(1)

การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลา

Antenatal Service at Tambon Health Promoting Hospital, Songkhla Province

สรพงศ เอยดชวย Surapong Eardchuay

วทยานพนธน@เปนสวนหนDงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวจยและพฒนาระบบสขภาพ

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirement for the Degree of

Master of Science in Health System Research and Development Prince of Songkla University

2554 ลขสทธWของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชDอวทยานพนธ การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา

ผเขยน นายสรพงศ เอยดชวย

สาขาวชา การวจยและพฒนาระบบสขภาพ

อาจารยทDปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ

……………………...….…………...………. ……………………………..…ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. สาวตร ล1มชยอรณเรอง) (ผชวยศาสตราจารย ดร. แสงอรณ อสระมาลย)

……...……………………………....…กรรมการ อาจารยทDปรกษาวทยานพนธรวม (ผชวยศาสตราจารย ดร. สาวตร ล1มชยอรณเรอง)

……………………...….…………...………. ………………………………...…...….กรรมการ ((รองศาสตราจารย ดร. เพชรนอย สงหชางชย) (รองศาสตราจารย ดร. เพชรนอย สงหชางชย)

……………………...….…………...…กรรมการ (รองศาสตราจารย ฐตพร องคถาวรวงศ)

…………………….……...………...…กรรมการ (นายแพทย สวฒน วรยพงษสกจ)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน1 เปนสวนหน< งของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวจยและพฒนาระบบสขภาพ

………………………………………

(ศาสตราจารย ดร. อมรรตน พงศดารา) คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ช�อวทยานพนธ การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของ จงหวดสงขลา ผเขยน นายสรพงศ เอยดชวย สาขาวชา การวจยและพฒนาระบบสขภาพ ปการศกษา 2554

บทคดยอ การวจยเชงคณภาพน- มวตถประสงคเพ1ออธบายการจดบรการ กระบวนการพฒนา ปจจยสงเสรม ปญหาและแนวทางแกไขการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา เลอกผใหขอมลแบบเจาะจงรวม 24 คน คอ ผใหบรการท1เก1ยวของ 12 คน รวมกบอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) หญงต-งครรภ และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถ1น กลมละ 4 คน เกบรวบรวมขอมลจาก 4 พ-นท1 โดยใชการสมภาษณเชงลก การสงเกตแบบไมมสวนรวม และการศกษาเอกสารท1เก1ยวของ ตรวจสอบความตรงของแนวคาถามในการสมภาษณโดยผทรงคณวฒ 5 ทาน วเคราะหขอมลโดยใชวธวเคราะหเน-อหา ผลการวจยพบวา ผใหขอมลใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลใน 4 ประเดน คอ 1) การใหบรการแบบเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล 2) การจดบรการเชงรก 3) การเปนท1ปรกษาไดตลอดเวลา 4) การมสวนรวมจดบรการกบองคกรปกครองสวนทองถ1น สวนการจดบรการฝากครรภท- งในชมชนและคลนกฝากครรภ พบวาทกพ-นท1ไมมความแตกตางกน โดยมการคนหา และแนะนาหญงต-งครรภทกคนในเขตรบผดชอบ ใหมาฝากครรภกอน 12 สปดาห แตยงไมมการจดโดยใหชมชนมสวนรวม และมการจดตามมาตรฐานคณภาพคลนกฝากครรภ มเพยง 1 แหง ท1จดไดสมบรณตามนโยบายระดบจงหวด คอ มการเจาะเลอดสงตรวจ การตรวจทางทนตกรรม การพบแพทยอยางนอย 1 คร- ง และโรงเรยนพอแม รวมถงการดแลหลงคลอดภายใตการทางานแบบเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม กระบวนการพฒนาระบบบรการของทกพ-นท1มกลไกสนบสนนจากสานกงานสาธารณสขอาเภอ โรงพยาบาลแมขาย และ อสม. ในพ-นท1 มเพยง 1 แหง ท1ไดรบการสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถ1นรวมดวย ปจจยสงเสรมการจดบรการ คอ ผใหบรการท1มความมงม1นท1จะใหผรบบรการไดรบบรการใกลบาน และมงพฒนาความรของตนเอง ความรวมมอของบคลากรในหนวยงาน วสยทศนของผนา การมพยาบาลวชาชพใหบรการ การม อสม. รวมใหบรการ การมเคร1องมอทางการแพทยท1ทนสมยไดมาตรฐานเพยงพอ นโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวดท1ชดเจน และเงนคาปวยการ

(4)

สาหรบ อสม. ในการทางานในชมชน สาหรบปญหาการจดบรการ คอ ขาดงบประมาณสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถ1น ไมมหองฝากครรภ และไมมการจดการระบบสงเลอดไปตรวจท1โรงพยาบาลแมขายท1ชดเจน ขอเสนอแนะในการจดบรการฝากครรภ ควรเปนการจดบรการภายใตการทางานแบบเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม โดยมงเนนการปองกนปญหาจากการต-งครรภในวยรน และการจดต-งชมรมสงเสรมสขภาพอนามยแมและเดก ตลอดจนการจดบรการฝากครรภท1บานในหญงท1มการต-งครรภท1ไมพงประสงค

(5)

Thesis Title Antenatal Service at Tambon Health Promoting Hospital, Songkhla Province

Author Mr Surapong Eardchuay

Major Program Health System Research and Development Academic Year 2011

ABSTRACT

This qualitative research aimed to explore the existing antenatal service, operating supportive factors and obstacles including management strategies of the service at the Tambon Health Promoting Hospital of Songkhla Province. Twenty four key informants were recruited: 12 providers and 4 representatives of each group of stakeholders, i.e., community health volunteers, pregnant women and representatives from the local administrative organization. The data were collected in 4 settings representing 4 major areas of Songkhla Province using in-depth interview, non-participatory observation and document review. The interview guide was examined for its content validity by 5 experts and data were analyzed using content analysis. The stakeholders’ perspectives on antenatal service at the Tambon Health Promoting Hospital could be classified into 4 aspects: comprehensive service as provided in the community hospital, service provision in a proactive manner, providing consultation at all times, and service support by the local administrative organization. The services provided in community and clinics were not different, i.e., case-finding and giving advice to all pregnant women to get the service within the first trimester of pregnancy. However, none was set up by engaging community participation and complying to the national standard of prenatal care. Only one setting provided a set of services according to the provincial policy, i.e., blood examination, dental care, medical care, parental training and postpartum service. The services were operated within the primary care network. All settings were supported by their district health office, community hospital, and community health volunteers. Only one was supported by the local administrative organization. Many operating supportive factors were found, i.e., providers who were committed to provide accessible care to community dwellers and to improve their knowledge for the best service, cooperation of personnel in the organization, the vision of leader, the support for nursing service,

(6)

partnership with community health volunteers, good preparation of the medical devices, good implementation of the policy, and compensation for those community health volunteers who supported the service. Obstacles that were identified were lack of financial support from the local administrative organization, and separate antenatal clinic and laboratory service. Recommendation for strengthening antenatal care networking among the Tambon Health Promoting Hospitals was made by focusing on the teenage pregnancies, setting up a support group for maternal and child health and providing home care service for unplanned pregnant women.

(7)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน- สาเรจลลวงไดดวยความความกรณาชวยเหลออยางดย1ง จาก ผชวยศาสตราจารย ดร.สาวตร ล-มชยอรณเรอง และรองศาสตราจารย ดร.เพชรนอย สงหชางชย อาจารยท1ปรกษาวทยานพนธท1ไดกรณาถายทอดความร ใหคาแนะนาปรกษา และขอคดเหนอนเปนประโยชนแกผวจยในทกข-นตอนของการทาวทยานพนธ รวมท-งใหการสนบสนนและเปนกาลงใจท1ดเสมอมา ผวจยรสกซาบซ- งและประทบใจในความกรณาเปนอยางย1ง จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ท1น- ขอกราบขอบพระคณผทรงคณวฒทกทาน ท1กรณาเสยสละเวลาอนมคาในการตรวจสอบ พรอมท-งใหคาแนะนาและขอเสนอแนะแนวทางการสมภาษณ ท1เปนประโยชนอยางย1งในการวจย และขอกราบขอบพระคณคณะกรรมการสอบโครงรางวทยานพนธ คณะกรรมการสอบวทยานพนธทกทานท1กรณาเสนอแนะความคดเหนท1เปนประโยชน ทาใหวทยานพนธฉบบน- มความถกตองและสมบรณย1งข-น นอกจากน-ขอกราบขอบพระคณคณาจารยทกทานท1กรณาประสทธประสาทความรในระหวางการศกษา ใหคาแนะนาและใหกาลงใจเสมอมา ขอขอบคณผใหขอมลทกทาน ท1ไดอานวยความสะดวกและใหความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลวจยอยางด รวมถงขอขอบคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ท1ไดสนบสนนทนสวนหน1งในการทาวทยานพนธ

สดทายน- ขอกราบขอบพระคณบดา มารดา และขอบคณพ1ๆ และเพ1อนทกคน ท1สนบสนนดานการศกษาและเปนกาลงใจตลอดมา จนกระท1งวทยานพนธฉบบน- สาเรจไดดวยด คณประโยชนท1เกดจากการวจยในคร- งน-ขอมอบแดทกทานท1ไดเอยนามมา ณ ท1น-

สรพงศ เอยดชวย

(8)

สารบญ

หนา

บทคดยอ................................................................................................................................. (3) ABSTRACT........................................................................................................................... (5) กตตกรรมประกาศ.................................................................................................................. (7) สารบญ.................................................................................................................................... (8) รายการตาราง.......................................................................................................................... (10) รายการภาพประกอบ.............................................................................................................. (11) บทท( 1 บทนา...................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา.................................................................. 1 วตถประสงคการวจย............................................................................................... 3 คาถามการวจย......................................................................................................... 3 กรอบแนวคด........................................................................................................... 3 นยามศพท............................................................................................................... 5 ขอบเขตของการวจย................................................................................................ 6 ประโยชนท(คาดวาจะไดรบ..................................................................................... 6 บทท( 2 วรรณคดท(เก(ยวของ................................................................................................. 7 การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล................................. 7 แนวทางการดาเนนงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล................. 25 บทท( 3 วธดาเนนการวจย..................................................................................................... 47 รปแบบวจย............................................................................................................. 47 การเลอกพCนท(ศกษาและการเขาพCนท(ศกษา............................................................ 47 ผใหขอมล................................................................................................................ 49 เคร(องมอท(ใชในการวจย......................................................................................... 50 ขCนตอนการสรางเคร(องมอและตรวจสอบคณภาพของเคร(องมอ............................. 51 การเกบรวบรวมขอมล............................................................................................. 52 การตรวจสอบขอมล................................................................................................ 54 การพทกษสทธผใหขอมล....................................................................................... 54 การวเคราะหขอมล.................................................................................................. 55

(9)

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท( 4 ผลการวจยและอภปรายผล...................................................................................... 57 ผลการวจย............................................................................................................... 57 อภปรายผล.............................................................................................................. 162 บทท( 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ............................................................................ 193 สรปผลการวจย........................................................................................................ 193 ขอเสนอแนะ........................................................................................................... 196 บทเรยนการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล….................... 197 บรรณานกรม.......................................................................................................................... 198 ภาคผนวก................................................................................................................................ 205 ก. การพทกษสทธของผเขารวมงานวจย....................................................................... 206 ข. แนวคาถามเพ(อการสมภาษณ.................................................................................... 207 ค. แบบสงเกตงานวจย…………………………........................................................... 217 ง. รายนามผทรงคณวฒ................................................................................................. 220 ประวตผเขยน.......................................................................................................................... 221

(10)

รายการตาราง

ตาราง หนา

1 คณลกษณะผใหขอมลจาแนกตามพCนท(ในการศกษา............................................... 50 2 ลกษณะทางกายภาพจาแนกตามพCนท(ในการศกษา................................................. 62 3 ลกษณะโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและเครอขายหนวยบรการจาแนกตาม

พCนท(ในการศกษา....................................................................................................

66 4 ลกษณะองคกรปกครองสวนทองถ(นจาแนกตามพCนท(ในการศกษา........................ 69 5 ลกษณะการรบบรการฝากครรภจาแนกตามพCนท(ในการศกษา................................ 71 6 คณลกษณะของผใหขอมล จาแนกตามผใหขอมลแตละกลม ................................. 81 7 การใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

ของจงหวดสงขลา ของผใหขอมล จาแนกตามโซน................................................ 93

8 ปญหา และแนวทางแกไขปญหาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา จาแนกตามโซน...........................................…....

140

9 แนวทางการพฒนาการจดบรการและขอเสนอแนะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา ของผใหขอมล จาแนก

ตามโซน..................................................................................................................

151 10 วเคราะหแนวทางการจดบรการฝากครรภ ตามแนวคดการจดบรการโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบลและการจดบรการระดบปฐมภม...........................................

184

(11)

รายการภาพประกอบ

ภาพ หนา

1 กรอบแนวคด………............................................................................................... 5 2 แผนท(ทางเดนยทธศาสตรปฏบตการ...................................................................................... 21 3 แผนท(ทางเดนยทธศาสตรปฏบตการพฒนาอนามยแมและเดก พ.ศ. 2552-2553............... 31 4 แผนท(แสดงเขตพCนท(บรการสาธารณสขของจงหวดสงขลา............................................. 58 5 สรปการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา... 191

1

บทท� 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ประเทศไทยไดใชกรอบการรบรองปฏญญาแหงสหสวรรษอนเปนพนธกจของประชาคม

โลกในการพฒนาคนอยางย )งยนมาเช)อมโยงกบนโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพของประเทศ หน) งในเปาหมายสาคญของการพฒนาดงกลาว คอ การพฒนาสขภาพหญงต1งครรภ โดยมเปาหมายการดาเนนงานคอ ลดอตราตายของมารดาใหเหลอ 18 ตอการเกดมชพแสนคน ใหไดในป พ.ศ. 2549 (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2554 ก) จากขอมลอตราตายของมารดาซ) งเปนดชนช1 วดปญหาสขภาพของประชากรท)สาคญ พบวาอตราตายของมารดาในประเทศไทยมแนวโนมลดลงจาก 11.7 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2549 เปน 10.8 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2552 (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2554 ข) ขณะท)จงหวดสงขลา กลบมแนวโนมท)สงข1นตรงขามกบอตราตายของมารดาในประเทศ คอ เพ)มข1นจาก 33.68 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2549 เปน 45.89 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2552 ท1งน1 จากรายงานอตราตายของมารดา พบวามารดาตายสวนหน)งถกสงตอมารบบรการจากพ1นท)จงหวดใกลเคยง แตกยงมจานวนท)นอยกวามารดาตายท)อาศยอยในเขตพ1นท)จงหวดสงขลา (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ก) ดงน1นในการดาเนนงานจงจาเปนตองหาแนวทางท)จะลดปญหาดงกลาวลงใหได การลดปญหาการตายของมารดา หญงต1 งครรภควรไดรบการดแลขณะต1 งครรภ(Herper, Byington, Espeland, Naughton, Meyer, & Lane, 2003) โดยเขารบบรการฝากครรภต1งแตระยะเร)มแรกอยางสม)าเสมอ เพ)อประเมนปญหาสขภาพและภาวะแทรกซอนระหวางต1งครรภ ท)อาจสงผลตอการตายของมารดา (จนทมา, 2548, อนใจ, 2549) ท1งน1การจดบรการฝากครรภถอเปนหน)งในระบบบรการสขภาพท)ตองพฒนาใหหญงต1งครรภสามารถเขาถงบรการฝากครรภท)มคณภาพ ประเทศไทยไดกาหนดใหการฝากครรภเปนบรการหน) งของหนวยบรการปฐมภม ซ) งมคณลกษณะการจดบรการในรปแบบผสมผสาน ตอเน)อง เปนองครวม เสรมศกยภาพใหประชาชนพ)งตนเองท1งการสรางเสรมสขภาพและการปองกนโรค โดยจดบรการใหมความเช)อมโยงกบบรการของโรงพยาบาลแมขายในรปเครอขายบรการปฐมภม (กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2547; สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน, 2550) แตจากขอมลสขภาพอนามยแมและเดกของจงหวดสงขลาในปงบประมาณ 2552 พบวาหญงต1งครรภท)ฝากครรภครบ 4 คร1 งตามเกณฑ รอยละ 75.65 มารดา

2

ต1งครรภอายต )ากวา 20 ป รอยละ 13.90 ของหญงต1งครรภท)มาคลอดท1งหมด หญงต1งครรภท)ฝากครรภกอน 12 สปดาห รอยละ 55.62 (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ก) ซ) งถอวาต)ากวาเกณฑท)กระทรวงสาธารณสขกาหนด และแสดงใหเหนถงการท)หญงต1 งครรภยงเขาไมถงการจดบรการท)มอย รวมท1งปญหาการต1งครรภในกลมวยรนในพ1นท) จากการตดตามประเมนผลระบบบรการฝากครรภของหนวยบรการปฐมภมในประเทศไทย พบวา มคณภาพบรการดานวธการท)แตกตางกนตามบรบทของแตละพ1นท) เชน การใชเคร)องมอทางการแพทยในการตรวจวนจฉยเพ)มข1น (การใชเคร)องอลตราซาวน การตรวจทางหองปฏบตการ) การใหความรหญงต1งครรภและสามในรปของโรงเรยนพอแม ในสวนของบทบาทการดแลหญงต1งครรภท)หนวยบรการปฐมภมพบวามบทบาทนอยลง เน)องจากเกณฑมาตรฐานบางอยางท)เนนการใหบรการท)โรงพยาบาลมากข1น เชน การฝากครรภคร1 งแรกท)ตองไปตรวจเลอดและตรวจโดยแพทยท)โรงพยาบาล ทาใหประชาชนเช)อม)นตอบรการท)โรงพยาบาลมากกวาหนวยบรการปฐมภม (สานกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข, เครอขายวจยและพฒนาบรการสขภาพปฐมภม, และสถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2549)

จงหวดสงขลาไดดาเนนการแกไขปญหาโดยกาหนดใหงานอนามยแมและเดกเปนประเดนหน) งในยทธศาสตรการพฒนารวมกบการยกระดบหนวยบรการปฐมภมเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในปงบประมาณ 2553 มพ1นท)เปาหมายรวม 38 แหง โดยมคณะกรรมการอนามยแมและเดกระดบจงหวด กาหนดแนวทางพฒนาการจดบรการฝากครรภท)มคณภาพในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลใหเหนเปนรปธรรม คอ เนนการคนหาหญงมครรภในพ1นท)รบผดชอบเพ)อแนะนาใหมาฝากครรภกอนอายครรภ 12 สปดาห และมารบบรการฝากครรภอยางตอเน)อง 4 คร1 งตามเกณฑ โดยหนวยบรการจะจดบรการแบบเบดเสรจ คอ การจดบรการตรวจครรภเพ)อคนหาความเส)ยงและสงตอพบแพทยเม)อตรวจพบภาวะแทรกซอนและภาวะเส)ยง การจดบรการเกบส)งสงตรวจทางหองปฏบตการ การจดบรการใหค าปรกษาและใหความรแกหญงต1 งครรภและบคคลในครอบครว ท1งน1 ในการจดบรการจะมการประสานความรวมมอกบโรงพยาบาลแมขายในการสนบสนนใหเกดบรการท)เปนรปธรรม (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ข) ซ) งเปนการเพ)มบทบาทใหกบหนวยบรการปฐมภมสามารถจดบรการฝากครรภไดเชนเดยวกบโรงพยาบาล และหญงต1งครรภสามารถเขาถงบรการใกลบานมากข1น

อยางไรกตาม แมจะมการกาหนดแนวทางในการจดบรการไว แตในสวนของวธการจดบรการกไมไดกาหนดชดเจนวาหนวยบรการแตละแหงจะดาเนนการอยางไรเพ)อใหหญงต1งครรภสามารถเขาถงบรการท)มคณภาพ เน)องจากแนวคดของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลน1นจะเปดโอกาสใหผปฏบตงานไดกาหนดวธการทางานท)สอดคลองกบบรบทของพ1นท) (ชชย, สมศกดa , ลดดา, สพตรา และเกษม, 2552) ดวยเหตน1 ผวจยจงมความสนใจศกษาวาการจดบรการฝากครรภของ

3

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในเชงปฏบตวาเปนอยางไร มกระบวนการพฒนา และประสบปญหาอยางไร โดยใชการวจยเชงคณภาพซ) งเปนการศกษาเชงลก เพ)ออธบายขอมลท)เกดข1นจรงมาใชเปนขอมลพ1นฐานใหกบผปฏบตงานและผท)เก)ยวของสามารถกาหนด ปรบปรง หรอพฒนาการจดบรการฝากครรภใหสอดคลองบรบทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแตละพ1นท)ใหเหนเปนรปธรรมตอไป

วตถประสงคการวจย

1. เพ)ออธบายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลา

2. เพ)ออธบายกระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลา

3. เพ)ออธบายปจจยสงเสรม ปญหา และแนวทางแกไขการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลา

คาถามการวจย

1. การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลาเปนอยางไร

2. กระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลาเปนอยางไร

3. ปจจยสงเสรม ปญหา และแนวทางแกไขการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลามอะไรบาง กรอบแนวคด

ก า ร ว จย ค ร1 ง น1 ผ ว จ ย ใ ช ร ะ เ บ ย บ ว ธ ว จย เ ช ง ค ณ ภ า พ เ พ) อ ศ ก ษ า ก า ร จด บ ร ก า ร กระบวนการพฒนา ปจจยสงเสรม ปญหา และแนวทางแกไขการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา ผวจยนาความรท)ไดจากการทบทวนแนวคด ทฤษฎ ไปประกอบการสรางแนวคาถามสมภาษณเชงลก โดยเลอกใช 1) แนวคดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

4

ตาบล ท)เนนการจดบรการเชงรก การจดบรการตอเน)อง สามารถใหคาปรกษาและประสานงานเพ)อสงตอไปยงโรงพยาบาลแมขายไดตลอดเวลา และการจดบรการท)มความเช)อมโยงและมสวนรวมกบโรงพยาบาลแมขาย ภาคประชาชน และองคกรปกครองสวนทองถ)น 2) แนวคดคณลกษณะบรการปฐมภม ไดแก การเขาถงบรการ (accessibility) ท1งการเปนจดแรกท)เขารบบรการ สามารถเขารบบรการไดตลอดเวลา มความสะดวกท1งการเดนทาง ข1นตอนการรบบรการ และระยะเวลารอคอย ในการรบบรการ การเขาถงดานจตใจ และวฒนธรรมความเช)อของหญงต1งครรภ การใหบรการตอเน)อง (continuity) ต1งแตระยะต1งครรภจนถงหลงคลอด และการใหบรการตอเน)องของหนวยบรการ และระหวางหนวยบรการแตละระดบ การใหบรการผสมผสาน (comprehensiveness) ท1งการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาและการฟ1 นฟสภาพ และเปนองครวมท)คานงถงปจจยดานรางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ และภาวะเศรษฐกจ การประสานบรการ (coordination) ระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกบโรงพยาบาลแมขาย และการประสานงานเพ)อจดบรการภายในชมชน และการมสวนรวมของชมชน (community participation) โดยผใหบรการเปนผใหความรและเสรมพลงใหประชาชนสามารถระบปญหาความตองการ และการวางแผนควบคมประเมนผลการจดบรการ 3) แนวคดการจดบรการเครอขายบรการปฐมภม (contracting unit for primary care: CUP) ในดานการใหบรการ การบรหารจดการ การสงเสรมและสนบสนนชมชน และการพฒนาวชาการ 4) แนวคดกระบวนการดาเนนงานตามแผนท)ทางเดนยทธศาสตร ซ) งมมมมองการพฒนา 4 ระดบ คอ มมมองระดบประชาชน มมมองระดบภาค มมมองกระบวนการ และมมมองระดบพ1นฐาน 5) แนวคดระบบการจดบรการสขภาพ ตามรปแบบการประเมนตามแบบจาลองซปป (CIPP) ของ สทพเฟลบมและคบา (Stufflebeam and Guba, 1971 อางใน สชาต, 2547) ไดแก การประเมนบรบท การประเมนปจจยนาเขาดานทรพยากรสขภาพ การประเมนกระบวนการ และการประเมนผลผลต ตามคณลกษณะการจดบรการปฐมภม และ 6) แนวคดการจดบรการฝากครรภตามโครงการลกเกดรอดแมปลอดภย และโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว

5

ภาพ 1 กรอบแนวคด

นยามศพท

การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล หมายถง บรการสขภาพท)โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในจงหวดสงขลาจดใหกบหญงต1งครรภ ท1งการใหบรการตรวจครรภและตดตามสขภาพต1งแตระยะต1งครรภจนถงหลงคลอด การใหคาแนะนาในการดแลสขภาพของหญงต1งครรภ การใหบรการสงตอหญงต1งครรภท1งไปและกลบเพ)อเขารบบรการฝากครรภระหวาง

การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

แนวคดการจดบรการ ปฐมภม

- การเขาถงบรการ - การใหบรการตอเน)อง - การใหบรการผสมผสาน - การประสานบรการ - การมสวนรวมของชมชน

กระบวนการดาเนนงานตามแผนท)ทางเดน

ยทธศาสตร - มมมองระดบประชาชน - มมมองระดบภาค - มมมองกระบวนการ - มมมองระดบพ1นฐาน

แนวคดการประเมนระบบบรการสขภาพ

- บรบท - ปจจยนาเขา - กระบวนการ - ผลผลต

แนวคดเครอขาย บรการปฐมภม

- การใหบรการ - การบรหารจดการ - การสงเสรมและ สนบสนนชมชน - การพฒนาวชาการ

แนวคดการจดบรการ ฝากครรภ

- โครงการลกเกดรอด แมปลอดภย - โครงการสายใยรกแหง ครอบครว

แนวคดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

- การจดบรการเชงรก - การจดบรการอยาง ตอเน)อง สามารถใหคา ปรกษาไดตลอดเวลา - การจดบรการท)มความ เช)อมโยงและมสวนรวม

6

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกบหนวยบรการสาธารณสขในเครอขาย และการสนบสนนใหองคกรภายในชมชมเขามามสวนรวมในการจดบรการฝากครรภ

ขอบเขตของการวจย

การวจยคร1 งน1 เปนการวจยในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล รวม 4 แหง ซ) งเปนตวแทนจากแตละโซนของจงหวดสงขลาท1งหมด 4 โซน โดยเปนการศกษาการจดบรการ กระบวนการพฒนาการจดบรการ ปจจยสงเสรม ปญหา และแนวทางแกไขการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ศกษาในผใหขอมล 3 กลม คอ 1) ผใหบรการ ไดแก ผรบผดชอบงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และผเก)ยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลแมขาย 2) ภาคประชาชน ไดแก หญงต1งครรภท)มารบบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) 3) องคกรปกครองสวนทองถ)น ไดแก ผรบผดชอบหรอมสวนเก)ยวของกบการจดบรการสาธารณสข เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนกนยายน พ.ศ. 2553 ถง กมภาพนธ พ.ศ. 2554

ประโยชนท&คาดวาจะไดรบ

1. ไดขอมลเพ)อใชเปนแนวทางสาหรบเจาหนาท)สาธารณสขท)ปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอ)น ๆ ท)มบรบทใกลเคยงกนและผท)เก)ยวของสามารถพฒนาการจดบรการฝากครรภเพ)อปองกนและลดภาวะแทรกซอนของมารดาและบตรไดอยางเหมาะสม

2. การวจยน1สามารถใชเปนแนวทางสาหรบผท)สนใจในการทาวจยไปประยกตใชเปนพ1นฐานการศกษาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในบรบทอ)น ๆ ตอไป

7

บทท� 2

วรรณคดท�เก�ยวของ

การวจยเร องการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลาผวจยไดทบทวนเอกสาร และงานวจยท เก ยวของ โดยมแนวคด ทฤษฎและงานวจยท เก ยวของ ดงตอไปน/ คอ 1. การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 1.1 มาตรฐานการจดบรการฝากครรภ 1.2 การจดบรการสขภาพในหนวยบรการปฐมภม 1.3 การจดบรการสขภาพในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 1.4 กระบวนการดาเนนงานตามแผนท ทางเดนยทธศาสตร 1.5 การประเมนการจดบรการสขภาพ 2. แนวทางการดาเนนงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 2.1 สถานการณการจดบรการฝากครรภ

2.2 กระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 2.3 แนวทางการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 2.4 ข/นตอนการจดบรการฝากครรภ 2.5 คณภาพการจดบรการฝากครรภ 2.6 ปจจยสงเสรมการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

2.7 ปญหาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มาตรฐานการจดบรการฝากครรภ การฝากครรภ เปนบรการพ/นฐานท จาเปน เพ อใหคาปรกษาในการดแลตนเอง คนหาปจจยเส ยงตาง ๆ การเฝาระวง และใหการรกษาภาวะแทรกซอนท เกดข/นระหวางต/งครรภ เชน ภาวะ โลหตจางจากการต/งครรภซ งพบไดบอยท สดในหญงต/งครรภ โดยเปนข/นตอนแรกในการดแลท ตอเน องในระยะของการเจบครรภ การคลอด และหลงคลอด (จนทมา, 2548, ประเทอง, ชยนตรธร, และชไมพร, 2547; ถวลยวงค, และชตมา, 2547, อนใจ, 2549) ซ งจะมผลตอการลดอตราการตาย

8

ของมารดา (Herper, Byington, Espeland, Naughton, Meyer, and Lane, 2002) และภาวะสขภาพของทารกท คลอด ท สงผลตออตราการตายของทารก (พรรณพศ, นภาพร, และกรรณการ, 2545; Vintzileos, Ananth, Smulian, Scorza, and Knuppel, 2003) การศกษาคร/ งน/ผวจยทาการศกษาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซ งในการจดบรการน/นไดยดมาตรฐานการปฏบตการผดงครรภ เพ อลกเกดรอดแมปลอดภยในป พ.ศ. 2540 และโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว พ.ศ. 2550

1. มาตรฐานการปฏบตการผดงครรภ เพ อลกเกดรอดแมปลอดภย มาตรฐานการปฏบตการผดงครรภ เพ อลกเกดรอดแมปลอดภย เปนมาตรฐานท องคกร

อนามยโลก ภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดจดทาข/นในป พ.ศ. 2540 สาหรบใชในกลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใต ประเทศไทยนามาใชเปนแนวทางในการจดบรการฝากครรภในหนวยบรการ ประกอบดวยมาตรฐาน 6 ดาน (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2545) คอ 1.1 การคนหาและแนะนาบรการฝากครรภแกหญงมครรภในเขตรบผดชอบ ขอกาหนดของมาตรฐาน พยาบาลตองตรวจเย ยมและมปฏสมพนธกบชมชนอยางสม าเสมอ เพ อจงใจสตร สาม และญาตใหพาหญงต/งครรภไปฝากครรภแตเน น ๆ โดยใชส อท เหมาะสม โดยดาเนนงานไดโดยการออกเย ยมชมชนอยางสม าเสมอ การหาอาสาสมครในชมชนเขามารวมมอในการคนหา ทาทะเบยนหญงต/งครรภ และใหความรในการฝากครรภใหเรวท สดและเขารบบรการฝากครรภอยางตอเน อง 1.2 การตรวจและการตดตามดแลในระยะต/งครรภ ขอกาหนดของมาตรฐาน พยาบาลควรใหบรการหญงมครรภแตละคนในการฝากครรภอยางนอยคนละ 4 คร/ งการฝากครรภ ประกอบไปดวย การซกประวต การตรวจมารดาและทารกในครรภ เพ อสงเสรมและประเมนความกาวหนาตามปกต พยาบาลตองเขาใจและจาแนกการต/งครรภท มภาวะเส ยงสงได เชน ภาวะโลหตจาง ภาวะทพโภชนาการ ความดนโลหตสง โรคตดตอทางเพศสมพนธ และการตดเช/อเอช ไอ ว พยาบาลตองสามารถใหวคซนไดอยางถกตอง ใหคาแนะนาและสงเสรมสขภาพไดเหมาะสม ดาเนนการวเคราะหปญหาท เก ยวของและตองมการบนทกอยางถกตองทกคร/ งของการตรวจ หากมความผดปกตเกดข/นตองใหความชวยเหลอ และสงตอเพ อรบการรกษาไดอยางเหมาะสม 1.3 การตรวจครรภ ขอกาหนดของมาตรฐาน พยาบาลตรวจหนาทองและประเมนอายครรภได และเม ออายครรภมากข/นตองสามารถบอกแนวลาตว ทารก ทา และการเคล อนเขาสเชงกรานของศรษะทารกอยางถกตอง เพ อประเมนความผดปกตและสามารถสงตอไดอยางทนตอเวลา 1.4 การดแลหญงต/งครรภท มภาวะโลหตจาง ขอกาหนดของมาตรฐาน พยาบาลตองแสดงบทบาทท เหมาะสมในการปองกน ตรวจพบและจดการ หรอสงตออยางเหมาะสม ตามนโยบายของประเทศ ในการดแลหญงต/งครรภท มภาวะโลหตจางทกราย

9

1.5 การดแลเบ/องตนในหญงต/ งครรภท มสภาวะความดนโลหตสง ขอกาหนดของมาตรฐาน พยาบาลตองสามารถประเมนการเพ มของความดนโลหตต/งแตระยะเร มแรกและเขาใจถงอาการ อาการแสดงของระยะเร มพษแหงครรภเพ อใหการชวยเหลอและสงตออยางเหมาะสม 1.6 การแนะนาเตรยมตวสาหรบการคลอด ขอกาหนดของมาตรฐาน พยาบาลเตรยมคาแนะนาอยางถกตองแกหญงต/งครรภ สามและครอบครวในไตรมาสท สามของการต/งครรภ เพ อใหเกดความม นใจการวางแผนการคลอด 2. โครงการโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว โครงการโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว เปนโครงการท ดาเนนการใน พ.ศ. 2549 ตามพระราชปณธานของพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาศรรศมj เพ อพฒนาคณภาพบรการอนามยแมและเดกในหนวยบรการสาธารณสข ใหจดระบบบรการท ไดมาตรฐานตามกระบวนการคณภาพ ต/งแตระยะต/งครรภจนถงหลงคลอด การเล/ ยงดเดกแรกเกดถง 5 ป ท เช อมโยงสชมชนใหมสวนรวมดาเนนงานรวมตวเปนชมรมตาง ๆ ประกอบดวยกลวธดาเนนงาน 6 วธ คอ 1) พฒนาระบบคณภาพบรการงานอนามยแมและเดกแบบบรณาการ 2) เสรมสรางความเขมแขงชมรมโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว 3) พฒนาสมรรถนะบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขในการดาเนนงานโครงการ 4) มมาตรการทางกฎหมายเพ อสงเสรมการเล/ยงลกดวยนมแม 5) สรางกระแสสงคมและประชาสมพนธ 6) ศกษาวจยเพ อพฒนาองคความร เทคโนโลย และนวตกรรมบรการงานอนามยแมและเดก (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2550) ในสวนของการจดบรการฝากครรภท สนบสนนการดาเนนงานตามโครงการสายใยรกแหงครอบครว ประกอบดวยการดาเนนการจดบรการ คอ

2.1 การจดบรการฝากครรภตามมาตรฐานฝากครรภคณภาพ ประกอบดวย 2.1.1 การใหหญงต/งครรภมาฝากครรภกอนอายครรภ 12 สปดาห 2.1.2 การฝากครรภใหกบหญงต/งครรภ ครบ 4 คร/ งคณภาพ คอ คร/ งท 1 ฝากครรภ

ในชวงอายครรภ 1-6 เดอน (1-27 สปดาห) คร/ งท 2 ฝากครรภในชวงอายครรภ 7 เดอน (28-31 สปดาห) คร/ งท 3 ฝากครรภในชวงอายครรภ 8 เดอน (32-35 สปดาห) และคร/ งท 4 ฝากครรภในชวงอายครรภ 9 เดอน (36-39 สปดาห)

2.1.3 หญงต/งครรภไดรบสมดบนทกสขภาพแมและเดกทกคน และมการสอนใหหญงต/งครรภและสามทราบถงความสาคญของสมดบนทกสขภาพ และการใชสมดบนทกสขภาพ 2.1.4 หญงต/งครรภไดรบการปรกษาเร องโรคธาลสซเมย และโรคเอดส จากแมสลก และทาการตรวจเลอดโดยสมครใจ 2.1.5 หญงต/งครรภไดรบการตรวจทางหองปฏบตการ ไดแก การตรวจโลหตจางในหญงต/งครรภ การตรวจปสสาวะ การตรวจซฟลส

10

2.1.6 หญงต/งครรภไดรบวตามนเสรมธาตเหลกทกคน 2.1.7 หญงต/ งครรภไดรบการแจกเกลอเสรมไอโอดนเพ อปองกนการขาดสารไอโอดนในหญงต/งครรภ

2.1.8 หญงต/งครรภไดรบวคซนบาดทะยกตามเกณฑของกรมควบคมโรค 2.1.9 หญงต/งครรภท มน/ าหนกต ากวาเกณฑตองไดรบการแกไขปญหาเพ อใหมน/าหนกตามเกณฑ 2.1.10 หญงต/งครรภไดรบการเฝาระวงสขภาพในชองปาก 2.1.11 หญงต/งครรภไดรบการสงเสรมใหมการเล/ยงลกดวยนมแม 2.1.12 หญงต/งครรภและสามเขารบการสอนตามกระบวนการโรงเรยนพอแมอยางนอย 2 ระยะ คอ ระยะท หน ง เม ออายครรภต ากวา 28 สปดาห จะเนนเร องบทบาทของพอแมในการเตรยมความพรอมสาหรบการมบตร การสรางครอบครว การตรวจสขภาพท จาเปนของพอแม และการดแลสขภาพของแมระยะต/งครรภ และระยะท สอง เม ออายครรภต ากวา 32 สปดาห จะเนนเร องการเตรยมตวสาหรบการคลอด การเล/ยงลกดวยนมแม และการออกกาลงกายและฝกหายใจสาหรบการคลอด (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2547) 2.2 การจดบรการท ชมชนมสวนรวมในเร องของอนามยแมและเดก โดยรปแบบการดาเนนการสามารถปรบไดตามความเหมาะสมของพ/นท เชน มการต/ งชมรมเล/ ยงลกดวย นมแม ชมรมแมอาสา ชมรมสายใยรกแหงครอบครว หรออาจจะใชชมรมสรางสขภาพในชมชนเดมไมตองต/งใหมแตเพ มเน/อหาในเร องอนามยแมและเดกตามเกณฑท กาหนด โดยสรป จากมาตรฐานการจดบรการฝากครรภท/งสองโครงการ การจดบรการฝากครรภจะประกอบดวย 4 สวนหลก คอ 1) การจดบรการท สนบสนนใหหญงต/งครรภเขารบบรการฝากครรภกอน 12 สปดาห 2) การจดบรการฝากครรภโดยเจาหนาท สาธารณสขอยางตอเน องใหครบ 4 คร/ งตามเกณฑ เพ อเฝาระวงภาวะเส ยงท อาจเกดข/นขณะต/งครรภ ซ งอาจเปนอนตรายระหวางคลอดของมารดาและทารก และสงเสรมใหทารกท คลอดมสขภาพท สมบรณแขงแรง 3) การจดบรการใหความรและการใหคาปรกษากบหญงต/ งครรภตลอดจนสามและญาตในการเตรยมตวระหวางต/งครรภและขณะคลอด และ 4) เปนการจดบรการในลกษณะของการมสวนรวมกบชมชนเพ อสนบสนนใหมการจดต/งชมรมมาสนบสนนการจดบรการฝากครรภท สงผลดตอสขภาพแมและเดก

11

การจดบรการสขภาพในหนวยบรการปฐมภม

หนวยบรการปฐมภม เปนหนวยบรการดานแรกท เขาถงงาย มการจดบรการดแลสขภาพท ประชาชนยอมรบได โดยอาศยเทคโนโลยและตนทนท เหมาะสม คอการจดบรการเชงรก เนนการดท/งการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาโรค และการฟ/ นฟสภาพแบบองครวมอยางตอเน องใหแกประชาชน ครอบครว และชมชน มการประสานงานสงตอท เช อมโยงกบหนวยบรการทตยภม และตตยภม ซ งมการใชเทคโนโลยทางการแพทยระดบสงไดอยางเหมาะสม และประสานงานกบชมชนเพ อพฒนาความรของประชาชนในการสงเสรมสขภาพของตน และสามารถดแลสขภาพและพ งพาตนเองได รวมท/งเปดโอกาสใหเขามามสวนรวมในการจดบรการและการบรหารจดการในหนวยบรการปฐมภม (โกมาตร, และประชาธป, 2551; เพชรนอย, 2554; ยงยทธ, 2552 ก; สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน, 2550; สพตรา, 2550 และ Starfield, Parrino, Headley, Ashton & Kizer, 1995; World Health Organization, 2008)

คณลกษณะบรการของหนวยบรการปฐมภม คอ การเขาถงบรการ (accessibility) การดแลตอเน อง (continuity) การดแลแบบองครวมและผสมผสาน (comprehensiveness) การประสานบรการ (coordination) และการสรางการมสวนรวมในชมชน (community participation) (ยงยทธ, 2552 ข)

1. การเขาถงบรการ คอ การท ผปวยเขาถงบรการท จาเปนตามขอบงช/ และในเวลาท สมควร(อนวฒน และจรตน, 2543) ซ งมผเสนอแนวคดเก ยวกบการเขาถงบรการท ใกลเคยงกน ดงน/

โบเดนไฮเมอ และกรมบาค (Bodenheimer & Grumbach, 2009) ไดใหแนวคดการเขาถงบรการสขภาพวาประกอบดวยองคประกอบท สาคญ 2 สวน สวนแรก คอ ความสามารถในการจายคาบรการ สวนท สอง คอ ความพรอมของบรการสขภาพท/งดานบคลากรและส งอานวยความสะดวกท จดใหประชาชนเขาถงไดงาย ท/งดานการเดนทาง การเขาถงดานวฒนธรรม และการเขาถงไดทกเวลาท ตองการไดรบการชวยเหลอ

ยงยทธ (2552 ข) ไดใหแนวคดการเขาถงบรการสขภาพวาประกอบดวยองคประกอบ คอ 1) เปนบรการแรกท เขาถงเม อจาเปนตองใชบรการกรณท เกนศกยภาพในการดแลตนเอง 2) การเขาถงดานภมศาสตร ไมไกลการคมนาคม และการเดนทางสะดวก ตามความหมายท เปนความจาเพาะในบรบทของแตละพ/นท 3) การเขาถงดานภาระการเงน คอ การมสวนรวมจายโดยตรงขณะใชบรการ ท/งน/ จาเปนตองคานงถงแหลงเงน ซ งมกลไกในการรวบรวมเงนจากประชาชน และจดสรรเงนใหกบผใหและสถานบรการ ท/งน/ จาเปนตองมความเปนธรรมท/งเชงทนนยมและสงคมนยม 4) การเขาถงเชงจตใจ ท/ งการเขาถงเพราะรจก อนใจ ไมรสกโดดเด ยว เชน ทมผใหบรการไมใหญเกนไป ผรบบรการรจกผใหบรการทกคนท อยในทม และการเขาถงเพราะม นใจ เช อม นศรทธา 5) การเขาถง

12

เชงวฒนธรรม ท/งความเช อ วธคด วธพด และวถชวตของผใหบรการและผรบบรการไมตางกนมากเกนไป 6) การเขาถงบรการโดยไมตองรอนาน ในทกจดของการใหบรการในสถานบรการ 7) การเขาถงไดตลอดเวลาตามความจาเปน กรณฉกเฉนสามารถเขาถงบรการไดทกวนตลอด 24 ช วโมง กรณไมฉกเฉนมการจดเวลาใหบรการท ทาใหเกดความสะดวกสบายท/งผใหบรการและผรบบรการ

โดยสรปการเขาถงบรการสามารถพจารณาในองคประกอบตาง ๆ คอ การเขาถงดานการจายคาบรการ การเขาถงทางภมศาสตรสามารถเดนทางไดสะดวก การเขาถงดานจตใจของผรบบรการ การเขาถงดานวฒนธรรม การเขาถงบรการท อานวยความสะดวกใหรบบรการโดยไมตองรอนาน เขาถงไดทกเวลาตามความจาเปนท ตองการไดรบการชวยเหลอ

2. การดแลตอเน อง คอ การจดบรการท ผใหบรการใหการดแลผรบบรการต/งแตการหาแนวทางจดการปญหาจนกระท งสามารถแกไขปญหาหรอความเส ยงใหหมดไป (World Health Organization, 2008) กลมท จะไดรบการดแลตอเน อง คอ ผปวยท ตองดแลระหวางการปวยแตละคร/ ง ผปวยเร/ อรง และประชากรในความรบผดชอบต/งแตกอนปวยจนถงขณะปวยและการฟ/ นฟสภาพต/งแตเกดจนตาย (สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน, 2550) การพจารณาการใหบรการหรอการดแลตอเน อง จะใหความสาคญกบความตอเน องในหลายแงมม ท/งภายในปญหาสขภาพ (intra-episode) ระหวางปญหาสขภาพ (inter-episode) ภายในระดบของการใหบรการ (intra-level) และระหวางระดบของการใหบรการ (inter-level) (ยงยทธ, 2552 ข)

2.1 ตอเน องภายในปญหาสขภาพ ต/งแตพบปญหาจนกระท งปญหาส/นสด อาจแบงเปน 2.1.1 ปญหาเฉยบพลน (acute episode) เชน ในชวงของไขหวด บรการตอเน องอาจ

เปนการใหบรการ 2 คร/ ง อาจใชเวลา 5 วน ต/งแตพบปญหาจนกระท งปญหาส/นสด 2.1.2 ปญหาเร/ อรง (chronic episode) เชน ในชวงของโรคเบาหวาน เร มต/งแตพบวา

เปนจนกระท งเสยชวต 2.1.3 การปองกนโรค (prevention episode) เปนการดแลต/งแตพบวาอยในกลมเส ยง

จนกระท งภาวะเส ยงน/นหมดไป เชน ในชวงของหญงมครรภ เร มต/งแตต/งครรภจนถงหลงคลอด 2.1.4 การสงเสรมสขภาพ (episode of health promotion) เปนการใหบรการทกคร/ งท

มโอกาส ท/งในชวงท มปญหาสขภาพ และรอยตอระหวางปญหาสขภาพ 2.2 ตอเน องระหวางปญหาสขภาพ (inter-episode) ตองสงเคราะหปญหาสขภาพทกคร/ ง

เม อปญหาสขภาพส/นสดลง เพ อความพรอมในการเช อมตอ เม อตองดแลปญหาท พบใหมกรณตอไป 2.3 ตอเน องภายในระดบของการใหบรการ (intra-level) ในสวนของการใหบรการ

ระดบปฐมภม มดงน/

13

2.3.1 ตอเน องในสถานบรการ ซ งมจดบรการท มวตถประสงคตางกนแตจาเปนตองมการเช อมโยงเขาดวยกน คอ หองบตรเปนฝายตอนรบการใหบรการตอเน องจากบานสสถานบรการ เปนสถานท ซ งจาเปนตองมขอมลพ/นฐานท จาเปนครบถวนและเปนปจจบน ท/งระดบบคคลและครอบครว เพ อใหหองตรวจนาไปใชตดสนใจรกษาหรอแกปญหาสขภาพปจจบนรวมกน โดยไมจาเปนตองเสยเวลาซกประวตอดตและประวตครอบครว และนาไปใหหองยา ทาแผล ฉดยา หรอบรการอ น ๆ ท ทาการตดสนใจสการปฏบต ในกรณท ไมมการสงตอ อาจแบงการใหบรการในจดน/ได 3 ลกษณะ คอ ปฏบตไดเลยตอเน องจนส/นสดภายในสถานบรการ นาไปประยกตใชหรอปฏบตเองท บาน และการนาไปประยกตใชหรอปฏบต โดยผใหบรการไปใหบรการตอเน องท บาน

2.3.2 ตอเน องกบการใหบรการท บานและการเย ยมบาน การใหบรการท บานม 3 ลกษณะ คอ การใหบรการตอเน องจากการใหบรการในสถานบรการ การใหบรการตอเน องเน องจากมารบบรการท สถานบรการไมได เชน คนชรา คนพการ ผปวยระยะสดทายท ตองการส/นใจท บาน และการใหบรการท บานกรณฉกเฉน (ถกตาม) ในสวนของการเย ยมบานน/น เพ อรบรและทาความเขาใจเพ อความตอเน องของการใหบรการกรณผมารบบรการผดนด เชน ผปวยโรคเร/อรง หรอผท อยในกลมเส ยง (active follow-up) และเย ยมเพ อเกบขอมล ทาความรจก เรยนร หรอการสรางเคร องมอ เชน การข/นทะเบยนหรอเกบขอมลสามะโนประชากร การเกบขอมลเพ อทาแฟมอนามยครอบครว การทาแผนท เดนดน เปนตน

2.4 ตอเน องระหวางระดบของการใหบรการ (inter-level) เพ มความตอเน อง โดยลดชองวางและลดความซ/ าซอน จนกระท งเช อมกนไดอยางเปนเน/อเดยว (seamless) ในระหวางระดบของการใหบรการ ซ งอาจแบงออกเปน

2.4.1 การสงผปวยพรอมขอมลและการรบผปวยพรอมขอมลกลบ (referral patients) 2.4.2 การสงส งสงตรวจ (specimens) เพ อตรวจทางหองปฏบตการและรบผลลพธกลบ

รวมไปถงการใชทรพยากรอ น ๆ ท อยระหวางหนวยบรการแตละระดบรวมกน (sharing resource) 3. การดแลแบบองครวมผสมผสาน เปนการดแลประชาชน ท คานงถงปจจยท/งดานรางกาย

จตใจ สงคม จตวญญาณ เศรษฐกจท เก ยวของ ไมไดมองแบบแยกปญหาสขภาพออกเปนสวน ๆ และใหบรการท ผสมผสานทกดานตามความจาเปนของผรบบรการ ท/งดานการรกษาพยาบาล การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และการฟ/ นฟสภาพ โดยเฉพาะอยางย งในระดบรายบคคลและครอบครว (โกมาตร, และประชาธป, 2551; ยงยทธ, 2552 ข; สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน, 2550)

4. การประสานบรการ หนวยบรการปฐมภมมหนาท ประสานบรการดานการแพทย ดานสงคม รวมท/งการเช อมตอขอมล เพ อใหเกดประโยชนสงสดกบประชาชน (สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน, 2550) แบงได 2 ลกษณะ คอ 1) การประสานภายในหนวยบรการสาธารณสข ท

14

เสรมแนวคดเร องความตอเน องจากมมมองบรการปฐมภม การประสานบรการทตยภม บรการตตยภม และบรการสงคมท อยภายในระบบบรการดานสาธารณสข มการเสรมใหเกดปฏสมพนธ การเช อมกนของสถานบรการและองคประกอบตาง ๆ เพ อใหเกดผลอยางสมบรณ ขณะเดยวกนกตองทาใหผรบบรการไมรสกโดดเด ยวเม อตองรบบรการกบผใหบรการท ไมคนเคย รวมถงเม อจาเปนตองใชบรการท ตองใชเทคโนโลยทางการแพทยท มความซ/ าซอน พรอมกบปกปองผรบบรการ ในลกษณะของการลดอนตรายท อาจเกดจากการใชเทคโนโลยเกนความจาเปน และ 2) การประสานกบภายนอกระบบบรการดานสาธารณสข บนพ/นฐานของบรบททางสงคมการเมอง โครงสรางการบรหารจดการในระบบราชการ เพ อใหมการใชทรพยากรรวมกนอยางมประสทธภาพ มการปฏบตงานรวมกนของหนวยงานท อยตางสงกดโดยมเปาหมายเพ อการพฒนาชมชนรวมกน (ยงยทธ, 2552 ข) 5. การสรางการมสวนรวมในชมชน คอ การท หนวยบรการมปฏสมพนธ และสมพนธภาพท ดกบชมชน เปนหน งเดยวกบชมชน และการเปดโอกาสใหกบประชาชนไดเขามามสวนรวมในการพฒนาการจดบรการ และการบรหารจดการตาง ๆ (ยงยทธ, 2552 ก) การมสวนรวมในการพฒนาดานสาธารณสข นตยา (2548) ไดแบงออกเปน 5 ระดบ คอ 1) การมสวนรวมในการรบประโยชนจากโครงการ เปนการมสวนรวมท ประชาชนไมไดลงมอกระทาแตเปนผ ไปรบบรการท เจาหนาท สาธารณสขจดข/น 2) การมสวนรวมในกจกรรมของโครงการ เปนการมสวนรวมท ประชาชนใหการสนบสนนทรพยากร เชน ท ดน แรงงาน หรอเงนในโครงการพฒนาดานสาธารณสข 3) การมสวนรวมในการดาเนนโครงการ เปนการท ประชาชนจะมสวนรบผดชอบในการบรหารจดการบางอยาง โดยอาจมสวนในการตดสนใจวากจกรรมควรดาเนนการอยางไร หรอวธการใด 4) การมสวนรวมในการกากบและประเมนผลโครงการ เปนการท ประชาชนมสวนชวยในการตดสนใจวาการดาเนนงานบรรลตามวตถประสงคหรอไม ถาไมบรรลผลเน องจากอะไร 5) การมสวนรวมในการวางแผนโครงการ เปนการมสวนรวมท ประชาชนมอานาจในการตดสนใจและบรหารจดการโครงการสาธารณสขท จดข/นมา

รปแบบการจดบรการสขภาพในหนวยบรการปฐมภม จากการศกษาพบวารปแบบหนวยบรการปฐมภมเด ยวจะเตบโตและเขมแขงไดยาก โดยเฉพาะในประเทศกาลงพฒนา ท มขอจากดดานบคลากรท ใหบรการโดยเฉพาะแพทย ดงน/นรปแบบเหมาะสมจงเปนรปแบบเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ ท มโรงพยาบาลอาเภอเปนแมขาย สนบสนนการจดบรการของหนวยบรการปฐมภมกบโรงพยาบาลท เช อมโยงกน และใหการสนบสนนในดานตาง ๆ เชน การนเทศตดตามงาน ระบบขอมล การสนบสนนดานวตถและเทคนคตาง ๆ รวมกบเครอขายท มอยในชมชน ในการพฒนาระบบสขภาพชมชนใหมความเขมแขง สามารถพ งพาตนเองไดท/ งในระดบชมชน ครอบครว และรายบคคล (สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน, 2550; สมฤทธj , 2552)

15

สาหรบประเทศไทย ไดใชแนวทางการพฒนาการจดบรการปฐมภม ในรปเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ โดยในป พ.ศ. 2544 มการดาเนนการพฒนาการจดบรการสาธารณสขระดบอาเภอ ภายใตระบบหลกประกนสขภาพใหมประสทธภาพ โดยมคณะกรรมการประสานงานสาธารณสขอาเภอ (คปสอ.) ดาเนนการประสานการปฏบตงานสาธารณสขระดบอาเภอ รวมท/งตดตามและประเมนผลการปฏบตงาน โดยมงเนนใหหนวยบรการสาธารณสขระดบอาเภอ คอ โรงพยาบาล และสานกงานสาธารณสขอาเภอ ไดรวมมอเพ อพฒนางานสาธารณสขในพ/นท รบผดชอบโดยยดหลกการประสานทรพยากร และกจกรรมรวมกน การบรหารงานในสวนของภมภาค จะมลกษณะเปนเครอขาย ประกอบดวย โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลท วไป โรงพยาบาลชมชน ศนยสขภาพชมชน และสถานอนามย ท/งหมดจะถกบรหารจดการงบประมาณในรปของเครอขายบรการปฐมภม (Contracting Unit for Primary Care: CUP) เพ อใชสนบสนนหนวยบรการปฐมภมตามมาตรฐาน ในดาน 1) การบรหารจดการ คอ พฒนานโยบายและแผนยทธศาสตรการดาเนนงานดานสขภาพ การพฒนาระบบบรหารเครอขายบรการปฐมภม และเครอขายสถานบรการใหมมาตรฐานเพ อจดระบบบรการสขภาพใหไดตามชดสทธประโยชน การบรหารระบบการเงน การคลง และการจดระบบนเทศ ตดตาม ประเมนผลการดาเนนงานของเครอขายบรการสขภาพ 2) การสงเสรมและสนบสนนชมชน คอ มระบบการพฒนาการมสวนรวมของประชาชน ใหมบทบาทในการดาเนนงานของชมชน จดระบบการเฝาระวง ควบคมปองกนโรค และภยสขภาพในทองถ น 3) การพฒนาวชาการ คอ การบรหารและพฒนาทรพยากรบคคล จดระบบสารสนเทศ และศนยขอมลขาวสาร (กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2551)

โดยสรป หนวยบรการปฐมภม มการจดบรการสขภาพใหประชาชนสามารถเขาถงสขภาพไดงาย มการจดบรการท การดแลตอเน อง การดแลแบบองครวมและผสมผสานท/งการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาโรค และการฟ/ นฟสขภาพ โดยประสานการจดบรการรวมกบโรงพยาบาล ภายใตรปแบบการบรหารจดการในรปเครอขายบรการปฐมภม ในดานการบรหารจดการ การสงเสรมและสนบสนนชมชน การพฒนาดานวชาการ ตลอดจนการสรางการมสวนรวมกบชมชนเพ อพฒนาสขภาพชมชนใหมความเขมแขง คอ ประชาชน ครอบครว และชมชน สามารถพ งพาตนเองได การจดบรการสขภาพในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพ.สต.) เปนนโยบายปรบปรงระบบบรการสาธารณสขใหได

มาตรฐาน ควบคกบการพฒนาระบบเครอขายการสงตอในทกระดบใหมประสทธภาพ เพ อใหระบบหลกประกนสขภาพมคณภาพอยางเพยงพอ ท วถง มทางเลอกหลากหลายรปแบบและครอบคลมไดถง

16

การรกษาพยาบาลในสถานพยาบาลเอกชนท เขารวมโครงการ (อภสทธj , 2551) โดยเนนการจดบรการท เสรมจดแขงของบรการปฐมภม คอ การใหบรการดานหนา การดแลสขภาพท ตอเน อง การบรการท ผสมผสานการสงเสรมสขภาพ การควบคมและปองกนโรค การรกษาพยาบาลและการฟ/ นฟสภาพ รวมท/งการจดการปจจยเส ยงตอสขภาพ ท/งในระดบบคคล ครอบครว ชมชนและสงคม (ชชย, สมศกดj , ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) และเปนการพฒนาท สนบสนนแผนยทธศาสตรความรวมมอพฒนาระบบบรการปฐมภม พ.ศ. 2550-2554 มสาระสาคญคอ 1) การเพ มศกยภาพและขยายบรการปฐมภมใหเขาถงชมชน โดยความรวมมอจากทกภาคสวนอยางสอดคลองกบบรบท 2) ปรบปรงการบรหารจดการเพ อสนบสนนระบบบรการปฐมภมอยางมประสทธภาพ 3) ปรบปรงระบบการผลต พฒนา และระบบบรหารจดการท หลากหลาย สอดคลองกบระบบบรการสขภาพปฐมภมและบรบทของพ/นท 4) สรางการยอมรบ คณคา ศกดj ศร และเอกลกษณระบบบรการปฐมภม 5) สนบสนนการวจยและพฒนาระบบบรการปฐมภม (สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน, 2550) ลกษณะสาคญของการดาเนนงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ 1) เปนหนวยบรการท มคณภาพ ประชาชนเขาถงบรการไดงาย 2) เนนการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค 3) รบผดชอบพ/นท ระดบตาบล ดแลประชาชนประมาณ 3,000 - 10,000 คน 4) มพ/นท ในเขตรบผดชอบท/งหมดเปนพ/นท สานกงานท ใหบรการ 5) พฒนาขดความสามารถในการใหบรการรกษาพยาบาลและการฟ/ นฟสมรรถภาพใหสงข/น ผานเครอขายเช อมโยงกบโรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลศนย และโรงพยาบาลท วไป เพ อการปรกษาผเช ยวชาญ และการสงตอผปวย 6) เปนหนวยบรการท มการจดบรการเย ยมบานอยางท วถงทกกลมประชากร 7) รปแบบการใหบรการตองคานงถงความสะดวก ประหยด และคณภาพชวตท ดของผรบบรการเปนสาคญ 8) เนนการพฒนาระบบการทางานเปนทม 9) การบรหารจะดาเนนงานแบบมสวนรวมโดยคณะกรรมการชมชน ในการสนบสนนการพฒนาระบบ แผนงานตลอดจนรวมกากบดแลการทางาน 10) ทางานรวมกบ อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) ซ งเปนผแทนชมชนท ทราบถงสภาพปญหาอยางใกลชด (อภญญา, 2552)

ในสวนของการพฒนาการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลน/น มจดเนนการดาเนนงานใน 3 ดาน ไดแก การดาเนนการเชงรก การจดบรการอยางตอเน องสามารถใหคาปรกษาและสงตอผปวยไดตลอดเวลา และการจดบรการท มความเช อมโยงและมสวนรวม (ชชย, สมศกดj , ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) 1. การดาเนนการเชงรก คอ การใหบรการเพ อชวยใหประชาชนสามารถพ งตนเองทางสขภาพได โดยครอบคลมการสรางสขภาพและการรกษาพยาบาล มภารกจการสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค และอนามยส งแวดลอม เปนการใหบรการท/งในและนอกสถานท โดยคานงถงการดแลแบบองครวม มทมสหสาขาวชาชพและเครอขายสขภาพ การมสวนรวมของชมชน และการนา

17

มาตรฐานวชาชพมาสการปฏบตการพทกษสทธj และศกดj ศรของผใหบรการและผรบบรการ มลกษณะการทางานท มการวางแผนงานเพ อปองกนปญหาหรอลดความรนแรงของปญหา สามารถคาดการณส งท จะเกดข/ นลวงหนาไดดวยขอมลท มอย และพรอมตอบสนองความตองการท เปล ยนแปลงอยางรวดเรว มงเนนท ความร ทศนคต และการปรบเปล ยนพฤตกรรมสขภาพ ดวยการใชกลยทธ เทคนค องคความร และเทคโนโลยตาง ๆ อยางเหมาะสม โดยไมละเมดสทธสวนบคคล ลกษณะการจดบรการเชงรกแบงได 2 ลกษณะ 1) การจดบรการเชงรกในหนวยบรการ คอ การจดบรการแบบเบดเสรจ ณ จดเดยว เพ อใหบรการแบบครบวงจร ท/งการรกษา การสงเสรมสขภาพ และปองกนโรคแบบองครวม โดยมชดใหความร เพ อปรบเปล ยนทศนคต และการปฏบตใหเหมาะสมกบอาการปวย ภาวะเส ยง และภาวะสขภาพ และ 2) การจดบรการเชงรกในชมชน คอ การดแลผปวยท บาน เปนการใหบรการท ผสมผสาน เพ อชวยใหการดแลตอเน อง เปนองครวม และตอบสนองตอปญหาความตองการของประชาชน เพ อหวงใหเกดการกระตนความสามารถในการดแลสขภาพตนเองของประชาชน การพ งพาตนเองภายในครอบครว และระหวางครอบครวและชมชน

2. การจดบรการอยางตอเน อง สามารถใหคาปรกษาและสงตอผปวยไดตลอดเวลา การบรการดแลตอเน อง เปนการใหบรการอยางตอเน องท สามารถใหคาปรกษากบผปวยตลอด 24 ช วโมง โดยสามารถปรกษาแพทยในโรงพยาบาลพ เล/ ยง หรอสงตอผปวยไดตลอดเวลา ท/งน/ อาจมบรการเตยงนอนเพ อสงเกตอาการโดยไมรบผปวยไวนอนคางคน และหากมกรณฉกเฉน กมระบบบรการการแพทยฉกเฉนในการออกไปรบผปวยและใหการปฐมพยาบาลกอนสงตอ ส งสาคญสาหรบการจดบรการดงกลาว คอ การท สถานบรการจะตองมขอมลพ/นฐาน บคคล ครอบครว ความเจบปวยปจจบน ความเจบปวยในอดต และความสามารถประสานบรการระหวางโรงพยาบาลแมขายกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ใหสามารถเช อมโยงขอมล มขอมลเพยงพอท ใชในการดแล หรอสามารถวางแผนดแลรวมกนได 3. การจดบรการท มความเช อมโยงและมสวนรวม เปนรปแบบบรการท มความเช อมโยงกบบรการสขภาพในระดบอ นในการดแลผปวยรายกรณอยางมประสทธภาพ และมสวนรวมอยางเขมแขงในการดาเนนงานของประชาชน ชมชน และองคกรปกครองสวนทองถ น ภายใตแนวคดการมสวนรวมในการดาเนนการ จากแนวคดการจดบรการท มความเช อมโยงและมสวนรวม สามารถแบงลกษณะการจดบรการไดสองลกษณะ คอ การเช อมโยงในแนวด ง และการเช อมโยงในแนวราบ 3.1 การเช อมโยงในแนวด ง เปนความเช อมโยงบรการภายใตการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายซ งมศกยภาพมากกวา ในรปแบบของเครอขายบรการปฐมภม ท สนบสนนทรพยากรและกจกรรมรวมกน เชน ระบบคลงเวชภณฑระดบอาเภอ การทาลายขยะตดเช/อ การ

18

สนบสนนเชงวชาการ การสนบสนนบคลากรมารวมทางานในหนวยบรการปฐมภม (กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2551; สภทร, และ Tenambergen, 2550) หากเครอขายบรการปฐมภม มการบรหารจดการไมด ยอมสงผลตอการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลได สอดคลองกบการศกษาของพรพรรณ (2547) ท พบวาการบรหารจดการของเครอขายในการดาเนนงานของศนยสขภาพชมชนมความสมพนธกบการดาเนนกจกรรมบรการของศนยสขภาพชมชน การเช อมโยงบรการของโรงพยาบาลแมขาย (ชชย, สมศกดj , ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) สามารถดาเนนการไดดงน/ 3.1.1 การใหคาปรกษาทางไกลแบบออนไลน เพ อขอคาปรกษาในการดแลผปวยกบ แพทย หรอเจาหนาท ท โรงพยาบาลแมขาย เปนการลดภาระการสงผปวยไปในกรณท ไมจาเปนตองไปปรากฏตวท โรงพยาบาลแมขาย ผานอปกรณและระบบเช อมตอท เหมาะสมกบสภาพของพ/นท 3.1.2 การสนบสนนเวชภณฑและการดแลผปวยท มความซบซอน โดยเพ มรายการบญชยาท สามารถจายไดท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตามแนวทางการรกษาของโรงพยาบาลแมขาย รวมถงระบบการสงส งสงตรวจเพ อการวนจฉย หรอตดตามผลการรกษาจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การรวมดแลผปวยในรายท สามารถสงกลบบานไดแตยงตองการบรการท มขดความสามารถมากกวาท สถานอนามยเดม แตไมจาเปนตองนอนรกษาท โรงพยาบาล 3.1.3 การพฒนาระบบสงตอ โรงพยาบาลแมขายควรจดบรการรถพยาบาลเพ อสงตอกรณเกนขดความสามารถของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ท มความพรอม สะดวก ท/งกรณท สงไปรบการตรวจวนจฉย รกษา หรอสงผปวยจากโรงพยาบาลแมขายกลบไปยงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เพ อดแลตดตามการเย ยมบานตอเน อง 3.1.4 การสนบสนนดานการเงนการคลง ในปจจบนหนวยบรการท เปนคสญญาระดบปฐมภมยงเปนโรงพยาบาลแมขาย ดงน/นการสนบสนนงบประมาณดาเนนงานจงตองอาศยโรงพยาบาลแมขายเปนผสนบสนนดานการเงนในการดาเนนงานเปนหลก 3.1.5 การสนบสนนบคลากรใหไดตามความเหมาะสมของพ/นท เพ อชวยเตมเตมใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ครบถวนตามท กาหนดไว โดยอาจใหบคลากรจากแมขายไปชวยอยางถาวรในชวงเวลาหน งหรอหมนเวยนไปตามวนระยะเวลาท เหมาะสม 3.1.6 การสนบสนนดานวชาการและการพฒนาบคลากร โดยมแนวทางหรอแผนพฒนาบคลากรท ชดเจนรวมกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล วาจะมการพฒนาองคความรในดานตาง ๆ แกบคลากรของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ท/งเร องการวนจฉย รกษาพยาบาลโรคตาง ๆ การถายทอดเทคโนโลยท เหมาะสม การพฒนาบคลากรท มลกษณะเฉพาะ ซ งอาจประสาน

19

กบสานกงานสาธารณสขจงหวด เขต หรอเครอขายภายนอกพ/นท ดวย เชน วทยาลยการสาธารณสข วทยาลยพยาบาล หรอมหาวทยาลย ท จะเรงผลตและพฒนาบคลากร เปนตน 3.2 การเช อมโยงในแนวราบ เปนรปแบบบรการท มความเช อมโยงแบบมสวนรวม ภายใตการจดต/งคณะกรรมการบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซ งประกอบดวย ตวแทนท/งจากผนาในชมชน องคกรปกครองสวนทองถ น และตวแทนหนวยบรการข/นมาเปนคณะกรรมการ เพ อทาหนาท ในการสรางความรวมมอดานบรหารจดการใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สามารถดาเนนการไดตามท กาหนด (สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตท 12 สงขลา, 2553) โดยสรป แนวคดการจดบรการสขภาพในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มสวนสนบสนนการพฒนาหนวยบรการปฐมภมใหสามารถจดบรการไดตามคณลกษณะการจดบรการสขภาพในหนวยบรการปฐมภม เม อนาแนวคดการจดบรการสขภาพในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เปรยบเทยบกบคณลกษณะของหนวยบรการปฐมภม พบวามความสอดคลองกนในประเดน 1) การจดบรการเชงรก สอดคลองกบการเขาถงบรการ การบรการตอเน อง และการดแลแบบองครวมผสมผสาน 2) การการจดบรการอยางตอเน อง สามารถใหคาปรกษาไดตลอดเวลา สอดคลองกบการบรการตอเน อง และการประสานบรการ 3) การจดบรการท มความเช อมโยงและมสวนรวม สอดคลองกบการประสานบรการ และการสรางการมสวนรวมในชมชน กระบวนการดาเนนงานตามแผนท'ทางเดนยทธศาสตร แผนท ทางเดนยทธศาสตร (Strategic Route Map; SRM) เปนเคร องมอท ชวยในการบรหารการเปล ยนแปลง ท แสดงใหเหนรปธรรมของการใชคนเปนศนยกลางการพฒนา และเปดโอกาสใหคนในชมชนไดใชสมรรถนะท มอยอยางเตมท ชวยใหทกภาคสวนมองเหนจดหมายท ตองการใหเกดข/นในระยะเวลาท กาหนด และวธการท จะรวมทาใหบรรลผลไดงาย เปนระบบ มองคประกอบ 4 ระดบ คอ 1) ระดบประชาชน ท จะแสดงบทบาทอะไร ชมชนเองตองทาอะไร เพ อสนบสนนประชาชนใหมบทบาทเหลาน/น 2) ระดบภาค คอ พนธมตร รวมสนบสนนใหประชาชนแสดงบทบาท 3) ระดบกระบวนการหรอการบรหารจดการท มประสทธภาพ ท สงผลใหภาคหรอประชาชนสามารถแสดงบทบาทได 4) ระดบพ/นฐาน เปนมมมองการพฒนาหรอการเรยนรของ 3 องคประกอบหลก คอ บคลากร องคกร และขอมล (วรณศร, อดศร, และจรพนธ, 2553) เม อวเคราะหตามแนวทางแผนท ทางเดนยทธศาสตรปฏบตการ พบวาประเดนสาคญท นาไปสการขบเคล อนกระบวนการและการสนบสนนการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (นทศนและคณะ, 2554) ดงน/

20

1. มสมรรถนะและมบรรยากาศเอ/ออานวย คอ 1) มจานวนบคลากรเหมาะสมกบงานตามมาตรฐานกรอบอตรากาลง คอ 1: 1,250 2) มพยาบาลเวชปฏบตมาตรฐานกรอบอตรากาลง 1: 5,000 (ทมละ 2-3 คน ตอประชากร10,000 คน) 3) ทมงานมการเรยนรแผนท ทางเดนยทธศาสตรและการจดการความร เพ อใชในการพฒนาการทางานเปนทม 4) ทมงานมขวญกาลงใจ มความสามารถสรางจรยธรรมในการทางานรวมกน 5) ทมงานมความร ทกษะและพฒนาตอเน อง 6) มระบบส อสารท มประสทธภาพ (โทรศพทตดตอประชาชน, web cam) 7) สรางกระบวนการจดการขอมลท ทนสมยใชในการดแลสขภาพประชาชน 8) ทมสหสาขาวชาชพ (แพทย, ทนตแพทย, เภสชกร) เปนพ เล/ยงชวยเหลอ 2. มระบบบรหารจดการองคกรมประสทธภาพ คอ 1) ปฏบตงานเชงรก ใชบานเปนท ทางาน 2) ประสานการสงตอเอ/ออาทร 3) สนบสนนสงเสรมการสรางนวตกรรมบรการ, วธการและผลผลต 4) จดเวทแลกเปล ยนเรยนรอยางมประสทธภาพ 5) มการพฒนาระบบส อสารสาธารณะเขาถงประชาชน 6) มระบบการตดตามประเมนผลอยางตอเน อง 3. ภาคทกภาคสวน รวมตดสนใจขบเคล อนและสนบสนน คอ 1) องคกรปกครองสวนทองถ น ประชาคม มลนธ ชมรม รวมขบเคล อนทาแผนประชาคมใหเกดการปฏบตอยางตอเน อง 2) มกองทนสขภาพรวมแกปญหาในพ/นท 3) องคกรตาง ๆ รวมเปนเจาภาพดแลสขภาวะ 4) ผนาชมชน, อสม., รวมงานแขงขน 5) มโรงเรยน อสม. เพ อพฒนาใหชมชนพ งตนเอง และสนบสนนการดาเนนงานโรงเรยน อสม. ระยะยาว 4. ชมชนเขมแขง ประชาชนสามารถปรบเปล ยนพฤตกรรมได คอ 1) มการสรางแกนนาเฝาระวงปญหาสขภาพชมชน 2) ชมชนกาหนดมาตรการทางสงคมอยางมสวนรวม 3) ชมชนทาแผนชมชนเอง รายละเอยดความความสมพนธของประเดนสาคญท นาไปสการขบเคล อนกระบวนการและการสนบสนนการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตามแผนท ทางเดนยทธศาสตรปฏบตการ ดงภาพ 2

21

ผสงอาย ผพการ แมและเดก ผมปญหาทางจต เบาหวาน โรคหวใจ

ภาพ 2 แผนท ทางเดนยทธศาสตรปฏบตการ (นทศนและคณะ, 2554) จากภาพ 2 เม อพจารณาความสมพนธในการพฒนาแตละระดบ พบวากระบวนการพฒนาเร มจากการเตรยมความพรอมในระดบพ/นฐาน และกระบวนการ ซ งเปนการพฒนาภายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ท/งดานขอมล บคลากร และองคกร ใหมศกยภาพในการจดการนวตกรรมท ด และพรอมประสานงานและถายทอดขอมลท มคณภาพใหกบผท อยในระดบภาค และระดบประชาชน ไดรบทราบ เพ อนามาใชวางแผนจดทาโครงการ และมาตรการแกไขปญหารวมกน ภายในชมชน โดยมทมงาน คอ กลมองคกรในชมชน องคกรปกครองสวนทองถ น หนวยงานภาครฐและเอกชนท/งในและนอกพ/นท ใหการสนบสนนทรพยากร สาหรบดาเนนงานในระดบประชาชน จนเกดการปรบเปล ยนพฤตกรรมสขภาพประชาชนในชมชนได การประเมนการจดบรการสขภาพ

การประเมนผล (evaluation) เปนการศกษาหาความรท อาศยกระบวนการทางวทยาศาสตรหรอการใชเทคนคการวจยทางดานสงคมศาสตร (นศา, 2538) เพ ออธบายและตดสนคณสมบตเก ยวกบการดาเนนงานในข/นตอนตาง ๆ ของการดาเนนโครงการวาไดกอใหเกดการเปล ยนแปลงอยางไร

ประชาชนปรบเปล�ยนพฤตกรรม ชมชนมมาตรการทางสงคม

ชมชนมโครงการของชมชนโดยชมชน

ชมชนมระบบเฝาระวงท�มประสทธภาพ

หนวยงานภาครฐทกระดบสนบสนนและประสานงานอยางเขมแขง

อปท. รวมตดสนใจ ขบเคล�อน และสนบสนนทรพยากรอยาง

เพยงพอและตอเน�อง

กลม องคกรในและนอกพ2นท�มบทบาท

ระบบส�อสารสารสนเทศมประสทธภาพ

ระบบบรหารจดการองคกรและภาคเครอขายมประสทธภาพ

การจดการนวตกรรมท�ด

ระบบขอมลมคณภาพ องคกรมบรรยากาศ

เอ2ออานวยตอการทางาน

ประช

าชน

ภาคเ

ครอข

าย

กระบ

วนกา

ร

พ2นฐา

น

ภายใน รพ.สต.

