรมบนเทงใน

ยามวางจากการทางาน

วธวเคราะหของ Bourdieu ในบทความดงกลาวเรมจากการมองกฬาในฐานะทเปนอปทาน

(supply) ทตอบสนองตออปสงคทางสงคม (social demand) โดยเขาเสนอใหพจารณาบรบททาง

ประวตศาสตรของกฬาททาใหเกดสนามแหงการตอส (a field of competition) อนมตรรกะเฉพาะของ

ตวมนเองขนมา ซงเมอจรต (รวมถง “ทน” ในลกษณะตางๆ) ไดเขามาทางานในสนามแหงการตอส นก

ทาใหเกดรสนยมการบรโภคกฬาของแตละชนชนทตางกนขนมา

หากพจารณาตามวธวเคราะหดงกลาว แนวคดทสาคญในการศกษาการบรโภคกฬาแบบ

Bourdieu ประกอบไปดวยแนวคดเรองสนาม, จรต, และทน

สนาม (field) สาหรบ Bourdieu สนามไมไดหมายถงพนททางกายภาพ แตหมายถงแวดวง

ทางสงคมทมกฎเกณฑ ระบบคณคา หรอตรรกะของตวมนเอง สนามเปนพนททตวกระทาการ (agent)

บรรทกเอาจรตและทนของตนเองเขามาปะทะสงสรรคกนภายในตรรกะเฉพาะของสนาม ซงจะทาให

เกดเปนโครงสรางความสมพนธภายในสนามหนงๆขนมา (Bourdieu 1992)

จรต (habitus) หมายถงความโนมเอยงทางอปนสยอนเปนผลมาจากสถานะของบคคลใน

โครงสรางความสมพนธ (Bourdieu 1977: 72) อยางเชนทชนชนสงกบชนชนแรงงานจะมจรตทตางกน

หรออาจกลาวในอกแบบวาจรตนนคอประวตศาสตรทปรากฏขนเปนรปรางในตวตนของมนษย

(Bourdieu 1990, cited in Besnier and Brownell 2012: 449)

สนย ประสงคบณฑต (2553: 69-80) อธบายถงแนวคดจรตวา การกลาวถงฮาบทส (จรต)

ของ Bourdieu นนประกอบดวยคาทขดแยงกนอยกลมหนง เชน คงทนยาวนาน-ปรบเปลยนระดบได,

โครงสรางทถกสราง-ผ วางโครงสราง, ถกทาใหเปนกฎ-ผ วางกฎ สนยจงอธบายวา แมจรตจะเปน

76

โครงสรางทกาหนดความโนมเอยงทางอปนสยของบคคล แตมนกเปนโครงสรางทไมตายตว สามารถ

ยดหยนและเปลยนแปลงได โดยจรตนนมกระบวนการทางานแบบวภาษวธ (dialectic) คอคนสามารถ

ทจะปฏสมพนธกบโลกภายนอก แลวสงเคราะห และหลอหลอมเอาปจจยนนเขามาในตนเอง จรตจง

เปนสงทสามารถสงสมได ดงเชนทการศกษาเปนการสงสมความร

ทน (capital) สาหรบ Bourdieu ไมไดหมายถงแคทรพยสนหรอตวเงน แตมความหมาย

ครอบคลมกวานน ทนสามารถแสดงตวออกมาไดใน 3 รปแบบและสามารถทจะโยกยายถายเทไปมา

ระหวางกนได คอ1. ทนทางเศรษฐกจ (economic capital) ซงหมายถงทนทมาจากการครอบครอง

ทรพยสน เชน ทดน เงนตรา หรอของมคาตางๆ 2. ทนทางวฒนธรรม (cultural capital) หมายถงทน

จากคณลกษณะทางวฒนธรรม ไดแกลกษณะนสยทแสดงออกผานการปฏบตตวของมนษย วตถทาง

วฒนธรรมอยางหนงสอหรอภาพวาด และลกษณะทางสถาบนอยางเชนความรหรอคณสมบตพเศษท

ถกรบรองผานสถาบนการศกษา และ 3. ทนทางสงคม (social capital) หมายถงทนทมาจากตาแหนง

แหงทของมนษยในโครงขายความสมพนธกบคนรอบขาง (Bourdieu 1986: 241-258)

หากเชอมแนวคดทงหมดเขาดวยกน กลาวไดวาการศกษาการบรโภคกฬาในแบบของ

Bourdieu คอการพจารณาการทางานของจรตและทนภายใตตรรกะของสนามแหงการบรโภคกฬา ซง

กระบวนการทงหมดนเรยกไดวาเปนปฏบตการ (practice) ซงเปนทงการผลตซา และสรางตวตนใหมๆ

ของผบรโภค ซงการวเคราะหการบรโภคของแฟนบอลไทยในงานวจยนจะอาศยแนวคดดงกลาวเปน

หลก

การพนนในมตทางสงคมและประวตศาสตร

โดยทวไปแลวการพนนไมไดเปนประเดนศกษาทไดรบความสนใจจากแวดวงสงคมวทยามาก

นก อยางไรกด ยงมงานจานวนหนงทศกษาถงมตทางสงคมของการพนนอยบาง ในสวนนจะเปนการ

กลาวถงภาพโดยคราวของงานทางสงคมศาสตรทศกษาการพนน เพอเปนฐานในการสรางกรอบคด

ตอไป

งานทางสงคมวทยาชนแรกๆทศกษาการพนนคอวทยานพนธปรญญาเอกของ Edward C.

Devereux ทชอวา Gambling and the Social Structure: A Sociological Study of Lotteries and

Horseracing in Contemporary America โดยเปนการศกษากจกรรมการพนนในสงคมอเมรกาและ

77

เสนอวาการพนนดารงอยในสงคมในฐานะของสถาบนทเปนวาลวนรภย (safety-valve institution) ซง

ทาใหสงคมสามารถดารงอยตอไปไดผานการชวยผอนคลายความเครยดใหกบชวตของผคนในสงคม

อตสาหกรรม (Devereux 1949, cited in Frey 1984: 107-121)

นอกจากงานของ Devereux ทศกษาการพนนดวยแนวคดแบบโครงสราง -หนาทนยม

(structural-functionalism) แลว ยงมการศกษาการพนนดวยแนวคดอนซงกไดเผยใหเหนมตทางสงคม

ของการพนนทมากขน งานศกษาทใชแนวคดแบบมารกซสต (marxism) มองวาเงอนไขทางสงคมใน

ยคทนนยม-อตสาหกรรมทาใหผคนเลนการพนนเพอคลายความเครยดจากการงาน ซงจะยงเปนการ

ทาใหนายทนขดรดชนชนแรงงานไดมากขนไปอก ขอแตกตางระหวางแนวคดมารกซสตกบโครงสราง -

หนาทนยมคอมารกซสตมองวา การพนนนนเปนเหมอนศาสนาหรอกฬาทเปนเสมอนฝนทมอมเมาชน

ชนแรงงานและขดขวางการปฏวตของชนชนแรงงาน กลมแนวคดความเบยงเบนทางสงคม (social

deviance) มองวามนษยเลนการพนนเพอชดเชยในสงทไมสามารถทาไดในภาวะปกต การพนนชวยให

พวกเขามองเหนโอกาสประสบความสาเรจรวมทงการไดควบคมทางเลอกของตวเองอยางอสระซงเปน

เรองทเปนไปไดยากในชวตจรง รวมไปถงแนวคดในการศกษาสงคมวทยาระดบจลภาคทมงศกษาการ

ปฏสงสรรคระหวางมนษยอยางแนวคดของ Erving Goffman ทมองวาการเลนการพนนนนเปนการ

แสดงออกทางสงคมอยางหนง12 (Frey 1984: 107-121)

งานศกษาทางมานษยวทยาเกยวกบการพนนทโดดเดนทสดนาจะเปนงานศกษาเรองการชน

ไกของชาวบาหลโดย Clifford Geertz (1973: 412-453) ในบททชอวา Deep Play: Notes on the

Balinese Cockfight ในงานชนน Geertz พยายามตความวาความนยมในการชนไกนนแสดงถงตวตน

ของชาวบาหลอยางไร ชอตนของงานนทวา deep play มาจากแนวคดของ Jeremy Bentham ทเสนอ

วา เมอมองจากแนวคดอรรถประโยชนนยม (utilitarianism)13 แลว deep play หรอพฤตกรรมการพนน

ดวยเงนเดมพนทเปนสดสวนมากเทยบกบเงนทเจาตวมนนเปนสงทไมคมคา14 แตสงทเกดขนในบาหล

12 ซงสาหรบสงคมตะวนตกนนการกลาไดกลาเสยถกใหคณคาในแงด 13 กลาวโดยหยาบทสดแลว หลกของแนวคดอรรถประโยชนนยมคอการคดคานวณถงผลตางระหวางความสขและความทกข ซงทางปฏบตททาใหเกดผลบวกในทางทเปนความสขไดมากทสดคอทางปฏบตทดทสด 14 เนองจากความสขทเกดจากกรณทไดพนนจะเปนอตราสวนทนอยกวาความทกขทเกดในกรณทเสยพนน ยกตวอยางเชน หากคนหนงมเงนอย 100 หนวย แลวลงเดมพนไป 80 หนวย ถาเขาไดพนนเขาจะมความสขทไดเงน 80 หนวย ขณะทเขามเงนทงหมด 180 หนวย ซงเงน 80 หนวยทไดมานนไมถงครงของเงนทเขาม แตถาหากเขาเสยพนน เขาจะเสยเงน 80 หนวย ขณะทเขามเงนทงหมด

78

นนคอชาวบาหลมกจะเลนพนนไกชนดวยวงเงนจานวนทสงมากเมอเทยบกบคาแรงของพวกเขา ซง

เปนเรองทดไมเปนเหตเปนผล จากปรากฏการณดงกลาว Geertz ศกษากจกรรมทางสงคมตางๆของ

ชาวบาหลแลวพบวาการพนนไกชนของชาวบาหลไมไดวางอยบนตรรกะของอรรถประโยชนทาง

เศรษฐกจ แตมนมความหมายทางอนตอชาวบาหลเสยมากกวา กลาวคอไกชนในสงคมบาหลนนเปน

สญลกษณของความเปนชายและวรบรษ ชาวบาหลมกจะใชเวลาและทรพยสนจานวนมากไปกบการ

ฟมฟกไกชนของตวเอง สวนการพนนไกชนเปนพนทแสดงออกซงสถานภาพทางสงคมของชาวบาหล

อยางเชนผ ทเลนพนนไกชนจะแบงออกเปนวงนอกและวงใน เจาของไกและคนทมสถานภาพทางสงคม

สงจะเลนพนนในวงในซงเลนกนเปนจานวนมาก สวนวงนอกจะเปนสถานทพนนของคนอนทวงเงน

นอยกวา หรอยงเปนพนทของความสมพนธทถามไกของญาตพนองหรอคนจากหมบานเดยวกนลงแขง

ผพนนจะตองลงเงนพนนฝายใหกบนน จากทงหมดน Geertz จงเสนอวาการชนไกนนแสดงออกถง

ตวตนทซอนอยของชาวบาหลทไมไดเรยบรอยออนโยนอยางทแสดงออกในชวตประจาวนโดยทวไป แต

เบองลกนนพวกเขาเตมไปดวยความรนแรง มงอานาจ และมการแขงขนทางสถานภาพกนอย

ตลอดเวลา ในแงของการศกษาการพนน งานชนนของ Geertz ชวยชใหเหนถงความสาคญของปจจย

นอกเศรษฐกจอกลกษณะหนง (และนอกจากภาวะสมยใหมหรอระบบอตสาหกรรมดงทกลาวมากอน

หนานดวย) ทสมพนธอยกบการพนน นนคอบรบททางประวตศาสตรและวฒนธรรม

หากพจารณามตทางประวตศาสตรของการพนนในสงคมไทย จะเหนไดวาการพนนนนอยใน

สงคมไทยมาอยางยาวนาน งานเรอง Gambling, the State and Society in Thailand, c.1800-1945

ของ James A. Warren เสนอวา ในศตวรรษท 19 การพนนในสยามไดเตบโตขนอยางรวดเรวและม

สวนในการขบเคลอนการขยายตวในชวงเรมแรกของการคาแบบเศรษฐกจเงนตรา เนองจากในชวงนน

ไพรนยมเกบเงนเอาไวเพอจายแทนการเขาเดอน ทาใหไมมเงนหมนเวยนในตลาดมากนก ตอมาใน

สมยรชกาลท 3 และ 4 จงมการออกหวย เพอโนมนาวใหราษฎรนาเงนออกมาใช นอกจากนแลวในชวง

กลางศตวรรษท 19 ทมาของรายไดของรฐสยามกไดเปลยนจากภาษขาเขามาเปนภาษภายในประเทศ

โดยมภาษบอนเบยเปนหนงในแหลงรายไดทสาคญ และในศตวรรษท 20 รฐกเขามาควบคมกจการ

พนนเองกยงทาใหรฐรายไดจากการพนนสงขน กอนทตอมาจะไดเรมมการออกกฎหมายหามพนนและ

แค 20 หนวย ซงหมายความวาเงน 80 หนวยทเขาเสยไปนนคดเปนถง 4 เทาของเงนทเขามอย ดงนนแลวการเลนพนนแบบ deep play จงเปนเรองทไมเหมาะสมตามหลกอรรถประโยชนนยม

79

ปดกจการพนนของรฐ (บางสวน) ลงเพอทจะแสดงถงความ “ศวไลซ” (Warren 2013, อางใน ปรด

2557: 129-136)

นอกจากทงานของ Warren จะชใหเหนถงบทบาทของการพนนในประวตศาสตรเศรษฐกจไทย

แลว ความนาสนใจอกอยางหนงคอมนชใหเหนวาความหมายของการพนนในสงคมไทยไดเปลยนไป

ตามแตยคสมยดวย งานศกษาอกชนหนงทชใหเหนถงประเดนเดยวกนน โดยเฉพาะกบกจกรรมการ

พนนทเกยวของอยกบกฬาคอบทความเรอง “การเมองเรองชกวาว: การใหความหมายใหมตอการเลน

วาวพนนในสมยรชกาลท 5” ของปรด หงสตน (2553: 144-155) งานนแสดงใหเหนถงความหมายของ

การเลนวาวทเปลยนไปในประวตศาสตรไทย เรมตงแตกอนสมยรตนโกสนทรนนการเลนวาวมกจะ

เกยวของอยกบการประกอบพธกรรมของราชสานก พอลวงเขาสมยรตนโกสนทรกเรมลดบทบาทใน

พธกรรมและกลายเปนการละเลนโดยทวไป จนกระทงชวงรชกาลท 4-5 การเลนวาวกเรมไดรบความ

นยมในฐานะการพนนโดยเฉพาะในชนชนนา มการจดสนามวาวพนนขนหลายทในพระนคร กระทง

ชวงปลายรชกาลท 5 ไดมแขง “วาวพนนสนามสวนดสต” เปนประจาทกป กอนทตอมาความหมายของ

การพนนในการเลนวาวจะคอยๆลดลงและเปลยนความหมายไปเปนการแขงขนกฬาทเปนระบบมาก

ขน

แนวคดและงานศกษาเกยวกบการพนนทกลาวมาในสวนนชใหเหนถงความเปนไปไดของการ

พจารณาการพนนในสองดาน ดานแรกคอการมองถงมตทางสงคมของการพนน ทไมไดเปนเพยง

กจกรรมทางเศรษฐกจทเสยงไดเสยงเสยอยางไมเปนเหตเปนผลหรอกจกรรมผดกฎหมายเทานนแตมน

ยงมความหมายอนๆใหพจารณาอยอก ดานทสองคอการมองการพนนอยางมประวตศาสตร หรอการ

มองวาการพนนไมไดมความหมายเดยวอยางตายตวตลอดไป แตมนมความหมายทเปลยนแปลงไป

ตามบรบททางประวตศาสตรดวย

7.1.3 กรอบการวจย

เพอทจะทาความเขาใจการพนนของแฟนบอล งานวจยนเสนอใหเรมจากการศกษาการบรโภค

ของแฟนบอลเพอทาความเขาใจตรรกะของ “สนาม” แหงการบรโภคฟตบอล จากนนจงพจารณาวา

การพนนมตาแหนงแหงทอยางไรในสนามแหงการบรโภคฟตบอลนน

80

ในสวนการศกษาการบรโภคของแฟนบอลนนจะพจารณาวาพวกเขามการบรโภคฟตบอล

อยางไรบาง ทงตวสนคาทบรโภค วธบรโภค และความหมายของการบรโภค โดยหนวยในการวเคราะห

อยทปฏบตการของแฟนบอล วาจรตและทนของแฟนบอลไดแสดงตวออกมาอยางไรในสนามของการ

บรโภค มนมการปะทะกนอยางไรและทาใหเกดสนามในลกษณะใดขนมา

ในสวนการศกษาการพนน จะพจารณาการพนนในฐานะทเปนปฏบตการหนงของแฟนบอลวา

มนมตาแหนงอยางไรในสนามของการบรโภคฟตบอล แฟนบอลใหความหมายกบการพนนอยางไร

ความหมายของการพนนไดเปลยนแปลงไปจากเดมหรอไม ทงในแงความเปลยนแปลงทาง

ประวตศาสตรและความแตกตางของสนามแหงการบรโภค

โดยสรปแลว งานนจะศกษาการพนนในฐานะทเปนปฏบตการในการบรโภคฟตบอล เพอทจะ

ศกษาวาภายใตบรบทของสงคมสมยใหมทกฬาเปนวตถแหงการบรโภคและมการบรโภคใน

หลากหลายรปแบบนน การพนนมตาแหนงแหงทอยางไรในการบรโภคฟตบอลของแฟนบอลไทย

นยามศพทเฉพาะ

ฟตบอลไทย หมายถง การแขงขนฟตบอลลกของประเทศไทยในระดบไทยพรเมยรลก , ดวชน

1, และดวชน 2 และรวมถงการแขงขนฟตบอลทมชาตไทยดวย

แฟนบอลไทย หมายถง ผตดตามชมการแขงขนฟตบอลไทยทสนามเปนประจา

วฒนธรรมแฟนบอลไทย หมายถง วถปฏบตและคานยมในลกษณะตางๆของแฟนบอลไทย ซง

“วฒนธรรม” ในแงนไมไดหมายถงสงดงามทตกทอดมาแตโบราณอยางตายตว แต

หมายถงวฒนธรรมในความหมายกวางทเปนแบบแผนการปฏบตและคานยมอนเปน

ผลตผลจากปฏบตการตางๆของมนษยในแตละสงคมซงไมหยดนงและเปลยนแปลง

อยตลอดเวลา

การบรโภค หมายถง การครอบครอง ดมกน สวมใส ใชงาน ดดแปลง ไปจนถงการปฏสมพนธ

ของผคนทเกดขนระหวางการบรโภค

พนนบอล หมายถง กจกรรมการเสยงไดเสยงเสยจากการทานายผลการแขงขนฟตบอลของ

กลมผ เลนพนน โดยจะนบรวมทงทมการเดมพนเปนตวเงนและเดมพนดวยสงอนๆ

81

7.2 ประวตศาสตรการบรโภคฟตบอลและการพนนในสงคมไทย

แมวางานวจยนจะมงศกษาการบรโภครวมถงการพนนของแฟนบอลไทยในชวงประมาณป

พ.ศ. 2558 แตถงทสดแลวฟตบอลรวมถงการพนนเองกไมไดมความหมายทหยดนงเปนหนงเดยวขาม

ยคขามเวลา หากแตมการเปลยนแปลงความหมายอยตลอดตามแตบรบทของยคสมย ดงนนแลวใน

สวนนจะเปนการพจารณาประวตศาสตรของกจกรรมทงสอง เพอเปนฐานสาหรบการทาความเขาใจใน

สวนตอๆไป

7.2.1 ประวตศาสตรการบรโภคฟตบอลในสงคมไทย

ฟตบอลเปนประดษฐกรรมอนหนงขององกฤษทเขามาในสงคมไทยชวงปลายครสตศตวรรษท

19 พรอมๆกบกฬาสมยใหมอกหลายประเภท ในฐานะทเปนวตถแหงการบรโภค ความหมายในการ

บรโภคของมนจงเปลยนไปตามยคสมยหรอบรบทของสงคม ซงงานศกษาเรอง “การสอสารกบการ

เปลยนแปลงและธารงรกษาโครงสราง “ชนชน”: ศกษากรณการบรโภควฒนธรรมฟตบอลใน

สงคมไทย” ของณฐสพงศ สขโสต (2553) กไดเสนอวาความหมายผานการเขารหสและถอดรหสของ

ฟตบอลในสงคมไทยนนเปลยนไปตามแตละบรบทของยคสมย ดวยเหตน ในสวนประวตศาสตรการ

บรโภคฟตบอลในสงคมไทยนจงจะปรบใชแนวทางการพจารณาตามขอเสนอในงานดงกลาวของณฐส

พงศเพอทาความเขาใจการบรโภคฟตบอลของแฟนบอลไทยทเปลยนไปในแตละชวงเวลา โดยจะเรม

ตงแตการบรโภคกฬาในสงคมไทยตงแตกอนทจะมการนาเขาฟตบอลจนถงการเกดขนมาของกระแส

ความนยมฟตบอลไทยในปจจบน

1. กฬาในสงคมไทยกอนการเขามาของฟตบอล

ฟตบอลถกนาเขาสสงคมไทยในฐานะกฬาสมยใหมประเภทหนง แตอยางไรกดกอนหนานนใน

สงคมไทยกมกจกรรมทมลกษณะเสมอนกฬาอยบางแลว อยางเชนการเลนวาว การชนไก มวยไทย

กระบกระบอง หรอการแขงพายเรอ

กจกรรมกอนกฬาสมยใหมเหลานมไมไดมระบบระเบยบหรอกฎกตกาอยางชดเจน แตกตาง

กนไปตามทองถน และมกจะเปนสวนหนงของพธกรรมทเกยวของอยกบความเชอทางศาสนา

อยางเชนในพธสงนาในรชสมยของพระนารายณทจะมการแขงขนพายเรอเขาเมองอนเปนการแขงขน

ของเรอจากแตละชมชนอยดวย (รด 2548: 182-200) จนกระทงในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ท

82

สยามไดมการตดตอกบชาวตะวนตกมากขน รวมทงมชนชนสงทไปศกษาในตะวนตกกลบมาและไดนา

กจกรรมแบบหนงเขามาในสงคมสยามซงเรยกกนวาเปนกฬาสากลหรอในอกแงหนงคอกฬาสมยใหม

กฬาสมยใหม (modern sport) เปนประดษฐกรรมทเกดขนมาในองกฤษและแพรหลายไปทว

โลกพรอมกบอทธพลของลทธจกรวรรดนยมชวงครงหลงของครสตศตวรรษท 19 เปนการผสมผสาน

ระหวางกจกรรมพนบานของชนชนลางเขากบกจกรรมของชนชนสงโดยผานกระบวนการทาใหเปน

อารยะ (civilising process) หรอผสานวธคดแบบสมยใหมเขาไป (Elias and Dunning 2008[1986])

ลกษณะของกฬาสมยใหมสรปไดวาแตกตางจากกจกรรมเสมอนกฬาในยคกอนหนาคอ 1. เปนเรอง

ทางโลกทแยกออกจากพธกรรมศกดสทธ (secular) 2. มความเทาเทยม (equality) 3. เปนความ

เชยวชาญเฉพาะดาน (specialization) 4. มความเปนเหตเปนผล (rationalization) 5. มการจดการ

องคกรเปนระบบแบบองคกรสมยใหม (bureaucratic organization) 6. มเกณฑการวดทพสจนไดใน

เชงปรมาณ (quantification) และ 7. มเปาอยทการสรางสถต (quest for record) (Guttmann 1978)

ในแงนกจกรรมเสมอนกฬาในสงคมสยามยคนนทมกจะเปนสวนหนงของกจกรรมทางศาสนา

และไมมกฎกตกาชดเจนจงอาจนบไดวาเปน “กฬาพนบาน” (folk sport หรอ traditional sport) อน

เปนกจกรรมทองถนซงยงไมใชกฬาสมยใหมอยางในปจจบน

2. ฟตบอลสสยาม: การบรโภคความศวไลซของชนชนสง

ในสมยรชกาลท 4 ชนชนนาสยามโดยเฉพาะลกหลานชนชนสงทจบการศกษากลบมาจาก

ยโรปไดนาเอาวธคดเรองการพกผอนหยอนใจ ( leisure) อนเปนสญลกษณของความศวไลซแบบ

ตะวนตกหรอความเปนสมยใหมเขามาในสงคมสยาม กจกรรมใหมๆอยางเชนการทองเทยวตาก

อากาศ การสะสมของเกา การใชกลองถายรป หรอกฬาแบบตะวนตกไดกลายเปนมาตรฐานใหมของ

ความมหนามตาในหมชนชนสง โดยกฬาสมยใหมทเขามาในชวงนนมตงแตโครเกต กอลฟ เทนนส ข

มา และรวมไปถงฟตบอล (วรยทธ 2549)

83

ฟตบอลเรมมเลนกนในสยามตงแตประมาณสมยรชกาลท 4-515 การแขงขนฟตบอลอยางเปน

ทางการครงแรกมขนเมอวนเสารท 2 มนาคม พ.ศ. 2443 ททองสนามหลวง เปนการแขงขนระหวางชด

ศกษาธการกบชดบางกอก โดยสมาชกของชดศกษาธการมชาวสยามเพยงแค 4-5 คน สวนสมาชกของ

ชดบางกอกทงหมดเปนชาวองกฤษทอยในพระนครและไมไดเปนขาราชการกรมศกษาธการ ซงผลการ

แขงขนในครงนนเสนอกนไป 2-2 (สวสด 2520: 41-46) จะเหนไดวาในชวงแรกเขาของฟตบอลใน

สยามนนผ เลนสวนมากจะเปนชาวตางชาตทอยในสยาม ขาราชการ รวมไปถงลกหลานชนชนสงทเปน

กลมแรกๆทไดเขาเรยนในระบบการศกษาสมยใหม

การพกผอนหยอนใจรวมถงกฬาสมยใหมทเขามาสยามในชวงนนเปนเสมอนสญลกษณของ

ความศวไลซแบบตะวนตก ชาญ พนารตน (2557: 25-81) เสนอวาในพธรบเสรจรชกาลท 5 กลบมา

จากประภาสยโรปในพ.ศ. 2440 ททองสนามหลวงนน กจกรรมตางๆอยางเชนการกลาวถวายรายงาน

เปนภาษาองกฤษหรอการใชรถยนตพระทนงลวนแตเปนกจกรรมทสอถงความศวไลซแบบตะวนตก

และรวมไปถงการจดแขงกฬาสมยใหมทมขนในวนเดยวกนนนดวย

เหตทกฬาไดกลายมาเปนสญลกษณของความศวไลซกเพราะสงคมสยามในชวงนนเรมมการ

ตดตอและพบกบวทยาการของตะวนตกมากขน ชนชนสงสยามไดไปยโรปหรอรจกกจกรรมหลายอยาง

ของชาวตะวนตกโดยเฉพาะการพกผอนหยอนใจอยางเชนการสะสมของเกา การถายรป การทองเทยว

ตากอากาศ รวมถงกฬามากขน กจกรรมเหลานจงกลายเปนสญลกษณของความศวไลซ และทสาคญ

บรบทของยคนนททาใหชนชนนาสยามพยายามแสดงออกซงความศวไลซคอการลาอาณานคม ซง

ขออางหนงในการลาอาณานคมคอความลาหลงของดนแดนตางๆ ทาใหชนชนนาสยามพยายามทจะ

แสดงออกซงความศวไลซผานกจกรรมตางๆ ซงรวมถงกฬาสมยใหมอนมตนกาเนดจากองกฤษอยาง

ฟตบอลดวย

3. การแพรกระจายของฟตบอลในสงคมไทย: การขยายตวของการศกษาสมยใหมกบการเลน

ฟตบอลของสามญชน

15 การบนทกถงฟตบอลสงคมไทยมกจะกลาววาฟตบอลเขามาในประเทศไทยสมยรชกาลท 5 แตกมบนทกบางฉบบทบนทกไววาเรมมชาวตางชาตนาฟตบอลเขามาเลนแลวตงแตสมยรชกาลท 4 (พระยาศรวสารวาจา 2509, อางในสทธ 2540: 10) แตกยงเปนการเลนกนเฉพาะในหมชาวตางชาต จนเมอรชกาลท 5 จงเรมเปนทรจกในชาวไทย

84

ผ ทมบทบาทสาคญในการแพรกระจายของฟตบอลในสงคมไทยคอเจาพระยาธรรมศกดมนตร

เขาไดรบทนเรยนจนจบการศกษาจาก Borough Road College ประเทศองกฤษ ซงเรยกกนวาเปน

โรงเรยนฝกหดคร รวมทงเปนสถานศกษาทมบทบาทสาคญในการกอตวขนมาของกฬาสมยใหมใน

องกฤษ ดงนนแลวเมอเจาพระยาธรรมศกดมนตรกลบมาสยามกไมไดมแคความรดานการศกษาแตยง

รวมไปถงกฬาดวย

หลงกลบสสยามเจาพระยาธรรมศกดมนตรกไดเขารบราชการในกระทรวงธรรมการ มบทบาท

สาคญในการวางรากฐานการศกษาสมยใหมในสยามชวงปฏรปการศกษาสมยรชกาลท 5 ซงตอมาก

ไดดารงตาแหนงเปนเสนาบดกระทรวงธรรมการ (เทยบเทารฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการใน

ปจจบน) และภายหลงเปลยนแปลงการปกครองพ.ศ. 2475 กไดเปนประธานสภาผแทนราษฎรคนแรก

และรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ

เจาพระยาธรรมศกดมนตรมบทบาทสาคญตอกฬาในสยามหลายดาน ทงการเขยนบทความ

เกยวกบกฬาเผยแพรในนามปากกาวา “ครเทพ” เปนผแตงเนอเพลงกราวกฬา16 ทสาคญกคอเปนผ

รเรมใหโรงเรยนตางๆฝกหดเลนฟตบอลและเรมจดการแขงขนฟตบอลระหวางโรงเรยน (สวสด 2520:

19) บทบาทของเจาพระยาธรรมศกดมนตรทงในดานการศกษาสมยใหมและการสงเสรมกฬานแสดง

ใหเหนไดอยางชดเจนถงบทบาทของระบบการศกษาสมยใหมทชวยในการแพรกระจายของกฬาใน

สงคมไทย

มบนทกวาเรมมการเรยนเกยวกบพลศกษาหรอกฬาในโรงเรยนตงแตป 2430 คอโรงเรยนนาย

รอยทหารบกมวชาการฝกหดกายกรรม วายนา ฟนดาบสากล สวนป 2438 โรงเรยนสนนทาลย

(ปจจบนคอโรงเรยนราชน) มวชาฝกหดรางกาย (drill) และวชาเอกเซอรไซซ แตกยงไมไดถกบรรจอยใน

หลกสตรอยางเปนทางการ (วรยทธ 2549: 85) กระทงมการบรรจพลศกษาเขาเปนสวนหนงของ

การศกษาครงแรกใน “โครงการแผนการศกษาในกรงสยามร.ศ.117‛ (พ.ศ.2441) ซงเรมใชจรงพ.ศ.

2443 กทาใหผ ทเขาอยในระบบการศกษาไดเลนกฬามากขน

16 ทอนหนงของเพลงกราวกฬามอยวา “กฬา กฬา เปนยาวเศษ แกกองกเลส ทาคนใหเปนคน ผลของการฝกตน เลนกฬาสากล ตะละลา” ซงคาวา “กฬาสากล” ในทนแสดงใหเหนวาเปนกฬาทนาเขามาจากตางประเทศ ไมใชกฬาพนบาน หรอในอกแงหนงกคอกฬาสมยใหมนนเอง

85

หลกสตรวชาพลศกษาป 2448 ระบไววาระดบประถมและมธยมศกษานนม การดดกาย

เพอใหเสนเอนแขงแรง, หดวง กระโดด ในวธตางๆเพอซอมกาลง, หดยมนาสตกคอหกโหนโยนไกว

ตางๆเพอใหรางกายแขงแรง กระทงเมอมการประกาศใชพระราชบญญตประถมศกษาพ.ศ.2464 ท

บงคบใหเดกทกคนตองเขาเรยนกยงทาใหกฬาแพรกระจายไปในวงกวาง

นอกจากทอยในหลกสตรการศกษาแลว การแขงขนกฬาระหวางโรงเรยนกมมากขนใน

ชวงเวลาเดยวกน อยางเชน ป 2443 เรมมการจดแขง “กรฑา (ร.ศ.) 119‛ ณ สนามโรงเลยงเดก ป

2444 เรมจดแขง ฟตบอลโรงเรยนรนไมเกน 20 ปชอ "ฟตบอลชงโลของกระทรวงธรรมการ" รวมถงม

การกระจายตวไปยงตางจงหวดดวยเชนป 2465 มการแขงขนฟตบอลโรงเรยนทเชยงใหม

จนถงชวงหลงการเปลยนแปลงการปกครองพ.ศ. 2475 ทแมวาการแขงขนกฬารายการตางๆ

จะถกงดจดไปเปนจานวนมากแตวาการพลศกษากยงคงอยในระบบการศกษาทคณะคณะราษฎรให

ความสาคญมาโดยตลอด17 กระทงในแผนการศกษาชาต พ.ศ.2494 ยคจอมพล ป.พบลสงครามก

กาหนดใหจดการศกษาเปนสสวนใหสมดลกนคอ “จรยศกษา พลศกษา พทธศกษา และหตถศกษา”

จากทกลาวมานจะเหนไดวาการขยายตวของการศกษาสมยใหมไดสงผลใหกฬาซงเปนสวน

หนงในระบบการศกษาไดแพรหลายออกไปในวงกวาง ทงการเปนสวนหนงของพลศกษาทมแนวคดวา

จตใจทดอยในรางกายทด (a sound mind in a sound body) รวมไปถงคานยมของความแขงแรงแบบ

ครสต (muscular Christianity) อนเปนอกสถาบนหนงทโยงใยอยกบการแพรกระจายของการศกษา

สมยใหมอยางใกลชด (Stoddart 1988: 654-655) ทาใหการเลนฟตบอลเปนกจกรรมทแพรหลายใน

สงคมไทย ซงมรดกของระบบการศกษาในฐานะกลไกสาคญทชวยแพรในการของขยายของกฬาน ก

ยงคงอยมาจนถงปจจบน ดงทจะเหนไดวากฬาเปนกจกรรมสาคญอนหนงในสถาบนการศกษาและ

พนทใชสอยของโรงเรยนไมวาจะขนาดเลกหรอใหญกมกจะมสนามกฬา (โดยเฉพาะฟตบอล) อยดวย

เสมอ

17 หลก 6 ประการของคณะราษฎรขอท 6 คอ “จะตองใหการศกษาอยางเตมทแกราษฎร” ซงรฐธรรมนญไดกาหนดเงอนไขเกยวกบการศกษาของประชาชนไวดวยวา เมอประชาชนไดรบการศกษาจนจบชนประถมศกษาเกนครงหนงของจานวนประชากรทงหมดหรออยางชากไมเกน 10 ป ประชาชนชาวไทยจะมโอกาสเลอกสภาผแทนราษฎรทงหมด สมาชกประเภท 2 (สมาชกแตงตง) จะไมมอกตอไป

86

4. ยคอตสาหกรรมฟตบอลตางประเทศ: การถายทอดทางโทรทศนกบการบรโภคฟตบอลดวย

การด

หลงจากทความนยมเลนฟตบอลแพรกระจายผานระบบการศกษา ชวงถดไปเปนการเตบโต

ของการบรโภคฟตบอลผานการด โดยเฉพาะอทธพลของเทคโนโลยการสอสารททาใหมการถายทอด

การแขงขนฟตบอลตางประเทศมายงสงคมไทยและสอสงพมพดานกฬาทใหความสาคญกบฟตบอล

ตางประเทศ

งานศกษาของเนตรนภา ประกอบกจ (2545) เรอง “พฒนาการของวฒนธรรมฟตบอล

ตางประเทศในสงคมไทย พ.ศ. 2509-2544” ชใหเหนวาวฒนธรรมการตดตามชมฟตบอลตางประเทศ

ไดลงหลกปกฐานในสงคมไทยผานเทคโนโลยการสอสารและการพาณชยของอตสาหกรรมฟตบอล

ตางประเทศ โดยฟตบอลตางประเทศเรมมการถายทอดทางโทรทศนในสงคมไทยครงแรกคอการ

แขงขนฟตบอลโลก (FIFA World Cup) นดชงชนะเลศซงทมชาตองกฤษชนะทมชาตเยอมนตะวนตก

4-2 เมอปพ.ศ. 2509 ตอมาในปพ.ศ. 2513 กเรมมการถายทอดสดการแขงขนฟตบอลโลกเปนครงแรก

หลงจากนนกมรายการโทรทศนเกยวกบกฬาเพมมากขนและมการถายทอดสดการแขงขนฟตบอล

สโมสรตางประเทศตามมา นอกจากนแลวผ ท มบทบาทอกสวนหนงกคอสอมวลชนดานกฬา

โดยเฉพาะบรษทสยามสปอรตพรนตงจากดทมการจดทาสอสงพมพและสอวทย-โทรทศนเกยวกบกฬา

อยางตอเนอง อยางเชนนตยสารสตารซอคเกอรรายสปดาหทวางจาหนายมาตงแตพ.ศ. 2518 และ

หนงสอพมพสตารซอคเกอรรายวนทวางจาหนายมาตงแตพ.ศ. 2535 (ทงสองฉบบยงวางจาหนายอย

จนถงปจจบน) ซงกระตนความสนใจในฟตบอลตางประเทศใหเกดขนในกลมผตดตามชมฟตบอลชาว

ไทยเปนจานวนมากจนกลายเปนกระแสหลกของการตดตามชมฟตบอลสงคมไทย

การสอสารมวลชนโดยเฉพาะการถายทอด (broadcasting) สดทางโทรทศนเปนปจจยสาคญ

ทสงผลตอการขยายตวของวฒนธรรมการชมกฬา18 ตวอยางทสาคญคอกรณของฟตบอลพรเมยรลก

18 ความพยายาม “ถายทอด” การแขงขนกฬามมาตงแตยคทเทคโนโลยการกระจายภาพและเสยงยงไมเตบโตเตมท ในป 1911 มการถายทอดการแขงขนอเมรกนฟตบอลระดบมหาวทยาลยระหวางทม Kansas Jayhawks กบ Missouri Tigers โดยใชการรายงานสถานการณในสนามแขงขนผานโทรเลขอยางตอเนอง โดยใหปลายทางเตรยมแบบจาลองของสนามแขงเอาไวแลวมการจดตาแหนงของผ เลนใหผชมดตามสถานการณทไดรบรายงาน ซงมการบนทกไววาผชมมการรองเพลงและสงเสยงเชยรราวกบอยในสนามจรงดวย, ด Sarah St. John (2011)

87

องกฤษ (Premier League) ทไดรบความนยมไปทวโลก หลงจากทเนนการทาตลาดผานการ

ถายทอดสดในชวงทศวรรษ 1990s (รงสรรค 2544: 119-127)

ความนยมตอการชมฟตบอลผานการถายทอดทางโทรทศนนในดานหนงมนแสดงใหเหนถง

ภาวะโลกาภวตนทมการเชอมโยงการแขงขนฟตบอลไปทวโลกผานเทคโนโลยการสอสาร ขณะเดยวกน

ในอกดานหนงนนมนกทาใหการบรโภคฟตบอลกลายเปนกจกรรมททาผานการดเปนหลก และยงเปน

การดงเอาการแขงขนฟตบอลออกมาจากบรบทเชงพนท (รวมถงประวตศาสตร) แลวสงตอไปยงผชม

ในดนแดนหางไกล การบรโภคกฬาจงกลายเปนการดกฬาโดยตวมนเองอยางทผชมไมไดเชอมโยง

บรบทของตนเองเขากบการแขงขนมากนก19

5. ยคอตสาหกรรมฟตบอลไทย: การบรโภคฟตบอลทเตมไปดวยบรบท

จากเดมทกระแสความนยมตอฟตบอลในสงคมไทยนนอยทการดการถายทอดฟตบอลสโมสร

ตางประเทศมาหลายสบป แตตงแตเขาทศวรรษ 2550 เปนตนมา กระแสความสนใจในฟตบอลกเรม

หนมาสฟตบอลสโมสรไทย จดเปลยนทสาคญคอในฤดกาลแขงขน 2552 ทจานวนผชมการแขงขน

ฟตบอลลกระดบสงสดอยาง “ไทยพรเมยรลก” เพมขนอยางกาวกระโดด จานวนผชมทสนามเฉลยนด

ละประมาณ 4,100 คน และกลายเปนมาตรฐานทยนระยะมาจนถงปจจบน

2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 ผ ชมรวมทงฤดกาล

ประมาณ 984,000

1,132,057 1,399,094 1,475,769 1,657,887 1,915,592 1,940,378

จ า น ว นสโมสร

16 16 18 18 17 20 18

จานวนนดทแขง

240 240 306 306 272 380 306

ผ ช ม เ ฉ ล ยตอนด

ประมาณ 4,100

4,717 4,572 4,823 6,095 5,041 6,341

รายไดจาก ประมาณ 63,682,858 100,625,503 119,025,040 133,063,960 164,542,593 159,609,594

19 อยางเชนกรณผ ชมชาวไทยทตดตามชมการแขงขนของสโมสรแมนเชสเตอร ยไนเตดโดยทไมจาเปนตองเปนชาวเมองแมนเชสเตอรและไมจาเปนตองมสานกทางประวตศาสตรทเชอมโยงตนเองเขากบเมองหรอสโมสร

88

คาบตร 50 ลาน

รายไดจากสนคา

ประมาณ 24 ลาน

35,125,173 56,774,962 52,702,135 68,295,832 73,045,343 66,683,904

งบประมาณร ว ม ท กสโมสร

ประมาณ 250 ลาน

ป ร ะ ม า ณ 500 ลาน

ป ร ะ ม า ณ 1,000 ลาน

ม า ก ก ว า 1,000 ลาน

ป ร ะ ม า ณ 1,500 ลาน

ป ร ะ ม า ณ 2,000 ลาน

ป ร ะ ม า ณ 2,200-2,280 ลาน

ค า ส ท ธถายทอด

40 ลาน 40 ลาน 200 ลาน 200 ลาน 200 ลาน 600 ลาน 600 ลาน

ตาราง 2.1 สถตยอดผชมและรายไดของการแขงขนไทยพรเมยรลกฤดกาล 2552-255820

สถตในฤดกาลแขงขน 2558 แสดงใหเหนวาเฉพาะการแขงขนระดบไทยพรเมยรลกมยอดผ เขา

ชมรวมทงปเกอบ 2 ลานคน เฉลยแลวในแตละสปดาหจะมผ เขาชมการแขงขนมากกวา 50,000 คน

และยงเมอรวมกบการแขงขนระดบดวชน 1 และ ดวชน 2 ทมจานวนสโมสรมากกวาอกหลายเทาตว

แลว ผ วจยประมาณการวาโดยเฉลยในแตละสปดาหจะมผ ชมเขาสนามฟตบอลไทยมากกวา

100,000 คนทวประเทศ ยงไมรวมผ ชมทางโทรทศนทกาลงเพมสงขนอยางรวดเรวจนฝายจดการ

แขงขนสามารถสรางรายไดจากคาสทธการถายทอดหลายพนลานบาท21

ผลการสารวจของนดาโพลชวงเดอนสงหาคมพ.ศ. 2558 ระบวา ชาวไทยทตดตามชมฟตบอล

สโมสรไทยมมากกวาฟตบอลสโมสรองกฤษเปนครงแรก แมอตราสวนผตดตามชมฟตบอลไทยอาจยง

ไมสงกวาฟตบอลองกฤษมากนก แตขอมลอกสวนหนงจากผลการสารวจนกชใหเหนวา เมอ

เปรยบเทยบผลการสารวจในชวง 3 ปหลงแลวพบวาฟตบอลองกฤษมผตดตามนอยลงทกป สวนทาง

กบฟตบอลไทยทมผ ตดตามมากขนทกป (นดาโพล 2558) ซงแสดงใหเหนถงแนวโนมความ

เปลยนแปลงทนาสนใจ

รากฐานสาคญของความนยมในฟตบอลสโมสรไทยไมใชแควงเงนหมนเวยนและยอดผ ชม

จานวนมากในการแขงระดบสงสดอยางไทยพรเมยรลกเทานน แตยงรวมไปถงการเกดขนมาของการ

20 เรยบเรยงจาก อาจนต (2557), สงหนก (2557), Thai Premier League (2557), ไทยพบลกา (2558), และมตชนออนไลน (2558) 21 คาสทธถายทอดการแขงขนเปนแหลงรายไดหลกอนหนงของการแขงขนฟตบอลอาชพ โดยมกจะมการทาสญญามอบสทธใหกบผถายทอดครงละ 3-4 ป โดยรอบสญญาของฤดกาล 2556-2559 ฝายจดการแขงขนฟตบอลสโมสรไทยไดคาตอบแทน 1,800 ลานบาท และรอบสญญาของป 2560-2563 ททาลวงหนาไปแลวนนมคาตอบแทนเพมขนเปน 4,200 ลานบาท (สยามกฬา 2558)

89

แขงขนฟตบอลลกภมภาค ดวชน 2 ในปพ.ศ. 2552 ซงทาใหมสโมสรฟตบอลเกดขนกระจายตวอยทว

ประเทศ ปจจบนเกอบทกจงหวดในประเทศไทยลวนแตมสโมสรฟตบอลตงอยอยางนอยจงหวดละ 1

สโมสร22

ความแตกตางระหวางฟตบอลสโมสรไทยในปจจบนกบกระแสความนยมฟตบอลตางประเทศ

ในชวงกอนหนาคอ การบรโภคฟตบอลตางประเทศมฐานอยบนการชมการแขงขนผานการถายทอดสด

หรอตดตามขาวสารผานสอเปนหลก ในแงนแฟนฟตบอลตางประเทศจงอยในสถานะผชมหรอผดเสย

มาก ขณะทความเปลยนแปลงของฟตบอลสโมสรไทยทาใหเกอบทกจงหวดมสโมสรของตนเอง แฟน

บอลมโอกาสแสดงออกผานการเชยรในสนาม ไปจนถงการทแฟนบอลไดรวมกลมกนทากจกรรมตางๆ

ในแงนแฟนบอลไทยจงสามารถมสวนรวมไดมากกวา จนเกดวฒนธรรมแฟนบอลซงมลกษณะตางๆกน

ไปในแตละสโมสรหรอกระทงแตละกลม อยางเชนงานศกษาเกยวกบแฟนสโมสรฟตบอลไทยเรอง

“การใชสอเพอสรางและธารงรกษาอตลกษณของแฟนสโมสรฟตบอลจงหวดชลบร ” ของกลวชญ

สาแดงเดช (2551) และ ‚Football culture and politics of localism: A case study of Chonburi

Football Club‛ ของ Chuenchanok Siriwat (2012) ทชใหเหนวาปจจยสาคญอนหนงในการเปนแฟน

บอลสโมสรชลบร เอฟซคอความรสกนยมในทองถนของชาวชลบร หรองานเรอง “ฟตบอลแฟนคลบใน

สงคมไทยสมยใหม: ศกษากรณสโมสรเมองทองหนองจอก ยไนเตด” ของสายชล ปญญชต (2553) ท

เสนอวากจกรรมนอกสนามทแฟนบอลทารวมกนกเปนปจจยหนงของการเปนแฟนบอล ซงทงหมดน

แสดงใหเหนไดวาการบรโภคฟตบอลสโมสรไทยนนไมไดเปนเพยงแคการดฟตบอล แตมนเปนการ

บรโภคทเตมไปดวยบรบท

7.2.2 ประวตศาสตรการพนนในสงคมไทย

การพนนไมไดเปนปรากฏการณใหมทไมเคยมมากอน หากแตการพนนเปนกจกรรมอนหนงท

ดารงอยมาแตอดต และทสาคญในแตละชวงเวลานนการพนนกมความหมายตอสงคมในลกษณะท

เปลยนไปตามแตยคสมย

22 ยกเวนแมฮองสอนและบงกาฬทยงไมมสโมสรฟตบอล

90

กอนหนาทสงคมไทยรวมถงแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตจะรบเอาฟตบอลเขามา การพนนกม

บทบาทอยในสงคมมากอนแลว และเปนสวนหนงของกจกรรมทนบไดวาเปนการแขงขนมาอยาง

ตอเนอง บนทกของ John Crawfurd ชาวยโรปทเดนทางมาในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตชวงตน

ครสตศตวรรษท 19 ไดระบถงความนยมตอการพนนของผคนในแถบนไววา

“ชาวหมเกาะอนเดย... หลงใหลการพนน... วนทตดตลาด ทกแหงในประเทศทมไดหามการ

พนนอยางเดดขาด ชายและหญง คนแก และคนหนมสาวแยกกนไปเปนกลมๆตามถนนใน

ตลาดเพอเลนพนน... ลกษณะนสยของคนพนเมองดเหมอนวาจะเปลยนไปอยางสนเชง

ชวขณะหนง เพราะวากรยามรรยาททเครงขรม มความเปนระเบยบและสงบเสงยมได

กลายเปนความกระวนกระวาย ลกลน และเสยงเอะอะอกทก” (Crawfurd 1820, อางใน รด

2548: 200)

ขณะทในสงคมไทยเอง “จดหมายเหต ลา ลแบร: ราชอาณาจกรสยาม” หรอบนทกของ Simon de La

Loubère ราชทตจากฝรงเศสทเขามาในสมยสมเดจพระนารายณชวงปลายครสตศตวรรษท 17 กระบ

ถงการพนนของชาวสยามไววา กจกรรมทเปนการแขงขนตางๆเชนการวงววหรอการแขงเรอนนจะม

การเลนพนนอยดวย โดยกลาวถงความนยมและผลของการพนนตอชาวสยามในชวงนนเอาไววา “ชาว

สยามรกเลนการพนนเสยเหลอเกน จนกระทงฉบหายขายตนหรอไมกขายบตรธดาของตน” (เดอะ ลา

ลแบร 2548: 159)

แอนโทน รด (2548: 200-203) เสนอวา จากบนทกของชาวยโรปทเขามาในแถบเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตตงแตครสตศตวรรษท 16-17 ชใหเหนวาชาวเอเชยตะวนออกเฉยงใตมลกษณะนสย

ทชอบพนนในการแขงขนเกอบทกประเภท โดยในชวงแรกๆกจกรรมการแขงขนสวนใหญนนมกจะจด

ขนโดยราชสานกอยางเชนการแขงเรอทจดขนเพอเหตผลทางความเชอและยนยนสถานะของกษตรย

ซงกมกจะมการพนนเปนสวนหนงของกจกรรมดวย นอกจากนกจกรรมทมการแขงขนสวนใหญกมกจะ

มการเลนพนน โดยอาจมลกษณะทแตกตางกนระหวางกลมดนแดนหมเกาะทางตอนใตของภมภาคท

นยมการชนไกกบดนแดนสวนแผนดนใหญทไมนยมกจกรรมทมการหลงเลอดมากนกอนเนองมาจาก

อทธพลของศาสนาพทธแบบเถรวาท

กระทงชวงตนครสตศตวรรษท 19 ทการพนนในสยามเตบโตขนอยางรวดเรว โดยเฉพาะหวย

และการเลนพนนในบอนเบย งานเรอง Gambling, the State and Society in Thailand, c.1800-

91

1945 ของ James A. Warren เสนอวาในตนครสตวรรษท 19 ทเปนชวงแรกของระบบเศรษฐกจแบบ

เงนตรานน การพนนเปนกลไกหนงทรฐสยามใชชวยในการขบเคลอนเศรษฐกจแบบเงนตรา เนองจาก

ชวงนนไพรมกจะเลอกเกบเงนเอาไวจายแทนการเขาเดอนจนเงนทหมนเวยนในตลาดมนอย ดวยเหตน

สมยรชกาลท 3 และ 4 รฐจงออกหวย ซงตองเลนดวยเงน เพอทจะทาใหชาวสยามนาเงนออกมาใช

จาย กระทงเปนสวนหนงททาใหระบบเศรษฐกจแบบเงนตราสามารถเดนหนาไปได (Warren 2013,

อางใน ปรด 2557: 129-136)

งานศกษาเรอง “บอนเบยในสงคมไทย พ.ศ. 2367-2460: การศกษาเชงสงคมวฒนธรรม” ของ

ณฐยา อศวพงษอนนต (2548: 61-80) เสนอวา ในชวงตงแตหลงพ.ศ. 2367 เปนตนมา รฐสยามม

บทบาทสาคญในการสนบสนนการเตบโตขนของกจการบอนเบย 23 เนองจากหลงจากทรายไดจาก

การคาระบบบรรณาการกบจกรวรรดจนและการคาผกขาดกอนทาสนธสญญาเบารงลดบทบาทลง รฐ

จงหนมาหารายไดจากภาษเศรษฐกจภายในประเทศ ดงจะเหนไดจากทสมยรชกาลท 3 มการเกบภาษ

อากรเพม 33 อยาง และสมยรชกาลท 4 เกบเพมอก 48 อยาง จากบทบาทดงกลาวทาใหจากเดมท

พ.ศ. 2379 ในกรงเทพฯมบอนเบยประมาณ 100 แหง แตเมอเขาสชวงตนรชกาลท 5 กมบอนเบย

เพมขนเปน 413 แหง และภาษอากรจากกจการบอนเบยกเปนหนงในแหลงรายไดสาคญของรฐสยาม

อยางไรกด เมอสยามเปดรบเอาแนวคดเรองความเจรญแบบตะวนตกเขามามากขนประกอบกบทเกด

ปญหาอาชญากรรมอนเนองมาจากการพนนบอยครงขน กทาใหรฐสยามเรมเปลยนวธคดเกยวกบการ

จดการกบกจการบอนเบย หลงพ.ศ. 2430 รฐสยามเรมหนมาจากดจานวนบอนเบยลง จนในพ.ศ.