บคลากร แกนนาสมรรถนะท�เหมาะสม

ภายใน รพ.สต.

22

บาง เปนไปตามวตถประสงคหรอหลกเกณฑท ไดกาหนดไวหรอไม มปญหาอปสรรคอะไรท สงผลตอความสาเรจหรอความลมเหลว รวมท/ งผลกระทบในแงมมตาง ๆ ท เกดข/ นจากการดาเนนโครงการ (ทองหลอ, 2549; เยาวด, 2548; สชาต, 2547)

การประเมนผลเปนกจกรรมแบบเบดเสรจ ท ประเมนในแงมม ชวงเวลาตาง ๆ ควบคกนไปทกดาน เพ อใหเหนการเนนลกษณะงาน และการแยกแยะจดชวงระยะเวลาของการประเมนเทาน/น แบงได 3 ลกษณะใหญ คอ การประเมนผลระหวางวางแผนและวเคราะหโครงการ การประเมนในชวงระหวางโครงการ และการประเมนหลงจากเสรจส/นโครงการ (นศา, 2538; เยาวด, 2537)

1. การประเมนผลระหวางวางแผนและวเคราะหโครงการ เปนการประเมนในระยะเร มแรกของการวางแผนโครงการ โดยดต/งแตการเสนอโครงการเคาโครงแรกเร มและการศกษาความเปนไปไดของโครงการ ต/งแตดานเทคนค เคร องมอเคร องใช ทนท หาได ความตองการบรการ ความพรอมทางส งแวดลอมและสงคมท/ งของโครงการ และระดบทองถ น ความเปนไปไดทางเศรษฐกจ ผลตอบแทนตอหนวยคาใชจาย ผลตอบแทนสทธท คาดวาจะเกดตอสงคม รวมท/งการวเคราะหทางการเงน และความเปนไปไดของแหลงทน เปนตน

2. การประเมนในชวงระหวางโครงการ เปนการประเมนผลในชวงระยะเวลาระหวางดาเนนโครงการ เพ อประเมนวาโครงการไดดาเนนไปตามแผนของโครงการท กาหนดหรอไม และ ผลการดาเนนงานมความกาวหนาเพยงใด (progress evaluation) ซ งจะชวยใหการดาเนนงานมประสทธภาพ สามารถแกไขปญหาและขอผดพลาดไดทนทวงท อนเปนประโยชนแกผบรหารโครงการ การประเมนในชวงน/อาจประเมนส งตอไปน/ คอ 1) ทบทวนแผนของโครงการ 2) การสรางแผนของโครงการ 3) การพฒนาแบบสอบถาม หรอรายการ สาหรบรวบรวมขอมลตามเร องท ตองการ 4) การคดเลอกวธการวดผลท เหมาะสม 5) การกาหนดตารางเวลาการประเมนผลใหสอดคลองกบการดาเนนโครงการ 6) การเตรยมขอมลท จะเปนขาวสารสาหรบการรายงานและเสนอแนะสาหรบการตดสนเก ยวกบการดาเนนโครงการ 7) การแนะนาแนวทางปรบปรง การแกปญหา และการเปล ยนแปลงการปฏบตของโครงการ

3. การประเมนหลงจากเสรจส/นโครงการ เปนการประเมนผลรวมสรปหลงเสรจส/นโครงการน/น เพ อวดผลของโครงการวาไดบรรลเปาหมาย หรอไมอยางไร ตลอดจนรายงานสถานภาพของโครงการวาประสบความสาเรจหรอลมเหลวเพยงไร มปญหาหรออปสรรคใดท ตองแกไขปรบปรง โดยการประเมนจะนาขอมลท ประเมนไวต/งแตแรกเร มของโครงการท/งหมดมาสรปรวมดวย พรอมท/งใหขอเสนอแนะสาหรบโครงการตอไป ซ งขอมลเหลาน/ จะชวยใหผบรหารโครงการสามารถนาไปพจารณาตดสนวาโครงการน/นควรดาเนนการตอหรอยกเลกไป การประเมนในชวงน/ เปนการประเมนวตถประสงคของโครงการ ทรพยากรท ใชเพ อผลประโยชนของโครงการ แนวทางเลอกและโอกาส

23

รวมท/ งขอจากดในการตดสนใจ ข/นตอนการทางานทกจด การวเคราะหผลผลตสวนรวมและผลกระทบของโครงการ ตลอดจนขอปลกยอยในการวางแผนงาน และประสบการณท ไดของโครงการ การจดบรการสขภาพในแตละระดบน/ นจะตองมองในเชงระบบเพ อแสดงใหเหนถงการดาเนนงาน และวธดาเนนงานท มความสมพนธกนอยางชดเจน รดกม เพ อใหเกดประโยชนตอสขภาพท ดของประชาชนโดยรวม โดยในระบบการจดบรการสขภาพน/น จะพจารณาในสวนของปจจยนาเขา กระบวนการ และผลลพธหรอผลผลตท ออกมา (ธงชย, 2541; วสธร, 2548; ศรชย, 2545) สาหรบการวจยคร/ งน/ จะใชรปแบบการประเมนตามแบบจาลองซปป (CIPP) ของสทพเฟลบมและคบา (Stufflebeam and Guba, 1971 อางใน สชาต, 2547) ซ งเปนรปแบบการประเมนเชงระบบเพ อเสนอสารสนเทศท เปนประโยชนตอผเก ยวของสาหรบการตดสนใจ โดยมองคประกอบในการประเมนท สาคญคอ บรบท (context) ปจจยนาเขา (input) กระบวนการ (process) และผลผลต (output)

บรบท หมายถง สภาวะแวดลอมตาง ๆ ของโครงการท กอใหเกดโครงการ และท จะทาใหโครงการประสบความสาเรจหรอลมเหลว เปนการระบคนหาความจาเปนและการออกแบบ เหตผลความเปนมาของโครงการ โดยปกตจะเปนการใหรายละเอยดเก ยวกบสภาวะ โครงการตาง ๆ ท เปนอย และนามาเปรยบเทยบกบโครงการหรอแผนงานท ควรจะเปน ซ งจะนาไปสการระบวตถประสงคของโครงการเพ◌◌อนาไปใชในการออกแบบโครงการ นอกจากน/นในขณะท นาโครงการไปปฏบตจรง โครงการตกอยในสภาวะหรอบรบทใดทางดานเศรษฐกจ สงคมและการเมองท มผลตอการบรรลวตถประสงคเปาหมายของโครงการ

ปจจยนาเขา หมายถง ปจจยพ/นฐานแรกเร มท ทาใหเกดโครงการหรอเร มตนโครงการไดวามลกษณะเปนอยางไร และเพยงพอหรอไม มประโยชนในการระบคนหาวาอะไรคอส งท จาเปนในการบรรลวตถประสงคตามท กาหนดไวในบรบทของโครงการ เชน ควรปรบการจดสรรทรพยากรใหมหรอหาทรพยากรมาเพ มหรอตองประกาศนโยบายหรอแผนงานใหชดเจน กลาวคอ จะตองใหขอมลแกผตดสนใจวาจะใชประโยชนสงสดจากทรพยากรตาง ๆ เพ อใหบรรลตามเปาหมายของโครงการอยางไร ในระบบบรการสขภาพ มปจจยนาเขาท เก ยวของ (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2554) คอ 1) ทรพยากรสขภาพ ไดแก กาลงคนดานสขภาพ สถานบรการสขภาพท/งของภาครฐและเอกชน เทคโนโลยสขภาพ ไดแก ยาและเวชภณฑ รวมท/งเคร องมอแพทยท ใชในการรกษาโรค และองคความรดานสขภาพ 2) การเงนการคลง ท นามาใชเปนรายจายทางสขภาพ ซ งมท/งรายจายจากภาครฐ ภาคเอกชน และภาคครวเรอน 3) การบรหารจดการ ไดแก นโยบายสขภาพ โครงสรางองคกร ระบบและกลไกสนบสนน และการมสวนรวม

กระบวนการ หมายถง การดาเนนงานบรหารและจดการโครงการ เปนการประเมนผลในขณะท โครงการกาลงดาเนนการอย และเปนการพจารณาวาการดาเนนงานเปนไปตามท กาหนดไวแต

24

แรกหรอไม เพ อเปนการหาจดออน จดแขงของโครงการท จะนาไปสการเปล ยนแปลงโครงการท แทจรง กระบวนการจดบรการสขภาพ พจารณาได 2 ดาน (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2554) คอ 1) ดานระดบของบรการสขภาพ 2) ดานประเภทของบรการ

ผลผลต หมายถง ผลท เปนเปาหมายหรอวตถประสงคของโครงการ เปนการประเมนผลเปรยบเทยบส งท เกดข/นกอน ขณะการดาเนนโครงการ และหลงจากโครงการส/นสดลง วาผลผลตเปนไปตามความคาดหวงหรอไม เพ อจะไดมาซ งขอสนเทศท จะใชในการตดสนใจเก ยวกบโครงการ วาโครงการควรจะดาเนนตอไป ปรบปรงแกไข หรอยต ควรมการปรบปรงแกไขวตถประสงคของโครงการหรอไม โครงการน/นควรมแนวโนมการเปล ยนไปในลกษณะใดจงจะเหมาะสม ผลผลตของระบบบรการสขภาพ (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2554) คอ สมรรถนะระบบบรการสขภาพ หมายถง การเขาถงบรการ ความครอบคลมบรการสขภาพ คณภาพบรการ ประสทธภาพ และความเปนธรรมของบรการสขภาพ โดยสรป จากการทบทวนวรรณกรรมในประเดนตาง ๆ สามารถนามาใชเปนแนวทางประเมนการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ท ตองพฒนาการจดบรการใหสอดคลองกบแนวคดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และหนวยบรการปฐมภม และกระบวนการดาเนนงานตามแผนท ทางเดนยทธศาสตร ตามรปแบบการประเมนตามแบบจาลองซปป (CIPP) ไดดงน/

บรบท คอ การประเมนสถานการณการจดบรการดานฝากครรภซ งเปนหน งในงานอนามยแมและเดก ท/ งในดานสถานการณการจดบรการของผใหบรการ และสถานการณในดานชมชน ของจงหวดสงขลา

ปจจยนาเขา คอ การประเมนปจจยท สงผลตอการจดบรการฝากครรภ ประกอบดวย 1) ทรพยากรสขภาพ ไดแก บคลากรท ใหบรการฝากครรภ เทคโนโลยสขภาพไดแก ยาและเวชภณฑ รวมท/ งเคร องมอแพทยท ใชในตรวจครรภ และองคความรในการจดบรการฝากครรภ 2) งบประมาณท นามาใชในการจดบรการฝากครรภ ท/งงบประมาณจากภาครฐ ภาคเอกชน และภาคครวเรอน 3) การบรหารจดการ ไดแก นโยบายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โครงสรางการจดบรการฝากครรภของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและเครอขาย ระบบและกลไกสนบสนนการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของโรงพยาบาลแมขาย องคกรปกครองสวนทองถ น และชมชน

กระบวนการ คอ การพฒนาบรการฝากครรภท จดในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตามแนวทางโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว และลกเกดรอดแมปลอดภย และแนวทางการใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ท มแนวคดการใหบรการเชงรก การจดบรการตอเน อง การจดบรการเช อมโยงและมสวนรวม โดยแบงไดเปนสวนของการพฒนาระดบพ/นฐานและกระบวนการ

25

ซ งเปนการพฒนาในรปเครอขายบรการปฐมภม (CUP) และการพฒนาระดบภาคและประชาชน ซ งเปนการพฒนารวมกบองคกร แกนนาประชาชน รวมท/งหญงต/งครรภและครอบครว

ผลผลต คอ การใหบรการฝากครรภภายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ภายใตแนวคดคณลกษณะของหนวยบรการปฐมภม คอ การเขาถงบรการ การดแลตอเน อง การดแลแบบองครวมผสมผสาน การประสานบรการ และการสรางการมสวนรวมในชมชน

แนวทางการดาเนนงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

สถานการณการจดบรการฝากครรภ

การฝากครรภเปนบรการท จดเพ อดแลสขภาพหญงต/งครรภ ซ งเปนเปาหมายหน งของกรอบปฏญญาแหงสหสวรรษ (The Millennium Development Goals: MDG) (United Nation, 2010) อนเปนพนธกจของประชาคมโลกท จะพฒนาคณภาพชวตคนอยางย งยน โดยมผนาประเทศตาง ๆ ท วโลกรวม 189 ประเทศไดใหการรบรองปฏญญาดงกลาวในเดอนกนยายน พ.ศ. 2543 ประเทศไทยไดใชกรอบการรบรองปฏญญาแหงสหสวรรษมาเช อมโยงกบนโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพของประเทศ โดยต/งเปาหมายหน งท ใชวดผลการดาเนนงานดแลสขภาพหญงต/งครรภคอลดอตราตายของมารดาใหเหลอ 18 ตอการเกดมชพแสนคนใหไดในป พ.ศ. 2549 (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2554 ก) จากขอมลอตราตายของมารดาซ งเปนดชนช/ วดปญหาสขภาพของประชากรท สาคญ พบวาอตราตายของมารดาในประเทศไทยมแนวโนมลดลงจาก 11.7 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2549 เปน 10.8 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2552 (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2554 ข) ซ งถอวาประสบความสาเรจตามเปาหมายท วางไว ขณะท จงหวดสงขลา กลบพบวาอตราตายของมารดากลบมแนวโนมท สงข/ นตรงขามกบอตราตายของมารดาในประเทศ คอ เพ มข/นจาก 33.68 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2549 เปน 45.89 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2552 ท/งน/จากรายงานอตราตายของมารดา พบวา มารดาตายสวนหน งถกสงตอมารบบรการจากพ/นท จงหวดใกลเคยง แตกยงมจานวนท นอยกวามารดาตายท อาศยอยในเขตพ/นท จงหวดสงขลา (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ก) ในสวนของการจดบรการฝากครรภในจงหวดสงขลา จากขอมลสขภาพอนามยแมและเดกของจงหวดสงขลาในปงบประมาณ 2552 พบวาหญงต/งครรภท ฝากครรภครบ 4 คร/ งตามเกณฑ รอยละ 75.65 มารดาต/งครรภอายต ากวา 20 ป รอยละ 13.90 ของหญงต/งครรภท มาคลอดท/งหมด หญงต/งครรภท ฝากครรภกอน 12 สปดาห รอยละ 55.62 (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา,

26

2553 ข) ซ งถอวาต ากวาเกณฑท กระทรวงสาธารณสขกาหนด ขอมลเหลาน/ แสดงใหเหนถงการท หญงต/งครรภยงเขาไมถงการจดบรการไดตามมาตรฐาน ตลอดจนปญหาในเร องของการต/งครรภในกลมวยรนในพ/นท

สาหรบการดาเนนงานฝากครรภในปจจบน จะดาเนนงานภายใต คณะกรรมการงานอนามยแมและเดก (MCH Board) ท เร มมการจดต/งข/นในป พ.ศ. 2543 โดยมวตถประสงคเพ อใหมการดแลการดาเนนงานสงเสรมสขภาพแมและเดกใหเปนไปตามนโยบายและเปาหมาย มการประสานงานการดาเนนงานอยางมระบบ และเพ อใหมการพฒนางานอยางมคณภาพไดมาตรฐาน รวมท/งมความตอเน องในทกระดบของสถานบรการสาธารณสข โดยบทบาทการปฏบตงานของคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกท สนบสนนคณภาพบรการสขภาพหญงต/งครรภพอสรปไดดงน/ คอ 1) วางแผนการดาเนนงาน การใหบรการสขภาพหญงต/งครรภ โดยมนโยบายท ชดเจนเพ อใหเจาหนาท ทกระดบ เหนความสาคญและรวมมอปฏบต 2) พฒนาความสามารถของเจาหนาท ทกระดบในหนวยบรการฝากครรภ 3) สนบสนนแกไขปญหา อปสรรคใหแกบคลากรในการดาเนนงานบรการฝากครรภใหเปนอยางมประสทธภาพ 4) จดใหมการประชมทก 3 เดอน เพ อตดตามผลการดาเนนงาน ตลอดจนรวมกนวางแผนแกไขปญหาอปสรรคในการดาเนนงาน 5) สรปรายงานและวเคราะหการดาเนนงานในพ/นท (จนทรารตน, 2549) ประเทศไทยมแนวทางในการจดบรการเพ อลดปญหามารดาตาย แนวทางหน งโดยกาหนดใหหนวยบรการปฐมภมมการจดบรการฝากครรภ เพ อตดตามประเมนภาวะสขภาพอนามยหญงต/งครรภ ในรปเครอขายบรการปฐมภมรวมกบโรงพยาบาลแมขายในแตละพ/นท ภายใตมาตรฐานการดาเนนงานลกเกดรอด แมปลอดภย และมาตรฐานโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว จากการตดตามประเมนผลระบบบรการหญงต/งครรภของหนวยบรการปฐมภมในประเทศไทย พบวา หนวยบรการปฐมภมสวนใหญมการจดบรการท ไมตางกนมากนก เพราะเปนระบบท มการกาหนดมาตรฐานการดาเนนงานในรายละเอยดไวชดเจน จะมคณภาพบรการดานวธการท แตกตางกนไปตามบรบทของแตละพ/นท เชน การใชเคร องมอทางการแพทยในการตรวจวนจฉยเพ มข/น (การใชเคร องอลตราซาวน การตรวจทางหองปฏบตการ) การใหความรของแมและสามในรปของโรงเรยนพอแม ในสวนของบทบาทการดแลหญงต/ งครรภท หนวยบรการปฐมภม พบวามบทบาทนอยลง เน องจากเกณฑมาตรฐานบางอยางท เนนการใหบรการท โรงพยาบาลมากข/น เชน การฝากครรภคร/ งแรกท ตองไปตรวจเลอดและตรวจโดยแพทยท โรงพยาบาล ทาใหประชาชนเช อม นตอบรการท โรงพยาบาลมากกวาหนวยบรการปฐมภม (สานกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข, เครอขายวจยและพฒนาบรการสขภาพปฐมภม, และสถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2549) และจากการศกษาการจดระบบบรการสขภาพท พงประสงคในงานอนามยแมและเดก พบวาการจดบรการในคลนกฝาก

27

ครรภในสถานบรการทกระดบมความคลายคลงกน จะแตกตางกนเพยงรายละเอยดการใหคาแนะนาของเจาหนาท ซ งข/ นอยกบภาระงานของแตละคน และการจดบรการเสนทางลกรก และกราฟโภชนาการจะมการใชนอยท สด (ศรกล, 2549) สาหรบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลา จะมความสมพนธกบยทธศาสตรการพฒนาสขภาพคอ ยทธศาสตรสงขลาพฒนา ประชามสข ท ไดดาเนนงานระหวาง พ.ศ. 2551-2553 เพ อพฒนาใหประชาชนมสขภาวะท ด โดยมยทธศาสตรการดาเนนงานใน 2 สวน คอ (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ค)

สงขลาพฒนา เปนการดาเนนงานบรหารจดการและพฒนาระบบสาธารณสขเพ อสนบสนนใหเกดผลลพธคอประชาชนมสขภาวะท ด ประกอบดวยยทธศาสตรการพฒนา คอ ยทธศาสตรท 1 การพฒนาเครอขายบรการสขภาพเพ อการบรการท มคณภาพ มาตรฐาน และเพ อการมสขภาพดของประชาชน ยทธศาสตรท 2 การพฒนาการบรหารจดการเพ อการบรหารทรพยากรไดอยางมประสทธภาพ ยทธศาสตรท 3 การสรางกระแสสงคมดานสขภาพ และสนบสนนใหเกดความรวมมอของเครอขายพนธมตรสขภาพ ยทธศาสตรท 4 การพฒนาระบบแผนบรณาการ โดยใชขอมลขาวสารท ถกตองทนสมย ในการตดตามกากบและประเมนผล และยทธศาสตรท 5 การพฒนาบคลากรใหมจรยธรรม คณธรรม สมรรถนะ มความสขและขวญกาลงใจในการทางานและสรางองคกรแหงการเรยนร

ประชามสข เปนผลลพธทางดานสขภาพประชาชนท ตองการใหเหนเปนรปธรรม คอ ประชาชนสามารถเขาถงบรการท มคณภาพอยางเหมาะสม ไดรบการสนบสนนใหมความรท สามารถดแลตนเอง สมาชกในครอบครว ใหมสขภาพด เกดความรวมมอจากทกภาคสวนในชมชนใหสามารถจดการสขภาพไดดวยตนเอง

หลงจากมการดาเนนการภายใตยทธศาสตรสงขลา พฒนามสข จงหวดสงขลาไดรบนโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากกระทรวงสาธารณสข เพ อพฒนาการจดบรการหนวยบรการปฐมภม โดยมรายละเอยดในการดาเนนการสรปไดดงน/

1. การกาหนดพ/นท เปาหมายการดาเนนงาน จงหวดสงขลา ไดกาหนดพ/นท เปาหมายในปงบประมาณ 2553 รวม 38 แหง อยางไรกตาม ในพ/นท 4 อาเภอของจงหวดสงขลา คอ อาเภอเทพา อาเภอนาทว อาเภอจะนะ และอาเภอสะบายอย ไดรบงบประมาณจดสรรเพ มเตมจากกระทรวงสาธารณสข กรณพ/นท จงหวดชายแดนภาคใต เพ อจดต/งเพ มอก 31 แหง ดงน/นจานวน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลา จะมเปาหมายรวม 67 แหง แตในทางปฏบตการดาเนนงานเพ อพฒนากยงคงยดเปาหมาย จานวน 38 แหง ท กาหนดไวเปนหลก

28

2. การพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จะเนนพฒนาใน 3 ประเดนซ งเปนจดเนนคอ การดาเนนงานเชงรก การบรการ 24 ช วโมง และการบรการเช อมโยงและมสวนรวม ท/งน/การพฒนาจะอาศยมาตรฐานศนยสขภาพชมชน (HCA) มาเปนกรอบในการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยมรายละเอยดการพฒนา 9 กจกรรม คอ การจดบรการตอเน อง การจดบรการอนามยแมและเดก การจดบรการงานทนตกรรม การมระบบสงตอท มคณภาพ การพฒนาระบบปรกษาทางไกล การจดบรการเภสชกรรม การจดบรการของทมสหสาขาวชาชพ การดาเนนงานโดยคณะกรรมการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และการจดบรการใชบานเปนหอผปวย (home ward)

3. การดาเนนงานพฒนาระดบจงหวด จงหวดสงขลามแนวทางการดาเนนงานโดยกาหนดใหนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เปน 1 ใน 4 นโยบายท เนนในปงบประมาณ 2553 (โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล, อนามยแมและเดก, การปองกนควบคมโรคตดตอ, การปองกนควบคมโรคเบาหวานและความดนโลหตสง) โดยดาเนนงานในรปคณะทางานระดบจงหวดเพ อตดตามการดาเนนงาน โดยการดาเนนงานระดบจงหวด ไดสนบสนนในดานตาง ๆ คอ

3.1 ดานบคลากร 3.1.1 มการจดทาแผนสนบสนนกาลงคน และพฒนาพยาบาลเวชปฏบตครอบครว

เพ อไปสนบสนนการจดบรการไดตามมาตรฐานคอ พยาบาลเวชปฏบต 1 คน ตอประชาชน 5,000 คน 3.1.2 สนบสนนใหผบรหารเขารบการอบรมหลกสตรผอานวยการโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล 3.1.3 อบรมการทาแผนท ทางเดนยทธศาสตรใหกบบคลากรสาธารณสข และ อสม.

3.2 ดานงบประมาณ 3.2.1 ไดรบงบประมาณสนบสนนจากโครงการไทยเขมแขงเพ อจดซ/อครภณฑ 3.2.2 สนบสนนงบประมาณใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จานวน 22

แหง ท ไมไดรบงบจากสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต 3.2.3 สนบสนนงบประมาณสาหรบสงผ บรหาร เขารบการอบรมหลกสตร

ผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3.3 สนบสนนการจดทาแผนท ทางเดนยทธศาสตร 3.4 รวมพฒนาโรงเรยนนวตกรรม 4 แหง 3.5 จดทาเกณฑประเมนผลการดาเนนงานพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตาม

แนวทางท ผตรวจเขตราชการกาหนดไว 22 ตวช/ วด ท/งน/ ตวช/ วดดงกลาว จงหวดสงขลาไดพจารณากาหนดตวช/ วดท ตองดาเนนงานพฒนาใหเหนเปนรปธรรม จานวน 7 ตวช/ วด และในการตดตาม

29

ประเมนผลจะมแนวทางในการตดตามประเมนผลโดยใหตวแทนจากแตละโซนเขามาประเมน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยไขวทมประเมนแตละโซน

4. รปแบบการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล รปแบบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มการพฒนาแบงไดเปน 2 รปแบบ แตกตางกนตามขนาดประชากรท รบผดชอบ คอ

4.1 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท ดแลพ/นท รบผดชอบระดบตาบลเพยงแหงเดยว 4.2 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท ดแลพ/นท รบผดชอบโดยรวมหนวยบรการปฐม

ภมอ นเปนเครอขายท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลดแล (node) 5. ประเดนการพฒนาระบบบรการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 5.1 ประเดนสมรรถนะและบรรยากาศเอ/ออานวย และประเดนระบบบรหารจดการ

องคกรท มประสทธภาพ จะพจารณาจากระบบบรการท ตองพฒนาใหเหนเปนรปธรรมภายใน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ การจดระบบบรการอยางตอเน องและใหคาปรกษา การจดบรการอ น ๆ ตามบรบทแตละพ/นท และระบบบรการซ งเปนนโยบายของ สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา รวม 3 บรการ คอบรการอนามยแมและเดก บรการคลนกโรคเร/อรง (เบาหวาน, ความดนโลหตสง) และบรการทนตกรรม

5.2 ประเดนภาคทกภาคสวนรวมตดสนใจขบเคล อนและสนบสนน และประเดนชมชนเขมแขง ประชาชนสามารถปรบเปล ยนพฤตกรรมได จะพจารณาบรการท ตองพฒนาใหเหนเปนรปธรรม คอ การมคณะกรรมการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เขามามสวนรวมในการบรหารจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และการนาแผนท ทางเดนยทธศาสตรมาใชเปนเคร องมอดาเนนงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคแบบมสวนรวม

จะเหนไดวาแนวคดและหลกการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ท ตองการพฒนาการจดบรการในหนวยบรการปฐมภมใหเหนเปนรปธรรม คอ การเขาถงบรการ การดแลตอเน อง การดแลแบบองครวมผสมผสาน การประสานบรการ และการสรางการมสวนรวมในชมชน มความสอดคลองกบยทธศาสตรท/ง 5 ดาน โดยการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จะอยในประเดนการพฒนาในยทธศาสตรท 1 และมการดาเนนงานในอก 4 ยทธศาสตร เปนตวขบเคล อนใหเกดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท เปนรปธรรม และตอบสนองการแกปญหาสถานการณการจดบรการฝากครรภท มผลการดาเนนการต ากวาเกณฑท กระทรวงสาธารณสขกาหนด เชน สถานการณมารดาตาย ปญหาหญงต/งครรภวยรน และการเขาถงบรการฝากครรภตอเน องตามเกณฑมาตรฐานการจดบรการฝากครรภ ท/งน/ ในการดาเนนงานเพ อพฒนาเครอขายบรการสขภาพน/น จงหวดสงขลา มการจดพ/นท บรการสาธารณสขออกเปน 4 โซน ตามลกษณะของบรบทพ/นท ของอาเภอตาง ๆ ท ใกลเคยงกน ประกอบดวย โซนเฟ องฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา

30

และโซนชบาแดง เพ อใหเกดความคลองตวในการดาเนนงานและการบรหารทรพยากรใหมประสทธภาพ โดยแตละโซนจะมผรบผดชอบโซนในระดบจงหวดท แตงต/งข/น และมหวหนาฝาย ในสานกงานสาธารณสขจงหวดเปนผรบผดชอบแตละอาเภอท อยในโซนของตน

กระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

บรการฝากครรภ เปนสวนหน งของการสงเสรมสขภาพอนามยแมและเดก ท สถานบรการสาธารณสขทกระดบ ตองดาเนนงานเพ อใหบรรลเปาหมายในการสงเสรมสขภาพคอ แมและเดก มพฤตกรรมสขภาพท ดข/น กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (2553) ไดกาหนดผงจดหมายปลายทางการดาเนนงานเพ อปรบเปล ยนพฤตกรรมอนเปนสาเหตหลกของปญหาแตละระดบ ดงน/ 1. ระดบประชาชน มเปาหมายใหแมและเดกมพฤตกรรมสขภาพดข/น คอ ใหแมฝากครรภทนท คลอดท สถานบรการสาธารณสข สงเสรมการเล/ ยงลกดวยนมแม สงเสรมการเลานทาน การอานหนงสอกบลก เลนกบลก การบรรลเปาหมาย ประชาชนตองตระหนกร มพฤตกรรมสขภาพทางดานแมและเดกท ดข/ น อยในชมชนเขมแขง มแกนนาท เขมแขง มระบบการจดการความร มแผนงานโครงการท สอดคลองกบปญหาทองถ น สามารถเฝาระวงปญหาพฤตกรรมสขภาพแมและเดก และแกไขปญหาไดทนท 2. ระดบภาค มเปาหมายภาครวมพฒนาอนามยแมและเดกได คอ ภาคเครอขาย องคกรปกครองสวนทองถ น มศกยภาพในการทาแผนงานโครงการเก ยวกบอนามยแมและเดกท สอดคลองกบปญหาทองถ น ใหการสนบสนนงบประมาณและการมสวนรวมดาเนนงานกบแกนนาชมชนอยางตอเน อง พฒนาเปนคานยมรวมของชมชน และไดรบสนบสนนจากภาครฐ เอกชน องคกรพฒนาเอกชน (NGO) ดวยการนารปแบบ มาตรฐาน การพฒนาอนามยแมและเดกมาใช ส อมวลชนมสวนรวมส อสารประชาสมพนธขอมลท ตอเน องและถกตองใหกบประชาชน 3. ระดบกระบวนการ มเปาหมายรากฐานม นคง กระบวนการมประสทธภาพ ภาครวมใจ ประชาชนมสขภาพด โดยกระบวนการจดการท ด ประกอบดวยขอมลสถานการณอนามยแมและเดกท ทนสมย ครบถวน ถกตอง รวมกบการพฒนาศกยภาพ แลกเปล ยนเรยนรอยางตอเน อง เพ อใหภาคเครอขายมความร ความสามารถในการปฏบตงาน รวมกบการตดตามประเมนผลท มประสทธภาพ และส อสารขอมลขาวสารอยางตอเน อง 4. ระดบพ/นฐาน มเปาหมายพฒนาบคลากรในองคกรใหมศกยภาพ ทางานเปนทมภายใตบรรยากาศท ด มระบบสารสนเทศทนสมย การบรรลเปาหมาย บคลากรตองมความเปนผนา มทกษะและสมรรถนะแบบมออาชพ บรณาการงานรวมกนเปนทมท เขมแขง สามารถประสานงานกบ

31

หนวยงานอ นไดอยางมประสทธภาพ มระบบสารสนเทศท มประสทธภาพ ทนสมย พรอมแลกเปล ยนและนาขอมลมาใชเฝาระวง พฒนางานอนามยแมและเดก บคลากรมความสขกบการทางานภายใตบรรยากาศ และแรงจงใจใฝร สามารถปฏบตตามวฒนธรรมขององคกรได เปนตนแบบของพฤตกรรมสขภาพอนามยแมและเดก รายละเอยดความความสมพนธของประเดนสาคญในการพฒนางานอนามยแมและเดกตามแผนท ทางเดนยทธศาสตรปฏบตการ ดงภาพ 3

ภาพ 3 แผนท ทางเดนยทธศาสตรปฏบตการพฒนาอนามยแมและเดก พ.ศ. 2552-2553 (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2553)

แมและเดกมพฤตกรรมสขภาพดข2น สนบสนนใหเกดพฤตกรรม

สขภาพแมและเดก

ชมชนมแผนงานโครงการนวตกรรม พฒนาศกยภาพแกนนาชมชน

ดานการทาแผนชมชน

ชมชนมศกยภาพ พฒนาระบบเฝาระวง

สขภาพแมและเดก ในชมชน

อปท. มสวนรวมและดาเนนการอยางตอเน�อง สนบสนนการจดทาแผนงาน/โครงการ

โดยใชงบฯทองถ น

รฐ เอกชน NGO มสวนรวม สนบสนนการใชมาตรฐาน/รปแบบมาตรฐาน

โรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว

แกนนา/ชมชนมสวนรวม และดาเนนการอยางตอเน�อง

สรางคานยมรวม

ส�อมวลชนมสวนรวม - สนบสนนการส อสาร

ดานความเส ยงสขภาพ อนามยแมและเดก

มนวตกรรม/รปแบบ/มาตรฐานงานอนามยแมและเดกท�เหมาะสม

สงเสรมการสรางและใช นวตกรรม/รปแบบ มาตรฐาน

อนามยแมและเดก

มระบบการจดการท�ด สรางระบบตดตามประเมนผล

มระบบการสรางความสมพนธทด พฒนาศกยภาพภาคเครอขาย

มระบบส�อสาร

ประชาสมพนธท�ม

ประสทธภาพ สรางกระแสสงคม/

รณรงคอยางตอเน อง

มบรรยากาศและแรงจงใจการปฏบตงานท�ด

สรางวฒนธรรมและการปฏบต ตามวฒนธรรมองคกร บคลากรมทกษะและสมรรถนะท�เหมาะสม

พฒนาบคลากรเสรมสราง สมรรถนะบคลากร

มระบบสารสนเทศท�

ครบถวน ถกตอง ทนสมย พฒนาระบบสารสนเทศ

ใหมประสทธภาพ

องคกรมผนาท�มศกยภาพและทางานเปนทม - พฒนาใหมภาวะผนาและทางานเปนทม

ประช

าชน

กระบ

วนกา

ร ภา

คเคร

อขาย

พ2น

ฐาน

32

จากภาพ 3 ความสมพนธของการพฒนางานเพ อใหบรรลเปาหมายแตละระดบ จะเหนไดวาในการพฒนาระดบพ/นฐานตองพฒนาใน 3 ดาน คอ การศกยภาพของบคลากรใหมภาวะผนา สามารถทางานเปนทม ควบคกบการพฒนาองคกรท สามารถจงใจใหบคลากรพรอมจะปฏบตงาน และพฒนาระบบขอมลสารสนเทศใหมความทนสมย ซ งจะนาไปสการพฒนาระดบกระบวนการท บคลากรสามารถประสานงานในการจดบรการรวมกบเครอขาย มพฒนานวตกรรมการจดบรการอนามยแมและเดก และการประชาสมพนธขอมลในระบบสารสนเทศท ถกตอง และเปนปจจบนเพ อสรางกระแสสงคม โดยมภาคเครอขายรวมใหการสนบสนนการดาเนนงานท/งการสรางคานยมรวมท จะสงผลไปยงระดบประชาชนใหมการดาเนนการทาแผนชมชน การสนบสนนการดาเนนงานภายใตแผนงาน และโครงการเพ อสนบสนนใหเกดการปรบเปล ยนพฤตกรรมสขภาพ และการส อสารมวลชนดานความเส ยงสขภาพ เพ อเปนชองทางพฒนาระบบเฝาระวงสขภาพอนามยแมและเดก และเม อพจารณาหลกการของแผนท ทางเดนยทธศาสตรเปรยบเทยบกบแนวคดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและบรการสขภาพในหนวยบรการปฐมภม จะเหนไดวา การพฒนาบรการระดบพ/นฐาน และระดบกระบวนการ จะเปนการพฒนารวมกนในระดบเครอขายบรการปฐมภม คอ โรงพยาบาลแมขายกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนการพฒนาระดบภาคและระดบประชาชน จะเปนการพฒนารวมกนระหวางองคกรตาง ๆ ท อยในชมชน และประชาชน

แนวทางการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล บรการฝากครรภ เปนหน งในบรการสขภาพท จดใหมในหนวยบรการปฐมภม ดงน/นเม อ

ไดรบการพฒนาใหเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล บรการฝากครรภจงเปนหน งในบรการท ตองจดตามจดเนนของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ การดาเนนการเชงรก การจดบรการอยางตอเน องสามารถใหคาปรกษาและสงตอผปวยไดตลอดเวลา และการจดบรการท มความเช อมโยงและมสวนรวม 1. การจดบรการฝากครรภเชงรก มรปแบบการจดบรการเชงรกใน 2 สวน คอ การจดบรการเชงรกในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท มการใหบรการแบบเบดเสรจ (one stop service) เพ อใหบรการท ครบวงจร ท/งดานการรกษา การสงเสรมสขภาพ และปองกนโรคแบบองครวม และการจดบรการเชงรกในชมชน ท เปนการจดบรการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคสาหรบชมชน การดแลท บานและชมชนโดยอาศยการมสวนรวมของครอบครว ชมชน กลมเครอขายบรการสขภาพ และองคกรปกครองสวนทองถ น (ชชย, สมศกดj , ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) ซ งจะชวยสนบสนนใหหญงต/งครรภไดรบบรการท ครอบคลมทกบรการเชนเดยวกบโรงพยาบาล และสงผลตอความเช อม น

33

ในบทบาทของหนวยบรการปฐมภมมากข/น สอดคลองกบการศกษาของจตตมา (2551) ท พบวาการใหบรการท ครบและครอบคลมตามมาตรฐานการจดบรการมผลตอการยอมรบคณภาพบรการ และการตดสนใจเลอกใชบรการสขภาพในสถานอนามยของสตรชาวเลบนเกาะแหงหน ง 1.1 การจดบรการในคลนกฝากครรภท กาหนดลกษณะบรการท ชดเจน ในสวนของจงหวดสงขลา คณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบจงหวด กาหนดแนวทางการพฒนาบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ 1) กาหนดวนใหบรการฝากครรภท ชดเจน การใหบรการฝากครรภประมาณ 10-15 ราย/คร งวน (เฉล ย 15-30 นาทตอราย) และใหบรการแบบเบดเสรจ ท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (เจาะเลอดสงตรวจทางหองปฏบตการ, พบแพทย) 2) มวสด อปกรณ ท จาเปนตองมในการจดบรการฝากครรภ 3) มการใหบรการตรวจครรภ ใหคาแนะนา ใหคาปรกษา โดยเฉพาะการคนหาความเส ยงทกคร/ ง และใหการดแลตามแนวปฏบต (Clinical Practice Guideline; CPG) บนทกการใหบรการในสมดบนทกสขภาพแมและเดกและใบบนทกการตรวจครรภทกคร/ ง 4) การใหคาปรกษา ในกรณท หญงมครรภมปญหาซบซอนท ตองใชกระบวนการ การใหคาปรกษา กอนเจาะเลอดและฟงผลเลอด 5) ใหความรแกหญงมครรภ และบคคลในครอบครว โดยจดกลมใหความรอยางนอยตามแนวทางโรงเรยนพอแม 1.2 การใหบรการในชมชน คอ มการคนหาหญงต/งครรภในพ/นท รบผดชอบใหเรวท สด สามารถทาไดโดยอาศยความรวมมอจากเจาหนาท ท รบผดชอบครวเรอน อสม. แกนนากลมตาง ๆ ท มในชมชน ในการใหคาแนะนา นดตรวจครรภท สถานบรการ ตามเกณฑท กาหนด คอ ฝากครรภเม ออายครรภกอน 12 สปดาห และฝากครรภครบ 4 คร/ งตามเกณฑ 2) จดทาทะเบยนหญงมครรภในเขตรบผดชอบ 3) ใหคาแนะนา นดตรวจครรภท สถานบรการ ตามเกณฑท กาหนด คอฝากครรภเม ออายครรภกอน 12 สปดาห และฝากครรภครบ 4 คร/ งตามเกณฑ (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ค) จากการดาเนนโครงการลกเกดรอดแมปลอดภย ในพ/นท ตนแบบนราธวาส พบวาการจดกจกรรมเชงรก จะใชการจดอบรมภายในพ/นท การออกหนวยเคล อนท เขาเย ยมตามบาน การจดกจกรรมรณรงคในวนสาคญ โดยวธการอบรมจะใชการบรรยายเชงอภปรายใหกบกลมเปาหมาย คอ สตร คสมรสของสตร และเยาวชน และการเปดโอกาสใหผเขารบการอบรมไดมโอกาสสมผสสถานการณจรงตลอดจนแลกเปล ยนประสบการณกบผท ไปรบบรการ (วพรรณ, 2550) ขณะท การพฒนารปแบบและผลลพธการแกไขปญหาอนามยแมและเดกแบบบรณาการ และมสวนรวม อ.กะพอ จ.ปตตาน พ.ศ. 2542-2550 การจดกจกรรมเชงรก เชน การมอบของขวญเพ อสรางแรงจงใจ บรการแจงเกดพรอมทาบตรประกนสขภาพ (เดชา, 2551) หรอในกรณของหญงต/งครรภวยรน อาจใชกลวธการสงเสรมสขภาพทางเพศของวยรน โดยพยาบาลวชาชพเนนท บทบาทการเล/ ยงดของผปกครองในลกษณะของการเปนผใหคาปรกษากบวยรน (วลยา, 2553) นอกจากน/ จะรวมถงการเย ยมบานเพ อ

34

ประเมนภาวะสขภาพของมารดาและทารกหลงคลอดตามเกณฑการเย ยมบานท กาหนดใหไดรบการตรวจอยางนอย 2 คร/ งจากแพทย พยาบาล เจาหนาท สาธารณสข หรอผดงครรภโบราณท ผานการอบรมภายในระยะ 6 สปดาหหลงคลอด (นทศนและคณะ, 2554) 2. การจดบรการอยางตอเน อง สามารถใหคาปรกษาและสงตอผปวยไดตลอดเวลา 2.1 การจดบรการฝากครรภตอเน องของจงหวดสงขลามการกาหนดแนวทางในการดแลอยางตอเน องโดยใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมการพฒนาบรการฝากครรภไดครบ 4 คร/ งตามเกณฑ ภายใตแนวปฏบต ท จ ดทาข/ น และบนทกการใหบรการท/ งการตรวจครรภ การใหคาแนะนา ใหคาปรกษา การใหความรตามแนวทางโรงเรยนพอแม โดยเฉพาะการคนหาความเส ยงทกคร/ งในสมดบนทกสขภาพแมและเดกและใบบนทกการตรวจครรภทกคร/ ง (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ง) 2.2 การสงตอผปวยไดตลอดเวลา จากการวเคราะหสถานการณในพ/นท ท ผวจยศกษาในการจดบรการฝากครรภ พบวา การใหบรการฝากครรภจะเปนการใหบรการในลกษณะคลนกบรการท มการกาหนดวน เวลาในการใหบรการท แนนอน และหากมกรณฉกเฉนจาเปนตองไดรบการสงตอ ในพ/นท จะมหนวยบรการฉกเฉนท/งในสวนขององคกรปกครองสวนทองถ น และโรงพยาบาลชมชน ท พรอมใหบรการรถรบสงผปวยกรณฉกเฉนตลอด 24 ช วโมง สาหรบใหบรการประชาชนในพ/นท

3. การจดบรการท มความเช อมโยงและมสวนรวม การจดบรการท มสวนรวมจากทกภาคสวน พจารณาไดจากการมคณะกรรมการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เขามามสวนรวมบรหารจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และการนาแผนท ทางเดนยทธศาสตรมาใชเปนเคร องมอดาเนนงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคแบบมสวนรวม (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ค) จากการวเคราะหสถานการณในพ/นท ศกษา พบวาคณะกรรมการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมบทบาทในการรบทราบแนวทางการพฒนาการจดบรการในภาพรวมของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปนหลก และมการนาแผนท ทางเดนยทธศาสตรมาใชเปนเคร องมอแกไขปญหาสขภาพของชมชน ซ งผลการพจารณาประเดนปญหาสขภาพทกพ/นท พบวาการสงเสรมสขภาพหญงต/งครรภ ไมไดเปนประเดนสาคญท ตองเรงดาเนนการแกไขปญหาในระดบชมชน ในสวนของภาคเครอขายท เขามามสวนรวม อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) เปนภาคหน งท รวมดาเนนงานกบทางเจาหนาท โดยตลอด ต/งแตมการกาหนดนโยบายการสาธารณสขมลฐานจนกระท งถงปจจบน โดยบทบาท อสม. มการกาหนดใหมความเหมาะสมกบปญหาสขภาพในแตละยค (โกมาตร, และปารณฐ, 2550) ในสวนของงานอนามยแมและเดก ไดมคาประกาศนโยบายให อสม. มบทบาทในการคนหาและจดทาทะเบยนหญงต/งครรภ และการตดตามเย ยมบานต/งแตวนแรกท ทารกกลบถงบานเพ อดแลสขภาพแมและเดก (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2552) ประกอบกบ

35

ลกษณะงานในปจจบนมความชดเจนมากข/น เน องจากนโยบายเงนคาปวยการของ อสม. ท รฐบาลมอบเปนคาตอบแทนท ใชสนบสนนโครงการสงเสรม อสม.เชงรก ซ งหลกเกณฑการไดรบคาปวยการ อสม. ตองรายงานผลการดาเนนงานเปนประจาทกเดอน (กระทรวงสาธารณสข, 2552) สาหรบองคกรปกครองสวนทองถ น เปนหนวยงานท มบทบาทในการจดบรการสาธารณสข การอนามยครอบครว การรกษาพยาบาล และส งแวดลอม ตามพระราชบญญตกาหนดแผนและข/นตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ น (2542) ในสวนของงบประมาณการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การฟ/ นฟสภาพ และการรกษาพยาบาลระดบปฐมภมในเชงรก ปจจบนเร มมการถายโอนใหกบองคกรปกครองสวนทองถ นเปนผดาเนนงานและบรหารจดการ ในรปกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถ น เพ อสงเสรมกระบวนการมสวนรวมของประชาชน ภายใตการดาเนนงานในรปคณะกรรมการบรหารกองทนท มาจากทกภาคสวน คอ เจาหนาท สาธารณสข เจาหนาท องคกรปกครองสวนทองถ น อสม. และตวแทนภาคประชาชน ท จะรวมกาหนดแผนการดาเนนงานดานสาธารณสขในพ/นท (อรจตตและคณะ, 2553) ดงน/นในการดาเนนงานสขภาพ การปองกนโรค การฟ/ นฟสภาพ และการรกษาพยาบาลในชมชน จงสามารถขอรบการสนบสนนการดาเนนงานจากองคกรปกครองสวนทองถ นไดสวนหน ง ข/นตอนการจดบรการฝากครรภ

การจดบรการฝากครรภในหนวยบรการปฐมภม ปจจบนมข/นตอนการใหบรการฝากครรภอย 5 ข/นตอน คอ 1) การซกประวตหญงต/งครรภ 2) การตรวจรางกายและการตรวจครรภ 3) การตรวจทางหองปฏบตการ 4) การใหคาแนะนาในการดแลสขภาพ 5) การรกษาและปองกนโรค รายละเอยดการใหบรการแตละข/นตอนจะแตกตางกนออกไปในแตละคร/ งท หญงต/งครรภมารบบรการ ดงน/

1. การซกประวตหญงต/งครรภ ในการมารบการฝากครรภ จะมการซกประวตท จาเปนและบนทกลงในสมดบนทกสขภาพแมและเดก คอ 1) ประวตสวนตวของหญงต/งครรภ ไดแก อายของหญงต/ งครรภ อาชพ ประวตการเจบปวยในอดต ประวตการใชยาและการแพยา ประวตการคมกาเนด 2) ประวตครอบครว ไดแก ประวตสาม ประวตโรคทางพนธกรรมและโรคตดตอ ประวตการต/งครรภแฝด 3) ประวตการต/งครรภและการคลอด ไดแก จานวนคร/ งของการต/งครรภ การแทง การคลอดบตรท/งกอนกาหนดและครบกาหนด อาการผดปกตท พบระหวางต/งครรภแตละคร/ ง วธการคลอด อาการผดปกตท พบระหวางการคลอดและหลงคลอดแตละคร/ ง และขอมลทารกท คลอด ท/งในเร องของเพศ น/ าหนกแรกคลอด ความผดปกต และสขภาพของเดกในปจจบน 4) ประวตครรภปจจบน ไดแก ประวตประจาเดอน กาหนดวนคลอด ประวตทารกด/น (กรณท การมา

36

ฝากครรภคร/ งแรกเม ออายครรภประมาณ 18-20 สปดาหในครรภแรก และประมาณ 16-18 สปดาหในครรภหลง) 5) อาการท พบในระหวางต/งครรภ (ปรชา, 2546) 2. การตรวจรางกายและการตรวจครรภ ในการมารบบรการฝากครรภทกคร/ งจะมการตรวจรางกายและการตรวจครรภภายในสถานท มดชด และเปนสดสวน ไดแก 2.1 การช งน/ าหนกและวดสวนสง เพ อประเมนดชนมวลกาย หากน/ าหนกไมเพ มหรอพบวามทพโภชนาการ ใหคาแนะนาเร องการรบประทานอาหารหรอสงตอเพ อตรวจวนจฉยตอไป 2.2 การตรวจความดนโลหตและบนทกคาความดนโลหต หากตรวจพบวาคา ความดนโลหตสงกวา 140/90 มลลเมตรปรอท หรอเพ มข/น 10 มลลเมตรปรอท หรอ มากกวาระดบคาความดนโลหตตวลาง เดมโดยดจากตวเลขเดมท บนทกไวกอนอายครรภ 16 สปดาห ใหนอนพกและวดซ/ าอก 15-20 นาท ถายงพบความดนโลหตสงใหรายงานแพทยเพ อรบไวในโรงพยาบาล 2.3 การตรวจเตานม และหวนม เพ อดความผดปกต และแกปญหา หากพบหวนมบม หวนมบอด 2.4 หญงต/งครรภไดรบการตรวจและเฝาระวงสขภาพในชองปาก 2.5 การตรวจครรภ ตามมาตรฐานการปฏบตการผดงครรภ เพ อลกเกดรอดแมปลอดภย (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2545) ไดกาหนดใหมการตรวจครรภดงน/ 2.5.1 กอนการตรวจใหหญงต/งครรภปสสาวะใหเรยบรอย 2.5.2 ใหหญงต/งครรภนอนหงายตะแคงขวาเลกนอย โดยใชหมอนเลกรองดานซายไมควรใหหญงต/งครรภนอนราบ เพราะมดลกท ขยายใหญจะกดทบเสนเลอดใหญท ไหลเวยนกลบเขาหวใจ ทาใหเกดอาการหนามดเปนลม 2.5.3 ตรวจดรอยแผลหนาทอง (ซกถามขอมลเพ มเตมถงสาเหตของรอยแผล) รอยเยบ รอยการยดขยายผนงหนาทอง หนาทองขยายใหญมากผดปกต/การต/งครรภแฝด เชน คลาพบสวนของทารกหลายสวน คลาพบศรษะ 2 ตาแหนง มน/ าคร ามากหรอนอยเกนไป บนทกการตรวจพบและตอพบแพทย 2.5.4 ประมาณอายครรภ หลงการต/งครรภ 24 สปดาห วธประเมนอายครรภท มประสทธภาพ คอการใชสายวด (วดเปนเซนตเมตร จากเหนอหวเหนาถงยอดมดลก จะสมพนธกบจานวนของอายครรภเปนสปดาห) 2.5.5 ใชสายวด วดจากเหนอหวเหนาถงยอดมดลก จดจานวนเปนเซนตเมตร ถาคาท ไดจากการวดแตกตางจากอายครรภท คานวณเปนสปดาหมากกวา 3 เซนตเมตร หรอไมมการเตบโตของเดก หรอเดกเตบชาจากการตรวจคร/ งสดทายใหสงตอเพ อตรวจวนจฉยเพ มเตม

37

2.5.6 คลาหนาทองดวยความนมนวล เพ อประเมนแนวลาตวของทารก ปกตควรเปนแนวยาว (longitudinal) หากไมใชและอายครรภเทากบหรอมากกวา 36 สปดาหควรสงพบแพทย 2.5.7 ใชมอ 2 ขางคลาหนาทองและบรเวณกระดกเชงกราน (pelvis) เพ อหาสวนนาของทารก 2.5.8 ในไตรมาสท สามของการต/งครรภ หากสวนนาไมใชศรษะ ควรสงตอหญงต/งครรภไปยงโรงพยาบาลเพ อการคลอดท ปลอดภย

2.5.9 หลงอายครรภ 37 สปดาห โดยเฉพาะในครรภแรก ควรประเมนวาศรษะทารก engaged หรอไม (สวนเสนผาศนยกลางท กวางท สดของศรษะทารกไดผานลงมาในขอบบนกระดกเชงกราน (pelvic brim) หรอสวนพนของศรษะทารกประมาณ 2 ขอน/ว อยเหนอขอบกระดกเชงกราน หากศรษะไมสามารถเขาไปอยในชองเชงกรานใหสงตอไปยงโรงพยาบาล 2.5.10 ตรวจวาหลงทารกอยดานใด ฟงเสยงหวใจทารก (ฟงใหครบ 1 นาท ลงบนทกอตราการเตนและจงหวะการเตนของหวใจ) ถามหญงต/งครรภวา เดกด/นหรอไมถาไมไดยนเสยงหวใจเดกหรอเดกด/นนอยกวาปกตใหสงพบแพทย 2.5.11 อธบายส งท ตรวจพบกบหญงต/งครรภ สาม หรอสมาชกในครอบครวและเปดโอกาสใหซกถาม 2.5.12 บนทกส งท ตรวจพบท/งหมดอยางถกตอง ทบทวนส งท ตรวจพบ และหากพบส งผดปกต สงตอพบแพทย เพ อการตรวจวนจฉยอยางเหมาะสม

3. การตรวจทางหองปฏบตการ ไดแก (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ง) 3.1 การตรวจหาหมเลอด ชนดเอ บ โอ (ABO) และ อาร เอช (Rh)

3.2 การตรวจความเขมขนของเลอด โดยตรวจคาปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนน (hematocrit: Hct) และการตรวจนบเมดเลอดอยางสมบรณ (complete blood count: CBC) เพ อวนจฉยภาวะโลหตจาง 3.3 การตรวจคดกรองพาหะโรคธาลสซเมย วธทดสอบท ใชในการตรวจกรองตามแนวทางการดาเนนงานโครงการโรงพยาบาลสายใยรกแหงครอบครว (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2550) กาหนด คอ การตรวจดความเปราะบางของเมดเลอดแดง (one tube osmotic fragility test: OF) และการตรวจหาฮโมลโกลบนท ผดปกต (dichlorophenol indophenol precipitation test: DCIP) 3.4 การตรวจการตดเช/อไวรสเอดส 3.5 การตรวจการตดเช/อซฟลส 3.6 การตรวจหาเช/อไวรสตบอกเสบ บ 3.7 การตรวจปสสาวะ โดยการตรวจน/าตาลและไขขาวในปสสาวะ

38

ผลการตรวจทางหองปฏบตการดงกลาว เจาหนาท ผใหบรการจะตองแจงและอธบายผลท ไดจากการตรวจใหกบหญงต/งครรภทกรายทราบถงภาวะสขภาพของหญงต/งครรภ

4. การใหคาแนะนาในการดแลสขภาพ เปนการใหสขศกษาสาหรบหญงต/งครรภท มารบบรการเปนรายบคคลในการดแลตนเองทกคร/ งเม อมารบบรการฝากครรภ และการใหสขศกษารายกลมตามหลกสตรโรงเรยนพอแมซ งการกาหนดระยะเวลาในการใหสขศกษาน/นข/นอยกบสถานบรการแตละแหงท จะเปนผกาหนดระยะเวลาตามความเหมาะสมของแตละสถานบรการ การใหคาแนะนาในการดแลสขภาพน/ มสวนสาคญตอการมาฝากครรภของหญงต/งครรภ จากการศกษาของสรชย (2551) พบวาความรเก ยวกบความสาคญของการฝากครรภ การรบรโอกาสเส ยงของการไมฝากครรภ การรบรถงผลดและอปสรรคในการฝากครรภ มความสมพนธกบการไมมาฝากครรภ ของผท มาคลอดในโรงพยาบาลของรฐ จงหวดนนทบร

สาหรบรายละเอยดท จาเปนตองใหคาแนะนาในการดแลสขภาพท สาคญ คอ 1) คาแนะนาเร องของภาวะโภชนาการ อาท ภาวะดชนมวลกาย การเลอกรบประทานอาหารเพ อบารงทารกในครรภ 2) คาแนะนาดานสขอนามย อาท การพกผอน การออกกาลงกาย การทางาน ฟนผ 3) อาการท พบไดบอยในขณะต/งครรภ อาท อาการคล นไส อาเจยน อาการปวดหลง การการทองผก อาการตกขาว 4) การเล/ยงลกดวยนมแม 5) การสงเกตอาการผดปกตท จาเปนตองรบไปโรงพยาบาล อาท ปวดทองนอย มเลอดออกจากชองคลอด มน/ าออกจากชองคลอด เดกด/นนอยลงหรอไมด/น มไขสง บวม 6) ความสาคญ และการใชประโยชนจากสมดบนทกสขภาพแมและเดก

5. การรกษาและปองกนโรค หญงต/งครรภท มารบบรการฝากครรภจะไดรบการประเมนความผดปกตของรางกายท เปล ยนแปลงไปทกคร/ งท มารบบรการ หากพบอาการผดปกตจะไดรบการสงตอเพ อใหแพทยตรวจวนจฉยและใหการรกษาตอเน อง ในสวนของการควบคมและปองกนโรคหญงต/งครรภจะไดรบบรการดงน/ คอ

5.1 วคซนปองกนบาดทะยก จะใหบรการตามแนวทางของกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข (2550) คอ

5.1.1 หากไมเคยไดรบวคซนมากอน จะฉดวคซนเขมแรกเม อมาฝากครรภคร/ งแรก และนดฉดคร/ งตอไปจนครบอยางนอย 3 เขม โดยมระยะหาง 0, 1, 6 เดอน จากน/นใหกระตนทก 10 ป

5.1.2 หากเคยไดรบวคซนมาแลว 1 เขม ใหนดฉดอก 2 เขม โดยมระยะหาง 0, 6 เดอน หากไดมาแลว 2 เขม ใหฉดเพ มอก 1 เขม โดยมระยะหางระหวางเขม 2 และเขม 3 อยางนอย 6 เดอน จากน/นใหกระตนทก 10 ป

5.1.3 หากไดรบวคซนมากอน อยางนอย 3 เขม และเขมสดทายนานกวา 10 ป ใหฉดซ/ า 1 คร/ ง จากน/นใหกระตนทก 10 ป

39

ในกรณท�ไมทราบประวตการไดรบวคซนในอดต ใหฉดวคซนปองกนบาดทะยก (dT) 3 เขม โดยใหเขมแรก เม�อมาฝากครรภ เขมท� 2 หางจาก เขมแรกอยางนอย 1 เดอน เขมท� 3 หางจากเขมท� 2 อยางนอย 6 เดอน ถาภายหลงฉดประมาณ 4-12 ช�วโมง เกดปฏกรยา ปวด บวมนน แดง บรเวณท�ฉดและโดยรอบมขนาดใหญมากกวาปกต โดยอาการบวมอาจลามไปถงขอศอก ซ� งเปนปฏกรยาแสดงวาเคยไดรบวคซนท�มสวนประกอบของบาดทะยกมาแลวและมระดบภมคมกนสง ใหหยดฉดวคซนปองกนบาดทะยก (dT/T) อยางนอย 10 ป ท>งน> ตองวนจฉยแยกโรคจากการอกเสบท�เกดจากการตดเช>อแบคทเรย (cellulitis) เน�องจากการฉดท�ไมสะอาดและมการปนเป> อน ซ� งมกเจบมากเวลาจบตอง อาจมไขรวมดวย 5.2 หญงต/งครรภไดรบการแจกเกลอเสรมไอโอดนและวตามนเสรมธาตเหลกกอนท จะกลบบาน อยางไรกตามต/งแต 1 ตลาคม 2553 เปนตนไป กระทรวงสาธารณสขไดกาหนดใหหญงต/งครรภทกคนท ฝากครรภในสถานบรการสาธารณสขท/งภาครฐและเอกชน ไดรบยาเสรมไอโอดน โฟเลท และเหลก (triferdine 150) หรอกรณท หญงต/งครรภปวยดวยโรคธาลสซเมย อาจใหไอโอดนเด ยว (Iodine GPO 150) โดยใหหญงต/งครรภกนวนละ 1 เมด ตลอดการต/งครรภและขณะเล/ยงลกดวยน/านมมารดา (กระทรวงสาธารณสข, 2553)

สาหรบการใหบรการในระยะคลอด คอ ต/งแตระยะท เร มเจบครรภจรงจนกระท งทารกคลอด ตามบรบทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพ/นท ศกษาน/น ไมอยในขอบเขตการใหบรการ แตจะประสานการจดบรการรวมกบโรงพยาบาลแมขาย โดยสงตอหญงต/งครรภท อยในระยะคลอดไปรบบรการทาคลอดท โรงพยาบาลแมขาย

ในระยะหลงคลอด การใหบรการแบงเปน 2 ชวง คอ สปดาหแรกหลงคลอด และสปดาหท 4-6 หลงคลอด โดยมการดแลแตละชวงดงน/ (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2545) 1. สปดาหแรกหลงคลอด

1.1 มารดา มการใหบรการ คอ ประเมนสญญาณชพ ท/งอณหภม ความดนโลหต อตราการเตนของชพจร อตราการหายใจ รวมท/งการช งน/ าหนกและวดสวนสง การตรวจรางกายท วไป การตรวจเตานมพรอมซกถามการไหลของเตานม ตรวจแผลฝเยบและลกษณะน/ าคาวปลา แนะนาเร องการเล/ ยงลกดวยนมแมและการวางแผนครอบครว และแนะนาการมาตรวจตามนดในชวงสปดาหท 4-6 หลงคลอด 1.2 ทารก มการใหบรการ คอ ประเมนสญญาณชพ ท/งอณหภม อตราการเตนของชพจร อตราการหายใจ รวมท/งการช งน/ าหนก วดความยาวและวดรอบศรษะ การตรวจรางกายท วไป เชน ภาวะตวเหลอง ประเมนภาวะผวหนง สะดอ

40

2. สปดาหท 4- 6 หลงคลอด 2.1 มารดา มการใหบรการ คอ ประเมนสญญาณชพ ท/งอณหภม ความดนโลหต อตราการเตนของชพจร อตราการหายใจ รวมท/งการช งน/ าหนกและวดสวนสง การตรวจรางกายท วไป การตรวจแผลฝเยบ พรอมท/งตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก การซกถามเร องการเล/ยงลกดวยนมแม การใหคาแนะนาการวางแผนครอบครว พรอมท/งใหบรการคมกาเนดตามท หญงหลงคลอดตองการ และแนะนาใหมารดานาบตรมารบวคซนตามนด

2.2 ทารก มการใหบรการ คอ ประเมนสญญาณชพ ท/งอณหภม อตราการเตนของชพจร อตราการหายใจ รวมท/งการช งน/ าหนก วดความยาวและวดรอบศรษะ การตรวจรางกายท วไป และประเมนพฒนาการตามชวงอาย

คณภาพการจดบรการฝากครรภ คณภาพบรการ คอ ความพยายามอยางตอเน องของสมาชกทกคนในองคกรท จะให

ผรบบรการไดรบส งท เขาตองการหรอคาดหวงหรอเกนความคาดหวง (ทองหลอ, 2549) คณภาพบรการสขภาพเปนนามธรรม สามารถรบรคณภาพบรการไดท/ งจากในขณะท รบบรการ และผลลพธท เกดข/นภายหลงการใหบรการ ประกอบดวยองคประกอบท สาคญ 4 ดาน คอ 1) ความพงพอใจของผใชบรการ อนเกดจากความสามารถในการตอบสนองความจาเปน และความตองการ 2) ภาวะปราศจากขอผดพลาด อนเกดจากการทาในส งท ถกตองต/ งแตคร/ งแรก 3) การปฏบตท สอดคลองกบมาตรฐาน ซ งอาจหมายรวมถงมาตรฐานวชาชพ องคความรทางวชาการ จรยธรรมและแนวทางปฏบตท เปนท ยอมรบท วไป 4) การเกดผลลพธท ดตอคณภาพชวตของผใชบรการ คอเกดผลลพธท พงประสงคตอสขภาพในภาพรวม (จรฒน, 2543) ดงน/นการปฏบตตามคณภาพบรการสขภาพหญงต/งครรภ หมายถงการปฏบตใหกบหญงต/งครรภตามมาตรฐานท เหมาะสมทาใหเกดผลดตอสขภาพและตอบสนองความตองการเปนท พงพอใจ จากการศกษาการพฒนาคณภาพบรการของผดงครรภในภาคใต ของสรยพรและคณะ (2549) พบวารปแบบการพฒนาคณภาพการบรการของพยาบาลผดงครรภในโรงพยาบาลศนยและโรงพยาบาลชมชนภาคใต คอ การปรบระบบการใหบรการท มความสะดวกรวดเรว การจดอบรมเพ อพฒนาบคลกภาพ สมพนธภาพ และแนวทางการใหบรการท มคณภาพของพยาบาลผดงครรภ และการจดอบรมฟ/ นฟความรทางวชาการเร องการดแลทารกแรกเกดท/ งปกตและมภาวะแทรกซอน โดยมความพงพอใจของผ ใหบรการและผรบบรการท/งกอนและหลงพฒนาอยในระดบมาก

41

ในการดาเนนงานเพ อใหเหนผลเปนรปธรรม ตองมการดาเนนงานโดยผานการจดการคณภาพ (ณฏฐพนธ, ฉตยาพร, ชยวฒน, ธรพร, และสภทร, 2545) ประกอบดวยกระบวนการท สาคญ 3 คอ 1) การวางแผนคณภาพเชงกลยทธ ท ตองบรณาการเขากบการดาเนนงานในทกระดบ ต/งแต การกาหนดวสยทศน ภารกจ กลยทธ และแผนปฏบตการ ท จะตองตระหนกถงความจาเปน และใหความสาคญกบการสรางคณภาพท เปนรปธรรม และเขาถงทกสวนขององคกร 2) การปรบปรงคณภาพ ท ตองดาเนนงานอยางเปนระบบและตอเน อง ดวยความรอบคอบและความเขาใจในขอจากดถงสถานการณ โดยผพฒนาคณภาพจะตองศกษา วเคราะห และแกไขปญหาท เกดข/นตามหลกเหตผล โดยพยายามหาวธการท เรยบงาย แตมประสทธภาพท สด 3) การควบคมคณภาพ เปนกระบวนการจดระบบการทางาน และการปฏบตการ เพ อใหแนใจวาผลตภณฑหรอบรการท เพ มข/น มคณสมบตสอดคลองกบท กาหนดไว ซ งจะดาเนนการโดยกาหนดมาตรฐาน เกณฑ และวธการตดตามตรวจสอบคณภาพเพ อประเมนและเปรยบเทยบผลการดาเนนงานกบมาตรฐาน โดยปรบการดาเนนงานและผลลพธใหสอดคลองกบมาตรฐาน โดยผควบคมคณภาพอาจจะตดสนใจแกไขปญหาตามความเหมาะสม ในการประเมนคณภาพวธหน งในการตดตามประเมนผลคอการนเทศงานซ งเปนวธการควบคมกากบงานท เก ยวของกบคณภาพและประสทธภาพของทรพยากรมนษยในการทากจกรรมเพ อใหไดมาซ งผลลพธตามวตถประสงคท ต/งไว โดยมผนเทศงานซ งเปนผรบผดชอบการสงเสรมใหผปฏบตงานสามารถดาเนนงานไดตามแผนและนโยบายท กาหนด (ทองหลอ,2549; เยาวภา, 2543) จากการศกษาของจนทรารตน (2548) พบวาการปฏบตงานของคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกเปนปจจยท มผลตอการปฏบตตามคณภาพบรการสขภาพหญงต/งครรภในในโรงพยาบาลชมชนภาคใตตอนบน หากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมคณะกรรมการอนามยแมและเดกดาเนนการตดตามประเมนผลท ดยอมสนบสนนใหการดาเนนงานพฒนาบรการสาเรจได สาหรบจงหวดสงขลา คณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบจงหวด ไดดาเนนงานดานการพฒนาคณภาพบรการฝากครรภ โดยจดทาเกณฑการประเมนการจดบรการคลนกฝากครรภ สาหรบหนวยบรการปฐมภม ในปงบประมาณ 2553 เพ อใหคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ ใชประเมนหนวยบรการปฐมภมในเขตพ/นท รบผดชอบ แบงได 5 ดาน คอ 1) ดานสถานท ใหบรการท แยกเปนสดสวน หรอมมานก/นเตยงตรวจครรภ มอปกรณท จาเปนในการจดบรการฝากครรภท มมาตรฐานพรอมใชบรการ เคร องช งน/ าหนก วดสวนสง สายวด เคร องตรวจคล นหวใจเดก 2) ดานการใหบรการ ท/งการซกประวต การบนทกขอมลในสมดบนทกสขภาพแมและเดก พรอมอธบายการใชสมดแกหญงต/งครรภ การประเมนภาวะเส ยงของหญงต/งครรภ การตรวจทางหองปฏบตการโดยสมครใจ และแจงผลเลอดแกหญงต/งครรภ/สาม พรอมใหการปรกษาแนะนา การจายวตามนเสรมธาตเหลกพรอมกบใหคาแนะนา การฉดวคซนบาดทะยกครบตาม

42

มาตรฐาน การแกปญหาหญงต/งครรภท มน/ าหนกต า/เกนเกณฑ การดแลและสงตอหญงต/งครรภท มภาวะแทรกซอน หญงต/งครรภปกตไดพบแพทยอยางนอย 1 คร/ งในครรภปกต การใหคาแนะนาในการดแลและตรวจเตานม-หวนม การตรวจและประเมนอายครรภ 3) ดานการใหความรการดแลขณะต/งครรภ โดยพจารณาจากความรของผรบบรการ และการใหความรตามหลกสตรโรงเรยนพอแม (มสถานท ใหความร, มอปกรณ ส อการสอน/แผนการสอน สอดคลองกบอายครรภ, รปแบบการใหความรเปนแบบหญงต/งครรภ สาม และญาตมสวนรวม, สาม และญาตมสวนรวม รอยละ 20) 4) ดานการมชมรมท สนบสนนการใหบรการเก ยวกบแมและเดก 5) ขอมลและการวเคราะหสถานการณอนามยแมและเดก (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ง) ปจจยสงเสรมการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากการทบทวนแนวคดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ปจจยนาเขาในการจดการระบบสขภาพ และผลการวจยท ผานมา พบวา มปจจยสาคญท มผลตอการจดบรการฝากครรภ คอ 1. นโยบาย เปนแนวทางท ใชในการปฏบตงานท สะทอนใหทราบจดยนและคานยมในองคกร และชวยกาหนดทศทางของแผนการดาเนนงานสาหรบองคกร หากปราศจากนโยบายองคกรกไมสามารถจะไปถงจดมงหมายได (ทองหลอ, 2549) จากการประเมนผลนโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในระยะนารองของปงบประมาณ 2552 (สานกนโยบายและยทธศาสตร, สานกบรหารการพฒนาระบบบรการปฐมภม, สานกบรหารการสาธารณสข, สานกตรวจและประเมนผล กระทรวงสาธารณสข, 2553) พบวาความชดเจนของนโยบายเปนปจจยแหงความสาเรจในการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และการศกษาของจฑารตน (2547) ท พบวาปจจยนโยบายรฐบาลมผลตอการพฒนาคณภาพบรการของศนยสขภาพชมชน สงกดกระทรวงสาธารณสขท คดสรร ในดานการสนบสนนอตรากาลง ดงน/นการมนโยบายขององคกรในการพฒนาท ชดเจนยอมทาใหเกดการพฒนาการจดบรการท รวดเรว

2. การจดโครงสรางองคกร การจดโครงสรางองคกรเปนหน งในการบรหารจดการซ งเปนปจจยหน งท สงผลตอการพฒนาระบบบรการสขภาพ โดยเปนกระบวนการท กาหนดวามสมพนธอยางเปนทางการระหวางบคคลและทรพยากรเพ อใหองคกรบรรลผลสาเรจตามวตถประสงค การท มโครงสรางท แนนอน จะทาใหผใตบงคบบญชาทราบหนาท ท ชดเจนของตน ไมมความซ/ าซอน ซ งโครงสรางดงกลาวสามารถยดหยนไดบาง ข/นอยกบกลยทธขององคกร สภาพแวดลอม เทคโนโลย ขนาดองคกร และวงจรชวต (ศรวรรณ, สมชาย, ลทธกาล, สดา, และชวลต, 2545) นอกจากน/ สวน

43

สาคญสาหรบดาเนนงานระหวางบคคลท อยในโครงสรางองคกร คอ การประสานงานซ งอาจะมกจกรรม คอ 1) มระบบการตดตอกนโดยตรง ระหวางผจดการกบผปฏบต 2) แตงต/งผประสานงานทกระดบ 3) ใชคณะกรรมการหรอทมงานเปนหลกในการดาเนนงาน 4) แตงต/งผจดการ ควบคมการใชทรพยากรตาง ๆ 5) ใชหนวยเฉพาะกจเขาชวยในการดาเนนงาน (ทองหลอ, 2549) 3. การสนบสนนทรพยากรจากโรงพยาบาลแมขาย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มการจดบรการรวมกบโรงพยาบาลแมขายในรปเครอขายบรการปฐมภม จากการจากการวเคราะหการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพ/นท อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ (พงศพชญ, 2550) และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลศรฐาน จงหวดยโสธร (โกมาตร, 2552) พบวา โรงพยาบาลแมขายจาเปนตองสนบสนนการพฒนาบรการในดานตาง ๆ คอ การพฒนาอาคารสถานท การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและขอมลขาวสาร การสนบสนนเวชภณฑ การสนบสนนงบประมาณ และการใหคาปรกษา ตลอดจนการพฒนาคณภาพบคลากรโดยใหความสาคญกบการอบรม ประชม สมมนา และการศกษาตอเน อง ซ งจะสงผลสนบสนนใหเกดการพฒนาคณภาพของหนวยบรการ (ประจกร, 2548) ดงน/น การสนบสนนการจดบรการจากโรงพยาบาลแมขาย จงเปนส งจาเปนในการพฒนาบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 4. การมสวนรวมจากทกภาคสวนในชมชน เปนหน งปจจยท สนบสนนการพฒนาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลประสบความสาเรจ (พงพชญ, 2550; สานกนโยบายและยทธศาสตร, สานกบรหารการพฒนาระบบบรการปฐมภม, สานกบรหารการสาธารณสข และสานกตรวจและประเมนผล กระทรวงสาธารณสข, 2553) สอดคลองกบการดาเนนโครงการลกเกดรอดแมปลอดภย ในพ/นท ตนแบบนราธวาส พบวาการใหการยอมรบและสนบสนนจากผนาและสมาชกในชมชนเปนปจจยสนบสนนการดาเนนงานของโครงการในพ/นท ตนแบบ (วพรรณ,2550)และการพฒนารปแบบและผลลพธของการแกไขปญหาอนามยแมและเดกแบบบรณาการ และมสวนรวมอาเภอกะพอ จงหวดปตตาน พ.ศ. 2542-2550 ท อาศยการมสวนรวมกบ อสม. และผดงครรภโบราณเขามาสนบสนนการพฒนารปแบบบรการ (เดชา, 2551) 5. การสนบสนนพยาบาลวชาชพ พยาบาลวชาชพเปนกาลงคนทางสขภาพท ผานการศกษาทางการพยาบาลผดงครรภ และไดรบอนญาตใหประกอบวชาชพอยางถกตองตามพระราชบญญตวชาชพทางการพยาบาลและการผดงครรภ จงมความร ความสามารถท จะสนบสนนการจดบรการพยาบาลและผดงครรภท ไดคณภาพครบทกบรการมากกวาบคลากรในตาแหนงอ น ๆ โดยเฉพาะพยาบาลวชาชพท ผานการศกษาดานเวชปฏบตชมชน ซ งมความสามารถในการบรณาการความรทางการแพทยรวมกบการดแลแบบองครวม (สมจต, 2551) มขอบเขตการปฏบตงานท สอดคลองกบการจดบรการระดบปฐมภม คอ เนนการบรหารจดการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การดแล

44

แกบคคล ครอบครว และชมชนท มปญหาสขภาพหรอมความเส ยงตอการเกดปญหาสขภาพท สาคญของพ/นท รวมรกษาโรคเบ/องตน ซ งตองอาศยความร ความชานาญและทกษะการพยาบาลข/นสงโดยใชระบบการจดการรายบคคล กลมบคคล ครอบครว และชมชน รวมท/งการจดการใหมระบบการดแลในชมชนท มประสทธภาพ (สภาการพยาบาล, 2551) จากการศกษาของสนทราวดและคณะ (2544) ท ศกษาการพฒนารปแบบการใหบรการสขภาพระดบปฐมภมเพ อชมชนแหงสขภาพ กรณศกษาภาคตะวนออก พบวาพยาบาลวชาชพเปนบคลากรหลกท มผลตอคณภาพการใหบรการสขภาพระดบปฐมภม และควรเปนพยาบาลวชาชพท จบการศกษาระดบปรญญาโทดานการพยาบาลอนามยชมชน หรอการพยาบาลครอบครว ดงน/นการท มพยาบาลวชาชพเปนผใหบรการฝากครรภจงเปนปจจยสาคญท จะสนบสนนใหการจดบรการฝากครรภแบบเบดเสรจไดอยางตอเน อง ดงเชนการศกษาของจตตมา (2551) ท พบวาทกษะความรของบคลากรท สตรชาวเลบนเกาะแหงหน งมความตองการคอบคลากรท มทกษะความรความสามารถในการจดบรการไดในแตละระยะต/งครรภ 6. ผนา ผนาเปนบคลากรสาคญในการจดการในหนวยบรการ เน องจากเปนตวการแหงการเปล ยนแปลงภายในหนวยงาน ท/งน/ ผนาท จะทาใหการบรหารงานในองคกรประสบผลสาเรจตองมคณลกษณะคอ เปนผท มวฒภาวะทางอารมณ มวสยทศนกวางไกล มความคดสรางสรรค มการตดสนใจท ถกตองและรวดเรว สามารถบรหารความขดแยง รอบรเร องงาน มมนษยสมพนธและสมพนธภาพท ด ส อสารไดกบทกคน สามารถทางานเปนทม และขยนขนแขง พรอมทางานในสภาวะกดดน มเชาวปญญาท ด สามารถวเคราะหวนจฉย โดยใชขอมลสารสนเทศท มนามาวางแผนดาเนนงานไดด เปนผมอดมการณและทศนคตท ดตอองคกร (ยงยทธ, 2546) จากการศกษาของ สรยพรและคณะ (2549) พบวา ผบรหารเปนปจจยสนบสนนการพฒนาคณภาพการบรการของพยาบาลผดงครรภในภาคใต เน องจากผบรหารสามารถกาหนดนโยบายและควบคมคณภาพการใหบรการ เปนผประเมนคณภาพการใหบรการไดอยางเปนรปธรรม สอดคลองกบการศกษาของกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (2553) ไดพฒนารปแบบการใหบรการเพ อปองกนการตดเช/อ เอช ไอ ว สาหรบหญงต/งครรภและสามในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพท ไดรบการคดเลอกใหเขารวมโครงการ และ ศกษาความเปนไปไดในการจาลองรปแบบ และขยายขนาดการดาเนนงานไปสระบบการดแลขณะต/งครรภซ งใหบรการสาหรบหญงต/งครรภในประเทศไทย พบวาการท ผบรหารระดบสงของหนวยงานมองเหนถงความสาคญและรบเปนนโยบายสาคญของโรงพยาบาลเปนปจจยหน งท ทาใหการดาเนนงานพฒนาประสบความสาเรจ 7. คณลกษณะของบคลากร บคลากรเปนหน งในปจจยนาเขาระดบพ/นฐานท จะพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซ งตองเปนผท มความสามารถสรางจรยธรรมในการทางานรวมกน(นทศนและคณะ, 2554) เปนผท มอดมการณหรออดมคตในการทางานชมชน (สานกนโยบายและ

45

ยทธศาสตร, สานกบรหารการพฒนาระบบบรการปฐมภม, สานกบรหารการสาธารณสข, และสานกตรวจและประเมนผล กระทรวงสาธารณสข, 2553) ซ งใกลเคยงกบการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ท บคลากรตองมความรก ความสามคค รกองคกร รกเพ อนรวมงาน ทางานเปนทม มความมงม นท ทาใหประชาชนแขงแรง มความสข (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2548) จากการศกษาของยพา (2549) พบวาความเตมใจ ความมงม นในการจดบรการ สงผลใหการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประสบความสาเรจได

8. การพฒนาความรบคลากร ความรเปนปจจยหน งท สงผลตอการพฒนาการจดบรการสขภาพ การท จะพฒนาการจดบรการจงจาเปนตองมการพฒนาความรใหกบบคลากร ท/งดวยวธการฝกอบรม เพ อใหเกดการเปล ยนแปลงทางพฤตกรรมและเพ มความรและทกษะเพ อใหสามรถปฏบตงานไดมประสทธภาพ (ทองหลอ, 2549) และการศกษาหาความรดวยดวยตนเอง จากการศกษาของสรตน (2551) พบวาการพฒนาคณภาพบรการอนามยแมและเดกตามเกณฑมาตรฐานโรงพยาบาลลกเกดรอดแมปลอดภยของโรงพยาบาลในเขต 1 วธหน งคอการจดอบรมความรเก ยวกบมาตรฐานบรการอนามยมารดาและทารกแกเจาหนาท ทกระดบอยางท วถง และจากการศกษาของจนทรารตน (2549) พบวาการพฒนาความรของบคลากรมความสมพนธกบการปฏบตตามคณภาพบรการสขภาพหญงต/งครรภในโรงพยาบาลชมชนภาคใตตอนบน ขณะท การศกษาของจฑารตน (2547) พบวาลกษณะบคคลท มความพยายามหาความรใหม ๆ เปนหน งในปจจยท สงผลตอการพฒนาคณภาพบรการของศนยสขภาพชมชน 9. เคร องมอแพทยและอปกรณ เปนหน งปจจยท สงผลตอการพฒนาระบบบรการสขภาพ (United Nation, 2000) และเปนหน งในบทบาทของหนวยบรการปฐมภมท ตองจดใหมในหนวยบรการตามเกณฑท กาหนดไวในมาตรฐานหนวยบรการปฐมภม (กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2552) ดงน/นโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจงจาเปนตองมเคร องมอแพทยและอปกรณท เพยงพอ และพรอมสาหรบใหบรการ 10. งบประมาณ เปนหน งปจจยท สงผลตอการพฒนาระบบบรการสขภาพ เน องจากเปนทนสาหรบจดหาปจจยอ น ๆ เพ อใชในระบบบรการสขภาพ (United Nation, 2000) สงผลตอการจดบรการได จากการศกษาของยพาพบวา (2549) พบวาการไดรบงบประมาณท เพยงพอยอมสาหรบจดกจกรรมสงเสรมสขภาพ เปนปจจยสงเสรมการจดระบบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ของโรงพยาบาลหาดใหญ จงหวดสงขลา การไดรบงบประมาณซ งในการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลงบประมาณท ใชในการจดบรการจะมาจาก 2 สวนหลก คอ 1) การสนบสนนจากคสญญาบรการปฐมภม อกสวนหน งอาจขอรบการสนบสนนจากกองทนหลกประกนสขภาพระดบตาบลเพ อใชในการจดบรการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในชมชนได

46

ปญหาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การจดบรการฝากครรภเปนหน งในบรการท จดในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซ งใน

การพฒนาการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในระยะนารองของปงบประมาณ 2552 พบปญหา คอ 1) ขาดความพรอมดานอตรากาลงคน 2) งบประมาณไมเพยงพอ ไดรบลาชา ไมคลองตว 3) การมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถ นยงจากด และตดกรอบกฎระเบยบท ไมเอ/ออานวย และในบางพ/นท ยงไมมกองทนหลกประกนสขภาพ 4) เคร องมออปกรณในการสนบสนนปฏบตงานเชงรกของทมสขภาพ และ อสม. ไมเพยงพอ 5) โครงสรางพ/นฐานอาคาร ภมสถาปตย และสาธารณปโภคไมพรอม และมขอจากดในดานบรการ 6) การส อสารนโยบาย และการมสวนรวมของภาคเครอขายท แตกตางกน (สานกนโยบายและยทธศาสตร, สานกบรหารการพฒนาระบบบรการ ปฐมภม, สานกบรหารการสาธารณสข และสานกตรวจและประเมนผล กระทรวงสาธารณสข, 2553)

จากการทบทวนวรรณคดท เก ยวของ การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดาเนนการจดบรการภายใตคณลกษณะพ/นฐานของบรการสขภาพในหนวยบรการปฐมภม คอ การเขาถงบรการ การดแลตอเน อง การดแลแบบองครวมและผสมผสาน การประสานบรการ และการสรางการมสวนรวมในชมชน เปนการจดบรการท มความเก ยวเน องกบหนวยบรการระดบทตยภม และชมชน และใหบรการต/งแตระยะกอนต/งครรภถงระยะหลงคลอด เพ อใหบรรลเปาหมาย คอ แมและเดกมพฤตกรรมสขภาพท ดข/น ท/งน/กระบวนการพฒนาใหสามารถจดบรการไดอยางมประสทธภาพ ตองใหความสาคญกบทรพยากรสขภาพท นาเขาสกระบวนการดาเนนงาน ท/งจากเครอขายบรการปฐมภม คอ กาลงคน เทคโนโลยสขภาพ องคความร งบประมาณ และการบรหารจดการ เพ อพฒนาความพรอมในระดบพ/นฐาน และระดบกระบวนการ ภายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในดานบคลากร ขอมล และองคกร ใหสามารถจดบรการฝากครรภท มคณภาพ และสามารถเช อมโยงการจดบรการไปยงระดบภาค◌ และระดบประชาชน ใหเขารวมสนบสนนการจดบรการฝากครรภ ขณะเดยวกนกสามารถขบเคล อนงานสงเสรมสขภาพอนามยแมและเดกไดเองภายในชมชน อยางไรกตามการพฒนาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลตามนโยบาย ท ผานมาพบปญหาดานตาง ๆ ท/งกาลงคน งบประมาณ การมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถ น เคร องมออปกรณ โครงสรางพ/นฐาน และการส อสารนโยบาย และการมสวนรวมของภาคเครอขาย ซ งในการดาเนนการพฒนาการจดบรการฝากครรภ จ าเปนตองทาความเขาใจถงสถานการณดงกลาวขางตน

47

บทท� 3

วธดาเนนการวจย

รปแบบวจย

การวจยคร งน ใชวธการวจยเชงคณภาพ (qualitative research) เพ)ออธบายการจดบรการ กระบวนการพฒนา ปจจยสงเสรม ปญหา และแนวทางแกไขการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา โดยการศกษาจากแหลงขอมลคอ ผใหบรการ ภาคประชาชน และองคกรปกครองสวนทองถ)น

การเลอกพ�นท�ศกษาและการเขาพ�นท�ศกษา

ผวจยเลอกโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในจงหวดสงขลา ซ) งเปนพ นท)นารองของการพฒนาในปงบประมาณ 2553 จานวน 4 แหง ตามการแบงเขตพ นท)บรหารจดการเครอขายบรการสาธารณสขของจงหวดสงขลาท)แบงออกเปน 4 โซน เพ)อใหไดหนวยบรการซ) งเปนตวแทนสะทอนการจดบรการท งจงหวดสงขลา เน)องจากพ นท)ท ง 4 โซน จะมความแตกตางกนออกไปตามบรบทของแตละพ นท) ไดแก

โซนท) 1 (โซนเฟ) องฟา) เลอกโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลต งอยในพ นท)ทางดานตะวนตกของจงหวดสงขลา ดแลรบผดชอบประชาชนในพ นท)เขตเทศบาลซ) งประชาชนจะประกอบอาชพทางดานการคาและบรการ อกสวนหน)งรบผดชอบประชาชนในพ นท)เขตองคการบรหารสวนตาบลซ) งประชาชนสวนใหญประกอบอาชพปลกยางพารา การเขาถงบรการประชาชนมโรงพยาบาลชมชนประจาอาเภอรบสงตอผปวยจากหนวยบรการปฐมภมซ) งมระยะหางประมาณ 7 กโลเมตร และมสถานบรการเอกชนเปนทางเลอกในการรบบรการอยในตวอาเภอจานวน 4 แหง ปจจบนมการจดบรการในรปเครอขายบรการปฐมภม 2 แหง

โซนท) 2 (โซนลลาวด) เลอกโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลต งอยในพ นท)ตดกบดานชายแดนประเทศมาเลเซย ต งอยในพ นท)ของเขตเทศบาล ซ) งมท งยานธรกจ โรงงานอตสาหกรรม และการเกษตรสงผลใหมประชาชนจากจงหวดใกลเคยงและภมภาคอ)น ๆ ตลอดจนแรงงานตางดาว เขามาประกอบอาชพเปนจานวนมาก ซ) งประชาชนกลมน บางสวนจะไมมการข นทะเบยนหลกประกนสขภาพในพ นท) การประกอบอาชพสวนใหญคอการทาสวนยางพาราและรบจางกรดยางพารา

48

รองลงมาคอรบจางในโรงงานอตสาหกรรมและบรการดานการทองเท)ยว เชน โรงแรม รานอาหาร คาราโอเกะ ในพ นท)มโรงพยาบาลชมชนใหประชาชนเลอกไปใชบรการ อย 2 แหง แหงแรกเปนโรงพยาบาลแมขายมระยะทางหางประมาณ 18 กโลเมตร อกแหงเปนโรงพยาบาลประจาอาเภอมระยะทางหางประมาณ 10 กโลเมตร ปจจบนมการจดบรการในรปเครอขายหนวยบรการปฐมภม 2 แหง และคลนกเอกชนใหบรการในพ นท) 3 แหง

โซนท) 3 (โซนกระดงงา) เลอกโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลต งอยในพ นท)ทางตอนเหนอของจงหวดสงขลา พ นท)สวนใหญเปนพ นท)เกษตรกรรมสาหรบปลกขาว การทาไรนาสวนผสม ซ) งเปนอาชพหลกของประชาชนในพ นท) นอกจากน มการแปรรปผลตภณฑจากตาลโตนดเปนอาชพรอง สวนพ นท)ซ) งอยรมฝ)งทะเลจะประกอบอาชพทาประมง เม)อส นสดฤดกาลทานาประชาชนบางสวนจะไปเปนลกจางตามโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ ในอาเภอใกลเคยงหรอไมกในตวเมองท)อยหางออกไป การเขาถงบรการประชาชนมโรงพยาบาลชมชนประจาอาเภอรบสงตอผปวยจากหนวยบรการปฐมภม ซ) งมระยะทางหางประมาณ 6 กโลเมตร และมสถานบรการเอกชนเปนทางเลอกในการรบบรการอยในตวอาเภอ จานวน 1 แหง ปจจบนมการจดบรการในรปเครอขายบรการปฐมภม 3 แหง

โซนท) 4 (โซนชบาแดง) เลอกโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลต งอยในพ นท)ตอนใตของจงหวดสงขลา มพ นท)หางจากชายแดนประเทศมาเลเซย ประมาณ 15 กโลเมตร พ นท)สวนใหญเปนพ นท)เกษตรกรรมสาหรบปลกยางพาราและสวนผลไม การเขาถงบรการประชาชนมโรงพยาบาลชมชนประจาอาเภอรบสงตอผปวยจากหนวยบรการปฐมภม ซ) งมระยะทางหางประมาณ 13 กโลเมตร และมสถานบรการเอกชนเปนทางเลอกในการรบบรการอยในตวอาเภอจานวน 4 แหง ปจจบนมการจดบรการในรปเครอขายบรการปฐมภม 5 แหง

ในการวจยคร งน ผวจยไดเขาไปศกษาในพ นท)ศกษาท ง 4 แหงดวยตนเอง โดยในระยะเร)มแรกผวจยสรางความคนเคยกบผใหขอมล โดยทาการตดตอประสานงานลวงหนากบผใหขอมลผานทางเจาหนาท)สาธารณสขในพ นท)ทานอ)น ๆ ซ) งผวจยเคยรจกมากอนท)จะลงไปศกษา จากน นผวจ ยมการลงไปแนะนาตวกบผใหขอมล รวมท งรวมปฏบตงานกบเจาหนาท)ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลท)ศกษาหลายคร งจนคนเคยกบทมงาน ตลอดจนเปนการศกษาแนวทางการปฏบตงานท)แทจรงภายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในสวนขององคกรปกครองสวนทองถ)น โรงพยาบาลแมขาย และ อสม. ผวจยสรางความคนเคยโดยผานการประสานงานกบทางเจาหนาท)โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและไปแนะนาตวเพ)อช แจงถงวตถประสงคและความสาคญของความคดเหนจากผใหขอมลท)มตอการวจย สาหรบกลมหญงต งครรภท)มารบบรการ ผวจยไดสรางความคนเคยโดยการแนะนาตวพรอมช แจงถงวตถประสงคและความสาคญของความคดเหนจากผใหขอมลท)มตอการวจยในคร งแรกท)พบกนเม)อมาฝากครรภท)โรงพยาบาลสงเสรม

49

สขภาพตาบล หลงจากน นมการตดตามเพ)อพดคยเร) องท)วไปเก)ยวกบสภาพความเปนอยของครอบครวในระยะแรก กอนท)จะทาการสมภาษณขอมลเชงลกในคร งตอไปท งในวนท)หญงต งครรภมาฝากครรภตามนด และการโทรตดตอลวงหนาเพ)อขอสมภาษณตามความสะดวก ผใหขอมล ผวจยเลอกผใหขอมลแบบจาเพาะเจาะจง (purposive sampling) คอผท)มสวนเก)ยวของกบบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยเลอกผใหขอมลแบบมมต (dimensional sampling technique) เพ)อใหการคดเลอกผใหขอมลท)มทศทางครบตามมตท)ตองการ ไดแก ลกษณะผใหขอมล ประกอบดวย ตวแทนผใหบรการ ตวแทนภาคประชาชน และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถ)น และลกษณะพ นท)ในการศกษาท ง 4 โซน ประกอบดวย โซนท) 1 (โซนเฟ) องฟา) โซนท) 2 (โซนลลาวด) โซนท) 3 (โซนกระดงงา) และโซนท) 4 (โซนชบาแดง) ในสวนของผใหขอมลผวจยไดกาหนดคณสมบตของผใหขอมลแบบจาเพาะเจาะจงไว ดงน ผ ใหบรการ คอ ผ รบผดชอบงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผ บรหาร โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผเก)ยวของกบการปฏบตงานในโรงพยาบาลแมขาย ตวแทนภาคประชาชน คอ หญงต งครรภท)มประสบการณในการรบบรการฝากครรภในหนวยบรการปฐมภมท งกอนและหลงการเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถ)น คอ ผรบผดชอบหรอมสวนเก)ยวของกบบรการสาธารณสขขององคกรปกครองสวนทองถ)นท)เปนคณะกรรมการบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล รวมท งส น 24 คน ดงแสดงในตาราง 1

50

ตาราง 1 คณลกษณะผใหขอมลจาแนกตามพ�นท�ในการศกษา

ลกษณะผใหขอมล พ นท)ในการศกษา (24 คน)

โซนท) 1 (เฟ) องฟา)

โซนท) 2 (ลลาวด)

โซนท) 3 (กระดงงา)

โซนท) 4 (ชบาแดง)

รวม

ผใหบรการ ผรบผดชอบงานฝากครรภใน รพ.สต. 1 1 1 1 4 ผบรหาร รพ.สต. 1 1 1 1 4 ผ เ ก) ย วของกบ กา รปฏ บต ง านใ นโรงพยาบาลแมขาย

1 1 1 1 4

ภาคประชาชน หญงต งครรภท)ฝากครรภใน รพ.สต. 1 1 1 1 4 อสม. 1 1 1 1 4 ภาคองคกรปกครองสวนทองถ)น ผรบผดชอบหรอมสวนเก)ยวของกบบรการสาธารณสข

1 1 1 1 4

เคร�องมอท�ใชในการวจย การวจยคร งน เปนการวจยเชงคณภาพ ผวจยเปนเคร)องมอท)สาคญในการเกบรวบรวมขอมล นอกจากน แลวยงมเคร)องมอท)ใชดงน

1. เคร)องบนทกเสยง จานวน 1 เคร)อง 2. สมดบนทกและดนสอ เพ)อใชจดบนทกบรรยากาศและขอมลตามคาบอกเลาของผใหขอมล 3. แนวทางการสงเกต ประกอบดวย การสงเกตลกษณะกายภาพของสถานท)ใหบรการฝาก

ครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การสงเกตการจดบรการฝากครรภของเจาหนาท)ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและผเก)ยวของ และการสงเกตปฏสมพนธระหวางผ◌◌ใหบรการและผรบบรการขณะจดบรการฝากครรภ

4. แนวคาถามเพ)อการสมภาษณเชงลก ประกอบดวยแนวคาถามจานวน 4 ชด คอ

51

ชดท) 1 เคร)องมอเกบรวบรวมขอมลของผใหบรการ แบงเปน 2 สวน คอ สวนท) 1 เปนแบบบนทกขอมลท)วไป และสวนท) 2 เปนแนวคาถามเพ)อการสมภาษณเก)ยวกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลสาหรบผใหบรการ

ชดท) 2 เคร)องมอเกบรวบรวมขอมลของ อสม. แบงเปน 2 สวน คอ สวนท) 1 เปนแบบบนทกขอมลท)วไป และสวนท) 2 เปนแนวคาถามเพ)อการสมภาษณเก)ยวกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลสาหรบ อสม.

ชดท) 3 เคร)องมอเกบรวบรวมขอมลของหญงต งครรภท)มารบบรการ แบงเปน 2 สวน คอ สวนท) 1 เปนแบบบนทกขอมลท)วไป และสวนท) 2 เปนแนวคาถามเพ)อการสมภาษณเก)ยวกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลสาหรบหญงต งครรภท)มารบบรการ

ชดท) 4 เคร)องมอเกบรวบรวมขอมลของตวแทนองคกรปกครองสวนทองถ)น แบงเปน 2 สวน คอ สวนท) 1 เปนแบบบนทกขอมลท)วไป และสวนท) 2 เปนแนวคาถามเพ)อการสมภาษณเก)ยวกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลสาหรบเจาหนาท)จากองคกรปกครองสวนทองถ)น

5. แบบสงเกตการณจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล แบงเปน 3 สวน คอ การสงเกตสถานท)สาหรบใหบรการ บรการท)จดในคลนกฝากครรภ และการจดระบบบรการ ฝากครรภ

ข�นตอนการสรางเคร�องมอและตรวจสอบคณภาพของเคร�องมอ ผวจยไดสรางเคร) องมอข นมาเองจากการทบทวนเอกสารและงานวจยท)เก)ยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เพ)อนามาสรางแนวคาถามเจาะลกสาหรบใชสมภาษณผใหขอมลตามท)กาหนดไว จากน นผวจยนาแนวคาถามท)ไดไปศกษานารองกบผใหขอมลเพ)อตรวจสอบความเหมาะสมและทาการแกไข กอนจะนาไปตรวจสอบคณภาพความถกตองดานเน อหาและระเบยบวธการวจย โดยใหผทรงคณวฒจานวน 5 ทาน ตรวจสอบ แกไข ใหขอคดเหนและขอเสนอแนะ จากน นผวจยจงนาเคร)องมอดงกลาวมาแกไข ปรบปรงตามขอคดเหนและขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ กอนนาไปเกบรวบรวมขอมลตอไป ผทรงคณวฒประกอบดวย ผท)มประสบการณดานระเบยบวธวจยเชงคณภาพ จานวน 2 ทาน ผเช)ยวชาญดานการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จานวน 2 ทาน และผมประสบการณดานการดาเนนงานฝากครรภ จานวน 1 ทาน

52

การเกบรวบรวมขอมล

การวจยคร งน เปนการวจยเชงคณภาพ ผวจยเปนเคร)องมอสาคญในการเกบรวบรวมขอมล ผวจยใชวธการสมภาษณเจาะลก การสงเกต การบนทกภาคสนาม และการสบคนเอกสารท)เก)ยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา ในการเกบรวบรวมขอมลผวจยมวธการเกบรวบรวมขอมล แบงเปน 2 ข นตอน คอ 1. ข นเตรยมการ ข นตอนน ไดเร)มดาเนนการกอนท)จะมการเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม โดยมการเตรยมการดงน 1.1 การเตรยมความรความเขาใจเร) องการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา เพ)อใชเปนแนวทางสาหรบกาหนดประเดนคาถามท)จะทาการสมภาษณ 1.2 การเตรยมความรดานการวจยเชงคณภาพ โดยศกษาแนวคด หลกการ วตถประสงค เปาหมาย เทคนควธการเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล รวมท งจรรยาบรรณของนกวจย เพ)อใหเขาใจรายละเอยดการวจยเชงคณภาพอยางละเอยด 1.3 การเตรยมขอมลบรบทของพ นท) ผวจยเดนทางไปยงพ นท)เกบรวบรวมขอมล กอนเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม โดยศกษาบรบทพ นท)เบ องตนกอนทาการศกษา โดยการรวบรวมขอมลจากเอกสารท)เก)ยวของและการลงสารวจพ นท) เพ)อใหเขาใจถงลกษณะสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม หรอส)งแวดลอมท)เก)ยวของกบบรการสขภาพในพ นท)

1.4 การขออนญาตเกบขอมล ผวจยไดเตรยมทาหนงสอขออนญาตจากคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ถงผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผอานวยการโรงพยาบาลชมชน สาธารณสขอาเภอ และองคกรปกครองสวนทองถ)น ซ) งอยในพ นท)เปาหมายของผวจย เพ)อช แจงวตถประสงคการวจย ประโยชนท)คาดวาจะไดรบและขออนญาตเกบรวบรวมขอมล

1.5 เสนอหนงสอขออนญาตเกบขอมล และแนะนาตวพรอมช แจงวตถประสงคการวจย และประโยชนท)คาดวาจะไดรบจากงานวจยน กบผ บรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผอานวยการโรงพยาบาลชมชน สาธารณสขอาเภอ และองคกรปกครองสวนทองถ)น

2. ข นดาเนนการเกบขอมล ผวจยไดดาเนนการเกบรวบรวมขอมลตามข นตอนตาง ๆ ดงน 2.1 เ ลอกผ ใหขอมลตามคณสมบต ท) ไดกาหนดไว โดยจะ เลอกผ ใหขอมลท) ม

ประสบการณตรงหรอมสวนเก)ยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซ) งบคคลเหลาน จะเปนผท)มความรในเร)องท)ผวจยศกษาอยางแทจรง

53

2.2 ดาเนนการเกบรวบรวมขอมล ผวจยเขาไปพบผใหขอมลเปนรายบคคล เพ)อสรางสมพนธภาพดวยวธท)ไมเปนทางการ โดยเดนทางไปพดคยกบผใหขอมลอยเปนระยะ แมบางคร งจะไมไดเปนการนดสมภาษณกตาม ในการเขาพบกบผใหขอมลน นผวจยอาศยขอมลเก)ยวกบตวผใหขอมลเพ)มเตมจากบคคลท)ผวจยรจกกอนพบผใหขอมล เพ)อใหงายตอการสรางสมพนธภาพ เกดความสนทสนม และความไววางใจ ผวจยบอกวตถประสงค วธการศกษา และการพทกษสทธของผใหขอมล พรอมท งขอความรวมมอในการเขารวมการวจยดวยการยนยอมทางวาจาและการลงลายมอช)อในใบพทกษสทธ

2.3 การบนทกและเกบรวบรวมขอมล ผวจยใชเทคนคและวธการวจยดงตอไปน 2.3.1 การสมภาษณเจาะลก ผวจยพดคยอยางไมเปนทางการ โดยใชแนวสมภาษณท)เตรยมไวและอาจมการต งคาถามเพ)มเตมใหสอดคลองกบท)ผใหขอมลเลามา เพ)อใหไดขอมลท)สมบรณครบถวนตามวตถประสงค ผวจยพยายามไมใหเกดการรบกวนการทางานของผใหขอมล โดยใหสทธผใหขอมลเปนผกาหนดวน เวลา ในการนดสมภาษณตามความสะดวกของผใหขอมล ซ) งลกษณะการสมภาษณมการประยกตใหเขากบลกษณะสวนตว สภาวะอารมณและความรสกของผใหขอมลในขณะน นโดยการสงเกตของผวจย ซ) งในการสมภาษณใชเวลาประมาณหน)งช)วโมงถง หน) งช)วโมงคร) งตอคร ง ข นอยกบสถานการณของผใหขอมลแตละราย หลงส นสดการสมภาษณผวจยบอกใหผใหขอมลทราบวาขอนดสมภาษณซ าหากขอมลยงไมครอบคลมในประเดนท)ศกษา และตดตอขอสมภาษณในคร งตอไปโดยการใชโทรศพท ซ) งแลวแตความสะดวกของผใหขอมล 2.3.2 การสงเกต ใชวธการสงเกตแบบไมมสวนรวม โดยเปนการสงเกตในขณะท)มการจดบรการฝากครรภเพ)อดลกษณะการจดบรการท)ปรากฏ ตลอดจนพฤตกรรม บรรยากาศ ท)เกดข นระหวางผรบบรการและผใชบรการ และการสงเกตสภาพโดยท)วไปของพ นท)ซ) งมการจดบรการ พรอมท งบนทกขอมลท)ไดจากการสงเกตในแตละวน นอกจากน ผวจยจะมการสงเกตท)เกดข นพรอมกนในขณะสมภาษณผใหขอมล โดยการสงเกตพฤตกรรม อารมณ ความรสกขณะสมภาษณ และสภาพแวดลอมของผใหขอมล เพ)อใหไดขอมลท)ตรงกบความจรงมากท)สด 2.3.3 การบนทกภาคสนาม (field note) ผวจยใชการจดบนทกในประเดนสาคญและการบนทกเสยงเพ)อเกบรวบรวมขอมลในแตละวน ท งน กอนท)จะมการบนทกเสยง ผวจยจะขออนญาตผใหขอมล และผใหขอมลใหความยนยอมจงจะทาการบนทกเสยง ขอมลท)ไดจากการบนทกเสยงในแตละวน ผวจยจะนามาถอดและอานขอความท งหมดท)ได หากขอมลท)ตรวจสอบยงไมชดเจนหรอไมครบถวน จะทาเคร)องหมายไวเพ)อทาการสมภาษณในคร งตอไป โดยการนาขอมลจากการวเคราะหรายวนไปซกถามยอนกลบเพ)อใหไดขอมลยนยนความถกตอง จนไมสามารถคนหาขอมลไดเพ)มข นกวาท)มอย ถอวาขอมลมความอ)มตว และนกวจยกบผใหขอมลมความเขาใจตรงกน

54

2.3.4 การศกษาเอกสารรายงาน ผวจยศกษาขอมลจากแนวทางการปฏบตงาน แบบบนทกการใหบรการของหนวยบรการ เพ)อใชเปนขอมลประกอบการวจย การตรวจสอบขอมล

ผวจยไดนาขอมลมาตรวจสอบความถกตองของขอมล โดยใชวธการตรวจสอบสามเสาดานวธรวบรวมขอมล (methodological triangulation) เพ)อตรวจสอบความสอดคลองกนของขอมลท)ได โดยผวจยใชการสงเกต การสมภาษณเจาะลก รวมกบการศกษาเอกสารท)เก)ยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพท)ผวจยลงไปศกษา การตรวจสอบความนาเช)อถอของขอมล ผวจยไดใชแนวทางในการดาเนนการตรวจสอบความนาเช)อถอของขอมลท)ไดมาวามความนาเช)อถอเพยงใด (credibility) โดยเร)มต งแตการกาหนดคณสมบตของผใหขอมล ซ) งจะเลอกผใหขอมลท)มประสบการณตรงหรอมสวนเก)ยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เพ)อใหขอมลท)เกดข นจรงในพ นท) และหลงจากท)ผวจยทาการตความจากส)งท)สงเกตและสมภาษณกบผใหขอมล โดยหลงจากทาการเกบรวบรวมขอมลเพ)อนาไปวเคราะหเสรจจะนาไปใหผใหขอมลตรวจสอบอกคร งหน)ง (reforming) ในการสมภาษณเพ)อใหแนใจวาขอมลมความถกตอง และมขอมลเพยงพอสาหรบการตความไดครอบคลมในทกมตท)จะตอบคาถามการวจย โดยการสมภาษณจะสมภาษณจนกระท)งขอมลมความอ)มตว (saturation) ซ) งจะทาใหไดขอมลท)สามารถเช)อมโยง ถายโอนความเขาใจได (transferability) คอ สามารถนาไปใชอธบายผลการศกษาบรบทของสถานท)ท)ศกษาไดอยางละเอยด การตรวจสอบความเช)อถอได (dependability) โดยนาขอมลท)บนทกไวไปใหอาจารยท)ปรกษา ซ) งมความชานาญในการตรวจสอบความนาเช)อถอของขอมลในระเบยบวธการวจยเชงคณภาพตรวจสอบ มความสามารถในการยนยนได (confirm ability) โดยนาขอมลท)ไดจากการศกษามาตรวจสอบ เพ)อยนยนวาสามารถตอบวตถประสงคของการวจยไดครอบคลมทกมต ท)ศกษา (เพชรนอย, 2551)

การพทกษสทธผใหขอมล การวจยเชงคณภาพน น ผวจยเปนเคร)องมอสาคญท)สดในการเกบรวบรวมขอมล เน)องจากตองเขาไปพดคยสอบถามกบผใหขอมล ซ) งจะถกสมภาษณในคาถามท)เจาะลกอาจกระทบความรสกและรบกวนความเปนสวนตว ผวจยจาเปนตองคานงถงจรรยาบรรณของนกวจยและการพทกษสทธaของผใหขอมลดงน คอ

55

ผวจยจะตองไดรบการยนยอมจากผใหขอมลวายนดใหเขาไปศกษาอยางใกลชดได ในการเขาไปผ วจ ยไดแสดงตนวาตวเองเปนใครพรอมช แจงวตถประสงคในการเขาไปศกษาดวยวตถประสงคอะไร ข นตอนการดาเนนงานมอะไรบาง ประโยชนท)คาดวาจะไดรบคออะไร ซ) งผวจยใหสทธผใหขอมลเปนผกาหนดวน เวลา สถานท)ในการสมภาษณแตละคร งตามความสะดวกของผใหขอมล และในระหวางการเกบรวบรวมขอมลน นผใหขอมลสามารถปฏเสธการใหขอมล หรอออกจากการวจยคร งน ไดทกขณะ โดยไมมผลกระทบกบผใหขอมลแตอยางใด อกท งผใหขอมลยนยอมเขารวมการทาวจยโดยสมครใจ ซ) งการวจยคร งน ผใหขอมลไดยนยอมทางวาจาและมลายลกษณอกษรในใบพทกษสทธผใหขอมลและยนยอมเขารวมวจย

สาหรบการเกบรกษาความลบของผใหขอมลท)ไดจากการสมภาษณน น ผใหขอมลมสทธท)จะปกปดขอมลบางสวนท)ไมตองการเปดเผย และมสทธท)จะรบรขอมลรวมท งสามารถตรวจสอบขอมลของตวเองท)ไดจากการเกบรวบรวมขอมลของผวจย ในการนาเสนอขอมลและการเขยนรายงานการวจย ผวจยจะเกบรกษาขอมลไวเปนความลบและนาไปใชประโยชนในการศกษาเทาน น รวมถงถาจาเปนตองอางถงผใหขอมลนกวจยจะใชวธการอางช)อเปนนามสมมต เม)อส นสดกระบวนการวจยขอมลท)ไดจากการบนทกเทปและการบนทกภาคสนามจะถกทาลายท งทนท การวเคราะหขอมล 1. การวเคราะหขอมลรายวน หลงจากท)ผวจยเกบรวบรวมขอมลเสรจส นในแตละวน ผวจยไดนาขอมลมาทาการทบทวนและบนทกอยางละเอยด โดยมการนาขอมลท)ไดมาจากการสงเกต การสมภาษณ มาทาการวเคราะหตรวจสอบความครบถวน หากพบวาขอมลท)ไดมายงใหคาตอบไดไมชดเจน ผวจยจะไดนาไปต งเปนแนวคาถามเพ)มเตมสาหรบใชในการสมภาษณคร งตอไป

2. การวเคราะหขอมลในภาพรวม ในการวเคราะหขอมลหลงจากการเกบรวบรวมขอมลเรยบรอยแลว ผวจยใชวธการวเคราะหเน อหา (content analysis) ซ) งมข นตอนหลก คอ (เพชรนอย, 2551) 2.1 อานทบทวนขอมลท)ไดจากการใหคาสมภาษณ หรอคาบอกเลาของผใหขอมล รวมกบการฟงขอมลจากการบนทกเสยงการสมภาษณซ าไปซ ามา เพ)อคนหาและรบรถงความหมายท)ไดจากคาสมภาษณ หรอคาบอกเลาของผใหขอมล

2.2 นาประโยคหรอวลท )เ ก )ยวของกบการจดบรการฝากครรภ ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา แยกออกมาใหเหนอยางชดเจน

56

2.3 ประโยคหรอวลท)ได นามาเรยงใหมใหมความเปนสากล เปนภาษาเขยนท)ส)อใหเกดความเขาใจท)ตรงกน ซ) งอาจเปนรปประโยคเดมหรอประโยคใหม แตคงไวซ) งความหมายเดม

2.4 ใหความหมายกบประโยคหรอวลท)ได เปนการใหความหมายการทาความเขาใจในคาพด ความเขาใจถงเจตนาท)แฝงอยในคาพดท)ส)อออกมา รวมท งคานงถงบรบทท)เปนอยในขณะน น ซ) งข นตอนน ผวจยใชความคดสรางสรรคในการกล)นกรองออกมา จากความรความเขาใจเน อหา จงทาใหสามารถมองเหนความสาคญในความหมายท)สรางข นมาอธบายไดอยางชดเจน 2.5 รวบรวมความหมายท)ไดจดเปนขอความสาคญ (theme) กลมเน อหา (theme clusters) และหวขอหลก (categories) ตามความหมาย และสาระสาคญของคาตอบท)สะทอนถงการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา 2.6 รวบรวมผสมผสาน (integrate) หวขอหลกซ) งนามาใชสาหรบอธบายถงการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา 2.7 นาผลลพธท)ไดมาเขยนเปนโครงสรางและใชบรรยายความหมาย การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา 2.8 นาคาอธบายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา ยอนกลบไปใหผใหขอมลไดรบทราบ รวมท งใหความเหนเพ)อยนยนคาอธบายเก)ยวกบ การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา ตรงตามท)ผใหขอมลไดใหมาหรอไม

57

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล

การเสนอผลการวจยและอภปรายผลการศกษาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา มวตถประสงคเพออธบายการจดบรการฝากครรภ กระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภ ปจจยสงเสรม ปญหา และแนวทางแกไขปญหาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลา ผวจยนาเสนอผลการวจยออกเปน 2 สวน คอ ผลการวจยและการอภปรายผล ดงน ผลการวจย

สวนท 1 บรบทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 1.1 บรบทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทศกษา 1.2 การรบบรการฝากครรภของหญงตงครรภในพนทศกษา สวนท 2 ขอมลทวไปของผใหขอมล สวนท 3 ผลการศกษาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3.1 การใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

3.2 การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3.3 กระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3.4 ปจจยสงเสรมการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3.5 ปญหา และแนวทางแกไขปญหาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตาบล 3.6 แนวทางพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3.7 ขอเสนอแนะตามการรบรของผทเกยวของ 3.8 ผลการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

58

สวนท 1 บรบทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล บรบทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทศกษา 1. บรบทลกษณะทางกายภาพของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษา เปนตวแทนหนวยบรการ จากพนทบรการสาธารณสขของจงหวดสงขลา 4 แหง จาก 4 โซน คอ 1) โซนเฟองฟา ประกอบดวยอาเภอเมองสงขลา และอาเภอทอยทางดานตะวนตกของจงหวด คอ อาเภอรตภม อาเภอควนเนยง และอาเภอบางกลา 2) โซนลลาวด ตงอยทางดานตะวนตกเฉยงใตและตอนกลางของจงหวดสงขลา ประกอบดวยอาเภอหาดใหญ อาเภอสะเดา อาเภอนาหมอม และอาเภอคลองหอยโขง 3) โซนกระดงงา ตงอยบนคาบสมทรทางตอนเหนอของจงหวดสงขลา ประกอบดวยอาเภอระโนด อาเภอกระแสสนธ อาเภอสทงพระ และอาเภอสงหนคร 4) โซนชบาแดง ตงอยทางตอนใตของจงหวดสงขลา ประกอบดวยอาเภอสะบายอย อาเภอจะนะ อาเภอเทพา และอาเภอนาทว ดงภาพ 4 N

ภาพ 4 แผนทแสดงเขตพนทบรการสาธารณสขของจงหวดสงขลา

59

รายละเอยดทางกายภาพของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทเปนตวแทนหนวยบรการในแตละโซน ผวจยพจารณาดานสภาพพนท อาชพ การตงถนฐาน ลกษณะประชากร จานวนหมบานทรบผดชอบ และองคกรปกครองสวนทองถนทรบผดชอบพนท โดยมรายละเอยดแตละโซนดงน

โซนเฟองฟา ตงอยทางทศตะวนตกของจงหวด หางจากเมองสงขลาประมาณ 70 กโลเมตร และหางจากอาเภอมาทางทศตะวนตกประมาณ 10 กโลเมตร สภาพพนทเปนทราบและเนนเขา ประชาชนสวนใหญมอาชพทาสวนยางพารา รองลงมาคอทาสวนผลไมและคาขาย การคมนาคมในพนทจะมทางหลวงแผนดนหมายเลข 406 เปนเสนทางหลกทใชตดตอกบชมชนภายนอก สวนภายในชมชน มถนนสายรองเปนถนนลกรงและถนนคอนกรตทใชตดตอกนภายในชมชน การเดนทางตดตอกบชมชนภายนอก มรถโดยสารประจาทางสายหาดใหญ-สตล ใหบรการในพนท การดาเนนงานสาธารณสขของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในปงบประมาณ 2553 มพนทรบผดชอบ 5 หมบาน จากทงหมดในตาบล 12 หมบาน เปนหมบานอยในเขตเทศบาลตาบล 1 หมบาน และอยในเขตองคการบรหารสวนตาบล 5 หมบาน (อยในเขตองคการบรหารสวนตาบลทงหมด 4 หมบาน และอยเพยงบางสวน 1 หมบาน) มจานวนหลงคาเรอน 1,648 หลงคาเรอน ประชากร 8,057 คน เปนเพศชาย 3,569 คน เพศหญง 4,088 คน การตงถนฐานม 2 ลกษณะ คอ ในเขตเทศบาลสวนใหญเปนหองแถวทเปดเปนรานคาและทพกอาศย ตลอดแนวทางหลวงแผนดนหมายเลข 406 และตงบานเรอนกระจายออกในซอยตาง ๆ ทแยกมาจากทางหลวงแผนดนหมายเลข 406 สวนในเขตองคการบรหารสวนตาบล ตงบานเรอนกระจายเปนกลมบานมทงทตงอยรมทางหลวงแผนดนหมายเลข 406 และอยเปนชมชนซงอยลกเขาไปตามถนนสายตาง ๆ ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว โดยบตรหลานทแตงงานแลวจะแยกครอบครวมาสรางบานใหมอยในละแวกเดยวกบพอแมหรอเครอญาตของตน

โซนลลาวด ตงอยทางทศตะวนตกเฉยงใตของจงหวด ในพนทชายแดนไทย มาเลเซย หางจากเมองสงขลา ประมาณ 77 กโลเมตร และหางจากอาเภอมาทางทศใตประมาณ 8 กโลเมตร สภาพพนทเปนทราบสลบกบเนนเขาเตย ๆ ประชาชนสวนใหญมอาชพทาสวนยางพารา ยกเวนพนทดานชายแดนไทย-มาเลเซย มอาชพคาขาย และธรกจบรการ เชนโรงแรม รานอาหาร คาราโอเกะ นอกจากนในพนทศกษา มโรงงานอตสาหกรรมรวม 4 แหง การคมนาคมภายในพนท มทางหลวงแผนดนหมายเลข 4 เปนเสนทางหลกทใชตดตอกบชมชนภายนอก สวนภายในชมชน มถนนสายรองเปนถนนลาดยาง ถนนคอนกรต และถนนลกรงทใชตดตอกนภายในชมชน การเดนทางตดตอกบชมชนภายนอกมรถสองแถววงระหวางอาเภอ และรถตโดยสารประจาทางสายหาดใหญใหบรการ การดาเนนงานสาธารณสขของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในปงบประมาณ 2553 มพนทรบผดชอบ 6 หมบาน อยในเขตเทศบาลตาบลทงหมด มจานวนหลงคาเรอน 6,185 หลงคาเรอน ประชากร 10,510

60

คน เปนเพศชาย 4,831 คน เพศหญง 5,679 คน นอกจากนนมประชากรทอพยพมาประกอบอาชพทงจากจงหวดใกลเคยงและภมภาคอน ๆ ตลอดจนแรงงานตางดาว ประมาณ 10,000 คน ซงประชากรกลมนมผลตอปญหาดานสาธารณสขในพนท โดยเฉพาะโรคตดตอทางเพศสมพนธ เนองจากสวนหนงเขามาเปนหญงอาชพพเศษ ซงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลไดจดคลนกกามโรคเพอใหบรการโดยเฉพาะ การตงถนฐานม 2 ลกษณะ คอ พนทดานชายแดนประเทศมาเลเซย เปนชมชนเมอง บานเรอนเปนหองแถวและอาคารพาณชยทเปดเปนรานคา หรอประกอบธรกจบรการ และทพกอาศย ตลอดแนวถนนทเชอมตอไปยงประเทศมาเลเซย และถนนซอยตาง ๆ ทแยกจากถนนสายหลก ปจจบนชมชนเมองมแนวโนมขยายตวเพมขน สวนพนทอน ๆ การตงถนฐานกระจายตวเปนกลมบาน มทงทตงอยรมทางหลวงแผนดนหมายเลข 4 และอยลกเขาไปจากถนนใหญ ซงประชาชนกลมนเปนประชาชนทมภมลาเนาดงเดมในพนท โซนกระดงงา ตงอยทางทศเหนอของจงหวด หางจากเมองสงขลาประมาณ 50 กโลเมตร และหางจากอาเภอมาทางทศใตประมาณ 5 กโลเมตร สภาพพนทเปนทราบลม และทราบชายฝงทะเลทางทศตะวนออก ประชาชนสวนใหญทเปนวยกลางคนมอาชพอาชพทานาป ควบคกบการทาไรนาสวนผสมเพอสรางรายไดนอกฤดทานา บางสวนทานาตาลโตนด ประชาชนทอาศยรมชายฝงทะเลมอาชพประมง สวนหนมสาวจะรบจางตามโรงงาน หรอบรษทเอกชนนอกพนท การคมนาคมภายในพนท มทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 เปนเสนทางหลกทใชตดตอกบชมชนภายนอก สวนภายในชมชน มถนนสายรองเปนถนนลกรงทใชตดตอระหวางแตละชมชน การเดนทางตดตอกบชมชนภายนอก มรถสองแถววงระหวางอาเภอ และรถโดยสารประจาทางสายหาดใหญ และสายสงขลาใหบรการ การดาเนนงานสาธารณสขของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในปงบประมาณ 2553 มพนทรบผดชอบ 6 หมบาน อยในเขตองคการบรหารสวนตาบลทงหมด มจานวนหลงคาเรอน 839 หลงคาเรอน ประชากร 3,929 คน เปนเพศชาย 2,049 คน เพศหญง 1,880 คน การตงถนฐานจะกระจายเปนกลมตลอดแนวทางหลวงแผนดนหมายเลข 408 และมนอยลงเมออยหางออกไปจากถนนสายหลก ลกษณะครอบครวสวนใหญเปนครอบครวเดยว โดยบตรหลานทแตงงานแลวจะแยกครอบครวมาสรางบานใหมอยในละแวกเดยวกบพอแมหรอเครอญาตของตน โซนชบาแดง ตงอยทางทศใตของจงหวด หางจากเมองสงขลา ประมาณ 70 กโลเมตร หางจากอาเภอประมาณ 13 กโลเมตร สภาพพนทเปนเนนเขาและทราบ ประชากรสวนใหญมอาชพทาสวนยางพารา รองลงมาเปนสวนผลไม และคาขาย การคมนาคมภายในพนท มทางหลวงแผนดนหมายเลข 4113 เปนเสนทางหลกทใชตดตอกบชมชนภายนอก ซงอยระหวางขยายเปน 4 ชองจราจร เพอรองรบการเปดดานชายแดนประเทศมาเลเซย สวนภายในชมชนมถนนสายรองเปนถนนลกรงทใชตดตอ

61

ระหวางแตละชมชน การเดนทางตดตอกบชมชนภายนอก มรถตโดยสารประจาทางสายหาดใหญใหบรการ การดาเนนงานสาธารณสขของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในปงบประมาณ 2553 มพนทรบผดชอบ 5 หมบาน จากทงหมดในตาบล 10 หมบาน และอยในเขตองคการบรหารสวนตาบลทงหมด มจานวนหลงคาเรอน 954 หลงคาเรอน ประชากร 4,183 คน เปนเพศชาย 2,140 คน เพศหญง 2,043 คน นอกจากนนมประชาชนทยายถนมาจากนอกพนท และแรงงานตางดาวเขามาประกอบอาชพรบจางกรดยางพาราประมาณ 100 คน การตงถนฐานกระจายตวอยทวไปตามทางหลวงแผนดนหมายเลข 4113 และถนนสายรองทแยกออกไปในแตละชมชน ลกษณะครอบครวสวนใหญเปนครอบครวเดยว โดยบตรหลานทแตงงานแลวแยกครอบครวมาสรางบานใหมอยในละแวกเดยวกบพอแมหรอเครอญาตของตน โดยสรป บรบทลกษณะทางกายภาพ ดานสภาพพน เหมอนกน 3 โซน คอ โซนเฟองฟา โซนลลาวด และโซนชบาแดง เปนทราบและเนนเขา ทแตกตางออกไป คอ โซนกระดงงา เปนทราบลมชายฝงทะเล ดานอาชพ เหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนชบาแดง สวนใหญจะทาสวนยางพาราเปนหลก ทแตกตางออกไป 2 โซน คอ โซนลลาวด มทงททาสวนยางพาราและธรกจบรการชายแดน และโซนกระดงงา ทานา ไรนาสวนผสม ประมง และรบจางนอกพนท ดานการตงถนฐานทกโซนแตกตางกน คอ โซนเฟองฟา มทงทตงถนฐานตลอดแนวทางหลวง และอยเปนกลมชมชนตาง ๆ โซนลลาวด มทงทเปนชมชนเมองอยหนาแนนบรเวณพนทชายแดน และกระจายอยเปนกลมชมชนตาง ๆ โซนกระดงงา ตงถนฐานเปนชมชนตลอดแนวทางหลวงและบรเวณรมชายฝงทะเล โซนชบาแดง ตงถนฐานกระจายอยเปนกลมชมชนตาง ๆ ดานลกษณะประชากรเหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนกระดงงา ประชากรสวนใหญมภมลาเนาเดมในพนท อก 2 โซน คอ โซนลลาวด และโซนชบาแดง เหมอนกน คอ ประชากรมภมลาเนาเดมในพนท และประชาชนนอกพนทและแรงงานตางดาว ดานการปกครองเหมอนกน 2 โซน คอ โซนกระดงงา และโซนชบาแดงอยในเขตองคการบรหารสวนตาบล ทแตกตางออกไป คอ โซนลลาวด อยในเขตเทศบาลตาบลทงหมด และโซนเฟองฟาอยในเขตเทศบาลตาบลและองคการบรหารสวนตาบล หมบานทรบผดชอบ เหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนชบาแดง รบผดชอบ 5 หมบาน ทแตกตางออกไป 2 โซน คอ โซนลลาวด และโซนกระดงงา รบผดชอบ 6 หมบาน ลกษณะทางกายภาพสามารถสรปไดดงตาราง 2

62

ตาราง 2 ลกษณะทางกายภาพจาแนกตามพนทในการศกษา

ลกษณะทางกายภาพ พนทศกษา

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง

สภาพพนท ทราบและเนนเขา ทราบและเนนเขา ทราบลมตดชายฝงทะเล ทราบและเนนเขา

อาชพ ทาสวนยางพารา, สวนผลไม, คาขาย

ทาสวนยางพารา, คาขาย, รบจางธรกจบรการ

ทานา, ไรนาสวนผสม, ประมง, รบจางนอกพนท

ทาสวนยางพารา, สวนผลไม, คาขาย

การตงถนฐาน ตงบานเรอนตลอดแนวทางหลวง ตงกระจายอยเปนกลมชมชนตางๆ

ตงบานเรอนหนาแนนในเขตเมอง นอกนนตงกระจายอยเปนกลมชมชนตางๆ

ตงบานเรอนตลอดแนวทางหลวงและเปนกลมบรเวณชายฝงทะเล

ตงกระจายอยเปนกลมชมชนตางๆ

ลกษณะประชากร มภมลาเนาในพนท มภมลาเนาในพนท มคนไทยตางพนท และแรงงาน ตางดาว รวมประมาณ 10,000 คน

มภมลาเนาในพนท มภมลาเนาในพนทและตางพนท มมคนไทยตางพนท และแรงงาน ตางดาว รวมประมาณ 100 คน

องคกรปกครองสวน ทองถนทรบผดชอบ

อบต., เทศบาลตาบล

เทศบาลตาบล อบต. อบต.