2434 เหลอบอนเบยในกรงเทพฯเพยงแค 16 แหงเทานน แมวาในชวงแรกรฐสยามจะยงคงให

ความสาคญกบรายไดจากอากรบอนเบยอย24 แตเมอรฐเรมสามารถหารายไดจากสวนอนโดยเฉพาะ

กจการฝนและการทานาทกาลงเฟองฟขนมาไดแลว รายไดจากบอนเบยกลดความสาคญลงจน กจการ

บอนเบยลดจานวนลงเรอยๆ กระทงในปพ.ศ. 2459 กมการประกาศยกเลกบอนเบยพรอมทงหามเลน

การพนนทเคยมในบอนเบย และมผลในทางปฏบตในปตอมา (พ.ศ. 2460) อนนบไดวาเปนจดสนสด

ยคเฟองฟของบอนเบยในสงคมไทย

23 การพนนทเลนเปนหลกในบอนเบยไดแก ถว โปปน โปกา เปนตน 24 โดยปรบไปเปนการเกบภาษอากรอยางเขมงวดเปนระบบมากขน ทาใหในชวงแรกทลดจานวนบอนเบยลงไปแลวนนแตกยงคงมรายไดจากภาษอากรบอนเบยในจานวนมากอย

92

สวนการเลนการพนนในกจกรรมประชนแขงขนในสงคมไทยกมมาอยางยาวนาน ดงทลา ล

แบรเคยบนทกไวถงการพนนวงววและแขงเรอ บทความ ‚การเมองเรองชกวาว: การใหความหมายใหม

ตอการเลนวาวพนนในสมยรชกาลท 5‛ ของปรด หงสตน (2553: 144-155) ชใหเหนถงบทบาทของการ

พนนในกฬาชกวาววาแตเดมนนการชกวาวเปนพธกรรมของราชสานก จนชวงรชกาลท 4-5 เมอการชก

วาวเรมลดบทบาทในแงพธกรรมลงและมการจดแขงขนมากขนโดยเฉพาะในหมชนชนนา การแขงชก

วาวกเรมมนยยะของการพนนเขามาเกยวของมากขน แตหลงจากนนการเลนวาวกลดมตทางการพนน

ลงไป

หากพจารณามตทางประวตศาสตรของการพนนในสงคมไทย จะเหนไดวาในดานหนงนนการ

พนนเปนกจกรรมทไดรบความนยมมาอยางตอเนอง แตในอกดานหนงนนบทบาทของการพนนก

เปลยนแปลงไปตามแตบรบทสงคม จากชวงครสตศตวรรษท 16-17 ทพธกรรมของราชสานกซง

กจกรรมทเปนการแขงขนอยดวยกมกจะมการเลนพนน ตอมาในชวงตนครสตศตวรรษท 19 การพนนก

ถกรฐสยามใชทงในแงของการกระตนการใชเงนตราในชวงแรกของการเรมเศรษฐกจระบบเงนตรา และ

การใชเปนแหลงรายไดของรฐในยคเฟองฟของบอนเบย กอนทตอมาเมอรฐมแหลงรายไดอนมา

ทดแทนแลว การพนนกถกยกเลกไป

7.2.3 การพนนฟตบอลในสงคมไทยจากมตทางประวตศาสตร

ตงแตทฟตบอลเขามาในสงคมไทยความหมายของการบรโภคฟตบอลกเปลยนรปมาตลอด

นบตงแตสมยรชกาลท 4-5 อนเปนชวงแรกทฟตบอลถกนาเขาสสยามและเลนกนในกลมชนชนสงใน

ฐานะกฬาสมยใหมอนเปนสญลกษณของความศวไลซ จนถงชวงตอมาทมการปฏรประบบการศกษา

สมยใหมทาใหฟตบอลเรมแพรหลายใหคนทวไปไดบรโภคฟตบอลดวยการเลนฟตบอลผานโรงเรยน

กระทงตอมาเมอเทคโนโลยการสอสารพฒนาขนในชวงทศวรรษ 2510-20 ความนยมบรโภคฟตบอล

ตางประเทศผานการดกกลายเปนกจกรรมยอดนยมในสงคมไทย

93

หลกฐานทกลาวถงการพนนฟตบอลในสงคมไทยมมาตงแตสมยรชกาลท 6 โดยบทความเรอง

“ระวงพพนน” ของอศวพาห25ไดเขยนเตอนถงการพนนฟตบอลไววา

“เมอเรมมการเลนฟตบอลส าหรบรางวลถวยทอง ขาพเจาหวงอยวาจะไดเหนการเลนอยาง

สนกเกดขนในเมองไทยอยางหนง ซงจะไมมการพนนพรอมดวยผลรายตางๆแหงการพนน

เพราะในพระราชปรารภทพมพไวในสมดระเบยบของกรรมการฟตบอลถวยทองหลวงนนม

ขอความชดอยวา “ฟตบอลเปนการเลนอยางด เพราะไมมการพนน” แตครนเรมเลนไปได

หนอย มขาวมากระทบหขาพเจามากขนทกทวามการพนนตอรองกนอยางมากๆ เชน มราย

หนงพนนเอาเบยร 1 ขวด ตอ 10 หบ วาพวกโรงเรยนนายเรอจะชนะ ...เพราะฉะนน ขาพเจา

หวงใจวา บรรดาคนไทยทชอบดฟตบอลโดยเชงนกเลงกรฑาแทๆจะชวนกนเปลงเสยงใหดง

พรอมกน ตเตยนคนทจะมาเอาสนามฟตบอลเปนบอน หรอทชมนมซองจรจดและนกเลงหวไม

ถาไมตดรอนเสยแตเดยวน ในไมชาจะไมไดดฟตบอลดจรงๆ” (อศวพาห 2458, อางในจรฏฐ

2543: 23-25)

แตอยางไรกดการพนนฟตบอลในสมยนนกดจะยงไมไดแพรหลายหรอกลายเปนปญหามากนก

การพนนฟตบอลกลายเปนสงทถกมองวาเปนปญหาสงคมอยางจรงจงในชวงปลายทศวรรษ

2530 ถงตนทศวรรษ 2540 โดยอาจพจารณาไดจากจานวนงานวจยเกยวกบการพนนฟตบอลทเรมม

ในชวงเดยวกนน โดยจากการสบคนงานวจยในกลมดงกลาว ผ วจยพบวางานวจยเกยวกบการพนน

ฟตบอลในสงคมไทยชนแรกๆคอบทความวจยเรอง “พนนฟตบอล: การเสยงโชคของชนชนกลาง” ของ

นวลนอย ตรรตน (2539: 429-462) และหลงจากนนกมวทยานพนธ งานวจย หรอบทความวชาการ

เกยวกบการพนนฟตบอลอกจานวนมากเกดขน เชนสารนพนธเรอง “การเสนอเนอหาเรองฟตบอล

ตางประเทศในหนงสอพมพกฬากบปญหาการพนนฟตบอล” ของศภศกด ตระการรตนกล (2540),

วทยานพนธเรอง “การบงคบใชกฎหมายการพนน: ศกษากรณการพนนผลการแขงขนฟตบอล” ของ

องอาจ ชยเพชรโยธน (2541), หรอบทความวจยเรอง “การพนนฟตบอล” ของพนต วงษยกล (2546:

337-381) และงานศกษาชนอนๆทตามมาอกเปนจานวนมาก

25 นามแฝงของรชกาลท 6

94

การเกดขนมาของงานศกษาเกยวกบการพนนฟตบอลนแสดงใหเหนอยางชดเจนถงการเรม

มองวาการพนนฟตบอลเปนปญหาทอยางนอยทสดตองทาความเขาใจอยางจรงจง งานหลายชนระบ

ตรงกนวาปจจยทสนบสนนใหการพนนฟตบอลขยายตวอยางรวดเรวในสงคมไทยคอเทคโนโลยการ

สอสารทพฒนาขน ทงการรายงานขาว การถายทอดสด ไปจนถงอนเทอรเนต (นวลนอย 2539: 452-

457; พนต 2546: 352-355)

งานศกษาของเนตรนภา ประกอบกจ (2545: 288-316) แสดงใหเหนถงความสมพนธระหวาง

การขยายตวของการถายทอดสดการแขงขนฟตบอลตางประเทศกบการขยายตวของการพนนฟตบอล

ในสงคมไทยไดอยางชดเจน โดยเนตรนภาชใหเหนวา แมตงแตพ.ศ.2509 จะมสอทรายงานขาวการ

แขงขนฟตบอลตางประเทศมาทสงคมไทยแลวแตกยงไมมการเลนการพนนมากนก เนองจากการ

เผยแพรภาพสวนใหญยงคงนาเสนอเปนภาพบนทกการแขงขน26 จนกระทงในการแขงขนฟตบอลโลก

พ.ศ.2529 การพนนฟตบอลกเรมแพรหลายในสงคมไทยและในสอสงพมพกเรมมการกลาวถงอตรา

ตอรองการพนนแบบเอเชย (asian handicap) ซงเปนอตราตอรองทไดรบความนยมในสงคมไทย

คอลมน “ชมทางนกเสยงโชค” ในหนงสอพมพสยามกฬาฉบบวนท 22 มถนายนพ.ศ.2529 ทเขยนโดย

“เปาบนจน”27ระบวา

“ขณะนวงการเดมพนมหลายรปแบบเหลอเกน พวกปญญาชนและผานเมองนอกเมองนาเขาก

เลนกนแบบฝรง มการตงเปน “พล” หรอทบานเราเรยกวา “โตด” ...แตพลกมหลายรปแบบ

นกเรยนเกาอเมรกากแบบหนง นกเรยนเกาองกฤษกอกแบบหนง แตทฮตทสดกเลนกนแบบ

ไทยๆเขาใจงายด ตอ 5-4 3-2 ตอครงลกหรอตอ 1 ลก ...ทเลนแบบภาพรวมกม บางแหงเอา

ยโรปไมไดแชมปตอ 7-4 ...ถาจะเลนใหสนกตองไปเมองจนท ทน นมถายทอดสด มการออกตว

และลนกนนาจอ”28

26 ตงแตพ.ศ. 2509 สอสงพมพไทยกมการนาเสนออตราตอรองการพนนแลว แตเปนการนาเสนออตราตอรองแบบยโรป เชนพาดหวหนงสอพมพเดลนวสฉบบวนท 8 มถนายนพ.ศ. 2513 ทวา “ในดานการตอรองหรอตลาดพนนครงแรก หลงจากจบสลาก บราซลเตงหนงจายสามตอ องกฤษอนดบสองจายเจดตอ” 27 เนตรนภาระบวา เปาบนจนคอนามแฝงของพศณ นลกลด 28 เนตรนภาระบวา เหตท “ถาจะเลนใหสนกตองเมองจนท” หรอจนทบรกเพราะเปนพนททมการถายทอดสดโดยรบสญญาณภาพจากจานรบสญญาณดาวเทยม

95

การพนนฟตบอลยงแพรหลายและไดรบความนยมมากขนไปอกในการแขงขนฟตบอลโลกป

พ.ศ.2533 ทมการถายทอดสดมากถง 41 นด (จากทงหมด 52 นด) มบนทกวาในชวงนนเจามอรบพนน

ฟตบอลหลายคนไดเปดหองสทของโรงแรมมานรดชนดยานถนนรชดาภเษกเพอเปดใหลกคาไดมา

พนนและดมเหลาดการถายทอดสดฟตบอล เกบคาหวคนละ 300 บาทและหกหวควจากผ ทเลนไดรอย

ละ 5 สวนสถานบนเทงหลายแหงกจดใหมจอโทรทศนขนาดใหญสาหรบถายทอดสดการแขงขน เมอถง

การแขงขนฟตบอลโลกพ.ศ.2537 กปรากฏโตะรบพนนฟตบอลกระจายไปตามพนทเศรษฐกจของ

กรงเทพฯรวมถงหวเมองขนาดใหญอยางเชยงใหมและหาดใหญ29 ซงในชวงนนกเรมมโตะทรบพนน

ฟตบอลอยางตอเนองโดยเฉพาะฟตบอลพรเมยรลกองกฤษทมการถายทอดสดเปนประจาทกสปดาห

จากทกลาวมานจะเหนไดวาการเตบโตขนมาของการพนนฟตบอลในสงคมไทยนนวางอยบน

ฐานของการพนนฟตบอลตางประเทศ โดยเฉพาะในยคทเทคโนโลยการสอสารพฒนาขนทาใหการ

ถายทอดสดการแขงขนแพรหลายอยางรวดเรว ซงทาใหเกดยคสมยทคนในสงคมไทยบรโภคฟตบอล

ผานการ “ด” เปนหลก การพนนฟตบอลในสงคมไทยจงโตขนมาโดยสมพนธอยกบการดการ

ถายทอดสดฟตบอลซงในแงหนงมนคอการบรโภคฟตบอลทถกดงออกมาจากบรบทเชงพนทและ

ประวตศาสตร ขณะทการบรโภคฟตบอลสโมสรไทยทไดรบความนยมเพมขนในชวงหลงนเปนการ

บรโภคทเตมไปดวยบรบท ดงนนแลวการจะทาความเขาใจตาแหนงแหงทของการพนนในวฒนธรรม

แฟนบอลไทยจงควรพจารณาถงการเกดขนมาของ “สนาม” ในการบรโภคฟตบอลไทยทอาจตาง

ออกไปจากการบรโภคฟตบอลตางประเทศในยคกอนหนาดวย

7.3 การบรโภคฟตบอลไทย

หากเปรยบเทยบระหวางการตดตามชมฟตบอลตางประเทศกบฟตบอลไทย (ของคนใน

สงคมไทย) แลว ความแตกตางสาคญประการหนงคอการตดตามฟตบอลตางประเทศนนเปนการชม

การแขงขนผานสอโดยเฉพาะการถายทอดสดเปนหลก ขณะทการตดตามฟตบอลไทยนนแฟนบอลมก

ไปทสนามแขง ประกอบกบทสโมสรฟตบอลไทยมกเปนสโมสรประจาจงหวดซงแฟนบอลสามารถโยง

29 พนทภาคใตนบไดวาเปนอกศนยกลางของการเลนพนนฟตบอลขนาดใหญ เนองจากมเครอขายอยกบโตะพนนในมาเลเซยและสงคโปร

96

ตนเองเขากบความเปนตวแทนของสโมสรไดมากกวาสโมสรตางประเทศ ในแงนการบรโภคฟตบอล

สองแบบนจงมลกษณะบางประการทแตกตางกนอย อาจกลาวไดวาการบรโภคฟตบอลตางประเทศ

นนเปนการบรโภคเกมการแขงขนหรอเปนการบรโภคดวยการดเปนหลก ขณะทการบรโภคฟตบอลไทย

ประกอบไปดวยกจกรรมจานวนมากทแฟนบอลทารวมถงลกษณะความเปนตวแทนของสโมสรทแฟน

บอลมบรบทรวม ทาใหการบรโภคฟตบอลไทยนนมความหมายทมากกวาการดฟตบอล 30 หรออาจ

เรยกไดวาเปนการบรโภคทเตมไปดวยบรบท

ดวยลกษณะของการบรโภคทเตมไปดวยบรบทดงกลาวทาใหนอกจากบรโภคดวยการดแลว

แฟนบอลไทยยงบรโภคฟตบอลในอกหลากหลายลกษณะ เชนบรโภคฟตบอลในฐานะตวแทนของ

ทองถน, ในฐานะชมชนรปแบบใหม, ในฐานะพนทของผชาย, หรอในฐานะพนทแสดงออก31

7.3.1. การบรโภคฟตบอลในฐานะตวแทนของทองถน

ปจจบนเกอบทกจงหวดมสโมสรฟตบอลตงอยอยางนอยจงหวดละ 1 สโมสร แมในทาง

กฎหมายแลวสโมสรจะมสถานะเปนนตบคคลแตชอสโมสรกมกจะมาจากชอจงหวดหรอทองถนท

สโมสรตงอย ทาใหสโมสรมลกษณะเปนเสมอนตวแทนของทองถน งานศกษาเกยวกบฟตบอลไทย

หลายชนเสนอไปในทางเดยวกนวาความนยมในสโมสรทองถนเปนปจจยสาคญททาใหเกดกระแสนยม

ฟตบอลไทย (กลวชญ 2551; ภญญพนธ 2552) ในกรณของแฟนบอลบรเวณกรงเทพฯนน นอกจากจะ

มสโมสรทชอโยงถงกรงเทพฯอยางเชน “แบงคอก ยไนเตด” และ “บางกอก เอฟซ” แลว ยงมกรณท

สโมสรเปนตวแทนของยานดวยคอกรณของสโมสร “การทาเรอไทย เอฟซ” นอกจากนยงมกรณเฉพาะ

อกรปแบบหนงคอกลมทเรยกวา “แฟนบอลพลดถน” ซงทงสองกรณนแสดงถงการบรโภคฟตบอลใน

ฐานะตวแทนของทองถนไดเปนอยางด

30 ตวอยางของกรณนอาจสะทอนไดผานคาอธบายของแฟนบอลไทยทมบทบาทเปนผ นาเชยร ผ นาเชยรเหลานตองหนหนาเขาอฒจนทร-หนหลงใหกบสนามฟตบอลเพอกระตนใหแฟนบอลคนอนๆรองเพลงเชยร ทาใหพวกเขาแทบจะไมเหนเกมการแขงขนเลย แตพวกเขากเลอกทจะรบบทบาทน หรออยางกรณทแฟนบอลถกลงโทษหามเขาไปในสนาม แตหลายๆครงกมแฟนบอลจานวนมากมาทสนามและจบกลมกนรองเพลงเชยรอยขางสนาม ทงทจรงๆแลวพวกเขากสามารถดการถายทอดสดทางโทรทศนได, ดประเดนนเพมไดท “เปนแฟนบอลมนมอะไรมากกวาดบอล: ปฏบตการสรางวฒนธรรมของการมสวนรวมของแฟนสโมสรฟตบอลไทย” อาจนต (2555: 69-104) 31 อยางไรกด การบรโภคบางลกษณะกอาจพบไดในกลมคนไทยทนยมฟตบอลตางประเทศ แตมปรมาณและความเขมขนนอยกวา

97

กรณท 1: แฟนสโมสรการทาเรอฯกบความเปนชาวคลองเตย

สโมสรฟตบอลการทาเรอ เอฟซกอตงขนเมอพ.ศ.2510 ในฐานะทเปนกจกรรมสวนหนงของ

การทาเรอแหงประเทศไทย32 และสงทมเขารวมในการแขงขนฟตบอลรายการตางๆแลวประสบ

ความสาเรจเปนจานวนมากจนเปนทรจกของแฟนบอลไทย ปจจบนสโมสรทาเรอมสถานะเปนสโมสร

ฟตบอลอาชพ ใชสนามแขงขนชอแพท สเตเดยม (PAT stadium33) ซงตงอยในพนทของการทาเรอฯ

บรเวณเขตคลองเตย กรงเทพฯ ดงนนแลวเพอทจะทาความเขาใจบรบทเชงพนทของสโมสรทาเรอ จง

ตองกลาวถงความสมพนธระหวางการทาเรอฯกบชมชนคลองเตยทเกยวพนแบบแยกจากกนไดยาก

ดวย

การทาเรอฯกบคลองเตย34

ในชวงทศวรรษ 2480 รฐบาลไทยมแผนจะกอสรางทาเรอเพอขนสงสนคาบรเวณคลองเตย จง

เวนคนทดนประมาณ 2,500 ไร แตระหวางนนไดเกดสงครามโลกครงท 2 จนโครงการหยดชะงกไป

ชวงหนง ทาใหเรมมคนอพยพเขามาอยอาศยในบรเวณทเวนคน กอนทตอมาในป 2490 จะเรมม

กอสรางอกครง แตดวยงบประมาณทมจากดทาใหการทาเรอฯใชทดนไปเพยงประมาณ 400 ไร เกดม

ทดนวางเปลาจานวนมาก จงมคนเขามาอยอาศยและใชประโยชนจากทดนวางเปลามากขน

จนในป 2494 รฐบาลไดออกพระราชบญญตการทาเรอแหงประเทศไทย พทธศกราช 2494 ตง

การทาเรอแหงประเทศไทยเปนรฐวสาหกจในสงกดกระทรวงคมนาคม หลงจากทมการกอสรางและ

ดาเนนกจการทาเรอคลองเตยแลว ทาใหบรเวณนนกลายเปนศนยกลางธรกจ มโรงงานและตลาด

ขนาดใหญ รวมถงเมอมการกอสรางขยายทาเรอกยงทาใหมคนเขามาอยอาศยและทางานในบรเวณน

มากขน ซงงานทผ อพยพทาสวนใหญกจะเกยวของกบการกอสรางทาเรอหรอกจการทางเรอตางๆ

โดยเฉพาะผอพยพจากตางจงหวดทเขามาหางานทาเนองจากเปนแหลงทพกอาศยราคาถกและใกล

32 จากนไปจะเรยกสโมสรฟตบอลการทาเรอ เอฟซวา “ทาเรอ” หรอ “สโมสรทาเรอ” และเรยกการทาเรอแหงประเทศไทยวา “การทาเรอฯ” 33 PAT มาจากอกษรยอของ Port Authority of Thailand ซงเปนชอในภาษาองกฤษของการทาเรอฯ 34 ขอมลในสวน “การทาเรอฯกบคลองเตย” นเรยบเรยงจาก การทาเรอแหงประเทศไทย (มปป.), สมพงษ พดปย (2554),และ วชย รปขาด เฉลม เกดโมล และสงคม คณคณากรสกล (2550)

98

แหลงงาน ทงทเปนการสรางทพกอาศยแบบชวคราวและถาวร ซงโดยมากเปนการเขาไปอยอาศยใน

พนทวางเปลาทตามกฎหมายแลวเปนทดนของการทาเรอฯ

ชวงประมาณป 2500-2511 จานวนคนทยายเขามาอาศยมจานวนมากโดยไมไดมการวาง

โครงสรางพนฐานทเหมาะสม ทาใหเกดเกดเปนชมชนแออดขนาดใหญขน ในชวงนการทาเรอฯเรมไล

รอทอยอาศยของชาวบาน กระทงในชวงป 2515 มการไลรอครงใหญ ทางดานชาวบานกมการรวมตว

ตอส เพอเรยกรองสทธในการอยอาศย กระทงเกดการฟองรองและการทาเรอฯชนะคด ทาใหชาวบาน

จานวนหนงถกจบกมในขอหาบกรก หลงจากนนกมความพยายามไลรอครงใหญๆอกหลายครง ซงชาว

คลองเตยกพยายามรวมกลมกนเรยกรองสทธในการอยอาศยมาตลอด

แฟนบอลทาเรอชาวคลองเตยสงอายเคยเลาใหผ วจยฟงถงประสบการณถกไลรอวาเขาเคย

ประสบกบการไลรอมาหลายครง แมจะไลเรยงลาดบเหตการณไดไมแมนยานก แตความทรงจาทดจะ

ชดเจนทสดของชาวคลองเตยเกยวกบการไลรอคอการเกดไฟไหมในชวงทมการพยายามไลรอ

จากความสมพนธระหวางการทาเรอฯกบผ คนทอาศยอยบรเวณคลองเตยทมตอกนมา

ยาวนาน ทงในแงของการเปนแหลงงาน ทอยอาศย ไปจนถงสถานะระหวางผ ไล รอกบผถกไลรอดงท

กลาวไปนน ไมวาจะในทางลบหรอบวกมนกสรางความสมพนธระหวางชาวคลองเตยกบการทาเรอฯ

ขนมาดวยระยะเวลายาวนานหลายสบป

สโมสรการทาเรอ เอฟซ

เดมสโมสรทาเรอมสถานะเปนสโมสรฟตบอลกงสมครเลน-กงอาชพภายใตการเปนสวนหนง

ของการทาเรอฯมาตงแตเรมกอตง จนเมอป 2552 ไดมการเปลยนแปลงรปแบบการจดการแขงขน

ฟตบอลอาชพในประเทศไทย โดยขอบงคบทสาคญขอหนงคอทกๆสโมสรในไทยพรเมยรลกซงเปนลก

ระดบสงสดตองจดทะเบยนเปนนตบคคลและดาเนนการในลกษณะของธรกจทแสวงหากาไร ดวยเหต

นจงทาใหพเชฐ มนคงซงขณะนนดารงตาแหนงเปนผบรหารระดบสงของการทาเรอฯจดทะเบยนตง

บรษทชอ “บรษท ทาเรอไทย จากด” เพอดาเนนงานสโมสรทาเรอฯ ทาใหในทางกฎหมายแลวนบไดวา

สโมสรทาเรอเปนสโมสรฟตบอลอาชพ โดยงบประมาณในการดาเนนงานสวนหนงมาจากการ

สนบสนนของการทาเรอ และกลมธรกจทองถนอยางเชนบรษท Legal Professional ซงทาธรกจ

เกยวกบอสงหารมทรพยบรเวณคลองเตย

99

หลงพเชฐออกจากตาแหนงประธาน ผบรหารคนตอๆมารวมถงผ สนบสนนทางการเงนราย

ใหญของทาเรอกมกจะเปนกลมทนหรอผ มสวนเกยวของกบการทาเรอ, กจการขนสงทางเรอ, หรอ

คลองเตยแบบเดยวกบสมยของพเชฐเสมอ ไมวาจะเปนวรพงษ ตนตเวชยานนทเจาของบรษทซปเปอร

รช (แบงคอก) จากด ททากจการเกยวกบการแลกเปลยนเงนตรา35 ไปจนถงคารณวทย ธปกระจาง (ซง

ขณะนนดารงตาแหนงผบญชาการตารวจนครบาล) กบตรลพธ ธปกระจางลกชายของคารณวทย

กระทงตนป 2558 มการเปลยนประธานสโมสรมาเปนนวลพรรณ ลาซา จากตระกล “ลาซา”

กลมทนใหญระดบประเทศ ปจจบนนอกจากประธานสโมสรทาเรอแลวนวลพรรณยงดารงตาแหนง

กรรมการผจดการบรษทเมองไทยประกนภยจากดและมธรกจอนๆอกจานวนหนง แมวาธรกจของนวล

พรรณและตระกลลาซาในปจจบนจะไมมสวนเกยวของกบการทาเรอหรอคลองเตยโดยตรง แตกอาจ

กลาวไดวานวลพรรณและตระกลลาซามสมพนธบางดานอยกบการทาเรอคอเมอป 2529-2534 โพธ

พงษ ลาซา พอของนวลพรรณเคยเปนคณะกรรมการบรหารการทาเรอมากอน (ปตศกด 2558)

ดวยสถานทตงของสนามทาใหแฟนบอลกลมหลกของทาเรอเปนคนทอาศยอยบรเวณ

คลองเตย จนแฟนบอลทาเรอมกจะถกเรยกจากสอวา ‚Klongtoey army‛ แตถงทสดแลวแฟนบอล

ทาเรอกไมไดเปนคนคลองเตยไปเสยทงหมด ประมาณครงหนงของแฟนทาเรอเปนคนคลองเตย

นอกจากนนเปนคนทอาศยอยบรเวณอน รวมทงชาวตางชาตซงนบไดวาทาเรอเปนสโมสรไทยทมแฟน

ชาวตางชาตมากเปนลาดบตนๆ

แฟนทาเรอสวนมากเปนเพศชาย มทงทมาคนเดยว มากบเพอน และมากบครอบครว มความ

หลากหลายของชวงอายตงแตเดกไปจนผสงอาย (สวนหนงเพราะสโมสรไมเกบคาเขาชมจากเดก ทา

ใหมเดกเขามาชมการแขงขนจานวนมาก) แตโดยมากจะอยในวยทางาน สวนใหญทางานประจา ม

จานวนพอสมควร (โดยเฉพาะทเปนชาวคลองเตย) ททางานเกยวของกบกจการเกยวกบการคาทางเรอ

แมสวนใหญจะไมไดทางานในตาแหนงระดบสงแตกไมไดจดอยในกลมทมรายไดตา เพราะอยางนอย

ทสดคนกลมนกมศกยภาพมากพอตอรายจายในการชมการแขงขนฟตบอลและดมกนสงสรรค โดยการ

ไปทสนามแตละครงจะตองเสยคาใชจายประมาณ 500 บาท (และอาจมากกวานในกรณของนดเยอน

ทตองเดนทางไกล) รวมถงเสอสโมสรทราคาเกอบพนบาท 35 วรพงษเคยสมครสส.เขตคลองเตยในสงกดพรรคเพอไทยเมอการเลอกตงป 2554 ขณะทเปนประธานสโมสรทาเรอ แตไมไดรบเลอกตง

100

การเปนแฟนบอลทาเรอในฐานะตวแทนของคลองเตย

แมสโมสรทาเรอฯจะมสถานะตามกฎหมายเปนนตบคคลซงไมจาเปนตองยดโยงกบทองถนใด

เปนการเฉพาะ แตในทางปฏบตแลวการทสโมสรมสนามแขงในเขตคลองเตยและมประวตมาจากการ

เปนสโมสรของการทาเรอฯซงสมพนธกบอาชพการงานและชวตของชาวคลองเตยอยางแนบแนน ทาให

คลองเตยกลายเปนอตลกษณหนงของสโมสร ทงกจกรรมของตวสโมสรทมงสอสารกบชาวคลองเตย

เปนหลก36 และการแสดงออกของแฟนบอล

ภาพ 7.1 ปาย “เขตปกครองพเศษคลองเตย” บนอฒจนทรของแฟนทาเรอ37

“เขตปกครองพเศษคลองเตย” เปนขอความบนปายขนาดใหญผนหนงทตดอยบนอฒจนทร

ของแฟนบอลทาเรอ ผวจยเหนวาขอความดงกลาวแสดงลกษณะของแฟนบอลทาเรอไดเปนอยางด ใน

ดานหนงมนราวกบจะเปนการบงบอกถงลกษณะเฉพาะของชมชนคลองเตยทตางออกไปจากเขตอนใน

กรงเทพฯ และพรอมๆกนนนมนกแสดงใหเหนถงความเชอมโยงกนระหวางสโมสรฟตบอลทาเรอฯกบ

ชมชนคลองเตย

36 เชนกจกรรมการฝกอบรมทกษะฟตบอลใหกบเยาวชนทเลอกพน ทคลองเตยเปนหลก ดไดท “การทาเรอ เอฟ.ซ. เปดรบสมครเยาวชนรวม ‘โครงการฝกอบรมทกษะฟตบอลขนพนฐานประจาป 2558’” จาก www.portfootballclub.com/การทาเรอ-เอฟ-ซ-เปดร/, เขาถงเมอ 25 พฤศจกายน 2558 37 ภาพจาก www.cokethai.com/forum/viewtopic.php?f=23&t=1142&start=315, เขาถงเมอ 30 ธนวาคม 2558

101

สวนประกอบทสาคญอนหนงของบรรยากาศการแขงขนในสนามฟตบอลคอเสยงเชยร เพลง

เชยรทแฟนบอลไทยใชสวนใหญดดแปลงมาจากเพลงของแฟนบอลตางประเทศ มเนอสนๆและรองซา

ไปมา เพลงเชยรเพลงหนงทถกนามารองในเกอบทกสโมสรคอเพลงทรองวา “ทนทไหน ...(ชอสโมสร)”

ซงแฟนทาเรอกมกจะนาเพลงนมารองเปนประจาเชนกน โดยรองวา “ทนทไหน ...ทาเรอ” ซาไปมา แต

บางครงจะมเสยงรองแทรกขนมาโดยเปลยนทาเรอไปเปนคลองเตย กลายเปน “ทนทไหน ...ทาเรอ, ทน

ทไหน ...คลองเตย”

เพลงเชยรฟตบอลหรอ football chant เปนผลผลตสาคญของวฒนธรรมแฟนบอล นอกจากท

เพลงเชยรจะสะทอนสงทแฟนบอลพยายามสอออกมาแลว การรองเพลงเชยรกเปรยบเสมอนพธกรรม

หนงททาใหเกดภาวะ communitas อนทาใหแฟนบอลมความเปนอนหนงอนเดยวกนขนมา พรอมๆกน

นนกเปนการแบงแยกแฟนฝายเดยวกนทเปน “พวกเรา” กบแฟนฝายตรงขามทเปน “พวกเขา” ออก

จากกนดวย (Armstrong and Young 2000: 173-211; Robson 2000: 161-188) ในแงนการรองวา

คลองเตยแทรกเขาไปในเพลงเชยรจงเปนการพยายามสอถงความเปนคนคลองเตยทเปนแฟนบอล

กลมหลกของทาเรอ และพรอมๆกนนนมนกสรางความเปนพวกเดยวกนของแฟนบอลภายใตการ

จนตนาการถงคลองเตยขนมาดวย

คนภายนอกมกจะรบรถงคลองเตยในแงลบ ในทางกลบกน คนคลองเตยเองเองกรบรไดถง

ภาพทพวกเขาถกมอง แฟนทาเรอคนหนงบนในเชงนอยใจกบผวจยวา เมอไปโรงเรยนทอยบรเวณอน

เขามกจะถกเพอนมองในแงทไมดนกดวยเหตทวาเขามาจากสลมคลองเตย ทงทสาหรบเขาคลองเตยก

มสโมสรฟตบอลทเกาแกและมชอเสยงอยางทาเรอ นนทาใหเขาอยากใหสโมสรประสบความสาเรจ

(และแฟนบอลไมกอเหตรนแรงอนจะยงทาใหเขาโดนมองทางลบมากขนไปอก) ในแงนทาเรอจง

เปรยบเสมอนความภมใจอนหนงของคนคลองเตย โดยเฉพาะเมอตองมปฏสมพนธกบคนภายนอกท

มกจะมองคลองเตยในแงลบ

ดงทกลาวไปแลววาคลองเตยนนแทบจะแนบสนทเปนเนอเดยวกนกบกจการขนสงทางเรอ

บางคนเลอกทจะเปนแฟนทาเรอเพราะมความผกพนกบการทาเรอ อยางเชนเมน38 แฟนทาเรอคนหนง

ทอาศยอยบรเวณบางนาและทางานอยในการทางพเศษแหงประเทศไทย เมนระบวาพอของเขาเคย

38 ชอแฟนบอลทงหมดในรายงานวจยนเปนชอสมมต

102

ทางานอยกบการทาเรอฯ และบอยครงทเขามาหาพอและวงเลนอยบนพนททปจจบนเปนสนามแพท

สเตเดยม ทาใหเขารสกผกพนและมาเชยรสโมสรทาเรอเปนประจา

กรณของชาวคลองเตยหลายคนทกลาวถงไปนแสดงใหเหนถงตวตนแตเดมททาใหการเชยร

ทาเรอสาหรบพวกเขามความหมายมากไปกวาแคการดฟตบอล หรออาจเรยกไดวามนเปนการบรโภค

รากเหงาของตวตนและความภมใจในทองถนทเขาผกตวเองเอาไว

กรณท 2: กลมกวางกรงกบการยดโยงตวเองถงทองถนทจากมา

นอกจากการเปนแฟนบอลสโมสรทองถนทตนเองอาศยอยอยางเชนทชาวคลองเตยเปนแฟน

สโมสรทาเรอฯแลว ปรากฏการณหนงทนาสนใจของแฟนบอลไทยทอาศยบรเวณกรงเทพฯคอ “แฟน

บอลพลดถน” ซงหมายถงกลมแฟนบอลทยายจากภมลาเนาเดมมาทางานบรเวณกรงเทพฯและ

ปรมณฑล แลวมการรวมตวกนเพอเชยรสโมสรบานเกด ซงการรวมตวกนของกลมแฟนบอลในรปแบบ

นจะยงแสดงใหเหนถงการบรโภคฟตบอลในฐานะตวแทนของทองถนไดชดเจนมากขน

แมวาในชวงหลายปหลงมานจะมสโมสรประจาจงหวดตางๆเกดขนเกอบทวประเทศ แต

บรเวณกรงเทพฯและปรมณฑลกยงเปนพนททมสโมสรฟตบอลอยเปนจานวนมาก ทาใหเมอมการ

แขงขนในระบบเหยา-เยอน สโมสรประจาจงหวดตางๆมกจะตองเดนทางมาแขงขนนดเยอนกบสโมสร

บรเวณกรงเทพฯหลายครง ทาใหเกดมการรวมตวกนของแฟนบอลพลดถนเพอตามเชยรในยามท

สโมสรบานเกดมาแขงขนบรเวณกรงเทพฯขนมาหลายกลม

กลมแฟนบอลพลดถนทมการรวมตวกนอยางเหนยวแนนกลมหนงคอกลม “กวางกรง” แฟน

บอลสโมสร “เชยงราย ยไนเตด”39 ชอกลมกวางกรงมาจากกวางทเปนสญลกษณของสโมสรและกรงท

หมายถงแฟนบอลทอาศยอยในกรงเทพฯ

39 สโมสรเชยงราย ยไนเตดเปนสโมสรในระดบไทยพรเมยรลก กอตงขนในปพ.ศ. 2552 โดยมประธานสโมสรคอมตต ตยะไพรช ลกชายของยงยทธ ตยะไพรช นกการเมองทมชอเสยงของจงหวดเชยงราย

103

ภาพ 7.2 สญลกษณของกลมกวางกรง

“เอส” สมาชกรนกอตงใหขอมลวา กลมกวางกรงเรมกอตงในปพ.ศ. 2552 เมอสโมสรเชยงรายฯ

เดนทางมาแขงขนนดเยอนบรเวณกรงเทพฯ ชาวเชยงรายทยายมาอยกรงเทพฯจานวนหนงไดพบกนท

สนามฟตบอลแลวตกลงกอตงกลมเพอเปนศนยรวมใหกบแฟนบอลพลดถนชาวเชยงรายขนมา สมาชก

รนกอตงม 7 คน ทงหมดเปนเพศชาย อายอยในชวง 23-32 ป สวนใหญประกอบอาชพพนกงาน

บรษทเอกชน40

ปจจบนกลมกวางกรงมสมาชกทรวมกจกรรมเปนประจาประมาณ 100 คน (สวนใหญเปนเพศ

ชาย วยทางาน และหลากหลายอาชพ) รวมถงชาวเชยงรายพลดถนอกจานวนหนงทแมไมไดเขารวม

กจกรรมกบกวางกรงบอยนกแตกมาชมการแขงขนเมอสโมสรเชยงรายฯมาแขงบรเวณกรงเทพฯเสมอ

ทาใหการแขงขนนดเยอนบรเวณเมองกรงของสโมสรเชยงรายฯจะมแฟนบอลเขาชมจานวนหลายรอย

คนไปจนถงพน กลมกวางกรงมการตดตอสอสารกนโดยใชเวบไซตเครอขายสงคมเฟซบกเปนหลก

เฟซบกเพจ “kwangkrung (กวางกรง)” มผกดชนชอบ 5,082 คน และเฟซบกกลม “ชาวกวางกรง” ม

สมาชก 2,174 คน41

40 เอสระบวาอาชพของสมาชกรนกอตงทง 7 คนคอ วศวกรโยธา, วศวกรคอมพวเตอร, ชางเทคนคไฟฟา, คนขบรถแทกซ, เจาหนาทกบว., พนกงานรถไฟฟาใตดน, และผบรหารฝายบคคล 41 ขอมล ณ วนท 18 มนาคม 2559, จากเฟซบกเพจ “kwangkrung (กวางกรง)” ท www.facebook.com/kwangkrung-กวางกรง-118654121574504/ และเฟซบกกลม “ชาวกวางกรง” ท www.facebook.com/groups/kwangkrung

104

ไมเพยงรวมตวกนเพอชมการแขงขนในยามทสโมสรเชยงรายตองมาเยอนกรงเทพฯเทานน ใน

กรณทสโมสรเชยงรายฯมการแขงขนในบรเวณทหางออกไปจากกรงเทพฯ (เชนตองไปแขงทจงหวด

บรรมย) กลมกวางกรงกจะมการรวบรวมเงนกนเชาเหมารถตหรอรถบสเพอไปชมการแขงขนรวมกน

หรอนดพบเพอชมการถายทอดทางโทรทศนรวมกน (สมาชกกวางกรงมกนดพบกนทรานอาหาร

ภาคเหนอทชอวา “บานคนเมอง”) และในบางกรณกจะมการจดกจกรรมพเศษทพวกเขาเรยกกนวา

“กวางปกบาน” คอการเชาเหมารถบสพาสมาชกกลบไปชมการแขงขนทจงหวดเชยงราย

นอกจากนแลวพวกเขายงมกจกรรมอนรวมกนอก โดยเฉพาะทแสดงถงอตลกษณชาวเหนอ

เชนการรวมกจกรรม “ตานกวยสลากวดเบญฯ” ซงเปนกจกรรมประจาปของชาวเหนอทอาศยอยใน

กรงเทพ จดขนเปนประจาทกปทวดเบญจมบพตรฯ42 โดยกลมกวางกรงจะรวมกลมกนไปตงซมในงาน

นเปนประจาทกป

การปฏสมพนธของกวางกรงนนจะประกอบไปดวยสงตางๆทแสดงถงอตลกษณชาวเหนอเปน

จานวนมาก ทงกจกรรมเชงประเพณททารวมกน ภาษาทใช ไปจนถงอาหารการกน

ภาพ 7.3 ขอความบนเสอของสมาชกกลมกวางกรง 42 ชอเตมคอวดเบญจมบพตรดสตวนารามราชวรวหาร ตงอยในเขตดสต กรงเทพฯ

105

ภาษาทกลมกวางกรงใชนนแสดงถงอตลกษณชาวเหนออยางชดเจน อยางเชนสโลแกนประจา

กลมทวา “เฮาบาละกน" หรอ "ไผบามวน เฮามวน" การใช “คาเมอง”หรอสาเนยงภาคเหนอนดจะเปน

จดรวมสาคญของกวางกรง ในการพบปะกนของกลมกวางกรงนนพวกเขาจะพดกนดวยคาเมองเสมอ

“นอย” สมาชกคนหนงของกวางกรงระบวา เมอยายมาใชชวตอยในกรงเทพฯนนเขาตองสอสารดวย

สาเนยงกรงเทพฯอยตลอด แตการมาดฟตบอลและทากจกรรมรวมกบกลมกวางกรงนนเขาจะไดพดคา

เมอง ซงทาใหเขามความสขทไดเจอคนทพดภาษาสาเนยงเดยวกน

เกอบทกครงทกวางกรงมาดฟตบอลรวมกนทสนามพวกเขามกจะมการนาเอาอาหารมาทาน

รวมกน ซงสวนใหญอาหารทพวกเขานามานนกมกจะเปนอาหารเหนอ ทงทซอและทาเอง อยางเชน

ขนมจนนาเงยว แคปหม ไสอว ไปจนถงลาบ-หล

นอกจากนแลวการรวมกลมกนของกลมกวางกรงยงมสวนชวยในการปรบตวของคนเชยงรายท

ยายเขามาอยในกรงเทพฯ “เมฆ” ระบวาเดมเขาอยทจงหวดเชยงรายและเปนแฟนบอลของเชยงรายฯ

ตอมาเมอประมาณ 3 ปกอนเขายายมาทางานและเรยนตอในกรงเทพฯทาใหไดเขามาเปนสมาชกของ

กวางกรง ซงการเปนสวนหนงของกวางกรงนมสวนชวยเปนอยางมากในการปรบตวและใชชวตใน

กรงเทพฯ เมฆกลาววา “ตอนยายมาแรกๆผมไมคอยรจกใคร พอไดเจอพๆกวางกรงกเหมอนคนหาง

บานไดมาเจอกน รสกด ไดกนอาหารเหนอ ทานาเงยวมากน ...ชวยหลายอยาง อยางเรองงาน ผมเปน

วศวกรกอสราง คนททางานสายเดยวกนกแชรงานให มาใหมๆไมรทาง จะนงแทกซกบอกทางไมถก พ

ทขบแทกซกชวยบอกทางบาง ไปสงบาง แนะนาหอบาง”

ปรากฏการณแฟนบอลพลดถนนไมไดเกดขนเฉพาะกบกลมกวางกรงเทานน ดวยทสงคมไทย

นนความเจรญมกกระจกตวอยในเมองใหญ ทาใหการเดนทางยายถนเขามาหาโอกาสในกรงเทพฯเกด

ขนกบคนหลายภมภาค ซงในดานทเกยวกบฟตบอลมนกสงผลใหเกดแฟนบอลพลดถนในลกษณะน

ขนมากบแฟนบอลหลายสโมสรหลายกลม เชนกลม “กปรพลดถน” แฟนบอลสโมสรศรสะเกษฯ หรอ

กลม “ววชนบางกอก” แฟนบอลสโมสรสงขลาฯ เปนตน

การเคลอนยายของผคนในภาวะโลกาภวตนทาใหปรากฏการณคนยายถนเกดขนมากและ

ในชวงหลงป 2000 เปนตนมาปรากฏการณแฟนกฬายายถนกเปนประเดนหนงทไดรบความสนใจ

106

ศกษามากขน เชนงานของ Jon Kraszewski ซงศกษาชาว Pittsburgh ทยายไปอยในเมอง Fort Worth

และพบวาพวกเขามการรวมตวกนไปชมการถายทอดสดการแขงขนของสโมสร Pittsburgh Steelers

ในสปอรตบารและมกจะดมเฉพาะเบยรทผลตในเมอง Pittsburgh เทานน Kraszewski เสนอวา

ลกษณะดงกลาวแสดงใหเหนถงการพยายามยดโยงตนเองเขากบรากเหงาเดมของคนยายถนโดยม

การเชยรกฬาเปนสอกลาง (Kraszewski 2008: 139-157) หรอ Richard Giulianotti and Roland

Robertson (2006: 171-198) ทศกษาแฟนบอลชาวสกอตแลนดทยายไปอยอเมรกาเหนอแลวเสนอวา

การเปนแฟนกฬาเปนพนทสาคญอนหนงในการแสดงออกซงอตลกษณเดมและอตลกษณเดมนนจะยง

ถกแสดงออกอยางเขมขนขน โดยชาวสกอตแลนดทพวกเขาศกษานนมลกษณะความเปนชาตนยม

มากกวาชาวสกอตแลนดในประเทศ กรณทชดเจนคอ แฟนบอลสโมสร Glasgow Celtic กบ Glasgow

Rangers ทปกตแลวจะมความเปนอรตอกนมาก แตเมอยายไปอยอเมรกาเหนอแลวพวกเขาจะลด

ความเปนอรนนลงและเชยรทมชาตสกอตแลนดรวมกน

การเกดขนของกวางกรงและแฟนบอลพลดถนกลมตางๆไมเพยงสะทอนถงความเหลอมลา

ของการพฒนาในสงคมไทย ในอกสวนหนงมนยงแสดงใหเหนการปรบตวของคนยายถนทพยายามยด

โยงตนเองเขากบบานทจากมาผานการเปนแฟนบอล และยงพวกเขาแสดงออกซงอตลกษณเดมอยาง

เขมขนเพยงใด มนกยงแสดงใหเหนถงการบรโภคฟตบอลในฐานะตวแทนของทองถน (ทพวกเขาจาก

มา) มากขนไปดวย

ทงกรณของแฟนสโมสรทาเรอฯและแฟนสโมสรเชยงรายฯกลมกวางกรงนตางแสดงใหเหนถง

ลกษณะสาคญประการหนงของการบรโภคฟตบอลไทย ทความเปนตวแทนทองถนของสโมสรฟตบอล

เปนปจจยสาคญในการบรโภคฟตบอล ทงในแงของทองถนทพวกเขาอาศยอย ไปจนถงทองถนเดมท

พวกเขายดโยงตวเองเอาไว

7.3.2. การบรโภคฟตบอลในฐานะชมชนรปแบบใหม

การเกดขนมาของความนยมในฟตบอลไทยไดสรางลกษณะการตดตามชมฟตบอลในอก

รปแบบหนงขนมาคอการไปชมการแขงขนทสนามฟตบอล ซงกจกรรมทแฟนบอลทาทสนามฟตบอล

นนกไมไดมเฉพาะการดเกมการแขงขนเทานน แตกอใหเกดกจกรรมทงในและนอกสนามอกเปน

107

จานวนมาก และผลผลตทสาคญประการหนงคอมนทาใหเกดความสมพนธระหวางแฟนบอล ทงท

รวมตวกนแบบหลวมๆผานความสมพนธแบบเพอน ไปจนถงการรวมตวกนโดยมชอหรอสญลกษณ

ประจากลมทชดเจน อยางเชนสโมสรเมองทองฯมแฟนบอลกลมอลตราเมองทอง และ N-zone สโมสร

ทาเรอฯมแฟนบอลกลมสงหโซนซพนธด, สงหพระนคร, และ ULTRAS HELLGATE สโมสรเชยงใหมม

แฟนบอลกลมหมาเหาใบตองแหงและชางพลาย เปนตน ซงการรวมตวกนในลกษณะดงกลาวนทาให

เกดลกษณะของ “ชมชน” รปแบบหนง หรออาจเรยกไดวาเกดเปนชมชนแฟน ( fan communities)