หมบานทรบผดชอบ 5 หมบาน 6 หมบาน 6 หมบาน 5 หมบาน

62

63

2. บรบทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและเครอขายหนวยบรการ โครงสรางการใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทกโซน มโครงสรางการ

จดบรการในรปเครอขายหนวยบรการ ภายใตการบรหารงานของคณะทางานเครอขายบรการปฐมภม มโรงพยาบาลชมชนเปนหนวยบรการหลกเชอมโยงการจดบรการรวมกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทงการใหบรการในรายทเกนขดความสามารถ การจดทมสขภาพไปรวมใหบรการกบผใหบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การเปนทปรกษาดานการจดบรการ ดานวชาการ และการสนบสนนทรพยากรสขภาพ ขณะเดยวกนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษาเปนหนวยบรการปฐมภมแมขายทดแลบรการใหกบหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทกโซน มการบรหารจดการภายใน โดยมผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปนผบรหารงาน และมบคลากรทรบผดชอบงาน ซงแบงได 3 งานหลก คอ 1) งานบรหาร ไดแก งานพฒนาบคลากร งานการเงน งานพสด งานสารบรรณ งานกฎหมายสาธารณสข 2) งานวชาการ ไดแก งานขอมลขาวสารและเทคโนโลยสารสนเทศ งานระบาดวทยา งานพฒนาคณภาพหนวยบรการ งานแผนงานและประเมนผล งานสขภาพภาคประชาชน 3) งานบรการ ไดแก งานสงเสรมสขภาพ งานควบคมและปองกนโรค งานรกษาพยาบาล งานฟนฟสภาพ งานแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก งานสงแวดลอมและอาชวอนามย งานคมครองผบรโภคและผลตภณฑสขภาพ และงานทนตสาธารณสข

ในสวนของงานฝากครรภ ซงเปนหนงในงานสงเสรมสขภาพ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจดบรการรวมกบหนวยงานในโรงพยาบาลแมขาย คอ กลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน ฝายทนตสาธารณสข แผนกผปวยนอก หองปฏบตการทางการแพทย หองคลอด และแผนกผปวยใน โดยมคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ เปนผประสานการจดบรการ การพฒนาศกยภาพบคลากร การกาหนดแนวปฏบตการฝากครรภ และการควบคมคณภาพการจดบรการ

รายละเอยดขอมลทวไปภายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษาแตละโซนมดงน โซนเฟองฟา มบคลากรรวม 8 คน คอ ผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 1 คน

พยาบาลวชาชพ 2 คน นกวชาการสาธารณสข เจาพนกงานสาธารณสขชมชน เจาพนกงาน ทนตสาธารณสข เจาหนาทบนทกขอมล เจาหนาทนวดแผนไทย และลกจางทวไปตาแหนงละ 1 คน มหนวยบรการปฐมภมในเครอขายทอยในตาบลเดยวกน 1 แหง และมโรงพยาบาลชมชนขนาด 30 เตยง เปนโรงพยาบาลแมขายรบสงตอผปวย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปดใหบรการฝากครรภชวงเชาของวนพฤหสบด โดยมพยาบาลวชาชพเปนผรบผดชอบงานฝากครรภ มหญงตงครรภทมารบบรการวนละประมาณ 8 - 10 ราย เปนหญงตงครรภในพนทรบผดชอบเกอบทงหมด สวนโรงพยาบาล

64

แมขายดาเนนการฝากครรภโดยกลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน ทเปดคลนกครรภเสยงในวนองคาร จดโรงเรยนพอแมในวนพธ และใหบรการคลนกฝากครรภในวนพฤหสบด โดยโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษาพฒนามาจากศนยสขภาพชมชนหลก และโรงพยาบาลแมขายเปนพนทเปาหมายตามโครงการการมสวนรวมของผชายในการปองกนเอช ไอ ว และดแลสขภาพมารดา/ทารก

โซนลลาวด มบคลากร รวม 8 คน คอ ผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 1 คน พยาบาลวชาชพ และนกวชาการสาธารณสข เจาพนกงานสาธารณสขชมชน ตาแหนงละ 2 คน เจาหนาทบนทกขอมล ลกจางทวไป ลกจางโครงการฟามตร และลกจางงบกองทนสหประชาชาตเพอประชากร ตาแหนงละ 1 คน มหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย 2 แหง ตงอยในตาบลเดยวกน 1 แหง อก 1 แหงเปนคลนกชมชนอบอน เปดรกษาโรคทวและคลนกกามโรค ในเวลาราชการ ใหประชาชนในชมชนชายแดนไทยมาเลเซย แตละวนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจะจดบคลากรไปใหบรการ วนละ 2 คน ยกเวนวนองคารทเปนคลนกกามโรค เปน 3 คน มโรงพยาบาลชมชนทรบสงตอ 2 แหง คอ โรงพยาบาลแมขาย เปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 30 เตยง และโรงพยาบาลชมชนประจาอาเภอขนาด 30 เตยง อยางไรกตาม การเดนทางไปโรงพยาบาลแมขาย จะไกลกวาโรงพยาบาลประจาอาเภอประมาณ 10 กโลเมตร ประชาชนสวนหนงจงขนทะเบยนหลกประกนสขภาพถวนหนากบโรงพยาบาลชมชนประจาอาเภอ แทนโรงพยาบาล แมขาย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปดใหบรการฝากครรภชวงเชาของวนจนทร โดยมพยาบาลวชาชพเปนผรบผดชอบงานฝากครรภ มหญงตงครรภทมารบบรการวนละประมาณ 10-14 ราย เปนหญงตงครรภในพนทรบผดชอบ บางวนอาจมแรงงานตางดาวมารบบรการประมาณ 1-2 ราย สวนโรงพยาบาลแมขายดาเนนการฝากครรภโดยกลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน ทเปดใหบรการคลนกฝากครรภในจนทร และจดโรงเรยนพอแมวนพฤหสบด สวนโรงพยาบาลชมชนประจาอาเภอเปดใหบรการคลนกฝากครรภชวงเชาวนองคารและวนศกร สวนชวงบายจะจดโรงเรยนพอแม โดยโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษาพฒนามาจากศนยสขภาพชมชนหลก

โซนกระดงงา มบคลากรรวม 3 คน คอ ผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล พยาบาลวชาชพ และเจาพนกงานสาธารณสขชมชน ตาแหนงละ 1 คน มหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย 2 แหง ซงตงอยในตาบลใกลเคยง และมโรงพยาบาลชมชนขนาด 30 เตยง เปนโรงพยาบาลแมขายรบสงตอผปวย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปดใหบรการฝากครรภในชวงเชาของวนพฤหสบด โดยมพยาบาลวชาชพเปนผรบผดชอบงานฝากครรภ หญงตงครรภทมารบบรการวนละประมาณ 1-2 ราย แตบางสปดาหอาจไมมหญงตงครรภมารบบรการ สวนโรงพยาบาลแมขายดาเนนการฝากครรภโดยกลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน เปดใหบรการคลนกฝากครรภในวน

65

พฤหสบด จดโรงเรยนพอแมชวงเชาของวนจนทร และคลนกครรภเสยงชวงบายของวนจนทร โดยโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษาพฒนามาจากศนยสขภาพชมชนรอง

โซนชบาแดง มบคลากรรวม 6 คน คอ ผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 1 คน เจาพนกงานสาธารณสขชมชน 2 คน พยาบาลวชาชพ ผชวยเจาหนาทสาธารณสข และเจาหนาทบนทกขอมล ตาแหนงละ 1 คน มหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย 5 แหง ซงอยในตาบลเดยวกนและตาบลใกลเคยง และโรงพยาบาลชมชนขนาด 60 เตยง เปนโรงพยาบาลแมขายรบสงตอผปวย โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปดใหบรการฝากครรภในชวงเชาของวนจนทร โดยมพยาบาลวชาชพเปนผรบผดชอบงานฝากครรภ มหญงตงครรภมารบบรการวนละประมาณ 10-12 ราย เปนหญงตงครรภทอยในพนทรบผดชอบ และหญงตงครรภในพนทของหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย บางวนอาจมแรงงานตางดาวมารบบรการดวย สวนโรงพยาบาลแมขายดาเนนการฝากครรภโดยกลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน เปดใหบรการคลนกครรภเสยงในวนจนทร และโรงเรยนพอแมในวนพธบาย โดยโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษาพฒนามาจากศนยแพทยชมชน ทดาเนนการจดตงขนมาโดยผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยสรป บรบทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและเครอขายหนวยบรการ ทกโซนเหมอนกน คอ มพยาบาลวชาชพรบผดชอบงานฝากครรภ และมกลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชนรบผดชอบงานฝากครรภของโรงพยาบาลแมขาย ดานจานวนโรงพยาบาลแมขายมเพยงแหงเดยว เหมอนกน 3 โซน คอ โซนเฟองฟา โซนกระดงงา และโซนชบาแดง ทแตกตางออกไป คอ โซนลลาวด ม 2 แหง ดานจานวนบคลากร มจานวน 8 คน เทากน 2 แหง คอ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด ทแตกตางออกไป คอ โซนกระดงงาม 3 คน และโซนชบาแดงม 6 คน ดานจานวนหนวยบรการปฐมภมในเครอขายจานวน 2 แหง เหมอนกน 2 โซน คอ โซนลลาวด และโซนกระดงงา ทแตกตางออกไป คอ โซนเฟองฟาม 1 แหง และโซนชบาแดงม 5 แหง ดานวนทเปดใหบรการฝากครรภ เหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนกระดงงา เปดชวงเชาของวนพฤหสบด อก 2 โซน คอ โซนลลาวด และโซนชบาแดง เปดชวงเชาของวนจนทร ดานจานวนหญงตงครรภทมารบบรการ เหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนชบาแดง มวนละประมาณ 10 คน ทแตกตางออกไป คอ โซนเฟองฟา มประมาณวนละ 8 - 10 คน และโซนกระดงงา มประมาณวนละ 1 - 2 คน และบางวนไมมผมารบบรการ ดานกลมหญงทมารบบรการ เหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนกระดงงา จะเปนหญงตงครรภในพนทรบผดชอบ ทแตกตางออกไป 2 โซน คอ โซนลลาวด มทงหญงตงครรภในพนทรบผดชอบและแรงงานตางด าว และโซนชบาแดงมทงหญงตงครรภในพนทรบผดชอบ หญงตงครรภในเครอขาย และแรงงานตางด าว รายละเอยดขอมลสรปไดดงตาราง 3

66

ตาราง 3 ลกษณะโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและเครอขายหนวยบรการจาแนกตามพนทในการศกษา

ลกษณะโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล พนทศกษา

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง จานวนบคลากร (คน) 8 8 3 6 จานวนหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย (แหง) 1 2 2 5 จานวนโรงพยาบาลเครอขายรบสงตอ (แหง) 1 2 1 1 ผรบผดชอบงานฝากครรภ พยาบาลวชาชพ พยาบาลวชาชพ พยาบาลวชาชพ พยาบาลวชาชพ หนวยงานทรบผดชอบบรการฝากครรภใน โรงพยาบาลแมขาย

กลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน

กลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน

กลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน

กลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน

วน/เวลาทเปดใหบรการฝากครรภ วนพฤหสบด/ชวงเชา วนจนทร/ชวงเชา วนพฤหสบด/ชวงเชา วนจนทร/ชวงเชา

จานวนผมารบบรการฝากครรภ (คน) 8-10 10-14 1-2 (บางสปดาหไมมผรบบรการ)

10-12

กลมหญงตงครรภทมารบบรการ หญงตงครรภในพนทรบผดชอบ

หญงตงครรภในพนทรบผดชอบ, แรงงานตางดาว

หญงตงครรภในพนทรบผดชอบ

หญงตงครรภในพนทรบผดชอบ, หญงตงครรภในเครอขาย, แรงงานตางดาว

66

67

3. บรบทองคกรปกครองสวนทองถน องคกรปกครองสวนทองถนในพนทศกษาทกโซน มทงองคการบรหารสวนตาบล และ

เทศบาลตาบล ซงมบรบทของโครงสรางองคกร และบทบาทการดาเนนงานดานสาธารณสขทงทแตกตางกนดงน

องคการบรหารสวนตาบล มโครงสรางภายในประกอบดวย 1) สภาองคการบรหารสวนตาบล ทาหนาทใหความเหนชอบแผนพฒนาองคการบรหารสวนตาบล พจารณาและใหความเหนชอบรางขอบญญตองคการบรหารสวนตาบล รางขอบญญตงบประมาณรายจายประจาปและงบประมาณรายจายเพมเตม ควบคมการปฏบตงานของนายกองคการบรหารสวนตาบล ใหเปนไปตามกฎหมาย นโยบาย แผนพฒนา ขอบญญต ระเบยบและขอบงคบของทางราชการ 2) คณะกรรมการบรหารองคการบรหารสวนตาบล ทาหนาทบรหารกจการขององคการบรหารสวนตาบล จดทาแผนพฒนาตาบล และงบประมาณรายจายประจาป เพอเสนอใหสภาองคการบรหารสวนตาบลพจารณาใหความเหนชอบ รายงานผลการปฏบตงาน และการใชจายเงนใหสภาองคการบรหารสวนตาบลทราบอยางนอยปละ 2 ครง และปฏบตงานอน ๆ ตามททางราชการมอบหมาย 3) สานกงานปลดองคการบรหารสวนตาบล เปนหนวยปฏบตงานมพนกงานสวนตาบลเปนเจาหนาทประจา เปนผรบนโยบายจากคณะกรรมการบรหารมาปฏบตโดยมปลดองคการบรหารสวนตาบลและประธานกรรมการบรหารจะเปนผมอานาจในการบรรจ และแตงตงพนกงานสวนตาบล รวมทงมอานาจในการดาเนนการลงโทษทางวนย สาหรบงานดานสาธารณสขในพนทศกษานน จะเปนงานหนงทอยในความรบผดชอบของสานกงานปลดองคการบรหารสวนตาบล

เทศบาลตาบล มโครงสรางภายในประกอบดวย 1) สภาเทศบาล ทาหนาทเปนฝายนตบญญตและควบคมฝายการบรหาร 2) คณะเทศมนตร ทาหนาทบรหารกจการของเทศบาลตามกฎหมาย 3) สานกปลดเทศบาล มหนาทความรบผดชอบเกยวกบราชการทวไปของเทศบาลและราชการทมไดกาหนดใหเปนหนาทของกอง หรอสวนราชการใดในเทศบาลโดยเฉพาะ รวมทงกากบและเรงรดการปฏบตราชการของสวนราชการในเทศบาลใหเปนไปตามนโยบาย แนวทางและแผนการปฏบตราชการของเทศบาล ในการดาเนนงานดานสาธารณสขของประชาชน โครงสรางเทศบาลตาบลมกองสาธารณสขและสงแวดลอม ทาหนาทเกยวกบสาธารณสขชมชน สงเสรมสขภาพและอนามย การปองกนโรคตดตอ งานสขาภบาลสงแวดลอมและงานอน ๆ เกยวกบการใหบรการดานสาธารณสข โดยมผอานวยการกองสาธารณสขและสงแวดลอมเปนผรบผดชอบงานโดยตรง

บทบาทการสนบสนนงบประมาณสาหรบจดบรการสขภาพขององคกรปกครองสวนทองถนในดานทมาของงบประมาณเหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนกระดงงา จะดาเนนงาน

68

ภายใตงบประมาณกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน อก 2 โซน คอโซนลลาวด และโซนชบาแดง จะดาเนนงานภายใตงบประมาณทไดรบการอดหนนจากรฐบาลเพอใชดาเนนงานดานสขภาพ อยางไรกตาม ในป พ.ศ. 2554 จะเรมดาเนนงานภายใตงบประมาณกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน นอกจากนทกโซนมบทบาทในการจดสรรงบประมาณดาเนนงานสาธารณสขมลฐานใหกบหมบานในพนทรบผดชอบ สาหรบบรการดานสขภาพ องคกรปกครองสวนทองถนทกโซนมแผนในการดาเนนงานดานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค คอ การพนหมอกควนกาจดยง การฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา การสนบสนนกจกรรมการออกกาลงกายของประชาชนในพนท และงานดานอนามยสงแวดลอม ทแตกตางออกไป 1 โซน คอ โซนลลาวด ทมการรณรงคโรคเอดสสาหรบกลมอาชพพเศษรวมกบสมาคมวางแผนครอบครวแหงประเทศไทย และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนบรการการแพทยฉกเฉน มองคกรปกครองสวนทองถน 3 โซน คอ โซนเฟองฟา โซนลลาวด และโซนชบาแดง ทมหนวยกชพประจาพนทใหบรการกบประชาชนในพนทตลอด 24 ชวโมง โดยประสานงานรวมกบหนวยบรการทางการแพทยฉกเฉนของโรงพยาบาลแมขาย ทแตกตางออกไป 1 โซน คอ โซนกระดงงา ซงไมมหนวยกชพใหบรการ แตจะใชวธสนบสนนงบประมาณใหองคกรปกครองสวนทองถนขางเคยงทมหนวยกชพ เพอรวมใหบรการกบประชาชนในพนท สาหรบการใหบรการทเกยวของกบหญงตงครรภ มเทศบาลตาบล 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด จดโครงการเยยมและมอบชดของขวญใหกบหญงหลงคลอด สวนอก 2 โซน ไมมโครงการดงกลาว ความรวมมอในการดาเนนงานดานสขภาพขององคกรปกครองสวนทองถน เกยวกบการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทกโซนดาเนนงานในรปคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทผานมาไดมการประชมเพอทาความเขาใจเกยวกบนโยบายและการดาเนนงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล อยางตอเนองในชวงตนปงบประมาณ 2553 แตเมอถงชวงปลายปเปนตนมา (เดอนกนยายน) พ.ศ. 2553 พบวาการประชมตดตามดงกลาวเรมเวนชวง ไมมการประชมของคณะกรรมการชดดงกลาว อยางไรกตาม ความรวมมอดานสขภาพระหวางทองถนยงคงมการประชมเกยวกบการดาเนนงานดานสขภาพอน ๆ และการเขารวมกจกรรมทางสขภาพรวมกนมาตลอด รายละเอยดขอมลสรปไวดงตาราง 4

69

ตาราง 4 ลกษณะองคกรปกครองสวนทองถนจาแนกตามพนทในการศกษา

ลกษณะ องคกรปกครองสวนทองถน

พนทศกษา

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง

หนวยงานทรบผดชอบดาน สาธารณสข

เทศบาลตาบล คอ กองสาธารณสขและสงแวดลอม อบต. คอ สานกงานปลด อบต.

กองสาธารณสขและสงแวดลอม สานกงานปลด อบต. สานกงานปลด อบต.

แหลงงบประมาณท สนบสนนงานดาน สาธารณสข

กองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน ศสมช.

หมวดเงนอดหนนทวไป ศสมช.

หมวดเงนอดหนนทวไป ศสมช.

กองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน ศสมช.

บรการสาธารณสขท องคกร ปกครองสวนทองถน สนบสนน

หนวยกชพ เยยมบานหลงคลอด ควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก, พษสนขบา สนบสนนการออกกาลงกาย

หนวยกชพ เยยมบานหลงคลอด ควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก,พษสนขบา,เอดส สนบสนนการออกกาลงกาย

สนบสนนงบประมาณใหกบอปท. ทมหนวยกชพ ควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก, พษสนขบา สนบสนนการออกกาลงกาย

หนวยกชพ ควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก, พษสนขบา สนบสนนการออกกาลงกาย

69

70

การรบบรการฝากครรภของหญงตงครรภในพนทศกษา การพจารณาการใชบรการฝากครรภของหญงตงครรภในพนทศกษาทกโซน ขนอยกบชอเสยงของแพทย และชอเสยงของสถานบรการนอกพนท ซงหญงตงครรภอาจมประสบการณตรง หรอไดรบขอมล คาแนะนาจากเพอนบาน หรอญาต ประกอบกบความสามารถในการเดนทางเขารบบรการ และความสามารถในการจายคาบรการ จงนยมไปรบบรการกบแพทยทอยสถานบรการภาครฐ และเอกชนทมอยมาก ทงทตงอยในตวอาเภอ หรอพนทเม องสงขลา และหาดใหญ คอโรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลมหาวทยาลย โรงพยาบาลเอกชน และคลนกเอกชน อกสวนหนงเปนหญงตงครรภทไมสามารถเดนทางไปใชบรการนอกพนทไดสะดวก หรอมความสามารถในการจายคาบรการไดไมทงหมด จะนยมเขารบบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลหรอโรงพยาบาลชมชนซงอยใกลบานแทน อยางไรกตามการใหบรการในโรงพยาบาลแมขาย เรมมแนวโนมใหหญงตงครรภเขารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแทนโรงพยาบาลชมชนเพมขน และกลมทใชบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลน บางรายอาจเลอกใชบรการเพมเตมในโรงพยาบาลหรอคลนกเอกชน เนองจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลไมสามารถจดบรการได เชน การตรวจ อลตราซาวดดเพศทารก ในสวนของหญงตงครรภไมพงประสงค ซงสวนใหญเปนวยรนทอยระหวางศกษาเลาเรยน หญงตงครรภกลมนการตดสนใจเขารบบรการ ขนอยกบผปกครอง ทเลอกเขารบบรการฝากครรภนอกพนท ไมวาจะเปนสถานบรการของรฐหรอเอกชน เพอหลกหนปญหาการยอมรบของผทอยในชมชน

โซนลลาวด มหญงตงครรภทเปนแรงงานตางดาวซงไมมสทธในระบบหลกประกนสขภาพ เขามาทางานธรกจบรการ หญงตงครรภกลมนการเลอกเขารบบรการฝากครรภ ขนอยกบคาแนะนาจากเพอนหรอนายจาง ในการเขารบบรการ หากมความสามารถในการเดนทาง และความสามารถจายคาบรการ สวนหนงจะรบบรการในสถานบรการเอกชน อกสวนหนงทไมสามารถเดนทางไปใชบรการในสถานบรการเอกชนไดสะดวก จะนยมเขารบบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลไมสามารถจดได เชน การตรวจทางหองปฏบตการ การตรวจอลตราซาวด บางสวนเลอกรบบรการในสถานบรการเอกชน แทนทจะไปใชบรการทโรงพยาบาลชมชน เนองจากมความสะดวกรวดเรว สวนโซนชบาแดง ทมแรงงานตางดาวทเขามารบจางกรดยางพาราในพนท ซงมความสามารถในการเดนทางเขารบบรการในสถานบรการนอกพนท และความสามารถในการจายคาบรการนอย จงเขารบบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล รายละเอยดขอมลสรปไวดงตาราง 5

71

ตาราง 5 ลกษณะการรบบรการฝากครรภจาแนกตามพนทในการศกษา

ลกษณะ การเขารบบรการฝากครรภ

พนทศกษา โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง

หญงตงครรภเชอมนในแพทยและ สถานบรการนอกพนทสามารถ เดนทางและจายคาบรการได

- ฝากครรภทสถานบรการเอกชน, โรงพยาบาลของรฐนอกพนท

- ฝากครรภทสถานบรการเอกชน, โรงพยาบาลของรฐนอกพนท

- ฝากครรภทสถานบรการเอกชน, โรงพยาบาลของรฐนอกพนท

- ฝากครรภทสถานบรการเอกชน, โรงพยาบาลของรฐนอกพนท

หญงตงครรภไมสามารถเดนทาง ไปใชบรการนอกพนทไดสะดวก หรอสามารถจายคาบรการได ทงหมด หญงตงครรภไมพงประสงค

- ฝากครรภท รพ.สต. - ฝากครรภท รพ.สต., สถาน บรการเอกชน - ฝากครรภทสถานบรการ ภาครฐ,เอกชน นอกพนท

- ฝากครรภท รพ.สต. - ฝากครรภท รพ.สต., สถาน บรการเอกชน - ฝากครรภทสถานบรการ ภาครฐ,เอกชน นอกพนท

- ฝากครรภท รพ.สต. - ฝากครรภท รพ.สต., สถาน บรการเอกชน - ฝากครรภทสถานบรการ ภาครฐ,เอกชน นอกพนท

- ฝากครรภท รพ.สต. - ฝากครรภท รพ.สต., สถาน บรการเอกชน - ฝากครรภทสถานบรการ ภาครฐ,เอกชน นอกพนท

แรงงานตางดาว - ไมมแรงงานตางดาว - ฝากครรภท รพ.สต. - ฝากครรภทสถานบรการเอกชน

- ไมมแรงงานตางดาว - ฝากครรภท รพ.สต.

- ฝากครรภท รพ.สต.,สถานบรการเอกชน

71

72

สวนท 2 ขอมลทวไปของผใหขอมล ขอมลทวไปของผรบผดชอบงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

ผรบผดชอบงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โซนเฟองฟา เพศหญง อาย

35 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร ปจจบนดารงตาแหนงพยาบาลวชาชพ มประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภม 4 ป ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทศกษา โดยยายมาจากแผนกสตกรรม โรงพยาบาลหาดใหญ ทางานเปนเวลา 10 ป ตลอดระยะเวลา 4 ป ทผานมารบผดชอบงานฝากครรภมาตลอดถงปจจบน ไมเคยเขารบการอบรมหรอประชมชแจงการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และไมเคยดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน

ผรบผดชอบงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โซนลลาวด เพศหญง อาย 37 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร และผานการอบรมหลกสตรพยาบาลเวชปฏบตชมชน ปจจบนดารงตาแหนงพยาบาลวชาชพ มประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภม 15 ป โดยรบผดชอบงานฝากครรภมาตลอดถงปจจบน และไมเคยเขารบการอบรมหรอประชมชแจงการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และศกษาดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน

ผรบผดชอบงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โซนกระดงงา เพศหญง อาย 44 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร และผานการอบรมหลกสตรพยาบาลเวชปฏบตชมชน ปจจบนดารงตาแหนงพยาบาลวชาชพ มประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภมมา 24 ป โดยรบผดชอบงานฝากครรภมาตลอดถงปจจบน และผานการอบรมหรอประชมชแจงการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากสานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา และไมเคยดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน

ผรบผดชอบงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โซนชบาแดง เพศหญง อาย 40 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร และผานการอบรมหลกสตรการพยาบาลเวชปฏบตชมชน ปจจบนดารงตาแหนงพยาบาลวชาชพ มประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภมมา 15 ป ทผานมารบผดชอบงานฝากครรภมาตลอดถงปจจบน ผานการอบรมหรอประชมชแจงการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และไมเคยดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน

คณลกษณะของผรบผดชอบงานฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในแตละดานโดยสรป คอ ผใหขอมลทกคนเปนเพศหญง อาย 31-40 ป 3 คน และอาย 41- 50 ป 1 คน ทกคนมสถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร และมตาแหนงพยาบาลวชาชพ มประสบการณทางาน

73

ฝากครรภในหนวยบรการปฐมภมมาเปนเวลามากกวา 10 ป 3 คน อก 1 คน มประสบการณ 4 ป แตมประสบการณทางานหองคลอดในโรงพยาบาลศนยมากอนทจะใหบรการฝากครรภในหนวยบรการปฐมภม มผใหขอมลโซนกระดงงาและโซนชบาแดงทเคยผานการการอบรมหรอประชมชแจงเกยวกบการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และไมมผใดเคยศกษาดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทอน

ขอมลทวไปของผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โซนเฟองฟา เพศชาย อาย 47 ป สถานภาพค จบ

การศกษาระดบปรญญาตร ปจจบนดารงตาแหนงนกวชาการสาธารณสข มประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภมมา 27 ป และไมเคยรบผดชอบงานดานงานฝากครรภเลย ทผานมาเคยดงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทอนของจงหวดสงขลา เคยรบการอบรมหลกสตรผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลรนแรกของจงหวดสงขลา และเข ารบการประชมชแจงการดาเนนงานจากสานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา

ผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โซนลลาวด เพศหญง อาย 45 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร ปจจบนดารงตาแหนงนกวชาการสาธารณสข มประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภมมา 15 ป และเคยรบผดชอบงานฝากครรภ มา 12 ป ทผานมาเคยรบการอบรมหลกสตรผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลรนแรกของจงหวดสงขลา เขารบการประชมชแจงการดาเนนงานจากสานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา และไมเคยดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน

ผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โซนกระดงงา เพศชาย อาย 33 ป สถานภาพคจบการศกษาระดบปรญญาตร ปจจบนดารงตาแหนงเจาพนกงานสาธารณสขชมชน มประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภมมา 10 ป และเคยรวมใหบรการฝากครรภ ทผานมาเคยรบการอบรมหลกสตรผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลรนแรกของจงหวดสงขลา เขารบการประชมชแจงการดาเนนงานจากสานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา และไมเคยดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน

ผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โซนชบาแดง เพศชาย อาย 48 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาโท ปจจบนดารงตาแหนงนกวชาการสาธารณสข มประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภมมา 22 ป และเคยรวมใหบรการฝากครรภ ทผานมาเคยรบการอบรมหลกสตร

74

ผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลรนแรกของจงหวดสงขลา เขารบการประชมชแจงการดาเนนงานจากสานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา และเคยดงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลนอกพนทจงหวดสงขลา

คณลกษณะของผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในแตละดานโดยสรป คอ ผใหขอมลเปนเพศชาย 3 คน หญง 1 คน มอายอยในชวง 31 - 40 ป 1 คน และอาย 41- 50 ป 3 คน ทกคนมสถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร 3 คน และระดบปรญญาโท 1 คน ทกคนทางานในหนวยบรการระดบปฐมภมตงแต 10 ป ขนไป มประสบการณรบผดชอบงานฝากครรภมา 1 คน รวมใหบรการฝากครรภ 2 คน และไมเคยมประสบการณใหบรการฝากครรภ 1 คน ผใหขอมลทกคนปจจบนเปนผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในตาแหนงนกวชาการสาธารณสข ยกเวนโซนกระดงงาทเปนเจาพนกงานสาธารณสขชมชน ทกคนผานการอบรมหลกสตรผบรหารโรงพยาลสงเสรมสขภาพตาบลและผานการอบรมชแจงเกยวกบการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากสานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา มผใหขอมลเคยศกษาดงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลนอกพนท และในพนทจงหวดสงขลา อยางละ 1 คน

ขอมลทวไปของเจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภในโรงพยาบาลแมขาย ผเกยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลแมขาย โซนเฟองฟา เพศหญง อาย 47 ป

สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร ปจจบนดารงตาแหนงพยาบาลวชาชพ ปฏบตงานอยโรงพยาบาลชมชน ปจจบนเปนหวหนากลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน และรบผดชอบงานอนามยแมและเดกมา 1 ป กอนทมารบงาน ผใหขอมลปฏบตงานในฝายการพยาบาล ในตาแหนงหวหนาแผนกผปวยใน และผปวยนอกตามลาดบ รวมทงเปนผรบผดชอบงานประกนคณภาพของโรงพยาบาล ไมเคยปฏบตงานในหนวยบรการปฐมภม ไมเคยเขารบการอบรมหรอประชมชแจงการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และไมเคยศกษาดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน

ผเกยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลแมขาย โซนลลาวด เพศหญง อาย 48 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร ปจจบนดารงตาแหนงพยาบาลวชาชพ ปฏบตงานอยโรงพยาบาลชมชนขนาด 30 เตยง ปจจบนเปนหวหนาฝายสงเสรมสขภาพ กลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน และเปนผประสานงานพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและเครอขายบรการปฐมภมทอยในความรบผดชอบของโรงพยาบาล ไมเคยปฏบตงานในหนวยบรการปฐมภม ท

75

ผานมาเคยเขารบการอบรมหรอประชมชแจงการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากสานกงานสาธารณสขจงหวด และไมเคยศกษาดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน

ผเกยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลแมขายโซนกระดงงา เพศหญง อาย 47 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร ปจจบนดารงตาแหนงพยาบาลวชาชพ ปฏบตงานอยโรงพยาบาลชมชนขนาด 30 เตยง ปจจบนเปนผรบผดชอบคลนกฝากครรภของโรงพยาบาลชมชนและรบผดชอบงานฝากครรภในหนวยบรการปฐมภมทอยในเครอขายของโรงพยาบาลชมชน ไมเคยปฏบตงานในหนวยบรการปฐมภม ทผานมาไมเคยเขารบการอบรมหรอประชมชแจงการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และไมเคยศกษาดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน

ผเกยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลแมขาย โซนชบาแดง เพศหญง อาย 47 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร ปจจบนดารงตาแหนงพยาบาลวชาชพ ปฏบตงานอยโรงพยาบาลชมชนขนาด 60 เตยง ในตาแหนงหวหนางานพฒนาและสนบสนนบรการปฐมภม กอนทมารบงานสวนนผใหขอมลดารงตาแหนงหวหนากลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชนของโรงพยาบาลมากอน และไมเคยปฏบตงานในหนวยบรการปฐมภม ทผานมาเคยเขารบการอบรมหรอประชมชแจงการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากสานกงานสาธารณสขจงหวด และไมเคยศกษาดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน

คณลกษณะของผเกยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลแมขาย ในแตละดานโดยสรป คอ ผใหขอมลทกคนเปนเพศหญง มอายอยในชวง 41- 50 ป มสถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร ตาแหนงพยาบาลวชาชพ ผใหขอมลโซนเฟองฟาและโซนกระดงงาเปนผรบผดชอบงานฝากครรภทงในโรงพยาบาลและเครอขาย สวนโซนลลาวดและโซนชบาแดงเปนผประสานงานการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในเครอขาย ซงตองดแลการพฒนางานดานบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผใหขอมลทกคนไมเคยปฏบตงานในหนวยบรการปฐมภม ผใหขอมลโซนลลาวดและโซนชบาแดงเคยผานการประชมอบรมเกยวกบการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนโซนเฟองฟาและกระดงงาไมเคยไดรบการประชมอบรมเกยวกบการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทกคนไมเคยศกษาดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทอน

76

ขอมลทวไปของหญงตงครรภ หญงตงครรภ โซนเฟองฟา อาย 42 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบประถมศกษา ปจจบน

ประกอบอาชพกรดยางพารากบสาม รายไดรวมของครอบครวประมาณ 10,000 บาทตอเดอน เพยงพอสาหรบใชจายแตไมเหลอเกบ ประวตการตงครรภปจจบนครรภท 9 ประวตการตงครรภทผานมาแทง 1 ครง กอนตงครรภปจจบนมประวตพบถงนาทปกมดลก 1 คน ประวตการตงครรภปจจบนมภาวะเสยงคอตงครรภเมออายมากกวา 35 ป การตงครรภมากกวา 3 ครง การตงครรภทกครงผใหขอมลมารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและโรงพยาบาลชมชน การเดนทางมารบบรการผใหขอมลเดนทางโดยรถจกรยานยนต โดยใหสามหรอญาตสามนามารบบรการ เนองจากขบรถจกรยานยนตไมเปน ระยะทางจากบานถงหนวยบรการหาง 8 กโลเมตร

หญงตงครรภ โซนลลาวด อาย 24 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบประถมศกษา ปจจบนประกอบอาชพรบจางกรดยางพารากบสาม รายไดรวมของครอบครวประมาณ 10,000 บาทตอเดอน มเพยงพอสาหรบใชจายแตไมมเหลอเกบ การตงครรภปจจบนครรภท 2 ประวตการตงครรภทผานมาปกต ทผานมาจะเขารบบรการฝากครรภทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและโรงพยาบาลชมชน การเดนทางมารบบรการผใหขอมลเดนทางโดยรถจกรยานยนตเพอมารบบรการดวยตนเองหรอใหสามพามารบบรการ ระยะทางจากบานถงหนวยบรการหาง 5 กโลเมตร

หญงตงครรภ โซนกระดงงา อาย 36 ป สถานภาพค จบการศกษามธยมศกษาตอนปลาย และผานการอบรมหลกสตรผชวยพยาบาล 6 เดอน ปจจบนเปนแมบาน รายไดทใชจายมาจากคสมรสททางานดานการเกษตร คอ ปลกหญาสาหรบขายใหกบผเลยงววชน ทาเกษตรผสมผสาน ทานา และทานาตาล ประมาณ 8,000 - 10,000 บาทตอเดอน มเพยงพอสาหรบใชจายและมเงนเกบสะสม ประวตการตงครรภปจจบนครรภท 3 ประวตการตงครรภทผานมาหลงคลอดครรภท 2 ตรวจพบมภาวะมดลกตา และครรภปจจบนมภาวะเสยงเนองจากตงครรภเมออายมากกวา 35 ปขนไป การเดนทางมารบบรการผใหขอมลเดนทางโดยรถจกรยานยนตเพอมารบบรการดวยตนเองหรอใหสามพามารบบรการ ระยะทางจากบานถงหนวยบรการหาง 1.5 กโลเมตร

หญงตงครรภ โซนชบาแดง อาย 26 ป จบการศกษาระดบประถมศกษา ปจจบนประกอบอาชพกรดยางพารากบสาม รายรวมของครอบครวประมาณ 10,000 - 12,000 บาทตอเดอน ประวตการตงครรภปจจบนครรภท 2 ประวตการตงครรภทผานและครรภปจจบนปกต การเดนทางมารบบรการผใหขอมลเดนทางโดยรถจกรยานยนตเพอมารบบรการดวยตนเองหรอใหสามพามารบบรการ ระยะทางจากบานถงหนวยบรการหาง 2 กโลเมตร

77

คณลกษณะของหญงตงครรภ ในแตละดานโดยสรป คอ ผใหขอมล มอาย 21-30 ป 2 คน อาย 31-40 ป และอาย 41-50 ป อยางละ 1 คน ทกคนมสถานภาพค จบการศกษาระดบประถมศกษา 3 คน และมธยมศกษาตอนปลาย 1 คน มอาชพกรดยางพารา 3 โซน ยกเวนโซนกระดงงาเปนแมบาน รายไดโดยเฉลย 10,000 บาท ประวตการตงครรภเปนครรภท 2 จานวน 2 คน ครรภท 3 และครรภท 9 อยางละ 1 คน ประวตภาวะผดปกตกอนตงครรภปจจบน มภาวะมดลกตา 1 คน และถงนาทปกมดลก 1 คน ภาวะเสยงครรภปจจบน มภาวะเสยง 2 คน โดยมภาวะเสยง คอ ตงครรภเมออายมากกวา 35 ปขนไป 1 คน อก 1 คน คอ ตงครรภเมออายมากกวา 35 ปขนไป และตงครรภเปนครรภท 9 ประวตการคลอดทผานมาม 1 คน เคยรบบรการทาคลอดทหนวยบรการปฐมภม สวนหญงตงครรภรายอนเคยรบบรการคลอดทโรงพยาบาล การเดนทางมารบบรการ สวนใหญใชรถจกรยานยนตมารบบรการดวยตนเองหรอใหสามพามา ม 1 คนใหสามหรอเพอนบานพามาเนองจากขบรถจกรยานยนตไมเปน ระยะทางจากบานถงหนวยบรการหาง 1.5 - 2.0 กโลเมตร 2 คน หาง 5 กโลเมตร 1 คน และหาง 8 กโลเมตร 1 คน

ขอมลทวไปของ อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) อสม. โซนเฟองฟา เพศหญง อาย 44 ป สถานภาพหมาย จบการศกษาระดบมธยมศกษา

ตอนตน ปจจบนประกอบอาชพกรดยางพารา รายไดประมาณ 10,000 บาทตอเดอน ผใหขอมลเปน อสม. รวม 7 ป โดยเปน อสม.มาตงแต พ.ศ.2538 แตระหวางทปฏบตงานไดลาออกเพอไปทางานนอกพนท ตงแต ป พ.ศ. 2543 กอน ทจะกลบเขามาเปน อสม.อกครง เมอป พ.ศ. 2552 ปจจบนเปน อสม. และดารงตาแหนงกลมตาง ๆ ของหมบาน เชน สมาชกกองทนหมบาน สมาชกออมทรพย เปนตน ไดรบการชแจงเกยวกบการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจากเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

อสม. โซนลลาวด เพศหญง อาย 32 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย ผใหขอมลเดมเปนคนจงหวดสตล กอนทจะยายมาอยกบคสมรสซงมาทางานในพนท ปจจบนประกอบอาชพขายอาหารตามสง มรายไดประมาณ 10,000 บาทตอเดอน ผใหขอมลเปน อสม. รวม 15 ป ปจจบนเปน อสม. และดารงตาแหนงกลมตาง ๆ ของหมบาน เชน กรรมการชมชน สมาชกกลมแมบาน เปนตน ไดรบการชแจงเกยวกบการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจากเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

อสม. โซนกระดงงา เพศหญง อาย 50 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาตร ปจจบนเปนแมบาน รายไดมาจากคสมรสประมาณ 20,000 บาทตอเดอน ผใหขอมลเปน อสม. รวม 4 ป

78

ปจจบนเปนประธาน อสม. ของตาบล และดารงตาแหนงกลมตาง ๆ ของหมบาน เชน ประธานสตรหมบาน ประธานกลมอาชพ สมาชกกองทนหมบาน สมาชกออมทรพย ไดรบการชแจงเกยวกบการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจากเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

อสม. โซนชบาแดง เพศหญง อาย 40 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย ปจจบนประกอบอาชพกรดยางพารา รายไดประมาณ 12,000 บาทตอเดอน ผใหขอมลเปน อสม. มาเปนเวลา 17 ป ปจจบนเปน อสม. และเปนสมาชกกลมออมทรพยของชมชน ไดรบการชแจงเกยวกบการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจากเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

คณลกษณะของ อสม. ในแตละดานโดยสรป คอ ผใหขอมลทกโซนเปนเพศหญง อาย 31-40 ป และอาย 41-50 ป อยางละ 2 คน สถานภาพค 3 คน และหมาย 1 คน จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย 2 คน มธยมศกษาตอนตน และปรญญาตร อยางละ 1 คน อาชพของผใหขอมลโซนเฟองฟา และโซนชบาแดง คอทาสวนยางพารา สวนโซนลลาวด มอาชพขายอาหารตามสง และโซนกระดงงาเปนแมบาน ผใหขอมลโซนเฟองฟา และโซนลลาวด มรายไดประมาณ 10,0000 บาทตอเดอน สวนโซนชบาแดง มรายไดประมาณ 12,000 บาทตอเดอน และโซนกระดงงา มรายไดประมาณ 20,000 บาทตอเดอน อสม.ทกคนเปนสมาชกลมอน ๆ ของชมชนดวย ประสบการณในการเปน อสม. พบวาโซนลลาวด และโซนชบาแดง เปน อสม. มากวา 10 ป สวนโซนเฟองฟา และโซนกระดงงา เปน อสม. นอยกวา 10 ป

ขอมลทวไปของตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนเฟองฟา เพศหญง อาย 44 ป สถานภาพค จบ

การศกษาระดบปรญญาตรดานสาธารณสข ปจจบนดารงตาแหนงผอานวยการกองสาธารณสขและสงแวดลอม มประสบการณทางานดานการฝากครรภทโรงพยาบาลชมชน และงานดานสาธารณสขทสานกงานสาธารณสขจงหวดรวมกน 14 ป กอนยายมาปฏบตงานทเทศบาลตาบลและปฏบตงานรวมกบหนวยบรการปฐมภมในพนทรวม 7 ป ปจจบนดารงตาแหนงเปนคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดรบการชแจงเกยวกบการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจากการประชมคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยเจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และการศกษาดงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแหงหนงในจงหวดสงขลา

79

ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนลลาวด เพศชาย อาย 52 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสงสาขาสาธารณสข ปจจบนดารงตาแหนงผอานวยการกองสาธารณสขและสงแวดลอม มประสบการณทางานรวมกบหนวยบรการปฐมภมมา 29 ป โดยเปนเจาหนาทสาธารณสขในศนยบรการสาธารณสขของเทศบาลมา 17 ป และดารงตาแหนงระดบผบรหารดานสาธารณสขในเทศบาลตาบล 4 แหง รวม 12 ป ปฏบตงานรวมกบหนวยบรการปฐมภมมา 3 ป ปจจบนดารงตาแหนงเปนคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดรบการชแจงเกยวกบการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจากการประชมคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยเจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนกระดงงา เพศหญง อาย 43 ป สถานภาพโสด จบการศกษาระดบปรญญาโทดานรฐศาสตร ปจจบนดารงตาแหนงปลดองคการบรหารสวนตาบล ปฏบตงานรวมกบหนวยบรการปฐมภมมา 15 ป ปจจบนดารงตาแหนงเปนคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดรบการชแจงเกยวกบการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจากการประชมคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยเจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนชบาแดง เพศชาย อาย 38 ป สถานภาพค จบการศกษาระดบปรญญาโทดานการบรหารการศกษา ปจจบนดารงตาแหนงนายกองคการบรหารสวนตาบล กอนหนานดารงตาแหนงประธานสภาองคการบรหารสวนตาบล 1 สมย ปฏบตงานรวมกบหนวยบรการปฐมภมมา 2 ป ปจจบนดารงตาแหนงผทรงคณวฒของคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดรบการชแจงเกยวกบการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจากการประชมคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยเจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

คณลกษณะของตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ในแตละดานโดยสรป คอ ผใหขอมลเปนเพศชาย และเพศหญง อยางละ 2 คน มอาย 41-50 ป 2 คน อาย 31-40 ป และอาย 51-60 ป อยางละ 1 คน สถานภาพค 3 คน และโสด 1 คน จบการศกษาระดบปรญญาโท 2 คน ประกาศนยบตรวชาชพชนสง และปรญญาตรอยางละ 1 คน มอาชพเปนขาราชการสวนทองถน 3 คน และขาราชการการเมอง 1 คน โดยดารงตาแหนงผอานวยการกองสาธารณสขและสงแวดลอม 2 คน นายกองคการบรหารสวนตาบล และปลด อบต. อยางละ 1 คน มประสบการณทางานดานฝากครรภ และประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภม อยางละ 1 คน โดยทางานในหนวยงานสาธารณสขของเทศบาล 1 คน และในหนวยงานสงกดกระทรวงสาธารณสข 1 คน ทกคนดารงเปนคณะกรรมการพฒนา

80

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และไดรบการชแจงการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจากการประชมคณะกรรมการชดดงกลาว และเคยไปศกษาดงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทอนของจงหวดสงขลา 1 คน

ขอมลทวไปของผใหขอมลทงหมด สามารถสรปคณลกษณะของผใหขอมลจาแนกตามผใหขอมลแตละกลม คอ ดานเพศ ผใหบรการ 9 ใน 12 คน อสม. และหญงตงครรภทงหมดเปนเพศหญง สวนเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถนเปนเพศชายและหญงเทากนเพศละ 2 คน ดานอาย ผใหบรการ 8 ใน 12 คน มอาย 41-50 ป ครงหนงของหญงตงครรภ มอาย 21-30 ป อสม. มอายเทากน 2 ชวง คอชวง 31-40 ป และ 41-50 ป และครงหนงของตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน มอาย 41-50 ป ดานสถานภาพสมรส ผใหบรการและหญงตงครรภทงหมด อสม. และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน 3 ใน 4 คน มสถานภาพค ดานระดบการศกษา ผใหบรการ 3 ใน 4 คน จบระดบปรญญาตร อสม. 3 ใน 4 คน จบระดบมธยมศกษา หญงตงครรภ 3 ใน 4 คน จบระดบประถมศกษา และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน 2 ใน 4 คน จบระดบปรญญาโท ดานอาชพ ผใหบรการเปนขาราชการทงหมด หญงตงครรภ 3 ใน 4 คน และครงหนงของ อสม. ประกอบอาชพเกษตรกรรม และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน 3 ใน 4 คน เปนขาราชการสวนทองถน ดานตาแหนงทปฏบตงาน ผใหบรการ8 ใน 12 คน เปนพยาบาลวชาชพ สวนครงหนงของเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถนเปนผอานวยการกองสาธารณสขและสงแวดลอม ดานประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภม ผใหบรการ 8 ใน 12 คน ทางานอยในหนวยบรการปฐมภม สวนเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถน 1 คน เคยปฏบตงานในหนวยบรการปฐมภมของทองถน ดานประสบการณทางานฝากครรภ ผใหบรการ 11ใน 12 คน มประสบการณทางานฝากครรภ สวนตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน 1 คน เคยมประสบการณทางานฝากครรภ ผใหบรการ 8 ใน 12 คน ไดรบการประชมหรออบรมเกยวกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวน อสม. และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนทงหมด ไดรบการชแจงจากเจาหนาทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดานการศกษาดงานผใหบรการ 2 ใน 12 คน เคยดงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถน 1 คน เคยดงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน ๆ ดงแสดงในตาราง 6

81

ตาราง 6 คณลกษณะของผใหขอมล จาแนกตามผใหขอมลแตละกลม

คณลกษณะ ผใหบรการ หญงตงครรภ อสม. เจาหนาท อปท. เพศ 9 ใน 12 คน เปน

หญง หญงทงหมด หญงทงหมด ชาย 2 คน หญง 2คน

อาย 8 ใน 12 คน มอาย 41-50 ป

2 ใน 4 คน มอาย 21-30 ป

31-40 ป 2 คน 41-50 ป 2 คน

2 ใน 4 คน มอาย 41-50 ป

สถานภาพ สมรส

คทงหมด คทงหมด 3 ใน 4 คน ค 3 ใน 4 คน ค

ระดบ การศกษา

3 ใน 4 คน จบปรญญาตร

3 ใน 4 คน จบประถมศกษา

3 ใน 4 คน จบมธยมศกษา

2 ใน 4 คน จบปรญญาโท

อาชพ ขาราชการทงหมด 3 ใน 4 เกษตรกรรม 2 ใน 4 เกษตรกรรม 3 ใน 4 ขาราชการสวนทองถน

ตาแหนง ทปฏบตงาน

8 ใน 12 คน เปนพยาบาลวชาชพ

- -

2 ใน 4 คน เปน ผอ.กองสาธารณสขและสงแวดลอม

ประสบการณ ทางานใน หนวยบรการ ปฐมภม

8 ใน 12 คน ทางานในหนวยบรการ ปฐมภม

- - 1 ใน 4 คน เคยทางานในหนวยบรการปฐมภม

ประสบการณ ทางานฝาก ครรภ

11 ใน 12 คน เคยทางานฝากครรภ

- - 1 ใน 4 คน เคยทางานฝากครรภ

การประชม/ อบรม รพ.สต.

8 ใน 12 คน เคย ประชม/ อบรม รพ.สต.

- ทงหมดทราบจากการชแจงของเจาหนาท รพ.สต.

ทงหมดทราบจากการชแจงของ เจาหนาท รพ.สต.

การดงาน รพ.สต.

2 ใน 12 คน เคย ดงาน รพ.สต.

- - 1 ใน 4 คน เคย ดงาน รพ.สต.

82

ผลการศกษาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผใหขอมลแตละกลมมการใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทเหมอนและแตกตางกนในบางประเดน ดงน

1. การใหความหมายของผใหบรการ จากการวเคราะหขอมลพบวา ผใหบรการไดใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดแก 1.1 ใหบรการเบดเสรจทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผใหบรการทงหมดทกโซน ใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาหมายถง การใหบรการฝากครรภตามทไดรบทราบจากนโยบายระดบจงหวด ทกาหนดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจ ทงนบรการทจดเปนบรการซงเดมตองสงตอหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาลแมขาย คอ การเจาะเลอดสงตรวจ การตรวจทางทนตกรรม การจดโรงเรยนพอแม การมแพทยใหบรการตรวจครรภ ดงคากลาวของ ผใหขอมล “ฝากครรภมนเปนงานทเขาเนนให รพ.สต. เหมอนวาใหทาทกอยางใหเปนกระบวนการ เบดเสรจไปเลย คนไขกจะไดยายจากทไปโรงบาลใหมาอย ทน (รพ.สต.).. .ถาวา ตามนนคอ เหมอนวาแทนทจะสงคนไขเจาะเลอดโรงบาล กเจาะเลอดทน แลวหมอจะลง ใหบรการ คอจบทน (รพ.สต.) ทกอยาง”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา) “มนเปนเกณฑของจงหวดนะเขากาหนดไวถาเปน รพ.สต...คอเราตองทาทกอยางทนเสรจ หมดเลย ไมตองไปท (ชอโรงพยาบาลชมชน) คอ ทาทงแลบ 1 แลบ 2 (lab 1 lab2; การตรวจ เลอดทางหองปฏบตการเมอฝากครรภครงแรก และเมออายครรภ 32 สปดาห) ตรวจฟนหญง ตงครรภ แลวกมทเพมโรงเรยนพอแม แตแรก (เมอกอน) นไมมเลยของพวกน”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง)

83

1.2 การจดบรการเชงรก ผใหบรการเกอบทงหมดทกโซน ใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาหมายถง การใหบรการเชงรกเชงปฏบต โดยเยยมบานเพอใหความร การคนหา ตดตาม แนะนาใหหญงตงครรภมาฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห และการเยยมหลงคลอด เพอรวบรวมขอมลมาสรปเปนผลการดาเนนงานฝากครรภ การทผใหบรการใหความหมายดงกลาว ทงนอาจเนองมาจาก เปนวธจดบรการพนฐานทผใหบรการตองจดบรการใหกบหญงตงครรภตงแตระยะเรมแรกของการตงครรภ จนกระทงถงระยะหลงคลอด หากหญงตงครรภไมมารบบรการ กจาเปนทจะตองลงไปตดตามหญงตงครรภในชมชน และมผใหบรการรายหนง ใหความหมายเชงผลลพธวาหมายถง การใชวธการ หรอกระบวนการใดกตาม เพอใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภและเขารบบรการฝากครรภดวยตนเองทนททรวาตงครรภ การทผใหบรการไดใหความหมายดงกลาว ทงนอาจเนองมาจากปจจบนหญงตงครรภไมทราบประโยชนของการมารบบรการฝากครรภตงแตระยะแรกของการตงครรภ ดงนนจงเนนการจดบรการเชงรก ทสาคญทสดคอตองหาวธการใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ ดงคากลาวของผใหขอมล “เชงรกเปนการทวาตองไปตามเกบเคส (case; หญงตงครรภ) ตามเยยมบานตามเกบขอมล ความครอบคลมไมงนเราจะตกเกณฑงาน เอ เอน ซ (ANC; antenatal care; บรการฝาก ครรภ)....เหมอนงานททาน กคอตามคนทอง บอกเขามาฝากทอง”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) “เชงรกเหมอน ตอนนคอออกไปคนหาคนทอง ใหเขามาฝากทองกอน 12 วคส (weeks; สปดาห) ถงหลงคลอดเราเทาแตไปตามเยยม (ไปตามเยยมบาน) วามผดปกตตรงไหนมย นาคาวปลาเปนยงไง ลกแขงแรงดไหม มนเปนการไปเยยมไปแลสขภาพ”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) “เชงรกนคอ เปน รพ.สต. นคอมนเปนการทจะทาพรอกได (ทาอยางไรกได) คอ วธการ

กระบวนการใหเขา (หญงตงครรภ) ตนตวขนมา ทจะเขามาแกปญหาสขภาพของตวเอง... ตรงนกคอหมายถงวาคนทวาพอทองนน เขาตองวงมาหาเราโดยทวาเขากรวาประจาเดอน

ขาดปบ เขาตองรบมาหาเจาหนาทแลว” (ผบรหาร รพ.สต. โซนชบาแดง)

84

จากการใหความหมายของผใหบรการ แสดงลกษณะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 2 ประเดน คอ 1) การใหบรการฝากครรภทกอยางเบดเสรจทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตามนโยบายในระดบจงหวดกาหนด โดยไมจาเปนตองใหหญงตงครรภไปรบบรการตอทโรงพยาบาล ซงเปนการใหความหมายการจดบรการเชงรก เพอเพมการเขาถงบรการใหกบหญงตงครรภในพนท ไดอยางตอเนองตลอดระยะตงครรภ และเพมศกยภาพในการใหบรการผสมผสานของหนวยบรการ 2) การใหบรการเชงรกในเชงปฏบต โดยการเยยมบาน เพอคนหา แนะนา และตดตามใหหญงตงครรภมาฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห การเยยมบานหลงคลอด เพอรวบรวมขอมลมาสรปเปนผลการดาเนนงานตามเปาหมาย และการใหบรการเชงรก ในเชงผลลพธ ดวยการใชวธการ หรอกระบวนการใด ๆ ทจะใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภตงแตระยะแรกของการตงครรภ และมาฝากครรภดวยตวเอง ซงเปนการใหความหมายการจดบรการเชงรก เพอเพมการเขาถงบรการใหกบหญงตงครรภไดอยางตอเนองระหวางหนวยบรการกบบานของหญงตงครรภ 2. การใหความหมายของหญงตงครรภ จากการวเคราะหขอมลพบวา หญงตงครรภไดใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดแก 2.1 ใหบรการฝากครรภเหมอนกบโรงพยาบาล หญงตงครรภทงหมดทกโซน ใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาหมายถง การใหบรการฝากครรภไดเชนเดยวกบโรงพยาบาล โดยไมจาเปนตองไปรบบรการทโรงพยาบาลอก ทงนอาจเนองมาจากสถานอนามยเปลยนชอเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทงนบรการทเหมอนกบโรงพยาบาล จะเหมอนทงดานบรการ เชน มบรการตรวจอลตราซาวด มบรการตรวจทางทนตกรรม มการใหคาแนะนา และดานบคลากร เชน มแพทยใหบรการตรวจครรภ อยางไรกตามหญงตงครรภ 2 ใน 4 คน เหนวาบรการทจดจะรวมบรการทาคลอดดวย ดงคากลาวของผใหขอมล “การตรวจการดแล ความรทใหนนมนกตองทาใหเปนแบบเดยวกบโรงบาล...เหมอนกเนย กไปถงเขากถามวาประจาเดอนขาดเมอไหร ทองมากคร งแลว ถามประวตแพยาแพ อาหารมง ถงกตรวจเลอด ตรวจเยยว กฝากเหมอนทวา แลวกพบหมอ ใหหมอ ตรว จแ ลว า ผดปกตกนมย”

(หญงตงครรภ โซนกระดงงา)

85

“เหมอนวาการบรการนนมนกเหมอนโรงบาล...เหมอนเวลาไปตรวจนน ตอนทตองไป โรงบาลเขาตรวจทอง ตรวจฟน ใหคาแนะนากเหมอน ๆ กนนนแหละ ตรงน”

(หญงตงครรภ โซนลลาวด) “มนตองเหมอน ๆ กบไปฝากน (โรงพยาบาลชมชน) ยง (ม) หมอมาตรวจ มาซาวด (มา ตรวจอลตราซาวด) เหมอนแคน (โรงพยาบาลชมชน)...เหนวาเปนโรงบาลแลว มาฝากนก ไดไมตองไปถงน (โรงพยาบาลชมชน)...กเลยคดวาทาไดทกสงทงฝาก ทงคลอดเสรจไปเลย”

(หญงตงครรภ โซนชบาแดง) จากการใหความหมายของหญงตงครรภ แสดงลกษณะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในประเดน การใหบรการไดเชนเดยวกบโรงพยาบาล โดยเปนการใหบรการในระยะตงครรภ เชน มบรการตรวจอลตราซาวด และการใหบรการในระยะคลอด คอ มบรการทาคลอด ตลอดจนบคลากรทใหบรการ ซงตองมแพทยใหบรการ โดยไมจาเปนตองใหหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาล ซงเปนการใหความหมายการจดบรการเชงรก เพอเพมการเขาถงบรการใหกบหญงตงครรภในพนท ไดอยางตอเนองตงแตระยะตงครรภจนถงระยะคลอด และเพมศกยภาพในการใหบรการผสมผสานของหนวยบรการ 3. การใหความหมายของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) จากการวเคราะหขอมลพบวา อสม.ไดใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดแก 3.1 ใหบรการฝากครรภเหมอนกบโรงพยาบาล อสม. โซนชบาแดง ใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาหมายถง การพฒนาใหสามารถจดบรการฝากครรภไดเพมขนเชนเดยวกบโรงพยาบาล โดยไมจาเปนตองใหหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาล ทงนอาจเนองมาจากสถานอนามยไดปรบเปนโรงพยาบาล ทงนบรการทเหมอนกบโรงพยาบาล ดานบรการ เชน มบรการตรวจอลตราซาวด มบรการทาคลอด และดานบคลากร คอ มแพทยใหบรการตรวจอลตราซาวด ดงคากลาวของผใหขอมล

86

“งานคนทองนพอเปนแลว (เปน รพ.สต.) กตองทาเองไดเหมอน ๆ กบทโรงบาล คอตรวจน แหละนะ ถงคนทองจะไดมาฝากทน คลอดทนแทนไมตองไปทอน... ตรวจนเปนเหมอนกบ วาสามารถซาวด (ตรวจอลตราซาวด) แลเดกได ยงหมอนนนะคอย แล ใหวาเดกมนอยพรอ (ดวาทารกในครรภเปนอยางไร)”

(อสม. โซนชบาแดง) 3.2 ใหบรการฝากครรภเหมอนกบโรงพยาบาล และการใหความรในชมชน อสม. 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนกระดงงา ใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาหมายถง การพฒนาใหสามารถจดบรการฝากครรภไดเชนเดยวกบโรงพยาบาล โดยไมจาเปนตองใหหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาลซงอยไกล และจะชวยลดภาระใหกบโรงพยาบาล ทงนบรการทเหมอนกบโรงพยาบาล จะเหมอนทงดานบรการ เชน มบรการตรวจอลตราซาวด มการตรวจเลอด มการทาคลอด และดานบคลากร เชน มแพทยใหบรการตรวจครรภ นอกจากนนรวมไปถงการลงใหความรในการดแลสขภาพตนเองใหกบหญงตงครรภในชมชนเพมขน เชน เรองการเลยงลกดวยนมแม ทงนอาจเนองมาจากสถานอนามยไดเปลยนชอเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแลว จงควรทจะจดบรการไดเหมอนกบโรงพยาบาล และตองเนนการสงเสรมสขภาพ ดงคากลาวของผใหขอมล “เปนโรงบาลแลวตองทาไดเหมอนกบโรงบาลน (โรงพยาบาลชมชน) ทงคลอดได ตรวจ เลอดตรวจได ถงกตองลงเยยม ลงใหความรใหกบเขา (หญงตงครรภ) นนใหมากขน... จะ ไดลดภาระโรงบาล ถงชอมนอใหสงเสรม (ชอทเปลยนจะใหสงเสรม สขภาพ) เรากตองลง ใหความร ใหเขา (หญงตงครรภ) ดแลตวเองใหมากขน”

(อสม. โซนเฟองฟา) “คอใหคนทองไมตองไปฝากทองไกล ตองมาฝากทน ซงเดมคนทองกมาฝากครรภทนแลว แตวาทมนตางกคอตอนนเจาหนาทจากโรงพยาบาลเนยหมอจะลงมาเอง จะเพมทนตะเขา มาดวย คนทองจะไดไมตองไปแออดทโรงบาลนะคะ ถงเปนเรองของการใหความรในการ ดแลสขภาพ...งานททาจะเนนใหคนมสขภาพทด เหมอนกบเรองหญงมครรภเราลงไปให ความรเรองการใหเดกกนนมแม ไปแนะนาเรองการเลยงลก...”

(อสม.โซนกระดงงา)

87

3.3 การเปนทปรกษาไดตลอดเวลา อสม. โซนลลาวด ใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาหมายถง การพฒนาการจดบรการตามนโยบายทเนนใหสามารถเปนทปรกษาเมอมปญหาไดตลอด 24 ชวโมง แมวาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจะปดใหบรการ กสามารถโทรศพทมาขอคาปรกษาได รวมทงการขอคาปรกษากบ อสม. ทลงเยยมบานในชมชน การทผใหบรการไดใหความหมายดงกลาว อาจเนองมาจากไดรบทราบนโยบายการพฒนาบรการทไมไดเนนเรองการจดบรการไดเหมอนกบโรงพยาบาล แตเปนการเนนเรองการใหคาแนะนา ดงคากลาวของผใหขอมล “นโยบายเขามาไมไดใหเราเปนเหมอนกบโรงบาล...(โรงพยาบาลชมชน)…ท ใหเปน เหมอนวาไวเปนทปรกษานนเวลามปญหา แลวเปนแลวไมใชวาเปด 24 ชวโมงนะ แตวา เวลาทมปญหาถาปดแลวกโทรศพทมาถามได...จะปรกษากบกะ (พ) ได เวลาลงไปเยยม บานนน …มนเปนการทวาถาเขามปญหา กไปใหคาแนะนาเขาได ไปชวยดแล ค น ท อ ง ใ ห แขบ (รบ) มาฝากทองเสยนะ มาตรวจแลวามไอไหรผดปกตมย...”

(อสม.โซนลลาวด) จากการใหความหมายของ อสม. แสดงลกษณะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3 ประเดน คอ 1) การพฒนาใหสามารถจดบรการไดเชนเดยวกบโรงพยาบาล ทงในระยะตงครรภ เชน มบรการตรวจอลตราซาวด และระยะคลอด คอ มบรการทาคลอด ตลอดจนมแพทยใหบรการตรวจครรภเชนเดยวกบโรงพยาบาล เพอลดภาระของโรงพยาบาล ซงเปนการใหความหมายการจดบรการในลกษณะของการใหบรการเชงรก เพอเพมการเขาถงบรการใหกบหญงตงครรภในพนท ไดอยางตอเนองตงแตระยะตงครรภจนถงระยะคลอด และเพมศกยภาพในการใหบรการผสมผสานของหนวยบรการ 2) การใหคาแนะนา การใหความรดานการดแลสขภาพกบหญงตงครรภในชมชน เชน การเลยงลกดวยนมแม ซงเปนการใหความหมายในเชงวธการจดบรการเชงรก เพอใหหญงตงครรภมความรในการดแลสขภาพตนเองขณะตงครรภ อนเปนลกษณะการเพมการเขาถงบรการใหกบหญงตงครรภไดอยางตอเนองระหวางหนวยบรการกบบานของหญงตงครรภ และ 3) การเปนทปรกษาใหกบหญงตงครรภไดตลอดเวลา แมวาจะปดใหบรการ หรอการใหคาปรกษาในชมชน ซงเปนการใหความหมายการเชงวธการจดบรการเชงรก เพอใหหญงตงครรภเขาถงบรการไดตลอดเวลาทจาเปน และการใหบรการตอเนองระหวางหนวยบรการกบบานของหญงตงครรภ

88

4. ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน จากการวเคราะหขอมลพบวา ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ไดใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดแก 4.1 การมสวนรวมจดบรการกบองคกรปกครองสวนทองถน ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน 2 โซน คอ โซนลลาวด และโซนชบาแดง ใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาหมายถง การพฒนาบรการฝากครรภโดยใหองคกรปกครองสวนทองถนเขามามสวนรวม ทงการจดบรการรวมกน เชน การเยยมหลงคลอด และการสนบสนนงบประมาณใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลนาไปใชจดกจกรรม การทตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ไดใหความหมายดงกลาว ทงนอาจเนองมาจากเปนบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถน ทตองดาเนนงานรวมกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในการจดบรการใหกบประชาชนในพนท ดงคากลาวของผใหขอมล “เปนการเพมกจกรรม...เพมทการมสวนรวมในพนท…เหมอนทเราเยยมหลงคลอดนกไดไป ประสานกบคณ (ชอผบรหาร รพ.สต.) วาใหเขา (รพ.สต.) สารวจ ถาเกดหญงหลงคลอดไปท เขา (รพ.สต.) แลวกรวบรวมชอมาทเรา เรากมอบของทระลก ของทมอบใหแมและเดกน ใหกบเขา (รพ.สต.) เอาไปมอบใหตอ”

(ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนลลาวด) “การทางานคอตองเนน ตองทางานรวมกนใหได ...การมสวนรวมของเรากคอ เราได อดหนนงบประมาณไปใหเปนเรองธรรมดา ตรงนนหนาทเราสวนนง...การจดสรร งบประมาณนนเรากใหไปเมอขอมา...”

(ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนชบาแดง) 4.2 การสงเสรมสขภาพโดยใหความรกบหญงตงครรภในชมชน ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน 1 โซน คอ โซนกระดงงา ใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวา หมายถงการเนนงานดานสงเสรมสขภาพเพอใหหญงตงครรภเหนผลดของการฝากครรภ ดวยวธการให อสม. ลงไปแนะนาใหหญงตงครรภเหนประโยชนของการไปฝากครรภ การทตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ไดใหความหมายดงกลาว

89

ทงนอาจเนองมาจากมการเปลยนชอสถานอนามยเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ประกอบผใหขอมลอาจมประสบการณทเหน อสม. ในพนท ลงไปใหความรในชมชน ดงคากลาวของผใหขอมล “พดจากชอกนาจะเนนเรองการสงเสรมสขภาพ…ในพนทเราจะใช อสม.ถาคนไหนททองเขา กจะ เขาไปคย วาเออ ตอนนทองอยนะ ไปฝากทองเนยมนดยงไง ไปตรวจเราไดแนะนาไดวา กนอะไร ไอนมนตองไปชงนาหนกไง...”

(ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนกระดงงา)

4.3 การสงเสรมสขภาพเพอใหหญงตงครรภ เหนความสาคญของการฝากครรภ ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนเฟองฟา ใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาหมายถง การสงเสรมสขภาพ เพอกระตนใหหญงตงครรภ เหนความสาคญของการฝากครรภ และเขารบการตรวจครรภดวยตนเองทนททประจาเดอนไมมาตามปกต แทนทจะใหเจาหนาทลงไปใหความรกบหญงตงครรภ หรอการลงไปตดตามใหหญงตงครรภมาฝากครรภ การทตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ไดใหความหมายดงกลาว ทงนอาจเนองมาจากมการเปลยนชอจากสถานอนามยเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ประกอบผใหขอมลมประสบการณทางานดานการฝากครรภในหนวยบรการสาธารณสขมากอน และเหนวาวธทปฏบตนนเปนวธทปฏบตมานาน แตยงไมสามารถแกปญหาสขภาพได ดงคากลาวของผใหขอมล “...โรงบาลสงเสรมชอมนกบอกแลววาสงเสรม ตองเนนสงเสรมเปนหลก แตการ สงเสรมตรงน...ทพคดมนตองเปนประมาณวาทาใหเขา (หญงตงครรภ) คดเองได เขาตอง ทายงไงกได ทกระตนใหเขาเหนความสาคญเองนน คอ ตองใหเขาซมซบไปเอง พอถงเวลา ปบนะ เมนขาด (ประจาเดอนไมมาตามปกต) เนย กตองมาดแลววามนเกดจากความ ผดปกตหรอเกดจากการทอง ไมอยางนนมนกเหมอน ๆ ททามา ไปใหความร ลงไปแนะนา ไปตามเขามาฝากทอง แตไมรวาเขาจะคดไดเองหรอเปลาวาทตองมาใหเรวนนเปนเรอง ของตวเอง ไมใช วามาเพราะคนอนตองลงไปบอก ลงไปตาม ถงจะมา”

(ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนเฟองฟา) จากการใหความหมายของตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน แสดงลกษณะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3 ประเดน คอ 1) การมสวนรวมจดบรการระหวาง

90

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกบองคกรปกครองสวนทองถน ในการสนบสนนงบประมาณ และการประสานงานในการจดบรการรวมกน ซงเปนการใหความหมายในลกษณะของการจดบรการแบบมสวนรวม และการประสานบรการระหวางหนวยบรการกบหนวยงานทอยนอกระบบบรการสาธารณสข 2) การจดบรการทเนนการสงเสรมสขภาพ ดวยการทางานเชงรก โดย อสม. ลงใหความรกบหญงตงครรภในชมชน เพอใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ และการจดบรการเชงรกเชงผลลพธทเนนใหหญงตงครรภ เหนความสาคญและมาฝากครรภดวยตนเองทนทเมอพบความผดปกตของประจาเดอน ซงเปนการใหความหมายการจดบรการเชงรก เพอเพมการเขาถงบรการใหกบหญงตงครรภไดอยางตอเนองระหวางหนวยบรการกบบานของหญงตงครรภ เมอเปรยบเทยบการใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพของผใหขอมลทงหมด พบวาไดใหความหมายใน 4 ประเดน คอ 1) การจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล หมายถง การจดบรการฝากครรภไดครบทกบรการ โดยไมจาเปนตองสงตอหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาล โดยผใหบรการเหนวา เปนการเพมบรการเจาะเลอด ตรวจฟน พบแพทย โรงเรยนพอแม ตามนโยบายระดบจงหวด สวนหญงตงครรภและ อสม. เหนวา เปนการจดบรการไดเหมอนกบโรงพยาบาล ทงวธการตรวจครรภ การใหความรและคาแนะนา มการตรวจฟน มการตรวจอลตราซาวด มแพทยตรวจครรภ สวนประเดนทตางออกไปในหญงตงครรภและ อสม. เหนวา มบรการทาคลอด 2) การจดบรการเชงรก ผใหบรการ อสม. และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน มการใหความหมายในประเดนทเหมอนกน หมายถง การลงไปจดบรการในชมชน โดยตดตาม คนหา แนะนาหญงตงครรภใหมาฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห การลงไปใหความรเพอสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ การเยยมบานหลงคลอด สวนประเดนทตางออกไป คอ ผใหบรการ และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน เหนวา การใชวธการ หรอกระบวนการใดกตามเพอสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ ใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ และมาฝากครรภดวยตนเองทนททคาดวาจะตงครรภ 3) การเปนทปรกษาไดตลอดเวลา มเพยง อสม. มการใหความหมายวา การทผใหบรการ หรอ อสม. สามารถเปนทปรกษาใหกบหญงตงครรภไดตลอดเวลา แมวาจะปดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแลวกตาม หรอเปนการใหคาปรกษาเมอมการลงชมชน 4) การมสวนรวมจดบรการระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกบองคกรปกครองสวนทองถน มเพยงตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ใหความหมายวา เปนการจดบรการแบบมสวนรวมทงดานการประสานการจดบรการรวมกน หรอการสนบสนนงบประมาณเพอใชดาเนนงาน เมอเปรยบเทยบการใหความหมายใน 4 ประเดน ตามแนวคดการจดบรการปฐมภม และแนวคดการจดบรการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล พบวา มการใหความหมายแตละประเดน คอ

91

การเขาถงบรการ และการจดบรการเชงรก ในความหมายการจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล การจดบรการเชงรก และการใหคาปรกษาไดตลอดเวลาทงในหนวยบรการและในชมชน การดแลตอเนอง และการจดบรการเชงรก และการใหคาปรกษาไดตลอดเวลา ในความหมาย การจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล การจดบรการเชงรก และการใหคาปรกษาไดตลอดเวลาทงในหนวยบรการและในชมชน การดแลแบบผสมผสาน และการจดบรการเชงรก ในความหมาย การจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล การประสานบรการ และการจดบรการทมความเชอมโยงและมสวนรวม ระหวางหนวยบรการและหนวยงานทอยนอกระบบรการสาธารณสข ในความหมาย การมสวนรวมจดบรการระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และองคกรปกครองสวนทองถน การสรางการมสวนรวมในชมชน และการจดบรการทมความเชอมโยงและมสวนรวม ในความหมาย การมสวนรวมจดบรการระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และองคกรปกครองสวนทองถน เมอเปรยบเทยบการใหความหมาย ระหวางกลมผใหขอมล พบวา ผใหบรการทกโซน ใหความหมายเหมอนกนในการจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล และการจดบรการเชงรก ดวยวธการตดตามดแลหญงตงครรภในชมชนทงระยะตงครรภและหลงคลอด ทใหความหมายเพมขนในเรองการจดบรการเชงรก คอ โซนชบาแดง ในการจดบรการเพอใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ และฝากครรภดวยตนเองทนททคาดวาจะตงครรภ หญงตงครรภ ใหความหมายเหมอนกน 2 โซน คอ โซนลลาวด และโซนกระดงงา ในเรองการจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล อก 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนชบาแดง ใหความหมายเพมขนโดยรวมไปถงการจดบรการทาคลอด อสม. ใหความหมายเหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนกระดงงา ในเรองการจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล โดยรวมการจดบรการทาคลอด และการจดบรการเชงรก ทเนนใหความรในการดแลสขภาพกบหญงตงครรภในชมชน ทแตกตางออกไป 2 โซน คอ โซนกระดงงา ทใหความหมายการจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล โดยไมรวมการจดบรการทาคลอด และโซนลลาวด ทใหความหมายในเรองการใหคาปรกษาไดตลอดเวลาทงในหนวยบรการและในชมชน

92

ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ใหความหมายเหมอนกน 2 โซน คอ โซนลลาวด และชบาแดง ในเรองการมสวนรวมจดบรการระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และองคกรปกครองสวนทองถน ทแตกตางออกไป 2 โซน คอ โซนเฟองฟา ในเรองการจดบรการเชงรก ทเนนใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ และฝากครรภดวยตนเองทนททคาดวาจะตงครรภ และโซนกระดงงา ในเรองการจดบรการเชงรกทเนนวธการสงเสรมสขภาพ โดยการลงไปใหความรในชมชน เพอใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ เมอเปรยบเทยบการใหความหมายในแตละโซน พบวาใหความหมายเหมอนกนทกโซน ในเรอง การจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล การจดบรการเชงรกเพอดแลหญงตงครรภในชมชนทงระยะตงครรภและหลงคลอด พนทซงแตกตางออกไป มเพมขน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนชบาแดง ในเรองการจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล โดยรวมการจดบรการทาคลอด และการจดบรการเชงรก เพอใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ และฝากครรภดวยตนเองทนททคาดวาจะตงครรภ และเพมขน 2 โซน คอ โซนลลาวด และโซนชบาแดง ในเรองการจดบรการแบบมสวนรวมระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และองคกรปกครองสวนทองถน และอก 1 โซน คอ โซนลลาวด ในเรองการใหคาปรกษาไดตลอดเวลาทงในหนวยบรการและในชมชน จากการใหความหมายของผใหขอมลทงหมด สามารถสรปความหมายการใหบรการฝากครรภเปรยบเทยบในแตละโซนได ดงตาราง 7

93

ตาราง 7 การใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลา ของผใหขอมล จาแนกตามโซน

ผใหขอมล

ความหมายการจดบรการฝากครรภ โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง

ผให บรการ

- จดบรการฝากครรภ ไดเบดเสรจเชนเดยว กบโรงพยาบาล - การจดบรการเชงรก เพอดแลหญงตงครรภ ในชมชนทงระยะตง ครรภและหลงคลอด

- จดบรการฝากครรภ ไดเบดเสรจเชนเดยว กบโรงพยาบาล - การจดบรการเชงรก เพอดแลหญงตงครรภ ในชมชนทงระยะตง ครรภและหลงคลอด

- จดบรการฝากครรภ ไดเบดเสรจเชนเดยว กบโรงพยาบาล - การจดบรการเชงรก เพอดแลหญงตงครรภ ในชมชนทงระยะตง ครรภและหลงคลอด

- จดบรการฝากครรภ ไดเบดเสรจเชนเดยว กบโรงพยาบาล - การจดบรการเชงรก เพอดแลหญงตงครรภ ในชมชนทงระยะตง ครรภและหลงคลอด- - การจดบรการเชงรก เพอใหหญงวยเจรญ พนธ เหนความสาคญ ของการฝากครรภ

หญงตงครรภ

- การจดบรการท ครอบคลมเชนเดยว กบโรงพยาบาล ทง การฝากครรภ การ ทาคลอด

- การจดบรการท ครอบคลมเชนเดยว กบโรงพยาบาล

- การจดบรการท ครอบคลมเชนเดยว กบโรงพยาบาล

- การจดบรการท ครอบคลมเชนเดยว กบโรงพยาบาล ทง การฝากครรภ การ ทาคลอด

อสม. - การจดบรการท ครอบคลมเชนเดยว กบโรงพยาบาล ทง การฝากครรภ และ การทาคลอด - การลงไปใหความร ในการดแลสขภาพ กบหญงตงครรภ ในชมชน

- การเปนทปรกษา ใหกบหญงตงครรภ ไดตลอดเวลาทงใน หนวยบรการและใน ชมชน

- การจดบรการฝาก ครรภทครอบคลม เชนเดยวกบ โรงพยาบาล - การจดบรการท เนนใหความร ในการดแลสขภาพ กบหญงตงครรภ ในชมชน

- การจดบรการท ครอบคลมเชนเดยว กบโรงพยาบาล ทง การฝากครรภ และ การทาคลอด

94

ตาราง 7 (ตอ)

ผใหขอมล

ความหมายการจดบรการฝากครรภ โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง

ตวแทนองคกรปกครอง สวนทองถน

- การจดบรการทเนน การสงเสรมสขภาพ เพอใหหญงวย เจรญพนธเหน ความสาคญของ การฝากครรภ

- การจดบรการแบบ มสวนรวมระหวาง รพ.สต. กบ องคกร ปกครองสวน ทองถน

- การจดบรการทเนน การสงเสรมสขภาพ โดยใหความรกบ หญงตงครรภใน ชมชน

- การจดบรการแบบ มสวนรวมระหวาง รพ.สต. กบ องคกร ปกครองสวน ทองถน

การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากการวเคราะหขอมล

สามารถจาแนกไดเปนการจดบรการระยะตงครรภ การจดบรการระยะคลอด และการจดบรการระยะหลงคลอด โดยมรายละเอยดการจดบรการ ดงน

1. การจดบรการระยะตงครรภ จากผลการวเคราะหขอมล พบวามการจดบรการฝากครรภทตอเนองตงแตระยะแรกของ

การตงครรภตอเนองไปถงระยะคลอด ประกอบดวย การคนหาและแนะนาใหหญงตงครรภเขารบการฝากครรภครรภครงแรกกอน 12 สปดาห การตดตามใหมาฝากครรภตอเนอง และการฝากครรภ โดยมรายละเอยดการจดบรการในแตละระยะ ดงน

1.1 การคนหาและแนะนาใหหญงตงครรภเขารบการฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห จากการศกษา พบวาทกโซนให อสม. คนหา และแนะนาใหหญงตงครรภเขารบบรการฝาก

ครรภครงแรกกอน 12 สปดาห ซงการคนหาของ อสม. ไมไดกาหนดเวลาทชดเจน ขนอยกบความสะดวกของ อสม. เชน คนหาในชวงบายหลงจากกรดยางพาราหรอทาภารกจสวนตวเสรจในชวงเชา วธการคนหาอาจคนหารวมกบการตดตามงานอน ๆ เชน การตดตามหยอดวคซนในเดก หรอการพบปะกบประชาชนในละแวกบานทตนเองรบผดชอบ ซงเปนเครอญาต หรอเพอนบานกน หรอการพบปะกบเพอนบานตามสถานทตาง ๆ เชน รานคา ทงนการคนหา หากพบวาเปนหญงตงครรภรายใหม อสม. ตองแจงกบผใหบรการไดทราบทนท เพอนาไปสรปเปนขอมลหญงตงครรภในพนท และจะไดรบคาตอบแทนใหกบ อสม. ทคนหาพบ ดงคากลาวของผใหขอมล

95

“...ตอนนเขา (เจาหนาท รพ.สต.) ใหเราไปหานะวามใครททองอยมง เราตองไปหาแหละ... ทพไดลงกตอวาง (เมอมเวลาวาง) บาย ๆ หลบ (กลบ) จากกรดยางแหละ กนขาว อาบนา เสรจ ออกมาแหลง (พดคย) กบพวกแถว ๆ บาน เขตทพรบผดชอบ นนกญาต ๆ กน เรากไดรจาก ตรงนนวาใครเปนไหรอยมง (ใครเปนอะไรอยบาง) หรอวาใครทองอยมง...”

(อสม. โซนเฟองฟา) “ตอนนจะเนนตองคนหาจรง ๆ เราตองลงไปสอบถามในเขตทเรารบผดชอบ ลงนไมเกยว

ไมไดตายตว มนขนอยกบความสะดวกของเรากนสวนหนง...บางทเราตามอกงาน เหมอน หยอดวคซนนกไดอาศยไปถามดวย ไมนนเวลาทพเฝารานใหนอง เจอลกคา ก ไ ด ร จ า ก ตรงนนกนหลาย ๆ เรอง...ถาเราร ตองบอกปบเลยคะ ณ ปจจบน ตองเอาใหดวนเลย คอพอร วาทองถงกแนะนากอนวา นองนะไปฝากทองเสยนะคะ ทอนามยนะ..ถงกแจงชอไปท อนามย จะโทรหรอวาไปเองกได ”

(อสม. โซนกระดงงา) “พเนยมทวา ถา อสม. นใครร ใครทองใหมาบอกเลย คอ หมายความวาโทรเลย พจะม

รางวลเลยคน (หญงตงครรภรายใหม) 50 บาท” (ผบรหาร รพ.สต. โซนกระดงงา)

พนททแตกตางออกไป โดยใชวธการอนเพมขน คอ โซนเฟองฟา ทาโครงการแจกนม เพอ

โนมนาวใหหญงตงครรภมารบบรการฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห และมาฝากครรภตอเนอง 4 ครงตามเกณฑ ตามแนวทางการดาเนนงานในระดบเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ (CUP) ทรณรงคโดยการแจกไข ทงนอาจเนองมาจากวธดงกลาวชวยใหผลการดาเนนงานเพมขนดงคากลาวของผใหขอมล

“กรณรงคให อสม. ไปประชาสมพนธชาวบาน..คพ (CUP) เราทาอยโดยการแจกไขโนมนาว

ผลมนกใชไดนะ (ไดผลด) ถงเขาแจกไขแลว เรากเลยโนมนาวเปนแจกนมเพมใหกบคนใน พนทเราบาง...”

(ผบรหาร รพ.สต. โซนเฟองฟา)

96

โซนลลาวด รณรงคใหหญงตงครรภมารบบรการฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห มาตอเนองตงแตป พ.ศ. 2551 โดยมอบชดของขวญ ประกอบดวย ผาขนหน แปงเดก แตจะมอบใหหลงจากคลอดบตร เพอเปนของทระลก เมอเยยมบานหลงคลอด ดงคากลาวของผใหขอมล

“มโครงการให อสม. ตามแลวกใหเปนคาตอบแทน อสม. แลวกใหเปนบตรโทรศพท อสม.

ใหแจงรายงานมาใหเรา คอ จะโทรมากอนกได เพอเราจะไดมาลงขอมลไว แลวกใหชด ของขวญกทาตอเนองมาตงแตป 51 นะ กเปนผาขนหน เปนแปงกบแมทมากอน 12 วคส (มาฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห) แตจะให กตอเมอหลงคลอด คอวาจะไดเอาไปเปน ของตดไมตดมอตอนเยยมหลงคลอดกน...”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) โซนชบาแดง อสม. คดกรองหญงตงครรภดวยชดทดสอบการตงครรภ ในรายทสงสยวาจะ

ตงครรภ เชน คสมรสใหม ทเพงแตงงาน กรณทตรวจพบวาตงครรภ อสม.จะไดรบคาตรวจรายละ 50 บาท ผหญงทตรวจพบจะไดรบบรการตรวจฟร ดงคากลาวของผใหขอมล

“... กแจกทตรวจครรภ (ชดทดสอบการตงครรภ)ให อสม. ทาการคนหาหญงตงครรภกอน

12 สปดาห แลวก อสม.สารวจคสมรสใหม” (ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง)

“คนหาคนทองนถาเหมอนวาทองมากอน 3 เดอน ถงเราตรวจพบนนะ คนตรวจจะไดคาตรวจ 50 บาท ถงคนถกตรวจถาวาทองใน 3 เดอนกตรวจฟร...สวนหนงนนคอไปตรวจเอากบโหม (กลม) ทวาเพงแตงงานนน วาใครทเมนขาด (ประจาเดอนไมมาตามปกต) มง ถงใครทวาในเขตรบผดชอบนเหมอนเราพบ ถาใครทวาสงสยจะทองเรากใหเขาไปตรวจแลไดเหมอนกน”

(อสม. โซนชบาแดง) โดยสรป ทกโซนมการคนหา และแนะนาบรการฝากครรภแกหญงตงครรภในเขตพนท

รบผดชอบตามมาตรฐานลกเกดรอด แมปลอดภย เพอใหการดาเนนงานบรรลผลตามเกณฑทกระทรวงสาธารณสขกาหนด คอ หญงตงครรภฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห โดยม อสม. รวมคนหา และแนะนาเหมอนกนทกโซน ทงนการคนหาของ อสม. มชวงเวลาทไมแนนอน ขนอยกบ

97

ความสะดวกของ อสม. หรอเวลาลงตดตามงานอน ๆ ในชมชน สวนวธคนหาจะใชการพบปะพดคยกบเพอนบาน หรอญาตพนอง เนองจากในพนทยงคงมความสมพนธทางสงคมในลกษณะเครอญาต ทแตกตางออกไป โดยใชวธเพมขน คอ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด ใชวธแจกสงของเพอสรางแรงจงใจ โดยโซนเฟองฟามการแจกนม และโซนลลาวดมการแจกชดของขวญ สวนโซนชบาแดง มการคดกรองโดยชดทดสอบการตงครรภ ในรายทคาดวาจะตงครรภ เชน คสมรสรายใหม ซงเปนวธทใชภมปญญาทางวฒนธรรมมาชวยสนบสนนการทางาน เพออานวยความสะดวกกบหญงตงครรภ ใหหญงตงครรภไดทราบผลการตงครรภเรวทสด สวนรายท อสม.ไมสามารถแนะนาใหมาฝากครรภได ผใหบรการเปนผตดตามดวยตนเอง เนองจากเปนบทบาทโดยตรงของผใหบรการทตองสนบสนนใหหญงตงครรภเขารบบรการฝากครรภ โดยม 3 โซน คอ โซนเฟองฟา โซนกระดงงา และโซนชบาแดง ทผใหบรการลงตดตามดวยตนเอง ทแตกตางออกไป คอ โซนลลาวด ทผ ใหบรการตดตามเฉพาะหญงตงครรภทอยในความรบผดชอบ โดยโทรศพทตดตาม เนองจากภาระงานของผใหบรการ จงไมสามารถลงตดตามดวยตนเองได เมอพจารณาลกษณะการจดบรการ พบวามลกษณะการจดบรการเชงรกในชมชน เพอใหหญงตงครรภเขาถงบรการฝากครรภตงแตระยะแรกของการตงครรภ โดยเชอมโยงการจดบรการกบภาคในชมชนคอ อสม. เพอประสานการจดบรการดานขอมลหญงตงครรภในพนทรบผดชอบ 1.2 การตดตามใหมาฝากครรภตอเนอง

จากการศกษาพบวา กรณท อสม. แนะนาใหหญงตงครรภมาฝากครรภ แตหญงตงครรภไมมาฝากครรภ ผใหบรการโซนเฟองฟา โซนกระดงงา และโซนชบาแดง มแนวทางการจดบรการโดยจะลงไปพดคยกบหญงตงครรภทบานดวยตนเอง หลงจากไดรบขอมล ในชวงทมอายครรภ 12 สปดาห เนองจากเปนเปาหมายการดาเนนงานฝากครรภทระบใหหญงตงครรภไดรบการฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห ดงคากลาวของผใหขอมล

“...ตอน อสม. เขาไปตามใหเราแลว เราจะไดคราวๆ มาวาทองไดกเดอนแลว ไซร (ทาไม)ทไมมาฝากทอง สาเหตไอไหร (อะไร) พอเราไดตรงนนเรากตองรบลงไป เพอไมใหเกน 12 วคส (ฝากครรภครงแรกภายกอนอายครรภ 12 สปดาห) ดวย...”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา)

98

“ทนท อนนตองลงทนท...มนตองเปนการกระตนของเรา ทายงไงกไดอยาใหตก (ผลงาน ตากวาเปาหมาย) เนยไปตามมาส อสม. ไมสามารถจะคยได เรากจะไปเองตรงนนอยาให พนเออรล (early; ฝากครรภครงแรกกอนอายครรภ 12 สปดาห)”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) พนทซงแตกตางออกไป คอ โซนลลาวด จะตดตามเฉพาะหญงตงครรภทอยในความ

รบผดชอบ คอ ผทขนทะเบยนหลกประกนสขภาพถวนหนาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยการโทรศพทตดตาม เนองจากภาระงานของผใหบรการ ทาใหไมสามารถลงตดตามในชมชนได สวนกลมทขนทะเบยนหลกประกนสขภาพถวนหนานอกพนท หรอแรงงานตางดาว จะไมมการตดตาม สวนหนงเนองจากไมไดเปนประชาชนทอยในความรบผดชอบ และไมไดอาศยประจาในพนท จงยากในการตดตาม ดงคากลาวของผใหขอมล

“ตองแลกอนวาเขาเปนประชากรในพนทเรามย...ถาเปนเปาหมายของเรา (ขนทะเบยน

หลกประกนสขภาพถวนหนาท รพ.สต.) กใชวธขอเบอรแลว กโทรคยกบเขาใหร ถ าลง ตามนน สวนมากนจะไมคอยมเวลา…พวกบตรทองทอน พวกตางดาวหลบหน ไมมบตรนน ไมไดตาม ตามกไมคอยพบ เพราะไป ๆ มา ๆ ไมนนกฝากอยสกพกกหลบ (กลบ) ไปฝากท บานกม ถงมาอกทกคลอดแลวกม”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) กรณหญงตงครรภทขาดนดโดยไมทราบสาเหต ทกโซนมแนวทางเหมอนกน คอ ผ

ใหบรการจะโทรศพทตดตามหญงตงครรภ หลงจากทขาดนด 1-2 สปดาห ตามหมายเลขโทรศพททสอบถามไวเมอมาฝากครรภครงแรก ทงนอาจเนองมาเหนวา มความสะดวก และประหยดเวลาทลงตดตามในชมชน ยกเวนกรณทไมสามารถตดตอได ผใหบรการจะลงไปตดตามในชมชนดวยตนเอง หรอให อสม. ตดตามให ดงคากลาวของผใหขอมล

99

“ทกเคส (case; หญงตงครรภ) ทมาฝากครรภ เราจะขอเบอรโทรศพทไว ตอนเราซกประวตครงแรกทมา เหมอนเคส (case) ทเราไมรนะวาทเขาไมมาตามนดเพราะอะไร พอเลยไปซกอาทตยแลวยงไมมาเนยเรากโทรตาม ถาเราโทรแลวตดตอไมได เรากจะตดตามโดยให อสม.ไปตามใหเรา ถา อสม. ตาม แลวไมมาอก เรากไปตามเองทบาน เพราะจะมทะเบยนแหละวาในแตละครงจะมใครมา ฝากทองบางจากทะเบยนตดตามหญงตงครรภ”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา) “...ครงแรกทมาฝากทเราปบ สวนมากพจะเอาเบอรโทร พกจะโทร ถงถาวาตดตอไมไดพกตามไปเองทบาน เพราะไดแหลงดกวา อสม.ไง (แนะนาไดดกวา อสม.) เขาไดเกดความเชอมนตรงน เขาไดมาฝากทองทน”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา)

“โทรตาม พมเบอร ขอเอาไวตดตอตอนมาฝากครงแรก จดใสในใบสฟา (บตรบนทก สขภาพมารดา) นน เวลาถาไมไดมา ขาดนดไปเลย หายไปเลย พนนดสกอาทตย สองอาทตย นกโทรไปตามเบอรนนได…ถาโทรตามไมไดจรง ๆ กให อสม. ชวยลงตามให”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) กรณหญงตงครรภทฝากครรภในสถานบรการอน เชน โรงพยาบาลเอกชน คลนกเอกชน ทก

โซนดาเนนการเหมอนกน โดยให อสม. นาสมดบนทกสขภาพแมและเดกจากหญงตงครรภ มาคดลอกและเกบรวบรวมเปนขอมลการฝากครรภของหญงตงครรภในเขตรบผดชอบ อยางนอย 2 ครงตลอดระยะเวลาตงครรภ โดยแตละโซนมชวงเวลาตดตามแตละครง ไมแนนอน ขนอยกบขอมลประวตการฝากครรภ ทไดรบมาในครงแรก ยกเวนโซนชบาแดงทกาหนดระยะเวลาตดตามโดยองตามอายครรภ คอ ครงแรกในชวงอายครรภ 32 สปดาห และครงทสองในชวงอายครรภ 36 สปดาห เพอดความตอเนองในการฝากครรภตามเกณฑมาตรฐานทกระทรวงสาธารณสขกาหนด คอ ฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห และฝากครรภตอเนอง 4 ครง ดงคากลาวของผใหขอมล

100

“ตรงนของพตองให อสม. ไปตามมา ไปขอสมด (สมดบนทกสขภาพแมและเดก)เอามาเปนขอมลตงไวใหเราเกบเปนความครอบคลม...ตามนตองลงไปตามเรอย ๆ สองครงเปนอยางนอย...ครงแรกกตอนทพอเรารวาเขาไปฝากทอนกให อสม. ถายเอกสารมานนครงนงกจะรคราว ๆ แลววาไดกวคส (weeks; สปดาห) อกทหนงกใหหางไปสก 2 3 เดอนได แลวแตของแตละคนวาครงแรกทไดมานนตามเกณฑแลวไดกครง...กตองใหไปอกสกรอบวาครบ 4 ครงมย (ฝากครรภตอเนองครบ 4 ครงตามเกณฑ)”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) “...อสม. ใหไปเอาทะเบยนของเขามา ถายเอกสารมายนยน เหมอนนพถายไวของ (ชอหญง

ตงครรภ)... เอามาแปะเอาไวกบใบสฟา (บนทกสขภาพมารดา) เอามาเปนหลกฐานวามน เออรล (early) จรง...ตามนพแลจากเกณฑเปนหลก พอถงชวง 32 วคส (weeks; อายครรภ 32 สปดาห) กครงนงชวง 36 วคส (weeks;อายครรภ 36 สปดาห) ครงนง ไมไดฟก (fix; เจาะจง) เวลาเปนหลก”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) พนทซงแตกตางออกไป 2 โซน คอโซนกระดงงา ผใหบรการตดตามรวมกบการลงใหบรการ

งานอน ๆ ในชมชน รวมกบการตดตามโดย อสม. ดงคากลาวของผใหขอมล “สวนมากพลง แตบางท อสม. เขากเอามาฝาก บางทถานอง (ชอเจาหนาท รพ.สต.) ลงไปถาไมธระ กฝากเอาสมด (สมดบนทกสขภาพแมและเดก) คอพพดไวแลว พาสมดของบานนนมาท เขากใหมา...สมดทเอามาใหพ ตองเอามาเรอย ๆ ให อสม. ตามใหกได เราไปตามกได มาเรอย ๆ ลางท 2 เดอนครง เดอนครง แลวแตไมไดกาหนด แตตองมากกวา 1 ครง ไดแลไดวาได 4 ครงมย (ฝากครรภตอเนอง 4 ครงตามเกณฑ)”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา) โซนเฟองฟา ผใหบรการตดตามเมอลงเยยมบาน หรอให อสม. ตดตาม กรณทผใหบรการ

ไมสามารถลงตดตามได อกสวนหนงตดตามจากหญงตงครรภซงมารบนมทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดงคากลาวของผใหขอมล

101

“บางสวนเขา (หญงตงครรภทฝากครรภในสถานบรการอน) กจะแวะทน พอเขาไปฝากครรภ เสรจกจะแวะมาทเรา มารบนมตามปกต เขากเอาสมดสชมพ (สมดบนทกสขภาพแมและเดก) มาใหเราด...เรากจะไดขอมลจากตอนนนมาเกบเปนขอมลทเรา...อกกลมคอเวลาเราไปเยยมหลงคลอดเรากแวะไปหา ไปเกบขอมลคนทไปฝากทอน…ถาลงไมไดกให อสม.ไงตามเอาสมดสชมพมาใหเราด...เวลาตามประมาณสองครง ครงแรกทเราไปตามเกบขอมล ครงหลงนกสกสามสเดอนกไปตามอกครง แลวแตไมไดฟก (fix; เจาะจง) ตายตว”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา) โดยสรป ทกโซนตดตามหญงตงครรภทกคนในเขตรบผดชอบ เพอใหหญงตงครรภไดรบ

การฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห และฝากครรภครบ 4 ครงตามเกณฑทกระทรวงสาธารณสขกาหนด โดยแนวทางในการตดตาม ม 2 กลม คอ 1) หญงตงครรภทขาดนด โดยไมทราบสาเหต ทกโซนมแนวทางเหมอนกน คอ ผใหบรการตดตามโดยโทรศพทตดตาม ทงนทงนอาจเนองมาจาก สะดวก และประหยดเวลาทตองลงตดตามในชมชน ยกเวนกรณทไมสามารถตดตอทางโทรศพทได จะให อสม. ชวยตดตาม หรอในบางรายผใหบรการอาจลงตดตามดวยตนเอง และ 2) หญงตงครรภทรบบรการในสถานบรการนอกพนท ทกโซนมแนวทางเหมอนกน คอ ตดตามเฉพาะขอมลจากสมดบนทกสขภาพแมและเดก โดยให อสม. เปนผตดตามอยางนอย 2 ครง ตลอดระยะเวลาตงครรภ และม 2 โซน มแนวทางเพมเตม คอ โซนกระดงงา ทผใหบรการตดตามเมอลงชมชน และโซนเฟองฟา ทผใหบรการตดตามเมอลงชมชน และตดตามจากหญงตงครรภทมารบนมตามโครงการทจดขน เมอพจารณาลกษณะการจดบรการ พบวามลกษณะการจดบรการทเชอมโยงการจดบรการกบภาคในชมชนคอ อสม. เพอประสานการจดบรการดานขอมลหญงตงครรภในพนทรบผดชอบ และจดบรการเชงรกในชมชน เพอใหหญงตงครรภไดรบบรการฝากครรภอยางตอเนองตงแตระยะแรกของการตงครรภจนถงระยะคลอด

การจดบรการฝากครรภ จากผลการวเคราะหขอมล สามารถพจารณาการจดบรการฝากครรภได 2 ประเดน คอ รายละเอยดการจดบรการในคลนกฝากครรภ ขนตอนการจดบรการฝากครรภ และการสงตอกรณพบภาวะเสยง โดยมรายละเอยดดงน

2.1 รายละเอยดการจดบรการในคลนกฝากครรภ ในระยะตงครรภ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทกโซนจดบรการฝากครรภ ตามแนว

ปฏบตทโรงพยาบาลแมขายจดทาขนมาใชเปนมาตรฐานเดยวกนทงหมด รายละเอยดในการจดบรการ ประกอบดวย การซกประวต การตรวจปสสาวะ การวดความดนโลหต วดสวนสง ชงนาหนก การ

102

ประเมนภาวะเสยง การประเมนภาวะเครยด การประเมนภาวะโภชนาการ การใชเสนทางลกรก การเจาะเลอดเพอสงตรวจทางหองปฏบตการ การตรวจเตานมและการตรวจครรภ การฉดวคซนปองกนบาดทะยก การใหคาแนะนาในการดแลตนเองขณะตงครรภ การใหคาปรกษา การนดฝากครรภ การใหความรตามแนวทางโรงเรยนพอแม การตรวจสขภาพฟนและใหความรในการดแลสขภาพฟน การใหหญงตงครรภพบแพทยเพอตรวจครรภอยางนอย 1 ครง และการจายยาวตามนเสรมธาตเหลก การแจกเกลอเสรมไอโอดน แตในชวงทายของการเกบขอมล ทกโซนจะปรบมาเปนการแจกยา เสรมธาตไอโอดน โฟเลท และเหลก (triferdine 150) แทนการใหยาบารงเลอด และเกลอเสรมไอโอดน ในป พ.ศ. 2554 ตามมาตรการทกระทรวงสาธารณสขกาหนด รปแบบการจดบรการแตกตางจากหนวยบรการปฐมภมทไมไดปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เนองจากนโยบายระดบจงหวด กาหนดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจดบรการฝากครรภไดแบบเบดเสรจในครรภปกต คอ มการเจาะเลอดสงตรวจทางหองปฏบตการ การตรวจทางทนตกรรม มการพบแพทยอยางนอย 1 ครง และการจดโรงเรยนพอแม อยางไรกตามในการจดบรการมเพยงโซนชบาแดงทสามารถจดบรการไดครบทกบรการ โดยมพยาบาลวชาชพของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและโรงพยาบาลแมขาย และเจาพนกงานสาธารณสขชมชน หนาทหลกของพยาบาลวชาชพจากโรงพยาบาลแมขาย คอการเจาะเลอดสงตรวจทางหองปฏบตการ การใหคาแนะนา และสงตอหญงตงครรภรายทมอาการผดปกตไปยงคลนกครรภเสยงทโรงพยาบาลแมขาย สวนเจาพนกงานสาธารณสขชมชน 2 คน คนหนงจะซกประวต วดความดนโลหต ชงนาหนก วดสวนสง ตรวจปสสาวะหญงตงครรภ อก 1 คน เปนผตรวจครรภ ใหคาปรกษา และแนะนาการดแลตนเอง ในรายทมอาการผดปกตจะตรวจซาโดยพยาบาลวชาชพของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การตรวจและใหความรทางทนตกรรม จะเปนหนาทของเจาพนกงานทนตสาธารณสขจากโรงพยาบาลแมขาย และใหหญงตงครรภพบแพทยในวนทมคลนกโรคเรอรงซงจะมแพทยลงมาใหบรการประจา

โซนเฟองฟา จะมพยาบาลวชาชพใหบรการทกบรการ ยกเวนการวดสวนสง ชงนาหนก จะเปนหนาทของพนกงานบนทกขอมล สวนการตรวจและใหความรทางทนตกรรม เปนหนาทของเจาพนกงานทนตสาธารณสข ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และยงไมมการจดบรการโรงเรยนพอแม เนองจากเปนบรการทมแนวทางการสอนชดเจน การทจะจดบรการได ผใหบรการตองผานการอบรมใหมความร เกยวกบแนวทางการสอนกอน เพอใหมมาตรฐานการจดบรการเชนเดยวกบโรงพยาบาลแมขาย ดงคากลาวของผใหขอมล

103

“โรงเรยนพอแมมนจะมแนวทาง มหลกสตรททางโรงพยาบาลทาขนคะ วาจะตองสอนอะไรบาง แลวกเหมอนเทคนควธการสอนอะไรพวกน เจาหนาทจะตองผานการเตรยมตว ผานการอบรมใหรเรองพวกนกอน ถงจะจดไดเหมอนกบททางโรงพยาบาลจดอยคะ ”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนเฟองฟา) โซนลลาวด จะมพยาบาลวชาชพ นกวชาการสาธารณสข และเจาพนกงานสาธารณสขชมชน

หมนเวยนกนใหบรการตามรางการปฏบตงานทจดทาขน ยกเวนการวดสวนสง ชงนาหนก และซกประวตหญงตงครรภ จะเปนหนาทของลกจางโครงการฟามตร ในวนทมผมารบบรการเปนจานวนมาก จะมนกวชาการสาธารณสข หรอเจาพนกงานสาธารณสขชมชน มารวมจดบรการสวนน สวนการตรวจและใหความรทางทนตกรรม จะเปนหนาทของเจาพนกงานทนตสาธารณสขจากโรงพยาบาลแมขาย ซงเรมดาเนนการมาตงแตกลางป พ.ศ. 2553 สวนการเจาะเลอดสงตรวจทางหองปฏบตการ และการพบแพทยอยางนอย 1 ครง อยในชวงเรมตนจดบรการตนป พ.ศ. 2554 โดยจะใหหญงตงครรภพบแพทยในวนทมคลนกโรคเรอรง และการจดโรงเรยนพอแม อยระหวางวางแผนการจดบรการ โดยชวงททาการศกษา หญงตงครรภทขนทะเบยนหลกประกนสขภาพทโรงพยาบาลชมชนประจาอาเภอ จะใหหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาลชมชนประจาอาเภอ สวนหญงตงครรภทขนทะเบยนตามหลกประกนสขภาพถวนหนากบโรงพยาบาลแมขาย อยระหวางการเตรยมจดโรงเรยนพอแมทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตามแผนทตกลงกบผใหบรการจากโรงพยาบาลแมขาย ซงจะมาชวยเตรยมการสอนใหในชวงเดอนมนาคม 2554 ดงคากลาวของผใหขอมล “ตอนนเคสโรงบาล (หญงตงครรภทขนทะเบยนหลกประกนสขภาพกบโรงพยาบาลชมชน ประจาอาเภอ) พกใหไปเขาโรงเรยนพอแม ถงเคสของโรงบาล (หญงตงครรภทขนทะเบยน หลกประกนสขภาพกบโรงพยาบาลแมขาย) แพลน (plan; วางแผน) ไววาจะนดมาตางหาก สกวน ตอนนกคยกบพ (เจาหนาทโรงพยาบาลแมขาย) วาใหนดใหเขาเดอนมนาน เขาจะมา สอนโรงเรยนพอแมใหกบคนไข แตตอนนยงไมไดเรมท”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) โซนกระดงงา ไดเตรยมจดบรการครบทกบรการ โดยมพยาบาลวชาชพใหบรการทกบรการ

ยกเวนการตรวจและใหความรทางทนตกรรม จะเปนหนาทของเจาพนกงานทนตสาธารณสขจากโรงพยาบาลแมขาย และใหหญงตงครรภพบแพทยในวนทมคลนกโรคเรอรง จากการสงเกตและการ

104

สมภาษณผใหขอมล พบวา ในทางปฏบตกจกรรมการเจาะเลอดและโรงเรยนพอแมยงไมมการใหบรการ มเพยงแนวทางในการจดกจกรรม เนองจากหญงตงครรภรายใหม จะไปรบบรการฝากครรภครงแรกจากหนวยบรการอนนอกพนท จงไดรบการตรวจเลอด การเขาโรงเรยนพอแม และพบแพทยมาแลว ดงคากลาวของผใหขอมล

“ตอนนกยงไมม แตอปกรณนนเบกมาแลว ทพบรายใหม คอ สวนมากเขาจะมบตร

ประกนสงคม ถงเขาจะไปกนทโรงบาล(ชอโรงพยาบาลทวไป)…เขากจะไดรบมา หมด (การตรวจเลอด ตรวจทนตกรรม โรงเรยนพอแม และพบแพทย) จากทสงขลา เราจะไป พบหลงแลว เนองจากวาเขาทาโรงงาน ถงบางทเขาไปอยบานเชาทสงขลา เขาไปอยโรงงาน ถงเขาสะดวกในการทวา ไมตองเสยเวลาทางานทตองหลบมาน (กลบมาฝากครรภท รพ.สต.”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา)

โดยสรป ทกโซนพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลใหสามารถจดบรการไดเบดเสรจตามนโยบายพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และมาตรฐานคณภาพการจดบรการฝากครรภในระดบจงหวด โดยเพมบรการเจาะเลอดสงตรวจทางหองปฏบตการ การตรวจทางทนตกรรม มการพบแพทยอยางนอย 1 ครง และการจดโรงเรยนพอแม ซงมเพยงโซนชบาแดงทดาเนนการไดครบทกบรการ สวนโซนกระดงงา มการเตรยมการจดบรการไดครบทกบรการ แตไมมหญงตงครรภรายใหมมารบบรการ เนองจากหญงตงครรภรายใหมเขารบบรการฝากครรภครงแรกจากหนวยบรการอน และไดรบบรการครบถวนจากหนวยบรการอนแลว อก 2 แหง คอ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด ยงไมมการจดโรงเรยนพอแม เนองจากแนวทางการพฒนาการจดบรการ จาเปนตองเตรยมความพรอมใหกบผใหบรการ เพอใหบรการทจดมมาตรฐานเดยวกนกบโรงพยาบาลแมขาย เมอวเคราะหลกษณะการจดบรการพบวา เปนการปรบการจดบรการเชงรกในหนวยบรการ เพอใหหญงตงครรภเขาถงบรการแบบองครวม ผสมผสานใกลบาน ไดอยางตอเนองภายในหนวยบรการตลอดระยะเวลาทตงครรภ และมลกษณะการจดประสานการจดบรการระหวางหนวยบรการ มบรการตอเนองระหวางหนวยบรการแตละระดบ โดยเชอมโยงการจดบรการภายใตการสนบสนนบคลากรและทรพยากรจากโรงพยาบาลแมขาย ในการรวมจดบรการทปรบใหมบรการแบบเบดเสรจ อยางไรกตามในทางปฏบตพบวาม 2 โซนทไมสามารถจดบรการไดครบทกบรการ ซงแสดงใหเหนถงการเตรยมความพรอมในการพฒนาการจดบรการในแตละโซนในดานบคลากรสาหรบจดบรการไดตามนโยบายระดบจงหวด

105

2.2 ขนตอนการใหบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ขนตอนการใหบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากการสงเกตและ

และการสมภาษณผใหบรการทกโซน มรายละเอยดขนตอนการใหบรการดงน 2.2.1 กรณหญงตงครรภรายใหม ทกโซนมขนตอนการใหบรการไมแตกตางกน คอ ขนตอนท 1 เมอหญงตงครรภรายใหมมายนบตรประกนสขภาพถวนหนาใหเจาหนาทคนหาแฟมครอบครวแลว จะไดรบการเรยกเพอตรวจวดความดนโลหต ชงนาหนก วดสวนสง ตรวจปสสาวะ และซกประวตในเรองของชอ-สกล ของหญงตงครรภและสาม ทอย เบอรโทรศพททตดตอได เพอบนทกลงในสมดบนทกสขภาพแมและเดก และการซกประวตหญงตงครรภ ในเรองของชอ-สกล ของหญงตงครรภและสาม ทอย เบอรโทรศพททตดตอได ประวตแพยา แพอาหาร ประวตการตงครรภทผานมา ประวตโรคประจาตว การประเมนความเสยง ประวตประเดอนทมาครงสดทาย การคานวณวนคลอด ในสวนของการใหบรการในขนตอนท 1 จากการสงเกตพบวา การบนทกขอมลในสวนของเสนทางลกรก แมวาจะมการแนะนาใหหญงตงครรภไดลองทาเองรวมกบการแนะนาเรองของภาวะโภชนาการ แตไมมการบนทกขอมลในสวนนกลบมา บางรายมการบนทกแตไมครบถวน และเปนการบนทกขอมลโดยเจาหนาท ซงไมไดตดตามในสวนนทกครงทมาฝากครรภ หากวนใดทมหญงตงครรภมารบบรการมาก จะละเลยสวนนไป แตจะเนนเรองการประเมนภาวะโภชนาการ การใหคาแนะนาและการใหคาปรกษาในเรองของอาหาร และการประเมนพฒนาการทไดจากการซกประวตและตรวจครรภสาหรบหญงตงครรภแทน ขนตอนท 2 เปนขนตอนของประเมนภาวะสขภาพและการตรวจครรภ โดยจะมการสอบถามอาการผดปกตขณะตงครรภ การประเมนความเครยด กอนทจะตรวจครรภ วดขนาดมดลก สวนนา ฟงเสยงหวใจเดก สอบถามประวตเดกดน การใหคาแนะนาการดแลตนเอง และการแนะนาการใชเสนทางลกรก เจาะเลอดเพอสงตรวจ จากนนจงนดวนตรวจครงตอไป และวนนดฟงผลเลอด รวมทงมอบยาวตามนเสรมธาตเหลก อยางไรกตามในสวนของยานนหลงจากระยะเวลาททาการศกษาทกโซนจะเปลยนมาเปนการมอบยาเสรมไอโอดน โฟเลท และเหลก (triferdine) ตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสข ขนตอนท 3 เมอทาการตรวจเสรจคนไขจะสงไปยงหองทนตกรรม เพอตรวจสขภาพฟน หากพบอาการผดปกต จะทาการตรวจรกษาหรอนดใหหญงตงครรภมาทาการรกษาในวนตอไป พรอมกบใหความรในการดแลสขภาพเหงอกและฟน และการแปรงฟน

106

หลงจากทตรวจครงแรกเสรจ หญงตงครรภรายใหมจะมาอกครงเพอฟงผลเลอดทตรวจและพบแพทย พรอมกบเขาโรงเรยนพอแม ในสวนนแตละโซนจะใหบรการแตกตางกนคอ 1) โซนเฟองฟา จะนดฟงผลเลอดและพบแพทยทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล กอนทจะสงตอไปรบบรการโรงเรยนพอแมทโรงพยาบาลแมขาย ในกรณทเดอนไหนแพทยไมลงมาใหบรการ หลงจากฟงผลเลอดเสรจจะสงหญงตงครรภพบแพทยและเขาโรงเรยนพอแมทโรงพยาบาลแมขายพรอมกน 2) โซนลลาวด จะนดมาฟงผลเลอดทตรวจและพบแพทยทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล กอนทจะแนะนาใหไปเขาโรงเรยนพอแมทโรงพยาบาลชมชนในหญงตงครรภทขนทะเบยนหลกประกนสขภาพถวนหนาไว สวนหญงตงครรภทขนทะเบยนกบโรงพยาบาลแมขายยงไมมการสงไปเขาโรงเรยนพอแมแตจะรอใหบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแทน 3) โซนกระดงงา จะนดหญงตงครรภมาฟงผลเลอดทตรวจและพบแพทยทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนการใหคาแนะนาโรงเรยนพอแมจะใหบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแตยงไมมการจดการสอนในปจจบนเนองจากไมมหญงตงครรภกลมเปาหมายมารบบรการ 4) โซนชบาแดง จะนดหญงตงครรภมาอกครงเพอมาฟงผลเลอดพรอมกบเขาโรงเรยนพอแมในวนดงกลาว และนดพบแพทยทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 2.2.2 กรณหญงตงครรภรายเกา ทกโซน มขนตอนการใหบรการไมแตกตางกน คอ ขนตอนท 1 เมอหญงตงครรภรายเกามายนบตรประกนสขภาพถวนหนาและสมดบนทกสขภาพแมและเดกใหเจาหนาทคนหาแฟมครอบครวแลว จะไดรบการตรวจวดความดนโลหต ชงนาหนก ตรวจปสสาวะ เพอบนทกลงในสมดบนทกสขภาพแมและเดก ขนตอนท 2 ตงครรภจะสงไปยงหองตรวจ เพอสอบถามอาการผดปกตขณะตงครรภ ตรวจครรภวดขนาดมดลก สวนนา ฟงเสยงหวใจเดก สอบถามประวตเดกดน การใหคาแนะนาการดแลตนเอง จากนนจงนดวนตรวจครงตอไป และวนนดฟงผลเลอด รวมทงมอบยาวตามนเสรมธาตเหลกกอนกลบบาน ในกรณทตรวจพบอาการเสยงทจาเปนตองไดรบการพบแพทยกจะแนะนาใหไปพบแพทยทโรงพยาบาลแมขายในวนนน กอนกลบบาน สวนหญงตงครรภทอายครรภ 32 สปดาห กอนกลบบานจะมการเจาะเลอดเพอสงตรวจทางหองปฏบตการซาอกครงเพอตรวจความเขมขนของเลอดและโรคตดตอทางเพศสมพนธ เมอตรวจครรภเสรจจะนดใหมาฟงผลเลอดและสงตวเขาโรงเรยนพอแมซงแตละโซนจะนดใหไปรบบรการทแตกตางกนออกไป คอ 1) โซนเฟองฟาจะนดใหมาฟงผลทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และนดใหไปรบการอบรมตามหลกสตรโรงเรยนพอแมทโรงพยาบาลแมขาย 2) โซนลลาวด จะนดใหมาฟงผลเลอดและแนะนาใหไปเขาโรงเรยนพอแมทโรงพยาบาลชมชนในหญงตงครรภทขน

107

ทะเบยนหลกประกนสขภาพถวนหนาไว สวนหญงตงครรภทขนทะเบยนกบโรงพยาบาลแมขายยงไมมการสงไปเขาโรงเรยนพอแมแตจะรอใหบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแทน 3) โซนกระดงงา จะนดใหมาฟงผลเลอดทตรวจพรอมกบเขารบคาแนะนาในโรงเรยนพอแม แตยงไมมการจดการสอนในปจจบนเนองจากไมมหญงตงครรภกลมเปาหมายมารบบรการ 4) โซนชบาแดง จะนดใหมาฟงผลเลอดพรอมกบเขาโรงเรยนพอแมทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

โดยสรป ทกโซน มขนตอนการจดบรการในหญงตงครรภรายใหมและหญงตงครรภรายเกาไมแตกตางกน ภายใตรายละเอยดตามมาตรฐานคณภาพคลนกฝากครรภ คอ การซกประวต การประเมนภาวะสขภาพและการตรวจครรภ การใหคาแนะนาในการดแลสขภาพตนเองรายบคคล การตรวจทางทนตกรรม ทแตกตางออกไป ในโซนเฟองฟา และโซนลลาวด ทมขนตอนการรบบรการโรงเรยนพอแม ทโรงพยาบาลแมขาย

2.3 การสงตอกรณพบภาวะเสยง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทกโซนสงตอหญงตงครรภทมภาวะเสยงไปยง

โรงพยาบาลแมขายตามแนวปฏบตทแตละโซนจดทาขน จากการศกษาขอมลแนวทางการดาเนนงานพบวา ภาวะเสยงททกโซนตองสงตอหญงตงครรภ คอ ภาวะเสยงทกาหนดตามเกณฑในสมดบนทกสขภาพแมและเดกจานวน 20 ขอ แนวปฏบตในการสงตอ สามารถสงตอไปในวนทจดบรการฝากครรภทนท โดยชองทางในการสงตอ จากการสงเกตพบวาทกโซนเหมอนกน คอ กรณทประเมนภาวะสขภาพและพบภาวะผดปกตทางรางกายทปรากฏชดเจนและอาจสงผลตอสขภาพแมและเดก เชน ตรวจพบภาวะบวม ทารกไมดน ผใหบรการจะประสานงานกบผใหบรการทโรงพยาบาลแมขาย เพอแจงรายละเอยดใหทราบกอนสงตอหญงตงครรภ พรอมกบบนทกขอมลในแบบบนทกการสงตอผปวย แตในกรณทพบภาวะผดปกตทไมจาเปนเรงดวน เชน ผลการตรวจเลอดพบคาปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนน (hematocrit) นอยกวา 33 เปอรเซนต และประเมนสภาพรางกายไมพบภาวะซด จะสงตอโดยบนทกขอมลในแบบบนทกการสงตอผปวย ใหหญงตงครรภไปรบบรการในวนทมคลนกครรภเสยงเพยงอยางเดยว เมอวเคราะหลกษณะการจดบรการพบวา การจดบรการทมความเชอมโยงระหวางหนวยบรการ มการประสานการจดบรการ เพอสงตอหญงตงครรภใหไดรบบรการฝากครรภตอเนองระหวางหนวยบรการ โดยอาศยการประสานงานดานขอมลทางโทรศพท เพอเตรยมรบผปวยไดอยางเหมาะสม ในกรณทอาจสงผลกระทบตอสขภาพแมและเดก ซงแสดงใหเหนวาผใหบรการมการพจารณาภาวะสขภาพตามแนวปฏบตการจดบรการฝากครรภ และความพรอมของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในการประสานบรการเพอประเมน

108

ภาวะสขภาพรวมกน โดยใชระบบสอสารทมประสทธภาพและมความเหมาะสม เพอใหการดแลหญงตงครรภไดอยางตอเนอง

3. การจดบรการระยะคลอด การใหบรการระยะคลอด จากผลการวเคราะหขอมลพบวา ทกโซนไมมการใหบรการทา

คลอด แตจะสงตอหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาลแมขายเมอมอายครรภอยในชวง 40 สปดาหขนไป ซงเขาสชวงการตงครรภเกนกาหนด ดงคากลาวของผใหขอมล

“ถาเปนเคสนอรมอล (case normal; หญงตงครรภทไมมภาวะเสยง) จะตรวจจนถง 40 วคส

(weeks) พอโพสเทอม (post term; มอายครรภมากกวา 40 สปดาห) จะรเฟอร (refer; สงตอ) ไปโรงบาล”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา) “ถาไมเสยง 40 วคส (weeks) นบงคบตองสงไปโรงบาลแลว”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) หญงตงครรภทมภาวะเจบครรภคลอดทกราย สามารถไปคลอดทโรงพยาบาลแมขายได

ตลอดเวลาโดยไมจาเปนตองใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลสงตว เพราะถอวาเปนการรบบรการฉกเฉน ซงผใหบรการไดแนะนาการเตรยมความพรอมสาหรบคลอดบตรใหกบหญงตงครรภทราบ ทงการสงเกตอาการผดปกต การเตรยมเอกสาร สทธบตร ของใชเดก และชแจงการไปคลอดทโรงพยาบาลแมขายตงแตอายครรภ 32 สปดาห ในโรงเรยนพอแม และการใหคาแนะนาทกครงทมาฝากครรภตงแตอายครรภ 36 สปดาหเปนตนมา ดงคากลาวของผใหขอมล

“เราเองกสอนใหความรแลวตงแต 35 36 วคส (weeks) แลว ใหเขาไดรอยแลวเรองเตรยมตวไปคลอด การเจบคลอดมอาการแบบไหนมงทเขาตองไปโรงบาลเลย...เขากไปเลยไมจาเปนตองมาทน แลวตอนโรงเรยนพอแมครง 2 เองกมการสอนการอมเดก เจบครรภจรง เจบครรภเตอน นมแม การบบ การเกบนานมไอไหรพวกน”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด)

109

“...ตงแต 36 วคส (weeks) สวนนงกจะไดมาจากโรงเรยนพอแมแลวดวย ถงพอมาฝากทองทเราแตละครงเรากแนะนาการสงเกตอาการผดปกต การเตรยมเอกสาร หลกฐาน ของใชของเดก ของแมใหพรอมใชตอนทคลอด การตดตอเรองสทธบตรอะไรเนย...คนคลอดเราถอวาเปนเคส (case; คนไข) ฉกเฉน เขาสามารถไปโรงพยาบาลไดเลย เพราะเราแนะนาไวแลวเรองการสงเกตอาการผดปกต การนบลกดน ถามอาการผดปกตเกดขนใหเขาสามารถไปพบแพทยไดเลยไมตองรอนดหรอวามาใหทเราสงตอ”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา)

กรณหญงตงครรภทตองผาคลอด ผใหบรการจะสงตอหญงตงครรภไปยงโรงพยาบาลแมขายเพอใหแพทยประเมนการผาคลอด ในชวงอายครรภ 32-36 สปดาห หลงจากทแจงผลการตรวจเลอดครงท 2 ใหกบหญงตงครรภทราบแลว ดงคากลาวของผใหขอมล

“...อยในชวง 32-36 วคส (weeks) เพราะเรารอผลเลอด อยประมาณสปดาห 2 สปดาห...ไปทโรงพยาบาลเลย สวนถาจะสงตอหาดใหญ จะเปนกระบวนการของทางแพทย”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา) “ถาเคสพรเวยสซซาร (previous caesarean; หญงตงครรภทเคยผาตดคลอดบตร) ตองถาม

เขาวาไปผาทไหน ถาท (โรงพยาบาลมหาวทยาลย) 32 วคส (weeks) นตองถงแลว ถา (โรงพยาบาลศนย) สงตอน 36 วคส (weeks) ถงแลว ถาทเรา (โรงพยาบาลชมชน) 38 39 วคส (weeks) กคอสง”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด)

โดยสรป การจดบรการระยะคลอด ทกโซนไมมบรการทาคลอด แตจะสงตอหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาลแมขาย อยางไรกตามหญงตงครรภทมารบบรการฝากครรภทกโซนจะไดรบคาแนะนาในการเตรยมตวคลอดจากโรงเรยนพอแม และการใหคาแนะนารายบคคลเมอหญงตงครรภมาฝากครรภตงแตอายครรภ 36 สปดาหเปนตนมา เพอใหหญงตงครรภมความเขาใจและสามารถไปรบบรการทโรงพยาบาลแมขายไดตลอดเวลา โดยไมจาเปนตองสงตอจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล กรณหญงตงครรภทตองผาคลอด ผใหบรการจะสงตอหญงตงครรภไปยงโรงพยาบาลแมขายในชวงอายครรภ 32-36 สปดาห เพอใหแพทยพจารณาการผาคลอด จากลกษณะ

110

การจดบรการดงกลาวแสดงใหเหนวา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจดบรการระยะคลอดในลกษณะของการสงเสรมการใหความร ความเขาใจ แกหญงตงครรภเพอเตรยมพรอมในระยะคลอด สวนบรการทาคลอด มลกษณะการจดบรการทมความเชอมโยงระหวางหนวยบรการ โดยประสานการจดบรการ เพอสงตอหญงตงครรภใหไดรบบรการฝากครรภตอเนองระหวางหนวยบรการ

4. การจดบรการระยะหลงคลอด การใหบรการหลงคลอด จากผลการวเคราะหขอมล สามารถพจารณาการจดบรการระยะหลง

คลอด ได 2 ประเดน คอ บรการตรวจหลงคลอด และการเยยมบานหลงคลอด โดยมรายละเอยดดงน 4.1 บรการตรวจหลงคลอด บรการตรวจหลงคลอด จากการศกษาพบวา มเพยง 1 โซน คอ โซนชบาแดง ทมการปรบการ

จดบรการตรวจหลงคลอดจากเดมทใหบรการทโรงพยาบาลแมขาย เปนการจดบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทงนการตรวจชวงสปดาหแรกหลงคลอด จะใหบรการกบหญงหลงคลอดทอยในเขตพนทรบผดชอบของหนวยบรการปฐมภมเครอขายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การทมการปรบบรการ เนองจากไดรบการปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแมขายซงตองรบผดชอบการใหบรการในระดบเครอขายทงหมด อกสวนหนงเนองจากมผใหบรการเปนพยาบาลวชาชพ ทผานการอบรมหลกสตรพยาบาลเวชปฏบต จงมความรความสามารถในการ และ ดงคากลาวของผใหขอมล

“ตรวจหลงคลอดมาทน (รพ.สต.) ไดเลย โรงบาลเขาจะนดใหมาตรวจทเราไดเลย เพราะเรา เปนโหนด (node; โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทรบผดชอบหนวยบรการปฐมภมอน เปนเครอขาย) มเอนพ (NP; nurse practitioner; พยาบาลเวชปฏบต) แลวไง เรากตรวจอะไร ไดมากขน แลวกในเครอขายกจะมาตรวจทเรา (ชวงสปดาหแรกหลงคลอด) ไดเลย”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) พนทซงแตกตางออกไป คอ โซนลลาวด และโซนกระดงงา ยงคงจดบรการตรวจหลงคลอด

เชนเดยวกบชวงกอนปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตามขอตกลงของคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ ซงเปนการใหบรการประเมนภาวะสขภาพภายนอก ตามแนวทางการดแลหลงคลอด เชน อาการไข ความดนโลหต นาคาวปลา ตรวจเตานม การไหลของนานม สวนการตรวจภายในชองคลอด จะเปนหนาทของโรงพยาบาลแมขาย ดงคากลาวของผใหขอมล

111

“ตรวจหลงคลอดนนจะเปนของโรงบาลทตรวจ เขากจะนดไปตรวจโรงบาล เรา (รพ.สต.)จะ แลภายนอกมากกวาแลวามไขมย ความดนขนมย มนาคาวปลาเปนยงไงมง นมไหลหมาย ม เตานมคด นมตง มากกวา แตไมไดแลภายใน แลมดลก ตรงนนโรงบาลเขานดเอง...”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) สวนโซนเฟองฟา ยงจดบรการตรวจหลงคลอดเชนเดยวกบชวงกอนปรบเปนโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล ตามขอตกลงของคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ คอ การตรวจภายในสปดาหแรกหลงคลอด ทโรงพยาบาลแมขาย สวนการตรวจชวงสปดาหท 4-6 หลงคลอด จะตรวจทหนวยบรการปฐมภม เพอใหหนวยบรการปฐมภมไดประเมนภาวะสขภาพหญงตงครรภและการตรวจภายในไปพรอมกน ดงคากลาวของผใหขอมล

“ตรวจชวงหลง (สปดาหท 4-6 หลงคลอด) แลวกตรวจภายในทาแพพ (pap smear; การตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก) เอง เขา (โรงพยาบาลชมชน) จะใหเราไดประเมนหญงหลงคลอดไดเอง ตรวจหลงคลอดนทกวนองคารบาย แตถา 7 วนหลงคลอดทจะนดดแผล ดภายใน ตรงนนยงตองไปตรวจทโรงพยาบาล”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา)

โดยสรป การตรวจหลงคลอด มเพยงโซนชบาแดง ทจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทแตกตางออกไป คอ โซนเฟองฟา โซนลลาวด และโซนกระดงงา ยงคงจดบรการเชนเดม คอ โซนลลาวด และโซนกระดงงา จะจดบรการทโรงพยาบาลแมขาย สวนโซนเฟองฟา ในชวงสปดาหแรกหลงคลอดจะจดบรการทโรงพยาบาลแมขาย และชวงสปดาหท 4-6 หลงคลอด จะจดบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากลกษณะการจดบรการดงกลาวแสดงใหเหนวา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมการจดบรการทตอเนองระหวางหนวยบรการแตละระดบ มการประสานการจดบรการ ทเชอมโยงการจดบรการรวมกบโรงพยาบาลแมขาย ยกเวนโซนชบาแดงทประสานการจดบรการกบหนวยบรการปฐมภมทอยในความรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

4.2 บรการเยยมบานหลงคลอด บรการเยยมบานหลงคลอด จากการศกษาพบวา มเพยง 3 โซน คอ โซนเฟองฟา โซนลลาวด

และโซนกระดงงา ทมการเยยมบานหลงคลอด สวนโซนชบาแดงไมมบรการเยยมบาน เนองจากผใหบรการเหนวา หญงหลงคลอดทกรายไดนดมาตรวจหลงคลอดทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

112

ตาบล จงอาศยการประเมนสขภาพหญงหลงคลอดทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแทนการเยยมบาน ดงคากลาวของผใหขอมล

“ทนสวนมากเยยมท รพ.สต. เพราะเขามาเอง พอเขาไดหนงสอมาจากโรงบาลเขากมาทเรา”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) อยางไรกตามบรการเยยมบานหลงคลอดทง 3 โซน พบวาม 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และ

โซนกระดงงา ทผใหบรการลงเยยมบานหลงคลอดดวยตนเอง เพอประเมนภาวะสขภาพ คอ การตรวจสญญาณชพ นาคาวปลา การดแลแผลฝเยบ แผลผาตด สายสะดอ การเฝาระวงภาวะตกเลอด ตรวจเตานม การไหลของนานม และการใหความรในการดแลตนเองหลงคลอด และการเลยงลกดวยนมแม ดงคากลาวของผใหขอมล

“จะดทงแมทงลก ดไวทอลไซ (vital sign; สญญาณชพ) ชงนาหนก ใหสขศกษาแมหลงคลอด การดแลตนเองหลงคลอด เฝาระวงภาวะตกเลอด การดแลแผลฝเยบ แผลผาตด เตานม การบารงการไหลของนานม ใหเลยงลกดวยนมแม”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา) “ลงไปแลเรองของสขภาพของแมของลก ไปแลเรองของนาคาวปลา เรองเตานม นมไหลด

หมาย ใหความรเรองการใหนมบตร ถงของลกเรองสายสะดอ...ตรงนพไมให อสม.ตาม พ ตองลงเอง เพราะพตองลงในใบเยยมกน (บนทกการดแลหลงคลอด)...”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนระดงงา) พนทซงแตกตางออกไป คอ โซนลลาวด มแกนนา อสม. เยยมบานแทนผใหบรการ เพอ

ประเมนสขภาพของแมและทารกดวยการสอบถามหญงหลงคลอด และการตรวจสขภาพเบองตน เชน การชงนาหนก วดศรษะและความยาวเดก วดอณหภม การใหคาแนะนาการดแลสขภาพ และบนทกขอมลสงมาใหกบผใหบรการ เนองจากภาระงานของผใหบรการ ทาใหไมมเวลาลงเยยมบาน ดงคากลาวของผใหขอมล

113

“...หลงคลอดนนไมไดเยยมเลย พนนทาไมทนจรง ๆ...พนนจะใชวธเยยมโดยให อสม. เขาเยยม...ใหดแลเรองแมเรองลก ดลก กชงนาหนก วดรอบหว ความยาว วดไข ดสะดอ ดเดก กนนมอะไร แลวกตามมาฉดวคซนตามนด ถงของแมกดสขภาพของแม นาคาวปลายงม อกมย นมแมไหลเปนยงไง กนอาหารยงไง ไมไดใหดลกกวาน”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) โดยสรป การเยยมบานหลงคลอด มโซนทผใหบรการเยยมบาน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนกระดงงา ทแตกตางออกไปคอ โซนลลาวด มแกนนา อสม. เยยมบานหลงคลอด แทนผใหบรการ และโซนชบาแดง ทเยยมบานหลงคลอดรวมกบการตรวจหลงคลอดทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากลกษณะการจดบรการดงกลาวแสดงใหเหนวาทกโซนยกเวนโซนชบาแดงมการจดบรการทตอเนองระหวางหนวยบรการกบบานหญงหลงคลอด เมอวเคราะหการจดบรการฝากครรภทกโซน พบวาทกโซนจดบรการไมแตกตางกน คอ มการคนหา แนะนา ตดตามหญงตงครรภใหมาฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห แตยงไมมการจดบรการชมชนมสวนรวม และการจดบรการฝากครรภตามมาตรฐานคณภาพคลนกฝากครรภ สาหรบรปแบบการจดบรการ มเพยงโซนชบาแดงทจดแบบเบดเสรจไดตามนโยบายระดบจงหวด คอ มการเจาะเลอดสงตรวจ การตรวจทางทนตกรรม การพบแพทยอยางนอย 1 ครง และโรงเรยนพอแม รวมไปถงการตรวจหลงคลอดทหนวยบรการ ในรปเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม ทเหลอโซนกระดงงา ไดเตรยมการจดบรการไดสมบรณ แตไมมหญงตงครรภรายใหมมารบบรการครงแรกทหนวยบรการ สวนโซนเฟองฟา และโซนลลาวด ไมมการจดโรงเรยนพอแม และทง 3 แหงยงดแลหลงคลอดรวมกบโรงพยาบาลแมขาย สวนการเยยมบานหลงคลอดม 3 โซนทเยยมบานหลงคลอด คอ โซนเฟองฟา โซนลลาวด และโซนกระดงงา แตมทแตกตางออกไป คอ โซนลลาวด จะใหแกนนา อสม. เยยมบานแทนเจาหนาท สาหรบระยะคลอดทง 4 โซน ไมมการจดบรการทาคลอด จะมเพยงการใหคาแนะนาในการเตรยมตวคลอด สวนการจดบรการในลกษณะการจดบรการโดยชมชนมสวนรวมตามแนวทางชมรมสายใยรกแหงครอบครวนน ทกโซนไมมการจดบรการในลกษณะดงกลาว

114

กระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

การพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากผลการวเคราะหขอมล สามารถพจารณาการพฒนาการจดบรการฝากครรภได 2 ดาน คอ ดานปจจยนาเขา และการพฒนาการจดบรการฝากครรภ โดยอาศยกลไกการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายและสานกงานสาธารณสขอาเภอ และกลไกการสนบสนนจากชมชน คอ อสม. และองคกรปกครองสวนทองถน กลไกการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายและสานกงานสาธารณสขอาเภอ ในระยะแรกคณะกรรมการบรหารเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอทกโซน ไดประชมวเคราะหสถานการณ เพอเตรยมสนบสนนการพฒนาการจดบรการฝากครรภ ภายใตนโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวด ดงคากลาวของผใหขอมล

“เราจะมประชมคพ (CUP; Contracting Unit for Primary Care; เครอขายบรการปฐมภม)

ตอนประชมนน กไปเสนอปญหา หาแนวทางแกไขกนกบ โรงบาลประชมกนเดอนละครง ตอนประชมกเสนอกนแหละทง เอ เอน ซ (ANC) โรคเรอรงทงหลาย...กไดพดตงลงกนเรอง หมอมาลงวนไหน ยงไง คยกนเสรจ มนกออกมาเปนมาตรฐานออกมาเปนเรองแผน สนบสนนพวกโครงสราง วสด อปกรณ...”