ขนมา

โดยปกตแลวการแขงขนฟตบอลจะกนเวลาตงแตเรมเขยลกจนหมดเวลาประมาณ 2 ชวโมง

แตสาหรบแฟนบอลไทยแลวพวกเขาใชเวลาพบปะกนยาวนานกวานนมาก พวกเขามกจะมาทสนาม

ประมาณ 2-3 ชวโมงกอนการแขงขนจะเรม และหลงจบการแขงขนแลวกอาจมการสงสรรครวมกนตอ

อกหลายชวโมง หากพจารณาตามเวลาแลว การชมการแขงขนในสนามเปนเพยงสวนนอยในกจกรรม

ของแฟนบอลเทานน

การรวมกลมรวมดมกนกนเปนพนทสานสมพนธทสาคญของแฟนบอล อยางเชนในกรณของ

แฟนทาเรอฯ กอนเรมการแขงขนประมาณ 2-3 ชวโมง แฟนทาเรอจะจบกลมกนสงสรรคดมกนอย

ทางดานเหนอของสนาม บรเวณนนจะมรานคาแผงลอยจานวนมากวางจาหนายอาหารและเครองดม

บางรานมการนาโตะ-เกาอพบมาวางใหลกคาไดนง เมอรวมกบชดโตะหนออนทมอยกอนแลว บรเวณ

นนกมลกษณะไมตางจากลานเบยร แฟนทาเรอมกเรยกลานนวา “สนามเปตอง” เพราะมสนามเปตอง

อย หลงจบการแขงขนพวกเขากมกจะออกมารองเพลงและสงสรรคตอทสนามเปตองนอกระยะหนง

การจบจายอาหารและเครองดมเปนไปอยางคกคก เมอขนไปบนอฒจนทรแลวแฟนบอลจะรองเพลง

เชยรและจดจออยกบการแขงขนจนไมไดพดคยกนมากนก ดงนนแลวลานเบยรทสนามเปตองจงเปน

พนทปฏสมพนธตอกนทสาคญของแฟนทาเรอ การดมเบยรรวมกนเปนกจกรรมหลกอกกจกรรมหนง

ของแฟนบอลอยางแทบจะเรยกไดวาไมแพการดฟตบอลเลย แฟนบอลหลายคนอธบายการดมเบยรท

สนามฟตบอลของตวเองในเชงตดตลกวา “ไมแนใจเหมอนกนวามาดบอลหรอมากนเบยร” ในวนทม

การแขงขนทกครง ผวจยพบวาจนกระทงการแขงขนในสนามเรมไปแลวแตทลานสนามเปตองดานนอก

สนามยงเตมไปดวยแฟนบอลจานวนมาก และบางครงกพบวามแฟนบอลบางสวนทตดลมกบการตงวง

ดมกนจนไมไดเขาไปในสนามเลยจนการแขงขนจบ

108

ในอกสวนหนง แฟนบอลไทยยงมกจะมการรวมตวกนเพอไปชมการแขงขนนดเยอน ซงหาก

สนามของคแขงไมไดอยไกลมากนกกอาจไป -กลบไดภายในวนเดยวกน แตถาเปนสนามทอย

ตางจงหวดไกลออกไปกอาจตองคางคนและใชเวลาหลายวน

ภาพ 7.4 การไปดนกฝกบอลฝกซอมในชวงเยนของแฟนบอลทาเรอฯ

นอกจากนแลวในวนทไมมการแขงขนแฟนบอลกมกจะมการนดหมายทากจกรรมรวมกนอก

เชนการไปดนกฟตบอลฝกซอมในชวงเยนของแตละวน การนดหมายผลต/ซอมแซมอปกรณเชยร ไป

จนถงกจกรรมประจาปอยางเชนการไปออกคายพกแรมรวมกน

สาหรบแฟนบอลกลมกวางกรงแลว การไปทสนามฟตบอลนนเปนโอกาสอนดทคนไกลบานจะ

ไดมาพบปะสานสมพนธกน พวกเขาจงมกจะทากจกรรมอนๆนอกจากการดฟตบอลดวย กจกรรมท

กวางกรงทาเปนประจาอยางตอเนองคอการเลน “ฟตบอลแฟนคลบ” โดยทกครงทสโมสรเชยงรายฯมา

เยอนบรเวณกรงเทพฯ กลมกวางกรงจะตดตอกบแฟนบอลสโมสรคแขงเพอนดหมายสงตวแทนแฟน

บอลมาเลนฟตบอลรวมกนในชวงบาย กอนททงสองสโมสรจะแขงกนจรงๆในชวงเยน

109

ภาพ 7.5 การเลนฟตบอลแฟนคลบของกวางกรง

ในการทางานภาคสนามครงหนง ผ วจยไดนดหมายกบกลมกวางกรงเพอทจะเกบขอมล

กจกรรมทพวกเขาทา โดยวนนนเปนวนท 18 ตลาคม พ.ศ.2558 ซงสโมสรเชยงรายฯจะเดนทางมาแขง

กบสโมสรเมองทองฯทเอสซจ สเตเดยมในเมองทองธาน โดยการแขงขนจะเรมเวลา 19.00 น. แต

สมาชกของกวางกรงบอกใหผ วจยไปทสนามตงแตบายโมง เพราะจะมการเลนฟตบอลแฟนคลบ

ระหวางกวางกรงกบแฟนเมองทองฯทสนามหญาเทยมซงอยตดกบเอสซจ สเตเดยม เมอไปถงตาม

เวลานด พบวามแฟนเมองทองฯจานวนหนงและกลมกวางกรงฯอกประมาณ 30-40 คนมา

เตรยมพรอมทสนามแลว หลงทกทายกนเลกนอย ทงสองฝายกสงตวแทนลงเลนฟตบอลแฟนคลบ

บรรยากาศการเลนฟตบอลแฟนคลบเปนไปอยางสบายๆ คนทไมไดลงเลนกนงอยขางสนามและ

ตะโกนแซวคนทลงเลนอยเปนระยะ การแขงไมไดมกฎกตกาทเขมงวด สามารถเปลยนตวผ เลนเขา -

ออกไดอยางไมจากดเพอใหทกคนไดมสวนรวมและไมใหเหนอยเกนไป ระหวางทในสนามกาลงเตะ

ฟตบอลกนอย คนทนงอยขางสนามกไมไดสนใจการแขงขนมากนก มการจบกลมพดคยถามถง

สารทกขสกดบทงในกลมกวางกรงเองรวมถงกบแฟนเมองทองฯดวย การเลนฟตบอลแฟนคลบดจะ

ไมไดมจดมงหมายทการเลนฟตบอลโดยตวมนเองเทากบการไดสรางพนทพบปะกนระหวางแฟนบอล

หลงจากเลนฟตบอลแฟนคลบเสรจ ประมาณบายสามโมงกลมกวางกรงกเปลยนชดและมานง

จบกลมรวมกน 2-3 กลมเพอทานอาหารและดมกนรวมกน แฟนบอลบางคนเตรยมอาหารมา บางคน

110

ซอเครองดม (ซงรวมไปถงเบยร) มาลอมวงดมกนกนเพอรอเวลาทฟตบอลจะเรมแขงตอน 19.00 น.

ตลอดเวลาชวงบายนพวกเขาพดคยกนหลายเรอง ตงแตเรองฟตบอลแฟนคลบ การแขงของสโมสร

ชวตการทางานในชวงสปดาหทผานมา ไปจนถงการปรกษาปญหาหวใจของสมาชกในกลม สมาชก

กวางกรงคนหนงอธบายถงการรวมกลมของพวกเขาวา “คนบานนอกเขากรงนนแหละครบ ตวคนเดยว

และโดดเดยว หาทพงยาก เราสรางจดศนยกลางใหกบคนเหลานน เรยกรถแทกซ หาหอ ตวหนงสอ

สอบ รานอาหารเหนอ43 แมแตการยมเงนในยามขดสน เปนความไววางใจ ความเชอทหาไดยากมาก

ใหปจจบน เปนบานหลงเลกๆ นอกเหนอจากความบนเทงในการดกฬา”

กจกรรมทกวางกรงทารวมกนเปนจานวนมากทาใหพวกเขามองมนเสมอนเปนบานหลงหนง

สาหรบ “คนบานนอกเขากรง” อยางพวกเขา เอส สมาชกรนแรกๆของกวางกรงใหขอมลวา เขาเคย

บนทกจานวนครงของกจกรรมทพวกเขาทารวมกนในชวงปแรกของการกอตงกลม (ประมาณป 2552-

2553) ปรากฏวานอกจากดบอลดวยกนแลวพวกเขายงนดพบกนนอกรอบอกมากถง 78 ครง

ความสมพนธภายในกลมเปนสงทแฟนบอลไทยใหความสาคญมาก บางครงอาจมากเสยยง

กวาการไดไปชมการแขงขนทสนาม ชวงหนงของการเกบขอมลภาคสนาม ผวจยรจกกบแฟนบอลไทย

กลมหนง ในชวงแรกความสมพนธในกลมเปนไปอยางด พวกเขาดสนทสนมและมกจกรรมรวมกนอย

บอยๆทงทเกยวและไมเกยวกบฟตบอล กระทงวนหนง สมาชกในกลมสองคนมเรองผดใจกน หนงใน

นนโทรศพทมาหาผวจย เขาบอกวา เขาโทรฯมาเพอบอกลา เขาจะไมไปทสนามอกแลว เพราะเขารสก

ลาบากใจทจะไปเจอหนาอกฝายทเขาผดใจดวย ผวจยถามวา “ทาไมละ โกรธกนกมาทสนามไดน พก

มาดบอลไป ไมเหนเกยวกนเลย” เขาตอบกลบมาวา “คณจะใหผมไปนงดบอลคนเดยวหรอไง”

เหตการณนแสดงใหเหนถงความสาคญของความสมพนธระหวางแฟนบอลไดอยางชดเจน

กจกรรมทแฟนบอลบอลไทยทารวมกนเปนจานวนมากทงในและนอกสนามแสดงใหเหนถง

ความตองการความสมพนธทางสงคมของพวกเขา ในดานหนงมนสะทอนใหเหนถงความตองการของ

แฟนบอลทสวนใหญเปนผ อาศยอยในเมองและทางานประจา ซงการใชชวตในสงคมเมองและงาน

ประจาทการทางานแยกขาดออกจากชวตประจาวน กทาใหพวกเขากาวเขาสวถชวตแบบสมยใหมท

ความสมพนธเชงจารตถกลดบทบาทลงไป ชมชนแฟนกฬาจงทาหนาทเสมอนเปน “เผาใหม” (neo- 43 ในวนทไมไดไปสนามฟตบอล กวางกรงมกจะนดพบกนเปนประจาทรานอาหารเหนอแหงหนงบรเวณรามคาแหงชอ “บานคนเมอง”

111

tribe) ทแฟนกฬาสรางขนมาและบรโภคเพอชดเชยความตองการทขาดหาย (Crawford 2004: 64)

ดงทพวกเขานยามความสมพนธในกลมแฟนวาเปนครอบครว หรอกลาวในอกแบบไดวามนทาใหเกด

ชมชนบนฐานของการเปนแฟนบอลขนมา ซงนบไดวาเปนอกสงทแฟนบรโภคนอกเหนอไปจากการด

ฟตบอลในสนามดวย

7.3.3. การบรโภคฟตบอลในฐานะพนทของผชาย

ลกษณะประการหนงของวฒนธรรมแฟนบอลทคลายกนในหลายสงคมคอการเปนพนทของ

ผชาย แฟนบอลโดยสวนมากมกจะเปนเพศชาย ซงในสงคมไทยเองกเชนกน เดมทการตดตามฟตบอล

ตางประเทศกเปนทนยมในเพศชายเปนหลกอยกอนแลว เมอฟตบอลไทยเตบโตขนมาและเกดพนท

พบปะกนของแฟนบอล เพศชายจงเปนประชากรกลมหลกทเขามาครอบครองพนทน

แฟนบอลทแสดงถงการเปนพนทของผชายไดดคอแฟนบอลทาเรอ แฟนทาเรอสวนมากเปน

เพศชายวยทางาน มทงทโสดและแตงงาน แตสวนใหญจะมาทสนามเพยงคนเดยว มเพยงไมกคนทพา

ภรรยาหรอลกมาทสนามดวย สวนเพศหญงซงมไมมากนกกมกจะมากบครอบครวหรอแฟน44

“จบ” ภรรยาของแฟนบอลคนหนงบอกกบผ วจยวา ในชวงทสามของเธอเรมมาทสนามของ

ทาเรอนนเธอมกจะมาดวยเสมอ แตหลงจากนนเธอกคอยๆมาทสนามนอยลง ปลอยใหสามมาเพยงคน

เดยว เนองจากเธอรสกวาทสนามฟตบอลนนเตมไปดวยผชายและบทสนทนาหรอกจกรรมททารวมกน

นนกมกจะเปน “อะไรแบบผชาย” ทาใหเธอไมมบทบาทและรสกรวมไปดวยมากนก จงรสกไมสะดวก

ใจในการมาทสนาม จบอธบายถงความสมพนธของกลมแฟนบอลทสามเธอคบหาอยวา “เปนเหมอน

การรวมกลมเลนกนแบบเดกผชาย”

ดงทกลาวไปแลววาการดมเปนกจกรรมทแฟนบอลทารวมกนอยเสมอ ซงมนกแสดงถงความ

เปนพนทของผชายไดเปนอยางด ในหลายๆสงคมรวมถงไทยนน เครองดมแอลกอฮอลเปนสญลกษณ

หนงของความเปนชาย โดยเฉพาะการคบคาสมาคมในกลมเพศชายทมกจะมแอลกอฮอลเปนสอกลาง

(พรอมๆกบกนเพศอนออกไป) อยเสมอ (นวพรรณ 2553: 21-24, 108-109) ซงผหญงทพอจะพบได

44 อยางไรกด ในชวง 1-2 ปหลงมานพบวามผหญงมาทสนามฟตบอลเยอะขน ทงทสนามของทาเรอและสโมสรอนๆ (โดยเฉพาะทมชาต) เสยงในสนามกเรมเปนเสยงกรดของผหญงมากขน

112

บางทสนามทาเรอนนถาไมไดมากบแฟนหรอครอบครวกมกจะเปนผหญงทสามารถรวมดมเบยรกบ

กลมผชายรวมไปถงมการแสดงออกในลกษณะท “หาว” กวาผหญงโดยทวไป อาจมองไดวาโดยมาก

แลวผหญงทจะเขาไปในพนทของสนามฟตบอลนไดถาไมมผ ชายเปนสอกลางกตองเปนผหญงทม

ความเปนชายแบบใดแบบหนงอยดวย

แฟนทาเรอทมพนเพเปนชาวคลองเตยมกจะใหเหตผลวาทเขามาเชยรทาเรอเพราะเปนสโมสร

ฟตบอลประจาถน ขณะทแฟนทาเรออกสวนหนงซงไมไดมพนเพเปนชาวคลองเตยจะใหเหตอนหลาย

อยางซอนๆกนไป บางคนระบวาเพราะเปนสโมสรฟตบอลไทยทเกาแก บางคนกบอกวาเพราะชอบท

เดนทางสะดวก แตถงทสดแลวเกอบทงหมดจะมคาอธบายรวมกนอยชดหนงวาเพราะชอบบรรยากาศ

การเชยรของแฟนทาเรอ ซงหากมองความเปนชายในฐานะทเปนสงประกอบสรางทตองแสดงออก

มาแลว บรรยากาศทมาจากการแสดงออกของแฟนบอลนเปนสวนทเผยใหเหนถงลกษณะของความ

เปนชายไดอยางด

การแสดงออกของแฟนทาเรอดานหนงอนเปนทรบรกนในกลมแฟนบอลไทยคอความ “ดดน”

โดยแฟนบอลทาเรอมกจะไมรองเพลงเชยรตลอดเวลาอยางทแฟนบอลทมอนนยมทากน แตจะมการ

ตะโกนแนะนานกฟตบอล โหฮา ดา หรอแสดงความไมพอใจตอผลการตดสนทขดใจอยาง

ตรงไปตรงมาตลอดการแขงขน แฟนบอลทอฒจนทรฝงหลงประตจะสงเสยงรบกวนผ รกษาประตของ

ฝายตรงขามตลอดเวลาแมจะไมมการเลนลกฟตบอลบรเวณนน สวนอฒจนทรทขนานไปตลอดแนวรม

เสนขางสนามกจะมแฟนบอลคอยสงเสยงรบกวนเมอนกฟตบอลฝายตรงขามเขามาใกลเสมอ “คา

หยาบ” ดจะไมใชเรองตองหามสาหรบแฟนทาเรอ พวกเขามกจะอธบายตวเองวาเปนแฟนบอลท “อน”

หรอมอารมณรวมไปกบการแขงขน แฟนบอลสโมสรอนมกจะตะโกน “ขโกง ขโกง” แตแฟนทาเรอจะ

พรอมใจกนตะโกนวา “ไอเหย ไอเหย” ดวยเสยงทดงและถกวาแฟนทมอนๆมาก (ซงเปนการผดกฎของ

ฝายจดการแขงขนและทาใหสโมสรโดนลงโทษ)

ความรนแรงในสนามกเปนสวนหนงของการแสดงออกในแงเดยวกน แมภาพลกษณทางลบ

ของแฟนบอลทาเรอทถกรบรจากสงคมภายนอกจะมลกษณะเปนมายาคตทดรนแรงเกนจรง แตถง

ทสดแลวแฟนทาเรอกยงนบไดวามสวนในความรนแรงทเกดขนมากทสดเมอเทยบกบสโมสรอนๆ

ความรนแรงทเกดขนนมทงการขวางปาสงของลงไปในสนาม การทาลายทรพยสน การขวางปาสงของ

ใสแฟนบอลฝายตรงขาม ไปจนถงการชกตอยทะเลาะววาท โดยแฟนทาเรอมกจะอธบายในแงทวาเปน

113

เพราะถกกระทาอยางไมยตธรรมจากผตดสน (ในกรณททารายผตดสน) เพราะถกแฟนบอลฝายตรง

ขามทารายกอน หรอทาไปเพอปกปองเพอน

ลกษณะดงกลาวทาใหสนามฟตบอลเปนเสมอนพนทพเศษทแฟนบอลสามารถแสดงออกซง

ความเปนชายไดมากกวาพนทหรอเวลาอนๆ แฟนบอลทาเรอบางคนอธบายกบผวจยถงการแสดงออก

ทเปลยนไปของเขาทสนามฟตบอลวา “ถาแฟนผมมาเหนผมทสนามเขาคงแปลกใจ ปกตผมไมไดเปน

แบบนนะ” หรอกระทงบางคนทอธบายไดอยางเหนภาพวา “ไปสนามแลวเหมอนองคลง”

ภาพ 7.6 กวางกรงนาหลมาทานรวมกน

การเปนพนทของผชายดงทกลาวมาไมไดเปนลกษณะเฉพาะของแฟนบอลทาเรอเทากบทมน

เปนลกษณะรวมซงพบไดในแฟนบอลโดยรวม ซงกรวมไปถงคนไทยทนยมฟตบอลตางประเทศดวย

อยางเชนวฒนธรรมการดมเบยร-ดบอลทพบไดในรานอาหารทวไป อยางไรกดในกรณของแฟนบอล

ไทยซงมกจกรรมจานวนมากนน ความเปนชายนกอาจแสดงออกไดอยางหลากหลาย รวมถงแสดงออก

ภายใตสญญะเฉพาะบางชดไดดวย อยางเชนกรณของกลมกวางกรงทในชวงของรวมดมกนกนนน

พวกเขามกจะนาเอาลาบดบหรอหล ซงเปนสญลกษณของ “ลกผชายลานนา” มาทานรวมกน

แมจะเปนพนทพกผอนหยอนใจทใคร (ทมกาลงซอ) กสามารถเขารวมได แตถงทสดแลวกลมท

เขายดครองสนามของการเปนแฟนบอลไทยกคอผ ชาย ในสวนหนงอาจเปนผลมาจากรหสทาง

วฒนธรรมในฟตบอลทถกจดใหเปนกจกรรมของผชายอยกอนแลว ในอกสวนหนงอาจมองไดวามน

เปนความพยายามของผชายทจะหาพนทของตนเอง ภายใตภาวะปจจบนทเพศหญงมการศกษาและ

114

หนาทการงานดขนจนเบยดขบใหผ ชายตกตาลง (อรรถจกร 2556) สาหรบแฟนบอลไทยทไมไดม

สถานะทางการศกษาหรอหนาทการงานสงมากนก (แตกไมไดตา) พนทพกผอนหยอนใจของผชายนจง

อาจจะพอทดแทนพนททางการงานทพวกเขารสกวาถกเบยดขบไปไดบาง หรอกลาวในอกแบบหนงได

วาการบรโภคฟตบอลไทยของชายไทยนนมความหมายสาหรบพวกเขาในแงทวามนคอพนทของผชาย

7.3.4. การบรโภคฟตบอลในฐานะพนทแสดงออก

ความเปลยนแปลงทสาคญอยางหนงในกระแสฟตบอลไทยชวง 6-7 ปหลงมานคอการทแฟน

บอลมสวนรวมในการสรางอตลกษณของสโมสรทงผานการแสดงออกในสนาม การผลตเสอผา -

เครองใชดวยตนเอง ไปจนถงการผลตสออยางเชนเฟซบกเพจหรอรายการโทรทศนออนไลนทาง

เวบไซตยทบ ซงนอกจากการแสดงอตลกษณของตนเองแลวแฟนบอลแตละสโมสร/กลมกมประเดนท

ใหความสาคญตางๆกนไป

สาหรบแฟนทาเรอประเดนทพวกเขาใหความสาคญคอการพยายามลบภาพประทบของการ

เปนแฟนบอลทรนแรง ในดานหนงการเปนแฟนทาเรอนนเปนการแสดงออกซงความภาคภมใจใน

ทองถนของชาวคลองเตย (พรอมๆไปกบแฟนทาเรอนอกคลองเตยทรวมใชอตลกษณนน) แตในอกดาน

หนงภาพประทบของแฟนทาเรอประการหนงคอภาพของความรนแรง ซงมนกผกอยกบภาพประทบท

คนภายนอกมตอชมชนคลองเตยดวย ดงทแฟนทาเรอคนหนงเคยบนกบผวจยในเชงนอยใจวา เมอไป

โรงเรยน (ทไมไดอยในคลองเตย) เขามกจะถกมองจากเพอนในแงทไมดนกเพราะเขามาจากสลม

คลองเตย และยงเมอมขาวเกยวกบความรนแรงของแฟนบอลทาเรอกจะยงทาใหเขาถกมองในแงลบ

จากคนรอบขางมากขน

จากภาพประทบดงกลาวทาใหแฟนทาเรอจานวนมากพยายามทจะมสวนรวมในการชวย

สโมสรปองกนความรนแรง การขวางปาสงของลงสนาม รวมทงรณรงคเรองการงดสบบหรบนอฒจนทร

(กอนหนานบนอฒจนทรของทาเรอจะมควนโขมงอยตลอดเวลา) ทงการแจกใบปลว รณรงคเดนขบวน

รอบสนาม ทาปายตดในสนาม และประชาสมพนธทางสอสงคมออนไลน

ผลจากความพยายามดงกลาวทาใหในฤดกาล 2558 ทผานมานนสโมสรทาเรอถกปรบจาก

การทาผดกฎนอยเปนลาดบตนๆของลก ตางจากปกอนๆทมกจะถกปรบเงนมากทสดในลกปละหลาย

115

แสนไปจนถงลานบาท สวนการสบบหรกแทบจะไมมใหเหนบนอฒจนทรแลว เกดเปนเสมอนขอตกลง

รวมกนอยางไมเปนทางการอนหนงซงแฟนบอลจะยายไปสบบหรทบรเวณรมอฒจนทรทไมรบกวน

แฟนบอลคนอนๆแทน

นอกจากนแลวแฟนบอลทาเรอกยงมสวนในการสอสารเรองราวของตนเองออกไปยงคน

ภายนอกผานการทาสอเผยแพรตามโลกออนไลน อยางเชนกลมสงหพระนครทนอกจากจะทาเฟซบก

เพจแลวพวกเขายงมการรวมตวกนทารายการโทรทศนออนไลนชอ Singhphanakon on TV เผยแพร

ทางเวบไซตยทบเปนประจา45 โดยปจจบนทาออกมาแลว 73 ตอน เปนเรองราวเกยวกบสโมสรและ

แฟนบอลทาเรอ ทงบรรยากาศการเชยรฟตบอลทสนามไปจนถงกจกรรมอนๆทแฟนบอลทารวมกน

“อารท” หนงในทมงานบอกวา กลมสงหพระนครนเปนการรวมตวกนของแฟนทาเรอทเปนชาว

คลองเตยกบทอนๆทนอกจากจะดฟตบอลรวมกนแลวกยงตองการเผยแพรเรองราวของแฟนบอล

ทาเรอใหคนอนไดรจกพวกเขามากขนดวย

การผลตสอเพอเผยแพรอตลกษณของแฟนทาเรอทนาสนใจอนหนงคอเฟซบกเพจทชอ “ทน

ทาเรอ Humans Of ThaiPort”46 โดยเนอหาของเพจจะเปนการนาเสนอภาพเดยวของแฟนทาเรอแตละ

คนพรอมกบบทสมภาษณสนๆ “โนต” ผ ทาเพจนบอกกบผวจยวา เขาไดรบแรงบลดาลใจมาจากเพจ

อนหนงทชอวา Humans of New York47 โดยเขามองวาแฟนทาเรอมบคลกทหลากหลายนาสนใจ ทงท

แสดงออกผานการแตงกายหรอคาพด เขาจงชวนเพอนทเปนแฟนทาเรอดวยกนทาเพจนขนมา

45 ดไดท https://www.youtube.com/channel/UC6TkWLk6xqWeDsWT2IY6KYw 46 ดไดท www.facebook.com/humansofthaiport 47 Humans of New York เปนเพจภาษาองกฤษทนาเสนอเรองราวชวตทหลากหลายของชาวนวยอรกผานภาพถายประกอบบทสมภาษณสนๆ, ดไดท www.facebook.com/humansofnewyork

116

ภาพ 7.7 ตวอยางภาพจากเพจ “ทนทาเรอ Humans Of ThaiPort”

โนตบอกวาเขาและเพอนๆไมไดเปนคนคลองเตย แตเมอมาเชยรทาเรอแลวกรสกรวมไปกบคน

คลองเตยดวย พวกเขามกจะทาสตกเกอรคาวา Klongtoey มาแจกใหกบแฟนบอลทาเรอ พรอมทงทา

เสอทมคาวา Klongtoey ออกขาย โดยหกรายไดไปซอลกฟตบอลมอบใหกบศนยเดกเลกในชมชน

พรอมทงระบวามโครงการจะทากจกรรมตางๆรวมกบชมชนคลองเตยในอนาคตอก โนตบอกวา “ผม

ไมใชคนคลองเตย แตผมมาเชยรทาเรอทเปนของคนคลองเตย ถาผมจะทาอะไรกอยากจะทาใหคน

คลองเตย”

แฟนทาเรอสามารถใชการเปนแฟนบอลเปนพนทสรางตวตนอยางทเขาจนตนาการถง และยง

เมอสโมสรฟตบอลผกอยกบทองถน มนกมศกยภาพในการสรางอตลกษณใหมๆใหกบทองถนไดดวย

ทงการแสดงออกในสนามหรอสอทเทคโนโลยปจจบนเออตอการรวมสรางเนอหาจากคนทวไปไดงาย

ขน ไมเพยงเทานน ในอกสวนหนงการเปนแฟนบอลยงเปนพนทเชอมตอระหวางคนในทองถนกบ “คน

นอก” เขาดวยกน

สาหรบกวางกรงแลว การแสดงออกของพวกเขาดจะไมไดใหความสาคญกบการสอสารถงคน

ภายนอกเทากบสอสารกบตนเองเพอยนยนอตลกษณเดม กวางกรงมกจะแสดงออกซงอตลกษณของ

ความเปนคนเชยงรายผานการแสดงออกในดานตางๆ เชนการสอสารระหวางกนดวยคาเมอง รองเพลง

117

เชยรและทาปายผาสาหรบเชยรดวยคาเมอง ไปจนถงการทาอาหารพนเมองภาคเหนอมาทานรวมกน

อาจเรยกไดวาการแสดงออกของพวกเขานน “เปนคนเชยงรายเสยยงกวาคนเชยงราย (ทอยใน

เชยงราย)” ทงนกเพอเปนการยนยนกบตนเองวาพวกเขายงคงอตลกษณเดมไวไดอย

การแพรหลายของอนเทอรเนตความเรวสงเปนปจจยสาคญประการหนงททาใหแฟนบอลไทย

สามารถแสดงออกไดมากขน ปรากกฎการณหนงทแสดงใหเหนถงการแสดงออกของแฟนบอลไทยไดด

คอการเกดขนมาของเฟซบกเพจจานวนมากททาขนโดยแฟนบอลไทย

ภาพ 7.8 รปภาพสญลกษณของเพจ “เกรยนบอลไทย”

เฟซบกเพจของแฟนบอลไทยอนหนงทไดรบความสนใจและมบทบาทมากคอเพจ “เกรยนบอล

ไทย” เพจเกรยนบอลไทยทาขนโดยแฟนบอลไทยกลมหนง เนอหาในเพจจะเกยวของกบฟตบอลไทย

เปนหลก โดยเฉพาะขาวคราวความเคลอนไหวและผลการแขงขนของทมชาตไทย ลกษณะเดนของเพจ

เกรยนบอลไทยคอความ “เกรยน”48 ทมงเนนการลอเลยน-เสยดสเรองราวตางๆเกยวกบฟตบอลไทยทา

48 เกรยนเปนศพทแสลงทนยมใชกนในสงคมออนไลน หมายถงพฤตกรรมหรอบคคลทมพฤตกรรมกอกวน เอาแตใจ หรอทาอะไรทผดทผดทาง โดยคาเกรยนนอางองมาจากทรงผมของเดกนกเรยนชายไทยทมกถกมองอยางเหมารวมวามลกษณะดงกลาว

118

ใหมผ ชนชอบเปนจานวนมาก49 อทธพลจากเพจเกรยนบอลไทยทาใหเกด “เพจตระกลเกรยน” ของ

แฟนบอลไทยสโมสรตางๆขนมาเปนจานวนมาก เชนเพจเกรยนฟตบอลอดร, เกรยนเซราะกราว 12,

เกรยนฉลามชล, ไปจนถงเพจเกรยนในลกษณะอนๆอกเชน เกรยนวอลเลยบอลไทย, เกรยนกลามไทย,

เกรยนอาหารไทย, เกรยนเพลงไทย เปนตน

ภาพ 7.9 ตวอยางการ “บก”

ลกษณะหนงของเพจเกรยนบอลไทยคอความเปนชาตนยมหรอทพวกเขาอธบายตวเองวารก

ประเทศไทย โดยกจกรรมททาใหเกรยนบอลไทยเปนทรจกคอการ “บก” ทหมายถงการระดมสมาชกผ

กดชนชอบเพจและนดหมายกนไปโพสตขอความหรอรปภาพกอกวนหนาเพจของทมชาตฝายตรงขาม

ทแขงกบทมชาตไทย จนทาใหการบกกลายเปนกจกรรมอนหนงทผ ใชเฟซบกชาวไทยนยมทาเสมอเมอ

มการแขงขนระหวางชาตเกดขน

การแขงขนฟตบอลไทยทมบรบทใกลชดอยกบผชม รวมถงการแพรหลายของอนเทอรเนตท

เปนการสอสารสองทาง ทาใหแฟนบอลไทยสามารถทจะใชการบรโภคฟตบอลเ ปนพนทในการ

แสดงออกหรอการตอส เรองอตลกษณของพวกเขาได อยางกรณของแฟนทาเรอทพยายามลบภาพของ

ความรนแรงอนเปนภาพเหมารวมทมทงตอแฟนบอลทาเรอและชมชนคลองเตย, กลมกวางกรงทใชการ

สอสารเพอยนยนอตลกษณเดมของตน, รวมไปถงแฟนบอลทใชสอออนไลนแสดงออกในหลายดาน

49 ขอมล ณ วนท 20 มนาคม 2559 เพจเกรยนบอลไทยมจานวนผ ชนชอบ 191,743 คน

119

เชนความเปนชาตนยม ในแงนแฟนบอลจงบรโภคฟตบอลไทยในฐานะทเปนพนทของการแสดงออก

ดวย

7.4 แฟนบอลไทยกบการเลนพนนบอล

อตสาหกรรมฟตบอลเกยวโยงอยกบอตสาหกรรมอนรอบขางเสมอ ไมวาจะเปนการ

ถายทอดสด อปกรณกฬา อาหาร-เครองดม และรวมไปถงอตสาหกรรมการพนนดวย เกมฟตบอลท

เปนการแขงขนเอาแพเอาชนะดจะเลยงความของเกยวกบการพนนไดยาก เมอกระแสความนยมใน

ฟตบอลไทยเตบโตขนมา อตสาหกรรมการพนนกซงเปนสวนหนงของการบรโภคฟตบอลกตนตวตอบ

รบตามไปดวย นามาสคาถามสาคญทวาการพนนฟตบอลมตาแหนงแหงทอยางไรในการบรโภค

ฟตบอลไทย

ภายใตตรรกะของ “สนาม” แหงการบรโภคฟตบอลไทยทยดโยงอยกบบรบทรอบขางจานวน

มากนน ทาใหการบรโภคฟตบอลไทยมลกษณะเฉพาะของมนเองหรออยางนอยทสดกตางออกไปจาก

การดฟตบอลตางประเทศในยคกอนหนา การพนนทายผลฟตบอลซงเปนวธการบรโภคฟตบอลรปแบบ

หนงจงอาจมลกษณะทตางออกไปดวย ในสวนนจะวาดวยการพนนในแฟนบอลไทยเพอพจารณาวา

การพนนนนมตาแหนงแหงทอยางไรในสนามของการบรโภคฟตบอลไทย

7.4.1 การเลนพนนฟตบอลของแฟนบอลไทย

จากการเกบขอมลภาคสนามทสนามฟตบอลไทยหลายแหง ผ วจยพบวาอยางนอยทสดแลว

สนามฟตบอลไทยไมไดเปนพนทของการเลนพนน ไมพบวามการเปดบอนรบแทงพนนทสนามฟตบอล

ไทย ซงหมายความวาแฟนบอลไมไดมาทสนามเพอเลนพนนฟตบอล ยงไปกวานน กจกรรมจานวน

มากทแฟนบอลทาทสนามยงดจะเปนอปสรรคตอการเลนพนนฟตบอล เนองจากระหวางทากจกรรม

ตางๆกบแฟนบอลทสนามนนพวกเขาจะไมสามารถดการแขงขนคอนไดเลย

จากการสอบถามแฟนบอลไทยถงการเลนพนนฟตบอล หลายคนระบวาเขาไมไดมาทสนาม

เพอเลนพนน และไมเหนดวยกบการเลนพนนฟตบอลโดยเฉพาะกบฟตบอลไทย เพราะพวกเขา

120

ตองการใหวงการฟตบอลไทยเตบโตขนตอไป จงเกรงวาหากมการพนนเขามาเกยวของแลวจะนามาซง

การลมบอลหรอกาหนดผลการแขงขนลวงหนาซงจะสงผลเสยตอวงการฟตบอลไทยอยางทเคยเกดขน

มาแลวในประเทศอน50

อยางไรกด แฟนบอลไทยหลายคนเชอวามกลมคนทเลนพนนฟตบอลไทยและพยายาม

กาหนดผลการแขงขนลวงหนาดวยการวาจางผตดสนหรอนกฟตบอล แตคนกลมนเปนผ เลนพนนราย

ใหญซงไมไดเปนแฟนบอลทวๆไป ความรสกดงกลาวแสดงใหเหนผานความไมไววางใจทแฟนบอลม

ตอฝายจดการแขงขน ซงหลายครงกลายเปนชนวนเหตใหเกดความรนแรงในการแขงขนฟตบอลไทย

อยางเชนการขวางปาสงของลงไปในสนาม หรอกรณทแฟนบอลปดลอมไมยอมใหผตดสนออกจาก

สนามไปจนถงพยายามทารายผตดสน51

ความไมเชอใจดงกลาวเปนเหตผลหนงททาใหแฟนบอลไมนยมเลนการพนนฟตบอลไทยดวย

“นท” ซงปกตแลวเลนพนนฟตบอลตางประเทศเปนประจาอธบายวา เขาเปนแฟนฟตบอลไทยแตไม

เลนพนนฟตบอลไทย จะเลนเฉพาะฟตบอลตางประเทศ เพราะคดวาฟตบอลไทยนนยงมการจดการท

“ยงไมเปนมออาชพ” และมโอกาสทจะมการลมบอลเกดขนไดงายกวาฟตบอลตางประเทศทมคนดกน

ทวโลก

ปจจบนอตราตอรองทบอนเปดใหเลนพนนฟตบอลไทยมเฉพาะคแขงขนระดบไทยพรเมยรลก

ซงเปนลกสงสดทกคและดวชนหนงทเปนลกระดบรองลงมาเปนบางคเทานน โดยยงไมพบวามการเปด

ใหเลนพนนการแขงขนระดบดวชนสอง สวนหนงเปนเพราะการแขงขนระดบดวชนสองยงมลกษณะ

50 กรณทแฟนบอลไทยมกอางถงคอมาเลเซยและสงคโปร 51 อยางไรกด ความไมไววางใจวาอาจมการกาหนดผลการแขงขนลวงหนานกไมไดมาจากเหตผลเรองการพนนเพยงดานเดยว แตยงรวมไปถงความเชอทวาอาจมการกาหนดผลลวงหนาอนเปนผลมาจากอทธพลของเจาของสโมสรทมความสมพนธใกลชดกบฝายจดการแขงขนดวย กรณตวอยางของความรนแรงอนเกดจากความไมไววางใจนไดแกเหตทะเลาะววาทระหวางแฟนบอลสโมสรบางกอก เอฟซกบการทาเรอ เอฟซ เมอวนท 5 ตลาคม พ.ศ. 2556 ซงมขาวลอกนในกลมแฟนบอลตงแตกอนจะมการแขงขนวาอาจมการตดสนทไมยตธรรม และเมอเรมเกดเหตการณทะเลาะววาทกนขนกมเสยงแฟนบอลฝายหนงตะโกนขนมาวา “ไอพวกขโกง ซอกรรมการ”, ดเพมไดท อาจนต (2557: 61-67)

121

เปนฟตบอลกงอาชพ-กงสมครเลนทการดาเนนงานยงไมเปนระบบมากนก ไมมการถายทอดสดทาง

โทรทศนมากนก รวมทงยงมผชมจานวนไมมาก52

จากแฟนบอลชายโสดวยทางานประมาณ 40 คนทผวจยสามารถสอบถามและเขาถงขอมลได

มแฟนบอล 5 คนทระบวาเลนพนนฟตบอลเปนประจา โดยทง 5 คนเลนพนนฟตบอลตางประเทศเปน

หลก และมเพยง 3 จาก 5 คนเทานนทระบวาเลนพนนฟตบอลไทยดวย แตกมความถนอยกวาการเลน

พนนฟตบอลตางประเทศ

จากขอมลดงกลาว พอจะสรปในขนตนไดวาสนามฟตบอลไทยนนไมไดเปนพนทของการเลน

พนนฟตบอล มแฟนบอลเพยงสวนนอยเทานนทเลนพนนฟตบอลเปนประจา และยงนอยลงไปอกเมอ

เปนการเลนพนนฟตบอลไทย โดยเหตผลหลกๆมาจากการมองวาการพนนฟตบอลจะสงผลเสยตอ

วงการฟตบอลไทย และไมเชอมนในการจดการแขงขนของฟตบอลไทยมากนก

7.4.2 วธเลนพนนฟตบอลของแฟนบอลไทย

ในชวงแรกทการเลนพนนฟตบอลเรมแพรหลายในสงคมไทยนนวธการเลนพนนฟตบอล

โดยมากมกเปนการไปเลนพนนทบอนกบเจามอ ดงทจะเหนไดวาในชวงนนไดมการเกดขนมาของ “โตะ

บอล” เปนจานวนมาก (เนตรนภา 2545: 302-306) จนตอมากเรมมการใชโทรศพทเปนเครองมอ

สอสารในการเลนพนนมากขน กระทงปจจบนทศนยกลางแหงการสอสารเรมมแนวโนมจะยายมาท

อนเทอรเนต ความเปลยนแปลงดงกลาวกไดสงผลตอวธการเลนพนนฟตบอลดวย

จากแฟนบอลไทย 5 คนทเลนพนนฟตบอลเปนประจา ม 4 คนทระบวาเขาเลนพนนฟตบอล

ผานทางเวบไซต53 (3 ใน 4 คอคนทเลนพนนฟตบอลไทยดวย-เทากบวาทกคนทเลนพนนฟตบอลไทย

จะเลนผานเวบไซต) ขอมลดงกลาวชไปในทางทวาแฟนบอลไทยทเลนการพนนฟตบอลนยมเลนผาน

ทางเวบไซตเปนหลก “มตร” แฟนบอลทาเรอคนหนงทเลนพนนฟตบอลเปนประจาทงฟตบอล

52 อยางไรกด ขอมลดงกลาวมาจากการสอบถามแฟนบอลผ เลนพนนทอยในเขตกรงเทพฯและการสารวจเวบไซตรบพนนฟตบอลเทานน ยงมโอกาสเปนไปไดทในจงหวดอนๆทมสโมสรระดบดวชนสองอยอาจมการเปดใหพนนคทสโมสรประจาจงหวดแขงได แตคาดวาหากมการเลนพนนในลกษณะดงกลาวกจะเปนการเลนพนนในระดบทองถนเทานน 53 ขณะทอกคนหนงระบวาเลนพนนฟตบอลโดยการไปทโตะพนนหรอผานการโทรศพท

122

ตางประเทศและฟตบอลไทยระบวาปจจบนเขาเลนพนนฟตบอลผานเวบไซตพนนแหงหนงดวยการใช

สมารทโฟน โดยกอนหนานเขาเลนพนนทโตะพนนใกลบานและหนมาเลนพนนทางเวบไซตเปนเวลา

ประมาณหนงป เขารจกเวบไซตนผานการแนะนาของเพอนคนหนงซงทาหนาท เปนตวกลางระหวาง

เจามอกบนกพนน กระบวนการคอมตรจะตองโอนเงนไปใหกบบญชของเวบไซตรบพนน แลวเงนนนจะ

ถกเพมเขาไปเปนยอดเงนสาหรบเลนพนนในเวบไซตดงกลาว เมอตองการถอนเงนออกมากตองตดตอ

ไปยงผ ใหบรการเวบไซต แลวกจะมเงนโอนมาทบญชของมตร โดยเขาอธบายวาเหตผลหลกคอความ

สะดวก สามารถเลนพนนไดทกททกเวลา ตางกบการเลนทโตะพนนทตองเดนทาง และมอตราตอรองท

ดตอผ เลนมากกวา

เหตผลประการหนงททาใหคนทเลนพนนฟตบอลไทยเปนคนทเลนพนนทางเวบไซตอาจ

เกยวของกบชวงเวลาทโตะพนนออกราคาตอรองสาหรบฟตบอลไทยดวย โดยมตรระบวาเวบไซตรบ

พนนมกจะออกราคาตอรองสาหรบฟตบอลไทยในชวงประมาณ 16.00-17.00 น. ซงเปนเวลาทแฟน

บอลมกจะไปทสนามฟตบอลกนแลว (เพอสงสรรครวมกนกอนฟตบอลจะเรมแขง) แฟนบอลทจะเลน

พนนฟตบอลไทยจงตองเลนพนนในเวบไซตผานสมารทโฟน ซงในแงหนงกเทากบวาเปนการกนเอาคน

ทเลนพนนทโตะพนนออกไปดวย

สาหรบชองทางการเขาถงเวบไซตพนนบอลนน เกอบทกคนบอกวาพวกเขาเรมรจกผานการ

แนะนาของเพอนหรอคนรจกเปนหลก อยางเชนกรณของมตรทบอกวาเขาไดรบการแนะนามาจาก

เพอน ขณะทมหนงคนระบวาเขารจกผานโฆษณาในเวบไซตเกยวกบฟตบอล

ผวจยไมสามารถเขาถงเพอนหรอคนรจกทเปนตวกลางทแนะนาเวบไซตรบพนนแกแฟนบอล

ไทยทใหขอมลโดยตรงได แตผ วจยไดขอมลมาจาก “ปน” ซงระบวาเขาเปน “เอเยนต” ททาหนาทใน

ลกษณะเดยวกนนน ซงนาจะเปนขอมลทแสดงใหเหนถงการทางานของเวบไซตรบพนนบอลได ปน

ทางานประจาอยในหนวยงานราชการแหงหนง และหารายไดเสรมจากการทาหนาทเปนเอเยนตใหกบ

เวบไซตพนนบอล ปนบอกวาหนาทของเอเยนตคอหาลกคาใหกบเวบไซตรบพนนบอล ซงเขาจะไดรบ

คาตอบแทนในลกษณะทเรยกวา “คาคอม (มชชน)” คดเปน 2% จากยอดเงนพนนทลกคาซงเขาหามา

ไดลงพนนไป54 โดยวธการหาลกคาของเขานนจะใชความสมพนธสวนตวชกชวนเพอนหรอคนรจกให 54 เชนถาลกคาทปนหามาไดเลนพนนรวมกนเปนยอดเงน 10,000 บาท ปนจะไดคาตอบแทนเปนเงน 200 บาท โดยไมตองสนใจวาทลกคาพนนไปนนจะไดหรอเสย

123

มาเลนพนน วธรบ-จายเงนใชการโอนผานบญช แตจะตางกบกรณของมตรทวาปนนนจะมการให

เครดตกบลกคาทคนเคยดวย

ในดานหนงนนวธการพนนบอลออนไลนกยงคงวางอยบนความไวเนอเชอใจกนของผ เลนพนน

กบตวกลางแบบเดยวกนกบการพนนแบบออฟไลนในยคกอนหนา ในอกดานหนงมนกแสดงใหเหนถง

ความเปลยนแปลงทอนเทอรเนตเขามามบทบาทในการเลนพนนฟตบอลมากขน

ความเปลยนแปลงดงกลาวสอดคลองกบแนวโนมการบรโภคฟตบอลทแฟนบอลหนมาบรโภค

ขอมลขาวสารรวมถงการ (ลกลอบ) ชมถายทอดสดการแขงขนฟตบอลทางอนเทอรเนตมากขน

โดยเฉพาะในกลมแฟนบอลไทยทปจจบนใชการสอสารทางเวบไซตเครอขายสงคมออนไลนเฟซบกเปน

หลก ทงการสอสารกนเองในกลมแฟนบอลผานเฟซบ กกลม รวมถงการรบและผลตขาวสารเพอ

แสดงออกของแฟนบอลผานเฟซบกเพจเกยวกบฟตบอลทเกดขนมาเปนจานวนมาก

ภาพ 7.10 โฆษณาเวบไซตรบพนนออนไลนในเฟซบกเพจ

ปจจบนมโฆษณาเวบไซตรบพนนออนไลนอยในเฟซบกเพจชอดงจานวนมาก ทงเฟซบกเพจท

เกยวและไมเกยวกบฟตบอลเลย อยางเชน “แฟนผ Project”55 เฟซบกเพจทรายงานขาวสารเกยวกบ

55 ดไดท www.facebook.com/FanPeeProject

124

สโมสรแมนเชสเตอร ยไนเตด, “บอลไทย จะไปบอลโลก”56 เฟซบกเพจทนาเสนอคลปวดโอการทาประต

ของฟตบอลไทย, ไปจนถงหนาเฟซบกของ “เนตไอดอล” ทไมเกยวของกบฟตบอลโดยตรงเลย57

ทงหมดทกลาวมานแสดงใหเหนถงวธการเลนพนนของแฟนบอลไทยทเรมเปลยนไปสการเลน

พนนผานเวบไซตรบพนนออนไลนมากขน ทงดวยความสะดวกรวดเรวของการสอสารทลดขอจากด

ดานเวลาและสถานท รวมถงความสอดคลองกบวฒนธรรมแฟนบอลไทยปจจบนทใชการสอสารทาง

อนเทอรเนตเปนหลก

7.4.3 ลกษณะการเลนพนนฟตบอลของแฟนบอลไทย

แฟนบอลไทยสวนหนงเคยเปนแฟนบอลสโมสรตางประเทศมากอน แตหลายคนระบตรงกนวา

เมอมาเปนแฟนบอลไทยแลวเขารสกวาพวกเขารกและผกพนกบสโมสรไทยทเขาเชยรมากกวาตอนท

เคยเปนแฟนสโมสรตางประเทศ กระทงปจจบนหลายคนเลกตดตามหรอตดตามฟตบอลตางประเทศ

นอยลงแลวหนมาตดตามฟตบอลไทยเปนหลก ทงจากเหตทสโมสรไทยมกเปนตวแทนของทองถนทเขา

อยและความผกพนกบกลมเพอนแฟนบอลดวยกน ซงสาหรบแฟนบอลทเลนพนนแลว ลกษณะ

ดงกลาวไดสงผลมาถงการเลนพนนฟตบอลไทยของเขาดวย

นกพนนกบสโมสรทเชยร

“หนย” แฟนบอลทาเรอคนหนงทเลนพนนฟตบอลเปนประจาทงฟตบอลตางประเทศและ

ฟตบอลไทย หนยระบวาเขาประกอบอาชพอสระททางานอยกบบาน ทาใหมเวลาวางมากจงเลนพนน

ทางอนเทอรเนตเพอ “แกเบอและหารายไดเลกๆนอยๆ” เขาไมไดเลนพนนเฉพาะฟตบอล แตจะเลน

พนนกฬาชนดอนๆอยางเชน บาสเกตบอลหรออเมรกนฟตบอลดวย โดยจะเลอกเลนพนนการแขงขนท

สามารถหาดการถายทอดสดได เขาอธบายวาเปนการแกเบอเพราะทาใหดกฬาสนกขน หนยระบวา

เขาจะเลนพนนครงละประมาณ 500 บาทและตงกฎกบตวเองไววาถาวนไหนไดกาไรประมาณ 1,000

56 ซงนอกจากจะโฆษณาเปนขอความแลวยงมการใสโฆษณาเวบไซตรบพนนฟตบอลลงไปในตอนเรมหรอตอนทายของคลปวดโอดวย,ดไดท www.facebook.com/ballthaiHD 57 ดเพมไดท เดลนวส (2559). เรงสอบเจตนา"เนตไอดอล" โพสตชวนเลนพนนฟตบอล. สบคนเมอ 21 มนาคม 2559, จาก www.dailynews.co.th/crime/384733