(ผบรหาร รพ.สต. โซนกระดงงา)

โรงพยาบาลแมขายและสานกงานสาธารณสขอาเภอ ไดสนบสนนปจจยนาเขา เหมอนกนทกโซน คอ การสนบสนนบคลากร และการสนบสนนวสดอปกรณ ทแตกตางออกไป 1 โซน คอ โซนชบาแดง ทมการปรบแนวคดการพฒนาการจดบรการฝากครรภ และการกาหนดโครงสรางหนวยงานสนบสนนการจดบรการในหนวยบรการปฐมภม และทแตกตางออกไป 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด ทสนบสนนเพมขนในการการสนบสนนการจดกจกรรมรณรงคฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห สวนการสนบสนนดานกระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภ ทกโซนเหมอนกน คอ การพฒนาการจดบรการภายในคลนกฝากครรภ และการพฒนาคณภาพบรการฝากครรภ กลไกการสนบสนนจากชมชน คอ อสม. และองคกรปกครองสวนทองถน ทกโซนมการดาเนนงานภายใตการมสวนรวมจดบรการภายในชมชนจาก อสม. ทงในดานปจจยนาเขา คอ งบประมาณ และการพฒนาการจดบรการฝากครรภ สวนการสนบสนนจากองคกรปกครองสวน

115

ทองถน มเพยง 1 โซน คอ โซนเฟองฟา ทไดรบการสนบสนนปจจยนาเขา คอ งบประมาณในการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ รายละเอยดในการพฒนาพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทงในสวนของปจจยนาเขา และการพฒนาการจดบรการฝากครรภ มรายละเอยด ดงน 1. การพฒนาดานปจจยนาเขา 1.1 การสนบสนนบคลากร

จากผลการวเคราะหขอมล สานกงานสาธารณสขอาเภอและโรงพยาบาลแมขาย ทกโซนมการจดสรรบคลากรใหเพยงพอกบการพฒนาการจดบรการฝากครรภ ตามแนวทางการจดบรการ ฝากครรภของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในระดบจงหวด และการพฒนาศกยภาพบคลากร สวนการสนบสนนบคลากรนน ประกอบดวย พยาบาลวชาชพ เจาพนกงานทนตสาธารณสข และแพทย ซงแตละโซนมการสนบสนนบคลากรทแตกตางกนออกไป คอ

พยาบาลวชาชพ ไดรบสนบสนนใหเพยงพอตามมาตรฐานกรอบอตรากาลง คอ 1: 5,000 ซงทกโซนไดรบการจดสรรเพมเตม ยกเวนโซนกระดงงา เนองจากมพยาบาลวชาชพปฏบตงานไดเพยงพอตามมาตรฐานบคลากร วธจดสรรพยาบาลวชาชพ เหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด สานกงานสาธารณสขอาเภอจดสรรพยาบาลวชาชพไปใหบรการประจา สวนโซนชบาแดง โรงพยาบาลแมขายจดสรรพยาบาลวชาชพไปใหบรการบางเวลา สปดาหละ 2 วน หนงในนนเปนวนทจดเปนคลนกฝากครรภ เนองจากพยาบาลวชาชพทสานกงานสาธารณสขอาเภอมไมเพยงพอสาหรบจดสรรลงไปใหบรการเตมเวลา ดงคากลาวของผใหขอมล

“...คน (พยาบาลวชาชพ) ไมพอ เรากตองจดสรร... ทกทจะมเจาหนาท (พยาบาลวชาชพ)

จากโรงพยาบาลประจาคนละ 2 วน ทกคนมอนามยประจาจะไมมคนมาแทน...กเอาไป คานวณ ตองการ 5 คน ถาเปนฟลไทม (full time; เตมเวลา) พขอแค 3 ถาเปนพารทไทม (part time; บางเวลา) ทจะไปสนบสนน กจะแยกเอาจากฝายตาง ๆ ทสามารถใหมาได......”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนเฟองฟา) เจาพนกงานทนตสาธารณสข ทกโซนไดรบการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายไปรวม

จดบรการทางทนตกรรม ยกเวนโซนเฟองฟา เนองจากมเจาพนกงานทนตสาธารณสขใหบรการประจาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

116

แพทย ทกโซนไดรบการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายไปรวมจดบรการ พบแพทยอยางนอย 1 ครง ในวนทเปดเปนคลนกผปวยเรอรง เดอนละ 1 วน ซงหญงตงครรภทไดรบการพบแพทย สามารถจดใหมาพบแพทยในวนดงกลาวได

สาหรบการพฒนาศกยภาพบคลากร ทกโซนมคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ รบผดชอบการพฒนาทกษะ ความรทางวชาการ โดยจดโครงการพฒนาทกษะความรดานการฝากครรภ ใหกบผรบผดชอบงานฝากครรภ ดงคากลาวของผใหขอมล

“พเขยนโครงการของในภาพรวมเครอขายเนย ทาโครงการในเรองของแมและเดกแลว ก

ฟนฟในเรองของทกษะเอ เอน ซ (ANC) ทงเรองนมแมทงคพ (CUP) เลย” (เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนเฟองฟา)

“...ไดทาเปนแผนพฒนาอบรมใหเขามความร ซงก เชญอาจารยจาก...(โรงพยาบาล

มหาวทยาลย)… มาฝกปฏบตไมวา เรองการเลยงลกดวยนมแม การแกไขปญหา ห ว นม บอ ด หวนมบม ทาใหเลยงลกดวยนมแม เพยงพอ การประเมนภาวะเสยง การดแลกลมเสยง”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนลลาวด)

ในสวนการดาเนนงานภายในชมชน ทกโซนม อสม. เปนผรวมจดบรการ โดยผรบผดชอบงานฝากครรภ ไดเตรยมความพรอมใหกบ อสม. โดยจดอบรม และประชมชแจงแนวทางการดาเนนงานใหกบ อสม. ทราบ กอนลงคนหา และตดตามหญงตงครรภ ดงคากลาวของผใหขอมล

“กอนทจะประชาสมพนธกบกลม อสม. พจะเรยกประชม อสม. เราจะพดใหเขาเขาใจวา ไ อ

ฝากทองน สาคญยงไง ทาไมตองฝากทองกอน 12 วคส (weeks) ทาไมตองเจาะ เลอด แลวก ชแจง คยรายละเอยดกน เรองทเราจะทาปน”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา) “พจะอบรมแกนนา อสม. มทงหมด 12 คน เอาเขานมาตวเขม...ชวยดตงแตเนยการดสมด

(สมดบนทกสขภาพแมและเดก) เวลาหมอเขยนใหเขามาลอกลง พมฟอรมใหเขาไว เขามา ลอกถงใ หเขาไปเยยมหลงคลอด กสอนวาตองทาอะไรมง”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด)

117

1.2 การสนบสนนเครองมอทางการแพทย การสนบสนนเครองมอทางการแพทย ทกโซนไดรบการสนบสนนเครองตรวจคลนหวใจ

เดก ภายใตการดาเนนงานในเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ เนองจากเปนหนงในมาตรฐานการจดบรการฝากครรภในหนวยบรการปฐมภม ระดบจงหวด ดงคากลาวของผใหขอมล

“...อปกรณทจาเปนของ เอ เอน ซ (ANC) ตอนนคอเครองตรวจฟทอล ดรอพ โทน (fetal

drop tone) นไดครบทก สอ. แลว ไดงบลงทน มาจดซอ...” (เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนชบาแดง)

1.3 แนวคดการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากผลการว เคราะหขอมล พบวามเพยงโซนชบาแดง นาแนวคดเดมในพนท คอ โรงพยาบาล 3 มมเมอง ซงมลกษณะเปนการพฒนาศกยภาพการจดบรการในหนวยบรการปฐมภมหลก 3 แหง ใหสามารถดแลประชาชนทอยในเขตพนทรบผดชอบรวมกนกบหนวยบรการปฐมภมอน ภายใตการทางานแบบเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม เพอใหประชาชนเขาถงบรการไดงาย และลดจานวนผปวยในโรงพยาบาล มาใชควบคกบนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดงคากลาวของผใหขอมล “นโยบาลโรงพยาบาล 3 มมเมอง เปนคอนเซพ (concept; แนวคด) ของอาเภอเรามากอน ของ ผอ. (ผอานวยการโรงพยาบาล) คนนคะ ... แลว รพ.สต. ตามมาทหลง...เราจะทาเปน 3 มมเมอง เพอจะใหคนไขมาโรงพยาบาลเนย มนจะลดคนไขลงนะ คนไขกจะเขาถงงาย กอนจะมาถงตรงน มนกจะมตวดกไวกอน...การเลอกเราจะใชหลกทางภมศาสตรเปน ตวเลอก ดความสะดวกของผรบบรการ โรงพยาบาลเราเปนจดศนยกลาง ...”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนชบาแดง) 1.4 การกาหนดโครงสรางหนวยงานสนบสนนการจดบรการในหนวยบรการปฐมภม

จากผลการวเคราะหขอมล พบวามเพยงโซนชบาแดง ทโรงพยาบาลแมขายไดปรบโครงสรางการทางาน โดยตงฝายพฒนาและสนบสนนบรการปฐมภม ขนมาทาหนาทสนบสนนการจดบรการรวมกบคณะทางานเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ เพอใหหนวยบรการปฐมภมสามารถ

118

จดบรการตามคณภาพมาตรฐานหนวยบรการปฐมภม (HCA) สวนโซนอน มเพยงผททาหนาทประสานงานในการพฒนาการจดบรการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดงคากลาวของผใหขอมล

“หมอใหมฝายพฒนาและสนบสนนนะบรการปฐมภม มนไมใชเฉพาะ รพ.สต. นะ มนเปน

ทงเครอขาย… รบผดชอบไปดมาตรฐานเอช ซ เอ (HCA; Health Center Accreditation มาตรฐานหนวยบรการปฐมภม)…”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนชบาแดง) 1.5 การสนบสนนการจดกจกรรมรณรงคฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห

ทกโซนมแผนการดาเนนงานโดยกาหนดเปาหมายในเรองการใหหญงตงครรภฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห และมการสนบสนนการจดกจกรรมรณรงคฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห เชน โซนเฟองฟา และโซนลลาวด มการมอบสงของเพอสรางแรงจงใจ ภายในเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ ดงคากลาวของผใหขอมล

“เราทาโครงการเรองคลนกใกลบานบรการใกลใจ พฒนางานอนามยแมและเดกนะ กจะ เปนในเรองของตงแตวาการคนหาหญงตงครรภ กคอจงใจให เออรล เอ เอน ซ (early ANC; ฝากครรภครงแรกกอนอายครรภ 12 สปดาห) กแจกไข”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนเฟองฟา) “...มเงนคพ (CUP) ทวาเขาทาแผนโครงการตงไวให ถงเรากไดเอาผาขนหนตรงนนแหละ เอามาใหกบ อสม. ใชผาขนหนนนไมใชเบย สอ.นะ ตรงนน”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) 1.6 งบประมาณในการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ การดาเนนงานสงเสรมสขภาพหญงตงครรภในชมชน ทกโซนจะเนนการประสานงานเพอขอสนบสนนงบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถน อยางไรกตามในการดาเนนการ พบวามเพยงโซนเฟองฟา ทไดรบการสนบสนนงบประมาณจดทาโครงการรณรงคฝากครรภคณภาพ ผานทางคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน ดงคากลาวของผใหขอมล

119

“...พให (ชอพยาบาลวชาชพ) ดแลโครงการน กเขยนโครงการแบงเปน 2 สวน ขอ สนบสนนการแจกนม จาก อบต. ในหญงตงครรภกลมนอกเขตเทศบาล สวนกลมเขตเทศบาล เรากของบสนบสนนแจกนมเหมอนกน แลวใหพนาไปเสนอททาง อบต. เทศบาล...ไปคย กบคณะกรรมการ (คณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน) กไดรบ อนมตงบมา)...”

(ผบรหาร รพ.สต. โซนเฟองฟา) 2. การพฒนาการจดบรการฝากครรภ 2.1 การพฒนาการจดบรการภายในคลนกฝากครรภ การจดบรการภายในคลนกฝากครรภ ทกโซนพฒนาการจดบรการตามนโยบายระดบจงหวด ทใหจดบรการแบบเบดเสรจ คอ การจดบรการเจาะเลอดสงตรวจ การตรวจทางทนตกรรม การพบแพทยอยางนอย 1 ครง และการจดโรงเรยนพอแม ทแตกตางออกไป คอ โซนชบาแดง ทพฒนาการจดบรการในรปเครอขายบรการปฐมภมทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลดแล โดยใหหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย สงตอหญงตงครรภมารบบรการทจดเพมขนในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนโรงพยาบาลแมขายจะรบสงตอเฉพาะหญงตงครรภทมภาวะเสยง ดงคากลาวของผใหขอมล

“รพ.สต. พเปนโหนด (node) เขตของพ (หนวยบรการปฐมภมในเครอขาย รพ.สต.) ตอง

สงคนไข (หญงตงครรภ) มาใหพ…กใหสขศกษา ฟงผลเลอด จะใหทกคน...ถงจะไดเจอหมอ ทนไมวาจะเปนของเราหรอในเครอขาย เราใหมาเจอหมอทน...แลว ตอนนขอตกลง คลนกเอ เอน ซ (ANC) โรงพยาบาลเนย จะรบเฉพาะทเปนครรภเสยงนะ ทมความผดปกต”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) รายละเอยดการพฒนาในแตละบรการ แตละโซนมการดาเนนการพฒนาการจดบรการ คอ 2.1.1 บรการเจาะเลอดสงตรวจ ทกโซนจดบรการโดยใหหญงตงครรภไดรบการตรวจ

และฟงผลเลอดทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล อยางไรกตามการตรวจเลอดทางหองปฏบตการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ยงไมสามารถตรวจเลอดทางหองปฏบตการได ดงนนการพฒนาการจดบรการจงเปนลกษณะของการประสานการจดบรการรวมกบโรงพยาบาลแมขาย ซง แตละโซนดาเนนการแตกตางกน คอ

120

โซนเฟองฟา ปรบแนวปฏบตการเจาะเลอดสงตรวจ โดยผใหบรการ เปนผรบผดชอบการเจาะเลอด และรบสงเลอดตรวจทหองปฏบตการทางการแพทย โรงพยาบาลแมขาย สวนการแจงผลเลอด จะนดหญงตงครรภมาฟงผลเลอดพรอมพบแพทย และตรวจครรภในวนทมคลนกโรคเรอรง เพอลดขนตอนการรบบรการ ซงในระยะแรกทปรบบรการ บางเดอนแพทยไมสามารถลงใหบรการได ดงนนผรบผดชอบงานฝากครรภ จะเปนผแจงผลเลอดกบหญงตงครรภ และสงตอหญงตงครรภไปพบแพทยทโรงพยาบาลแมขายแทน กรณทผลตรวจเลอดผดปกต ผใหบรการจะนดหญงตงครรภมาฟงผลเลอดในวนองคารแรกหลงจากเจาะเลอด 1 สปดาห และสงไปพบแพทยทโรงพยาบาลแมขาย เนองจากเปนวนทเปดเปนคลนกครรภเสยง ดงคากลาวของผใหขอมล

“...เราเอ เอน ซ (ANC) วนพฤหสเสรจแลวชวงเช า พอบายกเอาเลอดไปสง เรากนดไปในวน

จนทรของเดอนหนา แพทยจะมาวนจนทรสปดาหแรกของเดอน พอวนจนทรเราจะบอกผล เลอดกบเขาแลว ณ วนทมาพบแพทย มนเปนวนจนทรกจรง แตเราเอ เอน ซ (ANC) ใหดวย เลย ไมตองมาวนพฤหสอก ในกรณเชน แพทยไมสามารถมาไดเรากจะเขยนใบรเฟอร (refer) แลวกใหผลเลอด ใหเขาไปพบแพทยทโรงบาล ในวนนน...แตถาเกดบางรายทเราไป เอาผลเลอดมาแลวเหนวาผดปกต กจะโทรนดใหมาบอกกอนเลยตอนวนองคารหลงเจาะ เลอดอาทตยนง แลวรเฟอร (refer)ไปพบแพทยทโรงบาลเลยเพราะมนมครรภเสยงอย”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา) โซนลลาวด ในชวงเวลาทศกษา แบงการจดบรการได 2 ชวง คอ ชวงแรกในปงบประมาณ

2553 ยงคงสงตอหญงครรภไปรบบรการตรวจเลอดทโรงพยาบาล รวมกบการพบแพทย และเขาโรงเรยนพอแมทโรงพยาบาล ตามระบบบรการทเคยจดบรการกอนปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เนองจากยงไมไดกาหนดแนวปฏบตการใหบรการเจาะเลอดระหวางโรงพยาบาลแมขายและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดงคากลาวของผใหขอมล

“...จรงนนมนตองมโรงเรยนพอแม แลบ (lab) แตวาเรานนยงไมครบ... ถาไมใหตก (ตก

เกณฑประเมนคณภาพงานฝากครรภ) กคอสงไปโรงบาล..พกเขยนใบรเฟอร (refer) ไปเจาะ เลอดพอเจาะเลอดเสรจ เขากจะใหพบหมอกนละคอทโรงบาลเขาเปนระบบอยแลว เพราะเหมอนทนตะ โรงเรยนพอแมกอยนนอยแลว”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด)

121

การทปงบประมาณ 2553 ยงคงใหบรการเชนเดม ผใหขอมลเหนวา เดมมการวางแผนการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระยะยาวตงแตป 5 ป ตงแตป พ.ศ. 2551 - พ.ศ. 2555 ซงพนทซงผวจยศกษาไมไดเปนพนทเปาหมายการพฒนาในปแรก และมจดเนนของการพฒนาในดานคณภาพมาตรฐานหนวยบรการปฐมภม และการจดทาแผนททางเดนยทธศาสตร ดงนนการพฒนา จงอาศยแผนการพฒนาพนทเปาหมายเดมทจดทาขน ซงในการพฒนาจะเปนการเตรยมความพรอมโดยรวมสงเกตการณ และรวมรบฟงการประชมแนวทางการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปาหมายในปแรก เพอนามาใชเปนตนแบบการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทเปาหมายทผวจยศกษา ในระยะตอไป ดงคากลาวของผใหขอมล

“...จรง ๆ แลวจะมแผนตงแตเขาประกาศนโยบายป 51 ตอนนนอาเภอเอา 1 แหง ตอน น น

เราไมตด...ขณะเดยวกนเขากวางแผนระยะยาวลวงหนา 5 ป เรยบรอยแลววา ป 51 เปน... 52 เปน... 53...เปน...(ชอ รพ.สต. 3 แหง) เพราะนนแผนนกไดเตรยมไวแลววาป 53 เรา จะตองทาอะไรกน เรากไปด ไปขลก ไปเรยนร กบ รพ.สต. ตนแบบของปแรก วาจะทาก น ยงไง แลวกจะให สอ. ทจะเปนปถดไป ไปเรยนรรวมกน เวลาไปประชมกไป ออบเซรฟ (observe; สงเกต) ไปเขาฟงการนาเสนออะไรอยางน พอถงเวลาปบ กสามารถพฒนาไดเลย มนกคลมอยแลวแตวา (รพ.สต. ทผวจยศกษา) เขามตนทนสง เขาผาน เอช ซ เอ (HCA) มน กคอเปน เกณฑท รพ.สต. เอช ซ เอ (HCA) บวกกบเกณฑ รพ.สต. ทเพมในเรอง เอส อาร เอม (SRM; Strategic Route Map; แผนททางเดนยทธศาสตร) ในเรองคณะกรรมการ มสวน รวม ระบบสอสารอะไรพวกน เพราะนนแคเพมขนมาตรงนกตอง เกยวกบทเขามอยแลวมนก ไปเรว แคใสในสงทเขาขาดไป....”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนลลาวด) ในปงบประมาณ 2554 ไดปรบแนวปฏบตการเจาะเลอดสงตรวจ คอ ระบบการสงเลอด ผ

ใหบรการ เปนผรบผดชอบการเจาะเลอดและสงตรวจทหองปฏบตการทางการแพทย โรงพยาบาลแมขายกอนเวลา 12.00 น.ของวนทใหบรการ สวนผลการตรวจเลอด จะรบสงขอมลผานทางจดหมาย อเลกทรอนกส โดยผใหบรการเปนผสงขอมลหญงตงครรภ เพอใหหองปฏบตการทางการแพทย รายงานผลกลบมายงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทงนการใหบรการเจาะเลอด จะใหบรการสปดาหเวนสปดาห โดยไมไดกาหนดระยะเวลาทชดเจนวาเปนสปดาหใด เนองจากหญงตงครรภท

122

รบบรการเจาะเลอดสงตรวจมนอย สวนการแจงผลเลอด จะนดหญงตงครรภมาฟงผลเลอดพรอมพบแพทย ในวนทมคลนกโรคเรอรง ดงคากลาวของผใหขอมล “ทตกลงกน จะมอเมล (e-mail; จดหมายอเลกทรอนกส) กลาง...ทสงขอมลไปใหโรงบาล ถงแลบ (lab) ทไดประชม ตกลงกนไวคอตองสงกอนบายโมง... พอกมภากเลยเรมเจาะเลอด ในคนทอง...พนนจะรวมเคส (case) เพราะแตละอาทตยคนเรายงไมไดมาก กเลยเจาะ อาทตยเวนอาทตย คนทมาอาทตยทไมเจาะกจะตรวจอยางเดยว แลวนดใหมาอาทตย ทเจาะ กมาเจาะอยางเดยวแลวกนดมาฟงผล..เรามคลนกเรอรงอยแลว พธสปดาหท 3 ชวงบาย เลยนดใหคนทองฟงผลเลอดแลวกใหหมอตรวจทอง ตรวจสขภาพวนนนเลย”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) โซนกระดงงา ปรบแนวปฏบตการเจาะเลอดสงตรวจ คอ โรงพยาบาลแมขายจะสนบสนนรถสาหรบรบเลอด ซงเปนรถทรบสงเวชภณฑยา หรอรถจดเกบขยะใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและหนวยบรการปฐมภมในพนท หมนเวยนไปในแตละวน ในสวนของพนทศกษาจะมรถทมาสนบสนนทกวนจนทร สวนการแจงผลเลอด จะนดหญงตงครรภมาฟงผลเลอดพรอมพบแพทยในวนทมคลนกโรคเรอรง อยางไรกตามในชวงเวลาททาการศกษา พบวายงไมมหญงตงครรภรายใหมทตองรบบรการตรวจเลอดมารบบรการ เนองจากหญงตงครรภสวนหนงไปรบบรการฝากครรภครงแรกทโรงพยาบาลแมขาย หรอหนวยบรการนอกพนท ดงคากลาวของผใหขอมล

“เจาะเลอดนน เขาตกลงกนเรองสนบสนนรถของคพ (CUP) รบสง รถนนจะมาวนจนทร...

ถงเลอดนนทวางไวกคอจะใหมาฟง กบพบหมอพรอมกนเลยตอนบายวนหฤหสท 3 เพราะ หมอลงอยแลววนนน”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา) “เหมอนเรองแลบ (lab) น ทโรงบาลจะออกไปรบ จะมรถทวาไปเกบขยะหรอวาไป

รบสงยา ตาม สอ. นน จะรบมาเลย เขากสงมาเปนรหส ...จะเปนขอตกลงคะ” (เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนกระดงงา)

123

โซนชบาแดง ไดปรบแนวปฏบตการเจาะเลอดสงตรวจ โดยฝายพฒนาและสนบสนนบรการปฐมภม ของโรงพยาบาลแมขาย เปนผประสานงานกบหองปฏบตการทางการแพทยเพอจดเตรยมวสดอปกรณ ใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สาหรบการรบสงเลอด เปนหนาทของผใหบรการจากโรงพยาบาลแมขายทลงไปใหบรการ ในการรบสงผลเลอดใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนการแจงผลเลอด จะนดหญงตงครรภมาฟงผลเลอดทกวนพธ หางจากวนทเจาะเลอด 1 เดอน โดยแบงออกเปน 2 ชวง คอ การตรวจเลอดครงท 1 ในวนพธเชา และการตรวจเลอดครงท 2 ในวนพธบาย ดงคากลาวของผใหขอมล

“… พจะนดมาใหฟงผลเลอดอกเดอนนง ตอนวนพธเชาเปนของเอ เอน ซ (ANC) ครงแรก

กคอมาเจาะเลอดครงแรก ตงแตแรกเจอถง 31 วคส (weeks) แลวกพธบายเนย กคอตงแต 32 วคส (weeks) ขนไปกคอเจาะครงท 2 พจะแยกแบบนน…”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) “เราจะแจงกบทางหองแลบ (หองปฏบตการทางการแพทย) ใหเขาเตรยมอปกรณไว ถงพอจะ ใชเมอไหร กจะใหพ (ชอเจาหนาทโรงพยาบาลชมชน)ไปจดการเบกมาให พอเจาหนาท ส อ . โทรมาขอเบกกมาเอาไดเลย ถาเจาหนาทไมอย เรากประสานหองแลบ (lab) แลวใหไปเบก กบเขาไดเลย…สวนเลอดนนจะเปนหนาทของทมจากโรงพยาบาล กจะ เปนพยาบาลทลงไป ชวยในคลนกฝากครรภ เปนรบสงเลอดมาตรวจ แลวกเอาผลเลอดกลบไปสงให”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนชบาแดง)

2.2.2 บรการตรวจทางทนตกรรม ทกโซนปรบการจดบรการโดยทาขอตกลงและกาหนดแผนการออกใหบรการรวมกบโรงพยาบาลแมขาย ในการสงเจาพนกงานทนตสาธารณสขมารวมใหบรการในคลนกฝากครรภ และคลนกอน ๆ เชน คลนกเดกด ยกเวนโซนเฟองฟาทมเจาพนกงานทนตสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

2.2.3 การพบแพทยอยางนอย 1 ครง ทกโซน กาหนดใหหญงตงครรภไดรบการตรวจครรภและประเมนภาวะสขภาพโดยแพทย ในวนทมคลนกโรคเรอรง เนองจากมแพทยและทม สหวชาชพจากโรงพยาบาลมารวมใหบรการตรวจสขภาพผปวยโรคเรอรงในวนดงกลาว

2.2.4 การจดโรงเรยนพอแม มเพยง 2 โซน คอ โซนชบาแดง และโซนกระดงงา ทเตรยมการจดบรการโรงเรยนพอแม โดยใชแนวปฏบตจากโรงพยาบาลแมขาย รวมกบการการศกษา

124

ขอมลจากพนทอน ๆ เพอใชเปนแนวการสอน สาหรบแนวทางการจดบรการทง 2 โซนมความแตกตางกน คอ โซนชบาแดง กาหนดสอนในวนทนดฟงผลเลอด เพออานวยความสะดวกใหกบหญงตงครรภ โดยแบงเปน 2 ชวง คอชวงเชาจะเปนกลมทเขาโรงเรยนพอแมครงแรก และชวงบายจะเปนกลมทเขาโรงเรยนพอแมครงทสอง ดวยวธการสอนรายกลม ดงคากลาวของผใหขอมล

“… พธเชาเปนของเอ เอน ซ (ANC) ครงแรก ทมาเจาะแลบ 1 (lab 1) แลวกพธบายเนยกเปน

แลบ 2 (lab 2) พจะแยกแบบนน กคอมาฟงผลเลอดอยแลวไงกเลยใหความรไปเลย…ทพจะ สอนทากลมใหญ มสอการสอน แผนพบ ภาพพลกชวยบาง กจะสอนไปเลยแตละเรองเปน ยงไง พอสอนเสรจกถามตอนนนแหละนะวาเออทสอนนน นบลกดนทวา พลองอธบายทวา นบแบบไหน นบยงไง ถาตอบไมได หรอวาไมรกสอนใหม พอไดกเรมเรองใหม สอนไปดวย ประเมนไปดวย ถงกใหบางคนทตอบได ตอบใหฟงในกลม นะวาตองทายงไง”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง)

สวนโซนกระดงงา ในชวงททาการศกษายงไมมการจดบรการโรงเรยนพอแม เนองจากหญงตงครรภรายใหมสวนหนงไปรบบรการฝากครรภครงแรกทโรงพยาบาลแมขาย หรอหนวยบรการนอกพนท อกสวนหนงเปนหญงตงครรภรายเกาทรบบรการตอเนองกบโรงพยาบาลแมขาย อยางไรกตาม ผใหบรการมแนวทางการจดบรการ โดยสอนหญงตงครรภและสามในวนทมารบบรการฝากครรภ เพอลดขนตอนในการมารบบรการ และลดปญหาเรองเวลาทจดบรการซงอาจกระทบกบเวลาทางานของหญงตงครรภและสาม ดงคากลาวของผใหขอมล

“...พไมไดสอนท เพราะตอนนเคส (case) จะไมลงมาท ทมนตดพนอยกบโรงบาลถงเคส

(case) ของพนนนยงไมมรายใหม (หญงตงครรภรายใหม)ยงไมพบ คอพอพบกตอนทวา อายครรภมนเกน ถงเสรจแลวเขาไมประสงคจะมาฝากอนามย คอเขาไมตองการใหใครร นน บางทเขาไปฝากทอน กจะผานโรงเรยนพอแมมาแลว...ของพตอนนนนกทาทะเบยนตง ไวแลว...ถาทากตองทาตอนเขามาฝากครรภ นดเขามาวนฝากครรภ ถงใหสามมากน เพราะ วนอนเขากไมวาง เขาไปทางาน เขาไมมเวลาทมานงคยกบเราหลายรอบได...”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา)

125

เมอพจารณารวมกบสถานการณจานวนหญงตงครรภในพนทประกอบของผวจย พบวา หญงตงครรภทมารบบรการมจานวนนอย เมอเทยบกบโซนอน ดงนนการจดบรการโดยนดมาจดบรการรายกลมจงอาจไมมความเหมาะสมกบพนท

สวนอก 2 โซน คอ โซนเฟองฟ า และโซนลลาวด ขอตกลงการจดบรการระหวางโรงพยาบาลแมขาย และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลยงคงจดโรงเรยนพอแมทโรงพยาบาลแมขาย เนองจากเนอหาหลกสตรโรงเรยนพอแมครอบคลมหลายดาน ซงผใหบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จาเปนตองมความรในรายละเอยดกอนทจะมการจดบรการ ดงคากลาวของผใหขอมล

“เรองโรงเรยนพอแม มนมความหลากหลายในเนอหาหลกสตร…ถาเราใหเขาทา

เมอไหรกไมผาน (ไมผานตามมาตรฐานโรงเรยนพอแม)...เพราะเขาเอง สวนน คอเจาหนาท ตองมความรกอนวาจะตองสอนอะไรบาง ตองเนนตรงไหนเปนพเศษ ตรงนทนเรากอาศย วาเราสงเขามาในโรงเรยนเรากแลวกน แลวเกบเปนผลงานวา เคส (case) ของคณไดผานการ อบรมโรงเรยนพอแมแลว...”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนลลาวด) 2.2 การพฒนาคณภาพบรการฝากครรภ 2.2.1 การกาหนดแนวทางการจดบรการฝากครรภ การจดบรการฝากครรภทกโซน โรงพยาบาลแมขายกาหนดใหหนวยบรการปฐมภมในเครอขายทงหมด จดบรการภายใตแนวปฏบตการจดบรการฝากครรภทจดทาขน ตามมาตรฐานการจดบรการฝากครรภของกระทรวงสาธารณสข และมาตรฐานการพยาบาล เพอใหการจดบรการอยภายใตมาตรฐานเดยวกนทงหมด ดงคากลาวของผใหขอมล

“...ทามาตรฐานเอ เอน ซ (ANC) ขนมา กเอามาจากมาตรฐานของกระทรวง ลกเกดรอด ถงก

ในสวนโรงเรยนพอแม คณภาพพยาบาล หลายสวนถงกปรบใชมาเรอย ๆ เหมอนเวลาทมา ฝากทองครงแรก เนย ตองไดบรการอะไร กสง จะมมาตรฐานขน มแนวทางการดแลทวา พวกไฮรส (high risk;หญงตงครรภทมภาวะเสยงสง) ตาง ๆ...กเอาไป ใชทงคพ (CUP) เลย”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนเฟองฟา)

126

2.2.2 การตดตามประเมนผล การตดตามประเมนผลในพนทมอย 2 สวน คอ 1) การตดตามเพอประเมนผลการพฒนาคณภาพบรการ ทก 6 เดอน โดยคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ ภายใตเกณฑประเมนการจดบรการคลนกฝากครรภ ในหนวยบรการปฐมภม ทจดทาโดยคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบจงหวดจดทาขน นอกจากนจะตดตามและแกไขปญหาทพบจากการดาเนนงาน ในทประชมคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ 2) การตดตามการดาเนนงานพฒนาในภาพรวมของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงงานฝากครรภเปนหนงในงานทกาหนดใหมการพฒนาการจดบรการ โดยมทงในสวนของการประชมประจาเดอนของสานกงานสาธารณสขอาเภอ และการประชมคณะกรรมการบรหารเครอขายบรการปฐมภม ดงคากลาวของผใหขอมล

“มนจะมเกณฑคณภาพทจงหวดทามาในปนคะ ใชตอนออกนเทศ...เราจะออกไปนเทศตดตามปละ 2 ครง...กคอไปนเทศหนางาน ดระบบบรการทงหมด เรองโครงสราง สงแวดลอมตาง ๆ แลวกสมภาษณหญงตงครรภ พรอมดสมดสชมพ (สมดบนทกสขภาพแมและเดก) วาไดตามเกณฑคณภาพมย... แลวกเวลาประชมเราจะชแจง แลวเรากจะควบคมตดตาม เวลานองเขาสงคนไขมา เอ เอน ซ (ANC) เรากจะดวาอนไหนบนทกถกไมถกตรงไหน อนนนคอตดตามในระบบปกต”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนเฟองฟา) “เรามกรรมการเอม ซ เอช บอรด (MCH Board; คณะกรรมการงานอนามยแมและเดก)

เวลาทวามปญหาเกดขน เหมอนเรองการบนทกขอมลนนฟทล ฮารท ซาวด (fetal heart sound; เสยงหวใจทารกในครรภ) เขยนมาแตวาบวกนะ แตวาไมไดบนทกวานบไดกครง ก ไดเอามานงคยกน กไดออกมาเปนความเหนวาวธแกจะทายงไง กไดออกมาเปนขอสรป...”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนกระดงงา) “...จะมการมานาเสนอทกครงทมการประชมคพ (CUP) นละคะ แจงความคบหนา ความกาวหนาไปในทประชม”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนชบาแดง)

127

โดยสรป กระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภ ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มกลไกการดาเนนงาน 2 สวน 1) กลไกการสนบสนนจากสานกงานสาธารณสขอาเภอและโรงพยาบาลแมขาย ทกโซนไดรบการสนบสนนปจจยนาเขาดานการจดสรรและพฒนาศกยภาพบคลากร การสนบสนนเครองมอแพทย และดานการพฒนาการจดบรการ การควบคมคณภาพบรการ และการตดตามประเมนผล ทแตกตางออกไปคอ โซนชบาแดง ดานแนวคดการพฒนาการจดบรการในรปเครอขาย และมหนวยงานทโรงพยาบาลแมขายตงขนเพอสนบสนนการจดบรการ 2) กลไกการสนบสนนจากชมชน ทกโซนเหมอนกน คอ ให อสม. รวมจดบรการในชมชน ทแตกตางออกไป คอ โซนเฟองฟา ทไดรบการสนบสนนงบประมาณจดโครงการจากองคกรปกครองสวนทองถน เมอนามาพจารณาตามกระบวนการพฒนาตามแผนททางเดนยทธศาสตร พบวา โรงพยาบาลแมขายและสานกงานสาธารณสขอาเภอ สนบสนนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในระดบพนฐาน คอการศกยภาพของบคลากรผรบผดชอบงานฝากครรภ และการทางานเปนทมกบผใหบรการในโรงพยาบาลแมขาย และการพฒนาการสงขอมลทางระบบสารสนเทศ สวนในระดบกระบวนการ เปนการพฒนารปแบบการจดบรการในคลนกฝากครรภแบบเบดเสรจ มการสรางระบบตดตามประเมนผลการจดบรการในคลนกฝากครรภ ใหมคณภาพตามมาตรฐานคณภาพคลนกฝากครรภ ซงจดทาขนโดยสานกงานสาธารณสขจงหวด ขณะทการสนบสนนจากอสม. และองคกรปกครองสวนทองถน จะเปนการพฒนาระดบกระบวนการ และระดบภาค คอการอาศยองคกร แกนนาชมชน รวมสนบสนนงบประมาณ และรวมดาเนนการจดบรการภายในชมชน แตยงไมสามารถเชอมโยงการพฒนาจากระดบภาคไปสระดบประชาชนเพอใหเกดการมสวนรวมดานการสงเสรมสขภาพหญงตงครรภตามโครงการสายใยรกแหงครอบครวได ปจจยสงเสรมการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

จากการวเคราะหสถานการณในพนทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากความคดเหนของผใหขอมล ประกอบกบการศกษาเอกสาร คมอ แนวทางการดาเนนงานทเกยวของ พบวามปจจยสงเสรมการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ

1. ปจจยสวนบคคลของผใหบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากผลการวเคราะหขอมล พบวาปจจยสวนบคคลสงผลตอการจดบรการฝากครรภในโรง

พยาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดแก ผใหบรการทมความมงมนทจะใหผรบบรการไดรบบรการใกลบาน ความรวมมอของบคลากร การพฒนาตนเองของผใหบรการ และวสยทศนผนา

128

1.1 ผใหบรการทมความมงมนทจะใหผรบบรการไดรบบรการใกลบาน ผลการสงเกตและการสมภาษณผใหขอมลในโซนชบาแดง ในการพฒนาการจดบรการ เชน

อาคารสถานท และการจดบรการ ผใหบรการจะดาเนนการพฒนาดวยตนเองมาอยางตอเนอง มากกวาทจะรอรบการสนบสนนจากเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ ทงนเนองจากผใหบรการเหนวา สงสาคญในการพฒนาอยทผใหบรการ ซงตองมใจใหบรการ การมงหวงใหผรบบรการไดรบประโยชนจากบรการทใกลบาน และมความตองการใหผรบบรการมสขภาพด ไมใชการปฏบตตามนโยบายทกาหนด เปนสงสาคญทสงผลตอการพฒนาใหบรรลผลสาเรจ ดงคากลาวของผใหขอมล

“ทสาคญคอผบรการ ผบรการไมมใจจะใหบรการ มนกมผลตรงน ไมใชนโยบายด ระบบดเนย แตถาผบรการไมด คดวาพอนโยบายมาแลวมองวางานเพมขน ไมอยากรบนโยบาย กทาใหเสยผลประโยชนไง เสยโอกาสจะพฒนา ในขณะอกแหงหนงเขามองวานคอโอกาสทจะไดพฒนา เพราะวาเราสามารถทจะชวยเหลอผคนไดมากขนตรงน ดงคนได เขามามากขน เราไดสรางประโยชนใหเขาได ตรงมนกมผลกน”

(ผบรหาร รพ.สต. โซนชบาแดง) “ทพคดพฒนากคอ ใหเอาคนไขเปนศนยกลาง ใหเขาไดประโยชนจากการมาหาทเรา ไม

ตองไปไกลทโรงบาล ไปถงกเสยเวลาคอยนานกวาจะไดตรวจ ไดรกษา แลวเหมอนกบ ถงกบท ตองมาฝากกอน 12 สปดาห นเรากอยากใหมนผาน แตกไมใชผานแค 75% นนคอ นโยบาย กระทรวงแตกอยากใหทาได 90% มนคอประสบความสาเรจ

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) 1.2 ความรวมมอของบคลากรในหนวยงาน ความรวมมอของบคลากรภายในหนวยงาน มการชวยเหลอเกอกลกน มการทางานเปนทม ชวยสนบสนนการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เนองจากในการจดบรการฝากครรภแมวาจะมผรบผดชอบงานฝากครรภเปนผใหบรการหลก แตดวยรายละเอยดการใหบรการฝากครรภทมเปนจานวนมาก การทมบคลากรในหนวยงานมารวมใหบรการชวยแบงเบาภาระงานของผรบผดชอบงานฝากครรภได ดงคากลาวของผใหขอมล

129

“พกมองวา มนเปนเพราะวาเรานนไดใชทมงานมากกวานนเนาะ ...ถาลาพงพทาเอาคนเดยวพทาไมไดหรอก”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด)

“...นอง ๆ เขากมการชวยเหลอเกอกลกนไง ... เหมอนงานอะไรทไดรบมอบหมาย หรอวาทไมไดรบมอบหมาย กชวยกนมาตลอด ไมงนพฒนาไมไดขนาดนหรอก”

(ผบรหาร รพ.สต. โซนลลาวด) จากการสงเกตการณจดบรการฝากครรภของผใหบรการทกโซน พบวาลกษณะการจดบรการในโซนลลาวด และโซนชบาแดง มการจดบรการทอาศยความรวมมอจากเจาหนาทสาธารณสขในหนวยบรการรวมใหบรการกบพยาบาลวชาชพ อก 2 โซนผใหบรการจะเปนพยาบาลวชาชพทใหบรการ 1.3 วสยทศนผนา ผนาทมวสยทศน มการคาดการณและวางแผนการพฒนา ทสอดคลองกบแนวคดการจดบรการระดบปฐมภม มสวนสนบสนนการพฒนาการจดบรการฝากครรภใหเปนไปตามเปาหมายทตองการ เมอพจารณาแนวคดการพฒนาหนวยบรการปฐมภมของผใหบรการ พบวาโซนชบาแดง ผนามแนวคดการพฒนาการจดบรการในหนวยบรการปฐมภม ทสอดคลองกบการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทงในสวนของผอานวยการโรงพยาบาล ทมแนวคดพฒนาการจดบรการในรปเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม คอ แนวคดโรงพยาบาล 3 มมเมอง ซงวางแผนดาเนนงานกอนนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เพอลดจานวนผปวยทจะเขาสโรงพยาบาล ในสวนของผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลโซนชบาแดง ทผานมามแนวคดทจะพฒนาศกยภาพหนวยบรการปฐมภมใหสามารถจดบรการไดเพมขน เพอใหประชาชนสามารถเขาถงบรการทใกลบาน ภายใตการมสวนรวมจากชมชนในการพฒนาจากสถานอนามยเปนศนยแพทยชมชนมาอยางตอเนอง อยางไรกตามผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลพนทอน ทผานมามการพฒนาการจดบรการภายใตมาตรฐานศนยสขภาพชมชน และคณภาพมาตรฐานหนวยบรการปฐมภมดวยเชนกน สอดคลองกบคากลาวของผใหขอมล

130

“ตวผนาตองมวสยทศนนะ ไมวาจะเปนผนาระดบสงนะ เชน คพ (CUP) กคอผอานวยการ โรงพยาบาล หรอสาธารณสขอาเภอ...หรอผนาของ รพ.สต. ก เหมอนกน จะตองมวสยทศนท จะพฒนา สอ. ถาผนาไมมวสยทศนนะจบ งานมนกไมกาวหนา...”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนชบาแดง) 1.4 การพฒนาตนเองของผใหบรการ

ผรบผดชอบงานบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มการพฒนาความร เพอใหสามารถจดบรการไดเปนไปตามมาตรฐานการจดบรการคณภาพงานฝากครรภเชน การประเมนภาวะเสยง การตรวจทางหองปฏบตการ เพอเตรยมพรอมสาหรบจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดงคากลาวของผใหขอมล

“ตวเจาหนาทนแหละ ตองพฒนาเจาหนาท สาคญกวาเพอน ตองพฒนาตวเองในเรองคณภาพของการฝากครรภ การเฝาระวงทางภาวะเสยง ไปทบทวนวชาจากทเราเรยน เอ เอน ซ (ANC) มานานแลว กไปทบทวนจากผชานาญ ไปทบทวนเรองแลบ (lab) วาเดยวนตองทาอะไรกนมง ถาผลผดปกตแลวจะตองทาอะไรกน”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา) เมอพจารณาสถานการณการจดบรการฝากครรภ พบวา ผใหบรการโซนเฟองฟา และโซนชบาแดง ผใหบรการไดเตรยมพรอมในการพฒนาตนเอง เพอนามาปรบใชจดบรการฝากครรภไดเปนพนทแรก เมอเปรยบเทยบกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในอาเภอเดยวกน

2. ปจจยดานทรพยากรสขภาพ ผใหขอมลในพนทศกษา เหนวาปจจยดานทรพยากรสขภาพทสงผลตอการจดบรการฝาก

ครรภในโรงพยาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดแก ตาแหนงพยาบาลวชาชพ อาสาสมคร สาธารณสขประจาหมบาน การมเครองมอททนสมยไดมาตรฐาน

2.1 มพยาบาลวชาชพใหบรการ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมผใหบรการฝากครรภเปนพยาบาลวชาชพ สงผลตอการ

จดบรการฝากครรภในดานคณภาพการตรวจครรภทจะแตกตางไปจากการจดบรการฝากครรภในหนวยบรการปฐมภมทยงไมมพยาบาลวชาชพใหบรการ เนองจากพยาบาลวชาชพจะมความร ทกษะ

131

ในเรองของการฝากครรภ และมประสบการณในการฝกงานทมากกวาบคลากรในตาแหนงอน ๆ ดงคากลาวของผใหขอมล

“พวา จพ. (เจาพนกงานสาธารณสขชมชน) เองทา พกยอมรบวาอาจจะทาไดไมดเทาพยาบาล คอ การตรวจ การคลาทอง เนย พวาไมลกซงเทาพยาบาล นเราตองยอมรบความจรง...พวาทกษะตรงนนอาจจะไมเทาพยาบาล”

(ผบรหาร รพ.สต. โซนเฟองฟา) “...กลมทผาน (หนวยบรการปฐมภมทผลการประเมนคณภาพคลนกฝากครรภผานตามมาตรฐาน) เนยคอมพยาบาลวชาชพอย เพราะไอนจะมทนทางวชาชพ ทนทางความร หรอวาประสบการณในการฝกงาน คอตนทนนะ...”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนลลาวด) จากการวเคราะหสถานการณ พบวา ทกโซนมผรบผดชอบงานฝากครรภเปนพยาบาลวชาชพ และไดรบการจดสรรพยาบาลวชาชพ ผานตามมาตรฐานสดสวนพยาบาลวชาชพตอประชาชนในพนททรบผดชอบ 2.2 มอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) รวมใหบรการ

ในพนทม อสม. รวมใหบรการในชมชน สงผลใหผใหบรการสามารถเขาถงขอมลหญงตงครรภในพนทและการใหบรการกบหญงตงครรภในชมชนไดมากขน เนองจาก อสม. เปนตวแทนประชาชนในชมชนทมหนาทประสานงาน การแนะนาใหความรเรองการดแลสขภาพของประชาชนในเขตพนทซงตนเองรบผดชอบ ดงคากลาวของผใหขอมล

“มนเปนหนาทของ อสม.ไง อสม.ตองเปนคนสงเสรม แนะนา ชกจง ให เขาเหน

ความสาคญ...” (ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนเฟองฟา)

“...ตรงนสงทชวยเราไดกคอในพนทเราจะใช อสม. อสม. จะรบผดชอบอยวาเปนกหลง ๆเขา

จะรหมด เขาหาไดไมยาก ลาพงเราทาคนเดยวมนเปนไปไมได คนทรบผดชอบมนมาก…” (ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนกระดงงา)

132

2.3 มเครองมอทางการแพทยททนสมยไดมาตรฐานเพยงพอ เครองมอทผานการตรวจสอบใหไดมาตรฐาน สามารถแปลผลไดถกตอง มการปรบปรงให

ทนสมย สาหรบใหบรการอยางเพยงพอ เชน เครองฟงเสยงหวใจเดก ชวยใหผใหบรการมความมนใจในการตรวจหาการเตนของหวใจทารกในครรภ และลดการสงตอหญงตงครรภไปยงโรงพยาบาลแมขายเพอตรวจหาการเตนของหวใจทารกในครรภ หรอเครองวดความดนโลหต ทตองผานการสอบเทยบเครองมอ เพอใหมนใจไดวาผลทวดไดมความถกตอง ดงคากลาวของผใหขอมล

“เครองไมเครองมอตองมใหเพยงพอ ไมนนขาดความนาเชอถอ เชอมนศรทธา...พอมเครองมอนนทวางอย ดรอปโทน (drop tone; เครองฟงเสยงหวใจเดก) นนหนะ มนพอโชวไดแลมาตรฐานคณภาพสกหด ถงทชงนาหนก วดสวนสง กใหพอเปนดจตอล (digital; ตวเลข)ไมใชวาเปนหนม (สนม) เหมอนของเดม เครองวดความดนตองปรบปรงใหมใหมนแลแลวเขาเชอถอ เขาถงจะไดมาฝากครรภทเรา

(ผบรหาร รพ.สต. โซนเฟองฟา) “เครองมอกสาคญ ตองผานการตรวจสอบคณภาพเครองมอใหไดมาตรฐานนะ เหมอน

เครองวดความดนนน ไมงนผลมนออกมากเชอถอไมได” (เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนกระดงงา)

จากการสงเกตเครองมอในการจดบรการ พบวาในหนวยบรการฝากครรภทกโซน มการ

ปรบปรงเครองมอสาหรบใหบรการฝากครรภใหมในเรองของเครองฟงเสยงหวใจเดก ในสวนเครองมออน ๆ ทเกยวของ คอ เครองชงนาหนก มโซนเฟองฟาและลลาวดทปรบเปลยนเปนระบบดจตอล สวนโซนชบาแดงไดปรบเปลยนเครองวดความดนโลหตเปนแบบดจตอลเพอใหบรการ

3. ปจจยนโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวดทชดเจน นโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวดทชดเจน สงผลให สานกงานสาธารณสขอาเภอ และโรงพยาบาลแมขาย มการสนบสนนทรพยากร เชน บคลากร เครองมอทางการแพทย เพอใหสามารถจดบรการไดตามเกณฑการประเมนคณภาพบรการการฝากครรภ และเกณฑการประเมนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดงคากลาวของผใหขอมล

133

“พอมนโยบายปบ มนเปนความตองการของขางบน (สานกงานสาธารณสขจงหวด) คพ (CUP) เอง กตองตามเราแลวตอนน เพราะถกบงคบดวยกรอบนโยบายวาเรา (รพ.สต.) ตอง ทาอะไรบาง ถงคพ (CUP) จะมาเตมเตมใหเราแลว นผมไมมคน พยาบาลผมไมพอ ผมไมม เครองมอนะ สมยกอนเราจะตองหางบประมาณมาหาเครองมอ แตขณะนนะจงหวด (สานกงานสาธารณสขจงหวด) จะบงคบวาคณจะตองจดเครองมอนใหกบ รพ.สต. ...”

(ผบรหาร รพ.สต. โซนชบาแดง) 4. มเงนคาปวยการ อสม. ตอบแทนการทางานในชมชน

เงนคาปวยการทภาครฐจายใหกบ อสม. เปนประจาทกเดอนสงผลกระตนการทางานของ อสม. เนองจากขอกาหนดของการจายเงนคาปวยการนน อสม. จะตองสรปขอมลการทางานเกยวกบหญงตงครรภในพนทรบผดชอบสงใหกบเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทกเดอนผใหขอมล ดงคากลาวของผใหขอมล

“ตอนนพอม 600 คาปวยการ มนกชวยใหเขาทางานไดงายขนนดนง เพราะมนกจะมละ อสม. ทมไฟไมมไฟนน ปน ๆ กน”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด)

“...ถงนนนงานเขามาเยอะ เดยวตองไปเยยมบาน... แลคนทอง คนสงอาย มพรอม ทงานเขามา คอคมนนแหละกบเบย 600 (คาปวยการ)นน... ตองม แบบฟอรมสงทกเดอน แตมนกดนะตรงทวาเราไดรขอมลนน ไมเหมอนเมอกอนใครทอง ไปฝาก ไมไปท ไมรเลย”

(อสม. โซนเฟองฟา)

โดยสรป ปจจยสงเสรมการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ 1) ปจจยสวนบคคล ไดแก ผใหบรการทมความมงมนทจะใหผรบบรการไดรบบรการใกลบาน ความรวมมอของบคลากรในหนวยงาน วสยทศนผนา และการมงพฒนาตนเองของผใหบรการ 2) ปจจยทรพยากรสขภาพ ไดแก การมพยาบาลวชาชพใหบรการ การม อสม.รวมใหบรการ และการมเครองมอทางการแพทยททนสมยไดมาตรฐานเพยงพอ 3) นโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวดทชดเจน 4) เงนคาปวยการ อสม. ตอบแทนการทางานในชมชน

134

เมอเปรยบเทยบปจจยสงเสรมการจดบรการฝากครรภแตละโซน พบวา ทกโซน เหมอนกนในปจจยทรพยากรสขภาพ คอ การมพยาบาลวชาชพใหบรการ การม อสม.รวมใหบรการ และมเครองมอทางการแพทยททนสมยไดมาตรฐานเพยงพอ นโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวดทชดเจน และเงนคาปวยการ อสม. ตอบแทนการทางานในชมชน ทมเพมขนในแตละโซน คอ ความรวมมอของบคลากรในหนวยงาน ในโซนลลาวด และโซนชบาแดง การพฒนาตนเอง ในโซนเฟองฟา และโซนชบาแดง และผใหบรการทมความมงมนทจะใหผรบบรการไดรบบรการใกลบาน และวสยทศนผนา ในโซนชบาแดง ปญหา และแนวทางแกไขปญหาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลพบปญหา และแนวทางแกไขปญหาในการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ

1. ขาดงบประมาณสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน จากการศกษาเอกสารและการสมภาษณผใหขอมล พบวาใน 3 โซน คอ โซนลลาวด โซน

กระดงงา และโซนชบาแดง จะขาดงบประมาณสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน ในการดาเนนงานสงเสรมสขภาพหญงตงครรภในชมชน ดงคากลาวของผใหขอมล

“ เราทาโครงการไปกคอไมไดเลยนะ ไมมงบสนบสนนให แตกเชญไปทา หวหนาเรากไป ตลอด...ตงแตพมาอย ทไดอยคอโครงการไขเลอดออก”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) “เบยทาโครงการไมม อบต. กไมให ของ อบต. เองกยงจดการไมพอ ...”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) ประเดนนมสาเหตจากการดาเนนงานดานสขภาพซงตอเนองมาตงแตกอนปรบเปน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล องคกรปกครองสวนทองถนมเพยงงบอดหนนจากรฐบาล เพอใชดาเนนงานดานสขภาพรวมกบงานอน ๆ ซงไมเพยงพอสาหรบสนบสนนใหกบทกงานทองคกรปกครองสวนทองถนรบผดชอบทงหมด จงจาเปนตองพจารณาสนบสนนงบประมาณใหกบงานทมความสาคญและสงผลกระทบกบประชาชนสวนใหญในพนทเปนหลก ดงคากลาวของผใหขอมล

135

“...วนกอนนายก (นายกองคกรปกครองสวนทองถน) เขาบอกวา เขาจะไดรบงบคอนขางนอย พอนอยเขากตองไปเจยดในงานสาคญงานอน เพราะเขามองวาเรา (รพ.สต.) นนไดงบมาจากกระทรวงสาสขอยแลว เขากจะไมสนบสนนเทาไหร”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) “...เรองงบประมาณของเราเอาตามคาขอ บางทเรากใหไดตามทขอ แตบางปเรากใหไดไมมาก เพราะงบเรากไดมาจากด ...ทพคอตองใหทกหนวยงาน (หนวยงานราชการในพนท) กเลยบางสงบางอยางเกดความไมเขาใจกนวาทาไมถงไมไดรบงบประมาณ”

(ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนชบาแดง) สาหรบงานดานสขภาพ จากการศกษาแผนพฒนาตาบลขององคกรปกครองสวนทองถน

พบวางบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนของทง 3 โซนทมปญหาการสนบสนนงบประมาณ พบวา แผนการดาเนนงานจะเนนในดานควบคมโรคและปองกนโรค เชน ไขเลอดออก งานอนามยสงแวดลอม งานสงเสรมการออกกาลงกาย สวนงานดานการสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ จะไมมอยในแผนพฒนาตาบล ของทง 3 โซน เมอผใหบรการจดทาโครงการเพอขอสนบสนนงบประมาณ โอกาสทจะไดรบการสนบสนนจงเปนไปไดนอย สงผลใหในชวงทผานมาผใหบรการจงไมจดทาโครงการเพอขอสนบสนนงบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถน ในสวนแผนพฒนาตาบลของโซนเฟองฟาทมการบรรจแผนงานสนบสนนโครงการฝากครรภคณภาพนน เนองจากการขอสนบสนนงบประมาณจากผใหบรการเพอจดทาโครงการ ไมใชลกษณะของการมแผนการดาเนนงานดานสขภาพประจาดงเชน งานควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ดงนนจงไมสามารถสรปไดวาการสนบสนนงานสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ จะไดรบการสนบสนนไดอยางตอเนองทกป

การแกปญหาทง 3 โซน แตกตางกน คอ โซนลลาวด จะใชเงนบารงของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนโซนชบาแดงจะใชเงนกองทนทหกจากคาปวยการ อสม. ตามขอตกลงระหวางผใหบรการและ อสม. ในพนท เพอใชสนบสนนการดาเนนงานของ อสม. ในชมชน และโซนกระดงงาทมแนวทางใชเงนปนผลของ อสม.หรอเงนสวนตวของผใหบรการ เพอเปนคาตอบแทนใหกบ อสม. เนองจากใชงบประมาณไมสง ดงคากลาวของผใหขอมล

“เงนกไมใชเงนนอกนะ เราใชเงนบารงอนามย ไมไดมเงนจากไอไหรมา”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด)

136

“ทไดทาโครงการกเกบมาจาก อสม. หกจากเบย 600 อสม. (คาปวยการ) ...คนไมอยเวรกหก 50 บาท ถาขาดประชมกหก 50 บาท เอาตงคนมาทา”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) “พเอาเบยนและเบยกองทน อสม. มนจะมเบยเวลาปนผลไอไหรถงมนจะมแบงไวสวน

หนง เบยปนผลของ อสม...ไมแนวาบางทจะเปลยนเปนเบยอน บางทพจะใหเบยพเพราะม ทตองใหไมกเคส (case)”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา)

จากขอมลขางตน แสดงใหเหนวา การขาดงบประมาณสนบสนนขององคกรปกครองสวนทองถน สวนหนงเนองมาจากงบประมาณทไมเพยงพอ ประกอบกบใหความสาคญกบงานดานควบคมและปองกนโรค งานดานอนามยสงแวดลอม การสงเสรมการออกกาลงกาย ทสงผลกระทบกบประชาชนในชมชนสวนใหญในพนท ดงนน การทผใหบรการเสนอใหองคกรปกครองสวนทองถนเหนความสาคญของการสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ และบรรจลงในแผนพฒนาตาบล จงเปนวธหนงทชวยใหไดรบการสนบสนนงบประมาณอยางตอเนองได 2. ไมมหองฝากครรภ

จากการสงเกตและการสมภาษณผใหขอมล พบวา โซนกระดงงา ไมมหองฝากครรภทเปนสดสวน การจดบรการตองใชพนทรวมกบจดบรการตรวจโรคทวไป สวนพนทตรวจครรภเปนเพยงการใชมานกนมมหนงของพนทจดบรการตรวจโรคทวไป เพอความเปนสวนตวของหญงตงครรภ ทงนเนองจากโครงสรางอาคารเดมมเพยงหองเดยว และตองใชเปนหองปฐมพยาบาลและทาแผล เพอควบคมการตดเชอ ซงมผลกระทบตอสขภาพมากกวาบรการฝากครรภ ดงคากลาวของผใหขอมล

“หองสงเสรมตอนนยงไมเปนสดสวน ทตรวจกยงเตยงตรวจ มมานกนแคนนเอง...