125

บาทแลวจะหยดเลน เพราะถาเลนตอไปเรอยๆแลว “สดทายเรากส เจาไมได” แมหนยจะเลนพนน

หลากหลายทงชนดกฬาและฟตบอลตางประเทศ-ฟตบอลไทย แตสาหรบการแขงขนของสโมสรการ

ทาเรอฯ ซงเปนสโมสรทเขาชอบมาหลายปแลวนนหนยบอกวาเขาจะไมเลนพนนเลย ไมวาจะเปนฝาย

ทาเรอฯหรอฝายตรงกนขาม เพราะอยากมสมาธกบการดมากกวาทจะลนเอาไดเสยและไมอยากเอา

เรองเงนเขามาเกยวของกบสโมสรทเขาเชยร

มตร แฟนทาเรออกคนหนงมการเลนพนนในอกลกษณะหนง มตรเลนพนนฟตบอลทงไทยและ

ตางประเทศเปนประจา นอกจากนเขายงชอบเลนพนนมวย บอยครงทเขาไปเลนพนนมวยแบบ “จอต ”

ในชวงกลางวนกอนทจะมาสนามฟตบอล มตรระบวาเขามกจะไดกาไรจากการพนนมวย แตกมกจะมา

เสยในการพนนฟตบอล มตรอธบายวา “ถาผมไมเลนบอลนะพ รวยไปนานละ ...แตกยงแทง เพอความ

บนเทง” มตรเลนพนนคททาเรอแขงเกอบทกครงทเขามาดทสนาม โดยเขาจะเลนเฉพาะฝายทาเรอ

เทานน ดวยเงนประมาณครงละ 1,000 บาท มตรอธบายวาเขาเลนทาเรอเพอ “ความมนส” ซงเขาเชยร

ทาเรออยแลว ถาเลนทมอนกเทากบทรยศทม ดงนนแลวเม อเขาจะเลนพนนคทาเรอเขาจะไม

จาเปนตองพจารณาความนาจะเปนมากนก58 ถาอตราตอรองออกมาวาทาเรอเปนรองเขาจะเลนพนน

ฝายทาเรอทกครง ทงทหลายครงเขามองวาถาเลนฝายตรงขามนาจะมโอกาสไดมากกวา เขาอธบายวา

“รวาโดนแนกไมตรงขาม ...แพกไมเปนไร ทมเรา”ยกเวนครงท “ถา (ทาเรอ) ตอเยอะไมนาผานกไมเลน”

มตรระบวาในฤดกาลแขงขน 2558 ทสโมสรทาเรอฯมผลการแขงขนไมดจนตกชนนนเขาเสยเงนไปเปน

จานวนมากกบการเลนพนนขางทาเรอ

กรณทนาสนใจอกกรณหนงคอเหตการณของมตรกบ “ตา” แฟนบอลทาเรอเพอนของมตรคน

หนงทมกจะเลนพนน (ขางทาเรอ) รวมกนเปนประจา ในการแขงขนของทาเรอครงหนงมตรกบตาเลน

พนนขางทาเรอตามปกต ดวยอตราตอรองททาเรอตอครงควบลก 59 เมอเรมการแขงขน ในชวงแรก

ทาเรอโดนฝายตรงขามทาประตนาไปกอน 0-2 ระหวางพกครงการแขงขนทงสองคนมทาทหงดหงด

และบนถงลกษณะการเลนของนกฟตบอลทมทาเรออยตลอด แตในชวงครงหลงทาเรอทาประตได 3

ลกตดตอกนจนแซงชนะไปได 3-2 ดวยการทาประตชยในนาทสดทาย ตาดใจจนกระโดดจากอฒจนทร 58 ขณะทเมอเลนพนนฟตบอลตางประเทศเขาจะตองพจารณากอนทกครงวาควรจะเลนคไหน-ฝายไหน 59 อตราตอรองนหมายความวา ถาผลออกมาเสมอหรอทาเรอแพ ฝายทเลนขางทาเรอจะถกกนเงน แตถาทาเรอชนะดวยผลตาง 1 ลกฝายทเลนทาเรอจะไดกาไรครงหนงของเงนทลงพนนไป สวนถาทาเรอชนะมากกวา 1 ลก ฝายทเลนขางทาเรอจะไดกาไรเทากบจานวนเงนทลงพนนไป

126

ลงไปในสนามแลวตลงกาแสดงความดใจ ขณะทผ วจยเขาใจวาตาและมตรนาจะมความสขทสโมสร

พลกกลบจากแพมาเปนชนะและเงนพนนพลกจากเสยมาเปนได แตมตรกลบตะโกนดาตาดวยทาท

หงดหงดแลวดงตากลบขนมาบนอฒจนทร เมอออกมาจากสนาม มตรดาตาทกระโดดลงไปในสนามซง

เปนการทาผดกฎการแขงขนและจะทาใหสโมสรทาเรอโดนปรบเงน60 สวนตานงคอตกแลวบอกวาเขา

เสยใจ กรณดงกลาวชใหเหนถงความยอนแยงของสถานะแฟนบอลและนกพนน ตามสถานะนกพนน

แลวพวกเขาควรมความสขกบการพลกจากเสยเงนพนนมาเปนไดจากการทาประตในนาทสดทาย

ขณะทตามสถานะแฟนบอลแลวเขาควรเสยใจททาใหสโมสรตองเสยงตอการถกปรบเงน เมอทงสอง

คนตกอยในทงสองสถานะพรอมๆกน ดเหมอนวาทายทสดแลวสถานะแฟนบอลจะสงผลตอความรสก

ไดมากกวา

นกพนนกบกลมเพอน

นอกจากความรสกผกพนกบสโมสรทเชยรจนทาใหบางคนไมเลนพนนค ททมโปรดแขงหรอ

บางคนเลนเฉพาะขางสโมสรทตนเองเชยรแลว ปจจยอกประการหนงทสงผลตอการเลนพนนของแฟน

บอลไทยคอความสมพนธระหวางกลมเพอนแฟนบอลดวยกนดวย

ในการเกบขอมลภาคสนามครงหนง ขณะทผ วจยอยในวงสงสรรคกอนการแขงขนของแฟน

บอลทาเรอและกาลงพยายามสอบถามขอมลเกยวกบการเลนพนนจากตา อาจเพราะผวจยแสดงทาท

ใหความสนใจถามถงเรองการเลนพนนมากเปนพเศษ ทาใหเขาชวนผ วจยรวมลงหนอยฝายทาเรอกบ

เขาดวย หลงจากลงเลอยครหนง ผวจยบอกปฏเสธไป เขาตอบกลบมาวา “ใจไมถงเลย” แลวตลอดวน

นนเขากไมไดใหความสนใจกบผวจยอกเลย

แฟนบอลทาเรอบางสวนมกจะไปทสนามแมในวนทไมมการแขงขน โดยพวกเขาไปดการ

ฝกซอมของนกฟตบอลในชวงเยน บางคนไปนงดนงเลนราวกบเปนสวนสาธารณะ บางคนไปพบปะกบ

เพอนแฟนบอลและสงสรรคดมกนดวยกนเปนประจาทกเยนหลงเลกงาน

60 ตามขอบงคบและระเบยบวาดวยการจดการแขงขนฟตบอลลกอาชพของประเทศไทย พ.ศ. 2558 ผนวกท 7 ขอ 4.2 “บคคลหรอกลมบคคลใด ผานรวกนรอบสนามเขาไปในบรเวณพนทรอบสนามแขงขน หรอเขาไปใน สนามแขงขน ทงกอน, ระหวาง และ หลงจากการแขงขน โดยไมไดรบอนญาตจะถกปรบเงน 20,000 บาท ถง 50,000 บาท (ผถกปรบคอสโมสร – ผวจย) การเขาไปในสนามแขงขนสามารถกระทาได หากทมเยอนและเจาหนาทจดการแขงขนไดเดนทางออกไปจากสถานทจดการแขงขนเปนทเรยบรอยแลว และองคกรสมาชกทเปนทมเหยาอนญาต” (บรษท ไทยพรเมยรลก จากด 2558: 74)

127

ภาพ 7.11 แฟนทาเรอมาดมกนกนทสนามในเยนททาเรอไมไดแขงแลว เปดการแขงคอนดผานโนตบค

เยนวนหนงผวจยไปเกบขอมลภาคสนามทสนามของทาเรอเพอสงเกตกจกรรมทแฟนบอลทา

ในวนทไมมการแขงขน แลวพบวามแฟนบอลจานวนหนงมาทสนามดวย สวนหนงนนคอแฟนบอล 6-7

คนทจบกลมกนดมกนอยทบรเวณขางสนาม บางคนถอดเสอคลมสาหรบทางานออกแลวพาดไวทรถ

มอเตอรไซค บทสนทนาในชวงแรกเปนการวางแผนทจะไปเทยวตางจงหวดรวมกนในสดสปดาหทไมม

การแขงฟตบอล พวกเขาใชโตะพบและเกาอของรานอาหารบรเวณนนมาเปนทนงดมกนอยางคน

สถานท หนงในนนบอกวาพวกเขาจะมาพบกนทสนามเปนประจาในชวงเยนหลงเลกงานกอนทจะแยก

ยายกนกลบบานไปในชวงคา เรยกไดวาเปนกจวตรประจาวนอยางหนงของพวกเขา

หลงจากนงดมกนไปไดระยะหนง แฟนบอลคนหนงบอกวากาลงจะมการถายทอดสดการ

แขงขนฟตบอลไทยระหวางอารม ยไนเตดกบบรรมย ยไนเตด แลวเขากเดนไปหยบคอมพวเตอรโนตบ

คออกมาจากรถยนตของตวเอง เออมมอเขาไปเสยบปลกไฟผานชองจายเงนของอาคารขายตวทอย

ขางๆ เปดการแขงขนฟตบอลคดงกลาวทหนาจอโนตบคผานการเชอมตอสญญาณอนเทอรเนตจาก

สมารทโฟน การแขงขนเรมไปไดประมาณ 10 นาท สโมสรอารมฯทาประตนาไปแลว 1-0 ระหวางท

128

กาลงดอยดวยกนนนกเรมมการวเคราะหเกมการแขงขนและชวนกนเลนพนน พวกเขาไมรอตราตอรอง

ขณะนน จงให “อฐ” แฟนบอลในกลมคนหนงโทรศพทไปถามเพอนของเขา

อฐบอกวาปกตแลวเขากบกลมเพอนไมไดเลนพนนฟตบอลกนบอยนก นานๆจงจะเลนสกครง

เมอนกสนกขนมา โดยใชการโทรศพทหรอใชแอพพลเคชนไลน (Line) ตดตอเลนพนนกบเพอนของอฐ

คนหนงทรบแทง หลงทราบอตราตอรองพวกเขากปรกษา-ถกเถยงกนระยะอยหนงแมวาจะมบางคนท

เหนไมตรงกนอยบาง แตสดทายพวกเขากลงขนเลนพนนฝายบรรมยรวมกนทงหมด โดยมผ รวมเลน 5

คน (รวมถงคนทไมเหนดวยในตอนแรกดวย) ในวงเงนเทาๆกนคนละ 500 บาท รวมเปน 2,500 บาท61

หลงจากนนพวกเขากดมกนและดการแขงขนรวมกนตอ

จากการสงเกตบทสนทนาระหวางดการแขงขนรวมกนนน พบวาพวกเขาสวนมากมความ

สบสนเกยวกบวธเลนพนนแบบไลฟอยพอสมควร คอไมเขาใจวาการตดสนผลพนนนนจะไมนบประต

1-0 ทเกดขนไปตงแตกอนทพวกเขาจะลงเงนพนนไปแลว กระทงชวงกลางครงเวลาหลงประมาณ

20.15 น. บางคนทรวมพนนดวยกขอตวกลบบานไปกอนโดยทผลการแขงขนและผลการพนนยงไม

ชดเจน ผ วจยสอบถามแฟนบอลทยงอยและไดรบคาอธบายวาพวกเขาเพยงแคเลนพนนแบบสนกๆ

รวมกนกบเพอนเทานน จงไมไดจรงจงกบผลการไดเสยมากนก

กรณการเลนพนนรวมกนระหวางเพอนแฟนบอลนแสดงใหเหนถงลกษณะของความสมพนธ

ภายในกลมทสงผลตอการเลนพนน อฐกบเพอนรวมเลนพนนขางเดยวกนทงทความเหนไมสอดคลอง

กนทงหมด ขอสงเกตทนาสนใจประการหนงคอขณะทตาซงผวจยเคยดการแขงขนของทาเรอและรวม

สงสรรคกบเขามาแลวหลายครงตดสนใจชวนผวจยรวมเลนพนนดวย แตอฐและเพอนซงผวจยยงไมได

มความสมพนธกบพวกเขามากนกชวนกนเลนพนนเฉพาะเพอนในกลมโดยไมนบรวมผวจยเขาไปดวย

ลกษณะดงกลาวแสดงใหเหนวาการรวมกนเลนพนนนนมนยยะของการเปนกลมเดยวกนผานการนบ

เขาหรอกนออกไปจากวงพนน นอกจากนการเลนพนนรวมกนยงอาจเปนการแสดงออกซงความเปน

ชายทางหนง อยางเชนทผวจยปฏเสธการพนนรวมกบตา ทาใหเขารสกวา “ใจไมถงเลย”

61 วธการเลนพนนระหวางทการแขงขนเรมไปแลวแบบนเรยกวา “บอลไลฟ” (live) ซงจะเรมนบผลตงแตตกลงวางเงนพนนโดยไมสนผลการทาประตทเกดขนกอนหนานน หลายปหลงมานการเลนไลฟไดรบความนยมมากขนโดยเฉพาะในชวงทการเลนพนนทางอนเทอรเนตแพรหลาย เนองจากผพนนสามารถพนนไดตลอดระยะเวลาการแขงขน ตางกบชวงกอนห นาทมกตองเลนพนนตงแตกอนการแขงขนจะเรม

129

ลกษณะการเลนพนนของแฟนบอลไทยทงทเปนผลมาจากความภกดตอสโมสรทเชยรและ

ความสมพนธในกลมเพอนนแสดงใหเหนถงนยยะอกประการหนงของการเลนพนนทอยเหนอ

อรรถประโยชนทางการเงน คอการเลอกเลน-ไมเลนพนนหรอเลอกเลนในลกษณะใดนนไมไดวางอยบน

ฐานคดเรองกาไร-ขาดทนมากเทากบการคานงถงความภกดและความสมพนธดงกลาว ในแงน

หมายความวาการเลนพนนของแฟนบอลไทยนนเกยวของอยกบมตทางวฒนธรรม-วฒนธรรมแฟน

บอล หรอกลาวในอกแบบหนงไดวา ลกษณะการพนนฟตบอลของแฟนบอลไทยดงกลาวนนเกดขน

ภายใตตรรกะของ “สนาม” แหงการบรโภคฟตบอลไทยทใหความสาคญกบการบรโภคมตตางๆเชน

ความภกดตอสโมสรประจาถน, ชมชนแฟน, และการแสดงออกซงความเปนชาย

7.4.4 มรดกของการพนนฟตบอลในแฟนบอลไทย62

แมวาแฟนบอลไทยโดยมากจะไมไดเลนพนนฟตบอลเปนประจา แตแฟนบอลไทยสวนมากก

มกจะมความรเกยวกบการพนนฟตบอลอยมากพอสมควร ทงในกลมทระบวาเคยเลนพนนฟตบอลมา

กอนหรอกลมทไมเลนพนนฟตบอลเลยกตาม

ในวงพดคย-สงสรรครอบๆสนามกอนเรมเกมการแขงขนของแฟนบอลไทย หวขอเกยวกบ

ความนาจะเปนของการแขงขนทกาลงจะเกดขนเปนประเดนหนงของการสนทนาเสมอ แฟนบอลหลาย

คนมขอมลเกยวกบนกฟตบอลและรปแบบการเลนของสโมสรทพวกเขาเชยรเปนอยางด หลายคนม

ขอมล “วงใน” ซงสวนมากมาจากการพดคยกบบคลากรของสโมสรหรอนกฟตบอล และเมอถงจดหนง

จะมการยกเอาอตราตอรองของการแขงขนมาเปนสวนหนงในการวเคราะหเสมอ แฟนบอลสวนใหญม

ขอมลและสามารถ “อาน” อตราตอรองการแขงขนระดบพนฐานอยางเชน ตอหนงลกหรอตอครงลกได

เปนอยางด แมวาพวกเขาจะไมเลนพนนฟตบอลเลยกตาม

ในสงคมไทยนนขอมลเกยวกบอตราตอรองพนนฟตบอลและบทวเคราะหของผ เชยวชาญ

สามารถหาไดทวไปจากสอตางๆ ทงหนงสอพมพ เวบไซต หรอกระทงรายการวทยเกยวกบกฬา อตรา

62 ปรบใชจากขอสงเกตของณฐยา อศวพงษอนนตเกยวกบมรดกของบอนเบยทเคยเฟองฟชวงพ.ศ 2367-2460 และเมอพนยคสมยของบอนเบยไปแลวแตกยงมมรดกทสบเนองจากยคสมยของบอนเบยไวในสงคมไทย เชนมหรสพนาฏกรรมตางๆ ภาษาอยาง “แจงสเบย” หรอ “แทงกก” รวมถงการลกลอบเลนพนนตามบานพกสวนตว (ณฐยา 2548: 157-158)

130

ตอรองเหลานจะถกแฟนบอลนามาชวยทานายความนาจะเปนของการแขงขนวามแนวโนมจะเปนไป

ในทางใดโดยไมจาเปนตองเปนไปเพอการเลนพนนฟตบอลเลย โดยเฉพาะการดทวาสโมสรโปรดของ

พวกเขาถกประเมนไววาอยางไร และมกจะแสดงความไมพอใจเสมอเมอมการออกอตราตอรองให

สโมสรทพวกเขาเชยรเปนรองมากเกนกวาทพวกเขารสก

ลกษณะดงกลาวแสดงใหเหนวาการพนนฟตบอลเปนสวนหนงของวฒนธรรมฟตบอลไทย

อยางแยกออกจากกนไดยาก รวมถงอทธพลของสอทมตอการรบรเรองการเลนพนน แฟนบอลทาเรอ

อาย 55 ปคนหนงบอกกบผวจยวาเขาเคยเลนการพนนฟตบอลจนเปนหนสนจานวนมากเมอประมาณ

20 ปกอน ปจจบนเขาเลกเลนพนนอยางเดดขาดแลวแตกยงคอยดขาวเกยวกบอตราตอรองอยเพอชวย

วเคราะหแนวโนมของการแขงขนทเขาจะด

อาจกลาวไดวาความรและทกษะในการอานอตราตอรองพนนฟตบอลดงกลาวเปนมรดกของ

การพนนทตกทอดอยในกลมแฟนบอลชาวไทย ในดานหนงมนแสดงใหเหนวาการพนนฟตบอลลงหลก

ปกฐานอยในวฒนธรรมฟตบอลไทยอยางแนนหนา แตพรอมๆกนนน ในอกดานหนงมนกอาจแสดงให

เหนถงการใชประโยชนจากวงการพนนโดยผ ทไมเลนพนนฟตบอลไดดวย

7.5 สรป

การเกดขนมาของความนยมในฟตบอลไทยสงผลตอกจกรรมรอบขางจานวนมาก เชนธรกจท

เกยวของโดยตรงกบฟตบอล การเปนกจกรรมพกผอนหยอนใจแบบใหมของผคน รวมถงกจกรรมท

เกยวพนโดยออมอยางการพนน งานวจยนมองวาการพนนเปนสวนหนงของการบรโภคฟตบอล และ

การศกษาแฟนบอลซงบรโภคฟตบอลอยางเอาจรงเอาจงนนจะแสดงถงลกษณะการบรโภคไดอยาง

ชดเจน ดงนนแลว เพอทจะทาความเขาใจการพนน งานวจยนจะเรมจากการศกษาการบรโภคของแฟน

บอลไทยเพอทาความเขาใจ “สนาม” หรอตรรกะเฉพาะตวของการบรโภคฟตบอลไทย จากนนจงจะ

พจารณาวาการพนนมตาแหนงแหงทอยางไรในสนามแหงการบรโภคฟตบอลนน

โครงการนเปนการวจยเชงคณภาพ (qualitative research) ศกษาแบบหลายพนท (multi-site

ethnography) เกบขอมลในชวงฤดกาลแขงขน 2558 จากแฟนบอลบรเวณกรงเทพฯและปรมณฑล

โดยมงเนนไปทกลมประชากรหลกของแฟนบอลไทยคอชายโสด อายประมาณ 18-35 ปเปนหลก

131

ในสวนนจะเปนการอภปรายผลการศกษาเพอตอบวตถประสงคของการวจย

7.5.1 อภปรายผลการศกษา

ในฐานะทการพนนเปนการบรโภคฟตบอลรปแบบหนง การทาความเขาใจตาแหนงแหงทของ

การพนนในวฒนธรรมการบรโภคฟตบอลจงตองเรมจากการทาความเขาใจสนามหรอตรรกะเฉพาะตว

ของการบรโภคเสยกอน ดงนนแลวสวนอภปรายผลการวจยนจะประกอบไปดวยสองสวนหลกๆ สวน

แรกคอการพจารณาสนามของการบรโภคฟตบอลไทย และสวนทสองคอการพจารณาตาแหนงแหงท

ของการพนนในสนามของการบรโภคฟตบอลไทย

“สนาม” ของการบรโภคฟตบอลไทย

นบตงแตทวฒนธรรมฟตบอลตางประเทศเรมเขามาลงหลกปกฐานในสงคมไทยตงแตพ.ศ.

2509 เปนตนมา สอมวลชนมบทบาทสาคญในการแพรกระจายความนยมของฟตบอล โดยเฉพาะ

ความนยมตดตามชมการแขงขนฟตบอลตางประเทศผานการถายทอดสดทางโทรทศน ทาใหการ

บรโภคฟตบอลในสงคมไทยวางอยบนฐานของการ “ด” เปนหลกมาตลอด แตในชวงทศวรรษ 2550

ความนยมในฟตบอลสโมสรไทยเรมเพมมากขนเรอยๆ ความเปลยนแปลงดงกลาวทาใหเกดการบรโภค

ฟตบอลในลกษณะใหมๆ ขนมา

ผลการศกษาการบรโภคฟตบอลของแฟนบอลไทยในงานวจยนแสดงใหเหนวา นอกจากการ

บรโภคฟตบอลผานการดแลว การบรโภคฟตบอลไทยยงประกอบไปดวยวถการบรโภคในลกษณะอนๆ

อกหลายลกษณะ เชนการบรโภคฟตบอลในฐานะตวแทนของทองถน , ในฐานะชมชนรปแบบใหม, ใน

ฐานะพนทของผชาย, หรอในฐานะพนทแสดงออก การบรโภคในรปแบบตางๆเหลานเกดขนมาภายใต

ลกษณะเฉพาะของฟตบอลไทยทมบรบทเชอมโยงกบแฟนบอล อยางเชนการเปนสโมสรประจาถน การ

พบปะกนทสนามแขงขนซงทาใหเกดพนททางสงคมไดงายขน ไปจนถงการเตบโตขนมาในยคสมยของ

สอใหมทผใชงานมอานาจในการผลตมากขน

ลกษณะการบรโภคเชนนเปนเสมอนอปทานทตอบสนองตออปสงคทางสงคมของผ คนใน

สงคมไทยปจจบน โดยเฉพาะประชากรกลมหลกทบรโภคฟตบอลไทยคอผชาย-ชนชนกลางระดบลาง-

วยทางาน ภายใตสภาพสงคมปจจบนอาจเรยกไดวาคนกลมนกาลงเผชญกบภาวะวกฤตอตลกษณ ทง

132

จากชวตทางการงานทเปลยนไปเปนการทางานในระบบอตสาหกรรมมากขน ความสมพนธแบบชมชน

เชงจารตลดลง มการเดนทางยายถนมากขน ความผกโยงกบรากเหงาเดมคลายลง ไปจนถงการถก

เบยดขบจากการเตบโตขนของผหญง พวกเขาจงตองการพนททางสงคมใหมๆสาหรบแสดงตนเพอ

บรรเทาวกฤตอตลกษณน ซงหนงในพนทนนกคอการเปนแฟนบอลไทย

ในแงหนง การบรโภคฟตบอลไทยแสดงใหเหนถงปฏบตการของผ คนภายใตบรบททาง

เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรมในสงคมไทยปจจบน ในยคทการใชเวลาวางเปนเสมอนอกหนง

กจกรรมภาคบงคบนอกเหนอจากการทางาน อตสาหกรรมบนเทงตางๆกาลงเตบโตขนอยางรวดเรว

และกฬากเปนหนงในนน แมในดานหนงพวกเขาจะมสถานะเปนลกคาของอตสาหกรรมวฒนธรรม แต

ในอกดานหนงมนกเปนพนทซงผคนฉวย-ใช เปนพนททางสงคมในการแสดงออกซงตวตนทงทเขาเปน

และตองการจะเปน

หากพจารณาแฟนบอลไทยในฐานะผกระทาการ จะเหนไดวาพวกเขาบรรทกเอา “จรต” และ

“ทน”ทตนเองมเขามาสรางปฏบตการตางๆในการเปนแฟนบอลไทย ไมวาจะเปนอตลกษณทองถน

ความเปนชาย เครอขายสงคม ไปจนถงศกยภาพในการใชสอ ในแงนการเกดขนมาของความนยมใน

ฟตบอลไทยและลกษณะการบรโภคดงทกลาวมานนจงกาลงทาใหเกด “สนาม” ของการบรโภค

ฟตบอลแบบใหมๆขนมา เปนการบรโภคฟตบอลทไมไดวางอยบนฐานของการดเพยงสวนเดยว แต

เกยวโยงอยกบบรบทรอบตวของผบรโภคมากขน ดงนนแลวสนามแหงการบรโภคฟตบอลไทยทกาลง

เกดขนมาจงมลกษณะตางไปจากการบรโภคฟตบอลตางประเทศในยคกอนหนา การพจารณา

ตาแหนงแหงทของการพนนจงควรพจารณาภายใตกรอบคดทตางออกไปดวย

การพนนในสนามของการบรโภคฟตบอลไทย

ขอมลพนฐานเกยวกบการพนนฟตบอลของแฟนบอลไทยจากงานวจยนพบวา สนามแขงขน

ฟตบอลไทยทแฟนบอลไปกนเปนประจาทกสดสปดาหนนไมไดเปนพนทของการพนน มแฟนบอลสวน

นอยเทานนทเลนการพนนฟตบอล และยงเปนการพนนฟตบอลไทยกจะยงเปนสวนนอยลงไปอก โดย

แฟนบอลทเลนพนนฟตบอลไทยมกจะเปนกลมทเลนพนนฟตบอลตางประเทศอยกอนแลวและเลน

ผานเวบไซตรบพนนออนไลน เหตผลททาใหแฟนบอลสวนมากไมเลนพนนฟตบอลไทยมาจากทพวก

133

เขาเชอวาถาหากมการเลนพนนแลวจะสงผลเสยตอวงการฟตบอลไทยทพวกเขาสนบสนนอย กจกรรม

ทแฟนบอลทาไมเออตอการเลนพนน รวมถงความรสกไมไววางใจในการทาหนาทของฝายจดการ

แขงขน ในแงน สรปเบองตนไดวาแฟนบอลไทยไมไดเปนกลมเดยวกนกบนกพนนฟตบอลไปทงหมด

และการพนนไมไดเปนกจกรรมหลกในสนามแหงการบรโภคฟตบอลไทย

ลกษณะดงกลาวแสดงใหเหนไดอยางชดเจนขนผานการเลนพนนของแฟนบอลไทยซงไมได

เปนไปตามตรรกะของการพนนทมงหาอรรถประโยชนทางการเงนจากการเสยงไดเสยงเสย แตเปนไป

ในแงของ “การลงทนทางอารมณ” ทมงตอบสนองปจจยดานอนมากกวา อยางเชนการลงพนนขาง

สโมสรทชนชอบโดนไมจาเปนตองพจารณาความนาจะเปนมากนก หรอการเลนพนนขางเดยวกบกลม

เพอนทงทขดกบความเหนของตนเอง

การเลอกพนนโดยไมเปนไปตามอรรถประโยชนทางเศรษฐกจนชใหเหนวาการพนนทายผล

ฟตบอลไทยอาจไมไดเปนกจกรรมทางเศรษฐกจทเขมขนเหมอนอยางการพนนฟตบอลตางประเทศ

(ในสงคมไทย) แตเปนไปในทางเดยวกบ “การพนนกฬาพนบาน” ซงมหนาททางสงคมในลกษณะอน

นอกอรรถประโยชนทางเศรษฐกจดวย

หากพจารณาปรากฏการณไมพนนหรอเลอกพนนอยางไมเปนไปตามอรรถประโยชนทาง

เศรษฐกจดงกลาวผานตรรกะของสนามแหงการบรโภคฟตบอลไทยแลว จะเหนไดวาวธการบรโภค

ฟตบอลไทยแบบใหมๆไดเบยดขบการพนนออกไปอยทอาณาบรเวณชายขอบของการบรโภคฟตบอล

กลาวคอ มตทการบรโภคฟตบอลเปนตวแทนของทองถน เปนชมชนแบบใหม เปนพนทของผ ชาย

รวมถงเปนการตอส เรองอตลกษณนนถกใหความสาคญจากแฟนบอลมากกวาการพนนโดยตวมนเอง

และการพนนทมอยไมมากนนกเปนไปเพอเสรมความเขมขนใหกบการบรโภคแบบอนทสาคญกวา

หากพจารณาในมตทางประวตศาสตร ภายใตความเปลยนแปลงจากการบรโภคฟตบอล

ตางประเทศดวยการดในยคกอนหนามาสการบรโภคฟตบอลไทยเพอตอบสนองอปสงคทางสงคมนน

ทาใหเกดวถการบรโภคฟตบอลแบบใหมขนมาในกลมแฟนบอลไทย ซงภายใตวถการบรโภคแบบใหม

น การพนนถกลดบทบาทและความสาคญลงไปเพราะมการบรโภคแบบอนทตอบสนองตออปสงคทาง

สงคมของแฟนบอลไดมากกวา

134

ทงหมดนามาสขอเสนอหลกของงานวจยนวา สาหรบแฟนบอลไทยแลว การพนนฟตบอลเปน

กจกรรมทอยชายขอบของการบรโภค (ทงสาหรบคนทไมเลนพนนและเลนพนน) เพราะวถการบรโภค

ฟตบอลของแฟนบอลไทยนนเปนไปในทางทตอบสนองตออปสงคทางสงคมแบบอนมากกวา

ขอเสนอดงกลาวไมไดหมายความวาการเตบโตขนของความนยมในฟตบอลไทยจะทาใหการ

พนนทายผลฟตบอลหายไปจากสงคมไทยโดยสนเชง เพราะในอกแงหนงอตสาหกรรมพนนฟตบอล

รวมถงนกพนนกยงคงมอยและมการปรบตวทสนองตอการเพมขนมาของจานวนการแขงขนทไดรบ

ความสนใจจากผชมดวย (ดงทจะเหนไดจากการปรากฏขนมาของอตราตอรองฟตบอลไทยและการ

ประชาสมพนธเวบไซตพนนฟตบอลทขยายอาณาเขตในโลกออนไลนมากขนเรอยๆ) เพยงแตวา

ลกษณะการบรโภคฟตบอลทหลากหลายขนจะทาใหการพนนเปนหนงในตวเลอกจานวนมากของ

วธการบรโภคฟตบอล และปรากฏการณทการพนนถกเบยดขบใหอยทชายขอบของการบรโภคฟตบอล

กอาจทาใหเรมมเสนแบงระหวางการเปน “แฟนบอล” กบ “นกพนน” มากขนดวย

ในอกสวนหนง ขอเสนอของงานวจยนกไมไดตองการทจะชไปในทางทวาแฟนฟตบอลไทยไม

พนน ขณะทแฟนฟตบอลตางประเทศเลนพนน เพราะถงทสดแลวมตตางๆของการบรโภคเหลานกอาจ

เกดไดทงกบฟตบอลไทยและฟตบอลตางประเทศ (เชนแฟนฟตบอลตางประเทศทชนชอบสโมสร

ฟตบอลใดมากจนนยามตนเองอยางยดโยงเขากบสโมสรแหงนนอยางเขมขน หรอการรวมตวกนเปน

กลมแฟนคลบฟตบอลตางประเทศทมกจกรรมรวมกนเปนประจา) แตความแตกตางระหวางสองสงน

อยทความเขมขนของการบรโภคในแตละมต ซงฟตบอลไทยทเตมไปดวยบรบทอนเกยวโยงอย กบ

ชวตประจาวนของแฟนบอลโดยตรงนนมโอกาสทาใหเกดการบรโภคทเขมขนกวาได

7.5.2 ขอจ ากดของการวจย

ขอจากดทสาคญของงานวจยนมอยวา กลมคนทเปนประชากรหลกของงานวจยนคอ “แฟน

บอลไทย” ในความหมายทหมายถงผ ทตดตามชมการแขงขนฟตบอลไทยทสนามเปนประจา ผล

การศกษานจงอาจไมครอบคลมถงกลมผชมฟตบอลไทยทนยม “ด” การถายทอดสดฟตบอลไทยทาง

โทรทศน (ซงมแนวโนมจะเพมจานวนขนอกมาก) เพราะองคประกอบสาคญของการไปทสนามฟตบอล

135

คอการไดเขารวมในกจกรรมทางสงคมทแฟนบอลมตอกน ขณะทการดการถายทอดสดเปนกจกรรมท

เปนไปโดยสวนตวมากกวา จงตองการกรอบการพจารณาในลกษณะทตางออกไป

136

137

8

ฟตบอล วยรน การพนน และวฒนธรรมความเปนชาย

พงศกร สงวนศกด

8.1 บทน า

8.1.1 ประเดนปญหาของการศกษาวจย

ฟตบอลเรมเขาสสงคมไทยครงแรกในสมยรชกาลท 5 โดยการนาเขาของชนชนนาสยามใน

ขณะนน การสนบสนนใหชาวสยามเลนฟตบอลอยางจรงจงเรมขนในชวง พ.ศ.2444 โดยกรม

ศกษาธการไดจดการแขงขนแบบแพคดออกเพอชงชยกนระหวางโรงเรยนชนนาในจงหวดกรงเทพฯ

และธนบร การเลนกฬาฟตบอลกลายเปนเครองมอสาคญทรฐใชสรางพฤตกรรมทศวไลซใหแกพลเมอง

ของรฐชาตไทย ผานบรรดาโรงเรยนชนนากอนในขนแรก เนองจากชนชนนาสยามทไดไปศกษาหรอได

ไปดการศกษาทองกฤษ ตางเหนวา “โรงเรยน” เปนพนทในการปลกฝงบคลกภาพใหมระเบยบวนย ฝก

ความกลา ความเปนชาย และการเคารพกฎ แตความคาดหวงดงกลาวกยงไมไดสาเรจลลวงในวงกวาง

เมอมขอมลปรากฏชดเจนวา ระหวางชวงป พ.ศ.2444 ถง 2453 โรงเรยนทเขารวมแขงขนภายใตการ

จดของกรมศกษาธการมไมถง 30 โรงเรยนและทงหมดกระจกตวอยเฉพาะในกรงเทพฯและธนบร

(ชาญ 2557: 44-55)

กระทรวงธรรมการหรอกระทรวงศกษาธการเปนผ มบทบาทอยางยงในการปลกฝง “วฒนธรรม

ฟตบอลในสงคมไทย” ผานทาง “ระบบโรงเรยน” โดยเปนทงผ รเรมจดรายการแขงขนฟตบอลระหวาง

โรงเรยน รวมถงเปนผ กาหนดกตกาหลกของการแขงขนฟตบอลในสงคมไทยอกดวย นอกจากน ใน

พ.ศ.2480 ยงไดกาหนดหลกสตรพลศกษาในระดบมธยมตน โดยกาหนดใหฟตบอลเปนหนงในวชา

บงคบเลอก โดยระบในหลกสตรไววา “...ใหหดกฬาทเปนพวกคณะ เชน ฟตบอล บาสเกตบอล และ

เนตบอล...” (เนตรนภา 2545: 40) กลาวโดยสรป กระทรวงธรรมการหรอกระทรวงศกษาธการใน

ขณะนน ใช “โรงเรยน” เปนชองทางหลกในการทาใหกฬาฟตบอลขยายตวออกไปสโรงเรยนอนๆในวง

กวางมากขน เนองจากในชวงแรก วฒนธรรมการเลนฟตบอลสวนใหญจะอยในโรงเรยนมธยมขนาด

ใหญและอยในเขตเมองเทานน

138

กฬาฟตบอลเรมเตบโตและขยายตวออกสสงคมวงกวางอยางเขมขน เมอประเทศไทยเรมใช

“สอ” ในการรายงานความเคลอนไหวของฟตบอลตางประเทศ เรมจากหนงสอพมพ กอนจะพฒนามา

ส “โทรทศน” ซงกลายเปนความเคลอนไหวครงสาคญททาใหกฬาฟตบอลกลายมาเปน “อตสาหกรรม

ฟตบอล” ทเฟองฟอยางมากในทกวนน การแพรภาพออกอากาศการแขงขนฟตบอลตางประเทศใน

สงคมไทยเกดขนครงแรกในป พ.ศ.2509 เปนการแขงขนนดชงชนะเลศฟตบอลโลกระหวางองกฤษกบ

เยอรมน (เนตรนภา 2545: 94) เปนครงแรกทคนในสงคมไทยไดสมผสกบกฬาฟตบอลในรปแบบใหม

ตางจากทเคยสมผสจากโรงเรยนหรอหนงสอพมพทเคยเปนมา ทวาความนยมทมตอรายการ

ถายทอดสดเกมการแขงขนฟตบอลจากตางประเทศ และการใหความสนใจตอ ‚ขาวสาร‛ อนเกยวกบ

เกมกฬาชนดนอยางแพรหลายของผคนในสงคมไทยนน กลาวไดวาเปลยนแปลงอยางสาคญในชวง

การขยายตวของเศรษฐกจฟองสบโดยเฉพาะหลงเกมการแขงขนฟตบอลโลก 1994 (พ.ศ 2537) รอบ

สดทายทสหรฐอเมรกา “อตสาหกรรมฟตบอลไทย” เตบโตมาโดยตลอดนบแตนนมาจนถงปจจบน สงท

บงชไดเปนอยางดอาจดไดจากยอดการประมลลขสทธการถายทอดฟตบอลพรเมยรลกองกฤษในไทยท

เปนจานวนเงนสงถง 9,000 ลานบาท หรอกรณของ “ไทยพรเมยรลก” ทมจานวนผ เขาชมในสนาม

(รวม 18 สนาม) ในป พ.ศ.2556 สงถง 1,410,355 คน ในจานวนนยงไมรวมแฟนบอลทตดตามชม

เชยรอย ‚ทางบาน‛ ผานรายการถายทอดสด ซงโดยประมาณไมนาจะตากวาเทาตวของจานวนผชมใน

สนาม หรอราวๆ 1-2 ลานคน เปนอยางนอย

การเตบโตของ “อตสาหกรรมฟตบอล” ในสงคมไทย ทาใหเกดกจกรรมการบรโภคฟตบอลท

หลากหลาย “การเลนพนนฟตบอล” คอหนงในกจกรรมนน การเลนพนนฟตบอลในสงคมไทยเกดขน

ครงแรกเมอใด ยงคงไมมขอมลทแนชด แตหากกลาวถงความแพรหลาย อาจกลาวไดวาเรมตงแต พ.ศ.

2529 เปนตนมา เนองจาก ป พ.ศ.2529 เปนปแรกทมการถายทอดสดการแขงขนฟตบอลโลกจานวน

หลายนด ซงทาใหการเลนพนนฟตบอลในแตละนดมเพมขนดวย (เนตรนภา 2545) ความนยมทมตอ

รายการถายทอดสดเกมการแขงขนฟตบอลจากตางประเทศ และการใหความสนใจตอ ‚ขาวสาร‛ อน

เกยวกบเกมกฬาชนดนอยางแพรหลายของผคนในสงคมไทยนน ทาใหการเลนพนนฟตบอลกลายมา

เปน “กจกรรมยอดนยม” ในกลมผชายไทยโดยเฉพาะชนชนกลางชาวเมองตงแตวยรนถงวยกลางคน

และ “ขาว” หรอเรองทเกยวกบพนนบอลนนกไดกลายมาเปนประเดนปญหาทสงคมใหความสนใจ

และกลาวถงกนอยทกเมอเชอวน ราวๆ 10 กวาปกอน ความนยมและเฟองฟของการเลนพนนบอลใน

139

สงคมไทยเปนปรากฏการณวฒนธรรมทถกนกวชาการและสอมวลชนบางสวนขนานนามกนวาเปน

“การพนนทางอากาศ” ทงนเนองจากทงผ เลนและเจามอผ รบแทงจะตอง ใช เทคโนโลยการสอสาร

สมยใหมแขนงตางๆ ไมวาจะเปน หนงสอพมพกฬา โทรทศนผานดาวเทยม โทรศพทมอถอ วทย วทย

ตดตามตว และรวมไปถงเครอขายคอมพวเตอรอนเตอรเนต เปนอปกรณอานวยความสะดวก หรอเปน

‚คมอ‛ การเลนเกมพนนชนดน (วสนต 2557)

พนนบอลอาจเปนเ รองทผดกฎหมาย แตดเหมอนวาทง ‚การเลน” และพดถงมนใน

ชวตประจาวนของผคนจะไมใชเรองทผดปกตแตอยางใด และปจจบนเครอขายของวงการพนนบอลใน

สงคมไทยนน นาจะแพรกระจายออกไปโดยทว ทงรปแบบการเลนพนนชนดนกนาจะหลากหลาย

ซบซอนมากขนดวย สวนหนงเนองจากการทในสายตาของรฐการพนนชนดนยง “ผดกฎหมาย” (แม

ขาวลอจะหนาหวาเจาหนาทรฐนนเองทเกยวของพวพนกบการพนนชนดนอยางสาคญ) ทงเจามอหรอ

ผประกอบกจการการพนน (หากจะเรยกใหถกตองตรงตามความหมาย) และผ เลน จาตองสรรหากลวธ

ตางๆ ในการเลนพนน ทจะสามารถหลกเลยงการจบกมซงหนาหรอสบสวนตรวจสอบจากเจาหนาทรฐ

และพนนบอลในฐานะทเปนกจกรรมทางวฒนธรรมแบบหนง กลาวอยางถงทสดไดกลายมาเปนสวน

หนงในชวตสมยใหมของผ คนในสงคมไทยอยางซบซอนแนบแนน ควบคไปกบการเตบโตของ

อตสาหกรรมสอ (media industry) การแพรกระจายและความกาวหนาของเทคโนโลยขาวสาร

โดยเฉพาะการขยายตวของธรกจเคเบลทวและการใชจานรบสญญาณดาวเทยม รวมจนไปถงการท

ระบบเศรษฐกจและสงคมการเมองไทยทผนวกเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจโลกอยางเตมรปแบบ

ไมวาจะเปนเรอง ยโร 2012 กบปรากฏการณจอดา (ของชองฟรทวทออกอากาศผานดาวเทยมทาง

True Visions)” ทถอเปนตวอยางของความขดแยงรนแรงระหวางธรกจสอ หรอการเตบโตของรายการ

การแขงขนฟตบอลอาชพ “ไทยลก” ในชวง 4-5 ปทผานมา ทสะทอนความนยมในรายการการแขงขน

ฟตบอล และการท “ฟตบอล” ในสงคมไทยกาลงจะกลายมาเปนอตสาหกรรมกฬาอยางเตมตวใน

สงคมไทย เหลานนาจะเปนตวอยางเชงรปธรรมทตอกยาความสาคญของกฬาฟตบอล (จาก

ตางประเทศ) ในฐานะทเปน “สนคา” ยอดนยมในสงคมไทย ทงนยงไมตองกลาวถงการเตบโตของ

ธรกจสอสงพมพ จนไปถงการใหบรการขาย “ขาว” เรองราวเกยวกบแวดวงกฬาฟตบอล ผานทาง

รายการทว โทรศพทมอถอ หรอเครอขายอนเตอรเนต ทขยายตวควบคไปกบความสนใจของผบรโภค

ขาวสารเกยวกบเกมการแขงขน (และการพนน) ฟตบอลตางประเทศ (วสนต 2557)

140

ปจจบน การเปนนกพนนและหรอแฟนบอล จงไมเพยงตองอาศยทกษะความสามารถในการ

วเคราะหจดการกบ ‚ขาวสาร‛ มากมายมหาศาลทถกสงผานมาทางสอสมยใหมในแตละวน ทวาการ

ได รวมแชรประสบการณสงคมตางๆ ไปกบกลมเพอนในเครอขายชมชนแฟนบอล นกพนนบอล (ทง

แบบ ออนไลนและออฟไลน) นอกจากจะเปนกจกรรมการลงทนททาทาย ยงมความหมายทางสงคม

อยาง ยงยวดกบการไดกลายเปนสวนหนงของ ‚ชมชนแฟนบอล‛ ดเหมอนวาในสงคมไทยยคปจจบน

การดาเนนชวตของผคนมแนวโนมทจะถกกระบวนการเชงสถาบนตางๆ ในระบบอตสาหกรรมและ

ธรกจสอ หลอหลอมใหกลายเปนปจเจกชนทดเหมอนจะไรสต ไรอานาจทจะจดการชวตตนเองมาก

ยงขน ทวาใน ระดบชวตประจาวน การเลนพนนบอลและวฒนธรรมแฟนบอลนเอง ทนาจะกลายเปน

พนททางสงคม เปน ‚ประชาสงคมใหม‛ ของผคน โดยเฉพาะกลมผชาย ทพยายามจดการกบอานาจท

ตวเองถกรอถอนออกไป พยายามทจะกาหนดชะตากรรมชวตของตวเองขนใหม (วสนต 2557)

งานศกษาวจยนเสนอวา การศกษาปรากฏการณพนนบอลและวฒนธรรมแฟนบอล ในแงท

เปน ‚ปฏบตการทางสงคม‛ (Social Practice) แบบหนง ในกลมวยรนในสงคมไทยยคปจจบน

นอกจากจะชวยสรางความเขาใจในวถการดาเนนชวตของวยรนไทยทลกซงและถองแทมากขน ยงอาจ

ชวยชใหเหนถงกระบวนการตางๆ ทเกยวของไปกบการทวยรนจานวนไมนอย ทเดมมความนยม

ชมชอบในกฬาฟตบอลเปนทนเดมหรอเปนสวนหนงของกลมวฒนธรรมแฟนบอล (ซงสวนใหญอาศย

ใชชวตอยในเมองใหญ เชน เมองเชยงใหม และกรงเทพฯ) หนหนาหรอปฏเสธทจะเขาสแวดวงการ

พนน หรอไดใชชวตเกยวของพวพนไปกบ การเลนพนนและการบรโภคสอ สนคาจากอตสาหกรรม

ฟตบอลอยางไร ยงอาจชวยคนหา ‚คาตอบ‛ ในแงมมใหมๆ ตอความเขาใจเกยวกบ ‚วฒนธรรมแฟน

บอล‛ (ทงการเลนพนนและการบรโภค) ทปจจบนกลายเปนกระแสสงคมทแพรระบาดอยางกวางขวาง

ในกลมวยรนวยเรยนในสงคมไทยยคเสรนยมใหม ทงนโดยมวตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษา

แบบแผนการใชเวลาและการบรโภคสอ ทเกยวของพวพนไปกบวฒนธรรมแฟนบอลของกลมแฟนบอล

วยรนทยงศกษาเลาเรยนในสถานศกษา (อายระหวาง 15 - 21 ป) ในสงคมเมองเชยงใหม 2. เพอ

ศกษาทาความเขาใจวถการดาเนนชวต ภมหลงของครอบครว รปแบบและแบบแผนการเลนพนน และ

การบรโภคสอ/สนคา (อตสาหกรรมฟตบอล) ในกลมวยรนวามสวนสมพนธไปกบการประกอบสรางอต

ลกษณ ‚ความเปนชาย‛ และวถการดาเนนชวตของพวกเขาในสงคมเมองสมยใหมอยางไร

141

กรอบคดและแนวทางการศกษาวจย

การศกษาวจยน มองวา การพนนและการบรโภคสอ/สนคา ของ อตสาหกรรมฟตบอ ล

นอกจากจะเปนสวนหนงของวฒนธรรมวยรน ยงกลายเปนปรากฏการณวฒนธรรมทเกยวของกบ

ชวตประจาวนของแฟนบอลไทย โดยเฉพาะกลมวยรนวยเรยน (อายระหวาง 15 - 21 ป) ทใชชวตอยใน

สงคมทเตมไปดวยการไหลเวยนของขาวสาร (Mediated Society) เทคโนโลยการสอสารสมยใหม

กลาวคอการพนนและวฒนธรรมแฟนบอลไทย นอกจากถอเปนกจกรรมทางสงคมทยงคงเกยวพนไป

กบเรองทผดกฎหมาย (คอกลมทเลนพนนบอล) ยงถอเปนสวนหนงของวถชวตวฒนธรรมทสงเกตพบ

เหนไดทงในสนามแขงขนเกมฟตบอลและในพนทสาธารณะ โดยเฉพาะ ผบ บาร ยามคาคน ชวง

วนหยดสดสปดาห (ซงเปนตารางเวลาปกตของเกมการแขงขนฟตบอล) ในบรบทของสงคมไทย การ

เลนพนนและวฒนธรรมแฟนบอล นอกจากจะเกยวของ พวพนไปกบธรกจสอสงพมพ รายการทว

เคเบลทว และการบรโภคใชสอสงคมออนไลน ยงไดพฒนา รปแบบทแตกตางหลากหลายออกไปตาม

สถานทและกลมคนทแตกตางกน

วยรน หรอ ‚ชวงวยรน‛ โดยทวไปหมายถง การเตบโต กาลงจะกาวผาน หรอสภาวะท ‚ยงไม

บรรล หรอไมสาเรจ‛ วยรนหรอวยหนมสาวจงถกมองวาคอชวงเวลาเตรยมการสาหรบการกลายเปน

“ผใหญ” เปนชวงเวลา ‚หวเลยวหวตอ‛ ทเตมไปดวยความไมแนนอน ทงทางดานการเปลยนแปลงของ

รางกายและการเปลยนผานสถานภาพทางสงคม ผลกระทบจากการเปลยนผานเขาสภาวะสมยใหมท

มตอวยรนคนหนมสาวในสงคมนนเชอกนวามสวนอยางสาคญตอการสรางแรงกดดนตอ “วยรน”