เมอกอน หองปฐมพยาบาลเปนหองเอ เอน ซ (ANC) ถงหองปฐมพยาบาลมนอยแค (ใกล) กบ หองรกษา เวลาทาแผลมนจะสงกลนเหมน หองเอ เอน ซ (ANC) กเลยยาย...นถาเปนสดสวน ปบมนจะดดเลย มาหองนมเตานมใหแลวาหญงมครรภเนยหวนมยงไง ใหลกกนนม มภาพ ตงไวแล กนอาหารยงไง นมโมเดล (model) ใหใชแลวแตไมรตงตรงไหน ไดแตเกบไวในต จะใชกดงออกมา ถาเอาออกมาเทยวตงโชวกไมตองมทเดนแลว”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา)

137

การแกไขปญหา ผใหบรการเหนวาจะวางแผนขอสนบสนนงบลงทนผานทางสานกงานสาธารณสขอาเภอ เพอตอเตมหองฝากครรภ ดงคากลาวของผใหขอมล

“ป 2554 จะวางงบ จะของบลงทนตอเตมอก 2 หอง เปนหองตรวจ 2 หอง แลวกหองเอ เอน ซ (ANC) 1 หอง พฒนาใหมนดขน”

(ผบรหาร รพ.สต. ป โซนกระดงงา) จากสภาพพนทใหบรการฝากครรภ ซงไมเปนสดสวน สงผลตอการอานวยความสะดวกในการจดบรการฝากครรภทงการตรวจครรภ การใหคาปรกษาสวนบคคล และการจดกจกรรมใหความรรายกลมกบหญงตงครรภในพนท ดงนนการจดใหมหองฝากครรภทเปนสดสวนจะชวยรองรบการจดบรการฝากครรภทปรบเพมขนได

3. ไมมการจดการระบบสงเลอดไปตรวจทโรงพยาบาลแมขายทชดเจน ผใหบรการโซนเฟองฟา และโซนลลาวด เหนวาปจจบนยงไมมการตกลงระดบเครอขาย

บรการปฐมภมระดบอาเภอ เพอสนบสนนการจดระบบสงเลอดไปตรวจทโรงพยาบาลแมขาย ทาใหเพมภาระกบผใหบรการทตองไปสงเลอดดวยตนเอง ดงคากลาวของผใหขอมล

“...พเจาะเลอดกไมรจะฝากใครเพราะไมไดคยกนตรงนนะวาจะรบสงก น ย ง ไ ง ( ป ร ะ ช ม

คณะกรรมทางานเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ) กเลยขบรถไปสงเอง” (ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด)

สวนโซนชบาแดงแมจะมระบบสนบสนนรถรบเลอดไปตรวจ แตกไมสามารถสนบสนน

การจดบรการไดเนองจากรถทไดรบการสนบสนนจะมาเพยงสปดาหละวน คอวนจนทร ซงไมไดเปนวนทเปดคลนกบรการฝากครรภ ดงคากลาวของผใหขอมล

“เจาะเลอดนน เขาตกลงกนเรองสนบสนนรถของคพ (CUP) รบสง รถจะมาวนจนทรเรอย

แตพวาไมเจาะเลอดวนนน พคอยจดการเอาเอง...เพราะเวลาคนทองมาเราจะใหเขาคอยไป ถงวนจนทรเหรอ ถาอายครรภมนเกน มนกไมได”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา)

138

การแกไขปญหาผใหบรการโซนเฟองฟายงคงตองไปรบและสงผลเลอดเอง แตในระยะยาว อยระหวางทาแผนใหทมสงยาทไดรบการสนบสนนในรปเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ ใหสามารถรบสงเลอดได เปนประจาเหมอนอาเภออน ดงคากลาวของผใหขอมล

“ตอนนกยงเปนภาระของเรา (รพ.สต.) ทตองไปรบไปสงเองอย…ตอไปจะมพฒนารถรบสงแลบ (รบสงเลอดสงตรวจทางหองปฏบตการ) ตอไปนอกจาก เอ เอน ซ (ANC) แลวจะเพมของเรอรงไปดวย ตามแผนคพ (CUP) มนจะรบสงอยในทมมาสงยา ของตดเชอ สงวคซน ตอนนคพ (CUP) กาลงบรหารวาทายงไงใหไดรบสงแลบ (lab) ไปดวย”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา) โซนกระดงงา และโซนลลาวด แกปญหาโดยฝากเลอดไปกบเจาหนาททนตกรรมจาก

โรงพยาบาลแมขายในวนทลงมาใหบรการ สวนวนทผใหบรการเจาะเลอดแตไมตรงกบวนทเจาหนาททนตกรรมจากโรงพยาบาลแมขายไมมาใหบรการ ผใหบรการจะไปสงดวยตนเอง ดงคากลาวของผใหขอมล

“..เจาะเลอดเราไมเจาะทกวน พกเลยแลวแตพนดเอากไดคนนน หญงตงครรภมาวนไหน ก เจาะเสยเลยวนนน ถาเขามาอยแลว ถงใหนดตอใหมาแตเจาะเลอดตรงวนจนทร มนบางทเขา

กมาไมได เขามากเจาะเสยเลย แลวไปสงเลย…หรอไมถาตรงวนพฤหสกคอฝากไดเลย ภายในวนทเจาะ เพราะมรถรบสง เจาหนาทมาทนอยแลว มารบสงทนตะ เรากฝากไปได”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา) “...หองฟนเขาลงมาตรวจกเลยไดฝากเลอดไปสงให ถงถาอาทตยไหนหองฟนไมมาพก

ตองขบรถไปสงเอง” (ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด)

จากการขอมลขางตน เมอมการจดบรการเพมขน โดยไมมการจดการระบบเชอมโยงการสง

เลอดระหวางโรงพยาบาลแมขายกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทตอบสนองตอการจดบรการทชดเจน มผลทาใหภาระงานของผใหบรการเพมขนในการตดตามสงเลอด

139

โดยสรป ปญหาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของ เหมอนกน 3 โซน คอ โซนลลาวด โซนกระดงงา และโซนชบาแดง ในเรองขาดงบประมาณสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน ซงเปนปญหาในดานปจจยนาเขา ทเปนบทบาทของผใหบรการทตองเปนผดาเนนการประสานงานกบองคกรปกครองสวนทองถน เพอใหการสนบสนนงบประมาณ สวนโซนเฟองฟา โซนกระดงงา และโซนลลาวด เหมอนกนในเรองไมมระบบสงเลอดไปตรวจทโรงพยาบาลแมขายทชดเจน ซงเปนปญหาในดานกระบวนการจดบรการ ทโรงพยาบาลแมขายจาเปนตองหาแนวทางในการสนบสนนการจดบรการรวมกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทแตกตางออกไป คอ โซนกระดงงา ในเรองไมมหองฝากครรภ ซงเปนปญหาในดานปจจยนาเขา ทเปนบทบาทของโรงพยาบาลแมขาย และสานกงานสาธารณสขอาเภอ ทจะตองเตรยมความพรอมดานอาคารสถานท เพอใหบรการแกหญงตงครรภทมารบบรการ

สวนการแกปญหา ในเรองขาดงบประมาณสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน แตละโซนแตกตางกน คอ โซนลลาวดจะใชเงนบารงของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนโซนชบาแดงจะใชเงนทหกจากคาปวยการของ อสม. และโซนกระดงงาใชเงนปนผลของ อสม.หรอไมอาจใชเงนสวนตวโซนกระดงงา ปญหาไมมหองฝากครรภ โซนกระดงงาจะอาศยการจดทาสนบสนนงบประมาณจากสานกงานสาธารณสขอาเภอ ปญหาไมมระบบสงเลอดไปตรวจทโรงพยาบาลแมขายทชดเจน ทเหมอนกน 2 โซน คอ โซนลลาวด และโซนกระดงงา ผใหบรการจะไปสงเลอดดวยตนเอง กรณทตรงกบวนททมทนตกรรมจากโรงพยาบาลแมขายมาใหบรการจะฝากสงเลอดไปกบทมทนตกรรม ทตางออกไป คอ โซนเฟองฟ า ผใหบรการจะไปสงเลอดดวยตนเอง แตในระยะยาวจะพฒนาระบบรถรบสงเวชภณฑใหรบสงเลอดได รายละเอยดสรปดงตาราง 8

140

ตาราง 8 ปญหา และแนวทางแกไขปญหาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของ จงหวดสงขลาจาแนกตามโซน

ประเดนปญหา การแกไขปญหา

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง 1.ขาดงบประมาณ สนบสนนจาก องคกรปกครอง สวนทองถน

* - ใชงบบารงของ รพ.สต. - ใชงบกองทน หลกประกน สขภาพ ระดบทองถน

- ใชงบปนผลของ อสม. หรอ เงน สวนตว

- ใชงบกองกลาง ของ อสม.. - ใชงบกองทน หลกประกน สขภาพระดบ ทองถน

2.ไมมหองฝาก ครรภ

* * - จดทาแผนตอเตม หองฝากครรภ

*

3.ไมมการจดการ ระบบสงเลอด ไปตรวจท โรงพยาบาลแม ขายทชดเจน

- เจาหนาทจะไป สงดวยตนเอง - ทาแผนใหรถ รบสงยาทมอย มารบสงเลอด ได

- กรณทเจาะเลอด วนททมทนตกรรม จากโรงพยาบาล แมขายไปให บรการ จะฝากสง กบทมทนตกรรม - กรณทเจาะเลอด ในวนททม ทนตกรรมจาก โรงพยาบาลแม ขายไมมา ผใหบรการ จะไปสงดวย ตนเอง

- กรณทเจาะเลอด วนททมทนตกรรม จากโรงพยาบาล แมขายไปให บรการ จะฝากสง กบทมทนตกรรม - กรณทเจาะเลอด ในวนททม ทนตกรรมจาก โรงพยาบาลแม ขายไมมา ผใหบรการ จะไปสงดวย ตนเอง

*

หมายเหต * ไมมประเดนปญหานนในพนทศกษา

141

แนวทางพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

จากการวเคราะหขอมล พบวาแนวทางการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สามารถจาแนกไดตามประเดน คอ บรการฝากครรภ และการสงเสรมการมสวนรวมของชมชน

1. ดานบรการฝากครรภ แนวทางการพฒนาใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลสามารถจดบรการฝากครรภใน

ระยะกอนตงครรภ คอ การปองกนปญหาการตงครรภในวยรน และการสงเสรมใหเหนความสาคญของการฝากครรภ ในระยะตงครรภ คอ การจดโรงเรยนพอแม และการสนบสนนใหหญงตงครรภฝากครรภทนททสงสยวาตงครรภ

1.1 ระยะกอนตงครรภ 1.1.1 การปองกนปญหาการตงครรภในวยรน ผใหบรการในโรงพยาบาลแมขายทงหมดทกโซน เหนวาควรจดกจกรรมปองกนปญหาการ

ตงครรภในวยรน ในภาพรวมของเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ โดยมโรงพยาบาลแมขายเปนผรบผดชอบหลกในการรวมจดบรการ โดยเนนใหความรกบนกเรยนทอยในสถานศกษาระดบมธยมศกษา ในเรองเพศศกษา การวางแผนครอบครว โรคตดตอทางเพศสมพนธ สวนผใหบรการโซนกระดงงา มความเหนเพมเตมวาควรเนนในกลมนกเรยนตงแตระดบประถมศกษาปท 5 และ 6 เพอเตรยมความพรอมเขาสชวงวยรน รวมกบการนาสมาชกในครอบครวเขารวมกจกรรม โดยเนนวธการเปนทปรกษาใหกบวยรน ดงคากลาวของผใหขอมล

“ทนนนเราจะออกไปใหความร เกยวกบ การปองกนเพศสมพนธทปลอดภย เรองโรค

เอดสอยแลว กเลยคดวาไปควบคกนไปเลย ดงคนทถนดแตละเรอง ทเกยวของเขา มารวมทม ทงเรองวางแผนครอบครว พวกนดวย...กไปตงแต ป.5 ป.6 เลย โรงเรยน ขยายโอกาส โรงเรยนมธยมในอาเภอกคอไปทกโรง แตสวนนงพกคดวานาจะทา ครอบครวสมพนธ กคอใหพอแมมสวนรวมตรงนกนนะ เพราะพอแม มสวนเยอะนะใน การดแลทวา เหมอนลกเราเนย ถาเราดแลด เราใหความใกลชด เวลามไอไหร ลกจะไดบอก เราทกเรองนน มนกจะไมเกดปญหาตรงน...ถง สอ. คอทารวมกน เปนทมเดยวกน”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนกระดงงา)

142

“...ทเปนปญหาคอตงครรภวยรน...เพราะนนเรากตองเอามาทาในแผนของคพ (CUP) เ ข า ไปในสวนสขศกษา ซงเขาไปในเรองของโรงเรยน โดยเนนในโรงเรยนมธยม กวางไว เปน ระบบ โดยงานสขศกษาจะเปนผรบผดชอบหลก แตกจะเพมฝายอน ๆ ทจะตองไปรวมทง แมและเดก ทงเพศศกษา การคมกาเนด เรองโรคตดตอทางเพศสมพนธอะไรดวย”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน รพ.แมขาย โซนชบาแดง)

ขณะทการจดบรการของผใหบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ม 2 โซน คอ โซนลลาวด และโซนชบาแดง เหนวาควรพฒนาการใหความรกบวยรนในสถานศกษาในพนทในเรองเพศศกษา การคมกาเนด การแตงงานกอนวยอนควรใหตอเนอง ดงคากลาวของผใหขอมล

“...เราจะเนนไปในเรองการใหสขศกษาเดกมธยม แลวกปอเนาะ เพราะกลมนจะเสยงตอ ก า ร

ตงครรภกอนเกณฑ ตรงนนนเรากลงไปทกปเพราะโรงเรยนเขากเชญเปนวทยากรอย เรอย ๆ บางทถาเปนเรองทสามารถเชอมโยงกนไดเหมอนเพศศกษา เรากคยเผอไปได แต ตอไปกตองเนนใหเฉพาะเรองนมากขน เพราะมนไปสอดคลองกบคพ (CUP) ทเขามแผนอย”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด) “ตอนนคอททาไปแลวคอจะไปสอนท กศน. เพราะเดกทไปเรยนกเปนพวกวยรน กไป

ประสานกบครเขาขอเขาไปสอนทนน วตถประสงคคอ ในเรองเพศศกษา การคมกาเนด การแตงงานในวยอนควร…แตกสอนไดครงนง ยงไมตอเนอง มนหยดไปชวงนาทวมเสย ตอนนนถงยงไมไดไปตอ แตวาเนยเขาป 54 คอจะไปตดตอใหม ทาวาใหมนไดตอเนอง...”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) 1.1.2 การสงเสรมใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ ผใหบรการโซนชบาแดง เหนวาควรพฒนาการจดบรการเชงรกเพอใหหญงตงครรภเหน

ความสาคญ และเขารบการฝากครรภทนททสงสยวาตงครรภ ซงเปนหนงในมาตรฐานการปฏบตการผดงครรภ เพอลกเกดรอดแมปลอดภย โดยการใชมาตรการทางสขศกษาใหความรกบหญงตงครรภ คสมรสรายใหม และนกเรยน เพอใหปลกฝงใหกลมเปาหมายเหนความสาคญของการฝากครรภ และเขามาฝากครรภเมอสงสยวาตงครรภ ดงคากลาวของผใหขอมล

143

“หญงตงครรภเนย ตอไปนอาจจะมเขาเรยกวาคอรส (course; หลกสตร) สน ๆ อาจจะสก ชวโมงใหเรยนรจากของจรง แลจากสอวดโอพวกน ซงมนจะเหนชดกวาทวามานงสอนอยาง เดยว สวนทสองกคอการเชญครอบครวแตงงานใหมเนยเขามาพดคยตรงน สวนทสามกคอ มาตรการใหสขศกษาในโรงเรยนใหเขาไดร แลวไดสรางจตสานกไปในตวใหรจกดแลตวเอง ถาสงสยวาทองกไดรบมาหาหมอเอง โดยทเราไมตองออกไปตาม....”

(ผบรหาร รพ.สต. โซนชบาแดง)

1.2 ระยะตงครรภ 1.2.1 การรณรงคใหหญงตงครรภฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห ผใหบรการโซนชบาแดง เหนวาควรจดโครงการรณรงคเพอใหหญงตงครรภมาฝากครรภ

ครงแรกกอน 12 สปดาห โดยแจกของเพอสรางแรงจงใจ เนองจากเหนตวอยางจากบางพนทมการดาเนนงาน ดงคากลาวของผใหขอมล

“พจะทาโครงการฝากครรภนน เหนบางอาเภอเขาทาอยนน แบบพรอละ รณรงคเขามาฝาก

ครรภกอนนน มแจกพวกของใหคนทวามาฝากครรภกอน 12 วคส (weeks) ตรงนน” (ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา)

1.2.2 การจดโรงเรยนพอแม ผใหบรการในโรงพยาบาลแมขายโซนเฟองฟา และโซนลลาวด เหนวาควรพฒนาการจดโรงเรยนพอแม ตามนโยบายระดบจงหวด ทกาหนดใหมการจดบรการแบบเบดเสรจ โดยวางแผนดาเนนงานใน 2 ดาน คอ 1) การพฒนาความรในรายละเอยดของหลกสตรโรงเรยนพอแมใหกบผใหบรการ และ 2) การกาหนดวนทจดโรงเรยนพอแม ดงคากลาวของผใหขอมล

“...หลงจากนจะให รพ.สต. 3 แหงนคะ ทเปนนารองกอน ขนมาเรยนรเรองโรงเรยนพอแมกอนทโรงพยาบาล...เราวางแผนไวคอวาทงโรงเรยนพอแมแลวกฟงปอด ฟงหวใจ เนยคะ มนจะอยในวนจนทรทหมอลงไปนะคะ...แตถาสมมตวาจนทรนนเกดหมอไมไปเนยกใหเปนโรงเรยนพอแมตามปกต แลวกคอยสงมาเปนรายเคส (case) มาฟงปอด ฟงหวใจ...”

(เจาหนาททเกยวของกบบรการฝากครรภใน โซนเฟองฟา)

144

“ จะใหพ... (เจาหนาทจากโรงพยาบาลแมขาย)... สอนให ถงหลงจากนนเรากออบเสรฟ (observe)...เขากมหลกสตรเฉพาะทางใหเรา เรากสามารถจะสอนได เหมอนทคดไวถา นดกจนทรบาย เพราะตอนเชาเรานนเปนคลนกฝากครรภอยแลว”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนลลาวด)

2. การสงเสรมการมสวนรวมของชมชน ผใหบรการโซนเฟองฟา และโซนชบาแดง เหนวาควรสงเสรมการมสวนรวมของชมชน

ในการดแลสขภาพอนามยแมและเดกในชมชน ซงเปนแนวทางการจดบรการฝากครรภตามโครงการสายใยรกแหงครอบครว และการจดบรการแบบมสวนรวมของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทงนรปแบบการดาเนนงานมความแตกตางกน คอ โซนเฟองฟา จะกาหนดพนทชมชนเปาหมายเพอจดตงเปนชมชนตนแบบในการเลยงลกดวยนมแม ตามแผนการดาเนนงานอนามยแมและเดกของอาเภอ โดยมสมาชกรวมจดกจกรรม คอ อสม. ผใหญบาน กลมภมปญญาชาวบาน ซงผใหบรการใหความหมายไปถงกลมผสงอาย ทมประสบการณดแลสขภาพแมและเดกมากอน สวนโซนชบาแดง จะจดตงชมรมแมตวอยาง โดยคดเลอกแมตวอยางทไดมาจากการสารวจของ อสม. ตามเกณฑทพฒนาขนมาจากโครงการประกวดแมตวอยางซงเคยมการจดในอดต ดงคากลาวของผใหขอมล “...เปนแผนของแมและเดกของอาเภอให สอ. กาหนดพนทจะทาตนแบบชมชนเพอ เลยงลกดวยนมแม หาชมชนแลวกกาหนดแผนทเขาจะมามกจกรรมในชมชน แลวกจะม กาหนดใครบางทเขามารวมทากจกรรมตรงน ...ของเรากาหนดไวทบาน (ชอหมบาน) บคคลกกาหนดไวคราว ๆ วาจะม อสม. ผใหญบาน แลวกกลมภมปญญาชาวบาน ”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนเฟองฟา) “...คอวาทาแมตวอยางดวยไง มนจะสอดคลองกบสายใยรกในชมชนดวยแตละหม…

ประมาณ 10 กวาปทแลว มนเคยมโครงการแมตวอยาง ประกวดแมตวอยางของแตแรก (เมอกอน) มนจะมเกณฑอย แลวเพมบางตวพวกการเลานทาน การเลยงลกดวยนมแม ตอเนอง 6 เดอน แลวกแมมลกหางกนอยางนอย 2 ป ทองวาง แลวกคมกาเนด”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง)

145

โดยสรป แนวทางพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เหมอนกนทกโซน ในการปองกนปญหาการตงครรภในวยรน เหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด ในการจดโรงเรยนพอแม สวนโซนเฟองฟา และโซนชบาแดง เหมอนกนในการสงเสรมการมสวนรวมของชมชน ทแตกตางออกไป คอ โซนกระดงงา ในการรณรงคใหหญงตงครรภฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห สวนโซนชบาแดง การสงเสรมใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ เมอพจารณาแนวทางการพฒนาพบวา มการพฒนาใน 2 ประเดน คอ 1) การพฒนาการจดบรการฝากครรภ ซงมลกษณะการพฒนาการจดบรการเชงรก เพอสงเสรมใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองในกลมวยเจรญพนธและหญงตงครรภ และ 2) การสงเสรมการมสวนรวมของชมชน ในการสงเสรมสขภาพอนามยแมและเดก ขอเสนอแนะตามการรบรของผทเกยวของ

ผทเกยวของในการจดบรการฝากครรภทงกลมหญงตงครรภ อสม. และตวแทนองคกร

ปกครองสวนทองถน เสนอขอเสนอแนะการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จาแนกได 2 ประเดน คอ ดานบรการฝากครรภ และดานบคลากร

1. ดานบรการฝากครรภ จากการวเคราะหขอมล พบวามขอเสนอแนะการจดบรการตงแตระยะกอนตงครรภ ถง

ระยะหลงคลอด คอ 1.1 ระยะกอนตงครรภ

ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนโซนกระดงงา เหนวาควรมการปองกนปญหาการตงครรภในวยรน อาจดาเนนการในลกษณะของคายพฒนาทกษะชวตวยรน ซงองคกรปกครองสวนทองถน เดมจดโดยเนนแกปญหายาเสพตด หากดาเนนการตอไปอาจบรณาการเรองเพศศกษาใหมารวมอยในคายพฒนาทกษะชวตวยรนดวย ดงคากลาวของผใหขอมล “อบต. เนย เราจะมกจกรรมโครงการเกยวกบของเดกวยรนเนย เราจะทาโครงการ เกยวกบเดกวยรน ทาโครงการสงเสรมทกษะชวต...จะมทงการอบรม เราพาไปนอก พนท เราเชญวทยากรทอนมาใหความร ไมวาเรองยาเสพตด เรองเกยวกบเพศการศกษา ในเดกวยรน...ตวนนกจะเปนสวนหนงทเราจะชวยไดเหมอนกน...”

(ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนกระดงงา)

146

1.2 ระยะตงครรภ 1.2.1 การสนบสนนอาหารเสรมใหกบหญงตงครรภ

หญงตงครรภโซนกระดงงาเหนวา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลควรสนบสนนอาหารเสรมใหกบหญงตงครรภ ซงอาหารเสรมดงกลาว หญงตงครรภหมายถงนม และไข เนองจากครรภทผานมาผใหขอมลเคยไดรบการสนบสนน จากองคกรปกครองสวนทองถนแหงหนงซงหญงตงครรภมชออยในทะเบยนบาน ดงคากลาวของผใหขอมล

“อยากใหมสวสดการทวาแจกนนเกยวกบคนทอง พวกอาหารเสรม (นม ไข) นแหละ...แรกทองทแลวเขา (องคกรปกครองสวนทองถนแหงหนงซงหญงตงครรภมชออยในทะเบยนบาน) แจกนะ ชวงนนเขาแจกให...”

(หญงตงครรภ โซนกระดงงา) 1.2.2 มบรการตรวจอลตราซาวด หญงตงครรภโซนกระดงงาเหนวา ควรมบรการตรวจอลตราซาวด เชนเดยวกบโรงพยาบาล

แมขาย เพออานวยความสะดวกเมอมารบบรการฝากครรภ โดยไมจาเปนตองไปตรวจทโรงพยาบาลแมขาย ดงคากลาวของผใหขอมล “อยากใหเขามเครองอลตราซาวด (ultrasound) เหมอนทโรงบาลน...(โรงพยาบาลชมชน)... เพราะจะไดไมตองเทยวไปตรงนอยหลาว...(ไปรบบรการทโรงพยาบาลชมชนอก)...ไปทกเทา แตไปคลอดอยางเดยว ไมกเวลามปญหาหนก ๆ ตองใหหมอใหญรกษาแคนน”

(หญงตงครรภ โซนกระดงงา)

1.2.3 การสรางจตสานกใหหญงตงครรภ เหนความสาคญของการฝากครรภ ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนโซนเฟองฟาเหนวา ควรเนนจดกจกรรมทสราง

จตสานกใหหญงตงครรภ เหนความสาคญในการดแลตวเอง และมารบบรการดวยตนเองเมอสงสยวาตงครรภ มากกวาใหผใหบรการ หรอ อสม. ตดตามและใหคาแนะนาดงทจดบรการอยในปจจบน ดงคากลาวของผใหขอมล

147

“...อยากใหไดอยางเนย คอ จตสานกเขา (หญงตงครรภ) วาใหมนะ...ไปทาอะไรกไดใหเขาเหนวา ออ มนจรง มนใชนะ ชาวบานมนกจะเชอ แลวมนกจะคอย ๆ ซมเขามา แลวมนกจะปลกฝงไปเปนพฤตกรรมเลยนะ เออ วา เมนขาดนะ (ประจาเดอนขาด) ตองไปหาดกอนวาขาดเพราะไมมาเอง หรอวามนทอง”

(ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนเฟองฟา) 1.3 ระยะคลอด

หญงตงครรภโซนเฟองฟา โซนลลาวด และโซนชบาแดง อสม.โซนเฟองฟา และโซนชบาแดง และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนโซนลลาวด เหนวาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ควรมบรการทาคลอด เชนเดยวกบโรงพยาบาลแมขาย คอ มผใหบรการทาคลอด และสงอานวยความสะดวก เชน รถเขนผปวย เพออานวยความสะดวกใหกบหญงตงครรภ เนองจากอยใกลบาน ดงคากลาวของผใหขอมล

“ถาเปนไปไดฉนวาถาอใหทน (รพ.สต.) คลอดไดกด มนสะดวกเรากวา แตวากใหมนเปนเหมอนโรงบาลทกอยางนะ...คอถามาปบ ถงเราไมตองทาไอไหร เขาจะมหมอทารบแลว เขากจะมรถมาเขนเราไปเขาหองคลอดเลย ถงถาวาทนมาแลว หมอเขาอยโนนเพ มาถงตองตามเรยกหมอ เตรยมเครองมออย เหมอนคราวมาคลอดน ลาบากฉน...”

(หญงตงครรภ โซนเฟองฟา) “...ถาทาไดกนาจะเกด นาจะคลอดไหรพรรน มนนาจะมเจาหนาทมาอยใหทางน (รพ.สต.) นะ มาอยทาไดไปเลย ไมตองไปทางโนนอยหลาว”

(อสม. โซนเฟองฟา) “...ถาสามารถทจะดแลการคลอด ใหกบประชาชนไดดวยกเปนสงทดนะ..มนจะเกดความคลองตว ความสะดวกของประชาชน แตนนแหละกตองเตรยมเครองมออะไรใหพรอม กตองคอย ๆ พฒนากนไป”

(ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนลลาวด)

148

1.4 ระยะหลงคลอด อสม. โซนลลาวด และโซนกระดงงา เหนวา ควรเนนสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม เนองจาก

สถานการณในพนทมหญงหลงคลอดสวนหนงทเลยงลกดวยนมผง ดงคากลาวของผใหขอมล “...นมแมนตองเนนนะ...ทนนมแมนนไมคอยเหนคา ไมใชจะวานะ ยดนมขวดกนสวน

ใหญ เพราะเขาตองทางานกนเพ ขอทสองคอกลวนม (เตานม) ไมงามนะ เขาไมไดคดวา เออมนด ไมด อยางกะ (พ)ไปถงแนะนาก พไมวางคะ เดยวไมสวยคะ นนแหละ...”

(อสม.โซนลลาวด)

“...อยากใหเพมคอวาการเลยงลกนนนอง คอคนนนสวนมากเขาทางานไมไดมเวลาใหนมลก ซงจากทวาขอมลทมคนใหนมลกจรง ๆ นนนอยมากเลย...”

(อสม.โซนกระดงงา)

2. ดานบคลากร จากการวเคราะหขอมล พบวามความคดเหนและขอเสนอแนะการจดบรการฝากครรภใน

ดานบคลากร 2 ดาน คอ 1) การมแพทย หรอบคลากรทมความชานาญดานการฝากครรภมาใหบรการ 2) การพฒนาความร อสม. ในเรองของการดแลหญงตงครรภและทารก

2.1 การมแพทย หรอบคลากรทมความชานาญดานการฝากครรภมาใหบรการ อสม. โซนกระดงงา และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนโซนชบาแดง เหนวา ควรมแพทยมาใหบรการประจา อยางไรกตาม อสม. เหนวา หากไมสามารถจดแพทยมาใหบรการได อาจจดสรรผทชานาญดานการฝากครรภมาใหบรการแทนแพทย เพอสรางความนาเชอมนในคณภาพบรการใหกบประชาชน ซงการใหบรการประจาในทน อสม. และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน หมายถงการมาใหบรการเตมเวลาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดงคากลาวของผใหขอมล

“ถาไดเปนตวหมอลงมาเองนน คนกจะมความเชอถอมากขน ถามาแลวไมเจอหมอนนคนเขากไมคอยอยากมา...ไมอยางนนกใหเจาหนาทนนนาจะเปนคนใหมเพมเขามา ถาวามาใหมทเปนโดยเฉพาะเรองคนทองนะ ทาไดทกอยาง พอมาฝากแลวสาวาหมอนเกงทาไดด เขากเชอมนมากขน...”

(อสม. โซนกระดงงา)

149

“...ถามแพทยมาประจานโอกาสเปนไปไดทางทมคณภาพนาจะสง ถงคนกจะเชอใจ” (ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนชบาแดง)

2.2 พฒนาความร อสม. ในการดแลหญงตงครรภและทารก

ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนโซนกระดงงาเหนวา ควรจดอบรม อสม. ใหมความร ความสามารถ และทกษะการดแลหญงตงครรภเพมขนในดานโภชนาการ การออกกาลงกาย เนองจาก อสม. ในปจจบนตองลงไปใหคาแนะนาอยในชมชนทมากกกวาอดต ดงคากลาวของผใหขอมล

“...พอยากใหเขา (อสม.) เนนความรเกยวกบการดแลสขภาพของคนทอง ทงเรองโภชนาการ แลวกในเรองการออกกาลงกายอะไร ยดเหยยดอะไรตรงนดวย...การดแลทางดานจตใจอะไรดวย พคดวามนจะตองมผลกบเดกในทองดวย แตวากอนทจะเขาไปตรงนนเขากจะตองมความรกอน...ทางโรงบาลตาบล ตองใหความร กบ อสม. ....”

(ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนกระดงงา) โดยสรป ผทเกยวของเสนอขอเสนอแนะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตาบลของสามารถใน 2 ประเดน คอ 1) ดานบรการ ตงแตระยะตงครรภจนถงระยะหลงคลอด คอ มบรการตรวจอลตราซาวด มบรการทาคลอด การสนบสนนอาหารเสรมใหหญงตงครรภ การปองกนปญหาการตงครรภในวยรน การสรางจตสานกใหหญงตงครรภเหนความสาคญในการฝากครรภ และการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม และ 2) การจดสรรและพฒนาศกยภาพบคลากร คอ การมแพทย หรอบคลากรทชานาญดานการฝากครรภมาใหบรการ และการพฒนาความร อสม. ในการดแลหญงตงครรภและทารก

เมอวเคราะหแนวทางการพฒนา ขอเสนอแนะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของผใหขอมลทงหมดพบวา มอย 3 ประเดน คอ 1) ดานบรการ ระยะกอนตงครรภ คอ การปองกนปญหาการตงครรภในวยรน การสงเสรมใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ ระยะตงครรภ คอ การจดโรงเรยนพอแม การรณรงคใหหญงตงครรภฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห มบรการตรวจอลตราซาวด การสนบสนนอาหารเสรมใหหญงตงครรภ ระยะคลอด คอ มบรการทาคลอด ระยะหลงคลอด คอ การสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม 2) ดานบคลากร คอ มแพทยหรอบคลากรทชานาญดานการฝากครรภมาใหบรการ และการพฒนาความร อสม. 3) มการสงเสรมการมสวนรวมของชมชน

150

เมอเปรยบเทยบ แนวทางการพฒนาและขอเสนอแนะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ระหวางกลมผใหขอมล พบวา ผใหบรการทกโซนมแนวทางการพฒนาเหมอนกนในการปองกนปญหาการตงครรภในวยรน ทเหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด ในการจดโรงเรยนพอแม อก 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนชบาแดง ในการสงเสรมการมสวนรวมของชมชน ทแตกตางออกไป คอโซนกระดงงา ในเรองการรณรงคการฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห และโซนชบาแดง การสงเสรมใหหญงตงครรภฝากครรภทนททสงสยวาตงครรภ หญงตงครรภ มขอเสนอแนะเหมอนกน 3 โซน คอโซนเฟองฟา โซนลลาวด และโซนชบาแดง ในเรองมบรการทาคลอด ทแตกตางออกไป คอโซนกระดงงา ในเรองมบรการตรวจอลตราซาวด และการสนบสนนอาหารเสรมใหหญงตงครรภ อสม. มขอเสนอแนะเหมอนกน 2 โซน คอโซนเฟองฟา และโซนชบาแดง ในการมบรการ ทาคลอด อก 2 โซน คอโซนลลาวด และโซนกระดงงา ในการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม ทแตกตางออกไป คอโซนกระดงงา ในการมแพทยหรอบคลากรทมความชานาญดานการฝากครรภมาใหบรการ ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ทกโซนมขอเสนอแนะแตกตางกน คอ โซนเฟองฟา ในการสงเสรมใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ โซนลลาวด ในการมบรการทาคลอด โซนกระดงงา ในการพฒนาความร อสม. และโซนชบาแดง ในการมแพทยมาใหบรการ

เมอพจารณาในแตละโซน พบวา 3 โซน คอ โซนเฟองฟา โซนลลาวด และโซนชบาแดง มขอเสนอแนะเหมอนกนในการมบรการทาคลอด พนท 2 โซน คอโซนเฟองฟา และโซนลลาวด เหมอนกนในการจดโรงเรยนพอแม โซนเฟองฟา และโซนชบาแดง เหมอนกนในการสงเสรมการมสวนรวมของชมชน การสงเสรมใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ โซนลลาวด และโซนกระดงงา เหมอนกนในการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม โซนกระดงงา และโซนชบาแดง ในการมแพทยหรอผทมความชานาญดานการฝากครรภมาใหบรการ ทแตกตางออกไป 1 โซน คอ โซนกระดงงา ในการรณรงคใหหญงตงครรภฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห การสนบสนนอาหารเสรมใหหญงตงครรภ มบรการตรวจอลตราซาวด และการพฒนาความร อสม. แนวทางการพฒนาการจดบรการของผใหบรการและขอเสนอแนะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของผเกยวของ สามารถสรปไดดงตาราง 9

151

ตาราง 9 แนวทางการพฒนาการจดบรการและขอเสนอแนะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา ของผใหขอมลจาแนกตามโซน

ผใหขอมล แนวทางการพฒนาการจดบรการและขอเสนอแนะ

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง ผใหบรการ - การปองกนปญหา

การตงครรภใน วยรน - จดโรงเรยนพอแม - การสงเสรมการม สวนรวมของชมชน โดยจดชมรมสง เสรมการเลยงลก ดวยนมแม

- การปองกนปญหา การตงครรภใน วยรน - จดโรงเรยนพอแม

- การปองกนปญหา การตงครรภใน วยรน - จดกจกรรมรณรงค ฝากครรภ 12 กอน สปดาห

- การปองกนปญหา การตงครรภใน วยรน - การสงเสรมการม สวนรวมของชมชน โดยจดชมรมแม ตวอยาง - การสงเสรมใหหญง วยเจรญพนธเหน ความสาคญของ การฝากครรภ

หญงตงครรภ

- มบรการทาคลอด

- มบรการทาคลอด

- มบรการตรวจ อลตราซาวด - สนบสนนอาหาร เสรมใหหญง ตงครรภ

- มบรการทาคลอด

อสม. - มบรการทาคลอด

- สงเสรมการเลยงลก ดวยนมแม

- มแพทย, บคลากร ทมความชานาญ ดานการฝากครรภ มาใหบรการ - สงเสรมการเลยงลก ดวยนมแม

- มบรการทาคลอด

ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน

- การสงเสรมให หญงตงครรภ เหนความสาคญ ของการฝากครรภ

- มบรการทาคลอด

- พฒนาความร อสม. - การใหความรใน กลมวยรน เพอ ปองกนปญหาการ ตงครรภในวยรน

- มแพทยมา ใหบรการ

152

ผลการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากการวเคราะหผลการจดบรการตามแบบจาลองซปป แนวคดการจดบรการสขภาพในหนวยบรการปฐมภม แนวคดการจดบรการเครอขายบรการปฐมภม แนวคดกระบวนการดาเนนงานตามแผนททางเดนยทธศาสตร และแนวคดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สามารถพจารณาในแตละดานได ดงน 1. ดานบรบท จากการวเคราะหสถานการณดานอนามยแมและเดกของจงหวดสงขลา พบวาอตราตายของมารดาในของจงหวดสงขลามแนวโนมทสงขนสวนทางกบของประเทศ คอ เพมขนจาก 14.0 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2548 มาอยท 18.6 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2551 ขณะทประเทศไทยมแนวโนมลดลงจาก 13.3 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2547 เปน 11.3 ตอการเกดมชพแสนคน ในป พ.ศ. 2551 ในสวนของการจดบรการฝากครรภ เปนบรการทหนวยบรการปฐมภมจดบรการมากอนปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล อยางไรกตามบรการทจด เดมจะมเฉพาะการตรวจครรภและประเมนภาวะสขภาพตามนด บรการอน ๆ ทเกยวของ เชน การตรวจเลอด การจดโรงเรยนพอแม ตองสงตอไปรบบรการทโรงพยาบาลแมขาย ดงคากลาวของผใหขอมล “เมอกอนไมมอะไร ทนกจะมาแคฝากครรภ ซกประวต สงเจาะแลบ (เจาะเลอดตรวจทาง หองปฏบตการ) ใหคนไขไปเอง แลวกฟงผลโรงบาล เมอกอนนน โรงบาลทาโรงเรยนพอ แมนารองกอน คอทาทกอยางกคอ เสรจจากโรงบาล กมาฝากตอกน ฝากเสรจกไปคลอดท โนน ใหคาแนะนาคนตอคนไง ถามปญหากให แตวาไมมจดกลม (โรงเรยนพอแม) อะไร วาจะใหความรอะไร”

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนชบาแดง) ดวยบทบาทการจดบรการทนอยกวาบรการฝากครรภทจดในโรงพยาบาล หรอคลนกเอกชน สวนหนงสงผลกระทบตอความเชอมนในบรการทหนวยบรการปฐมภมจด สงผลใหหญงตงครรภบางสวนทมความพรอมดานเศรษฐกจ ตดสนใจเขารบบรการในสถานบรการเอกชนซงอยนอกพนทออกไป

153

ขณะเดยวกน จากขอมลสขภาพอนามยแมและเดกของจงหวดสงขลาในปงบประมาณ 2552 พบวาหญงตงครรภทฝากครรภครบ 4 ครงตามเกณฑ รอยละ 75.65 มารดาตงครรภอายตากวา 20 ป รอยละ 13.90 ของหญงตงครรภทมาคลอดทงหมด หญงตงครรภทฝากครรภกอน 12 สปดาห รอยละ 55.62 ซงถอวาตากวาเกณฑทกระทรวงสาธารณสขกาหนด ขอมลเหลานแสดงใหเหนถงการทหญงตงครรภยงเขาไมถงการจดบรการทมความจาเปนพนฐานตามแนวทางทกระทรวงกาหนด โดยเฉพาะกรณหญงตงครรภไมพงประสงค ซงมกเปนกลมวยรน ประกอบกบคานยมของสงคมทมมมมองแงลบกบการทองกอนแตง หรอทองในวยเรยน จงทาใหหญงตงครรภสวนนไมยอมเขารบการฝากครรภตงแตระยะแรกทตงครรภ เพอปองกนไมใหถกตาหนจากคนในชมชน สาหรบการพฒนางานดานสาธารณสขของจงหวดสงขลา จะมยทธศาสตรการดาเนนงานสงขลาพฒนา ประชามสข โดยมยทธศาสตรการพฒนาเรองหนง คอ การพฒนาเครอขายบรการสขภาพเพอการบรการทมคณภาพ มาตรฐาน และเพอการมสขภาพดของประชาชน ซงสอดคลองกบนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทเนนการพฒนาบรการทเชอมโยงในรปเครอขายหนวยบรการ โดยมยทธศาสตรอน ๆ เปนตวขบเคลอนการพฒนา คอ การพฒนาการบรหารจดการเพอการบรหารทรพยากรไดอยางมประสทธภาพ การสรางกระแสสงคมดานสขภาพ และสนบสนนใหเกดความรวมมอของเครอขายพนธมตรสขภาพ การพฒนาระบบแผนบรณาการ โดยใชขอมลขาวสารทถกตองทนสมย ในการตดตามกากบประเมนผล และการพฒนาบคลากรใหมจรยธรรม คณธรรม สมรรถนะ มความสขและขวญกาลงใจในการทางานและสรางองคกรแหงการเรยนร โดยสรป สถานการณดานอนามยแมและเดกในพนท มผลการดาเนนงานตากวาเกณฑทกระทรวงสาธารณสขกาหนด ประกอบกบยทธศาสตรการพฒนางานสาธารณสขของจงหวดสงขลา กมความสอดคลองกบนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การพฒนาบรการปฐมภมตามนโยบายดงกลาวจะชวยใหประชาชนเหนความสาคญของการฝากครรภ และเพมศกยภาพการจดบรการใหเปนทยอมรบและเขามารบบรการในหนวยบรการซงอยใกลบานเพมขน 2. ดานปจจยนาเขา จากการวเคราะหปจจยนาเขา สามารถพจารณาการบรหารจดการสนบสนนทรพยากรสขภาพได ดงน 2.1 นโยบายการจดบรการ นโยบายการพฒนาการจดบรการ มเพยงโซนเฟองฟาทพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในรปเครอขายบรการปฐมภม เนองจากแนวคดเรองโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลสอดคลองกบนโยบายโรงพยาบาล 3 มมเมอง ซงเปนแนวคดพฒนาศกยภาพ

154

หนวยบรการปฐมภมหลกใหสามารถดแลสขภาพประชาชนในหนวยบรการปฐมภ มในพนทใกลเคยงในลกษณะของเครอขายการจดบรการ สวนโซนอนมการพฒนาการจดบรการฝากครรภเฉพาะในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 2.2 โครงสรางองคกร มเพยงโซนเฟองฟา ทโรงพยาบาลแมขายมการปรบโครงสรางองคกรใหม คอ ฝายพฒนาและสนบสนนบรการปฐมภม ขนมาเพอเปนหนวยประสานงานในการสนบสนนการพฒนาหนวยบรการปฐมภมใหสามารถจดบรการไดคณภาพ สวนโซนอนไมมหนวยงานทมบทบาทในการสนบสนนโดยตรง มเพยงผทรบผดชอบการพฒนาหนวยบรการปฐมภม 2.3 ทรพยากรสขภาพ ในสวนของทรพยากรสขภาพ มกลไกสนบสนนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 2 สวน คอ 1) กลไกการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายและสานกงานสาธารณสขอาเภอ 2) กลไกการสนบสนนจากชมชน กลไกการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายและสานกงานสาธารณสขอาเภอ ใน 2 สวน 1) ดานบคลากร คอ พยาบาลวชาชพ เจาพนกงานทนตสาธารณสข และแพทย เพอรองรบการจดบรการทเพมขน และการพฒนาความรใหกบผรบผดชอบงานฝากครรภ และ 2) การสนบสนนเครองฟงเสยงหวใจเดกในการตรวจครรภ กลไกการสนบสนนจากชมชน ใน 2 สวน คอ 1) ดานบคลากร คอ อสม. ในการรวมใหบรการโดยมผรบผดชอบงานฝากครรภ จดอบรมใหความรในการดแลสขภาพหญงตงครรภ ใหกบ อสม. 2) องคกรปกครองสวนทองถน มเพยงโซนเฟองฟาทไดรบการสนบสนนงบประมาณในการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ 3. ดานกระบวนการ จากการวเคราะหกระบวนการจดบรการ สามารถพจารณากระบวนการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลไดดงน 3.1 รปแบบการพฒนาการจดบรการภายในคลนกฝากครรภ รปแบบการพฒนาการจดบรการภายในคลนกฝากครรภ ทกโซนยงคงจดบรการรวมกบโรงพยาบาลแมขาย ทแตกตางออกไป คอ โซนชบาแดงทจดบรการรวมกบหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย ในบรการตรวจเลอดและพบแพทย โดยทโรงพยาบาลแมขายจะเปนเพยงหนวยรบสงตอเฉพาะกรณทหนวยบรการปฐมภมประเมนพบภาวะครรภเสยง

155

3.2 การพฒนาการจดการบรการฝากครรภ การพฒนาจดบรการฝากครรภทกโซนมกลไกการสนบสนนการจดบรการจากโรงพยาบาลแม

ขายและสานกงานสาธารณสขอาเภอ โดยในสวนของการจดบรการ โรงพยาบาลแมขายสนบสนนใหมการจดบรการตามนโยบายระดบจงหวด คอ

บรการเจาะเลอดสงตรวจ ทกโซนมโรงพยาบาลแมขายจะประสานงานกบหองปฏบตการทางการแพทยในการเตรยมวสดอปกรณ และการจดระบบรบสงเลอดสงตรวจ

การจดโรงเรยนพอแม โซนชบาแดงจะนดใหหญงตงครรภมารบบรการในวนทมาฟงผลเลอด โซนกระดงงา มแนวทางจดในวนทมารบบรการฝากครรภ อก 2 โซนยงคงใหหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาลแมขาย

การพบแพทยทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทกโซนใหหญงตงครรภพบแพทยในคลนกโรคเรอรง

บรการตรวจทางทนตกรรม ทกโซนกาหนดวนทจะสนบสนนเจาพนกงานทนตสาธารณสข จากโรงพยาบาลแมขายไปจดบรการใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทแตกตางออกไป คอ โซนเฟองฟา เนองจากมเจาพนกงานทนตสาธารณสขประจาในหนวยบรการอยแลว

ดานคณภาพบรการฝากครรภ ทกโซนกาหนดแนวทางการจดบรการฝากครรภ และการตดตามการดาเนนงานเพอแกไขปญหาในทประชมคณะกรรมการอนามยแมและเดกระดบอาเภอ ทเพมขนคอการตดตามประเมนผลการจดบรการทหนวยบรการโดยคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอปละ 2 ครง 4. ดานผลผลต 4.1 ดานการเขาถงบรการ จากผลการจดบรการดงกลาวขางตน เมอพจารณาการเขาถงบรการในแงมมตาง ๆ สามารถวเคราะหผลไดดงน ในแงของการเขาถงบรการตามนโยบายการจดบรการฝากครรภระดบจงหวด โซนลลาวด ยงไมสามารถเขาถงบรการฝากครรภไดทกสถานบรการ กลาวคอ หญงตงครรภยงคงตองไดรบการสงตอไปรบบรการอบรมตามหลกสตรโรงเรยนพอแมทโรงพยาบาลแมขาย และสงพบแพทย เชนเดยวกบโซนเฟองฟาในกรณทแพทยไมไดลงไปใหบรการ สวนโซนชบาแดงสามารถใหบรการไดครบตามมาตรฐานการจดบรการฝากครรภทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เชนเดยวกบโซนกระดงงา ทมแนวทางการใหบรการไดทกบรการเชนเดยวกบโซนชบาแดง แตในชวงเวลาทลงไปเกบขอมลไมมหญงตงครรภทมารบบรการฝากครรภครงแรกทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเขารบบรการ

156

เมอพจารณาในแงการเขาถงเชงจตใจ พบวา ทกโซนยงไมสามารถสรางความเชอมนกบประชาชนในพนททงหมด เหนไดจากสถานการณในพนทซงยงคงมหญงตงครรภบางสวนทมความสามารถในการเขารบบรการยงสถานบรการอน ๆ ดวยเหตผลทวามความเชอมนในชอเสยงของสถานบรการมากกวา และในรายทตงครรภไมพงประสงค ซงจะออกไปรบบรการนอกพนทเพอปกปดไมใหเปนทรบรในชมชน ดงคากลาวของผใหขอมล “ตรงนนทน (โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล) กตรวจ แตวาพมองนน พวาไปฝากทอน หมดเลย สวนใหญเนนหาดใหญเพนอง...ตอนนนนจะไปท (ชอโรงพยาบาล 2 แหง) ครบ ทพมองนะ...ไมใชวาพนทเราไมมคณภาพนะ พนทเรามคณภาพแตบางท คอ เปนกระแส ความร ความสามารถ ชอเสยงแคนนเอง คนกเลยคลอยตามกนไป จรง ๆ มนทาได เหมอนกน นภาพทพเหนอย ถงคนทนนนนองฐานะกเออใหไปไดกน”

(ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนชบาแดง) “มนจะเยอะเลย แถวนไมประสงคจะตงครรภ ถงมหลายราย ไมมาฝากทพ หรอวาท โรงบาลน (โรงพยาบาลแมขาย) เขาจะไปในสงขลาเสยมาก ไปโรงบาลนนนบางท เจาหนาท ญาตพนองเขามาโรงบาล เขาจะเหน มนมหลายแบบ บางทเขาสงไปอยทอน เขา ไมใหอยบานไง ถงพอเกดแลวกใหมาอยทน มเยอะไปเคส (case) พรรน

(ผใหบรการฝากครรภใน รพ.สต. โซนกระดงงา) เมอวเคราะหการเขาถงบรการดวยการจดบรการเชงรก พบวา ทกโซนมแนวทางการจดบรการเชงรกในชมชน เพอใหหญงตงครรภเขารบบรการฝากครรภครวแรกกอน 12 สปดาห และฝากครรภตอเนองครบ 4 ครงตามเกณฑ โดยให อสม. เปนผคนหา แนะนา และตดตามหญงตงครรภภายในชมชน สวนการจดบรการเชงรกในหนวยบรการ ทกโซนปรบการจดบรการฝากครรภแบบเบดเสรจ เพอลดขนตอนการสงตอและระยะเวลารอคอยการรบบรการทโรงพยาบาลแมขาย ทง การตรวจและฟงผลเลอด การตรวจทางทนตกรรม การพบแพทย และการจดโรงเรยนพอแม อยางไรกตามในการพฒนามเพยงโซนชบาแดงทจดไดสมบรณ 4.2 ดานการดแลอยางตอเนอง จากผลการจดบรการ สามารถวเคราะหผลการดแลตอเนองในแงมมตาง ๆ ไดดงน 1) การดแลตอเนองในระหวางตงครรภ ทกโซนจดบรการไดตอเนองเฉพาะการฝากครรภ และการดแล

157

หลงคลอด สวนระยะคลอดตองสงตอหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาลแมขาย 2) การจดบรการตอเนองภายในหนวยบรการ ทกโซนจดบรการทตอเนองระหวางจดซกประวต เพอนาขอมลไปใชประเมนภาวะสขภาพ การใหคาแนะนา และการใหปรกษา ณ หองตรวจครรภ และการตรวจทางทนตกรรม สวนการใหบรการตอเนองระหวางหนวยบรการกบการดแลสขภาพทบาน ม 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนกระดงงา ทผใหบรการเยยมบานหลงคลอด สวนโซนลลาวดมแกนนา อสม. เยยมหลงคลอด และโซนชบาแดงทตดตามสขภาพหญงหลงคลอดรวมกบการตรวจหลงคลอดตามนดทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3) การดแลตอเนองระหวางหนวยบรการ ทกโซนมการประสานการจดบรการรวมกบโรงพยาบาลแมขาย หากตรวจพบภาวะเสยงผใหบรการสามารถประสานงานเพอขอคาปรกษากบผรบผดชอบงานฝากครรภของโรงพยาบาลแมขาย และพจารณาสงตอได และโซนชบาแดงทประสานการจดบรการรวมกบหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย 4.3 ดานการดแลแบบองครวมผสมผสาน การใหบรการทกโซนมการพฒนาการจดบรการแบบเบดเสรจตามนโยบายระดบจงหวด ซงชวยใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สามารถจดบรการทผสมผสานตามมาตรฐานคณภาพคลนกฝากครรภ สวนการใหบรการแบบองครวมมความชดเจนดานจตใจ คอ ใหบรการทมความเปนกนเอง มองไปถงปญหาดานสขภาพของบคคลภายในครอบครว ดงคากลาวของผใหขอมล “หมอ (ผใหบรการฝากครรภ) เขาใสใจนะ ถามไถอาการเรานน...ตอนตรวจกถามไถ อาการวานตอนนมเจบ ตรงไหนบางคะ เจบมากหมาย นาหนกคราวน มายงตาอยนะ กลบไปกกนพวกนม พวกไข ใหมากขน ยาทไปพยายามกนใหหมดนะ เพอสขภาพของลก อะไรนแหละ คอเขาสอบถามนนมน ความรสกเรานนเปนกนเองนน ไมใชวาถาม ๆ ซก ๆ ให มนพอเสรจ ถงก ใหยา กลบบาน...”

(หญงตงครรภ โซนลลาวด) “มาตรงนคอไดถามไดปรกษานานไง เพราะคนมนนอย มาบางท 2 3 คนนงรอ บางทไมม เลย ถงพ..(ชอผใหบรการ)..นนเปนคนแหลง (พดคย) มาก ถงเรากแหลง (พดคย) มากกเ ล ย ยาว (พดคยกนนาน)...กเรองทองนแหละ วาตองทายงไงมง เหมอนทองนทวาเสยงนนแกก อธบายใหเราเขาใจนะ…ลางทไปถงนแหละเรองนอง (ชอบตร) วาสบายดมย พอดนองนน อากาศเยนเขาหนอย เหมอนฝนตกไหรนน กเอาแลว นามกมาแลว กตองมาเอายาบอย...”

(หญงตงครรภ โซนกระดงงา)

158

สาหรบการดแลแบบองครวมในมตอน ๆ เชน ครอบครว และสงคม พบวายงไมมการดาเนนการจดบรการทชดเจน เหนไดจากเขาถงการจดบรการของหญงตงครรภทไมพงประสงค หรอกรณปญหาการเลยงลกดวยนมแมทสวนหนงมสาเหตมาจากปญหาดานเศรษฐกจภายในครอบครว 4.4 ดานการประสานบรการ เมอพจารณาการประสานบรการระหวางหนวยบรการ พบวา ทกโซนมการประสานการจดบรการระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกบโรงพยาบาลแมขาย ตงแตระยะตงครรภจนกระทงถงหลงคลอด ทงในดานการจดบรการในหญงตงครรภรายปกต และการประสานงานเพอขอคาปรกษาและพจารณาสงตอหญงตงครรภทมภาวะเสยง และการสงตอเขารบบรการทาคลอด และการดแลหญงหลงคลอด ทแตกตางออกไปคอโซนชบาแดง ทมการประสานการจดบรการรวมกบหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย และโรงพยาบาลแมขาย ในสวนแนวทางการจดบรการ ทกโซนมการประสานงานรวมกนระหวางโรงพยาบาลแมขายและสานกงานสาธารณสขอาเภอ โดยผานคณะกรรมการประสานงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ ทงการจดทาแนวปฏบตในการจดบรการฝากครรภรวมกน สาหรบการประสานบรการในดานชมชน ทกโซนมการประสานบรการ กบ อสม. ใหเปนผตดตามขอมลหญงตงครรภในพนทรบผดชอบ และนามาสรปเปนขอมลสถานการณหญงตงครรภแตละเดอน สงผลใหการประสานในเรองขอมลระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกบ อสม. ชดเจนขน จากเดมท อสม.ไมมการรวบรวมขอมลหญงตงครรภในพนทรบผดชอบ 4.5 ดานการมสวนรวมกบชมชน เมอพจารณาการมสวนรวมของชมชน พบวา ทกโซนดาเนนการมสวนรวมกบ อสม. ในการรวมจดบรการ สาหรบการมสวนรวมกบภาคประชาชนกลมอน ทกโซนยงไมมบทบาทรวมพฒนาการจดบรการฝากครรภ เนองจากมองวาการดแลหญงตงครรภเปนเรองเฉพาะบคคล เหนไดจากการทาเวทประชาคม หรอการจดทาแผนททางเดนยทธศาสตร จะไมมงานอนามยแมและเดกเปนประเดนปญหาหลกของพนท ขณะเดยวกนแมวาตามแนวทางโครงการสายใยรกแหงครอบครวจะสนบสนนใหมการดาเนนงานสงเสรมสขภาพโดยอาศยการมสวนรวมจากชมชนในการสนบสนนการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพ แตในแตละโซนยงไมมการดาเนนงานทชดเจน เนองนโยบายการดาเนนงานไมไดบงคบใหเรงดาเนนการ แตเปนไปในลกษณะของการคอยเปนคอยไป จงทาใหสวนใหญยงไมมการเรมดาเนนการพฒนา ดงคากลาวของผใหขอมล

159

“เอส อาร เอม (SRM) นทาแลว ปญหาทได เชน สงแวดลอม ขยะในเขตเทศบาล ปญหา ของยง...เอ เอน ซ (ANC) ไมไดอยในปญหาเลยนะ เขามองเปนเหมอนคลนกฝากครรภ ท ตองมาฝากทอง แตเขาไมไดมองวา เอ เอน ซ (ANC) นเปนปญหาของชมชน เขามองในสง ใหญ ๆ เขามองวาถนนสายนรถวงแลวเปนฝน ฝนกเปนปญหาสขภาพ…เรองสายใยรกนคอ มนจะเปนนโยบายกลาย ๆ ของจงหวดวาเนนงานน กมาตอนป 53 แลว กสงเจาหนาทไป อบรม วตถประสงคทอบรมนนเขา (สานกงานสาธารณสขจงหวด) ไมไดบบบงคบวาเรา ตองทาสายใยรกใหไดในวนทเราไปอบรม แตเขาตองการใหเรารวา สายใยรกนนคออะไร แลวตอไปจะทายงไงใหมนคอยเปนคอยไป ใหมนเปนรปแบบมากขน...”

(ผใหบรการฝากครรภ ใน รพ.สต.โซนเฟองฟา) “ประชาคมสาสขเรา ทออกมาจะเปนเอดส เพราะมนจะเปนแหลงมเยอะแลวก เ บ า ห ว า น ความดน ไขเลอดออก เดนแตเพอน นนแหละ เอ เอน ซ (ANC) นคงยงคดวาเปนเรองเฉพาะ คนมากกวา คณทองคณกตองมาฝากเอง”

(ผใหบรการฝากครรภ ใน รพ.สต.โซนลลาวด) ในสวนของการมสวนรวมดาเนนงานรวมกบ องคกรปกครองสวนทองถน พบวา มเพยงโซนเฟองฟา ทจดทาโครงการรณรงคการฝากครรภภายในชมชน และไดรบการสนบสนนงบประมาณจากกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน สวนโซนอนไมมการขอสนบสนนงบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถน เนองจากทผานมา ในแงของการจดบรการพบวาทกโซนยงไมมการกาหนดแผนการดาเนนงานรวมกนพฒนาการจดบรการฝากครรภระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกบองคกรปกครองสวนทองถน จากสถานการณการจดบรการฝากครรภ ดงกลาวขางตน เมอวเคราะหจดแขง จดออนของในการพฒนาการจดบรการฝากครรภแตละโซน สรปไดดงน 1. จดแขงในการพฒนาการจดบรการฝากครรภ ทกโซนมจดแขงเหมอนกน คอ 1) ดานบคลากร ทกโซนมพยาบาลวชาชพ เปนผรบผดชอบและใหบรการฝากครรภโดยพยาบาลวชาชพทกโซนผานการอบรมหลกสตรเวชปฏบต สวนโซนเฟองฟายงไมผานการอบรมหลกสตรดงกลาว แตมประสบการณในการใหบรการอยในแผนกหองคลอดของโรงพยาบาลศนยมากอน สวนจานวนพยาบาลวชาชพทกโซนไดรบจดสรรไดตามมาตรฐานกรอบอตรากาลง คอ 1: 5,000 และพยาบาลวชาชพไดรบการอบรมหลกสตรพยาบาลเวช

160

ปฏบต 2) ดานสถานทตง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทกโซนตงอยในพนทชมชน มการคมนาคมสะดวก ประชาชนในพนทสามารถเขาถงบรการไดงาย 3) ดานนโยบาย มนโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวดทชดเจน และมนโยบายเงนคาปวยการสาหรบ อสม.ในการทางานในชมชน พนทมจดแขงเหมอนกน 3 โซน คอ โซนเฟองฟา โซนลลาวด และโซนชบาแดง ในดานความพรอมของหนวยบรการ ทงในดานเครองมอทางการแพทย และโครงสรางอาคารสถานทพรอมรองรบการพฒนาการจดบรการฝากครรภ พนทมพนทมจดแขงเหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนกระดงงา ในดานการมกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน สาหรบใชดาเนนการจดบรการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในชมชน พนทมจดแขงแตกตางออกไปเฉพาะพนท คอ โซนชบาแดง ทมแนวคดโรงพยาบาล 3 มมเมอง เพอพฒนาศกยภาพการทางานแบบเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม และผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทมงมนพฒนาศกยภาพการจดบรการหนวยบรการ เปนศนยแพทยชมชน สวนโซนเฟองฟา ทโรงพยาบาลแมขายเปนพนทเปาหมายตามโครงการการมสวนรวมของผชายในการปองกนเอช ไอ ว และดแลสขภาพมารดา/ทารก ซงชวยสนบสนนการดาเนนงานพฒนาการมสวนรวมทงในระดบชมชน และครอบครว ในภาพรวมของเครอขายหนวยบรการทงหมดในการพฒนาการจดบรการฝากครรภ 2. จดออนในการพฒนาการจดบรการฝากครรภ ทกโซนมจดออนเหมอนกน คอ 1) ดานบคลากร ทกโซนมแพทย ไมเพยงพอสาหรบลงไปใหบรการฝากครรภทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลได ตามเกณฑทสานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลากาหนด 2) ดานชมชน การใหความสาคญของภาคประชาชนเกยวกบการดาเนนงานเกยวกบการดแลสขภาพหญงตงครรภในชมชนมนอยเมอเทยบกบการดาเนนงานดานสขภาพอน ๆ 3) องคกรปกครองสวนทองถน ทกโซนไมมการกาหนดใหการสงเสรมสขภาพหญงตงครรภเปนแผนงานประจา เชน งานดานการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก กรณโซนเฟองฟาทมการสนบสนนการจดบรการในหญงตงครรภ เนองจากการเสนอโครงการจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเพอขอสนบสนนงบประมาณดาเนนการ 4) หญงตงครรภ และผทเกยวของมความคาดหวงในศกยภาพการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลใหสามารถจดบรการไดเทยบเทากบโรงพยาบาลชมชน

161

พนทมพนทมจดออนเหมอนกน 2 โซน คอ โซนชบาแดง และโซนลลาวด ในดานประชาชนนอกพนท และแรงงานตางดาวทเขามาประกอบอาชพในพนทเพมขน ซงสงผลตอการจดสรรบคลากรใหเพยงพอกบจานวนประชาชนทตองรบผดชอบ และการจดบรการฝากครรภทงนสถานการณเมอเปรยบเทยบทงสองโซน พบวาโซนลลาวดมปญหาทรนแรงกวา เนองจากบรบทพนทซงเปนชมชนการคาชายแดนทมความตองการแรงงานมากกวาโซนชบาแดง ทาใหมประชาชนนอกพนท และแรงงานตางดาวเขามาอาศยเปนจานวนมากกวา พนทมจดออนแตกตางออกไปเฉพาะพนท คอ โซนกระดงงา ในดานความพรอมดานอาคารสถานทสาหรบจดบรการฝากครรภ และหญงตงครรภในพนทซงมสทธประกนสงคมทจะไปฝากครรภในหนวยบรการทตนขนทะเบยนนอกพนท จากขอมลการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทศกษาทกโซน สามารถสรปสงทคนพบในการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของ จงหวดสงขลา ดงน 1. รปแบบการพฒนาการจดบรการในคลนกฝากครรภของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทดคอมการจดบรการแบบเบดเสรจในกรณทเปนการตงครรภปกต โดยมการจดบรการในลกษณะเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม โดยมโรงพยาบาลแมขายสนบสนนการจดบรการใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแมขาย และมบทบาทเปนเพยงหนวยรบสงตอและเปดใหบรการเฉพาะกรณหญงตงครรภทมภาวะเสยง ดงเชนรปแบบการจดบรการในโซนชบาแดง 2. วธการจดบรการเชงรกเพอใหหญงตงครรภเขาถงบรการฝากครรภ มอยดวยกน 2 วธ คอ การมอบของเพอสรางแรงจงใจใหกบหญงตงครรภ และการให อสม. คดใชชดทดสอบการตงครรภ เพอคดกรองผทคาดวาจะตงครรภ สวนการใหบรการเชงรกเพอสรางจตสานกใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ จะมแนวทางในการจดหลกสตรสน ๆ ใหหญงตงครรภ คสมรสใหม เขามาเรยนร และการใหสขศกษาในโรงเรยน 3. รปแบบการจดบรการโดยอาศยการมสวนรวมในชมชน ตามโครงการสายใยรกแหงครอบครว มแนวทางในการจดบรการ 2 รปแบบ คอ 1) การจดตงกลมผทเกยวของ เชน ผนาชมชน หญงตงครรภ แกนนนา อสม. กลมบคคลซงถายทอดภมปญญาชาวบานเพอสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม 2) การจดตงกลมแมตวอยาง เพอนามาเปนตนแบบใหกบหญงตงครรภในชมชน โดยอาศยเกณฑการคดเลอกซงเคยมการดาเนนงานในอดตมาปรบใชใหม 4. การจดบรการในชมชน อสม. เปนผทมบทบาทสาคญในการรวมจดบรการฝากครรภในชมชน สวนภาคอน ๆ ในชมชน หรอแมกระทงองคกรปกครองสวนทองถน ยงใหความสาคญและการ

162

ประสานการจดบรการสงเสรมสขภาพหญงตงครรภกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลนอย เมอเทยบกบงานการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคอน ๆ ในชมชน 5. การจดสรรงบประมาณสาหรบจดบรการสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ ควรอาศยงบประมาณจากกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน มาสนบสนนการดาเนนงาน โดยผานการชแจงใหกบคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน ทราบ 6. การมนโยบายการพฒนาการจดบรการทชดเจน สงผลตอพฒนาการจดบรการ เหนไดจากการพฒนาการจดบรการในคลนกฝากครรภ ทไดรบการสนบสนนการพฒนาอยางตอเนอง เมอ เปรยบเทยบกบการจดบรการโดยชมชนมสวนรวมซงไมมนโยบายเรงรดการพฒนา ทาใหการดาเนนการยงไมเหนเปนรปธรรม อภปรายผล การใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผใหขอมลแตละกลม ใหความหมายการจดบรการฝากครรภสามารถสรปได 4 ประเดน คอ 1) การจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล 2) การใหบรการเชงรกเพอดแลหญงตงครรภ 3) การใหคาปรกษาไดตลอดเวลาทงในหนวยบรการและในชมชน 4) การจดบรการแบบมสวนรวมระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และองคกรปกครองสวนทองถน ประเดนการจดบรการฝากครรภไดเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล ผใหบรการ เหนวาเปนการเพมบรการ คอ การเจาะเลอดสงตรวจ การจดโรงเรยนพอแม การตรวจทางทนตกรรม การมแพทยมาตรวจครรภ เพอใหสามารถจดบรการไดเบดเสรจ โดยไมตองสงตอหญงตงครรภเขารบบรการทโรงพยาบาลแมขาย การทผใหบรการใหความหมายลกษณะน อาจเนองมาจากนโยบายระดบจงหวด ทกาหนดใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจดบรการฝากครรภแบบเบดเสรจ (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ข) ซงจะชวยใหผใหบรการสามารถจดบรการฝากครรภไดครบทกบรการตามมาตรฐานคณภาพการฝากครรภ ไดอยางตอเนองตลอดระยะเวลาการตงครรภ สอดคลองกบแนวคดการจดบรการเชงรกในสถานบรการ ทควรมการจดบรการแบบเบดเสรจ ทงการรกษา การสงเสรมสขภาพ และปองกนโรคแบบองครวม โดยมชดใหความร เพอปรบเปลยนทศนคต และการปฏบตใหเหมาะสมกบภาวะสขภาพ (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) สวนหญงตงครรภ และ อสม.ใหรายละเอยดการจดบรการไดเชนเดยวกบโรงพยาบาล ซงบางบรการเกนศกยภาพของ

163

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในปจจบน เชน มบรการตรวจอลตราซาวด มการทาคลอด เพอใหหญงตงครรภรบบรการใกลบานไดตอเนองตลอดระยะเวลาทตงครรภซงสนสดลงเมอมการคลอด การใหความหมายลกษณะน อาจเนองมาจากความเขาใจวาเมอปรบชอเปนโรงพยาบาล จะสามารถจดบรการไดเชนเดยวกบโรงพยาบาลชมชน ตามประสบการณทเคยรบบรการในครรภกอน ดงนนจงใหความหมายในลกษณะความคาดหวงในศกยภาพการจดบรการ ทตองจดไดเทยบเทาโรงพยาบาลชมชน ซงเปนหนวยบรการระดบทตยภม ประเดนการจดบรการเชงรก ผใหขอมลใหความเหนสองแนวทาง คอ 1) ผใหบรการ อสม. และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ใหความหมายในลกษณะวธจดบรการทลงตดตาม คนหา แนะนาใหหญงตงครรภมาฝากครรภในชมชน การเยยมบานหลงคลอด การใหความหมายลกษณะนอาจเนองมาจากมาตรฐานโครงการลกเกดรอด แมปลอดภย (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2545)และเกณฑมาตรฐานการฝากครรภของกระทรวงสาธารณสข กาหนดใหหนวยบรการสนบสนนใหหญงตงครรภฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห และฝากครรภตอเนองครบ 4 ครง จงทาใหวธจดบรการเชงรกมลกษณะของการตดตามในชมชน หากหญงตงครรภไมมารบบรการทคลนกฝากครรภ สวน อสม. และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ใหรายละเอยดวาเปนการสงเสรมสขภาพ โดยให อสม. ใหความรในการดแลสขภาพกบหญงตงครรภในชมชน ทงนทงนอาจเนองมาจากบทบาท อสม. ปจจบนหลงจากมนโยบายเงนคาปวยการ ซงมาพรอมกบนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ไดกาหนดให อสม. แนะนาและใหความรกบหญงตงครรภในชมชน และรายงานผลการดาเนนงานเพมขนกวาในอดต จงทาใหมความเขาใจไปในแนวทางน 2) ผใหบรการ และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ใหความหมายในลกษณะของการเนนใหหญงตงครรภเหนความสาคญของฝากครรภ และมารบบรการทนททสงสยวาตงครรภ ซงเปนการใหความหมายเชงผลลพธของการทางานเชงรกทเนนสรางความร ทศนคต และสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมในการดแลสขภาพ (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) ทงนอาจเนองมาจากประสบการณทางานของผใหบรการ และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ซงเหนวาวธทปฏบตอย เปนวธทดาเนนการมาตงแตกอนปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงเนนเพยงดาเนนการใหผานตามเกณฑมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสข มากกวาจะปรบเปลยนความคดหญงตงครรภ ดงนนเมอปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล วธการจดบรการเชงรกจงควรเนนจดบรการใหเกดผลลพธในการปรบเปลยนความคด และพฤตกรรมการฝากครรภทเปนรปธรรม เพอใหมความแตกตางในการจดบรการเมอเปรยบเทยบกบสมยทเปนสถานอนามย

164

ประเดนการเปนทปรกษาไดตลอดเวลาทงในหนวยบรการและในชมชน มเพยง อสม. โซนลลาวด เหนวาเปนการเนนการใหคาปรกษาไดตลอดเวลา ทงจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และจาก อสม. ททางานในชมชน ซงสอดคลองกบแนวคดการจดบรการใหคาปรกษาไดตลอดเวลาของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) ทงนอาจเนองมาจาก อสม. ไดรบทราบขอมลผานทางผใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวา นโยบายเนนการพฒนาการใหคาปรกษามากกวาการพฒนาศกยภาพใหสามารถจดบรการไดเทยบเทากบโรงพยาบาลแมขาย ประกอบกบขอมลการพฒนาคลนกฝากครรภ ในชวงทเกบขอมลยงไมมการพฒนาการจดบรการใหเหนเปนรปธรรม จงเปนสงสนบสนนความเขาใจของ อสม. ตามทรบรมาจากเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาเนนการใหคาปรกษาเปนหลก ประเดนการมสวนรวมจดบรการกบองคกรปกครองสวนทองถน ตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนเหนวา เปนการมสวนรวมสนบสนนงบประมาณ และการประสานงานในการจดบรการใหกบหญงตงครรภ ซงสอดคลองกบแนวคดการจดบรการแบบมสวนรวม (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) ทงนการใหรายละเอยดวาเปนเรองการสนบสนนงบประมาณ อาจเนองมาจากปจจบนมการจดตงกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน เพอใชสนบสนนการดาเนนงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในชมชนโดยเฉพาะ (อรจตต และคณะ, 2553) ทาใหบทบาทในการสนบสนนงบประมาณกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงเปนหนวยบรการทมบทบาทโดยตรงในการจดบรการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในชมชนชดเจนขน จงทาใหตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนใหความหมายในลกษณะน สวนการใหรายละเอยดวาเปนการประสานงานในการจดบรการใหกบหญงตงครรภ อาจเนองมาจากในพนทองคกรปกครองสวนทองถน มโครงการสนบสนนของขวญใหกบหญงหลงคลอดซงเปนกลมเปาหมายในการจดบรการเดยวกนกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนท ดงนนการทจะดาเนนโครงการใหครอบคลมกลมเปาหมายในพนท จงตองอาศยการประสานงานรวมกน จะเหนไดวาการใหความหมายของผใหขอมลแตละกลม มความแตกตางกน คอมทงการใหความหมายการจดบรการตามนโยบาย และการใหความหมายในลกษณะของความคาดหวงในการจดบรการทเทยบเทากบระดบโรงพยาบาลซงเปนหนวยบรการระดบทตยภม ดงนนจงเปนสาคญทเจาหนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลควรมการชแจงเพอสรางความเขาใจทถกตองและตรงกน ใหกบทกภาคสวนทมอยในพนทรบผดชอบ