โดยเฉพาะการทพวกเขาตองเผชญกบสภาวะ ‚วกฤตอตลกษณ‛ (Identity Crises) เนองจากการ

พฒนาไปสสภาวะสมยใหมนน สงผลอยางสาคญตอการเปลยนแปลงเชงโครงสราง กระบวนการขด

เกลาทางสงคม และ จารต พ ธกรรม หรอกระบวนการขนตอนตางๆ ท (เคย) ‚ทาหนาท‛

ประคบประคองการเปลยนผาน จาก วยรนไปสวยผ ใหญ การเปลยนแปลงทเกดขนในสถาบน

ครอบครว ภาวะกดดนทางเศรษฐกจ การแพรกระจายของบรโภคนยม ระบบการศกษาทเนนการ

แกงแยงแขงขนในสงคมสมยใหม จงมกนาไปสการกอตวขนของปรากฏการณสงคมอนๆ ตามมาใน

ชวตวยรน เชน วฒนธรรมตอตาน วฒนธรรมยอย และวฒนธรรมสมยนยม งานศกษาวจยนเสนอวา

การศกษาชวตวยรนในสงคมไทยยคปจจบน ควรวางอยบนฐานคดทมองวา 1. ชวตวฒนธรรมของ

วยรนนนดาเนนไปในบรบทของการปะทะประสานระหวาง วฒนธรรมทองถนกบระบบทนนยมโลก เชน

142

วฒนธรรมแฟนบอลในสงคมไทย วฒนธรรมแฟนคลบเพลงเกาหล K-Pop 2. วฒนธรรมวยรนมกแสดง

ถง การผสมผสานรปแบบทางวฒนธรรมตามจารตไปส ปฏบตการ และ ‚แนวตางๆ‛ (Style) หรอการ

หยบยมฉวยใชทรพยากรวฒนธรรมของตน (ในทองถน) เพอสรางสรรควฒนธรรมจารตใหมๆ ขนมา

ของวยรน (ในกรณนวฒนธรรมแฟนบอลไทยพรเมยรลกของ วยรน ดจะเปนตวอยางปรากฏการณท

เดนชดมาก) และ 3. ความเปนไปไดตางๆ ในการสรางสรรคชวต วฒนธรรมของวยรนไทย ในสภาวะ

ขามชาตนยมทเทคโนโลยการสอสารสมยใหมหยบยนให

อยางไรกตาม ปฏบตการทางวฒนธรรมของวยรน คอปรากฏการณทจาตองพจารณาทาความ

เขาใจในบรบทของทองถน แมวาบรรดาวยรนจะไดรบแรงบนดาลใจในการสรางสรรคสงใหม จากสอ

สนคา ขาวสารและชวตวฒนธรรม ความบนเทง ทสงผานมาอยางรวดเรวและเขมขนจากชองทางการ

ตดตอสอสารตางๆ ในโลกปจจบน

8.1.2 แนวคดทเกยวของ

เมอกลาวถงการเลนพนนบอลของเยาวชน คาอธบายทมตอเรองดงกลาวมกเปนไปในทางท

เหนวา “เยาวชนคอเหยอ” อยเสมอ ซงแฝงดวยความหมายของ “ความไมรเทาทน” “โดนชกจงไดงาย”

และสดทายเยาวชนกจะตกเปนทาสของการพนน และหมดอนาคตในทสด คาอธบายดงกลาว

กลายเปนคาอธบายหลกในเรองการเลนพนนบอลของเยาวชนมาโดยตลอด อยางไรกตาม ผศกษาเหน

วาเรองเลากระแสหลกดงกลาวยงไมสามารถอธบายเรองการเลนพนนบอลของเยาวชนไดลกซงและ

รอบดานเพยงพอ ผศกษาจงพยายามจะทบทวนแนวคดและทฤษฎทเกยวของกบ “ความเปนวยรน”

และ “การพนน” เพอเพมมมมองในการศกษาวจยในประเดนดงกลาวตอไป

แนวคดเกยวกบ “ความเปนวยรน”

วยรน เยาวชน คนหนมสาว คอคาทใชสลบกนไปมา ในแวดวงการศกษาวยรน ขอบเขต

ความหมายของคาวา วยรน เยาวชน หรอคนหนมสาว มกกาหนดขนจากเงอนไขทางสงคมทแวดลอม

มากกวา อายขยทางชววทยา อยางไรกตาม คาวา วยแรกรน วยรน เยาวชน คนหนมสาว กยงสะทอน

ใหเหนถงการใสใจตอเงอนไขทเฉพาะเจาะจงของ “ชวงวย” หรอการเปลยนแปลงทางรางกายและจตใจ

ในชวงอายหนงๆ ทยงจะตองพจารณากนไปในบรบททางสงคม เชนคาวา “ยวชนทหาร” หรอ “คณแม

ยงสาว” คอคาทมความหมายเชงสงคมมากกวาความหมายทางชววทยา อยางไรกตามโดยทวไปเปนท

143

ยอมรบกนวา คาวา วยรน หรอ “ชวงวยรน” ในตวของมนเองหมายถง การเตบโต กาลงจะกาวผาน

หรอสภาวะท “ยงไมบรรล หรอสาเรจ” ขณะทคาวา ผ ใหญ หรอ การเปนผ ใหญ มนยหมายถง “การทา

สาเรจ” หรอ ความเสรจสนสมบรณ ชวงวยรนหรอวยหนมสาว จงถกมองวา คอชวงเวลาเตรยมการ

สาหรบการกลายเปนผ ใหญ เปนชวงเวลา “หวเลยวหวตอ” ทเตมไปดวยความไมแนนอนทงดานการ

เปลยนแปลงของรางกายและการเปลยนผาน (สถานภาพ) ทางสงคม (วสนต 2553: 9-10)

การศกษาวยรนในทางสงคมวทยาและมานษยวทยาในยคแรก (ประมาณ ค.ศ.1950) มกจะม

ขอสรปวาวฒนธรรมวยรนเปนไปในลกษณะตอตานสงคม (ตอตานวฒนธรรมใหญ) ตอมาแนวคด

ดงกลาวเรมถกวพากษวจารณวามลกษณะดานเดยวและไมเพยงพอ จงเสนอความคดกนใหมวา

การศกษาวฒนธรรมวยรนควรใหความสาคญกบการเขาใจวฒนธรรมของตววยรนเอง ซงจาเปนตอง

อาศยการทางานภาคสนามกบกลมวยรนเหลาน และพยายามเขาถงความหมายทวยรนมองตนเอง

และวฒนธรรมทตนไดสรางหรอมสวนรวม ดงนนจงควรมองวยรนในฐานะทเปนผ กระทาการ

(Agency) ทางวฒนธรรม มากกวาทจะเปนผ รบเอาวฒนธรรมมาจากผ ใหญอยางวางาย (ปนแกว

2553: 36-41) อยางไรกตาม วฒนธรรมวยรนไมไดเหมอนกนไปหมด ในทกสงคม การจะทาความ

เขาใจวฒนธรรมวยรน จงตองพจารณาภายใตบรบททงทางสงคมและทางประวตศาสตรของสงคม

นนๆ ดวย อาจกลาวไดวา ปฏบตการทางวฒนธรรมของวยรนคอปรากฏการณทจาตองพจารณาใน

บรบทของทองถน แมวาบรรดาวยรนจะไดรบแรงบนดาลใจในการสรางสรรคสงใหม จากสอ สนคา

ขาวสาร และชวตวฒนธรรม ความบนเทง ทสงผานมาอยางรวดเรวและเขมขนจากชองทางการ

ตดตอสอสารตางๆ ในโลกปจจบน (วสนต 2553: 20)

การศกษาตามแนวทางดงกลาว (มองวยรนในฐานะ “ผ กระทาการ”) สอดรบกบความ

เปลยนแปลงของโลกราวๆ สองทศวรรษทผานมาไดเปนอยางด การเคลอนตวสสภาวะสมยใหม การ

เลอนไหลอยางรวดเรวของวฒนธรรม ตลอดจนการเคลอนไหวตนตวของกลมวยรนในทองถนนนๆเอง

ทาใหงานศกษาวยรนในแนวทางทมองวยรนในฐานะ “ผ กระทาการ” ไดเผยแพรผลงานอนมสสน

มากมายเกยวกบชวตวยรน งานเหลานไดสะทอนใหเหนถงการเชอมประสาน การหยบยม ฉวยใช

“ทรพยากรวฒนธรรม” ทง สอ สนคา เทคโนโลยการสอสาร วฒนธรรมเพลง แฟชนสมยนยมตางๆ รวม

ไปจนถง จารตประเพณและมรดกทางวฒนธรรม ทงของตนเองและของคนอน กลายเปนประเดนทา

ทายทควรมการศกษากนตอไปในแวดวงวยรนศกษากคอ 1) ชวตวฒนธรรมของวยรนในบรบทของการ

144

ปะทะประสานระหวางวฒนธรรมทองถนกบระบบทนนยมโลก 2) การผสมผสานรปแบบทาง

วฒนธรรมตามจารตไปสปฏบตการ และ “แนวตางๆ” (Style) หรอการหยบยมฉวยใชทรพยากร

วฒนธรรมของตน (ในทองถน) เพอสรางสรรควฒนธรรมจารตใหมๆ ขนมาของวยรน และ 3) ความ

เปนไปไดตางๆ ในการสรางสรรคชวตวฒนธรรม (ของวยรน) ในสภาวะขามชาตนยมทเทคโนโลยการ

สอสารสมยใหมหยบยนให

หากลองนาแนวทางดงกลาวมาเปนแนวทางในการศกษาเรอง “การเลนพนนฟตบอลของ

เยาวชน” สงทจาเปนตองทากคอ การมองวา เยาวชนเหลานเปนผ เลอกเลนพนนดวยตนเอง ไมไดเปน

พยงเหยอทรเทาไมถงการณเทานน ดงนน สงทควรสบหาตอไปกคอ เหตใดเยาวชนจงเลอกเลนพนน

ฟตบอล การเลนพนนฟตบอลของเยาวชนเขาไปเกยวของกบชวตวฒนธรรมของพวกเขาอยางไรบาง

ทงนตองพจารณาอยในบรบทของสงคมไทยในยคปจจบน

แนวคดเกยวกบ “การพนน”

การพนนเปนกจกรรมทอยคกบประวตศาสตรมนษยชาตมาอยางยาวนาน ดงปรากฏวาในทาง

โบราณคดมการขดคนพบหลกฐานในอยปตทบงชวาการพนนเปนสงทเกดขนควบคมากบอารยธรรม

ของมนษยยาวนานกอนสมยครสตกาลกวา 4 พนป อยางไรกตามรปแบบและลกษณะทางสงคม

(Social Attribute) ของการพนนกมความเปลยนแปลงไปตามเงอนไขของแตละยคสมย การทาความ

เขาใจการพนนทเปลยนแปลงไปจงเปนประเดนทมการศกษาในทางสงคมวทยามาโดยตลอด ตาม

มมมองของสงคมวทยาแลว การพนนไมไดถกมองวาเปนเรองเลวรายหรอเปนภยอยางรายแรงตอ

ศลธรรมแตอยางใด แตมองวาการพนนเปนกจกรรมสนทนาการอยางหนง โดยเฉพาะในสงคม

สมยใหมทมความตงเครยดสง ในแงนการพนนจงไมใชสงทเลวรายในตวมนเองเสมอไป แตจะเลวราย

กเมอมนไปสงผลรายทกระทบตอคนอนหรอสงคมโดยรวม เชน การขาดความรบผดชอบตอตวเอง ตอ

ครอบครว และตอสงคม อาจกลาวไดวา การพนนจะสงผลรายเมอมนไปขดขวางไมใหสมาชกในสงคม

ปฏบตหนาทไปตามความคาดหวงทควรจะเปนของสงคม (วสนต 2543: 148)

145

การศกษาถงปจจยหรอเงอนไขจงใจทผลกดนใหมนษยเลนการพนนกเปนประเดนสาคญอก

ประการหนงทนกสงคมวทยาและมานษยวทยาใหความสาคญมาโดยตลอด สรปเปนแนวคดสาคญๆ

ดงน (วสนต 2543: 149-152)

โรเจอร แคอลลอยส (Roger Caillois) นกสงคมวทยาผ เชยวชาญการศกษาดานการพนนทาน

หนงไดตงขอสงเกตวา การเลนเกมสและการเลนพนนเปนกจกรรมสาคญรปแบบหนงทจะ “บมเพาะ”

วฒนธรรมอนทรงคณคาของมนษยไมวาจะเปนการใหเหตผล ความฉลาดหลกแหลม การรจกคด

คานวณ และการแขงขน นอกจากน การพนนมกจะตองมเรอง “โชค” เขามาเกยวของดวย เชน หวย ไพ

เปนตน แตบางประเภทกใชทกษะความชานาญเปนหลก เชน พนนบอล แทงมา เปนตน

ในแนวทางทตางออกไป อ.ซ.เดเวอรรกซ (E.C.Deveureux) ใชแนวคดแบบโครงสรางการ

หนาทนยมอธบายวา การพนนม “หนาท” ลดความตงเครยดทเปนอยในระบบสงคม โดยเฉพาะสงคม

สมยใหม (Bureaucracy) ทสมาชกถกควบคมสงและไมมอสระในตวเอง

ในขณะท โรเบรต เมอรตน (Robert K.Merton) ใชแนวคดภาวะไรบรรทดฐาน (Anomie) ใน

การอธบาย “พฤตกรรมเบยงเบน” ทเกดขนในสงคม โดยอธบายวาพฤตกรรมเบยงเบนเกดจาก

“เปาหมายทางวฒนธรรม” (คานยมเกยวกบความสาเรจ) ไมสอดคลองกบ “วถทางเชงสถาบน” (วธท

จะไปถงเปาหมายทางวฒนธรรม เชน ตองจบปรญญาตรถงจะไดการงานทมนคง) ดงนน คนทไม

สามารถประสบความสาเรจดวยวถทางปกต (ทสงคมกาหนดไว) จงพยายามสรางวถทางอนเพอให

บรรลเปาหมายนนได แมวาวถทางดงกลาวจะไมเปนทยอมรบกตาม เชน การเลนพนนทกรปแบบ (เพอ

หวงจะรารวย) หรอการกลายเปนอาชญากร เปนตน

นกคดคนสาคญเชน คารล มารกซ (Karl Marx) กไดกลาวถงมลเหตจงใจของการเลนพนนไว

เชนกน โดยอธบายตามแนวคดเรอง “ความแปลกแยก” (Alienation) วา ในสงคมทนนยมอตสาหกรรม

ผคน (โดยเฉพาะแรงงานระดบลาง) ตองทางานภายใตระบบโรงงานซงมระเบยบกฎเกณฑตายตว ทา

ใหผ คนไรซงอสระใดๆ ทาใหผ คนรสกวาตวเองไรอานาจ การงานททาอยกไรความหมาย เกดเปน

ความรสกทแปลกแยกจากคนอนๆ เชน เพอนรวมงาน จนทายทสดคอ รสกแปลกแยกจากตวเอง

เหตผลดงกลาวน เองททาใหผ คนเลอกทจะเลนการพนน เพราะการพนนเปนกจกรรมทชวย

“ปลดปลอย” ผคนใหหลดพนจากความแปลกแยกดงกลาว เนองจากการเลนพนนทาใหเกดความรสก

146

สนก ตนเตน เราใจ อนจะชวยใหตนเองรสกมคณคาหรอมอานาจขนมาอกครง โดยเฉพาะเมอสามารถ

เอาชนะเกมพนนนนๆ ได อยางไรกตามนกสงคมวทยาสายมารกซสมสวนใหญกยงมองวา การพนน

เปนเพยงสงมอมเมาใหผคนรสกมอานาจแคชวครงชวคราว เปนความหลงผดททาใหไมสามารถตอส

เพอปลดแอกตนเองไดอยางแทจรง

แนวคดเรอง “ความเปนชาย”

ความเปนชาย (Masculinity) หมายถง คณลกษณะตางๆ ทสงคมใหคณคาและมองวาเปน

ตวแทนหรอสญลกษณของความเปนลกผชาย ความเปนชายในทนจงเปนสงประกอบสรางทางสงคม

(Socially Constructed) และตองแสดงออกมาหรอยนยนผานปฏบตการทางสงคมตางๆ ใน

ชวตประจาวน ดวยเหตนขอบเขต คณลกษณะ ตลอดจนคณคาและความหมายทสงคมมใหตอความ

เปนชาย ในตวของมนเองจงมความเปนประวตศาสตร กลาวคอ ความเปนชาย มพลวต มการ

เปลยนแปลง หรอถกปรบเปลยนดดแปลงได ในขณะหนงๆ หรอในชวงเวลาหนงๆ ของประวตศาสตร

(วสนต 2557)

การศกษาความเปนชายในสงคมยโรปโดยเฉพาะยคกลางแสดงใหเหนวา ผหญงถกกดกน

ออกจากการจดแบงกลมคนในสงคม ทเชอกนวามอยสามกลม คอ ผสวดภาวนา ผส รบ และผ ทางาน

(แรงงานและชาวนา) เหนไดชดวาอานาจและการแขงขนความเปนชายอยในมอของกลมนกบวชและ

นกรบ อยางไรกตาม ในสมยปลายยคกลาง การขยายตวของการศกษาและมหาวทยาลยสงผลใหเกด

คนกลมใหม นนคอปญญาชน ชายทงสามกลมไดพยายามนยามความเปนชายของตวเองทแตกตาง

กนออกไป และเพอใหความเปนชายของตนเองนนเหนอกวาสองกลมทเหลอ ในสมยยควคตอเรยนเปน

ตนมา แมวาวฒนธรรมแบบจกรวรรดนยมทเนนอานาจและความเปนทหารจะทาใหความเปนชายถก

ผกตดกบความแขงแกรงและกลามเนอมากขน แตกปฏเสธไมไดวาฐานความคดของความเปนชายท

แตกตางหลากหลาย โดยเฉพาะความเปนชายแบบของนกบวชและปญญาชนกไดรบการยอมรบไมแพ

กน และมมมองเหลานยงคงดาเนนอยจนถงปจจบน (http://prachatai.com/journal/2016/04/65177)

ในกรณของสงคมไทย ความเปนชาย โดยรากฐานอาจเปนสวนหนงหรอเปนตวแทนของ

“ความเปนไทย” (ทเปนสงสรางทางสงคมและเปลยนแปลงไดเชนกน) ความเปนชายในสงคมไทยยค

147

หนง จงหมายถง การเปนผ นา ความสามารถในการควบคม มอานาจในการกาหนดชะตากรรมชวตทง

ของตนเองและของคนอนได เชนทสะทอนผาน ชวตนกเลง เจาพอ เจาหนาทรฐ (เชน ปลด นายอาเภอ

จนไปถงนายตารวจใหญ หรอผ มความร ความสามารถ คาถาอาคม ทจะปราบผ ปราบโจร ควบคม

วญญาณหรออานาจชวราย) หรอในงานวรรณกรรม ทอาจสบสาวไปหาไดตงแตยค ขนชางขนแผน จน

มาถงขนพนธ อยางไรกตาม ทามกลางการเปลยนแปลงทสลบซบซอนของสงคมไทยในปจจบน “ความ

เปนชาย” เนองจากเปนสงสรางทางสงคม จงอาจประกอบไปดวยคณลกษณะและระบบคณคาท

หลากหลาย ในกลมสงคม ชนชน ทแตกตางกน (วสนต 2557)

ในดานการเรยนรความเปนชาย สงคมไทยในอดตกอนทจะมระบบการศกษามาพรากเดกออก

จากครอบครว การเรยนรความเปนชาย/หญงจะฝงอยในครอบครวและชมชน เมอเดกเรมโตเปนสาว

เลกหนมนอยกเรมทจะแยกตวออกไปสงกดกลมเรยนรตามเพศ ชายกไปเรยนรการทานาหาปลาและ

บวชเรยนเปนเณรเปนพระกบเครอญาตผชายในชมชน หญงกกลบเขาสพนทครวเรอนเพอเรยนรความ

เปนหญง ผานการทาครวการเกบรกษาพนธพช การดแลบานชองหองหอซงเปนการเรยนรการแบงงาน

กนทาตามเพศสภาพ ตอมาเมอการศกษาขยายตวการศกษากอนอดมศกษาจะแยกโรงเรยนระหวาง

ชาย/หญงออกจากกน การเรยนรความเปนชาย/ความเปนหญงผานกลมเพอน ซงประกอบดวยการ

สงผานอดมคตของความเปนชาย/เปนหญงของสงคมและรฐมาสนกเรยน ทสาคญในชวงแรกทเกดการ

ขยายตวของการศกษานนยงไมเกดแผนพฒนาเศรษฐกจททาใหเกดการไหลออกจากพนทของผคน

ครอบครวและชมชน จงยงมสวนรวมกบการศกษาในระบบโรงเรยนในการจรรโลงความเปนหญง/เปน

ชาย หลงทศวรรษ 2500 เปนตนมา การขยายตวของการศกษาภาคบงคบพรอมกบการพฒนา

เศรษฐกจอตสาหกรรมทเขมขนขน ทาใหเกดการพรากเดกออกจากครอบครวและชมชนมากขน

ตามลาดบ การเรยนรเพศสภาพจากครอบครวแบบเดมจงคอยๆ หมดพลงลงไป กระบวนการการ

เ รยน รความเปนชาย/ เ ปนหญงเ รมสลายลงไปทง ในระดบค รอบครวและชมชน เ มอราว

ทศวรรษ 2520 ไดเรมเกดการขยายตวของโรงเรยนสหศกษาทรวมชาย/หญงเขาดวยกน การศกษาท

แปรเปลยนเขามาสการเรยนรวมกนทงสองเพศกทาใหกระบวนการเรยนรในความเปนหญง/เปนชายก

ละลายไปดวย เหลอแตเพยงการเรยนวชาทวไปวชาเพศศกษากถกทาใหโดยเหลอแคการเรยนรเครอง

เ พ ศ แ ล ะ ก า ร ป อ ง ก น ต ว จ า ก ก า ร ม เ พ ศ ส ม พ น ธ เ ท า น น

(http://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/637433)

148

กลาวโดยสรป การจะทาความเขาใจความเปนชายของวยรนไทยในปจจบน จาเปนจะตอง

เขาใจบรบทของสงคมไทยทแวดลอมวยรนอย เพราะสงคมเปนปจจยสาคญในการกาหนด “ความเปน

ชาย” ของวยรน อยางไรกตาม หากเชอตามแนวคดเรองความเปนวยรน วยรนเองกไมไดรบความเปน

ชายจากสงคมมาอยางวางาย แตมการสรางและแสดงออกอยางเปนผกระทาการ (Agency) เพอสราง

พนทสาหรบตวเอง ดงนน การมองความเปนชายของวยรนในงานศกษาครงนจงมอง ความเปนชาย ทง

ในดานทถกสงคมกาหนด (วาควรเปนอยางไร) และในดานทเปนปฏบตการทวยรนสรางและแสดง

ออกมา ในแงนอาจกลาวไดวา การเลนฟตบอล การชมฟตบอล และการเลนพนนบอล ของวยรน เปน

สงทแสดงออกถงความเปนชายของวยรนแบบหนงดวย

8.1.3 งานศกษาเรองพนนบอลในสงคมไทย

งานศกษาการเลนพนนบอลในสงคมไทยกลาวโดยภาพรวมแลวมจานวนมากพอสมควร

อยางไรกตาม ในดานมมมองและรปแบบในการศกษานนไมหลากหลายเทาใดนก โดยอาจแบงไดเปน

2 ประเภทใหญๆ คอ 1. ศกษาแรงจงใจของการเลนพนน โดยการใชแบบสอบถามไปถามผ ทเลนพนน

ถงสาเหตททาใหเลนพนน จากนนจงนาขอมลมาหาความสมพนธทางสถตกบเพศ อาย หรออนๆ เพอ

สรปเปนแรงจงใจของการเลนพนนของกลมตางๆ ออกมา โดยงานประเภทนแมจะทาใหทราบถงสาเหต

ของการเลนพนน แตกขาดขอมลในเชงลก เชน ประวตชวต ความสมพนธของการเลนพนนกบปจจย

ทางสงคมอนๆ ทาใหขาดการทาความเขาใจถงสาเหตทแทจรงของการเลนพนนบอล 2. การศกษาการ

เลนพนนบอลในฐานะทเปนปญหาทางสงคม โดยงานศกษาในกลมนมงเนนทจะทาใหสงคมเกดความ

ตระหนกเพอใหเกดความตระหนกวาการเลนพนนบอลเปนปญหาใหญของสงคมไทย ลกษณะของ

การศกษาจงเนนไปทการนาผ ทเคยประสบปญหาจากการเลนพนนมาใหขอมล จากนนจงเลอก

นาเสนอถงผลเสยตางๆ จากการเลนพนนบอล ซงงานศกษาประเภทนมกจะไดรบความสนใจจากสอท

จะนาไปเสนอขาว โดยเฉพาะในชวงทมการแขงขนทวรนาเมนตใหญๆ เชน ฟตบอลโลก ฟตบอลยโร

เปนตน ขอดของงานศกษาประเภทนคอ การนาเสนอใหสงคมเหนถงปญหาของการเลนพนนบอล แต

บางครงการเลอกนาเสนอแตเพยงผลรายเพอใหผคนตระหนกนนกนาไปสอคตบางอยางไดเชนกน ซง

อคตเหลานนสดทายแลวมกจะไปบดบงแงมมอนๆ ทอยรายรอบปรากฏการณการเลนพนนบอล

149

งานศกษาทเรมทาความเขาใจการเลนพนนบอลในมตทางสงคมคอ วทยานพนธของ เนตร

นภา ประกอบกจ (2545) เรอง ‚พฒนาการของวฒนธรรมฟตบอลตางประเทศในสงคมไทย พ.ศ.

2509-2544” ทแมจะไมไดศกษาการเลนพนนบอลโดยตรง แตกไดกลาวถงการเกดขนและการเตบโต

ของการเลนพนนบอลในสงคมไทย โดยแสดงใหเหนวา การเกดขนและการเตบโตของการเลนพนน

บอลในสงคมไทยนนมสวนสมพนธอยางยงกบการเจรญเตบโตของวฒนธรรมฟตบอลตางประเทศใน

สงคมไทย โดยมปจจยสาคญคอ “สอกฬา” ทงหนงสอพมพ วทย และโทรทศน

งานศกษาทพยายามทาความเขาใจการเลนพนนบอลในมตทางสงคมอยางจรงจง คอ งาน

ศกษาของ วสนต ปญญาแกว และคณะ (2557) ซงเสนอวา พนนบอล คอ ปรากฏการณวฒนธรรมท

สะทอนใหเหนถงปฏบตการและความหมายทซบซอนของอตสาหกรรมการกฬาและธรกจสอในสงคม

เศรษฐกจการเมองไทยยคปจจบน ซงพบวานกพนนสวนใหญคอ ชนชนกลางใหมผชาย (ทางานประจา

เงนเดอนประมาณ 10,000 – 15,000) ทชวตเตมไปดวยความซาซากจาเจจากการทางาน นอกจากนน

ยงเรมถกผหญงเขามายอแยงพนททางสงคมตางๆ เชน ในพนทการทางานทผหญงขนมามบทบาท

มากขน ในแงน การเลนพนนบอลจงเปนกจกรรมทคนกลมนใชเพอหลบหนออกจากความนาเบอใน

ชวตประจาวนผานการไดเสยงไดตนเตนในชวงขณะทไดเลนพนน นอกจากนยงใชพนทดงกลาวในการ

ยนยนความเปนผชายทผหญงไมสามารถเขามามอานาจในพนทนได

อยางไรกตาม ในงานศกษาดงกลาวกยงศกษาเพยงแคกลมคนวยทางาน และยงขาด

การศกษาทาความเขาใจในกลมเดกและเยาวชน ทจากสถตขอมลเรมชใหเหนวามแนวโนมทจะเรมเลน

พนนบอลดวยเฉลยทนอยลงเรอยๆ ดงนนในงานศกษาชนนจงตองการทาความเขาใจการเลนพนน

บอลของกลมเยาวชนโดยเนนทาความเขาใจรวมกบปจจยทางสงคมตางๆ ทอยรอบตวเยาวชน

8.2 วฒนธรรมฟตบอลของวยรน

8.2.1 วฒนธรรมฟตบอลไทยในยคสรางความศวไลซ

ฟตบอลเรมเขาสสงคมไทยครงแรกในสมยรชกาลท 5 โดยการนาเขาของชนชนนาสยามใน

ขณะนน การสนบสนนใหชาวสยามเลนฟตบอลอยางจรงจงเรมขนในชวง พ.ศ.2444 เมอกระทรวง

ธรรมการหรอกระทรวงศกษาธการไดจดการแขงขนแบบแพคดออกเพอชงชยกนระหวางโรงเรยนชนนา

ในจงหวดกรงเทพฯ และธนบร การเลนกฬาฟตบอลเปนเครองมอสาคญทรฐใชสรางพฤตกรรมทศวไลซ

150

ใหแกพลเมองของรฐชาตไทย (ชาญ 2557: 44-55) นอกจากน ใน พ.ศ.2480 ยงไดกาหนดหลกสตรพล

ศกษาในระดบมธยมตน โดยกาหนดใหฟตบอลเปนหนงในวชาบงคบเลอก โดยระบในหลกสตรไววา

“...ใหหดกฬาทเปนพวกคณะ เชน ฟตบอล บาสเกตบอล และเนตบอล... ” (เนตรนภา 2545: 40)

ฟตบอลกลายเปนเครองมอสาคญของรฐในการสรางความเปนชายทแขงแรง วองไว เชอฟง มระเบยบ

รวมถงเคารพกฎและมารยาทภายใตรฐสมบรณาญาสทธราชย (ชาญ 2557: 37-55)

‚คณะฟตบอลแหงสยาม‛ ทกอตงขนในป พ.ศ.2458 ตามพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 (ภาพจาก http://www.tnamcot.com/content/109264)

ในชวงแรกนน สถาบนการศกษามสวนสาคญในการแพรหลายของฟตบอลในสงคมไทยเปน

อยาง มาก (ณฐสพงศ 2553: 27) การแขงขนฟตบอลรายการสาคญๆ ลวนแตเปนการแขงขนระหวาง

โรงเรยนและหลงจากนนกมการแขงขนฟตบอลมาเปนระยะๆ ดวยการสนบสนนเปนอยางดจากฝาย

ปกครองมาโดยตลอด โดยเฉพาะในรปของ ‚การแขงขนชงถวยพระราชทาน‛ เชน การแขงขนฟตบอล

151

สาหรบพระราชทานถวยทองของหลวงหรอทเรยกกนทวไปวา ‚ฟตบอลหนาพระทนง‛ อาจกลาวไดวา

ในยคนฟตบอลเปนตวแทนของความศวไลซทชนชนนาพยายามอยางยงทจะทาใหเกดขนในสงคมไทย

นบตงแตการมบทบาทสาคญในการนาเขามาจากนกเรยนนอก การเผยแพรผานระบบการศกษาทม

การปฏรปใหมโดยเนนไปทการผลตบคลากรเพอรองรบตอระบบราชการและการคากบตางประเทศ

รวมไปถงการแสดงออกถงความมอารยธรรมในชวงของการลาอาณานคม รวมไปถงการจดการแขงขน

ระหวางชาวไทยกบชาตยโรป และการเดนทางไปแขงขนทตางประเทศทลวนแตถกใหความสาคญใน

ฐานะทเปนการแสดงออกถงความ ‚ศวไลซ‛ ของสงคมสยาม (วรยทธ 2549: 112-121)

กลาวโดยสรป ฟตบอลเรมเขาสสงคมสยามในฐานะตวแทนของความศวไลซ ซงชนชน นา

สยามในขณะนนพยายามอยางยงทจะใชฟตบอลในการขดเกลาผคนใหหายจากความดบเถอนและ

กลายเปนพลเมองทเชอฟงรฐ อนเปนคณลกษณะอนพงประสงคของการปกครองแบบรฐชาตสมยใหม

นอกจากนการพยายามใชฟตบอลเปนเครองแสดงออกถงความศวไลซของสงคมไทย กแสดงใหเหนวา

สงคมไทยยอมรบการเปนสวนหนงของโลก ผานการยอมรบฟตบอลทเปนตวแทนของสงคมตะวนตก

เขาสสงคมไทย หรออาจกลาวไดวาฟตบอลกลายเปนหนงปจจยสาคญททาใหสงคมไทยเรมเขาส

กระบวนการทเรยกกนตอมาวา “โลกาภวตน” นนเอง (อาจนต 2555: 37)

8.2.2 วฒนธรรมการบรโภคฟตบอลในฐานะสนคาเพอความบนเทง

ฟตบอลเรมเตบโตและขยายตวออกสสงคมวงกวางอยางเขมขน เมอฟตบอลถกเปลยนใหเปน

สนคาเพอความบนเทงอยางชดเจน เรมในประเทศตะวนตกในชวงตนศตวรรษท 20 ทเกดการขยายตว

ของเศรษฐกจเสรนยมและระบบตลาดโลก โดยเฉพาะการปฏวตทางดานเทคโนโลยสอสาร

โทรคมนาคม (วสนต 2557: 8-10) โดยประเทศไทยเรมใช ‚สอ‛ ในการรายงานความเคลอนไหวของ

ฟตบอลตางประเทศ เรมจากหนงสอพมพ กอนจะพฒนามาส ‚โทรทศน‛ ซงกลายเปนความเคลอนไหว

ครงสาคญททาใหกฬาฟตบอลกลายมาเปน ‚อตสาหกรรมฟตบอล‛ ทเฟองฟอยางมากในทกวนน การ

แพรภาพออกอากาศการแขงขนฟตบอลตางประเทศในสงคมไทยเกดขนครงแรกในป พ.ศ.2509 เปน

การแขงขนนดชงชนะเลศฟตบอลโลกระหวางองกฤษกบเยอรมน (เนตรนภา 2545: 94) เปนครงแรกท

คนในสงคมไทยไดสมผสกบกฬาฟตบอลในรปแบบใหม ตางจากทเคยสมผสจากโรงเรยนหรอ

หนงสอพมพอยางทเคยเปนมา ทวาความนยมทมตอรายการถายทอดสดเกมการแขงขนฟตบอลจาก

152

ตางประเทศและการใหความสนใจตอ ‚ขาวสาร‛ เกยวกบกฬาฟตบอลอยางกวางขวาง กลาวไดวา

เกดขนในชวงการขยายตวของเศรษฐกจฟองสบโดยเฉพาะหลงเกมการแขงขนฟตบอลโลก 1994 (พ.ศ.

2537) รอบสดทายทสหรฐอเมรกา

ในชวงเวลาดงกลาว อตสาหกรรมฟตบอลในไทยเตบโตเปนอยางมาก โดยเฉพาะอตสาหกรรม

สอ ดงปรากฏวาในป พ.ศ.2533 เ ปนป ทบ รษทในเค รอสยามสปอรต (ผ ประกอบกจการ

สอสารมวลชน ประเภทกฬาและสนทนาการรายใหญของไทย) มการขยายตวทางธรกจมากทสด

นบตงแตกอตงบรษทมา โดยวนท 27 กมภาพนธ นายระว โหลทอง ไดยนขอจดทะเบยน บรษท สยาม

สปอรต ซนดเคท จากด เพอรองรบการขยายตวของธรกจ ...ในเดอนสงหาคม บจก.สยามสปอรตซนด

เคท เขาซอทดนจานวน 5.5 ไร บรเวณถนนบางนา-ตราด กโลเมตรท 5 เพอใชกอสรางอาคาร

สานกพมพ โรงพมพ และโกดงเกบสนคา ทงน บจก.สยามสปอรตซนดเคท มทนจดทะเบยนเรมแรกท

5,000,000 บาท ตอมา ราวเดอนมถนายน พ.ศ.2533 ไดเพมทนจดทะเบยนเปน 50,000,000 บาท

(http://www.siamsport.co.th/siamsport_history.html) ในดานการถายทอดสดฟตบอลตางประเทศ

ไดเรมมการซอลขสทธมาถายทอดโดยตรงนบตงแต พ.ศ.2539 เปนตนมา จนถงปจจบนยอดการ

ประมลลขสทธการถายทอดฟตบอลพรเมยรลกองกฤษเปนจานวนเงนสงถง 9,000 ลานบาท โดยม

จานวนสมาชกทเปนผชมทวประเทศกวา 2.5 ลานครวเรอน (http://www.cth.co.th/company/)

อาจกลาวไดวา ในชวงเวลาดงกลาว ฟตบอลในสงคมไทยไดปรบเปลยนความหมายจากกฬา

เพอการฝกวนยใหกบพลเมองไปสการเปนกฬาทเปนสนคาเพอความบนเทงในการรบชม ตอบสนองตอ

วถชวตในการพกผอนหยอนใจของผ คนโดยเฉพาะผ ชายชนชนกลางทมวถชวตในการทางานแบบ

สมยใหม คอ การแยกเวลางานและเวลาวางออกจากกนอยางชดเจน การบรโภคในยคนทาให

“ฟตบอล” กลายมาเปนสวนหนงในชวตประจาวนของชายไทยจานวนมาก จนอาจเรยกไดวาเปน

“วฒนธรรม” อยางหนงทฝงรากอยในชวตประจาวนของชนชนกลางไทย วฒนธรรมดงกลาวแสดงออก

ในหลายรปแบบ เชน การเกดกลมแฟนฟตบอลทชนชอบดาราฟตบอลและสโมสรฟตบอลตางๆ ซงได

พฒนาเปนกลมแฟนคลบขนาดใหญ มการจดกจกรรมรวมกนระหวางกลมแฟนคลบ เรอยไปจนถง

ระดบกลมทเลกลงมาเชนกลมเพอนฝงทนดกนไปดบอลพรอมกบสงสรรคเฮฮาตามรานเหลาผบบารใน

วนหยดสปดาห อนเปนภาพทเหนกนจนชนตา

153

การเปลยนฟตบอลใหเปนสนคา ทาใหฟตบอลกลายเปนอตสาหกรรมขนาดใหญทมผคนเขา

มารวมบรโภคมากมาย และเมอกลายเปนอตสาหกรรมขนาดใหญแลวจงทาใหมธรกจอนๆ ทเขามา

เกยวของอกจานวนมากดวยเชนกน เชน ธรกจอปกรณกฬา ธรกจสอสงพมพกฬา ซงรวมไปถงธรกจ

การพนนดวย ในงานศกษาของ เนตรนภา ประกอบกจ เรอง ‚พฒนาการของวฒนธรรมฟตบอล

ตางประเทศในสงคมไทย พ.ศ. 2509 - 2544‛ (2545) ไดชใหเหนวา วฒนธรรมฟตบอลตางประเทศทา

ใหเกดการเตบโตของการเลนพนนโดยอาศยผลการแขงขนฟตบอลตางประเทศ ทงนโดยมสอสงพมพ

กฬาตางๆ เปนปจจยสาคญททาใหธรกจการพนนขยายตวไดด สอดคลองกบ วสนต ปญญาแกว และ

คณะ (2557) ทชใหเหนวา พนนบอล คอกจกรรมทางวฒนธรรมทกอตวขนควบคไปกบความนยมท

ผ คนมตอกฬาฟตบอลและการเตบโตของอตสาหกรรมฟตบอลในสงคมไทย ถอเปนกจกรรมทาง

วฒนธรรมทกอตวขนควบคไปกบการวถชวตสมยใหมของผคนในสงคมไทย

อยางไรกตาม อตสาหกรรมฟตบอลในสงคมไทยยคน ไมไดทาใหเกดเฉพาะการบรโภคเทานน

แตจากการบรโภคนเองทเปนแรงบนดาลใจใหเดกไทยจานวนมากมความใฝฝนอยากจะเปนนกเตะ

อาชพตามอยางนกฟตบอลตางประเทศทพวกเขาชนชอบดวย อยางไรกตาม ดวยชองทางทเลกแคบก

ทาใหพวกเขาสวนใหญไมสามารถไปถงฝนนนได เพราะอตสาหกรรมบอลไทยยงไมไดเตบโตเชนใน

ปจจบน หนทางทจะกาวเขาสการเปนนกเตะอาชพจงมกจะตองผานโรงเรยนดงตางๆ เชน สวนกหลาบ

เทพศรนทร อสสมชญศรราชา เปนตน และในขณะเดยวกนอาชพนกฟตบอลในตอนนนกยงไมสามารถ

จะเพยงพอในการเลยงชพได ทาใหนกฟตบอลสวนใหญตองดนรนไปเลนในลกตางประเทศ เชน

สงคโปร เวยดนาม หรอหากเลนในลกไทยกตองทางานอยางอนไปดวย

8.2.3 วฒนธรรมฟตบอลไทยยคไทยพรเมยรลก

จดเปลยนครงสาคญของวงการฟตบอลไทยเกดขนในป พ.ศ.2552 เมอสมาพนธฟตบอลเอเชย

(AFC) ออกระเบยบวาดวยความเปนสโมสรฟตบอลอาชพอยางสมบรณแบบ เปนผลใหสมาคม

ฟตบอลแหงประเทศไทยตองดาเนนการจดตง บรษท ไทยพรเมยรลก จากด ขนเพอทาหนาทในการ

จดการแขงขนฟตบอลลกภายในประเทศอยางเปนอาชพทแทจรง รวมถงออกระเบยบใหผบรหาร

สโมสรฟตบอลอาชพตองจดตงในรปนตบคคล (บรษท) เพอดาเนนการบรหารสโมสร

(http://thaipremierleague.co.th/2015/) สงผลใหมการแขงขนเชงรปแบบและการบรหารจดการม

154

ความเปนมออาชพยงขน รวมทงแพรหลายออกไปยงสวนภมภาคทวประเทศ การเปลยนแปลงดงกลาว

ทาให “อตสาหกรรมฟตบอลไทย‛ เตบโตเปนอยางมาก จากสถตฤดกาล ป 2557 เฉพาะไทยพรเมยร

ลก มคนเขาชมการแขงขนในสนามถง 1.91 ลานคน ขายตวเขาชมไดกวา 164.54 ลานบาท สวนลก

วน มคนเขาชมการแขงขนในสนาม 7.8 แสนคน ขายตวเขาชมไดกวา 49.55 ลานบาท

(http://thaipublica.org/2015/09/tpl-1/) ในจานวนนยงไมรวมแฟนบอลทตดตามชมเชยรอย ‚ทาง

บาน‛ ผานรายการถายทอดสด ซงโดยประมาณไมนาจะตากวาเทาตวของจานวนผชมในสนาม หรอ

ราว ๆ 2-3 ลานคน เปนอยางนอย โดยบรษททรวชนสประมลลขสทธถายทอดสดฟตบอลไทยพรเมยร

ลกดวยจานวนเงนสงถงปละ1,050ลานบาท

(http://www.siamsport.co.th/Sport_Football/150929_198.html)

งานศกษาของ สายชล ปญญชต (2553) และอาจนต ทองอยคง (2555) ไดชใหเหนอยาง

ชดเจนวา การเกดขนของไทยพรเมยรลกในป พ.ศ.2552 ทาใหเกดวฒนธรรมการบรโภคฟตบอลของ

แฟนบอลไทยแบบใหมขนมา โดยเปนการบรโภคอยางมสวนรวมอยางแทจรง ไมไดเปนเพยงผชมทาง

โทรทศนอยางทผานมา โดย สายชล ไดแสดงใหเหนวา แฟนแฟนคลบสโมสรเมองทองหนองจอก มการ

จดกจกรรมทนาไปสการถายทอดและหลอมรวมใหเกดความเปนตวตนของกลม ไดแก กจกรรมทาบญ

ประจาป กจกรรมพฒนา ระบบการเชยร กจกรรมของชมรมตางๆ ซงทงสามกจกรรมทาใหเกดการ

ขยายเครอความสมพนธทางสงคมของแฟนบอล ขณะท อาจนต พบวา ความนยมในฟตบอลสโมสร

ไทยทปรากฏชดเจนตงแต พ.ศ.2552 ไมไดเปนผลมาจากการจดการแขงขนทเปลยนไปเทานน แตแฟน

บอลมบทบาทสาคญในการกอใหเกดวฒนธรรมแฟนทชวยสงเสรมความนยมในอกทางหนงดวย

โดยเฉพาะการรวมตวกนเพอทา ‚กจกรรมนอกสนาม‛ รวมกนทงในวนทมหรอไมมการแขงขน ซงการ

รวมกนไดเปนกลมแฟนบอลนชวยเปนทนใหแฟนบอลสามารถแสดงบทบาทใน การ ‚รวมผลต‛ ไดงาย

ขน ผลผลตทสาคญของแฟนบอล ไดแก การถายรป การทารายการโทรทศน ออนไลน รวมไปถงขอมล

ตางๆ ทเผยแพรทางอนเทอรเนต การผลตอปกรณเชยร สนคาของกลมแฟน รวมไปถงการสราง

บรรยากาศในสนามและกจกรรมทแฟนบอลทารวมกนทงระหวางการแขงขนและนอกเวลาแขงขน

กระทงในบางครงกจกรรมเหลานดจะสาคญกบพวกเขาเสยยงกวาการชมการแขงขน อาจกลาวไดวา

การเกดขนของไทยพรเมยรลกทาใหวฒนธรรมการชมและเชยรฟตบอลเปลยนไปอยางสาคญ ในแง

155

ทวาพวกเขาไมไดเปนเพยงผบรโภคเพยงอยางเดยวอกตอไป แตไดเพมมตของการเปนผผลตลงไปใน

การเชยรนนดวย

เชนเดยวกบแงมมของการเปนนกฟตบอลอาชพทเกดความเปลยนแปลงไปอยางมาก โดยใน

ยคกอน พ.ศ.2552 สโมสรฟตบอลของไทยยงเปนทมสมครเลนหรอกงอาชพ หากไมเปนหนวยงาน

ราชการ กเปนสถาบนการศกษา หรอองคกรเอกชน (โดยเฉพาะบรรดาธนาคารพาณชย เชน กสกรไทย

กรงไทย กรงเทพ) ทาใหมขอจากดในการพฒนาทม นกฟตบอลในยคกอนจงตองทางานประจาควบค

ไปกบการเลนฟตบอล หลายคนตองเดนสายแขงขนไปทวประเทศหรอไปเลนในลกตางประเทศ

เนองจากรายไดจากเงนเดอนไมเพยงพอตอการเลยงชพ (http://thaipublica.org/2015/09/tpl-1/) จน

เมออตสาหกรรมฟตบอลไทยเตบโตอยางมากนบตงแต พ.ศ.2552 เปนตนมา อาชพนกฟตบอลกลาย

มาเปนอาชพทสามารถหาเลยงตวเองไดและเปนตลาดแรงงานแหลงใหมของสงคมไทย ดงปรากฏวา

ในฤดกาล 2558 มนกฟตบอลอาชพทงหมดราว 3,600 คน กระจายอยตามสโมสรตางๆ 121 สโมสร63

ทวทกภมภาคในประเทศไทย

ตลาดแรงงานนกฟตบอลทขยายตวอยางรวดเรว ทาใหเสนทางการเขาสอาชพนเปดกวางขน

จากเดมทการเขาสเสนทางของนกฟตบอลอาชพเปนเสนทางทเลกแคบ โดยมกจะเรมตนจากการเปน

ตวแทนของโรงเรยน จากนนจงคอยไตระดบไปสการเปนตวแทนระดบจงหวดหรอระดบภมภาค แลว

คอยเขาสระดบสโมสร แลวคอยถงระดบสงสดคอการตดทมชาต แตในปจจบนเสนทางนไมจาเปนตอง

เรมตนทการเปนตวแทนโรงเรยนเสมอไป เนองจากมการเกดขนของโรงเรยนฝกสอนฟตบอล (Football

Academy) ของเอกชนเปนจานวนมาก มทงทเปนของสโมสรและเปนของเอกชน มทงแบบเสย

คาใชจายและไมเสยคาใชจาย จากการเกบขอมลภาคสนามเบองตนพบวา จานวน Academy ในเขต

จงหวดเชยงใหม ลาพน และเชยงราย มอยราว 40 แหง และมครอบครวทพาลกไปเขา Academy ราว

1,300 ครอบครว ทก Academy จะมผ ฝกสอนอยางนอย 3 คน เวลาในการฝกมกจะเปนชวงวนหยด

สดสปดาห (เยนวนศกร และชวงบายวนเสาร-อาทตย) วนละประมาณ 2-3 ชวโมง Academy บางแหง

ผกโยงเดกไวกบโรงเรยน (ฝกฟตบอลทกวนเชากบเยน แตไปเรยนทโรงเรยน) เชน Academy ของ

สโมสรเชยงราย ยไนเตด โยงไวกบโรงเรยนองคการบรหารสวนจงหวดเชยงราย Academy KK Soccer

63 ไทยพรเมยรลก 18 ทม ลกวน 20 ทม ลกภมภาค 83 ทม แบงเปน ภาคเหนอ 14 ทม ภาคอสาน 18 ทม ภาคกลางตะวนออก 14 ทม

กรงเทพฯและภาคกลาง 14 ทม ภาคใต 10 ทม ภาคตะวนตก 13 ทม

156

Club (จ.ลาพน) โยงไวกบโรงเรยนปาซางวทยาคม เปนตน นอกจาก Academy ทเกดขนใหมแลว ยงม

บางกรณทเปนโรงเรยนทเกดขนใหมและเนนผลตนกฟตบอลอยางจรงจงโดยใหทนกบนกฟตบอลของ

โรงเรยน เชน โรงเรยนวชราลย เชยงใหม ซงกอตงราวป พ.ศ.2545 มทนโครงการชางเผอก เพอรบนก

ฟตบอลมาเรยนฟร จนกลายเปนโรงเรยนทมความโดดเดนดานกฬาฟตบอลเปนอนดบตน ๆ ของ

จงหวดเชยงใหม Football Academy ทมอยหลายระดบ (ระดบของสโมสร ระดบเอกชนทวไป) ตางก

ไดรบความนยมจากเยาวชนและครอบครวในระดบทตางกน ในระดบเอกชนทวไปสวนใหญจะไดรบ

ความนยมในระดบจงหวดของตวเอง แตเมอเปน Academy ระดบสโมสรแลว ความนยมนนขามพนท

จงหวดไปเปนระดบประเทศ (โดยเฉพาะสโมสรใหญ ๆ เชน บรรมยฯ เมองทองฯ ชลบรฯ บางกอกกลาส

ฯ) ดงปรากฏวา มเยาวชนถง 1,000 คนจากทวประเทศมาคดตวเพอเขาเปนเยาวชนของสโมสร

บางกอกกลาสฯ (http://www.goal.com/th/news/4280) และมเยาวชนถง 2,000 คนจากทวประเทศ

มาคดตวเพอเขาเปนเยาวชนของสโมสรชลบรเอฟซ

(http://www.smmsport.com/m/news.php?n=164392)

บรรยากาศการคดตวของ ชลบร เอฟซ อคาเดม (ภาพจาก https://www.facebook.com/Chonburi-FootBall-Academy-239991189457635/)

157

ตวอยางของเยาวชนทประสบความสาเรจในการมงเขาสเสนทางนกฟตบอลอาชพ คอ กรณ

ของ อานนท เผาลซอ (ปจจบนสงกดสโมสร บรรมย ยไนเตด) เยาวชนทมถนฐานอยทหมบานหนอง

หอย อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม ชมชนของเผาลซอบนเทอกเขาอนไกลโพนทอยห างตวเมอง

เชยงใหม เขาเรมเลนและฝกฟตบอลกบพอและพชายมาตงแตเดก ตอมาอมเรศ อมรเลศศกด พชาย

บงเกดเกลาของ อานนท ไดเรมมงหนาสเสนทางของวถอาชพลกหนงไปกอน โดยสามารถคดตดใน

โครงการสความเปนเลศดานกฬาฟตบอล หรอ ‚เซนเตอรออฟเอกเซเลนซ‛ ทสมาคมฟตบอลแหง

ประเทศไทย หนองจอก เมอตอนอายได 12 ป ทาใหตอนนน ‚นนท‛ เรมคดใฝฝนวาอยากจะไดเขาไป

อยเหมอนกบพชาย เพราะเขาเรมรบรไดถงโอกาสทจะมสโมสรตางๆ มาเตะตาดงตวไปรวมทมหากได

อยทนน แลวเขากสามารถเดนตามพชายไปไดในอก 1 ปตอมา อานนท อยกบ เซนเตอรออฟเอกเซ

เลนซ ไดประมาณ 1 ป ในทสดเขากมโอกาสไดเขามาอยกบ Academy ของสโมสรชนนาในเมองไทย

ปนนเปนปแรกของ บรรมย พอเอ (ชอเกาของทมบรรมย ยไนเตด หลงซอทมจากการไฟฟาสวน

ภมภาค) และเปนปแรกทพวกเขาเปดแคมปเกบตวของนกเตะเยาวชน และทงอานนทและพชายของ

เขากไดเปนนกเตะรนแรกของบรรมยอะคาเดม (http://www.fourfourtwo.com/th/features/aannth-

ephaaliich-aidlthiiaethcchringphmkhuueairan-kiks?page=0 % 2 C1 #:aLNQXepsn5 Xi-A) โ ด ย

ปจจบน อานนท ไดเซนสญญาเปนนกเตะอาชพกบสโมสรบรรมยยไนเตดเรยบรอยแลว

ปรากฏการณความนยมฟตบอลไทยดงกลาว สะทอนใหเหนวา ฟตบอลไดเปลยนตวเองอก

ครง จากกฬาเพอการออกกาลงกายและกฬาทเปนสนคาเพอการรบชม มาสการเปนกฬาทผคนไดเขา

ไปสวนรวมอยางแทจรงทงในดานการเปนผบรโภค (แฟนบอล) หรอดานการเปนผผลต (นกฟตบอล)

ซงปรากฏการณดงกลาวเกดขนไดดวยการขยายการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจภายใตอดมการณเสร

นยมใหม (Neo-Liberalim) ทมงเนนการแขงขนและแปรรปทกอยางใหเปนสนคา โดยเฉพาะสนคาท

ตอบสนองดานอารมณความรสกใหกบผคน ดงนนฟตบอลไทยในปจจบนจงกลายเปน “อตสาหกรรม

ความบนเทง” (Entertainment Industry) ขนาดใหญทมผคนเขามารวมมากมาย

158

8.3 ชวตวยรน: ครอบครวและชวตประจ าวน

ในบทนผ ศกษาจะนาเสนอขอมลเกยวกบภมหลงของครอบครว วถการดาเนนชวต แบบ

แผนการใชเวลา และการบรโภคสอ ทเกยวของกบวฒนธรรมแฟนบอลของกลมแฟนบอลวยรน 3 กลม

คอ กลมวยรนในโรงเรยนมธยม กลมวยรนทศกษาในวทยาลยเทคนค และกลมวยรนในมหาวทยาลย

ทงนจะนาขอมลดงกลาวมาพจารณาในบรบทของการเปลยนแปลงของสงคมไทยในชวง 20 ปทผาน

มา

8.3.1 การบรโภคกฬาในฐานะสนคาเพอความบนเทง

การทกฬาสามารถตอบสนองตออารมณความรสกดานความบนเทงของผคนไดเปนอยางด ทา

ใหกฬาถกทาใหกลายเปนสนคาชนดหนงทมไวเพอใหผคนไดมาบรโภค ซงเนนการบรโภคดานอารมณ

จากกฬา กระบวนการทาใหเปนสนคา (Commodification) หมายถง ระบบของการผลตและการ

แลกเปลยนสงของ สนคากคอสงของทมคณคาในการใชสอย (Use-Value) และคณคาในการ

แลกเปลยน (Exchang-Value) สงของจะถกเปลยนเปนสนคาได กตอเมอมนเปลยนตวเองจากแค

มลคาในการใชสอยไปเปนสงของทมมลคาในการแลกเปลยน ดงนน สงของสงหนงไมไดเปนสนคาใน

ตวของมนเองตงแตตน แตสงของนนจะตองผานกระบวนการแลกเปลยนเสยกอนจงจะกลายมาเปน

สนคาได เมอกระบวนการแลกเปลยนทาใหสงของมความหมาย ผคนจงบรโภคทตวความหมายไมใชท

ตวสนคา ในแงน กฬาในฐานะทเปนสนคาจงขายไดเพราะมนมความหมายคอความตนเตนเราใจและ

ความบนเทงทผคนตองการ ทาใหกฬากลายเปนอตสาหกรรมบนเทงทผคนจานวนมากเขามารวมทงใน

ฐานะของผบรโภคและผผลต

ลกษณะของการเปลยนแปลงดงกลาว เรมเกดขนในยโรปชวงปลายศตวรรษท 19 ทการเลน

กฬา (เชน การขแขงมา หรอ แมแตฟตบอล) ยงคงเปนกจกรรมสรางความศวไลซทจากดในแวดวงของ

คนชนสง แตตอมา ‚ฟตบอลสมยใหม‛ ซงเรมถกทาใหกลายมาเปนสนคาหรอเปน ‚กฬาแหงการจอง

มอง‛ (Spectator Sport) ไดกลายเปนทางเลอกใหมของ ความบนเทงยามวางในชวงบายวนเสารของ

ชนชนแรงงาน (และในชวงวนหยดสดสปดาหสาหรบมนษยเงนเดอนในสงคมเมองสมยใหมในเวลา

ตอมา) ภายใตเงอนไขของชวตและงานทถกทาใหกลายเปนเรองของเหตผลมากขน การแบงแยก

ระหวางผ เลนกบผชมยงถกตอกยาผลตซามากขนดวย กระบวนการเหลานเองททาใหฟตบอลสมยใหม

159

เคลอนยายออกจากการเปน ‚กฬาสรางวนย‛ ไปสการกลายเปนสนคา และ ‚กฬาแหงการจองมอง‛

ในบรบทของวฒนธรรมการพกผอนหยอนใจในสงคมทนนยมสมยใหม (วสนต 2557: 6-7)

ลวงเขาสตนศตวรรษท 20 วฒนธรรมการพกผอนหยอนใจในสงคมเมองใหญ เรมจาตอง

แขงขนกบ รปแบบใหมๆ ทแตกตางหลากหลายของวฒนธรรมการบรโภคซงกอตว พฒนาขนควบคไป

กบการขยายตวของเศรษฐกจเสรนยมและระบบตลาดโลก โดยเฉพาะการปฏวตทางดานเทคโนโลย

สอสารโทรคมนาคม ความกาวหนาและการแพรกระจายของระบบการสอสารสมยใหมไดกลายเปน

‚ตวชวย‛ และสถาปนากฬาสมยใหม เชน ฟตบอล ใหกลายเปนกฬาของคนทงชาต และความเปน

ชาตนยมของกฬาในเวทระดบนานาชาตขนมา ดวยการทาให เกมกฬา การแขงขน เปนเรองทสามารถ

จะสอสารและแพรกระจายใหผคน ไดตดตามรบรกนไดอยางรวดเรวพรอมๆ กน แมวาจะอยตางถน

ตางสถานททหางไกลกน สอสมยใหมนเองทถอเปนกลไกสาคญทชวยผลกดนการแพรกระจายให

ฟตบอลสมยใหมขยายวงกวางออกไปทงในเชงพนทและเชงสงคม โดยเฉพาะหลงสงครามโลกครงท 2

เมอโทรทศนไดถอกาเนดขนมา กลายเปนกลไกการสอสารสมยใหมทเชอมตอระหวางเวลากบความ

หางไกลใหไปดวยกนได และโทรทศนยงไดรอถอนความเปนถนฐาน ปลดเปลองวฒนธรรมการบรโภค

ออกจากบรบทประวตศาสตรของทองถนไดอยางพสดาร ฟตบอลบนจอโทรทศนจงทงสองสะทอนและ

สนบสนน กฎเกณฑและหลกการอนถอเปนโครงสรางรากฐานของระบบอตสาหกรรมและความเปน

เหตผล หากฟตบอลคอกระจกสองสะทอนพฒนาการของระบบแรงงานและการทางานในระบบการ

ผลตเชงอตสาหกรรม และการเกดขนของชวตแบบเมองในสงคมสมยใหม โทรทศนกคอสถาบน

วฒนธรรมใหมทสนบสนนพลงขบเคลอนของการปรบเปลยนเชงโครงสราง จากระบบอตสาหกรรมท

เนนการผลต มาสระบบทนนยมทเนนการบรโภค (วสนต 2557: 8-10)

8.3.2 ครอบครวชนชนกลางกบการเปลยนแปลงของสงคมไทย

หากพจารณาเปรยบเทยบถงการเจรญเตบโตของกฬาฟตบอลในยโรปกบในไทยจะพบวาม

ลกษณะไปในทศทางเดยวกน คอ เรมจากการเปนกฬาเพอการฝกวนยใหกบพลเมองและสรางความ

ศวไลซใหกบรฐชาตสมยใหมในตอนแรก กอนจะเปลยนมาสการเปนกฬาเพอการบรโภคเชนในปจจบน

สอดคลองกบการเปลยนแปลงของสงคมไทยเขาสการพฒนาเศรษฐกจใหเปนทนนยมตามแบบ

ตะวนตก ซงทาใหเกดการแบงแยกเวลางานและเวลาวางออกจากกนอยางชดเจน นอกจากนนการผก

160

โยงตวเองเขากบระบบโลกอยางเหนยวแนนกทาใหสงคมไทยเปลยนไปในทศทางเดยวกบในยโรป

อยางชดเจน เรมจากการพฒนาเปนทนนยมอตสาหกรรม และมาสทนนยมทเนนการบรโภคแบบใน

ปจจบน ซงการเปลยนแปลงดงกลาวทาใหเกดการเปลยนแปลงในดานวถชวต จากวถชวตแบบเกษตร

มาสวถชวตแบบเมองทเนนการบรโภคมากขน

ในงานศกษาเรอง “ทบทวนภมทศนการเมองไทย” (2556) อภชาต สถตนรามย ไดอธบายถง

การเปลยนแปลงทางสงคมดงกลาวไววา “การขยายตวของชนชนกลาง" ทงในกรงเทพฯ และ

ตางจงหวด เปนผลมาจากการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมในชวง 20 ปทผานมา โดยเฉพาะ

อยางยงการเปลยนแปลงในภาคชนบททผคนไมไดยดถอการผลตทางการเกษตรแบบครอบครวชาวนา

ขนาดเลกอกตอไป แตเปนการผลตทางการเกษตรเชงพาณชยอยางเขมขนโดยใชเทคนคการเกษตร

สมยใหมเขามาทดแทนการใชแรงงานจานวนมากเชนในอดต สงผลใหแรงงานรนใหมในชนบทจานวน

มากอพยพเขาหาแหลงงานในภาคการผลตอน ๆ และเขาสระบบการศกษาจานวนมากขนและนานขน

แรงงานทหลดออกจากภาคการเกษตร (หรอแมแตแรงงานในภาคการเกษตรเอง) นเองทผนตวเอง

กลายเปน “ชนชนกลางใหม” ในแงทผกพนตวเองเขากบระบบเศรษฐกจแบบทนนยมอยางเตมตว

โดยเฉพาะในดานการบรโภค ดงปรากฏวาแบบแผนการบรโภคสนคาคงทนระหวางคนเมอง (ชนชน

กลางเดม) และชนบทมความแตกตางกนนอยมาก ในแงนจงอาจสรปไดวา ผคนสวนใหญในชนบท

ไมไดมวถชวตทางเศรษฐกจและการบรโภคแบบสงคมชาวนาอสระรายยอยอกตอไป (อภชาต 2556:

18-19)

นอกจากน ผลกระทบจากการเปลยนผานเขาสสภาวะสมยใหมดงกลาว ยงสรางแรงกดดนตอ

วยรน โดยเฉพาะการทพวกเขาตองเผชญกบสภาวะ “วกฤตอตลกษณ‛ (Identity Crises) เนองจาก

การพฒนาไปสสภาวะสมยใหมนน สงผลอยางสาคญตอการเปลยนแปลงเชงโครงสราง กระบวนการ

ขดเกลาทางสงคม และจารต พธกรรม หรอกระบวนการขนตอนตางๆ ท (เคย) ‚ทาหนาท‛

ประคบประคองการเปลยนผาน จาก วยรนไปสวยผ ใหญ การเปลยนแปลงทเกดขนในสถาบน

ครอบครว ภาวะกดดนทางเศรษฐกจ การแพรกระจายของบรโภคนยม ระบบการศกษาทเนนการ

แกงแยงแขงขนในสงคมสมยใหม จงมกนาไปสการกอตวขนของปรากฏการณสงคมอนๆ ตามมาใน

ชวตวยรน เชน วฒนธรรมตอตาน วฒนธรรมยอย และวฒนธรรมสมยนยม (วสนต ปญญาแกว 2553)

161

ตามกรอบความคดดงกลาว ผศกษาจงนามาใชในการทาความเขาใจวถชวตของวยรนกลม

หนง โดยพจารณาพวกเขาในฐานะทเปนสมาชกของครอบครวชนชนกลางใหมทเกดขนจากการ

เปลยนแปลงของสงคมไทยในชวง 20 ปทผานมา โดยจะเสนอใหเหนถง ภมหลงของครอบครว วถการ

ดาเนนชวต แบบแผนการใชเวลา และการบรโภคสอ ทเกยวของกบวฒนธรรมแฟนบอลของกลมแฟน

บอลวยรน ทงนเพอจะนาไปใชพจารณาตอไปวา ภมหลงของครอบครว วถการดาเนนชวต แบบ

แผนการใชเวลา และการบรโภคสอ ดงกลาว เกยวของเชอมโยงกบการเลนหรอไมเลนพนนบอลของ

เยาวชนหรอไมอยางไร

8.3.4 ขอมลภาคสนาม

ในงานศกษาครงนไดกาหนดพนทวจยไวคอ จงหวดเชยงใหม โดยมกลมเปาหมายคอ กลม

แฟนบอลวยรนทยงศกษาเลาเรยนในสถานศกษา (อายระหวาง 15 - 21 ป) โดยพนทการศกษาของ

การวจยครงนจะเลอกศกษาเปรยบเทยบระหวางกลมวยรนในโรงเรยนมธยม (แหงหนง) และกลม

วยรนทศกษาในวทยาลยเทคนค และกลมวยรนในมหาวทยาลย ทตงอยในเมองเชยงใหม โดยใช

วธวจยเชงชาตพนธวรรณนาหลายสนาม (multi-sited ethnography) โดยการตดตามและใชการ

สงเกตอยางมสวนรวมและการสมภาษณ กลมวยรนกรณศกษาตามทตางๆ เชน ใน สถานศกษา สนาม

กฬา สถานบนเทง นอกจากนนจะใชวธศกษาขอมลผานการวเคราะหตความ ‚ตวบท‛ (textual

analysis) ทงจากสอและการใชสอสงคมออนไลนของกลมวยรน (และการตดตอกบกลมวยรนแฟน

บอล)

การคดเลอกตวอยางใช การเลอกตวอยางแบบลกโซ (Snowball Sampling) คอ เรมจากการ

หา ผ ใหขอมลหลกเปนอนดบแรก โดยเลอกผ ใหขอมลหลกทเปนเยาวชนทสนใจในกฬาฟตบอลเปน

หลก จากนนจงถามถงเพอนๆ หรอรนพหรอรนนองทรจกกนในกลมของผ ใหขอมลหลกนน จากนนจง

เรมเจาะลกขอมลของแตละคน ซงจากการลงเกบขอมลใชผใหขอมลหลกทละ 1 คน คอ โรงเรยน 1 คน

วทยาลยเทคนค 1 คน และมหาวทยาลยราชภฏ 1 คน จากนนจงถามถงเพอนๆ ในกลมอกประมาณ 5

คน การเลอกตวอยางจานวนกลมละ 5 คน เพอใหเหนถงความแตกตางของขอมลภายในกลมนนๆ เอง

ดวย เชน ในกลมนกเรยนในโรงเรยน กมรปแบบการเลนพนนตางกน รวมถงพนฐานครอบครวทตางกน

162

ภายในกลม เปนตน ทงนเพอตองการทราบถงเหตปจจยของการเลนหรอไมเลนพนนของกลมเยาวชนท

หลากหลายมากขน ซงจะไดนาเสนอขอมลดงตอไปน

กลมวยรนในโรงเรยนมธยม

จากการเกบขอมลเดกในโรงเรยนมธยมจานวน 5 คน พบวา กลมวยรนในโรงเรยนมธยม จะม

พนฐานทางครอบครวทพอแมมฐานะคอนขางด คอ มรายไดดและอาชพการงานมนคง (เชน เปน

ตารวจ เปนพนกงานธนาคาร เปนอาจารย) และสวนใหญแลวอาศยอยกบครอบครว โดยพอแมดแล

คอนขางใกลชด เชน ไปรบ – สงจากโรงเรยนดวยตนเองอยางสมาเสมอ สวนในดานชวตประจาวนนน

เดกในกลมนใชเวลาสวนใหญไปกบการเรยน ทงเรยนในโรงเรยนและเรยนพเศษขางนอก (สวนใหญ

เรยนพเศษถงประมาณ 20.00 น. ในวนจนทรถงศกร และเรยนพเศษอกอยางนอย 1 วน ในวนเสารหรอ

อาทตย) ดงนนจงเหลอเวลาในการพกผอนไมมากนก ซงในเวลาพกผอนทไมมากนกน เดกๆ มกจะ

เลอกใชไปกบโลกออนไลน ไมวาจะเปนการเลนเฟสบค การเลนเกมสออนไลน ซงรวมไปถงการเลน

พนนบอลออนไลนดวย ลกษณะดงกลาวเมอพจารณาโดยภาพรวม ดคลายกบวาเดกในกลมนจะม

ความเปนปจเจกคอนขางสง แตเมอตดตามลงไปในรายละเอยดแลวกลบพบวา เดกในกลมนพยายาม

สรางกจกรรมทสรางความเปนพวกพองอยไมนอย

ตวอยางเชน A (นามสมมต) นกเรยนชน ม.4 ของโรงเรยนมธยมแหงหนงในจงหวดเชยงใหม

ในดานภมหลงครอบครวนน A มพอเปนตารวจ แมทางานธนาคารแหงหนงใน อ.เชยงดาว มนอง

ผหญง 1 คน อยชน ป.5 ทโรงเรยนเดยวกน ตงแตเกดจนถงชนอนบาล 3 ครอบครวของ A อาศยอยท

อ.เชยงดาว ตอมาเมอยายมาเขาเรยนทโรงเรยนในเมองเชยงใหม ครอบครวจงยายมาอยท อ.แมรม

แทน ดงนนครอบครวของ A จงแยกออกมาเปนครอบครวเดยวในตอนทยายมาอยท อ.แมรม อยางไรก

ตาม พอของ A เรมใชฟตบอลในการผกสมพนธกบชมชนใหม ดวยการสงเสรมให A ไดไปฟตบอลกบ

เพอนแถวบาน ตอมาเมอ A อยประมาณชน ป.1 กเรมพา A เขาไปฝกฟตบอลกบโรงเรยนสอนฟตบอล

แหงหนงพรอมกบเดกขางบาน ซงการไดเลนฟตบอลอยางจรงจงนทาให A สามารถคดตวจนไดเปน

ตวแทนของโรงเรยนในปจจบน และการไดเปนนกกฬาของโรงเรยนนเองททาให A ไดรจกกบกลมเพอน

กลมใหม ทกลายเปนกลมเพอนทสนทกนในปจจบน

163

วถชวตของการเปนนกกฬาโรงเรยนของ A และเพอนๆ นนไมตางกนมากนก คอ

นอกเหนอจากเวลาเรยนแลวกเตมไปดวยการฝกซอม โดยจะตองซอมในวนจนทรถงศกร ชวง 16.30 -

19.00 น. และวนเสาร ชวง 16.00 - 18.30 น. ซงเวลาทนอกเหนอจากการเรยนและการซอมบอล คอ

ชวงเวลา 20.00 – 23.00 น. ในแตละวน A เลอกจะใชเวลานในการทากจกรรมเพอผอนคลาย

ความเครยดและความเหนอยลาดวยการ เลนเฟสบคบาง เลนเกมสออนไลนบาง รวมถงการเลนพนน

บอล (ออนไลน) ดวย สวนในวนเสาร – อาทตยนน A จะตองเรยนพเศษวนใดวนหนง 1 วชา (แลวแตคร

วาง) สวนวนทไมไดเรยนพเศษ กจกรรมทมกจะทา ถาไมไดออกไปเทยวนอกกบครอบครว กคอ เลน

เกมสอยทบาน และเลนพนนบอลในชวงหวคา

ในสวนของการบรโภคสอในฐานะแฟนบอลนน A เรมดฟตบอลมาตงแตเดก โดยเรมจากการด

ฟตบอลตางประเทศทางโทรทศนกบพอ เชนเดยวกบ B และ C เพอนของเขา ทเรมดบอลมาตงแตเดก

ตามพอและพชายเชนกน โดยทงคตดตามเชยรเชลซและแมนฯยฯ โดยมกจะตดตามดการถายทอดสด

ผานกลองรบสญญาณ CTH อยางสมาเสมอ แต A ในปจจบนชอบดบอลไทยมากกวาฟตบอล

ตางประเทศ โดยเลอกเชยรสโมสรเมองทองยไนเตด มาตงแตอยชน ป.6 เพราะมนกฟตบอลในดวงใจ

คอ ดสกร ทองเหลา และ สารช อยเยน เลนอยในทมน โดยตดตามผานกลอง True Visions ทตดไวท

บาน อยางไรกตาม ในกรณของ D และ E ทแมจะตดตามฟตบอลตางประเทศมาตงแตเดกจนถง

ปจจบน แตทบานไมไดตดกลองรบสญญาณใดๆ กใชวธตดตามการถายทอดสดผานอนเตอรเนตทจะ

ม Website ตางๆ มาแปะ Link ถายทอดสดไวใหฟรๆ มากมาย (Link ถายทอดสดฟรเหลาน เรยกกน

โดยทวไปวา “Link เถอน”)

กลมวยรนทศกษาในวทยาลยเทคนค

จากการเกบขอมลนกเรยนทศกษาในวทยาลยเทคนค 5 คน พบวา พนฐานครอบครวของเดก

กลมนมนคงนอยกวารวมถงรายไดนอยกวาเมอเปรยบเทยบกบพนฐานครอบครวของเดกทศกษาใน

โรงเรยนสามญ เชน พอแมเปนเกษตรกร เปนพนกงานในโรงงานนาแขง เปนพนกงานโรงแรม เปดราน

รบจางซกรดอยทบาน นอกจากนหลายๆ ครอบครวยงมตองทางานในถนทอยของตวเองซงไมไดอยใน

เมอง เชน ทาการเกษตรอยท อ.แมแจม ทางานอยโรงนาแขงทลาพน ซงลกษณะของอาชพดงกลาวทา

164

ใหครอบครวไมสามารถดแลลกไดดวยตวเอง และดวยความหวงทตองการใหลกไดมการศกษาดๆ กทา

ใหจาเปนตองสงลกมาเรยนในเมอง ลกษณะการใชชวตของเดกเทคนคบางคนจงแตกตางจากเดกใน

โรงเรยนมธยมอยางชดเจนในแงทมอสระจากครอบครวมากกวา ชวตจงผกพนอยกบกลมเพอนหรอรน

พเปนสาคญ

ตวอยางเชนชวตของ J นกศกษาชน ปวช.3 ในวทยาลยเทคนคแหงหนง ทงพอและแมของ J

เปนเกษตรกร อยท อ.แมแจม จ.เชยงใหม โดยเขาไดยายมาเรยนในเมองเชยงใหมได 2 ปแลว โดย

อาศยอยหอพกคนเดยว และจะไดกลบบานกในชวงปดเทอม J เลาใหฟงวา ในชวงทเขายายมาเรยนท

เชยงใหมแรกๆ นน เขาเหงามาก เพราะไมรจกใครเลยทโรงเรยน พอกลบจากโรงเรยนมาอยหอกอยคน

เดยวอก แตพอผานไปสกพกทกอยางกดขน ทงนโดยใชฟตบอลเปนเครองมอสาคญในการทาใหเขาได

มเพอนเพมขน ถงแมเขาจะไมไดเลนบอลเกงมากนก แตดวยการเปนคนทตดตามชมฟตบอล

ตางประเทศมาตงแตเดก (เขาเลอกเชยรทมลเวอรพล) กทาใหเขาสามารถใชฟตบอลเปนประเดนใน

การพดคยกบเพอนๆ ทชอบฟตบอลเหมอนกน ซงเพอนกลมนกลายเปนเพอนสนทของเขาในปจจบน

ในสวนของกจกรรมในชวตประจาวนของ J และกลมเพอนของเขาคอนขางจะคลายกน คอ

เรยน 09.00 – 15.00 น. ในวนจนทรถงศกร และหยดในวนเสารอาทตย โดยกจกรรมยามวาง คอ การ

ไปเลนเกมสทรานเกมสกบกลมเพอน การไปเลนไพทหอเพอน บางครงกไปเทยวหาง สวนกจกรรมทจะ

ขาดไมไดเลย คอ การไปดบอลทรานเหลาผบบารหรอทหอเพอน (ในชวงทไมมเงน) ในชวงสดสปดาห

และสดทายคอไปเลนพนนบอลดวยกนทโตะบอล

อยางไรกตาม ในกรณของ F G และ H นน คอนขางจะตางออกไป โดยทง 3 คนนเพงเขาเรยน

ในชน ปวช.1 และอาศยอยกบครอบครวในเมองเชยงใหม จงไมไดมอสระมากเทากบ J โดยตารางพวก

เขา คอ เรยน 09.00 - 15.30 น. ในวนจนทรถงศกร จากนนจะนดกบกลมเพอนสมยมธยมตนทแยก

ยายไปเรยนคนละโรงเรยนประมาณ 4 - 5 คน เพอไปเลนเกมสทรานประจาประมาณ 1 - 2 ชวโมง

จากนนจงกลบไปซอมบอลทวทยาลยตอน 17.30 – 20.00 น. ซงกจกรรมททาหลง 20.00 น. ตอนอยท

บาน กคอ เลนเกมส สวนในวนเสาร - อาทตย ซงถอเปนวนวางกมกจะนดกบกลมเพอน ขรถ

มอเตอรไซคเทยวตามสถานทตางๆ เชน อางแกว ศนยประชมนานาชาต เปนตน หรอไมกพากนไปเลน

เกมสทรานประจา สวนชวงเยนถาหากครทวทยาลยไมนดซอมบอล กจะชวนกนไปเลนบอลทสนาม

กฬาเทศบาล (เลนตรงสนามบาสกบพวกผใหญ)

165

ในสวนของการบรโภคสอในฐานะแฟนบอลนน ทง F G และ H ตดตามชมฟตบอล

ตางประเทศมาตงแตเดก โดยสวนใหญรจกฟตบอลผานพอหรอพชาย เปนเรองนาแปลกททง 3 คน

ชอบทมแมนฯยฯ เหมอนกน โดยปจจบนเนองจากทบานไมไดตดตงกลองชมฟตบอล CTH ทง 3 คนจง

อาศยชองทางจากเคเบลทองถน (เชน WE TV) รวมถงชองทาง Link เถอนทหาไดทวไปในโลก

อนเตอรเนต อยางไรกตาม ถงแมจะชนชอบและตดตามฟตบอลอยางเหนยวแนน แตทง 3 คนกไม

สนใจทจะเลนพนนบอลแตอยางใด

กลมวยรนในมหาวทยาลย

จากการเกบขอมลจากนกศกษาในมหาวทยาลยจานวน 5 คน พบวา พนฐานครอบครวม

ลกษณะคลายกบกลมเดกในวทยาลยเทคนค เชน พอแมเปนเกษตรกร เปดรานขายของชาอยทบาน

แตในดานทแตกตางจากทงเดกในโรงเรยนมธยมและเดกในวทยาลยเทคนคอยางชดเจน คอ รปแบบ

การใชชวต โดยปรากฏวาเดกในมหาวทยาลยมเวลาวางมากกวาอยางชดเจน กจกรรมทเลอกทาใน

เวลาวางกมความหลากหลายกวา นอกจากนยงมลกษณะของการอยกบกลมเพอนหรอรนพหรออยกบ

แฟนเปนกลมเลกๆ มากกวา แตในดานการบรโภคสอตางๆ นนไมตางกนมากนก คอ เนนการบรโภค

สอออนไลนเปนหลก

ตวอยางเชนชวตของ O ปจจบนอาย 20 ป เรยนอยชนป 3 เปนชาวลาพนโดยกาเนด พอและ

แมเปนเกษตรกรอยทลาพน ปจจบนอาศยอยหอพกคนเดยว O เรมรจกฟตบอลตงแตเดก เรมรจก

เพราะพอชอบดบอลกเลยดตามพอ แตไมไดเลนเทาใดนกเพราะเลนไมคอยเปน ปจจบนตดตามเชยร

ทมแมนเชสเตอรยไนเตดและบรรมยยไนเตด ซงมกจะตดตามดตามรานเหลาผบบารกบเพอนๆ เปน

สวนใหญ แตบางครงกดจาก link เถอนบางเปนครงคราว ในสวนของกจวตรประจาวนนน

นอกเหนอจากเวลาเรยนในวนจนทรถงศกรแลว กจกรรมท O ชอบทา กคอ การตกปลา ซงจะไปกบ

เพอนอก 2 - 3 คนเปนประจา นอกจากนนกมการไปเทยวหางบางเปนบางครง ปจจบน O ยงทาอาชพ

เสรมดวยการขายของทางอนเตอรเนตกบแฟนซงทาใหเขามรายไดถง 7,500 – 10,000 บาทตอเดอน

เลยทเดยว

166

ในดานการบรโภคฟตบอลนน กรณของ O คอนขางจะคลายกบคนอนๆ คอ เรมจากการดบอล

ตางประเทศทางโทรทศนกบครอบครว (พอหรอพชาย) จากนนกมทมทตวเองชอบ เชน แมนฯยฯ ลเวอร

พล เชลซ จากนนกตดตามชมอยางสมาเสมอ ทงทรานเหลาผบบาร รวมถงจาก Link เถอนทกาลง

ไดรบความนยมอยางมากในปจจบน อยางไรกตาม ดวยกระแสบอลไทยทกาลงบมอยางมากใน

ปจจบน ทาให M เลอกทจะตดตามเชยรทมทองถนอยาง เชยงใหม เอฟซ โดยมกจะตามไปเชยรท

สนามเกอบทกครงทมแขงทเชยงใหม ซง M บอกวาการไปเชยรบอลทสนามนนจะไดบรรยากาศอก

แบบหนงทไมเหมอนกบดในทว (เขาตดตามเชยรทมเชลซ) ซงในความเกงของทมนนสกนไมไดอยแลว

แตบรรยากาศในสนามมนทาใหสนกเอง (นนรวมถงการไดไปกนเบยรทสนามดวย) โดยเขามกจะไปกบ

เพอนๆ อก 2 - 3 คน บางครงพอดเชยงใหม เอฟซ เสรจ กแวะรานเหลา (ทมการถายทอดสดฟตบอล)

ดบอลตางประเทศตอเลยกม

อยางไรกตาม กรณของ K ดจะเปนกรณทนาสนใจกวาทกกรณทกลาวมา โดย K ปจจบนอาย

21 ป เรยนอยชนป 4 มพอเปนตารวจ สวนแมเปดรานขายของชาอยทบาน มพสาว 2 คน ทงคเปน

พนกงานบรษทเอกชน ครอบครวของ K อยท จ.พะเยา และตวเขาเองกเรยนอยทพะเยาจนถงชน ม.6

จากนนจงยายมาเรยนมหาวทยาลยทเชยงใหม ปจจบนอาศยอยหอพกคนเดยว ในสวนของการเรมตน

เปนแฟนบอลนน K ตดตามเชยรทมแมนเชสเตอรยไนเตดมาตงแตเดกๆ จากการไดเรมชมเกมสการ

แขงขนในโทรทศนพรอมกบพอของเขา สวนการเลนฟตบอลนน K ไมคอยถนดเทาใดนก เขาชอบทจะ

เปนผชมมากกวา สงทนาสนใจกคอ นอกเหนอจากการเรยนภาคคาในวนจนทร – ศกรแลว ปจจบน K

ยงทางานเปนพนกงานเฝาโตะบอลใหกบรนพคนหนงทสนทกนดวย โดย K จะตองเฝาโตะบอลวนละ

12 ชวโมง (20.00 - 08.00 น.) สปดาหละ 6 วน ซงสรางรายไดใหเขาประมาณ 9,000 บาทตอเดอน ซง

กรณของ K นนแตกตางจากคนอนๆ ตรงทวา เขาเปนผหารายไดจากธรกจทเกยวของกบอตสาหกรรม

กฬาดวย ตางจากคนอนๆ ทมสถานะเปนเพยงผบรโภคอยางเดยว

8.3.5 อภปรายสรป

จากการนาเสนอขอมลทงหมด อาจสรปไดวา เยาวชนทง 3 กลมทแมจะมาจากชนชนทตางกน

(วดจากรายไดและความมนคงของอาชพของพอแม) แตกบรโภคฟตบอลในฐานะทเปนแฟนบอล

เหมอนๆ กน ทงการตดตามรบชมอยางสมาเสมอไมวาจะเปนทบาน รานเหลาผบบาร หรอใน

167

อนเตอรเนต ซงสอดคลองกบคาอธบายเรองการเปลยนแปลงของสงคมไทยในชวง 20 ปทผานมาของ

อภชาต สถตนรามย (2556) ทกลาววา “การเปลยนแปลงทางสงคมของไทยในชวง 20 ปทผานมา ทา

ใหเกด “ชนชนกลางใหม” ทผกพนตวเองเขากบระบบเศรษฐกจแบบทนนยมอยางเตมตว โดยเฉพาะใน

ดานการบรโภค ดงปรากฏวาแบบแผนการบรโภคสนคาคงทนระหวางคนเมอง (ชนชนกลางเดม) และ

ชนบทมความแตกตางกนนอยมาก” ซงเดกจากทง 3 กลมกคอตวแทนของครอบครวชนชนกลางใหม

เหลาน และชวยใหเหนภาพของการบรโภคทเหมอนๆ กนอยางชดเจน อยางไรกตามในรายละเอยด

ของการบรโภคนนกยงมขอแตกตางอยบาง เชน กลมเดกในโรงเรยนทบานตดกลอง CTH (ซงม

คาบรการรายเดอนราว 1,000 – 2,000 บาท) ในขณะทกลมเดกในวทยาลยเทคนคดผานเคเบลทว

ทองถน (คาบรการรายเดอนประมาณ 300 บาท) และ Link เถอนในอนเตอรเนตเปนหลก เชนเดยวกบ

กลมเดกมหาวทยาลยทสวนใหญอยหอพกจงดผาน Link เถอนในอนเตอรเนตเปนหลก

นอกจากนการทเยาวชนทง 3 กลมเนนการบรโภคฟตบอลจากสอออนไลนเปนหลก ทาใหเหน

วา ในปจจบนการบรโภคยงถกทาใหเขมขนมากขนไปอก เพราะสอออนไลนนนทงฟร เขาถงงาย และ

เขาถงไดตลอดเวลา (เพยงแคมอนเตอรเนต) ตางจากยคกอนทเนนบรโภคผานโทรทศนทมขอจากด

มากกวา อยางไรกตาม จากขอมลกยงตอกยาวา วฒนธรรมฟตบอลเรมฝงรากในสงคมไทยผานสอ

โทรทศน สะทอนผานตวละครพอและพชายทเปนตวแทนของผ บรโภคในยคโทรทศน โดยสงตอ

วฒนธรรมเหลานนมาสรนลก ซงกคอเดกรนปจจบน ซงอาจสรปไดวา การเตบโตของวฒนธรรม

ฟตบอลในสงคมไทยกระทาการผาน 2 ปจจยสาคญ คอ ครอบครว และโทรทศน และกาลงเตบโต

อยางเขมขนมากขนโดย “สอออนไลน”

168

กลมไลนทมการแจกลงคดบอลฟรโดยแฝงการโฆษณาเชญชวนใหเลนพนนบอล

อยางไรกตาม ลกษณะการบรโภคทเหมอนกนของทง 3 กลมกคอ การบรโภคเพอสรางความ

เปนกลม ไมวาจะเปนการเลนฟตบอลเพอสรางความสมพนธกบเพอนแถวบานและทโรงเรยน การเรม

รจกกบเพอนทโรงเรยนโดยใชการพดคยเรองฟตบอลเปนใบเบกทาง หรอการไปดบอลกบเพอนๆ ตาม

รานเหลาผบบารหรอทสนาม เปนตน สะทอนใหเหนวาเยาวชนไมไดเปนเพยงผบรโภคทเฉอยชา แตใช

การบรโภคนนเพอสรางอะไรบางอยางใหกบตวเอง ในกรณนกคอ การใชการบรโภคฟตบอลเพอสราง

ความสมพนธทางสงคมกบคนอนๆ นนเอง

169

8.4 วยรนกบการเลนพนนบอล

ในบทนผศกษาตองการทาความเขาใจการเลนพนนบอลของเยาวชนในมตทางสงคม โดยจะ

นาเสนอใน 3 ประเดนหลก คอ 1. พฒนาการของการเลนพนนบอลในจงหวดเชยงใหม 2. ขอมล

ภาคสนาม (แบงเปนขอมลจากการสมภาษณเจาของโตะพนนบอลและขอมลจากการสมภาษณ

เยาวชน) และ 3. อภปรายสรป

8.4.1 พฒนาการของการเลนพนนบอลในจงหวดเชยงใหม

จากการสมภาษณนกพนนบอลชายวย 38 ปทานหนง ไดใหภาพของการเลนพนนบอลในยค

กอนไววา โตะบอลแหงแรกในจงหวดเชยงใหมนาจะเปน “โตะเฉยว” ซงตงขนประมาณป 2534 โดย

เปดเปนโตะสนกเปนหลก แตมใหแทงมวยตและแทงบอลดวย ในสมยนนการพนนกฬา มวยตยงเปนท

นยมมากกวาพนนบอล การพนนบอลจะไดรบความนยมกชวงบอลทวรนาเมนตเปนหลก เชน บอลโลก

บอลยโร เปนตนและดวยความทยงไมมระบบการเลนทเปนเรองเปนราว ราคาตอรองทเปดในชวงแรก

จงใชลกษณะเหมอนราคามวยมาเปนเกณฑ เชน ตอ 2-1 ตอ 11-8 จนผานไปประมาณ 1-2 ป (คอชวง

ป พ.ศ.2535-36) จงเรมใชราคาตอรองทเปนสากลเชนในปจจบน (ครงลก ครงควบลก ลกครง ฯลฯ)

ในชวงทเรมใชราคาตอรองแบบใหมนมเรองเลาตดตลกวาโตะบอลเองกยงคดเงนกบลกคาผดๆ ถกๆ

อยเลย พ J (นามสมมต) ใหขอมลเพมเตมวาเคยไปแทงบอลครงแรกๆ ทโตะบอลยานสนตธรรม แตก

เปนโตะบอลทแอบองอยในโตะสนก รวมถงมต มา ตสลอตอยดวย แสดงใหเหนวาโตะบอลในสมยแรก

นนไมไดเปดแยกออกมาเดยวๆ แตองอยกบการพนนชนดอนๆ โดยเฉพาะโตะสนกทจะเปนแหลงรวม

การพนนอยในนน ทงโตะบอล ตมา ต slot

ในชวงป พ.ศ.2536 นเองทกจการโตะบอลดจะขยายออกไปอยางกวางขวาง ไมวาจะเปนยาน

สนตธรรมหรอบรเวณหลงมหาวทยาลยเชยงใหม พ G ผ เคยเปดโตะบอลหลงมหาวทยาลยเชยงใหม

ชวงป 40 (เปดพรอมกบราน Internet) ใหขอมลวาชวงนนโตะบอลในเชยงใหมเฟองฟมาก อาจม

จานวนถงรอยราน โดยเฉพาะยานสนตธรรมอาจมถง 40 - 50 ราน การเลนพนนบอลในยคแรกจะ

คกคกในชวงบอลทวรนาเมนต เชน บอลโลก บอลยโร เปนหลก สวนบอลลกนนยงไมคอยไดรบความ

นยมเทาไหรนก อาจเปนเพราะวาในยคนนการถายทอดสดฟตบอลลกยงไมแพรหลายเชนในปจจบน

การวเคราะหหรอตดตามชมเกมสการแขงขน (อนเปนปจจยหลกของการเลนพนนบอล) จงคอนขาง

170

ยงยาก เชน เชามากตองไปหาซอหนงสอพมพกฬามาวเคราะหเกมส (หนงสอพมพทเกยวของกบ

ฟตบอลโดยตรงอยางสตารซอคเกอรรายวนเรมเกดขนในป พ.ศ.2535 สวนหนงสอพมพทเกยวของกบ

การเลนพนนบอลโดยตรงอยางสปอรตพลรายวนเรมเกดขนในป 2538) รอจนตอนเยนโตะเปดจงคอย

ไปแทงทโตะ การตดตามผลการแขงขนกเนนฟงจากวทยเปนหลก (ไมมอนเตอรเนตใหดขอมลเพอ

วเคราะหเกมสหรอตดตามผลเชนในปจจบน) กลมลกคาของโตะบอลในชวงแรก คอ นกเรยน ม.ปลาย

นกศกษามหาวทยาลย และคนวยทางาน จากขอมลของพ M และพ J ยนยนตรงกนวาเคยเลนพนน

ครงแรกตอนอยชน ม.ปลาย สวนพ G กบอกวาลกคามทงเดกจากโรงเรยนมธยม นกศกษา และ

คนทางานแถวๆ มหาวทยาลยเชยงใหม

พ T เดกเดนโพยทานหนงไดใหขอมลเพมเตมวา อนเตอรเนตเรมเขามามบทบาทสาคญในการ

เลนพนนบอลในชวงประมาณป พ.ศ.2548 เปนตนมา โดยพ T เรมไดเวบไซตมาจากเจามอเพอเอาไว

ใชดราคาตอรองเพอออกราคาใหกบลกคาไดเลน แตชวงนนยงไมเคยให User ลกคาไปเลนเอง จน

มาถงปจจบนระบบนไดเปลยนไปแลวโดยการปลอย User ใหกบลกคาไปเลนเองตามวงเงนทไดตกลง

กนไว จากนนจงคอยนดเคลยรเงนกนทกวนองคารกบวนศกรของแตละสปดาห

8.4.2 ขอมลจากการสมภาษณเจาของโตะพนนบอล

ขอมลจากการสมภาษณเจาของโตะพนนบอล (นามสมมตวา เค) พบวา ในปจจบนการเลน

พนนบอลแบบออนไลนกาลงไดรบความนยมเพมขนอยางมาก เปนเพราะความสะดวกสบายและ

ปลอดภยในการเลน โตะพนนบอลทง 8 โตะในจงหวดเชยงใหมทเคดแลอยกปรบมาใชระบบออนไลน

ในการรบแทงทงหมด คอ มใบโพยใหเลอกทมทจะเลน เมอเลอกคทจะเลนแลวใหเอาไปใหพนกงาน

ของราน พนกงานจะคยคทจะเลนลงในเครองคอมพวเตอร แลวกจะปรนทสลป (คทลกคาเลอกเลน) ให

ลกคาเกบไว โดยโตะพนนจะเปดใหลกคาสามารถเปด user กบทรานได คาสมครขนตา 500 บาท และ

สามรถแทงพนนขนตาไดตงแต 20 บาทขนไป โตะพนนทง 8 แหงเปดทกวนและเปดตลอด 24 ชม.

ความเคลอนไหวในรอบ 1 ปทผานมา เคสงเกตวาคนนยมแทงบอลไทยมากขนทงระดบสโมสรและทม

ชาต (โดยเฉพาะชวงกอนกฬาซเกมสจนจบซเกมส เงนสะพดกบทมชาตไทยมากๆ) ในดานกลมคน

ทมาเลนพนน ยงเปนคนเลนกลมเดมๆ และไมไดมจานวนเพมขนเทาใดนก เมอถามถงกลมเยาวชน

ทมาเลนพนน เคบอกวา กลมเยาวชนนยมเลน แบบบอลชด (step) ดวยเงนจานวนนอย (20-100

171

บาท) นอกจากนยงชอบเลนแบบออนไลน อาจเปนเพราะใชคอมพวเตอรเปนและใชอนเตอรเนตเปน

ปกตในชวตประจาวนอยแลว (เคเปรยบเทยบกบลกคาทเปนผ ใหญสวนใหญวาไมคอยชอบเลนแบบ

ออนไลนเพราะใชคอมพวเตอรไมคลองแคลว) ในดานการจดการราน เคมลกนองอย 2 ชด คอ 1. ชด

ออนไลน มอย 6-7 คน มหนาทไปชกชวนใหคนรจกหรอคนทวๆไปมาสมครเลนแบบออนไลน (เปด

user) กบทางโตะ (เรยกกนในวงการพนนบอลวา “ไปปลอย credit”) โดยลกนองนไดคาตอบแทนโดย

ไดถอหน 10-50 % แลวแตแตละคน 2. พนกงานทอยประจาโตะพนน มอยโตะละ 4 คน ไดเปน

เงนเดอน เดอนละ 8,000-9,000 บาท โตะเปดตลอด 24 ชวโมง ผลดกนอย 2 กะ กะละ 12 ชม.

ใบสลปทไดจากโตะบอล

ขอมลจากการสงเกตการณโตะพนนบอลแหงหนงในจงหวดเชยงใหมในยานสนตธรรม พบวาโตะพนน

บอลแหงนแยกออกเปน 2 หอง อยถดกนไป 1 คหา โดยมรานอาหารตามสงคนกลางอย ทง 2 หองใช

172

สตกเกอรสทบปดกระจกทเปนประตไว (ไมสามารถเหนภายในโตะได) หองท 1 เปดไวสาหรบใหเลน

แบบออนไลนโดยเฉพาะ ภายในรานมคอมพวเตอรอยประมาณ 10 เครอง แตละเครองมหมายเลข

กากบไว ทหนาจอของแตละเครองจะเปดเวบไซตสาหรบเลนพนนบอลคางไว ลกคาสามารถเขาไป

เลอกทมทจะเลนได สามารถเลนขนตาได 20 บาท เมอเลนเสรจใหเดนไปบอกทพนกงานวาเลนท

เครองหมายเลขอะไร พนกงานกจะปรนทสลปโพยบอลมาใหลกคาเกบไว เปนอนจบกระบวนการ จาก

การสอบถามพนกงานทอยรานเบองตน บอกวาทกคนสามารถเปด user กบทรานไดดวยเงนขนตา

200 บาท เมอได user แลวกสามารถเลนทไหนเวลาไหนกได (ถามอนเตอรเนต) แตเวลาจะรบเงนตอง

มาทโตะเทานน โดยใหเหตผลวาเพอความปลอดภย หองท 2 เปดไวสาหรบเลนแบบเดมโดยเฉพาะ คอ

ลกคาเลอกคทจะเลนและเขยนลงในโพยบอลทเปนกระดาษ ในรานมโตะใหนงอย 4 โตะ มเครองถาย

เอกสาร 1 เครอง (เอาไวถายใบโพยบอล) และโตะรบแทง 1 โตะ ไมพบวามหนงสอพมพกฬาใหนง

วเคราะหเหมอนเมอกอน

8.4.3 ขอมลภาคสนาม กลมวยรนในโรงเรยนมธยม

A เรมเลนพนนบอลครงแรกตอนอยชน ม.2 เรมจากการฝากเพอนไปเลนทโตะบอล 100 บาท

ซงเปนทวนาเมนตฟตบอลชงแชมปแหงชาตยโรป 2012 แตตอนหลงเรมไมไวใจเพอนวาไปเลนใหจรง/

ไมจรงหรอวาเสยจรง/ไมจรง ตอมาไปเจอพคนหนง (อายมากกวา 1 ป) ไดยนเคาคยกนเรองเลนพนน

บอล เลยถามวาเคาวาไปเลนทไหนยงไง เคากเลยบอกวาไปเลนทโตะบอลแหงหนงในยานสนตธรรม

จากนน A จงเรมไปเลนเองทโตะประมาณอาทตยละ 1 ครง เลนในวงเงนครงละไมเกน 200 บาท เรม

เรยนรและเขาใจเรองการเลนพนนบอล (ราคาตอรอง/วเคราะหเกมส ฯลฯ) โดยอาศยสออนเตอรเนต

เปนหลก ทกวนนกวเคราะหบอลโดยใชอนเตอรเนตอย (ไมซอหนงสอพมพกฬา)

ปจจบน A ปรบเปลยนรปแบบการเลนดวยการสมครเลนแบบออนไลนกบโตะบอลดวยราคา

เรมตนท 200 บาท แตละครงสามารถเลนขนตาได 20 บาท โดยตงแตเลนแบบออนไลนกเลนบอยมาก

ขน (เกอบทกวน) แตกเลนในวงเงนไมมาก (ไมเกนวนละ 100 บาท) เนนเลนแบบบอลชด (Step) ใบละ

20 บาท เคยเลนไดมากทสด 1,600 บาท และเมอเฉลยกนแลวเลนไดมากกวาเสย แตถาจะไปเคลยร

เงนยงตองไปทโตะอย (ไมไดโอนเงนกน) เมอเปรยบเทยบระหวางการเลนทโตะบอลกบการเลนแบบ

173

ออนไลน A ชอบแบบออนไลนมากกวา เพราะสะดวกสบายและไมตองเสยงโดนตารวจจบ (เคยม

เหตการณทโตะบอลเตอนวาถาใสชดนกเรยนมาใหใสเสอคลมมาดวย เผอมใครไปฟองเอา) การเลน

แตละครง A จะมการปรกษา (วเคราะห/แลกเปลยนทเดด) กบเพอนในกลม (2-3 คน) ดวยเสมอโดย

คยกนในกลมไลนเปนหลก และบางครงกฝากกนไปเคลยรเงนกบทโตะ โดยไมนยมไปพรอมกนเพราะ

กลวจะโดนจบ

ในสวนของการเลนพนนบอล B ใหขอมลวา เขาเคยเลนพนนเพยงครงเดยว เพราะเหนเพอน

(กลมเดยวกบ A) เอามาคยกนในกลมวาเลนแลวไดเงน กเลยลองเลนดดวยการฝากเพอนไปเลน

ในชวงทวนาเมนตฟตบอลชงแชมปแหงชาตยโรป 2012 แตเลนแลวกเสย เลยไมไดสนใจจะเลนตอ

เพราะเหนวาพนนบอลมนเปนเรองไมแนนอน แลวกไมเหนจะสนกอะไร นอกจากนยงตองเสยเงนอก

ดวย นนเปนเหตให B ชอบเลนเกมสหรอดหนงฟงเพลงมากกวา เพราะสนกกวาและไมตองเสยเงน

เหมอนเลนพนนบอล คลายกบกรณของ C ทไมเคยเลนพนนบอลกบโตะบอลเลย โดยสวนใหญแลวเขา

จะเลนพนนกบพชายตอนดบอลดวยกนทบาน ซงกมกจะไมไดพนนกนเปนเงนสด แตเปนการเลยงขาว

กนหรออนๆ มากกวา ทเลนนกเพอจะเพมอรรถรสในการดบอลนนเอง เมอถามวาถาตองเพมอรรถรส

ในการด เหตใดจงไมไปเลนกบโตะบอลเหมอนเพอนๆ C บอกวาเลนแบบนน (เลนกบโตะบอล) มนใช

เงนเยอะเกนไป (ไมคดวาจะมใครไดเงนจากการเลนพนนบอล) กลวจะเสยเงนมาก อกทงยงเสยงตอ

การโดนจบไดอกดวย

แตกตาง D ทเรมเลนพนนบอลครงแรกตอนอยชน ม.5 เปนการเลนตามเพอน เพราะเหนเพอน

เลนแลวไดเงน ปจจบนนยมเลนพนนแบบออนไลน โดยเลนเปนบอลชดครงละ 20 - 50 บาท มากทสด

คอ 100 บาท สวนใหญใชวธฝากเพอนเลนกบโตะบอลแถวสนตธรรม (เพอนไปเปดบญชเลนแบบ

ออนไลนกบโตะบอลไว) ความถในการเลน คอ 3 - 4 วนตอสปดาห การวเคราะหขอมลในการเลนมทง

วเคราะหดวยตนเองและการปรกษากบเพอนในกลม โดยดขอมลจากเพจพนนบอลในเฟสบค ในไลน

และเวบไซตตางๆ (ไมซอหนงสอพมพกฬา) นอกจากนบางครงยงมการรวมเงนกบเพอนๆ เพอซอทเดด

(ทเดด หมายถง คทอางวามการลมบอล) จากเซยนตางๆ ทโฆษณาชวนเชอไวในสอออนไลนตางๆ

ดวย (บางครงกในราคาหลกพน) เวลาทนยมเลนพนน คอ ชวงประมาณ 2-3 ทมขนไป ซงเปนเวลาวาง

หลงจากการเรยนมาอยางหนกนนเอง

174

กลมไลนท (อางวา) แจกทเดดใหกบนกพนน โดยนกพนนตองเสยเงนซอทเดดเหลาน

เชนเดยวกบ E ทเรมเลนพนนบอลชวงทอยชน ม.4 ดวยเหตผล คอ เลนตามเพอน เพราะเหน

เพอนเลนแลวไดเงน ชวงแรกนยมไปเลนทโตะบอล ไปเองบาง ฝากเพอนไปบาง แตชวง 1 ปทผานมา

นยมเลนแบบออนไลนเพราะสะดวกกวา วธการเลน คอ รวมเงนกบกลมเพอนทงเพอนโรงเรยนเดยวกน

และเพอนตางโรงเรยน รวมถงรนพทอยละแวกบานเดยวกน ทงกลมนมอยประมาณ 5 - 6 คน โดยให

ตวแทนกลมไปเปดบญชออนไลนกบโตะบอลไว แลวกใชบญชเดยวนนแบงกนเลนพนน ความถในการ

เลนคอ 5-6 วนตอสปดาห นยมเลนแบบบอลชดครงละ 30 – 50 บาท เหตทนยมเลนแบบบอลชด

เพราะเสยตงคนอยกวาและมลนไดเงนเยอะกวา (เคยเลนแบบเตงแลวเสยเงนไป 300 บาท จากนนจง

ไมเลนแบบเตงอก) การวเคราะหขอมลเพอเลนพนนใชสอออนไลนเปนหลก ทงเฟสบค ไลน และ

175

เวบไซตตางๆ สวนใหญจะวเคราะหดวยตวเอง แตกมการแชรขอมลกบกลมเพอนๆ รวมถงมการรวม

เงนกนซอทเดดจากเซยนตางๆ ดวย

กลมวยรนทศกษาในวทยาลยเทคนค

I เรมเลนพนนบอลครงแรกตอนอยชน ม.1 โดยเรมจากการรวมเงนกนเลนกบเพอนๆ ซงใน

ตอนนนนาจะเปนชวงฟตบอลโลกหรอฟตบอลชงแชมปแหงชาตยโรป แตกเลนเพยงแคชวงทวนาเมนต

นนแลวกจบไป ไมไดเลนตอเนอง จนถงชวงประมาณหนงปทผานมาทเรมเลนบอยขน (ประมาณ 3

ครงตอสปดาห) โดยนยมไปเลนทโตะบอลแหงหนงทเปนโตะประจา เพราะมรนพทสนทกนทางานเปน

เดกเดนโพยอยทรานน การเลนแตละครงมกจะเลนแบบบอลชด ครงละไมเกน 100 บาท ชวงทนยมไป

เลนกคอชวงเสาร – อาทตย ทมบอลเตะมากๆ หรอบางครงกเลนชวงกลางสปดาหดวย ถามบอลแขง

เยอะ การวเคราะหขอมลนน I ไมคอยเนนเทาใดนก บางครงกถามเอาจากรนพทเปนเดกเดนโพยบาง

ถามเอาจากเพอนๆ บาง แต I จะเนนเลนคทจะมการถายทอดสด เพอเปนการเพมอรรถรสในการรบชม

สถานททนยมไปดบอลกคอรานเหลาผบบารกบเพอนๆ หรอในบางครงกดจากอนเตอรเนตทบาน

J เรมเลนพนนบอลครงแรกเมอประมาณ1 ปทผานมา โดยการไปรจกกบรนพคนหนงทเปนเดก

เดนโพยของโตะบอลแหงหนง รวมถงเพอนๆ ในกลมกเลนพนนบอลกน J เรมเรยนรและเลนเองเปนใน

ทสด ปจจบน J เลนพนนบอลสปดาหละประมาณ 3 ครง คอ เสาร อาทตย และกลางสปดาหใน

บางครง เลนทโตะบอลทรนพเปนเดกเดนโพยอย (โตะเดยวกบท I เลน) วงเงนทเลนแตละครงไมเกน

100 บาท โดยเลนแบบบอลชดเปนสวนใหญ การวเคราะหขอมลนนจะวเคราะหโดยใชสอออนไลนเปน

หลกหรอบางครงกดจากหนงสอพมพกฬาทอยทโตะบอลบาง J คอนขางจะใหความสาคญกบการ

วเคราะหขอมลมากพอสมควร ดงนนการจะเลอกคทจะเลนในแตละครงจงตองใชเวลาในการวเคราะห

มากพอสมควรทเดยว

ในสวนของ F G และ H ซงเปนเพอนกลมเดยวกน ไมเคยเลนพนนบอลเลย โดยใหเหตผล

คลายๆ กนวา ไมกลาเลนเพราะกลวเสยเงน โดยเหนตวอยางจากเพอน (ทไมไดสนทกน) เลนแลวเสย

เงนเยอะ จงรสกวาไมอยากจะไปเสยงแบบนน

176

กลมวยรนในมหาวทยาลย

กอนหนาทจะเขามาเรยนในมหาวทยาลย K ไมเคยเลนพนนชนดใดมากอนเลย เพราะตอน

เรยนมธยมทตางจงหวดอาศยอยกบครอบครว ซงพอเปนตารวจ และคอนขางด ตนจงไมกลาเลนการ

พนน แตเมอมาเรยนมหาวทยาลยทเชยงใหมจงไดเรมเลน จากการเลนไปตามเพอนและรนพ ปจจบน

เลนพนนบอลเกอบทกวน โดยเวลาเฝาโตะบอลกจะเลนไปดวยเฉลยวนละ 2,000 – 3,000 บาท การ

วเคราะหขอมลดทงจากอนเตอรเนตและหนงสอพมพกฬา รวมถงการวเคราะหแนวโนมจากเรตราคา

ตอรองทมการเปลยนแปลงไปมาดวย

M เรมเลนพนนบอลประมาณชวงทเรยนอยชน ม.6 โดยเลนตามกลมเพอนทเลนกนอยกอน ซง

มกจะไปเลนกนทโตะบอลแถวโรงเรยน ชอบเลนแบบบอลชดครงละ 50 บาท นยมไปเลนชวงหลงเลก

เรยนกบกลมเพอน 3 - 4 คน ปจจบนไมเลนแลวเพราะไมรจกโตะดวย แลวกไมไดสนใจจะไปตามหา

โตะเพอเลนดวย เพราะปกตกไมไดเลนบอยอยแลว การพนนทเลนในปจจบนจะเนนไปทหวยใตดนกบ

ไพมากกวา

N เรมเลนพนนบอลครงแรกชวง ม.4 โดยตามเพอนไปเลนทโตะบอลเจาประจาแถวโรงเรยน

เลนแบบบอลชดครงละ 50 – 100 บาทตอครง ชวง ม.5 – ม.6 นนเลนบอยมาก (เกอบจะทกวน)

ปจจบนกเลนทกวนเชนกน แตเลนแบบออนไลนดวยการโทรไปสมครเองกบเวบไซตทมการโฆษณาใน

อนเตอรเนต สมครครงแรก 500 บาท เลนพนนทกลกรวมถงไทยลกดวย โดยเฉพาะทมบรรมยฯ และ

เมองทองฯ เพราะเกงกวาทมอนๆ ชดเจน การหาขอมลเพอเลนพนนบอลใชชองทางอนเตอรเนตเปน

หลก (ไมซอหนงสอพมพกฬา) การตดตามทมทเลนพนนไวกมทงไปดทรานเหลาผบบารกบเพอนๆ และ

การดจากอนเตอรเนตทหอพกหรอทรานเกมส

O เรมเลนพนนบอลครงแรกชวงทอยชน ม.4 เรมเลนเพราะเหนเพอนในกลมเลนแลวไดเงน

และเมอเลนแลวไดเงนบางกเรมตดใจ โดยจะไปเลนทโตะบอลเจาประจาทอยใกลกบรานเกมสราน

ประจา นยมเลนแบบบอลชดครงละ 50 บาท ตอมาเมอมาอยมหาวทยาลย มรายไดมากขน (จากการ

ขายของออนไลน) กเรมเลนดวยจานวนเงนเยอะขน และเปลยนไปเลนแบบออนไลนดวยการไป

สมครเลนกบเวบไซตเองโดยตรง เรมทเงน 500 บาท อยางไรกตาม ปจจบน O เลกเลนพนนบอลแลว

177

เพราะเคยเลนจนเสยเยอะเกนไป (หลกหมน) กเลยรสกเสยดายเงนทตองลาบากหามาเอง อกทงยงม

ปญหากบแฟนดวย เพราะแฟนตอวาทเอาเงนไปเสยพนน

กรณทไดรบผลกระทบจากการเลนพนนบอลมากทสด คอ L โดย L เรมเลนพนนบอลราวชวง

ม.3 โดยเลนแบบบอลชดครงละ 50 บาท ทโตะบอลเจาประจา โดยไปเลนกบกลมเพอนประมาณ 5 คน

L บอกวาเพอนๆ ในกลมเลนกนกอนอยแลว แลวเขาจงลองเลนดบาง ซงครงแรกทเลนนนจาไดวาเลน

ไป 50 บาท 4 ค แลวไดเงน ดใจมาก จากนนกเลนมาเรอยๆ เกอบทกวน อยางไรกตามหลงจากทมา

เรยนมหาวทยาลยทเชยงใหม วธการเลนพนนของ L กเปลยนไป โดยเรมจากการทมรนพคนหนงทรจก

สนทกนเปนเจาของโตะบอลแลวมาชวนเขาไปเปนเดกเดนโพยดวยการหาลกคามาเลนพนนบอลแบบ

ออนไลน (ชวนคนใหมาเปดบญชพนนบอลออนไลน) แลวกไดสวนแบงจากกาไรทไดเหลานน ดวย

ความทเปนคนชอบเลนพนนบอลและพอจะรจกคนเยอะ L จงตอบรบเปนเดกเดนโพย หลงจากทรบ

งานเปนเดกเดนโพยแลว L กใชเวลาอยกบการเลนพนนบอลมากขนอยางมากทงการทางานและการ

เลนเอง เหตการณทเปนจดเปลยนสาคญกคอ หลงจากทเรมมลกคาในสายของตวเอง L กเรมมเงน

กอนในบญช (User) เอาไวปลอยใหลกคา จนตอนหลงกเรมรบไวเองบางหรอบางครงกเลนเองบาง จน

ครงสดทายทเสยเยอะสดกคอหนงแสนบาท เพราะเลนไปแลวพอเสยกเลนทบไปอกเรอยๆ (เชน คแรก

เสย 3,000 กเลนคทสองเปน 3,000 พอเสยอกรวมเปน 6,000 กเลนคสามอก 6,000) เพอหวงจะไดคน

แตสดทายกลายเปนเสยทกคจนเงนในบญชหมด จงจาเปนตองเลกในทสด การเสยถงหลกแสนในครง

นกระทบถงความสมพนธกบรนพ สขภาพจต การเรยน และครอบครว อยางมาก เพราะบานของนอง

อยทตางจงหวด ตองลาเรยนไปเกอบ 1 เดอน เพอไปบอกปญหากบพอแมและขอเงนมาใชคนใหกบรน

พทเปนเดกเดนโพย (รนพเอาเงนจากสวนอนๆ ออกไปใหกอนเพอไมใหมปญหากบโตะบอล) ปจจบน

L เลกเลนพนนบอลแลว

8.4.4 อภปรายสรป

จากขอมลทไดนาเสนอมา อาจสรปไดวา พนนบอลเกดขนและขยายตวไดเพราะมสอเปน

ปจจยสาคญ และจากขอมลไดชใหเหนอยางชดเจนวา ในปจจบนสอออนไลนกาลงขยายตวไปสทก

กลมทกเพศทกวยไดอยางกวางขวาง ทาใหเดกเขาถงการพนนไดงายขน อยางไรกตาม การเขาถงสอ

ไดงายขน แมจะเปนปจจยสาคญ แตกไมใชปจจยกาหนดเพยงอยางเดยวทจะทาใหเดกเขาสการพนน

178

บอล เพราะการจะเลนพนนไดยงมเงอนไขอนๆ กากบอย เชน การตองไปสมครดวยตวเองทโตะบอล

การตองไปเคลยรเงนกบโตะดวยตวเอง เปนตน

เพจโฆษณาการเลนพนนบอลออนไลนในเฟสบค

179

ตวอยางเวบไซตทใหขอมลและทศนะเพอเปนเขมทศใหกบนกพนนบอล

นอกจากน รปแบบการเลนพนนบอลของเยาวชน ยงมลกษณะของการเลนเปนกลม คอ เปน

การเลนโดยมการปรกษากบเพอน การรวมเงนเลนดวยกนกบเพอน การเอาผลของการพนนมาพดคย

กบเพอน หรอแมแตการเขาถงและเลนพนนไดเพราะรจกกบเพอนหรอรนพ รวมไปถงการทางานเฝา

โตะพนนใหกบรนพ ดงนนจงอาจสรปไดวา การเลนพนนบอลของเยาวชนเปนเรองทางสงคมมากกวา

จะเปนเรองของปจเจกบคคล มากไปกวานน หากพจารณาถงชวตประจาวนทถกกดดนจากครอบครว

และสงคมใหตองเรยนหนกเพออนาคต กทาใหชวตประจาวนของเยาวชนทง 3 กลมเตมไปดวย

ความเครยดและความนาเบอหนายจากการเรยน การเลนพนนบอล จงเปนหนงในกจกรรมพกผอน

หยอนใจของเดกๆ เชนเดยวกบกจรรมอนๆ เชน การเลนเกมส กนเหลาดบอล เปนตน

อยางไรกตาม ถงแมจะพบวา โดยสวนใหญแลวเยาวชนเลนพนนบอลอยางคดคานวณ (ไมให

โดนจบได เลนดวยเงนนอย) แตกมบางกรณทเลนจนเกดปญหา ซงมาจากการทเยาวชนนนเลนได

อยางเกนขอบเขตทตวเองจะสามารถควบคมได สะทอนใหเหนวาการขาดการควบคมการเลนพนน

บอลอยางเปนระบบ ทาใหเกดปญหากบเดกและเยาวชนได

180

8.5 สรป “พนนบอล” เรมเตบโตขนมาในสงคมไทย พรอมกบการเตบโตของวฒนธรรมฟตบอล

ตางประเทศทมาพรอมกบการขยายตวของสอสารมวลชน ผานกระบวนการเปลยนกฬาใหกลายเปน

สนคา โดยเฉพาะในปจจบนทเกดขนไดดวยการขยายการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจภายใตอดมการณ

เสรนยมใหม (Neo-Liberalism) ทมงเนนการแขงขนและแปรรปทกอยางใหเปนสนคา โดยเฉพาะสนคา

ทตอบสนองดานอารมณความรสกใหกบผคน ฟตบอลในปจจบนจงกลายเปน “อตสาหกรรมความ

บนเทง” (Entertainment Industry) ขนาดใหญทมผคนเขามารวมมากมาย และมสนคาหลายประเภท

รอใหผคนเขามาบรโภค และการพนนบอลกเปนสนคาชนดหนงในอตสาหกรรมน

ในชวงเรมตนนน การเลนพนนบอลกระจกตวอยในกลมผชายวยกลางคนทคอนขางมรายไดท

แนนอนจากการทางาน รวมถงมวถการบรโภคทเขาถงสอตางๆ ได ตอมาจงขยายตวไปสคนในวงกวาง

มากขน เชน ในกลมชนชนกลางผ ชายทกวางขน จนมาถงกลมเยาวชนในโรงเรยน อยางไรกตาม

การศกษาทผานมามกจะอธบายปรากฏการณการเลนพนนบอลของเยาวชนวาเก ดจากความ

รเทาไมถงการณทาใหถกลอลวงจากสอและธรกจการพนน แตการศกษาครงนตองการทาความเขาใจ

การเลนพนนบอลของเยาวชนใหลกซงรอบดานมากขน โดยดถงเงอนไขตางๆ ททาใหเยาวชนเลน

หรอไมเลนพนนบอล ซงพบวา

1. การบรโภคฟตบอลของวยรนมไดหลายรปแบบ เชน การบรโภคอยางเปนผ เลน คอ พฒนา

ตวเองไปเปนนกกฬาอยางจรงจง การบรโภคอยางเปนผชม คอ เนนตดตามรบชมการเกมสการแขงขน

ตดตามขาวสารของทมทเชยร เปนตน ซงในกลมของการบรโภคอยางเปนผชมนมบางกลมทเลอกจะ

บรโภคการเลนพนนบอลดวย ดงนนจากขอมลทไดนาเสนอมานนจงชใหเหนวา วยรนทเลอกเลนเลน

พนนบอลเปนเพยงวยรนกลมหนงเทานน ไมใชวยรนทงหมดทชอบดฟตบอลหรอชอบเลนฟตบอลจะ

เปนนกพนน

2. พนนบอลขยายตวไดเพราะสอ ซงในปจจบน “สอออนไลน” กาลงขยายตวไปสทกกลมทก

เพศทกวยอยางกวางขวาง ทาใหเยาวชนเขาถงการเลนพนนบอลรวมถงการตดตามชมเกมสการ

แขงขน (อนเปนกจกรรมทอยคกบการพนนบอล) ไดงายขน

181

3. การพนนบอลของเยาวชนเปนเรองของการทากจกรรมแบบกลม เปนการเลนโดยมการ

ปรกษากบเพอน การรวมเงนเลนดวยกนกบเพอน การเอาผลของการพนนมาพดคยกบเพอน หรอ

แมแตการเขาถงและเลนพนนไดเพราะรจกกบเพอนหรอรนพ รวมไปถงการทางานเฝาโตะพนนใหกบ

รนพ ดงนนจงอาจสรปไดวา การเลนพนนบอลของเยาวชนเปนเรองทางสงคมมากกวาจะเปนเรองของ

ปจเจกบคคล

4. การพนนบอลของเยาวชนเปนหนงในกจกรรมพกผอนหยอนใจในชวตประจาวน ดวย

ชวตประจาวนทถกกดดนจากครอบครวและสงคมใหตองเรยนหนกเพออนาคตทด ทาใหชวตประจาวน

ของเยาวชนเตมไปดวยความเครยดและความนาเบอหนาย การเลนพนนบอล จงเปนหนงในกจกรรม

พกผอนหยอนใจของพวกเขา ซงไมใชแคในชวงทไดลนจากการตดตามผลการแขงขนเทานน แตไดสนก

ตงแตการหาขอมล การวเคราะหขอมล การไดคยกบเพอนๆ กระบวนการตางๆ เหลานเองททาใหการ

เลนพนนบอลเปนกจกรรมทสนกสนานในหมเยาวชน เชนเดยวกบอกหลายๆ กจรรม เชน การเลนเกมส

กนเหลาดบอล เปนตน

5. สภาพเศรษฐกจทเนนการบรโภคเพอสรางตวตน และสภาพสงคมทบบรดใหเดกเครยด ทา

ใหการเลนพนนบอลเปนหนทางหนงทเยาวชนชายใชเพอสรางตวตนความเปนผชายทไดแสดงออกถง

ความกลาไดกลาเสย ไดเสยง ไดแหกกฎ ซงเปนลกษณะของความเปนชายทสงคมคาดหวง และ

เยาวชนชายกแสดงออกเพอใหตวเองมตวตนในกลมของตนเอง นอกจากนดวยสภาพสงคมทเตมไป

ดวยความคาดหวงกบเยาวชนกยงทาใหเกดความเครยดสง ดงนนการเลนพนนบอลกเปนกจกรรม

การละเลนอยางหนง ท เยาวชนใชผอนคลายความเครยดและความนาเบอจากกจกรรมใน

ชวตประจาวน กลาวโดยสรป การเลนพนนบอลในฐานะทเปนกจกรรมเสยงไดเสยงเสยและเปน

กจกรรมผดกฎหมาย ทาใหเยาวชนทเลนพนนเลอกจะเลนพนนบอลเพราะตองการแสดงออกถงความ

เปนชาย ทหมายถงการกลาเสยง กลาลอง และดวยความทเปนสงผดกฎหมายกยงทาใหนาทาทาย

และยงขบเนนความเปนชายทกลาเสยงกลาลองมากขนไปอก

กลาวโดยสรป การเลนพนนบอลของวยรน เกยวของกบสภาพสงคมสมยใหมทเนนการแขงขน

ซงทาใหเยาวชนถกบงคบใหมความเปนปจเจกมากขน อยางไรกตาม พวกเขากเลอกทจะใชการบรโภค

ฟตบอลในแบบตางๆ เพอสรางความเปนกลมกอน และเพอหลกหนออกจากความนาเบอใน

ชวตประจาวน แสดงใหเหนถงการปรบใหการพนนบอลทเปนกจกรรมทมความเปนปจเจกสงมากๆ มา

182

ใชในความหมายทตางไปจากเดม ดวยเหตปจจยเหลานจงอาจบอกไดวาเปนปจจยททาใหการพนน

บอลยงคงอยในวถชวตของเยาวชน ดงนน การเลนพนนบอลในกลมเยาวชน แทจรงแลวไมไดเปน

ปญหาในตวของมนเอง แตการพนนจะเรมเปนปญหาเมอขาดการจดการทด ซงการจดการทดนน

สถาบนครอบครว และสถาบนการศกษา คอ 2 สถาบน ทตองดแลและเขาใจเยาวชน ไมใชเพยงแคการ

ควบคมหรอหามปรามอยางเขมงวด แตตองเขาใจวาเยาวชนตองการความเปนพวกพองและความ

สรางสรรคในแบบของเขา ดงนนจงควรสงเสรมกจกรรมทเยาวชนไดแสดงออกถงความสรางสรรคตางๆ

โดยไมมองเปนเพยงกจกรรมทไรสาระ ซงหากเยาวชนไดทากจกรรมทตอบสนองทงดานสงคมและดาน

ความสนกสนานแลว อาจทาใหความสนใจในกจกรรมการพนนเรมลดนอยลงได

ตวอยางเชนงานศกษาของ อาจนต ทองอยคง ทไดเรมชใหเหนวา การทแฟนบอลเขาไปเปน

แฟนบอลตวจรง ชวยเบยงเบนความสนใจไปจากกจกรรมการพนน ดงนนหากลองพจารณาในเรอง

เยาวชนกอาจเปนไปไดวา การสงเสรมใหฟตบอลลกของไทยเตบโตอยางมนคง นาจะมาชวยแกปญหา

การพนนในกลมเยาวชนไดเชนกน เพราะการมลกทแขงแกรงจะชวยปลกฝงทงวฒนธรรมการเชยรท

เดกไดมสวนรวมทแทจรง ไดเชยรบอลอยางสรางสรรค ซงอาจจะชวยใหความสนใจไปเลนพนนลด

นอยลง หรอในอกทางหนงคอการสงเสรมใหอาชพนกฟตบอลเปนอาชพทกาวหนาและมนคง กอาจ

ชวยสรางแรงบนดาลใจใหเดกอยากพฒนาตวเองไปเปนนกกฬาอาชพ ซงการทเดกมงความสนใจไปท

การเลน การฝกซอม เพอมงไปสการเปนนกเตะอาชพนน กจะทาใหเดกไดพฒนาตวเองไปในทางทหาง

ออกจากการพนนไดเชนกน

อกกรณของแนวทางการแกปญหาทนาสนใจกคอ กรณของการสงเสรมใหเยาวชนไดพฒนา

ตวเองไปสการเปนนกฟตบอลอาชพ เพราะการไดเปนนกฟตบอลอาชพนนเปนการไดแสดงถงความ

เปนชายในแบบทสรางสรรค รวมถงยงสามารถชวยหาเลยงครอบครวและตวเองไดดวย จากการศกษา

โรงเรยนฝกฟตบอลแหงหนงพบวา การทเยาวชนไดเขาไปฝกฝนในโรงเรยนฝกสอนฟตบอลนนไมได

เปนเพยงการฝกรางกายหรอฝกฝเทาเทานน แตยงมกระบวนการฝกความคดหรอทศนคตทเปนมอ

อาชพใหกบเยาวชนดวย ซงทศนคตทเปนมออาชพนนหมายถง การมระเบยบวนยในตนเอง การใสใจ

ในตอการฝกซอม การเชอฟงโคช การเลนเปนทม ซงทศนคตเหลานเองทจะชวยใหเยาวชนหางไกลจาก

การพนนได นอกจากนจากการสอบถามนกฟตบอลอาชพในปจจบนทานหนง คอ สหรฐ กนยะโรจน

(ฟารม) (อาย 23 ป) พบวา การมงเขาสการเปนนกเตะอาชพ ทาใหเขาตองรกษาระเบยบวนยใน

183

หลายๆ ดาน ซงกลายเปนผลดกบเขาในปจจบน ตรงททาใหเขาไดรบการยอมรบในสงคมดวยการเปน

วยรนทดทสามารถเปนผสามารถหาเลยงตวเองและครอบครวได ซงหมายถงการสรางตวตนดวยความ

เปนชายอยางทสงคมคาดหวงไดสาเรจ

184

185

9 บทสรปโครงการวจย วสนต ปญญาแกว

นบจากทศวรรษ 2540 เปนตนมา ฟตบอลไดกลายมาเปนเกมในรายการโทรทศน เปนสนคา

เพอความบนเทง ซงตอบสนองตอวถชวต วฒนธรรมการพกผอนหยอนใจของผคน ชนชนกลาง ทกาลงกอตวเพมขนเปนจานวนมาก ควบคไปกบการขยายตวของพนทแบบเมองในสงคมไทย

การชมเกมการแขงขนฟตบอลกลายมาเปนสวนหนงของวฒนธรรมการบรโภค และ ‚ฟตบอล‛ กลายมาเปนสวนหนงในชวตประจาวนของผคน ชนชนใหม โดยเฉพาะผชาย-เยาวชนและชนชนกลางระดบลางทอยในวยทางาน การบรโภคฟตบอลทงทปฏบตการผานการชมโทรทศนและการเชยรแบบรวมหม คอยๆ พฒนากลายมาเปน ‚วฒนธรรมแฟน‛ ทแสดงออกในหลายรปแบบ เชน การรวมตวของกลมแฟนฟตบอลทชนชอบนกฟตบอล ทมสโมสรเดยวกน กระทงพฒนาเปนกลมแฟนคลบขนาดใหญระดบประเทศ มการจดกจกรรมรวมกนตามพนทสาธารณะ โดยเฉพาะเมอมรายการแขงขนนดสาคญ เชน ‚ศกแดงเดอด‛ อนเปนการโคจรมาพบกนระหวาง 2 ทมสโมสรชนนาของพรเมยรลกองกฤษคอ แมนเชสเตอรยไนเตดและลเวอรพล

เมอฟตบอลเปนสนคา ทาใหเกมกฬาชนดนคอยๆ หลดออกจากการกากบควบคมของรฐ กลายเปนอตสาหกรรมวฒนธรรมทมกลมผผลตและผบรโภคจานวนมากมาย นอกจากธรกจสอขนาดยกษ ยงมอตสาหกรรมบนเทงอนๆ ทกอเกดตามมา อาท กจการเสอผา อปกรณกฬา ของสะสม การทองเทยว และธรกจการพนน

9.1 พฒนาการของไทยลก

การจดการแขงขนฟตบอลอาชพไทยพรเมยรลก หรอ “ไทยลก” ตงแตป พ.ศ. 2552 เปนตนมา ประสบความสาเรจอยางตอเนอง ทงการเพมขนของจานวนทมสโมสรฟตบอลและสนามแขงขนทมอยแทบทกจงหวด จนถงกระแสความนยมและชนชอบของแฟนบอลไทยทมตอทมสโมสรและนกเตะฟตบอลชอดง

การเกดขนของ ‚ฟตบอลไทยพรเมยรลก‛ (Thai Premiere League) หรอ ‚ไทยลก‛ ไดนาการเปลยนแปลงอยางสาคญมาสวงการฟตบอลไทย และกาลงคลคลายกลายเปนสถาบนวฒนธรรมท

186

ผกพนไปกบชวตประจาวนของผคนอยางชดใกล ในแงน ‚ไทยลก‛ หรอฟตบอลอาชพในสงคมไทยจงกลายเปนอตสาหกรรมกฬาทกาลงถก ‚แปรรป‛ ใหกลายเปนสนคาอยางเตมรปแบบ

ในปทผานมา (พ.ศ. 2558) สถตจานวนผ เขาชมการแขงขน ในสนามของสโมสรฟตบอลทวประเทศ 18 ทม มจานวนเพมขนอยางตอเนอง คอจากในปแรกตง (พ.ศ. 2552) ทมอยราว 9 แสนคน เพมขนเปนราว 2 ลานคนในป พ.ศ. 2558 ในจานวนนยงไมรวมผ ชมเชยรอยทางบานผานรายการถายทอดสดทางจอโทรทศน ซงนาจะมจานวนเพมมากขนอยางกาวกระโดด หากวดเอาจากคาลขสทธถายทอดสดเกมการแขงตลอดฤดกาลทเพมขน คอจากใน 2 ปแรก (พ.ศ. 2552-2553) มมลคาอยท 40 ลานบาท เพมเปน 200 ลานบาทในป พ.ศ. 2554-2556 และ 600 ลานบาทในป พ.ศ. 2557-2558 และในอก 4 ปขางหนา (พ.ศ. 2560-2563) บรษท ทร วชนส จากด (มหาชน) ซงเปนผ ไดลขสทธการถายทอดสดเกมการแขงขน ไดประมลเพมคาลขสทธการถายทอดสดฟตบอลไทย 4 รายการ คอ โตโยตาไทยลก ยามาฮาลกวน ชางเอฟเอคพ และโตโยตาลกคพ รวมเปนมลคา 4,200 ลานบาท

นอกจากนน “ไทยลก” ยงทาใหเกดปรากฏการณใหม คอ การจดตงสโมสรฟตบอลตามหวเมองใหญในสวนภมภาค ซงมกจะจดตงบรษทและบรหารจดการธรกจโดยนกการเมองหรอกลมทนในทองถน ในแงนจงอาจ “อาน” ไดวา การกอตงสโมสรฟตบอลในตางจงหวดเปนเสมอนการสรางฐานอานาจของทองถนเพอตอรองกบ “สวนกลาง” และเปนการสรางขมกาลงของกลมทนเพอตอสกบรฐราชการ ดงจะเหนไดวา ตลอดประวตศาสตรทผานมาของวงการฟตบอลไทย ทมสโมสรตางๆ ลวนตงอยในกรงเทพฯ โดยสวนใหญเปนทมของหนวยงานราชการ รฐวสาหกจ หรอธนาคาร แตปจจบนไดถกแปรรปเปนทมสโมสรฟตบอลทดาเนนการโดยภาคเอกชน หรอนกธรกจ/การเมองในทองถน ซงในหลายๆ จงหวด สโมสรฟตบอลและสนามฟตบอลทสรางขนใหมมกลงทนโดยอดตนกการเมองระดบชาตทถกตดสทธทางการเมองหลงรฐประหาร 2549 เชน เนวน ชดชอบ (ประธานสโมสรฟตบอลบรรมยยไนเตด) ยงยทธ ตยะไพรช (บดาของประธานสโมสรฟตบอลเชยงรายยไนเตด) สนธยา คณปลม (เจาของสโมสรฟตบอลชลบรเอฟซ) สมศกด เทพสทน (ประธานสโมสรฟตบอลสโขทยเอฟซ) และ วราวธ ศลปอาชา (ประธานสโมสรฟตบอลสพรรณบรเอฟซ) เปนตน

การหนหนาเขาส ‚สนามฟตบอล‛ ของนกการเมอง ซงสวนใหญมฐานเสยงจากตางจงหวด คงไมใชแคเรองการถกตดสทธทางการเมอง ทวาการเขาสธรกจกฬาและ ‚สนามฟตบอล‛ ยงหมายถงการสรางภาพลกษณ และบางกรณคอการสรางพนทการเมองใหม ภายใตสถานการณของสงคมการเมองไทยท ‚ฝายกาวหนา‛ กาลงถกตโตกลบจาก ‚ฝายขวา‛ ในบรบทของกระบวนการทาใหเปนสงคมประชาธปไตยในยคเสรนยมใหม

187

ในอกมตหนง การเปลยนจากสนามฟตบอลของโรงเรยนหรอสถานศกษาทสรางโดยรฐ ทตอมาคลคลายกลายมาเปนสนามฟตบอลประจาตาบล อาเภอ หรอจงหวด ทสรางขนโดยงบประมาณของทางราชการ จนกระทงปจจบนการสรางสนามฟตบอลกลายเปนเรองการลงทนของเอกชนทเรมแพรกระจายไปตามภมภาคตางๆ หากมองในเชงสญลกษณ การสรางสนามฟตบอลกคอ การสรางพนทของภาคประชาสงคม ซงเปนพนทสาธารณะใหมทกาลงกอตวขน กระแสความนยมและการเกดขนของทมสโมสรฟตบอล (ของยานในเมองใหญ ของเมอง หรอของจงหวด) ทมาพรอมกบสนามฟตบอล ในอกมตหนงจงสะทอนกระบวนการทอาจจะเรยกวา “การขยายตวของพนทเมองแบบไรศนยกลาง” (decentralizing urban space) ซงนาสงเกตวา ทตงหรอฐานสนบสนนของทมสโมสรฟตบอลใหญๆ ในตางจงหวด เชน บรรมย เชยงราย สโขทย สพรรณบร และอบลราชธาน ในอดตลวนเปนเมองหรอจงหวดทถกมองขามจากแผนการพฒนาเมองหลกในสวนภมภาค 9.2 ไทยลก : ความใกลชดและวฒนธรรมแฟน ฟตบอลไทยพรเมยรลก ตงแตป พ.ศ. 2552 เปนตนมา กอเกดกระแสแฟนบอลไทยหนกลบมาสนใจตดตามการแขงขนฟตบอลอาชพในประเทศไทย ความแตกตางระหวางกระแสความนยมฟตบอลไทยในปจจบนกบความนยมทแฟนบอลไทยมตอฟตบอลตางประเทศกคอ การบรโภคฟตบอลตางประเทศเปนเรองการชมผานจอโทรทศนและการตดตาม “เรองเลา” ขาวสารผานสอสมยใหมเปนหลก ขณะทการตดตามชมเชยรทมสโมสรฟตบอลไทยทมอยเกอบทกจงหวดนน แฟนบอลจะมโอกาสแสดงออกผานการเชยรเปนหมคณะ การรวมตวในนามกลมแฟนคลบ และการมสวนรวมโดยตรงดวยตนเองทงในสนามและหลงเกมการแขงขน จนกอเกดวฒนธรรมแฟนฟตบอลซงมอตลกษณแตกตางกนไปในแตละสโมสร ฟตบอล เปนกฬาทเกดขนมาเพอตอบสนองตอความเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมสมยใหม ‚วฒนธรรมแฟนฟตบอล‛ กอตว สรางสรรค และกลายมาเปนสวนหนงในชวตประจาวนของผคน “ชนชนใหม” ในสงคมไทย โดยเฉพาะกลมวยรน คนหนมสาววยทางาน ในสภาพสงคมทชวตการงานและชวตประจาวนของพวกเขาถกกาหนดดวยตารางเวลาและพนททางานอยางเครงครดเปนมาตรฐานมากขน แฟนบอลสวนใหญซงเปนกลมทอาศย หรอทางานอยในเมอง มวถการดาเนนชวตทผกตดกบเวลา ทาใหกจกรรมชวงวนหยดสดสปดาห มความสาคญและมความหมายในชวตทางสงคมของพวกเขา ฉะนน แมการตดตามขาวสารเกยวกบวงการฟตบอลจะเกดขนไดทกวน แตเวลาของการแขงขนฟตบอลและการบรโภคฟตบอลนน โดยทวไปคอ "กจกรรมสดสปดาห" และการเลนพนนทตามมาสาหรบแฟนบอลบางสวนจงมกจะเปน "การเลนตามโอกาส"

188

ปจจบนกฬาฟตบอลไดกลายมาเปนธรกจ เปนอตสาหกรรมความบนเทง ทเกยวของกบ ‚ตลาด‛ ขนาดใหญ ทเชอมโยงสงคมไทยกบระบบเศรษฐกจทงในระดบชาต ภมภาค และความเปนไปในระดบโลก

ในแงน ‚ไทยลก‛ ซงกอตวขนราวๆ 7 ปทผานมาในตวของมนเองจงเปนเสมอนพนทททาใหเราเหนการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนทงในสงคมไทย อาจกลาวไดวา การบรโภคฟตบอลในสงคมไทยทเตมไปดวยสสน ความปรารถนา และบนเทงเรงใจ ไดเคลอนไหวคลคลายจากการเปนแฟนบอลผบรโภคผานการตดตามดเกมการแขงขนทางสอโทรทศน มาสการเปนแฟนบอลท “ชดใกล” หรอมความรสกผกพนกบสโมสรฟตบอล (และนกเตะ) ทพวกเขานยมชมชอบ เปนกระแสทเชอมโยงกบการกอตวขนมาของคนกลมใหม

วฒนธรรมแฟนและการบรโภคสนคาคอความบนเทงแบบใหมในพนทสาธารณะใหม อนดาเนนควบคไปกบการสรางสรรควถชวตแบบเมองและพนทวฒนธรรมใหม วถการดาเนนชวต (lifestyle) ใหมๆ ทแสดงปฏบตการผานสอสงคมออนไลน วฒนธรรมดจตอล (Digital Culture) ทแพรกระจายและเขาถงกนไดงายในปจจบน ในแงนการเลนพนนทายผลการแขงขนฟตบอลหรอทเรยกกนสนๆ วา “พนนบอล” จงเปนสวนหนงของอตสาหกรรมกฬาฟตบอลทเตบโตขน เปนสวนหนงทไมควรมองแยกขาดออกจากวฒนธรรมแฟนบอลไทย และไมควรนาเอาอคตหรอมตเชงศลธรรมมาตดสน แตทวา เราควรเรมพยายามทาความเขาใจวา พนนบอลเปนสวนหนงของวถการดาเนนชวตของผคนกลมใหมทกอตวขนในสงคม วฒนธรรมแฟน การรวมตวของแฟนบอลจานวนมากในชวงวนหยดสดสปดาหทมเกมการแขงขนฟตบอล ในเชงสงคมวทยาอาจตความไดวา สะทอนกระบวนการทกลมคนเหลานพยายามทจะแสวงหา “ความเปนชมชน” ซงในสงคมเมองสมยใหม แทบจะไมมพนทเหลานใหกบพวกเขา ผคนในสงคมสมยใหมเผชญกบชวตประจาวนททาใหพวกเขารสกวา ไมมนคง ไมแนนอน ไมมตวตน ไรอานาจ พวกเขาจงพยายามหากจกรรมทจะตอบสนองได การรวมตวกนในพนทสาธารณะ การบรโภคฟตบอล การเปนแฟนบอล และการสราง "วฒนธรรมแฟน" รวมถงการเลนพนนบอล นาจะเปนสวนหนงของกระบวนการสงคมดงกลาว สาหรบแฟนบอลสวนใหญ การเลนพนนบอลนาจะมความหมายทมากกวา “การเลนใหไดเงน” ทวามนคอเรองของปฏบตการสงคม เปนการแสดงความสามารถ การทานายผล การคาดคะเน และความสนกจากการทานายเมอทราบผลการแขงขน ในทานองเดยวกนกบ “การเลนหวย” การเลนพนนบอลตองอาศยทกษะความสามารถ การใชสอ การตดตามเรองราว ขอมลตวเลขสถตตางๆ และทายทสดคอ ผลลพธ (ของเกม 90 นาท) ทไมมใครสามารถควบคมได สาหรบแฟนบอลไทยนอาจจะเปน “เสนห” หรอความหมายของพนนบอลในสงคมไทยยคเสรนยมใหม

189

9.3 แฟนบอล vs พนนบอล การพนนบอลในสงคมไทย กลาวไดวา กอตวขนมาควบคกบวฒนธรรมการบรโภคฟตบอล

ตางประเทศ โดยมสอสงพมพ อตสาหกรรมกฬา (ผานธรกจสอโทรทศนขามชาต) และเทคโนโลยการสอสาร เปนปจจยเกอหนนสาคญทกระตนใหธรกจการพนนชนดนขยายตวไดอยางรวดเรว พนนบอลในสงคมไทยจงเปนกจกรรมหนงของการบรโภคสอยคโลกาภวตนทกอตวขนควบคไปกบวฒนธรรมสมยนยม (popular culture) กระแสความนยมทผคนมตอเกมการแขงขนฟตบอล การบรโภคฟตบอล และความบนเทงใน “พนทแบบใหม” ทไดกลายมาเปนสวนหนงของชวตประจาวน แฟนบอลและนกพนนบอล ไมเพยงแตตองตดตามขาวสารในแวดวงกฬาฟตบอล ทวาจานวนไมนอยตองลงทนบรโภคทงขาวสารและสนคาวฒนธรรมสมยนยม เชน สนคาของสโมสรฟตบอล คาสมครสมาชกสโมสรฟตบอล ตลอดจนคาบรการอนเตอรเนตรายเดอน คาสมาชกโทรทศนระบบบอกรบ (Pay TV) เพอทจะไดตดตามชมการถายทอดสด ผลการแขงขน ตลอดจนการวเคราะหเจาะลกเกยวกบเกมการแขงขน ผลการศกษาวจย (ในโครงการน) พบวา แฟนบอลกลมหลกทบรโภคฟตบอลไทยคอ ผชาย-เยาวชนและชนชนกลางระดบลางทอยในวยทางาน ภายใตสภาพสงคมปจจบนอาจเรยกคนกลมนไดวา “ชนชนใหม” หรอคนกลมใหมทมรายไดระดบกลาง ซงชะตาชวตนอกจากจะถกกดทบจากเวลาและงานในโลกสมยใหม พวกเขากาลงเผชญกบภาวะวกฤตอตลกษณ ทงจากชวตการงานทเปลยนไปเปนการทางานในระบบอตสาหกรรมมากขน ความสมพนธแบบชมชนเชงจารตลดลง มการเดนทางยายถนมากขน ความผกโยงกบรากเหงาเดมคลายลง จนถงการถกเบยดขบจากการเตบโตขนของผหญงทปจจบนกมโอกาสในสงคมมากขน พวกเขาจงตองการพนททางสงคมใหมๆ สาหรบแสดงตวตนเพอปลอบปะโลมและคาจนสภาวะวกฤตอตลกษณน และพนทนนกคอการเปน “แฟนบอลไทยลก” กลาวอกอยางหนง การบรโภคฟตบอลในสงคมไทยแสดงใหเหนถง ปฏบตการของผคนในยคสมยทการใชเวลาวางเปนเสมอนอกหนงกจกรรมภาคบงคบนอกเหนอจากการทางาน อตสาหกรรมบนเทงตางๆ กาลงเตบโตขนอยางรวดเรว และกฬากเปนหนงในนน หากพจารณาแฟนบอลไทยในฐานะ “ผกระทาการ” (agency) จะเหนไดวา พวกเขาบรรทกเอา “จรต” และ “ทน” ทตนเองมเขามาสรางปฏบตการตางๆ ในการเปนแฟนบอลไทย ไมวาจะเปนอตลกษณทองถน ความเปนชาย เครอขายสงคม ไปจนถงศกยภาพในการใชสอ ในแงน การเกดขนมาของกระแสความนยมฟตบอลไทยและแบบแผนการบรโภคฟตบอลจงกาลงกอใหเกด “สนาม” หรอพนทวฒนธรรมของการบรโภคฟตบอลแบบใหมๆ ขนมา เปนการบรโภคฟตบอลทไมไดวางอยบนฐานของ “การด” เพยงสวนเดยว แตเกยวโยงอยกบบรบทรอบตวของแฟนบอลผบรโภคฟตบอลไทย กลาวอกอยางหนง "สนามแขงขนฟตบอลไทย" ท

190

แฟนบอลเดนทางเขาไปชมเชยรกนเปนประจาทกวนหยดสดสปดาหนนไมใช “พนทของการเลนพนน” ดงทมกทกทกกนอยางฉาบฉวย ขอมลจากงานภาคสนามพบวา แฟนบอลทเลนพนนบอลไทยมกจะเปนกลมเดยวกนกบทเลนพนนบอลตางประเทศมากอนแลว และทกวนนสวนมากจะเลนพนนบอลผานเวบไซตรบพนนออนไลน ทสาคญ จดมงหมายของการเลนพนนบอลของแฟนบอลไทยสวนใหญไมไดมงตอบสนองเรองการเงนจากการเสยง "ได-เสย" แตเปน “การลงทนทางอารมณ” ทมงตอบสนองปจจยดานอนมากกวา เชน การพนนขางทมสโมสรทตนชนชอบ โดยไมจาเปนตองพจารณาความนาจะเปนวาจะแพหรอชนะ การเลนพนนขางเดยวกบกลมเพอนทงทขดกบความเหนของตนเอง เปนตน ในแงนการเลนพนนบอลไทยจงไมไดเปนกจกรรมทางเศรษฐกจทเครงเครยดเหมอนการเลนพนนบอลตางประเทศ (ในสงคมไทย) ทวามแนวโนมไปในทางเดยวกบการเลนพนนกฬาพนบาน ซงมความหมายทางสงคมรวมอยดวย ภายใตความเปลยนแปลงจากการบรโภคฟตบอลตางประเทศดวยการด (ผานจอโทรทศน) ในยคกอนหนา มาสการบรโภคฟตบอลไทย (ในสนาม) ในยคไทยลก วถการบรโภคฟตบอลแบบใหมๆ ไดกอตวขนมา และภายใตวถการบรโภคแบบใหมน พนนบอลกาลงถกเบยดขบและลดความสาคญลงไป สาหรบแฟนบอลไทยลกแลว การเลนพนนบอลถอเปนกจกรรมทอยชายขอบของการบรโภคฟตบอล ซงมมตของการบรโภคเพอตอบสนองความรสกและความหมายทางสงคมมากกวา เชน การเชยรทมสโมสรทเปนตวแทนของทองถนบานเกด เปนชมชนแบบใหม เปนพนทของผชาย เปนการตอส เรองอตลกษณ เปนตน โดยนยนการบรโภคฟตบอลจงถกแฟนบอลไทยตความใหความหมายและความสาคญทเหนอกวาการพนน และทาใหการเลนพนนบอล เปนไปเพอเสรมสรางความทาทายใหกบกจกรรมการบรโภคแบบอนๆ ในสนามฟตบอล แตนนกไมไดหมายความวาการเตบโตขนของกระแสความนยมของแฟนบอลทมตอฟตบอลไทยจะทาใหการเลนพนนบอลหายไปจากสงคมไทยโดยสนเชง เพราะในอกแงหนง อตสาหกรรมการพนน รวมถงนกพนนบอล กมการปรบตวทสนองตอบตอการเปลยนแปลงดานเทคโนโลย และการเปลยนแปลงเชงประชากรของกลมผ เลนหรอแฟนบอล ดงจะเหนไดจากการปรากฏขนมาของอตราตอรองฟตบอลไทยและการโปรโมตผานเวบไซตพนนฟตบอลทขยายอาณาเขตในโลกออนไลนมากขนเรอยๆ เหลานถอเปนสญญาณบงชวา การเลนพนนบอลจะกลายเปนแคหนงในตวเลอกจานวนมากของวถการบรโภคฟตบอล และการทพนนบอลเรมถกเบยดขบใหอยทชายขอบของการบรโภคฟตบอล กอาจทาใหเรมมเสนแบงระหวางการเปน “แฟนบอล” กบ “นกพนน” มากขนดวย

191

9.4 พนนบอล เสนทางสนกฟตบอลอาชพ และวยรนไทย ในสงคมไทย การพนนบอลยงคงเปนเรองของผชาย ทวากไมใชผชายทกกลม จากการศกษา

เราพบวาแนวโนมของการเลนพนนบอลในปจจบนเรมจากดวงแคบลงเรอยๆ ในกลมของผ ชายวยทางาน แตยงคงตองเฝาระวงกลมเยาวชน โดยเฉพาะวยรนชายอาย 15 -20 ป ซงถอเปนชวงเวลาหวเลยวหวตอทสาคญชวงหนงของชวต

การเลนพนนบอลของวยรน แทจรงแลวเกยวของกบสภาพสงคมสมยใหมทเนนการแขงขน มระบบความสมพนธทมงเนนและหลอหลอมใหผคนมความเปนปจเจกชนสง การทวยรนเลอกการบรโภคฟตบอลในแบบตางๆ เพอสรางความเปนกลม ชมชนเพอน และหลกหนออกจากความนาเบอหนายในชวตประจาวน แสดงใหเหนถงการปรบใหการเลนพนนบอล ซงสาหรบวยรนเปนกจกรรมทมความเปนปจเจกสง ถกนามาใชในความหมายทตางไปจากเดม เหตปจจยเหลานอาจบอกไดวา อะไรคอปจจยททาใหการเลนพนนบอลยงคงอยในวถชวตของวยรน

ทวา การเลนพนนบอลของวยรนกไมไดเปนปญหาในตวของมนเอง แตมนเรมเปนปญหาเมอขาดการจดการทด ซงการจดการควบคมทดนน สถาบนครอบครวและสถาบนการศกษาคอกลไกสาคญหลกทตองกากบดแล

การดแลสอดสองไมใชการควบคมหรอหามปรามอยางเขมงวด ตองเขาใจวาวยรนตองการความใสใจ ตองการเพอน และอยากแสดงอตลกษณตวตนทางสงคมในแบบฉบบของพวกเขา ดงนนการสงเสรมกจกรรมกฬา หรอการสรางพนททางสงคมใหวยรนไดแสดงออกถงพลงสรางสรรคจงสาคญ โดยเฉพาะในกรณของวยรนในครอบครวชนชนใหมตางจงหวด อาจกลาวไดวาสาหรบวยรนตางจงหวดการเลนฟตบอลเพอการออกกาลง รวมถงการมงหวงพฒนาฝมอโดยมเปาหมายทจะเขาสอาชพนกฟตบอล นอกจากเปนการสรางพนทกจกรรมอยางสรางสรรคแลว ยงจะสามารถดงความสนใจใหวยรนออกหางจากกจกรรมการพนนไดอยางแทจรงและมพลงอกดวย

นบจากป 2552 มการเปลยนแปลงอยางสาคญเมอเรมมการจดการแขงขนฟตบอลอาชพไทยพรเมยรลก และการบรโภคฟตบอลตางประเทศผานสอโทรทศนคอยๆ คลคลาย ไปสการรวมกลมเปนแฟนบอล (ไทยลก) ตวจรงทตดตามเชยรทมรกและนกเตะในสนามแขงขน กระบวนการทางวฒนธรรมดงกลาวมสวนอยางสาคญตอการเบยงเบนความสนใจในกลมแฟนบอลวยรนใหออกหางจากการเลนพนนบอลไดมากขน สาหรบกลมวยรนเปนไปไดวาการเขาสอาชพนกฟตบอล หรอการสงเสรมใหฟตบอลลกของประเทศไทยเตบโตอยางมนคง เปนอตสาหกรรมกฬาอาชพ อาจจะสามารถชวยปองปรามปญหาการเขาสวงการพนนบอลของกลมวยรนได ดวยเหตน การแขงขนฟตบอลอาชพและการเตบโตของอตสาหกรรมฟตบอล นอกจากจะเปนกลไกชวยปลกฝงวฒนธรรมแฟน การรวมชมเชยรททา

192

ใหผชมไดมสวนรวมในสนาม ไดเชยรบอลอยางสรางสรรค ยงอาจจะชวยสรางภมปองกน หรอการหลงทางเขาสวงการพนนบอลของวยรน พรอมกนนน การสงเสรมใหอาชพนกฟตบอลเปนอาชพทกาวหนาและมนคง ดวยความรวมมอจากหนวยงานภาครฐ สถาบนการศกษา และเอกชนหลายภาคสวน ยงจะชวยสรางแรงบนดาลใจใหวยรนมความกระหายอยากทจะพฒนาตวเองไปเปนนกฟตบอลอาชพ ซงการมงความสนใจไปอยทการเลนฟตบอล การฝกซอมอยางมเปาหมาย เพอมงไปสการเปนนกเตะอาชพและการไดรบใชชาตในนามของ “ผ เลนทมชาตไทย” นอกจากจะเปนสวนหนงของการพฒนาวงการฟตบอล ยงถอเปนการสงเสรมและพฒนาเยาวชนไทยอยางสรางสรรคและยงยน

193

บรรณานกรม

ภาษาไทย

R-Know (นามแฝง). (2558,). ลนหลาม! เยาวชน 2 พนคนคลง แหคดตวอะคาเดม ชลบร. สยามกฬา.

สบคนเมอ 23 พฤศจกายน 2558, จาก

http://www.smmsport.com/m/news.php?n=164392

terati20 (นามแฝง). Sport Management โมเดล ขบเคลอนจดพ. สบคนเมอ 30 พฤศจกายน 2558,

จาก http://www.thailandsusu.com/webboard/index.php?topic=179223.0;wap2

กฤษณะ ชายหาญ ทองแกว. (2554) บรดเยอกบการกาวขามความขดแยงทางความคด. Gotoknow.

สบคนเมอ 11 กมภาพนธ 2559, จาก https://www.gotoknow.org/posts/341029

การทาเรอแหงประเทศไทย. (มปป.). ประวตความเปนมา. สบคนเมอ 22 มนาคม 2559, จาก

www.port.co.th/sitenew/topic1_know01.php

กลวชญ สาแดงเดช. (2551). การใชสอเพอสรางและธ ารงรกษาอตลกษณของแฟนสโมสรฟตบอล

จงหวดชลบร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาการสอสารมวลชน, คณะนเทศ

ศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จรฏฐ จนทะเสน. (2543). ศตวรรษฟตบอลไทย. กรงเทพฯ: บรษทกเลนการพมพ.

ชาญ พนารตน. (2557). “ฟตบอล รางกาย ความศวไลซ และการจดระเบยบทางสงคมใหมในสมย

รชกาลท 5.” ใน วสนต ปญญาแกว, พงศกร สงวนศกด, และจตพร ทรพยปญญาญาณ

(บรรณาธการ). ฟตบอลไทย: ประวตศาสตร อ านาจ การเมอง และความเปนชาย (หนา 25-

81). กรงเทพฯ: ศนยศกษาปญหาการพนน.

ณฐยา อศวพงษอนนต. (2548). บอนเบยในสงคมไทย พ.ศ. 2367-2460: การศกษาเชงสงคม

วฒนธรรม. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาประวตศาสตร, คณะศลปศาสตร,

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

194

ณฐสพงศ สขโสต. (2548). บทบาทของการสอสารกบกระบวนการสรางและสบทอดวฒนธรรม “แฟน

บอล” ในสงคมไทย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาสอสารมวลชน, คณะวารสาร

ศาสตรและสอสารมวลชน, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

. (2553). “การสอสารกบการเปลยนแปลงและธารงรกษาโครงสรางชนชน”: ศกษา

กรณการบรโภควฒนธรรมฟตบอลในสงคมไทย”. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต,

สาขาวชานเทศศาสตร, คณะนเทศศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เดลนวส. (2559). เรงสอบเจตนา"เนตไอดอล" โพสตชวนเลนพนนฟตบอล. สบคนเมอ 21 มนาคม

2559, จาก www.dailynews.co.th/crime/384733

เดอะ ลา ลแบร. (2548). จดหมายเหต ลา ลแบร: ราชอาณาจกรสยาม. สนต ท. โกมลบตร (แปล).

นนทบร: ศรปญญา.

ไทยพรเมยรลก. (2557). สรปสถตทสาคญ โตโยตาไทยพรเมยรลก ประจาฤดกาล 2014. สบคนเมอ

15 ธนวาคม 2558, จาก

www.facebook.com/TPL.Fanpage/photos/a.314096694680.151794.304989344680/10

152629040439681

ไทยพบลกา. (2558). เปด “ทอนาเลยง” ทมลกหนงอาชพไทย พงเงนสปอนเซอรเปนหลก – งบทาทม

เฉลย 122 ลาน สงกวาเงนรางวลควาทกแชมปถง 3 เทา. สบคนเมอ 22 มนาคม 2559, จาก

thaipublica.org/2015/09/tpl-2/

ไทยพบลกา. (2558). เมดเงนธรกจฟตบอลไทยทะล 2 พนลาน ‚บรรมย-เมองทอง-บจ-เทโร‛ โกยเกน

ครง–แตสโมสร 3 ใน 4 ขาดทน. สบคนเมอ 23 พฤศจกายน 2558, จาก

http://thaipublica.org/2015/09/tpl-1/

นฤพนธ ดวงวเศษ. (2558). ‚ความตาง‛ ของ ‚วธคด‛ ตอวฒนธรรมกระแสนยม. ศนยมานษยวทยาส

รนธร (องคการมหาชน). สบคนเมอ 23 พฤศจกายน 2558, จาก

http://www.sac.or.th/databases/anthropology- concepts/articles/7

195

นวพรรณ สามไพบลย. (2553). ผปวยพษสราเรอรงกบความเจบปวยของสงคมไทย. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต, สาขาวชามานษยวทยา, คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา,

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

นวลนอย ตรรตน. (2539). พนนฟตบอล: การเสยงโชคของชนชนกลาง. ใน ผาสก พงษไพจตร, สงศต

พรยะรงสรรค, และนวลนอย ตรรตน. เศรษฐกจนอกกฎหมายกบนโยบายสาธารณะในประเทศ

ไทย: รายงานผลการวจย (หนา 429-462). กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

นดาโพล. (2558). คนไทยกบฟตบอลพรเมยรลกองกฤษ 2015-2016 และไทยแลนดพรเมยรลกฤดกาล

2015. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2559, จาก

nidapoll.nida.ac.th/multimedia/Myfiles/Poll%202558/Aug%2058/NIDA%20Poll_Barclay

s%20Premier%20League%20and%20Toyota%20Thai%20Premier%20League%20_20

15.pdf

เนตรนภา ประกอบกจ (2545). พฒนาการของวฒนธรรมฟตบอลตางประเทศในสงคมไทย พ.ศ.2509-

2544. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาประวตศาสตร, คณะศลปศาสตร,

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

บรษท ซทเอช จากด. (2556). สบคนเมอ 23 พฤศจกายน 2558, จาก

http://www.cth.co.th/company/

บรษท ไทยพรเมยรลก จากด. (2552). ทมาของ ‚ไทยพรเมยรลก‛. สบคนเมอ 23 พฤศจกายน 2558,

จาก http://thaipremierleague.co.th/2015/tpl_skills.php?nid=00642

. (2558). ขอบงคบและระเบยบวาดวยการจดการแขงขนฟตบอลลกอาชพ

ของประเทศไทย พ.ศ. 2558. สบคนเมอ 22 มนาคม 2559, จาก

thaipremierleague.co.th/2015/TPL_Regulations_2015.pdf

ปรด หงสตน. (2553). การเมองเรองชกวาว: การใหความหมายใหมตอการเลนวาวพนนในสมยรชกาล

ท 5. ศลปวฒนธรรม, 31(เมษายน), 144-155.

196

. (2557). บทวจารณหนงสอ: Gambling, the State and Society in Thailand, c.1800-

1945. วารสารศลปศาสตร, 14(2), 129-136.

ปตศกด โชตพบลยทรพย. (2558). มาดามแปงนงประธานทาเรอ5ป แยมใชโลโก "มา"ชวคราว. Goal.

สบคนเมอ 22 มนาคม 2559, จาก www.goal.com/th/news/4280/ฟตบอลไทย/

2015/02/12/8848932/มาดามแปงนงประธานทาเรอ5ป-แยมใชโลโก-มาชวคราว

ปนแกว เหลองอรามศร. (2553). “วฒนธรรมวยรน”. วารสารสงคมศาสตร ปท 22 ฉบบท 1/2553.

เชยงใหม: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. 25-52.

พนต วงษยกล. (2546). การพนนฟตบอล. ใน สงศต พรยะรงสรรค และคณะ. เศรษฐกจการพนน:

ทางเลอกเชงนโยบาย (หนา 337-381). กรงเทพฯ: สานกงานสลากกนแบงรฐบาล.

โฟรโฟรท. (2558). อานนท เผาลซอ: ไอดอลทแทจรงผมคอไรอน กกส. สบคนเมอ 23 พฤศจกายน

2558, จาก http://www.fourfourtwo.com/th/features/aannth-ephaaliich-

aidlthiiaethcchringphmkhuueairan-kiks?page=0%2C1#:aLNQXepsn5Xi-A

ภญญพนธ พจนะลาวณย. (2552) การเมองเรองฟตบอล : ไทยพรเมยรลก ผลของการเปลยนผานจาก

ระบอบเกาสสงคมรวมสมย, ประชาไท. สบคนเมอ 10 มนาคม 2559, จาก

www.prachatai.com/journal/2009/06/24839

มตชนออนไลน. (2558). สารวจสถต'ผชม+รายได' สโมสรบอล'ไทยลก'. สบคนเมอ 22 มนาคม 2559,

จาก www.matichon.co.th/daily/view_newsonline.php?newsid=1451443700

รงสรรค ธนะพรพนธ. (2544). กฬาในระบบทนวฒนธรรม. กรงเทพฯ: บานพระอาทตย.

รด, แอนโทน. (2548). เอเชยตะวนออกเฉยงใตในยคการคา ค.ศ. 1450-1680: เลมหนง ดนแดนใต

ลม. พงษศร เลขะวฒนะ (แปล), วรณยพา สนทวงศ ณ อยธยา และพรรณงาม เงาธรรมสาร

(บรรณาธการ). กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

ฤทธเดช อาภรณ. (2548). “ผลของการฝกความทนทานของกลามเนอและการผอนคลายกลามเนอท

มตอความสามารถในการยงปนยาวอดลม‛. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชา

วทยาศาสตรการกฬา, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

197

วสนต ปญญาแกว. (2543). ชวตขางถนน. เชยงใหม: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

. (2552). ‚วฒนธรรมศกษาทมหาวทยาลยเบอรมงแฮม‛ มานษยวทยาปะทะ

วฒนธรรมศกษา. กรงเทพฯ. ศนยมานษยวทยาสรนธร.

. (2553). “บทบรรณาธการ”. วารสารสงคมศาสตร ปท 22 ฉบบท 1/2553.

เชยงใหม: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.7-21.

. (2557). “พนนบอล อ านาจ และความเปนชาย”. รายงานการวจยเสนอตอศนย

ศกษาปญหาการพนน.

. (2557). พนนบอล อานาจ และความเปนชาย. ใน วสนต ปญญาแกว, พงศกร

สงวนศกด, และจตพร ทรพยปญญาญาณ (บรรณาธการ). ฟตบอลไทย: ประวตศาสตร อ านาจ

การเมอง และความเปนชาย (หนา 211-241). กรงเทพฯ: ศนยศกษาปญหาการพนน.

วารณ ภรสนสทธ 2531. การกระท าผดของเดกและเยาวชน. กรงเทพฯ. สานกพมพโอเดยนสโตร.

วชย รปขาด, เฉลม เกดโมล, และสงคม คณคณากรสกล. (2550). รายงานฉบบสมบรณ การบรณา

การกองทนสวสดการสงคม: กรณศกษาพนทเขตคลองเตย กรงเทพมหานคร. เสนอตอกระทรวง

พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

วรยทธ ศรสวรรณกจ (2549). การพกผอนหยอนใจแบบตะวนตกของชนชนน าสยาม พ.ศ. 2445-

2475. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาประวตศาสตร, คณะอกษรศาสตร,

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศภศกด ตระการรตนกล. (2540). การเสนอเนอหาเรองฟตบอลตางประเทศในหนงสอพมพกฬากบ

ปญหาการพนนฟตบอล. สารนพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาหนงสอพมพและสงพมพ,

คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สมพงษ พดปย. (2554). 35 ป ประวตและพฒนาการชมชนคลองเตย - ส ไลท แกยาเสพตด คดตาง

การเมองแตไมแตกแยก. สภาองคกรชมชนกรงเทพมหานคร. สบคนเมอ 22 มนาคม 2559, จาก

coc.nida.ac.th/node/7734

198

สมสข หนวมาน. (2540). ทฤษฎวพากษแนวมารกซสตสานกแฟรงคเฟรตกบการวเคราะหอตสาหกรรม

สอมวลชนไทย. วารสารนเทศศาสตร, 15(พฤศจกายน 2540-มกราคม 2541), 6-14.

สยามกฬา. (2551). ประวตและความเปนมาบรษท สยามสปอรต ซนดเคท จากด (มหาชน). สบคน

เมอ 23 พฤศจกายน 2558, จาก http://www.siamsport.co.th/pr/history.html

. (2558). ทรวชนสอพคาลขสทธไทยลก 4 ป 4,200 ลานบาท. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ

2559, จาก www.siamsport.co.th/Sport_Football/150929_198.html

. (2558). ทรวชนสอพคาลขสทธไทยลก 4 ป 4,200 ลานบาท. สบคนเมอ 23 พฤศจกายน

2558, จาก http://www.siamsport.co.th/Sport_Football/150929_198.html

สวสด เลขยานนท (2520). ศตวรรษแหงการกฬา.กรงเทพฯ: โรงพมพพระจนทร.

สายชล ปญญชต. (2553). ฟตบอลแฟนคลบในสงคมไทยสมยใหม: ศกษากรณสโมสรเมองทองหนอง

จอก ยไนเตด. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาสงคมวทยา, คณะรฐศาสตร,

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สงหนก (นามแฝง). (2557). เปดคลง20ทมไทยลก ยอดงบทะลกแตะ2พนลาน. สยามกฬา. สบคนเมอ

22 มนาคม 2559, จาก www.siamsport.co.th/Column/140131_136.html

สทธ รตนราษ. (2540). การศกษากฬาฟตบอลอาชพในประเทศไทย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

, สาขาวชาพลศกษา, บณฑตวทยาลย, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สนย ประสงคบณฑต. (2553). แนวความคดฮาบทสของปแอร บรดเยอกบทฤษฎทางมานษยวทยา.

กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน).

สวชา โคตะม. (2558). ลาชางเผอกบจบกอสานแขงจวแหคดกวา 1,000 คน. โกล.คอม. สบคนเมอ 23

พฤศจกายน 2558, จาก http://www.goal.com/th/news/4280/ฟตบอล

ไทย/2015/10/21/16546612/ลาชางเผอกบจบกอสานแขงจวแหคดกวา1000คน

199

องอาจ ชยเพชรโยธน. (2541). การบงคบใชกฎหมายการพนน: ศกษากรณการพนนผลการแขงขน

ฟตบอล. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, ภาควชานตศาสตร, บณฑตวทยาลย, จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

อภชาต สถตนรามย และคณะ. (2556). ทบทวนภมทศนการเมองไทย. เชยงใหม: ลอคอนดไซนเวรค.

อภสทธ ไลสตรไกล. (2558). Not Just a Game. Creative Thailand. สบคนเมอ 23 ธนวาคม 2558,

จาก http://www.tcdc.or.th/creativethailand/article/EditorNote/23985

อรรถจกร สตยานรกษ. (2556). ความตกตาของผชายกบอนาคตสงคมไทย. กรงเทพธรกจ. สบคนเมอ

22 มนาคม 2559, จาก www.bangkokbiznews.com/blog/detail/486294

อาจนต ทองอยคง. (2555). “แฟนบอล”: ปฏบตการทางวฒนธรรมของแฟนสโมสรฟตบอลไทย.

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชามานษยวทยา, คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา,

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

. (2557). แอลกอฮอล ความรนแรง และมาตรการปองกนในฟตบอลไทย. รายงาน

วจยเสนอตอศนยวจยปญหาสรา (ศวส.).

ภาษาองกฤษ

Armstrong, Gary and Malcolm Young. (2000). Fanatical Football Chants: Creating and

Controlling the Carnival. In Gerry P.T. Finn and Richard Giulianotti (eds.) Football

Culture: Local Contests, Global Visions. (pp. 173-211). London: Frank cass.

Bale, John. (2003). Sports Geography. 2nd ed. London: Routledge.

Baudrillard, Jean. (1981). For a Critique of the Political Economy of the Sign. Charles Levin

(tran). St. Louis: Telos Press.

Besnier, Niko and Susan Brownell. (2012). Sport, Modernity, and the Body. Annual Review

of Anthropology, 41, 443-459.

200

Bourdieu, Pierre. (1977). Outline of a Theory of Practice. Richard Nice (tran). Cambridge:

Cambridge University Press.

. (1986). The Form of Capital. In John Richardson (ed.), Handbook of Theory

and Research for the Sociology of Education (pp. 241-258). Westport, CT:

Greenwood.

. (1992). The Logic of Practice. Richard Nice (tran). Stanford, CA: Stanford

University Press.

. (1993). How can one be a Sport Fan? In Simon During (ed.), The Cultural

Studies Reader. 2nded. (pp. 427-440). London: Routledge.

Bucholtz, M. (2002) ‚Youth and Cultural Practice‛ Annual Reviews of Anthropology, Vol.

31:525–52

Burbank VK. (1987). ‚Premarital sex norms: cultural interpretations in an Australian

Aboriginal community.‛ Ethos 15(2):226–34

Chuenchanok Siriwat. (2012). Football Culture and the Politics of Localism: A Case Study

of Chonburi Football Club. Thesis (M.A.), Faculty of Political Science, Chulalongkorn

University.

Crawford, Garry. (2004). Consuming Sport: Fans, Sport and Culture. London: Routledge.

de Certeau, Michel. (1984). The Practice of Everyday Life. Steven Rendall (tran), Berkeley:

University of California Press.

Dittmar, Helga. (1992). The Social Psychology of Material Possessions: To Have is to Be.

Hemel Hempstead: Harvester Wheatsheaf.

Dunning, E. (1999). “Sport Matters: Sociological Studies of Sport, Violence and Civilization”.

London: Routledge.

201

Dyck, Noel and Eduardo P. Archetti. (2003). Sport, Dance and Embodied Identities. Oxford:

Berg.

Elias, Norbert and Eric Dunning. (2008[1986]). Quest for Excitement: Sport and Leisure in

the Civilising Process. Eric Dunning (ed.), Dublin: University College Dublin Press.

Frey, James H. (1984). Gambling: A Sociological Review. Annals of the American Academy

of Political and Social Science, 474(July), 107-121.

Geertz, Clifford. (1973). The Interpretation of Cultures: Selected Essays. New York: Basic

Books.

Giulianotti, Richard and Roland Robertson. (2006). Glocalization, Globalization and

Migration: The Case of Scottish Football Supporters in North America. International

Sociology, 21(2), 171-198.

Giulianotti, Richard and Roland Robertson .‚The globalization of football: a study in the

glocalization of the ‘serious life’.‛ The British Journal of Sociology .2004. Volume 55

Issue 4.

Gutman, Matthew C. ‚Trafficking in Men: The Anthropology of Masculinity‛ Annual Review of

Anthropology. Volume 26. 1997: 385-409.

Guttmann, Allen. (1978). From Ritual to Record: The Nature of Modern Sport. New York:

Columbia University Press.

Hammersley, Martyn and Paul Atkinson. (1995). Ethnography: Principles in Practice 2nd ed.

London: Routledge.

Hebdige D. (1979). Subculture: the Meaning of Style. London: Methuen

Hills, Matt. (2002). Fan Cultures. London: Routledge.

Holt, R. (1989) Sport and the British. Oxford University Press.

202

James F. Cosgrave. (2006). Edited. The Sociology of Risk and Gambling Reader. New

York. Routledge..

Jenkins, Henry. (1992). Textual Poachers: Television Fans & Participatory Culture. London:

Routledge.

John, Sarah St. (2011). 100 Years Ago: Football Fans Enjoy Mechanized Reproduction of

KU-MU Game. Lawrence Journal-World. Retrieved February 22, 2016, from

www2.ljworld.com/news/2011/nov/27/100-years-ago-football-fans-enjoy-mechanized-

repro/

Kraszewski, Jon. (2008). Pittsburgh in Fort Worth: Football Bars, Sports Television, Sports

Fandom, and the Management of Home. Journal of Sport and Social Issues, 32(2),

139-157.

Lury, Celia. (1996). Consumer Culture. New Brunswick, N.J.: Rutgers University Press.

Manzenreiter, Wolfram. (2008) ‚Football in the resocnstruction of the gender order in

Japan‛. Soccer and Society. Vol. 9 No. 2, 2008. 244-258.

Mauss, Marcel. (1973). Techniques of the Body. Economy and Society, 2(1), 70-88.

McRobbie A. (2000). Feminism and Youth Culture. London: Routledge. 2nd ed.

Mead M. (1928). Coming of Age in Samoa. New York: Morrow.

Potter, J. M. (1976). Thai Peasant Social Structure. Chicago and London. The University of

Chicago Press.

Potter, S. H. (1977). Family life in Northern Thai Village. Berkeley. University of California

Press.

Robson, Garry. (2000). 'No One Likes Us, We Don't Care': The Myth and Reality of Millwall

Fandom. Oxford: Berg.

203

Sandvoss, Cornel. (2005). Fans: The Mirror of Consumption. Cambridge: Polity Press.

. (2003). A Gam of Two Halves. New York. Routledge.

Stoddart, Brian. (1988). Sport, Cultural Imperialism, and Colonial Response in the British

Empire. Comparative Studies in Society and History, 30(4), 649-673.

Van Gennep, Arnold. (1960). The Rite of Passage. Chicago. The University of Chicago Press. West J. (1999). ‚(Not) talking about sex: youth, identity and sexuality‛ Sociological Reviews

Vol. 47, No.3: 525–47.

Williams, Raymond. (1983[1976]). Keywords: A Vocabulary of Culture and Society. New

York: Oxford University Press.

Willis P. (1977). Learning to Labor: How Working Class Kids Get Working Class Jobs. New

York: Columbia Univ. Press.

204

ภาคผนวก

205

เลขทแบบสอบถาม ..........................................

แบบสอบถาม

ฟตบอลไทยพรเมยรลก : การพนน ความเปนชาย วยรน และวฒนธรรมบรโภคนยม

ดาเนนการโดย

ศนยวจยและบรการวชาการ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ไดรบการสนบสนนจาก

ศนยศกษาปญหาการพนน คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ใหผเกบรวบรวมขอมลอานขอความตอไปนกอนเรมถามค าถาม

(ศนยวจยฯ ไดมอบหมายให ดฉน/กระผม นาย/นางสาว ................................................ มาขอความ

รวมมอจากทานในการตอบแบบสอบถาม โดยแบบสอบถามทจะใชถามนมจานวน 9 หนา และอาจใช

เวลาประมาณ 10 นาท โดยทศนยวจยฯ ไดเลอกแฟนบอลกลมอาย 15-40 ป และสมทานใหเปน

ผตอบแบบสอบถามจากการคานวณความจของประชากรในสนามแตละพนท ซงไมไดสอบถามทกคน

เราจะเกบรกษาขอมลททานใหมานรวมถงชอของทานไวเปนความลบและจะนาไปใชในการวจยทาง

วชาการทศนยวจยฯ รบผดชอบเทานน)

แบบสอบถามนแบงออกเปน 5 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

สวนท 2 ความบนเทงและการพกผอนหยอนใจ

สวนท 3 การบรโภคสอ

สวนท 4 เกยวกบสโมสรฟตบอล

สวนท 5 การเลนพนนฟตบอล

ชอผสมภาษณ ..........................................

วน/เดอน/ป ทสมภาษณ ................................

เบอรโทรศพทหรอ E-mail ของผใหสมภาษณ ..........................................................

206

โครงการวจย “ฟตบอลไทยพรเมยรลก” พนทททาการสารวจ 1) สนามกฬาสมโภชเชยงใหม 700 ป

2) สนาม United Stadium (เชยงราย ยไนเตด)

3) สนาม SCG Stadium (เอสซจ เมองทอง ยไนเตด)

4) สนาม I-mobile Stadium (บรรมย ยไนเตด)

5) สนาม PAT Stadium (การทาเรอเอฟซ)

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

1.1 เพศ 1) ชาย 2) หญง 3) อนๆ ............................................ 1.2 อาย (ป) โปรดระบ....................ป 1.3 สถานภาพสมรส 1) โสด 2) สมรส 3) หยาราง/มาย

4) พอเลยงเดยว/แมเลยงเดยว 5) อนๆ............................

1.4 ระดบการศกษาสงสด 1) ตากวามธยมศกษาตอนตน 2) มธยมศกษาตอนตน 3) มธยมศกษาตอน

ปลาย

4) อาชวศกษา (ปวช./ปวส.)

5) ปรญญาตร (โปรดระบ)

5.1) มหาวทยาลยราชภฏ 5.2) มหาวทยาลยเทคโนโลย/ราชมงคล

5.3) มหาวทยาลยรฐ 5.4) มหาวทยาลยเอกชน

5.5) อนๆ โปรดระบ.....................

6) สงกวาปรญญาตร 7) อนๆ (ระบ).............................

1.5 อาชพปจจบน 1) วางงาน 2) นกเรยน/ นกศกษา 3) แมบาน/ชวยครอบครว

4) รบจางทวไป 5) งานภาคเกษตรกรรม 6) ลกจาง/พนกงาน

7) ขบรถรบจาง (มอเตอรไซค, แทกซ, รถแดง) 8) งานอสระ

9) พนกงานบรษท/ธนาคาร 10) ลกจางในหนวยงานราชการ/อปท.

11) พนกงานรฐวสาหกจ 12) ขาราชการ (คร ทหาร ตารวจ ฯลฯ)

207

13) คาขาย/ธรกจสวนตว (ขนาดเลก) 14) เจาของกจการ (ขนาดใหญ)

15) อนๆ (ระบ)....................................

1.6 รายไดเฉลยตอเดอน (บาท) 1) ตากวา 5,000 2) 5,001-10,000 3) 10,001-15,000

4) 15,001-20,000 5) 20,001-25,000 6) 25,001-30,000

7) 30,001-35,000 8) 35,001-40,000 9) 40,000 ขนไป

1.7 ภมหลงครอบครว

1.7.1 ทานเกดหรอมภมลาเนาทใด จงหวด..........................อาเภอ........................

1.7.2 ปจจบนทานอาศยอยในทใด จงหวด..........................อาเภอ........................

1.7.3 กรณทมการยายภมลาเนา ทานยายมาอยอาศยในทอยปจจบนมาแลว................ป

1.7.4 ทอยอาศยปจจบนของทานเปนแบบใด

1) บานของตนเอง 2) บานเชา 3) หอพก

4) คอนโด 5) อนๆ (ระบ)............................

1.7.5 ทานอาศยอยกบครอบครวของทานหรอไม

1) อยรวมกบครอบครว 2) อยคนเดยว 3) อยกบเพอน

4) อยกบแฟน 5) อนๆ.....................

1.7.6 ครอบครวของทาน(รวมตวทาน)มสมาชกทงหมดกคน ม.........................คน

1.7.7 สมาชกคนอนๆในครอบครวของทาน(ไมรวมตวทาน)ประกอบอาชพใดบาง (ตอบไดหลายขอ)

1) วางงาน 2) นกเรยน/ นกศกษา 3) แมบาน/ชวยครอบครว

4) รบจางทวไป 5) งานภาคเกษตรกรรม 6) ลกจาง/พนกงาน

7) ขบรถรบจาง (มอเตอรไซค, แทกซ, รถแดง) 8) งานอสระ

9) พนกงานบรษท/ธนาคาร 10) ลกจางในหนวยงานราชการ/อปท.

11) พนกงานรฐวสาหกจ 12) ขาราชการ (คร ทหาร ตารวจ ฯลฯ)

13) คาขาย/ธรกจสวนตว (ขนาดเลก) 14) เจาของกจการ (ขนาดใหญ)

15) อนๆ (ระบ)....................................

208

1.7.8 ครอบครวของทาน(รวมตวทาน)มรายไดรวมเฉลยตอเดอนเทาใด

1) ตากวา 30,000 2) 30,001-40,000 3) 40,001-50,000

4) 50,001-60,000 5) 60,001-70,000 6) 70,001-80,000

7) 80,001-90,000 8) 90,001-100,000 9) 100,000 ขนไป

สวนท 2 ความบนเทงและการพกผอนหยอนใจ

2.1 ปกตทานมกจะใชเวลาพกผอนหยอนใจในชวงใด (โปรดเรยงล าดบ ใสหมายเลข 1-3)

1) หลงเลกงาน/เลกเรยน (จนทร-ศกร) 2) เยนวนศกร

3) สดสปดาห (เสาร-อาทตย) 4) วนหยดพเศษตางๆ เชน หยดยาว

5) ชวงพกเทยงของแตละวน ) อนๆ.........................

2.2 ในชวงเวลาของการพกผอนหยอนใจทานชอบทากจกรรมใด (โปรดเรยงล าดบใสหมายเลข

1-3)

1) ดหนง/ฟงเพลง 2) อานหนงสอ ) เลมเกมส ) ดบอล

5) ออกกาลงกาย 6) เดนหาง 7) สงสรรค ดม กน ) ทองเทยวไกลๆ

9) ทาบญ/ปฏบตธรรม ) อนๆ.......................

2.3 โดยปกตทานมกพกผอนหยอนใจในสถานทใดมากทสด (เลอกขอเดยว)

1) บาน 2) หางสรรพสนคา 3) สถานททองเทยว (เชน สวนสตว)

4) วด,โบสถ,มสยด 5) สวนสาธารณะ 6) รานอาหาร/ผบ/บาร

7) สนามฟตบอล 8) อนๆ..........................

2.4 ในกรณททานไปพกผอนหยอนใจ ทานใชการเดนทางรปแบบใดมากทสด (เลอกขอเดยว)

1) รถยนตสวนตว 2) รถจกรยานยนต 3) บรการขนสงสาธารณะ

4) รถเพอน/เพอนบาน/สมาชกในครอบครว 5) อนๆ (ระบ)............................

2.5 ปกตทานมกจะเดนทางไปพกผอนหยอนใจกบใครมากทสด (เลอกขอเดยว)

1) ไปเองคนเดยว 2) ไปกบแฟน 3) ไปกบกลมเพอนสนท (2-3คน)

4) ไปกบครอบครว 5) ไปกบกรปทวรหรอกลมเพอนขนาดใหญ (เชน กลมแฟนบอล)

6) อนๆ……………………………….

209

2.6 หากใหประมาณการ ทานมใชคาใชจายในการเสพความบนเทงและพกผอนหยอนใจเทาใด

2.6.1 ตอเดอนคดเปนกเปอรเซนของรายได.................%

2.6.2 ตอสปดาหคดเปนกบาท..........................บาท

สวนท 3 การบรโภคสอ

3.1 ทานนยมตดตามขอมลขาวสารในชวตประจาวนจากสอประเภทใด (โปรดเรยงล าดบ ใสหมายเลข

1-3) 1) โทรทศน 2) หนงสอพมพ 3) วทย

4) อนเตอรเนตในคอมพวเตอร/โนตบค 5) โทรศพทมอถอ/แทปเลต/Application

6) อนๆ ……………………

3.2 จากขอ 3.1 รายการประเภทใดบางททานนยมตดตามบรโภค (โปรดเรยงล าดบ ใสหมายเลข 1-

3) 1) ขาว 2) ละครโทรทศน 3) กฬา

4) สารคด 5) game show/Reality Show อนๆ……………………

3.3 ในหนงวน ทานใชเวลาในการตดตามขอมลขาวสารจากสอตางๆ คดเปนเวลาประมาณ .............

ชวโมง........นาท

3.4 ทานตดตามขาวสารเกยวกบวงการฟตบอลบางหรอไม

1) ตดตาม 2) ไมตดตาม (ขามไปตอบสวนท 4)

3.5 ทานนยมตดตามรายการประเภทใดของกฬาฟตบอล (โปรดเรยงล าดบ ใสหมายเลข 1-3)

1) แมทซการแขงขน (ถายทอดสด/ยอนหลง) 2) รายการวเคราะหเกมตางๆ เชน เจาะสนาม

3) ขาวสารในแวดวง เชน การยายทม,การซอขายนกเตะ 4) ขาว รายงานผลการแขงขน

5) ขาวสารเกยวกบการพนนบอล ราคาตอรอง 6) อนๆ ………………………………

3.6 ทานนยมตดตามขาวสารเกยวกบฟตบอลจากชองทางใด (โปรดเรยงล าดบ ใสหมายเลข 1-3)

1) โทรทศน 2) หนงสอพมพรายวน/นตยสาร 3) วทย

4) อนเตอรเนตในคอมพวเตอร/โนตบค 5) โทรศพทมอถอ/แทปเลต/Application

6) อนๆ ……………………

210

3.7 ทานนยมตดตามขาวสารเกยวกบฟตบอลในชวงเวลาใด

3.7.1 ในชวง 1 สปดาห

1) เฉพาะเสาร-อาทตย

2) เสาร-อาทตย และวนทมการแขงขนรายการใหญๆ เชน แชมเปยนลกส/ทมชาต

3) ทกวน

3.7.2 ในแตละวน

1) ชวงเชา 2) ชวงเทยง 3) ชวงเยน (หลงเลกเรยน/เลกงาน)

4) ชวงทวาง 5) ตดตามทงวน

3.8 ทานนยมตดตามการถายทอดสดการแขงขนฟตบอล จากชองทางใด (โปรดเรยงล าดบ ใส

หมายเลข 1-3) 1) โทรทศน 2) วทย 3) อนเตอรเนตในคอมพวเตอร/โนตบค

4) โทรศพทมอถอ/แทปเลต/Application 5) อนๆ ……………………

3.9 ทานนยมตดตามการถายทอดสดการแขงขนฟตบอล จากสถานทมากทสด (เลอกขอเดยว)

1) บานหรอหอพก

2) รานอาหาร ผบ บาร

3) ลานเบยร หรอลานหางสรรพสนคาทมการจดรายการถายทอดสด เชน ศกวนแดงเดอด

4) โตะพนนบอล

5) อนๆ ……………………

3.10 ในแตละเดอน ทานมคาใชจายในการใชอนเตอรเนตหรอแพคเกจโทรศพทเพอตดตามขาวสาร

ฟตบอลหรอไม 1) ไมม 2) ม โปรดระบ.........................

211

สวนท 4 เกยวกบสโมสรฟตบอล

4.1 ปจจบนทานเปนสมาชกหรอแฟนบอลของสโมสรฟตบอลใดหรอไม

1) ลเวอรพล 2) แมนฯย 3) เชลซ 4) แมนซต

5) อารเซนอล 6) สเปอรส 7) นวคาสเซล 8) เอฟเวอรตน

9) เลสเตอรซต 10) บารเซโลนา 11) รล มาดรด 12) แอตแลตโก

มาดรด 13) เอซมลาน 14) ยเวนตส 15) นาโปล

16) อนๆ..............................

4.2 ทานตดตามชมฟตบอลไทยลกบางหรอไม (ทกดวชน) ถาตดตาม ตดตามมาแลวกป

1) ไมตดตาม (ขามไปตอบสวนท 5) 2) ตดตาม............................ป

4.3 ทานเปนสมาชกหรอแฟนบอลของสโมสรฟตบอลไทยลกทมใด (ทกดวชน) (เลอกขอเดยว)

1) การทาเรอ 2) บรรมย ยไนเตด 3) ชลบร เอฟซ 4) บอซ เทโรศาสน

5) ราชบร เอฟซ 6) เมองทอง ยไนเตด 7) สพรรณบร เอฟซ 8) เชยงราย ยไนเตด

9) แบงคอก ยไนเตด 10) อารม ยไนเตด 11) นครราชสมา 12) ศรสะเกษฯ

13) กลฟ สระบรฯ 14) ชยนาท ฮอรนบล 15) ทโอท เอสซ 16) ราชนาวฯ

17) โอสถสภา สระบร 18) บางกอกกลาสฯ 19) อนๆ...................

4.4 ปจจบนทานเขารวมกลมแฟนบอลใดบางหรอไม

1) มกลมทเขารวม 2) ไมไดเขารวมกลมใด ( ขามไปตอบขอ 4.5 )

4.4.1 ในกรณททานเขารวมกลมแฟนบอล ทานอยในกลมชออะไร

1) หมาเหาใบตองแหง 2) กองทพชางพลาย 3) อลตราเชยงใหม

4) คลองเตย อารมม 5) สงหพนธด 6) อลตราเมองทอง

7) กวางหลงโกล 8) กวางด 9) GU12

10) อนๆ................................................

4.5 ทานตดตามขาวสารของทมโปรดในฟตบอลไทยลกผานชองทางใดบาง (โปรดเรยงล าดบ ใส

หมายเลข 1-3)

212

) โทรทศน 2) วทย 3) เวบไซตของสโมสร

4) เฟสบคของสโมสร/แฟนเพจ 5) สอสงพมพของสโมสร

6) กลมเพอน 7) กลมแฟนคลบ 8) อนๆ.....................

4.6 การตดตามชมการแขงขนของทมโปรดในฟตบอลไทยลก

4.6.1 ทานตดตามชมการแขงขนของทมโปรดในฟตบอลไทยลก (ทสนาม) บอยเพยงใด

1) ทกครงทมการแขงขน 2) ประมาณเดอนละ 1 ครง

3) นานๆครง 4) ไมเคยไปดทสนาม (ขามไปตอบขอ4.6.3)

4.6.2 ทานนยมเดนทางไปชมการแขงขนของทมโปรดในฟตบอลไทยลก (ทสนาม) กบใคร

1) ไปคนเดยว 2) ไปกบกลมเพอน 3) ไปกบครอบครว

4) ไปกบแฟน 5) อนๆ...............................

4.6.3 ทานตดตามการแขงขนของทมโปรดในฟตบอลไทยลก ผานชองทางอนๆ (ทไมใชท

สนาม) อกหรอไม

1) ตดตาม 2) ไมไดตดตาม (ขามไปตอบขอ 4.6.4)

4.6.3.1 ในกรณทตดตามทานตดตามผานชองทางใด (โปรดเรยงลาดบ ใสหมายเลข 1-3)

) โทรทศน 2) วทย ) อนเตอรเนตในคอมพวเตอร/โนตบค

4) โทรศพทมอถอ/แทปเลต 5) อนๆ ……………………

4.6.4 ทานไดตดตามไปชมการแขงขน เมอทมโปรดของทานไปแขงในฐานะทมเยอนหรอไม

1) ตดตาม 2) ไมไดตดตาม (ขามไปตอบสวนท 4.7)

4.6.4.1 ในกรณทตดตาม ทานใชพาหนะอะไรในการเดนทางไปชมการแขงขนทสนามอนๆ บอย

ทสด (เลอกขอเดยว)

1) ไปเองโดยรถสวนตว 2) ไปกบเพอนโดยรถสวนตวของเพอน/คนรจก

213

3) ไปเองโดยรถทวร/รถบส 4) ไปกบรถทวร/รถบสของสโมสร

5) อนๆ...........................................

4.7 ทานมคาใชจายอะไรบางในการเปนแฟนคลบของทมสโมสรฟตบอลไทยลก (เลอกไดหลายขอ)

1) ตวเขาชมการแขงขน 2) ของทระลก (เชน หมวก เสอ สตกเกอร) 3)

เบยร

4) อาหาร/เครองดม 5) สอสงพมพของสโมสร 6) คา

เดนทาง 7) อนๆ.....................

4.8 ทานเคยเลนพนนทมโปรดในฟตบอลไทยลกของทานหรอไม

1) เคยเลน 2) ไมเคยเลน (ขามไปตอบหวขอท 5)

4.8.1 หากทานเลนพนนทมโปรดในฟตบอลไทยลกของทาน ทานเลนแบบใด

1) แทงกบโตะบอล 2) พนนกบเพอน 3) พนนในกลมแฟน

4) เลนแบบ Online 5) อนๆ.....................

214

สวนท 5 การเลนพนนฟตบอล

5.1 ทานเคยเลนการพนนบางหรอไม (การพนนทกชนด)

1) เคย 2) ไมเคย (ขามไปตอบสวนท 6)

5.2 ในกรณททานเลนหรอเคยเลนการพนน ทานเคยเลนการพนนชนดใดบาง (โปรดเรยงล าดบ ใส

หมายเลข 1-3)

1) ไพ 2) ลอตเตอร 3) หวยใตดน 4) พนนบอล 5) มวย

6) สนกเกอร 7) แทงมา(สนามมา) 8) ตมา/ตสลอต 9) ไกชน 10)

บงไฟ 11) อนๆ......................

5.3 ทานเรมเลนการพนนตงแตอายเทาใด ........... ป

5.4 ปจจบนทานเลนการพนนบอยแคไหน

1) ทกวน 2) สปดาหละ1-2 ครง 3) เดอนละ 1-2 ครง

4) ปละ1-2 ครง 5) ตามโอกาส (เชน เมอไปเทยวกบเพอน/ครอบรว,แขงเรอ)

6) อนๆ.......................

5.5 ทานเคยเลนพนนฟตบอลหรอไม

1) เคย 2) ไมเคย (ขามไปตอบสวนท 6)

5.6 ทานเรมเลนพนนฟตบอลตงแตอายเทาใด ............... ป

5.7 ปจจบนทานเลนพนนฟตบอลบอยแคไหน

1) ทกวน 2) สปดาหละ1-2 ครง 3) เดอนละ 1-2 ครง

4) ตามโอกาส 5) อนๆ.......................

5.8 ทานเลนพนนฟตบอลในวงเงนเฉลย (ตอการแทงหนงครงซงอาจมหลายค) ครงละ...............บาท

5.8.1 กรณทเลนได วงเงนเฉลยทได (ตอการแทงหนงครงซงอาจมหลายค)ครงละ..............บาท

215

5.8.2 กรณทเลนเสย วงเงนเฉลยทเสย (ตอการแทงหนงครงซงอาจมหลายค)ครงละ.............บาท

5.9 ทานนยมเลนพนนฟตบอลในรปแบบใด (โปรดเรยงล าดบ ใสหมายเลข 1-3)

1) เลนเองทโตะบอล 2) โทรศพทแทงผานเดกเดนโพย/เพอน/คนรจก

3) เลนกนเองกบกลมเพอน/เพอนททางาน 4) เลนแบบ Online

5) อนๆ …………………………….

5.10 ทานนยมเลนพนนฟตบอลแบบใดมากทสด (เลอกขอเดยว)

1) บอลลก 2) บอลถวย (เชน แชมเปยนลก/ยโรปาลก/AFC)

3) บอลทวนาเมนต (เชน ฟตบอลโลก/ฟตบอลยโร)

5.11 ทานนยมเลนพนนฟตบอลลกใด (โปรดเรยงล าดบ ใสหมายเลข 1-3)

1) พรเมยรลก องกฤษ 2) ลาลกา สเปน 3) กลโชซรอา อตาล

4) บนเดสลกา เยอรมน 5) Ligue 1 ฝรงเศส 6) ไทยพรเมยรลก

7) ยามาฮาลกวน (ดวชน2) ) อนๆ ………………………

5.12 ในแตละครงทเลน ขาวสารแวดวงฟตบอล ราคาตอรอง สาคญหรอไม ในการตดสนใจเลอกเลน

ทมนนๆ

1) ไมสาคญ 2) สาคญอยบาง 3) สาคญมากทสด

5.13 ทานตดตามขอมลขาวสารเพอใชในการเลนพนนฟตบอลผานชองทางใด (โปรดเรยงล าดบ ใส

หมายเลข1-3)

1) หนงสอพมพ 2) โทรทศน 3) วทย 4) อนเตอรเนตในคอมพวเตอร/โนตบค

5) โทรศพทมอถอ/แทปเลต 6) เพอน/คนรจก/เดกเดนโพย 7) อนๆ............................

5.14 ทานตดตามชมการแขงขนของทมททานเลนพนนหรอไม

1) ตดตาม 2) ไมตดตาม (ขามไปตอบขอ 5.15)

216

5.14.1 ในกรณทตดตาม ทานตดตามผานชองทางใด (โปรดเรยงล าดบ ใสหมายเลข 1-3)

1) ชมการแขงขนในสนาม 2) รานอาหาร/ผบ/บาร

3) Cable TV (เชน True visions,CTH,WeTV) 4) Internet ทบานหรอหอพก

5) ดผานมอถอ 6) โตะพนนบอล

7) ลานเบยรหรอลานหางสรรพสนคาทมการถายทอดคสาคญ เชน ศกวนแดงเดอด

8) อนๆ……………………

5.15 โดยเฉลยทานใชเวลาในการเลนการพนนฟตบอลไปเทาใด ................ชวโมง...............นาท

สวนท 6 ความคดเหนเกยวกบการพนนบอล

6.1 ทานคดวาการเลนพนนฟตบอลเปนปญหาสงคมหรอไม

1) เปน 2) ไมเปน

6.2 การเลนพนนกอใหเกดผลกระทบดานใดหรอไม (เลอกไดหลายขอ)

1) ไมกอใหเกดผลกระทบใดๆ 2) การเงน 3) การ

ทะเลาะเบาะแวง

4) อาชญากรรม 5) ประสทธภาพการทางาน/การเรยน

6) ปญหาสขภาพ 7) อนๆ..................

6.3 ทานเหนดวยหรอไมทจะใหมการเปดพนนฟตบอลแบบถกกฎหมาย (เหมอนกาสโนพรอมม

ใบอนญาต)

1) เหนดวย 2) ไมเหนดวย