165

การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มการเรมจดบรการตงแตเรมตงครรภตอเนองไปจนกระทงถงการใหบรการหลงคลอด โดยเปนการใหบรการ 2 สวน สวนแรกเปนการใหบรการในชมชน ไดแก การคนหาและแนะใหหญงตงครรภเขารบการฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห การตดตามใหมาฝากครรภตอเนอง และการเยยมบานหลงคลอด สวนทสองเปนการใหบรการในสถานบรการ ไดแก การฝากครรภ การทาคลอด และการตรวจหลงคลอด ประเดนการคนหาและแนะใหหญงตงครรภเขารบการฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห ทกโซนมการคนหาและแนะนาใหมาฝากครรภภายในชมชน โดย อสม. สอดคลองแนวคดการบรการเชงรก และการเชอมโยงการจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) และมาตรฐานโครงการลกเกดรอด แมปลอดภย (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2545) ทตองเรมตงแตการคนหาและกระตนใหหญงมครรภเหนความสาคญและมาฝากครรภตงแตเนน ๆ โดยอาศยการประสานความรวมมอกบกลมหรอองคกรในชมชนเขามาชวยจดบรการ ทงนวธคนหาของ อสม. จะใชวธการสอบถามขอมลจากการสนทนา พบปะ พดคยระหวางเพอนบาน และญาตพนอง ทอาศยอยภายในชมชนท อสม. แตละคนรบผดชอบ อนเปนลกษณะการทางานทอาศยความสมพนธทางสงคมมาเปนเครองมอในการคนหาหญงตงครรภ ทแตกตางออกไป คอ โซนชบาแดง ใชวธคดกรองโดยใชชดทดสอบการตงครรภ กบกลมเปาหมายทคาดวาจะตงครรภ เชน กลมคสมรสใหม ซงเปนวธการใชภมปญญาทางประเพณชมชน เปนเครองมอในการคนหาหญงตงครรภอกวธหนงควบคกบการใชความสมพนธทางสงคม สวนโซนเฟองฟา และโซนลลาวด จะใชการมอบสงของใหกบผทมาฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห และฝากครรภครบ 4 ครงตามเกณฑ เพอสรางแรงจงใจใหกบหญงตงครรภมารบบรการฝากครรภ สอดคลองกบการศกษาของเดชา (2551) ทอาศยการสรางแรงจงใจดวยการมอบของขวญกบหญงตงครรภทมาฝากครรภตามนด และมาคลอดทโรงพยาบาล เพอแกไขปญหาอนามยแมและเดกใน อาเภอกะพอ จงหวดปตตาน ประเดนการตดตามใหมาฝากครรภตอเนอง ทกโซนตดตามหญงตงครรภทงหมดในเขตพนทรบผดชอบ ทงทรบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และทรบบรการนอกพนท ใหไดรบการฝากครรภตอเนองครบ 4 ครง ตามเกณฑมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสข วธการตดตาม ผใหบรการใชวธโทรศพทตดตามหญงตงครรภทขาดนด โดยไมทราบสาเหต เพอความสะดวก และประหยดเวลาไปตดตามทบาน และการตดตามโดย อสม. ในกรณทไมสามารถตดตอ

166

ทางโทรศพทได หรอผใหบรการตดตามดวยตนเองในบางราย สวนหญงตงครรภทไปรบบรการนอกพนท จะตดตามขอมลความตอเนองของการฝากครรภ จากสมดบนทกสขภาพแมและเดกอยางนอย 2 ครง ตลอดระยะเวลาทตงครรภ เนองจากตองเกบขอมลสถานะสขภาพของหญงตงครรภในพนทรบผดชอบใหเปนปจจบน ซงเปนองคประกอบสาคญทจะนาไปใชจดบรการดแลสขภาพหญงตงครรภในพนทไดอยางตอเนอง ดงเชนกรณโซนเฟองฟาทนาขอมลไปใชจดทาโครงการเพอขอสนบสนนงบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถนเพอสงเสรมการฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห และการฝากครรภครบตามเกณฑ สอดคลองกบแนวคดการจดบรการเชงรกทมลกษณะการทางานทมการวางแผนงานเพอลดความรนแรงของปญหาลวงหนาภายใตขอมลทมอย ซงไดมาจากการจดบรการทมการเชอมโยงการจดบรการกบภาคในชมชน (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) ในทนคอ อสม. ทเข ามาประสานการจดบรการดานขอมลหญงตงครรภในพนทรบผดชอบ รายละเอยดการใหบรการฝากครรภ ทกโซนมขนตอนและรายละเอยดการจดบรการทไมแตกตางกนมากนก เนองจากเปนบรการทมการกาหนดรายละเอยดเปนแนวทางปฏบต ตามมาตรฐานคณภาพการจดบรการคลนกฝากครรภทชดเจน สอดคลองกบการตดตามประเมนผลระบบบรการหญงตงครรภของหนวยบรการปฐมภมในประเทศไทย ของสานกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข เครอขายวจยและพฒนาบรการสขภาพปฐมภม และสถาบนวจยระบบสาธารณสข (2549) พบวาหนวยบรการปฐมภมสวนใหญมการจดบรการทไมตางกนมากนก เพราะเปนระบบทมการกาหนดมาตรฐานการดาเนนงานในรายละเอยดไวชดเจน ในสวนของการใชสมดบนทกสขภาพแมและเดก พบวามการใชเสนทางลกรกนอยทสด เหนไดจากสมดบนทกสขภาพแมและเดกในหญงตงครรภบางรายทไมมการบนทกขอมล หรอหากมการบนทกกเปนการบนทกโดยผใหบรการ ซงไมมความสมบรณเชนเดยวกน การทเสนทางลกรกมการใชประโยชนนอย อาจเนองมาจาก เปนสวนทหญงตงครรภตองประเมนดวยตนเอง ซงมขนตอนทตองนาขอมลนาหนกทไดไปเปรยบเทยบกบคามาตรฐานในตารางกอนจะนาไปบนทกลงไปเสนทางลกรก จงทาใหหญงตงครรภเขาใจยากและไมทาการประเมน ขณะเดยวกนผใหบรการกละเลยในสวนน เนองจากการฝากครรภแตละครง ผใหบรการมการประเมนภาวะโภชนาการจากกราฟซงทาใหทราบภาวะโภชนาการเชนเดยวกน รวมทงทกครงทมารบบรการไดแนะนาเรองโภชนาการ ตลอดจนไดประเมนพฒนาการจากการซกประวตและตรวจครรภ พรอมกบใหคาแนะนาในการดแลตนเองในแตละระยะของการตงครรภใหหญงตงครรภทราบ ดงนนเพอประหยดเวลาในการใหบรการจงละเลยการเนนใหหญงตงครรภใชประโยชนจากสวนน สอดคลองกบการศกษาการจดระบบบรการสขภาพทพงประสงคในงานอนามยแมและเดกของ ศรกล

167

และคณะ (2549) ทพบวาการจดระบบบรการในคลนกฝากครรภ ในสถานบรการทกระดบมความคลายคลงกน และการใชขอมลเสนทางลกรกเปนสวนทใชประโยชนนอยกวาสวนอน ๆ และถกละเลยในการประเมนภาวะสขภาพ แนวทางการจดบรการในคลนกฝากครรภ ทกโซนมการพฒนาใหสามารถจดบรการฝากครรภแบบเบดเสรจ ตามนโยบายระดบจงหวด คอ มการเพมบรการเจาะเลอดสงตรวจ การตรวจทางทนตกรรม การพบแพทยอยางนอย 1 ครง และโรงเรยนพอแม ซงเปนแนวทางการจดบรการเชงรกในหนวยบรการตามแนวคดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เนองจากทาใหผใหบรการสามารถประเมนภาวะสขภาพไดอยางตอเนองตลอดชวงเวลาทตงครรภ อยางไรกตามการจดบรการดงกลาว จาเปนตองมการดาเนนงานตามมาตรฐานการใหบรการ และวสดอปกรณหรอเครองมอทสมพนธกบมาตรฐานบรการ (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) จากการศกษาพบวา ม 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด ทยงไมมการจดบรการ เนองจากผใหบรการยงไมไดรบการอบรมแนวทางการใหความรในโรงเรยนพอแม ซงโรงพยาบาลแมขายทกโซนมแนวปฏบตสาหรบใหบรการทเปนมาตรฐานอย จงทาใหหนวยบรการยงไมสามารถจดบรการได ขณะเดยวกนบรการทเพมขนนน จาเปนตองอาศยบคลากร คอ แพทย และเจาพนกงานทนตสาธารณสข และวสดอปกรณหรอเครองมอจากโรงพยาบาลแมขายในการตรวจผลเลอด ดงนนลกษณะการจดบรการจงยงคงเปนการจดบรการทมการเชอมโยงการจดบรการระหวางหนวยบรการอยเชนเดยวกบกอนทจะมการปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ประเดนการสงตอหญงตงครรภกรณพบภาวะเสยง ผใหบรการจะตดสนใจสงตอหญงตงครรภโดยพจารณาความผดปกตตามหลกการพยาบาลหญงตงครรภ วามความเสยงทจะสงผลกระทบกบสขภาพของแมและเดกมานอยเพยงใด เชน มภาวะบวม หรอมผลการตรวจฮมาโตครตตากวามาตรฐาน และพจารณาสงตอภายใตแนวปฏบตทจดทาขน โดยคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ ทงนการตดตอประสานงานจะอาศยการสงตอขอมลทางโทรศพทเพอใหโรงพยาบาลแมขาย รบทราบขอมล พรอมกบเขยนขอมลในใบสงตอผปวย เพอสงตอหญงตงครรภไปรบบรการทนท กรณทพบความเสยงทเปนอนตรายกบแมและเดกสง แตกรณทพบความเสยงทไมเปนอนตรายกบแมและเดกมาก จะใชเพยงการสงตอโดยเขยนขอมลในใบสงตอผปวย และแนะนาหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาลแมขาย โดยไมมการประสานขอมลทางโทรศพท ซงแสดงใหเหนวาในการพจารณาการตดสนใจสงตอผปวย ผใหบรการไดพจารณาตามแนวปฏบตและหลกการพยาบาล เพอใหหญงตงครรภไดรบบรการทปลอดภย และชใหเหนความพรอมดานการ

168

สอสาร ซงเปนความพรอมขนพนฐานสาหรบจดบรการตามแนวทางการเชอมโยงการจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) การจดบรการในระยะคลอด ทกโซนไมมบรการทาคลอด จะมเพยงการใหคาแนะนารายบคคลในการเตรยมตวในระยะคลอด ใหกบหญงตงครรภทมอายครรภ 36 สปดาหเปนตนมา อกสวนหนงจะไดรบคาแนะนาจากโรงเรยนพอแมครงท 2 การทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลไมมการใหบรการเนองจากทผานมาการดาเนนงานดานอนามยแมและเดกจะเนนบทบาทใหหญงตงครรภเขารบการคลอดในสถานบรการ คอ โรงพยาบาล เนองจากมความพรอมทงบคลากรและอปกรณทางการแพทย เพอลดความเสยงตอการตายของแมและเดกขณะคลอด การใหบรการหลงคลอด มเพยงโซนชบาแดงทมการตรวจหลงคลอด เนองจากโรงพยาบาลแมขายเหนวา เมอปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ศกยภาพในการจดบรการควรเพมขน ดงนนจงไดปรบใหมบรการตรวจหลงคลอดทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล อยางไรกตามในการจดบรการ ผใหบรการไมมการเยยมบานหลงคลอด ทงนเนองมาจากไดนดตรวจหลงคลอดเพอตรวจและประเมนภาวะสขภาพทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแลว จงไมมการลงเยยมบาน สวนอก 3 โซน ยงจดบรการหลงคลอดรวมกบโรงพยาบาลแมขาย โดยผใหบรการมการเยยมบานหลงคลอด เพอประเมนภาวะสขภาพ และรวบรวมขอมลสถานะสขภาพของแมและเดก สวนการเยยมบานหลงคลอด ทแตกตางออกไป คอ โซนลลาวด จะอบรมแกนนา อสม.ใหออกเยยมบาน แทนผใหบรการ เนองจากภาระงานของผใหบรการ ซงเมอเปรยบเทยบกบโซนอน ๆ พบวาผใหบรการจะมความรบผดชอบมากกวาพนทอน ทงดานจานวนผมารบบรการทเปนประชาชนนอกพนท และแรงงานตางดาว และการดาเนนงานควบคมและปองกนโรคเอดส เนองจากในพนทมกลมหญงอาชพพเศษ ซงเปนกลมเสยงอยในพนท จงทาใหไมสามารถลงไปเยยมบานดวยตนเองได ซงมมมองของผวจย การท อสม. ลงเยยมบานอาจทาใหไดขอมลเชงลกทแตกตางไปจากการทผใหบรการไปเยยมบานดวยตนเอง เนองจากประสบการณ ความร ทกษะของผใหบรการ กบ อสม. แตกตางกน สวนโซนชบาแดง ทไมมการเยยมบาน อาจทาใหการดแลสขภาพไดไมครบตามลกษณะการดแลแบบองครวมทตองอาศยขอมลเชงสงคม เศรษฐกจ สภาพแวดลอม เขามาประกอบการพจารณาการดแลทงในระดบบคคล และครอบครว (ยงยทธ, 2552 ข) ดงนนเพอใหบรการสอดคลองกบหลกการจดบรการปฐมภมและแนวคดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผใหบรการทกโซนควรเยยมบานหลงคลอด ทงนอาจใหบคลากรตาแหนงอน ๆ เปนผเยยมบานรวมกบผใหบรการ เพอลดภาระงานของผรบผดชอบงานอนามยแมและเดก และเพอใหบรการไดคณภาพตามมาตรฐานคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ ควรจดอบรมเพอพฒนาทกษะ ความรการเยยมบานใหกบบคลากรตาแหนงอน ๆ เพมเตม

169

กระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมกระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภทงในดานปจจยนาเขา และกระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภ โดยมกลไกในการดาเนนงานจากโรงพยาบาลแมขายและสานกงานสาธารณสขอาเภอ และกลไกการพฒนาภายในหนวยบรการภายใตการมสวนรวมของชมชน คอ อสม. และองคกรปกครองสวนทองถน ในประเดนตาง ๆ คอ

ดานบคลากร บทบาทหนงของคณะทางานเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ ตามมาตรฐานการบรหารและพฒนาเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ คอ การบรหารจดการและพฒนาบคลากร(กรมพฒนาบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2551) เพอจดบรการไดมคณภาพเปนไปตามมาตรฐานทกาหนด จากการศกษาพบวาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทกโซน ไดรบการจดสรรบคลากรลงไปใหบรการฝากครรภ ตามนโยบายระดบจงหวด คอ พยาบาลวชาชพ เจาพนกงาน ทนตสาธารณสข และแพทย ซงมทงการจดสรรบคลากรลงไปใหบรการประจา และการจดสรรบคลากรรวมใหบรการเนองจากบคลากรมจากด โดยเฉพาะพยาบาลวชาชพ ทกโซนไดรบการจดสรรใหครบตามมาตรฐานกรอบอตรากาลง คอ 1: 5,000 สวนการพฒนาทรพยากรบคคล ทกโซนมการจดประชมวชาการ และฝกปฏบตเพอพฒนาทกษะใหกบผใหบรการฝากครรภ ในหนวยบรการปฐมภม โดยมคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอ รบผดชอบการพฒนาศกยภาพบคลากร

ดานเครองมอทางการแพทย การสนบสนนเครองมอทางการแพทย เปนบทบาทหนงของคณะทางานเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ ตามมาตรฐานการบรหารและพฒนาเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ ทตองจดระบบบรการดานสขภาพใหไดตามสทธประโยชน (กรมพฒนาบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2551) จากการศกษาพบวา ทกโซนศกษาจดสรรอปกรณทางการแพทย คอ เครองฟงเสยงหวใจเดก สาหรบใหบรการตรวจครรภ ตามมาตรฐานคณภาพคลนกฝากครรภ (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ง) เพอสรางมาตรฐานในการตรวจครรภเทยบเทากบการฝากครรภทโรงพยาบาลแมขาย ซงมการใชเครองฟงเสยงหวใจในเดกตรวจครรภ และสรางความเชอมน ใหกบหญงตงครรภในบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล แนวคดการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทกโซนเนนพฒนาศกยภาพการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปาหมาย มากกวาจะพฒนาการจดบรการในรปเครอขาย แมวาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษาจะเปนหนวยบรการแมขายกตาม ทงนอาจเนองมาจากในระยะตอไปหนวยบรการปฐมภมแหงอน ๆ จะปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การจดบรการฝากครรภยอมตองจดบรการไดเชนเดยวกบ

170

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ยกเวนโซนชบาแดงทพฒนาการจดบรการรวมกบแนวคดโรงพยาบาล 3 มมเมอง ทเนนพฒนาศกยภาพการจดบรการในรปเครอขายหนวยบรการปฐมภม โดยมหนวยบรการปฐมภมแมขาย ทจะดแลประชาชนในพนทหนวยบรการปฐมภมเครอขายซงอยในพนทใกลเคยง เพอใหประชาชนเขาถงบรการไดงาย ซงสอดคลองกบแนวคดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในการสรางเครอขายความเชอมโยงระหวางหนวยบรการ (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552) เมอพจารณาถงทรพยากรทมอยจากด เชน แพทย ซงเปนจดออนของทกโซน หากมการพฒนาหนวยบรการปฐมภมทกแหงใหสามารถจดบรการไดเชนเดยวกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแมขาย ยอมเปนไปไมได ดงนน รปแบบการพฒนาการจดบรการฝากครรภจงควรขยายผลการจดบรการภายใตการทางานแบบเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม การกาหนดโครงสรางหนวยงานสนบสนนการจดบรการในหนวยบรการปฐมภม ในการสนบสนนการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของโรงพยาบาลแมขาย ทกโซนอาศยผใหบรการทปฏบตงานประจาในแตละหนวยงาน ทาหนาทประสานงานเพอพฒนาการจดบรการ โดยทางานรวมกบคณะทางานเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ ยกเวนโซนชบาแดงทปรบโครงสรางองคกรของโรงพยาบาลแมขายขนมาใหม ทาหนาทสนบสนนการพฒนาการจดบรการในหนวยบรการปฐมภมใหไดมาตรฐาน รวมกบคณะกรรมการดาเนนงานเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ เมอเปรยบเทยบการมและไมมการปรบโครงสรางหนวยงานสนบสนนการจดบรการทชดเจน พบวา การมหนวยงานทชดเจน จะชวยอานวยความสะดวกในการสนบสนนการจดบรการไดดกวา เนองจากเมอพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โรงพยาบาลแมขายตองรบผดชอบการสนบสนนการจดบรการปฐมภมในรปเครอขายใหไดมาตรฐาน ซงการพฒนาลวนเกยวของกบผใหบรการประจาในแตละหนวยงานของโรงพยาบาลแมขาย หากไมมการจดตงหนวยงานกลางทาหนาทสนบสนนทชดเจน จะทาใหเกดภาระงานและความซาซอนในการปฏบตงานของผใหบรการประจาในแตละหนวยงานของโรงพยาบาลแมขายเพมขน ดงนน หากมการกาหนดหนวยงานขนมาทาหนาทสนบสนนการจดบรการทชดเจน จะชวยลดความซาซอนในการปฏบตงานลง ซงเปนขอดของการจดโครงสรางองคกรทเปนทางการ (ศรวรรณ, สมชาย, ลทธกาล,สดา, และชวลต, 2545)

งบประมาณในการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ ทกโซนมการประสานงานเพอขอรบการสนบสนนงบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถน เนองจากเปนหนวยงานทมบทบาทโดยตรงตามพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (2542)ในการจดบรการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในชมชน ประกอบกบชวงททาการศกษา องคกรปกครองสวนทองถนโซนเฟองฟา และโซนกระดงงา ไดจดตงกองทน

171

หลกประกนสขภาพระดบทองถน สวนโซนลลาวด และโซนชบาแดง อยระหวางดาเนนการจดตงกองทน ดงนนการดาเนนงานฝากครรภทกโซนจงมงใหองคกรปกครองสวนทองถนเขามามสวนรวมสนบสนนงบประมาณจากกองทนดงกลาว อยางไรกตามในทางปฏบต มเพยงโซนเฟองฟาทมกระบวนการประสานงานขอสนบสนนงบประมาณสาหรบจดทาโครงการได สวนโซนอน ๆ มการประสานงานแตยงไมไดรบการสนบสนนงบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถน

อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) กลไกการพฒนาการจดบรการฝากครรภภายใตการมสวนรวมของชมชน มการรวมจดบรการในชมชนโดยม อสม. เปนผรวมใหบรการ ซงกอนทจะดาเนนการจดบรการทกโซนมการจดอบรมเพอเพมความรใหสามารถนาไปใชปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ โดยเนอหาทอบรมจะเกยวกบการดแลสขภาพหญงตงครรภ และแนวทางการดาเนนงานดานการออกคนหา ตดตามหญงตงครรภใหมาฝากครรภ การจดบรการรวมกบ อสม. ทงนอาจเนองมาจาก อสม. เปนตวแทนประชาชนทมบทบาทชดเจนในการดาเนนงานดานสขภาพในชมชนรวมกบเจาหนาทสาธารณสขมาอยางตอเนอง จงมความสมพนธอนด ตลอดจนเปนทยอมรบและไดรบความไววางใจทงจากประชาชนและเจาหนาทในการดาเนนงานดานสขภาพรวมกน มากกวาประชาชนกลมอนในชมชน สอดคลองกบการศกษาศกยภาพและบทบาทของ อสม. ในบรบทสงคมทเปลยนไปของโกมาตร และปารณฐ (2550) ทพบวา อสม. เปนทนทางสงคมทไดรบการยอมรบจากประชาชนในพนทในการเขามาทางานดานสขภาพ มาอยางตอเนองจนมความสมพนธและความเขาใจงานสาธารณสขเปนอยางดไดโดยไมตองชแจงหรอทาความเขาใจมาก การพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จะมการพฒนาศกยภาพในการจดบรการในคลนกฝากครรภ ควบคกบการพฒนาคณภาพบรการฝากครรภใหไดตามมาตรฐาน เนองจากคณภาพบรการเปนตวกาหนดวาการใหบรการนนกอใหเกดผลลพธทพงประสงคตอสขภาพ (จรตม, 2543) คอ หญงตงครรภสามารถดแลสขภาพตนเอง และไดรบการเฝาระวงภาวะแทรกซอนทเกดขนขณะตงครรภ จากการศกษาพบวาทกโซนมการจดบรการโดยใชแนวปฏบตทโรงพยาบาลแมขายจดทาขน ภายใตมาตรฐานการใหบรการลกเกดรอด แมปลอดภย โครงการสายใยรกของครอบครว และมาตรฐานคณภาพการจดบรการทางการพยาบาล ควบคกบการควบคมคณภาพเพอใหแนใจวาบรการทจดนนมการเนนงานทสอดคลองกบมาตรฐานเกณฑทกาหนดไว (ณฏฐพนธ และคณะ, 2545) ซงเกณฑคณภาพการฝากครรภดงกลาว สานกงานสาธารณสขจงหวดเปนผกาหนดขน เพอใหคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอนาไปใชนเทศ ตดตามประเมนผลการดาเนนงานในพนท

172

ปจจยสงเสรมการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ปจจยสงเสรมการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมมดวยกน 4 ประเดน คอ 1) ปจจยสวนบคคล ไดแก ผใหบรการทมความมงมนทจะใหผรบบรการไดรบบรการใกลบาน ความรวมมอของบคลากรในหนวยงาน วสยทศนของผนา และการพฒนาตนเองของผใหบรการ 2) ปจจยทรพยากรสขภาพ ไดแก การมพยาบาลวชาชพใหบรการ การม อสม. รวมใหบรการ มเครองมอทางการแพทยททนสมยไดมาตรฐานเพยงพอ 3) นโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวดทชดเจน 4) มเงนคาปวยการ อสม. ตอบแทนการทางานในชมชน ปจจยผใหบรการทมความมงมนทจะใหหญงตงครรภไดรบบรการใกลบาน ผใหบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โซนชบาแดง เหนวาผใหบรการทมใจทพรอมจะใหบรการ การมงหวงใหผมารบบรการมสขภาพด และไดรบประโยชนจากบรการทใกลบาน มากกวาเปนการปฏบตตามนโยบายทกาหนด จงจะชวยสงเสรมใหเกดการพฒนาการจดบรการได เนองจากหากบคลากรในหนวยบรการมความรสกทด และเหนประโยชนทจะเกดขนจากการพฒนาบรการยอมทจะสงผลตอพฤตกรรมทแสดงออกในการหาแนวทาง หรอวธการ ทจะพฒนาบรการใหบรรลเปาหมายได สอดคลองกบการศกษาของยพา (2549) ทพบวาการททมงานมความเตมใจ เหนประโยชนของดาเนนงาน ชวยใหการดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพของโรงพยาบาลหาดใหญ ประสบความสาเรจ เมอเปรยบเทยบผลการพฒนาการจดบรการฝากครรภกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในอาเภอเดยวกน พบวา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษา สามารถดาเนนการเปดใหบรการไดครบทกบรการเปนพนทแรกของอาเภอ

ปจจยความรวมมอของบคลากรในหนวยงาน ผใหบรการโซนลลาวด เหนวาในการพฒนาการจดบรการใหประสบผลสาเรจ สวนหนงเกดจากความรวมมอรวมของบคลากรในหนวยงาน มการทางานเปนทม มการชวยเหลอเกอกลกน ผใหบรการตาแหนงอน ๆ มารวมใหบรการโดยไมตองรองขอ เพอใหการจดบรการสามารถเสรจไดภายในระยะเวลาทเปดคลนกบรการ เชนเดยวกบการจดบรการของโซนชบาแดง ทอาศยความรวมมอของบคลากรในหนวยงานรวมจดบรการ สอดคลองกบการศกษาของยพา (2549) ทพบวาความเตมใจ ในการจดบรการสงผลใหสามารถดาเนนงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประสบความสาเรจลงได ปจจยวสยทศนผนา ผใหบรการโซนชบาแดง เหนวา ผนาของหนวยงานตองลกษณะสาคญคอ มวสยทศนกวางไกล จงจะสงเสรมใหเกดการพฒนาภายในหนวยงาน ประสบความสาเรจ เนองจากผนาเปนตวการแหงการเปลยนแปลงภายในองคกร (ยงยทธ, 2546) หากผนามวสยทศนทด จะ

173

สามารถคาดการณสถานการณไดแมนยา และนามาวางแผนเตรยมการเพอนรองรบสถานการณในอนาคตได เมอเปรยบเทยบระหวางโซน จะเหนไดวาโซนชบาแดง สามารถจดบรการในรปเครอขายระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกบหนวยบรการปฐมภมเครอขาย ทเหนเปนรปธรรมกวาโซนอน เนองจากผบรหารระดบเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ มแนวคดทจะพฒนาการจดบรการแบบเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม อนเปนลกษณะสาคญในการจดบรการระดบปฐมภม ดงนนเมอมนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทมเปาหมายพฒนาการจดบรการระดบปฐมภมเชนเดยวกน จงสามารถพฒนาการจดบรการไดตามนโยบาย ปจจยการพฒนาตนเองของผใหบรการ ผใหบรการโซนเฟองฟาเหนวา ผใหบรการตองเตรยมพรอมดานความรดวยการศกษาดวยตนเองใหพรอมกบการปฏบตงานไดตามคณภาพของการฝากครรภ ทงนอาจเนองมาจากการจดบรการฝากครรภเปนบรการทมผลตอชวตของมารดาและทารก การทผปฏบตงานมความรความเขาใจในการปฏบตงาน และสามารถใหบรการไดถกตอง ยอมสงผลตอการเตรยมความพรอมในการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลไดอยางมคณภาพ สอดคลองกบผลการศกษาของจฑารตน (2547) ลกษณะบคคลทมความพยายามหาความรใหม ๆ เปนหนงในปจจยทสงผลตอการพฒนาคณภาพบรการของศนยสขภาพชมชน ซงจากผลการพฒนาการจดบรการฝากครรภเมอเปรยบเทยบกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในอาเภอเดยวกน พบวา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษา สามารถปรบการใหบรการไดเปนเหนเปนรปธรรมเปนพนทแรกของอาเภอ ปจจยการมพยาบาลวชาชพใหบรการ การมพยาบาลวชาชพใหบรการชวยสงเสรมการพฒนาการจดบรการฝากครรภโดยเฉพาะดานคณภาพการตรวจครรภ เนองจากพยาบาลวชาชพผานการศกษาดานการพยาบาลผดงครรภ ตามพระราชบญญตวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภมาโดยตรง จงมความร ทกษะ และประสบการณในการประเมนภาวะสขภาพและใหการดแลหญงตงครรภไดดกวาบคลากรในตาแหนงอน ๆ เชน เจาพนกงานสาธารณสขชมชน ทใหบรการประจาในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ประกอบกบพยาบาลวชาชพในพนทศกษา 3 ใน 4 แหงผานการอบรมหลกสตรพยาบาลเวชปฏบต และอก 1 แหง มประสบการณทางานหองคลอดมากอน จงทาใหมความสามารถในการตรวจ จาแนกโรค และการรกษาพยาบาลหญงตงครรภเพมขนอกระดบหนงเมอเทยบกบบคลากรตาแหนงอน ๆ สอดคลองกบการศกษาของสนทราวดและคณะ (2544) ทพฒนารปแบบการใหบรการสขภาพระดบปฐมภมเพอชมชนแหงสขภาพ กรณศกษาภาคตะวนออก พบวาพยาบาลวชาชพเปนบคลากรหลกทมผลตอคณภาพการใหบรการสขภาพระดบปฐมภม โดยพยาบาลวชาชพควรจบการศกษาระดบปรญญาโทดานการพยาบาลอนามยชมชน หรอการพยาบาลครอบครว

174

ปจจยการม อสม. รวมใหบรการ จากการศกษาพบวาทกโซนไดรบความรวมมอจาก อสม. ในการเขารวมใหบรการกบเจาหนาทสาธารณสขในชมชน ทงนเนองมาจาก อสม. เปนกลมทมบทบาทชดเจนในการดาเนนงานดานสาธารณสขทตองอาศยการมสวนรวมของชมชน มาอยางตอเนองตงแตมการกาหนดนโยบายการสาธารณสขมลฐานจนกระทงถงปจจบน (โกมาตร, และปารณฐ, 2550) ขณะเดยวกนปจจบนกระทรวงสาธารณสขไดมคาประกาศทเนนบทบาท อสม. ในการดแลสขภาพประชาชนในชมชน หนงในนนคองานอนามยแมและเดก ซง อสม. จะมบทบาทในการคนหา จดทาทะเบยนหญงตงครรภ และตดตามเยยมบานตงแตวนแรกททารกกลบถงบานเพอดแลสขภาพแมและเดก (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2552) ดงนนการม อสม.จงทาใหการจดบรการโดยเฉพาะงานดานชมชน เปนไปไดสะดวกเมอเทยบกบการอาศยกลมประชาชนในพนทกลมอน ๆ ทมบทบาทการดแลสขภาพโดยตรง

ปจจยมเครองมอทางการแพทยททนสมยไดมาตรฐานเพยงพอ การเตรยมเครองมอทไดมาตรฐาน และมเพยงพอสาหรบใหบรการ เปนหนงบทบาทของหนวยบรการปฐมภมทตองจดใหมตามเกณฑทกาหนดไวในมาตรฐานหนวยบรการปฐมภม (กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2552) ซงชวยสรางความมนใจใหกบผใหบรการในการนาขอมลทไดจากการแปลผล มาใชสาหรบประเมนภาวะสขภาพของหญงตงครรภไดอยางถกตอง ตลอดจนสรางสรางความมนใจใหกบหญงตงครรภ โดยเฉพาะเครองฟงเสยงหวใจเดก ซงจะชวยใหหญงตงครรภ มความมนใจในการตรวจหาการเตนของหวใจทารกในครรภ และลดการสงตอหญงตงครรภไปยงโรงพยาบาลแมขายเพอตรวจหาการเตนของหวใจทารกในครรภ หรอการปรบมาใชเครองมอทเปนระบบดจตอล ทดแทนของเดม ซงชวยสงเสรมใหเหนภาพความเปลยนแปลงไปในทางทดขนจากเดมทเปนสถานอนามย ปจจยนโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวดทชดเจน นโยบายทชดเจนชวยสงเสรมใหการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปนไปอยางรวดเรว เนองจากชวยกระตนใหการบรหารงานระดบเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ ไดแสดงบทบาทในการออกแบบแนวทางการจดบรการทตอบสนองตอนโยบายทถกกาหนดลงมาใหเขากบบรบทในพนท (สภทร, และ Tenambergen, 2550) ทงดานเครองมอทางการแพทย คอ เครองฟงเสยงหวใจทารก ทถกกาหนดเปนเกณฑมาตรฐานการจดบรการระดบจงหวด (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ข) และการสนบสนนอตรากาลง สอดคลองกบการศกษาของจฑารตน (2547) ทพบวาปจจยนโยบายรฐบาลมผลตอการเตรยมความพรอมดานอตรากาลงซงเปนความรวมมอในระดบเครอขายเพอพฒนาคณภาพบรการของศนยสขภาพชมชน

175

ปจจยมเงนคาปวยการ อสม. ตอบแทนการทางานในชมชน เงนคาปวยการ เปนคาตอบแทนทใชสาหรบสนบสนนโครงการสงเสรม อสม. เชงรก การจะไดรบคาปวยการ อสม. ตองรายงานผลการดาเนนงานเปนประจาทกเดอน (กระทรวงสาธารณสข, 2552) ดงนนการมเงนคาปวยการ ตอบแทนการทางานในชมชน จงชวยกระตนให อสม. มความกระตอรอรนในการทางานทเปนแบบแผนมากขน และสงผลดตอการทผใหบรการทจะไดขอมลเปนปจจบนเพอนามาใชตดตามการดแลสขภาพ และการวางแผนการดาเนนงานไดอยางตอเนอง ปญหา และแนวทางแกไขปญหาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ปญหาทเกดขนจากในการจดบรการสามารถสรปได 3 ประเดน คอ ขาดงบประมาณสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน ไมมหองฝากครรภ และไมมการจดการระบบสงเลอดไปตรวจทโรงพยาบาลแมขาย

ปญหาขาดงบประมาณสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน ใน 3 โซน คอ โซนลลาวด โซนกระดงงา และโซนชบาแดง ปญหานอาจเนองมาจากการดาเนนงานดานสขภาพซงตอเนองมาตงแตกอนปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล องคกรปกครองสวนทองถนมเพยงงบอดหนนจากรฐบาล เพอใชดาเนนงานทงดานสขภาพและงานอน ๆ ซงไมเพยงพอสาหรบสนบสนนใหกบทกงานทองคกรปกครองสวนทองถนรบผดชอบทงหมด จงจาเปนตองพจารณาสนบสนนงบประมาณใหกบงานทมความสาคญและสงผลกระทบกบประชาชนสวนใหญในพนทเปนหลก โดยในสวนของงานดานสขภาพ จากการศกษาแผนพฒนาตาบลขององคกรปกครองสวนทองถน พบวา จะเนนในดานควบคมโรคและปองกนโรค เชน ไขเลอดออก งานอนามยสงแวดลอม งานสงเสรมการออกกาลงกาย สวนงานดานการสงเสรมสขภาพหญงตงครรภ จะไมมอยในแผนพฒนาตาบล ของทง 3 โซน ดงนนเมอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจดทาโครงการเพอขอสนบสนนงบประมาณ โอกาสทจะไดรบการสนบสนนจงเปนไปไดนอย สงผลใหในชวงทผานมาผใหบรการจงไมจดทาโครงการเพอขอสนบสนนงบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถน สาหรบการแกปญหามแนวทางหลก คอ การใชงบประมาณหลกจาก อสม. และเงนบารงของหนวยงาน อยางไรกตามเพอใหการสงเสรมสขภาพหญงตงครรภไดรบการสนบสนนอยางตอเนอง จงควรผลกดนใหองคกรปกครองสวนทองถนจดสรรงบประมาณจากกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน ซงในปงบประมาณ 2554 จะมครบทกโซน โดยผานทางคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน ซงประกอบดวยเจาหนาท

176

สาธารณสข และแกนนาชมชน เปนหนงในคณะกรรมการ เปนผผลกดนใหงานสงเสรมสขภาพหญงตงครรภถกบรรจอยในแผนการดาเนนงาน เพอใหไดรบการสนบสนนงบประมาณเปนประจาทกป ปญหาไมมหองฝากครรภ สถานทใหบรการเปนหนงในมาตรฐานการจดบรการฝากครรภทกาหนดใหมหองฝากครรภทเปนสดสวน ชดเจน (สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา, 2553 ค) และมาตรฐานคณภาพเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ (กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2552) มโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลโซนกระดงงา ไมมหองฝากครรภ แมจะมการกนมานบรเวณเตยงตรวจครรภเพอความเปนสดสวน แตการใหบรการในขนตอนอน ๆ ยงจดบรการรวมกบพนทตรวจโรคทวไป ซงตอไปอาจกระทบกบปญหาการใหบรการทมเพมขน เชน การจดโรงเรยนพอแม หรอการใหคาปรกษารายบคคล ทงนเนองจากโครงสรางอาคารเดมมเพยงหองเดยว และตองปรบหองดงกลาวทเดมเปนหองฝากครรภมาเปนหองทาแผล เนองจากเปนบรการทมความเสยงตอการปนเปอนเชอโรค ซงสงผลกระทบตอสขภาพมากกวาการใหบรการฝากครรภทเปนการสงเสรมสขภาพ อยางไรกตามพนทมแนวทางในการขอสนบสนนงบลงทนผานทางสานกงานสาธารณสขอาเภอ เพอปรบปรงหองฝากครรภใหไดมาตรฐานในระยะตอไป ปญหาไมมการจดการระบบสงเลอดไปตรวจทโรงพยาบาลแมขาย จากการศกษาพบวาโซนเฟองฟาผใหบรการยงตองรบสงเลอดไปตรวจทยงโรงพยาบาลแมขาย โซนลลาวด ผใหบรการตองสงเลอดไปตรวจทโรงพยาบาลแมขาย สวนการแจงผลตรวจจะแจงผานทางจดหมายอเลกทรอนกส และโซนกระดงงาทจดรถรบเลอดรวมกบการขนสงเวชภณฑ แตไมตรงกบวนทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลใหบรการ จากขอมลขางตนแสดงใหเหนวาการจดการระบบสงเลอดรวมกบโรงพยาบาลแมขาย ยงไมตอบสนองความการดาเนนงานในพนท และสงผลใหเกดภาระทเพมขนกบผใหบรการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เมอพจารณาแนวทางแกปญหาแตละพนท พบวาโซนเฟองฟามแนวทางปรบปรงระบบรถรบสงยาในเครอขายบรการระดบอาเภอ ใหสามารถรบสงเลอดไดเพอลดภาระของผใหบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนโซนลลาวด และโซนกระดงงา แกไขปญหาโดยฝากเลอดไปกบเจาพนกงานทนตสาธารณสขทมาใหบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทงนในการแกไขปญหาระยะยาว ดวยบทบาทการสนบสนนการจดบรการของเครอขายบรการปฐมภม (กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข, 2552) คณะกรรมการบรหารเครอขายบรการปฐมภม อาจนาวธดงกลาวมากาหนดเปนขอตกลงทชดเจนเพอใชสนบสนนการจดบรการในระดบอาเภอ เชนเดยวกบโซนชบาแดงทใชวธรบสงเลอดโดยฝากทมผใหบรการจากโรงพยาบาลแมขายทมารวมใหบรการในคลนกฝากครรภ

177

แนวทางการพฒนาการจดบรการฝากครรภและขอเสนอแนะการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

เมอพจารณาแนวทางการพฒนาการจดบรการฝากครรภ และขอเสนอแนะการจดบรการฝาก

ครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทงในสวนของ หญงตงครรภ อสม. และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน สามารถแยกเปนประเดนทสาคญได ดงน

ประเดนการปองกนปญหาการตงครรภในวยรน เมอพจารณาแนวทางการจดบรการ ผใหบรการทปฏบตงานในโรงพยาบาลแมขาย เหนวาควรเปนบทบาทของโรงพยาบาลแมขายในการดาเนนงานในระดบอาเภอ เนองจากมบคลากรทมความชานาญดานอนามยแมและเดก ดวยวธใหความร โดยเนนในกลมทอยในสถานศกษาเพอสรางความเขาใจในการดแลตนเองในวยรน โดยรปแบบการดาเนนงาน ผใหบรการโซนกระดงงาเหนวา ควรบรณาการความรทงดานเพศศกษา โรคตดตอทางเพศสมพนธ การวางแผนครอบครว การแตงงานในวยอนควร ซงเปนมมมองภาพรวมในการแกปญหาดานเพศศกษาทงหมด รวมกบการนาสมาชกในครอบครวเขารวมกจกรรม โดยเนนการพฒนาบทบาทการเปนผใหคาปรกษา เนองจากเปนบคคลทอยใกลชดกบวยรน ซงเปนกลวธของการสงเสรมสขภาพทางเพศวยรนวธหนง (วลยา, 2553) สวนตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน เหนวาแนวทางททองถนจะดาเนนการได จะเปนการจดกจกรรมเขาคายพฒนาทกษะชวตใหกบวยรนในพนท โดยผนวกเรองเพศสมพนธ เขากบปญหาอน ๆ เชน ปญหายาเสพตด ซงเปนมมมองภาพรวมในการแกปญหาทสงผลตอภาวะสขภาพวยรนทงหมด เมอพจารณาแนวทางของทงสองหนวยงาน เหนไดวามความครอบคลมในการแกปญหาสขภาพทงหมดของวยรน ซงผใหบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลควรประสานการจดบรการระหวางโรงพยาบาลแมขาย ขณะเดยวกนควรบรณาการ การแกไขปญหาหญงตงครรภวยรนเขากบปญหาอน ๆ ของวยรนในพนท และเสนอใหบรรจเปนหนงในแผนการดาเนนงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในกลมวยรน ขององคกรปกครองสวนทองถน เพอใหสามารถดาเนนการปองกนปญหาวยรนไดอยางครอบคลม

ประเดนการจดโรงเรยนพอแม ในโซนเฟองฟา และโซนลลาวด เนองจากทง 2 แหง ยงไมมการจดบรการตามนโยบายระดบจงหวด ทกาหนดใหจดบรการฝากครรภแบบเบดเสรจ เมอพจารณารวมกบความเหนของ อสม. ทเนนการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม เนองจากสถานการณท อสม. พบในพนท ยงคงมหญงหลงคลอดสวนหนงไมสามารถเลยงลกดวยนมแมได เนองจากภาวะเศรษฐกจของครอบครว ทาใหหญงหลงคลอดตองไปประกอบอาชพนอกบาน สงผลใหไมมเวลาใหนมทารก หรอหญงหลงคลอดบางรายมความคดวาเมอใหทารกทานนมแม จะสงผลใหเตานมไมสวย สงนสะทอนให

178

เหนแนวทางการใหความรเรองการเลยงลกดวยนมแม ปจจบนยงไมสามารถสงเสรมใหมการเลยงลกดวยนมแมทสอดคลองกบบรบทของหญงตงครรภบางสวนในพนทได ดงนนสงสาคญทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลควรพจารณา ในการจดโรงเรยนพอแม คอ วธการจดบรการ ทผใหบรการรวมหาแนวทางปรบความคด และรวมแกปญหาการเลยงลกดวยนมแมทสอดคลองกบบรบทของหญงตงครรภแตละราย เนองจากจะสะทอนใหเหนความสาเรจของการใหบรการเชงรก คอ การปรบปรบพฤตกรรมการดแลสขภาพของหญงตงครรภ อนเปนจดเนนสาคญของการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2552)

ประเดนการมสวนรวมของชมชนในการสงเสรมสขภาพแมและเดก การมสวนรวมของชมชนเปนหนงในการดาเนนงานตามแนวทางโครงการสายใยรกแหงครอบครว และแนวคดการจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จากการศกษาพบวาโซนเฟองฟาและโซนชบาแดง มแนวทางดาเนนการ คอ โซนเฟองฟา ตงแกนนาในหมบานตนแบบในการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม เนองจากคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอมแผนการดาเนนงานทจะใหหนวยบรการปฐมภมกาหนดพนทเปาหมายพฒนาเปนชมชนสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมตนแบบ สวนโซนชบาแดงจะจดตงชมรมแมตวอยางในการดแลสขภาพมารดาและทารก โดยใชองคความรทเคยจดประกวดแมตวอยางในอดต มาปรบใชเปนเครองมอดาเนนงานในปจจบน อก 2 โซน คอโซนกระดงงา และโซนลลาวด ไมมแนวทางดาเนนงานดานการมสวนรวมของชมชน ทงนอาจเนองจากการดาเนนงานไมไดมนโยบายทเรงรดใหดาเนนงาน แตใหขนอยกบความพรอมของแตละพนท เมอพจารณาโซนลลาวดพบวาอยระหวางพฒนาบรการในคลนกฝากครรภใหสามารถจดบรการไดเบดเสรจ ซงการพฒนาดงกลาวมความสาคญและโอกาสพฒนาไดงายกวา เนองจากไดรบการสนบสนนจากโรงพยาบาลแมขายซงเปนหนวยบรการในสงกดกระทรวงเดยวกน สวนการสงเสรมสขภาพแบบมสวนรวมในชมชน การใหความสาคญของชมชนยงมนอยเมอเทยบกบปญหาสขภาพดานอน เชน ปญหาโรคเอดสในพนท เชนเดยวกบโซนกระดงงา ทจะเนนรณรงคใหหญงตงครรภมาฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงมความสาคญและโอกาสทจะพฒนาไดงายกวา เนองจากการใหความสาคญของชมชนยงมนอยเมอเทยบกบปญหาสขภาพดานอน ประกอบกบบรบทของพนทโดยเฉพาะหญงตงครรภ และหญงตงครรภจะประกอบอาชพรบจางอยนอกพนทใหบรการ ซงเปนอปสรรคหนงทมผลตอการดาเนนงานสงเสรมสขภาพแบบมสวนรวม ประเดนการสงเสรมใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ ผใหบรการและตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน เหนวาวธการให อสม. ตดตาม คนหา ใหคาแนะนาใหหญง

179

ตงครรภมาฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาหนน เปนวธทเนนทางานเพอใหไดผลการดาเนนงานเพยงเพอใหผานเกณฑมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสข มากกวาจะสงเสรมใหเกดความตระหนกถงการดแลสขภาพตนเอง และเขารบบรการดวยตนเองทนททคาดวาจะตงครรภ ดงนนการพฒนาจงควรพฒนาการจดบรการเชงรกเพอปรบเปลยนความคด และพฤตกรรมของประชาชนกลมเปาหมาย คอ กลมวยเจรญพนธ ใหเหนความสาคญของการฝากครรภ เชน กลมหญงตงครรภ คสมรสรายใหม และกลมนกเรยน ดวยการอบรมใหความร โดยใชสอวดทศนประกอบเพอใหสมผสกบภาพจรง สอดคลองกบการศกษาของวพรรณ (2550) ทจดการอบรมดวยการบรรยาย มการเปดโอกาสให สตร คสมรสของสตร และเยาวชน ไดมการสมผสสถานการณจรง ตลอดจนและเปลยนประสบการณกบผทไปรบบรการ เพอใหมความรทถกตองเกยวกบความเสยงของการตงครรภและคลอดบตร การเวนระยะมบตร และการดแลสขภาพมารดาและทารก ทจะชวยใหเกดการปรบเปลยนทศนคต และพฤตกรรม ประเดนการสนบสนนอาหารเสรมใหกบหญงตงครรภ หญงตงครรภ โซนกระดงงา เหนวาควรมการสนบสนนอาหารเสรมใหกบหญงตงครรภ เนองจากเคยไดรบการสนบสนนในครรภทผานมาจากองคกรปกครองสวนทองถนแหงหนง ซงหญงตงครรภยงคงมชออยในทะเบยนบานในพนทดงกลาว เมอพจารณาความเหนดงกลาวกบแนวทางพฒนาการจดบรการฝากครรภของผใหบรการโซนกระดงงา ทจะจดโครงการรณรงคใหหญงตงครรภมาฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห โดยใชวธสรางแรงจงใจดวยการแจกสงของใหกบหญงตงครรภ เนองจากเหนแบบอยางจากพนทอนใชวธดงกลาวรวมกบการให อสม. ลงคนหา และตดตามหญงตงครรภ ซงผลการศกษาครงนพบวาหนงในนนคอโซนเฟองฟา ดงนนหากผใหบรการจะจดทาโครงการสรางแรงจงใจ กควรมการจงใจดวยการมอบอาหารเสรมเพอใหสอดคลองกบขอเสนอของหญงตงครรภในพนท ประเดนมบรการตรวจอลตราซาวด ไดเชนเดยวกบโรงพยาบาลแมขาย เนองจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เปนหนวยบรการปฐมภม เนนการจดบรการผสมผสาน และประสานงานกบชมชนในการสงเสรมสขภาพใหประชาชนสามารถดแลสขภาพและพงพาตนเองได มากกวาการใหบรการทอาศยเทคโนโลยทางการแพทยระดบสง ซงเปนการใหบรการระดบทตยภม และตตยภม (โกมาตร, และประชาธป, 2551; เพชรนอย, 2554; ยงยทธ, 2552 ก) ดงนนการจดใหมบรการตรวจ อลตราซาวด จงไมสอดคลองกบลกษณะการใหบรการในบรการระดบปฐมภม ณ ปจจบน

ประเดนมบรการทาคลอดไดเชนเดยวกบโรงพยาบาล คอ มสงอานวยความสะดวก เชน รถเขนคนไข และมเจาหนาทพรอมใหบรการไดตลอดเวลา เพอใหหญงตงครรภเขาถงบรการใกลบาน เนองจากบรการทาคลอดเดมเปนบรการทเคยมการจดบรการในสถานอนามย และผใหขอมลรายหนงมประสบการณคลอดกบเจาหนาทสถานอนามย ดงนนการทจะสงเสรมใหมการจดบรการทาคลอด

180

เชนอดตกมความเปนไปได ซงเมอพจารณาความพรอมในปจจบนในดานผใหบรการพบวา ทง 4 แหง มพยาบาลวชาชพทผานการอบรมเวชปฏบต 3 แหง และพยาบาลวชาชพทมประสบการณทางานหองคลอดทโรงพยาบาลศนย 1 แหง ซงในทางปฏบตสามารถใหบรการทาคลอดได หากไดรบการพฒนาทกษะทางดานผดงครรภเพมเตม อยางไรกตามการพฒนาใหสามารถจดบรการไดตลอดเวลา ตามความตองการนน จาเปนตองเตรยมพยาบาลวชาชพประจาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลตลอด 24 ชวโมง ซงปจจบน ทง 4 แหง ไมสามารถจดพยาบาลวชาชพใหบรการประจาเชนนนได ดงนนหากจะสนบสนนใหมบรการทาคลอดไดเชนทเคยมการใหบรการในอดต กระทรวงสาธารณสขตองศกษาและพจารณาแนวทางทมความเปนไปไดในการจดบรการทาคลอดทไดมาตรฐาน สามารถตอบสนองความตองการของประชาชน ภายใตทรพยากรบคลากร เครองมอทางการแพทย และอปกรณอานวยความสะดวกทมความเหมาะสมกบการจดบรการในระดบปฐมภม ประเดนการมแพทย หรอบคลากรทมความชานาญดานการฝากครรภมาใหบรการประจา เนองจากแพทยเปนบคลากรทมความร ความสามารถในการตรวจรกษา มากกวาบคลากรในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การทหญงตงครรภไดรบการตรวจรกษาจากแพทยโดยตรงชวยสรางความมนใจไดวาหญงตงครรภไดรบการตรวจทมความละเอยดมากกวา อยางไรกตามหากไมมแพทยมาใหบรการ การมบคลากรทมความชานาญดานการฝากครรภโดยเฉพาะลงมาใหบรการ กเปนอกแนวทางหนงทจะชวยสรางความมนใจได สอดคลองกบการศกษาของจตตมา (2551) ทพบวาทกษะความรของบคลากรทสตรชาวเลบนเกาะแหงหนงมความตองการคอบคลากรทมทกษะความรความสามารถในการจดบรการไดในแตละระยะตงครรภ เมอพจารณาแนวทางทจะใหแพทยมาใหบรการประจานน ไมสามารถจดไดเนองจากมบคลากรจากด แนวทางทเปนไปไดคอ การจดพยาบาลผดงครรภซงมความเชยวชาญลงมาใหบรการประจา ทงนกระทรวงสาธารณสขอาจขยายกรอบอตรากาลงพยาบาลผดงครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแมขาย เพอใหรบผดชอบหญงตงครรภในหนวยบรการปฐมภมเครอขายทงหมด หรอประสานกบสถานศกษาสงกดกระทรวงสาธารณสข เพอจดหลกสตรอบรมการผดงครรภ ใหกบพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล การพฒนาความร อสม.ในเรองของการดแลหญงตงครรภและทารก เนองจากบทบาทของ อสม. ในปจจบนทตองคนหาและจดทาทะเบยนหญงตงครรภ และการตดตามเยยมบานตงแตวนแรกททารกกลบถงบานเพอดแลสขภาพแมและเดก (กรมอนามย, 2552) ทงนในการปฏบตงานจาเปนตองมการพฒนาความรของ อสม. เปนประจาเพอใหมความพรอมสาหรบการลงไปใหคาแนะนากบหญงตงครรภในชมชน ซงทผานมามการใหความรกบ อสม. เปนประจาทกป อยางไรกตามความรทควร

181

เนนตามความเหนของตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน คอ ดานโภชนาการ การออกกาลงกาย และสขภาพจต ซงเนอหาทง 3 ดาน เปนความรในหลกสตรโรงเรยนพอแม ดงนนในการพฒนาศกยภาพของ อสม. อาจมการปรบเนอหาทใหความรของ อสม. ตามหลกสตรโรงเรยนพอแมเชนเดยวกบความรทใหกบหญงตงครรภ ผลการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

เมอพจารณาผลการจดบรการตามแนวคดของลกษณะของการจดบรการปฐมภม สามารถแยกเปนประเดนทสาคญได ดงน ดานการเขาถงบรการ ตามแนวคดของโบเดนไฮเมอร และกรมบาค (Bodenheimer & Grumbach, 2009) และยงยทธ (2552 ข) ทมลกษณะ คอ การเขาถงดานการจายคาบรการ การเขาถงทางภมศาสตรสามารถเดนทางไดสะดวก การเขาถงดานจตใจ การเขาถงดานวฒนธรรม การเขาถงบรการทมความสะดวกไมตองรอนาน และเขาถงไดทกเวลาตามความจาเปนทตองการไดรบการชวยเหลอ เมอเปรยบเทยบกบผลการศกษาพบวา ทกโซนใชวธการจดบรการเชงรกในหนวยงาน โดยปรบการจดบรการฝากครรภแบบเบดเสรจ เพอใหหญงตงครรภเขาถงบรการทใกลบาน สะดวก รวดเรว ไมตองเสยเวลารอรบบรการนานทโรงพยาบาลแมขาย แตการเขาถงดานจตใจ และการเขาถงดานวฒนธรรมพบวา ทกโซนไมมผลการจดบรการทเปนรปธรรม เหนไดจากสถานการณในพนท คอ หญงตงครรภทมความสามารถในการจายคาบรการยงนยมเขารบบรการในสถานบรการภาครฐและเอกชนนอกพนท และหญงตงครรภไมพงประสงค สวนหนงไปรบบรการนอกพนท เนองจากคานยมในชมชนยงไมยอมรบการทองกอนแตง หรอตงครรภในวยเรยน หากมารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จะทาใหประชาชนพบเหนและถกตาหนจากสงคมได ดงนนการพฒนาการจดบรการฝากครรภใหสอดคลองกบคณลกษณะการเขาถงบรการ โดยเฉพาะหญงตงครรภไมพงประสงค ผใหบรการอาจปรบการใหบรการในกลมหญงตงครรภไมพงประสงค โดยใชการเยยมบานเพอประเมนสขภาพแทนการมารบบรการฝากครรภในหนวยบรการ เพอลดปญหาทางสงคมทหญงตงครรภกลมนจะไดรบ ดานการดแลอยางตอเนอง ตามแนวคดยงยทธ (2552 ข) ทพจารณาความตอเนองในแงมมตาง ๆ คอ ตอเนองในชวงทมปญหาสขภาพ การใหบรการตอเนองภายในหนวยบรการ และการใหบรการตอเนองระหวางหนวยบรการในแตละระดบ เมอเปรยบเทยบกบผลการศกษาพบวา ทกโซนจดบรการไดตอเนองตงแตระยะตงครรภจนกระทงถงระยะหลงคลอด โดยจดบรการภายใน

182

หนวยบรการโดยใชขอมลทตอเนองกนระหวางจดใหบรการ คอ จดซกประวต หองตรวจครรภ และหองทนตกรรม และจดบรการทตอเนองระหวางระดบของการใหบรการ คอ โรงพยาบาลแมขาย ทงการสงตอเลอดเพอสงตรวจ และสงตอหญงตงครรภไปรบบรการในกรณทพบภาวะเสยง และระยะคลอด แตการจดบรการตอเนองกบการใหบรการทบาน ม 2 โซนทผใหบรการไมไดเยยมบานหลงคลอด คอ โซนลลาวด เนองจากภาระงานของผใหบรการ และมโรงพยาบาลแมขายทใหบรการตรวจหลงคลอด และโซนชบาแดง เนองจากจะใชการประเมนภาวะสขภาพทหนวยบรการตามนดแทน ซงมมมองผวจยเหนวาการเยยมบานยงเปนสงจาเปนทผใหบรการควรจดบรการ เนองจากจะทาใหไดทราบขอมลสาหรบประเมนภาวะสขภาพไดรอบดานทงสภาพสงคมและสงแวดลอม และตอบสนองลกษณะการจดบรการทตอเนองระหวางหนวยบรการและบาน ดานการดแลแบบองครวมผสมผสาน ทกโซนใหบรการตามมาตรฐานการฝากครรภ ซงมการใหบรการทผสมผสานทงดานการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และการรกษาโรค อยในตวมาตรฐาน แตในแงของการใหบรการแบบองครวม จะเหนชดในมตดานจตใจ มการจดบรการทกอใหเกดความสมพนธระหวางผใหบรการและหญงตงครรภ ทมความใกลชด มความเปนกนเอง แตการจดบรการแบบองครวมในมตดานครอบครว สงคม ในการเขามามสวนรวมดแลหญงตงครรภ ยงไมมภาพสะทอนการจดบรการทชดเจน ดงนนการพฒนาการจดบรการฝากครรภควรเนนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในมตดานครอบครว และสงคม โดยเฉพาะการหาแนวทางแกไขปญหาการตงครรภในวยรน และการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม ดานการประสานบรการ สามารถพจารณาได 2 ลกษณะคอ การประสานภายในหนวยบรการสาธารณสข และการประสานกบภายนอกบรการสาธารณสข (สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน, 2550) เมอเปรยบเทยบกบผลการศกษาพบวา ทกโซนประสานการจดบรการรวมกนระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกบโรงพยาบาลแมขาย ภายใตแนวปฏบตทโรงพยาบาลแมขายจดทาขน ทแตกตางออกไป คอ โซนชบาแดง ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลประสานการจดบรการรวมกบหนวยบรการปฐมภมในเครอขาย เนองจากมแนวคดพนฐานในระดบเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอทเนนพฒนาศกยภาพหนวยบรการปฐมภมใหสามารถจดบรการในรปเครอขาย ดานการประสานบรการกบภายนอกบรการสาธารณสข ทกโซนมการประสาน กบ อสม.ใหเปนผตดตามขอมลสถานการณหญงตงครรภในชมชนทชดเจนขน จากเดมท อสม.ไมมการเกบรวบรวมขอมลสขภาพหญงตงครรภในพนททเปนปจจบน ซงขอมลในสวนนทกพนทจะเปนขอมลสถานการณจานวนหญงตงครรภในแตละระยะทอยในพนทรบผดชอบ ยกเวนโซนลลาวดทแกนนา อสม. ดานงานอนามยแมและเดก มขอมลทางดานสขภาพเพมขนมาเนองจากตองทาหนาทเปนผเยยมบานแทนเจาหนาท

183

ดานการมสวนรวมกบชมชนในการจดบรการฝากครรภ ทกโซนมเพยงการมสวนรวมจาก อสม. ในการคนหา ตดตาม หญงตงครรภภายในชมชน และสนบสนนงบประมาณ ซงเปนลกษณะของการมสวนรวมในระดบการจดกจกรรม (นตยา, 2548) ซงยงไมตอบสนองแนวคดการจดบรการแบบมสวนรวมของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทเนนใหผมสวนเกยวของเขามารวมคด รวมวางแผน มการระดมทน ดาเนนงานและตดตามการดาเนนงาน โดยเจาหนาทเปนผทเสรมพลงใหผทเกยวของมาเรยนรสภาพปญหาและหาแนวทางจดการปญหาสขภาพรวมกน (ชชย, สมศกด, ลดดา, สพตรา, และเกษม, 2553) เมอเปรยบเทยบกบกระบวนการดาเนนงานตามแผนททางเดนยทธศาสตร พบวายงมการพฒนาเชอมโยงไปถงเพยงมมมองระดบภาค (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2553; วรณศร, อดศร, และจรพนธ, 2553) คอ อสม. เขารวมจดบรการทกโซน และมองคกรปกครองสวนทองถนสนบสนนงบประมาณเพยง 1 โซน คอ โซนเฟองฟา ดงนนในการพฒนาในระยะตอไป จงควรเนนพฒนาทเชอมโยงไปยงระดบประชาชน ในการจดบรการภายใตแนวทางสายใยรกแหงครอบครวเพอสรางระบบการดแลสขภาพหญงตงครรภในชมชน เพอใหหญงตงครรภเกดการปรบเปลยนทศนคต และปรบเปลยนพฤตกรรมในการดแลสขภาพตนเอง อนเปนเปาหมายของการจดบรการเชงรกในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

184

ตาราง 10 วเคราะหแนวทางการจดบรการฝากครรภ ตามแนวคดการจดบรการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและการจดบรการระดบปฐมภม

บรการฝากครรภ

พนทศกษา แนวคดการจดบรการ

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง โรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตาบล

คณลกษณะ บรการปฐมภม

1. คนหาและ แนะนาให หญงตงครรภ ฝากครรภ กอน 12 สปดาห

1. อสม.สอบถาม พดคย กบผทอยในชมชนและ แจงผใหบรการทราบ 2. ผใหบรการตดตามกรณ ท อสม. ไมสามารถ แนะนาได 3. รพ.สต. มอบนม เพอ สรางแรงจงใจ

1. อสม.สอบถาม พดคย กบผทอยในชมชนและ แจงผใหบรการทราบ 2. ผใหบรการโทรศพท ตดตามกรณท อสม. ไมสามารถแนะนาได 3. รพ.สต. มอบชด ของขวญเพอสราง แรงจงใจ

1. อสม.สอบถาม พดคย กบผทอยในชมชนและ แจงผใหบรการทราบ 2. ผใหบรการตดตามกรณ ท อสม. ไมสามารถ แนะนาได

1. อสม.สอบถาม พดคย กบผทอยในชมชนและ คดกรองโดยชดทดสอบ การตงครรภ ในรายท สงสยการตงครรภและ แจงผใหบรการทราบ 2. เจาหนาทลงตดตาม กรณท อสม. เขาไป แนะนาไมได

1. การทางานเชงรก ในชมชน 2. การเชอมโยง บรการกบภาคท เกยวของในชมชน

1. การเขาถง บรการดาน ภมศาสตร 2. การประสาน บรการดาน ขอมลในชมชน

184

185

ตาราง 10 (ตอ)

บรการฝากครรภ

พนทศกษา แนวคดการจดบรการ

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล คณลกษณะ

บรการปฐมภม 2. ตดตามใน ระยะ ตงครรภ

1.รายทฝากครรภทรพ.สต. ผใหบรการโทรศพท ตดตาม หากตดตอไมได ให อสม.ตดตาม บางราย ผใหบรการตดตามเอง 2.รายทฝากครรภใน สถานบรการอน 2.1 อสม.ตดตามขอมล การฝากครรภใหกบ ผใหบรการ 2.2 ผใหบรการตดตาม ขอมลเมอลงชมชน 2.3 ตดตามจากหญง ตงครรภทมารบนม

1.รายทฝากครรภทรพ.สต. ผใหบรการโทรศพท ตดตาม หากตดตอไมได ให อสม.ตดตาม บางราย ผใหบรการตดตามเอง 2.รายทฝากครรภใน สถานบรการอน 2.1 อสม.ตดตามขอมล การฝากครรภใหกบ ผใหบรการ

1.รายทฝากครรภทรพ.สต. ผใหบรการโทรศพท ตดตาม หากตดตอไมได ให อสม.ตดตาม บางราย ผใหบรการตดตามเอง 2.รายทฝากครรภใน สถานบรการอน 2.1 อสม. ตดตามขอมล การฝากครรภใหกบ ผใหบรการ 2.2 ผใหบรการตดตาม ขอมลเมอลงชมชน

1.รายทฝากครรภทรพ.สต. ผใหบรการโทรศพท ตดตาม หากตดตอไมได ให อสม.ตดตาม บางราย ผใหบรการตดตามเอง 2.รายทฝากครรภใน สถานบรการอน 2.1 อสม. ตดตามขอมล การฝากครรภใหกบ ผใหบรการ

1. การทางานเชงรก ในชมชน 2. การเชอมโยง บรการกบภาคท เกยวของในชมชน

1. การใหบรการ ตอเนอง 2. การประสาน บรการดาน ขอมลในชมชน

185

186

ตาราง 10 (ตอ)

บรการฝากครรภ

พนทศกษา แนวคดการจดบรการ

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล คณลกษณะ

บรการปฐมภม 3. การตรวจครรภ 3.1 การซก ประวต และการ ตรวจ ครรภ

1. การสงเสรมสขภาพ (จายยาวตามนเสรมธาต เหลกและเกลอ ในป 2554 จาย triferdine) 2. การฉดวคซนปองกน บาดทะยก 3. การซกประวต, ตรวจ รางกาย, ตรวจปสสาวะ, ประเมนภาวะเครยด ภาวะโภชนาการ, ตรวจครรภ) 4. การใหคาปรกษาและ คาแนะนารายบคคล

1. การสงเสรมสขภาพ (จายยาวตามนเสรมธาต เหลกและเกลอ ในป 2554 จาย triferdine) 2. การฉดวคซนปองกน บาดทะยก 3. การซกประวต, ตรวจ รางกาย, ตรวจปสสาวะ, ประเมนภาวะเครยด ภาวะโภชนาการ, ตรวจครรภ) 4. การใหคาปรกษาและ คาแนะนารายบคคล

1. การสงเสรมสขภาพ (จายยาวตามนเสรมธาต เหลกและเกลอ ในป 2554 จาย triferdine) 2. การฉดวคซนปองกน บาดทะยก 3. การซกประวต, ตรวจ รางกาย, ตรวจปสสาวะ, ประเมนภาวะเครยด ภาวะโภชนาการ, ตรวจครรภ) 4. การใหคาปรกษาและ คาแนะนารายบคคล

1. การสงเสรมสขภาพ (จายยาวตามนเสรมธาต เหลกและเกลอ ในป 2554 จาย triferdine) 2. การฉดวคซนปองกน บาดทะยก 3. การซกประวต, ตรวจ รางกาย, ตรวจปสสาวะ, ประเมนภาวะเครยด ภาวะโภชนาการ, ตรวจครรภ) 4. การใหคาปรกษาและ คาแนะนารายบคคล

1. การจดบรการ เชงรกในหนวย บรการ

1. การใหบรการ ตอเนองภายใน หนวยบรการ 2. การดแล ผสมผสาน

186

187

ตาราง 10 (ตอ)

บรการฝากครรภ

พนทศกษา แนวคดการจดบรการ

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล คณลกษณะ

บรการปฐมภม 3.2 การตรวจ ทางหอง ปฏบตการ

เจาะเลอดสงตรวจทโรงพยาบาล และรบผล มาแจงหญงตงครรภ

เจาะเลอดสงตรวจทโรงพยาบาล และรบผล มาแจงหญงตงครรภ

เจาะเลอดสงตรวจทโรงพยาบาล และรบผล มาแจงหญงตงครรภ

เจาะเลอดสงตรวจทโรงพยาบาล และรบผล มาแจงหญงตงครรภ

1. การเชอมโยง บรการระหวาง หนวยบรการ 2. การจดบรการ เชงรกในหนวย บรการ

1. การใหบรการ ตอเนอง ระหวางหนวย บรการแตละ ระดบ 2. การประสาน การจดบรการ

3.3 การตรวจ ทางทนต กรรม

1. ตรวจและใหความรโดย เจาพนกงาน ทนตสาธารณสขของ รพ.สต.

1. ตรวจและใหความรโดย เจาพนกงาน ทนตสาธารณสขของ โรงพยาบาล

1. ตรวจและใหความรโดย เจาพนกงาน ทนตสาธารณสขของ โรงพยาบาล

1. ตรวจและใหความรโดย เจาพนกงาน ทนตสาธารณสขของ โรงพยาบาล

1. การเชอมโยง บรการระหวาง หนวยบรการ 2. การจดบรการ เชงรกในหนวย บรการ

1. การใหบรการ ตอเนอง ระหวางหนวย บรการแตละ ระดบ 2. การประสาน การจดบรการ

187

188

ตาราง 10 (ตอ)

บรการฝากครรภ

พนทศกษา แนวคดการจดบรการ

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล คณลกษณะ

บรการปฐมภม 3.4 โรงเรยน พอแม

สงตอไปใหบรการทโรงพยาบาล

สงตอไปใหบรการทโรงพยาบาล

ใหบรการท รพ.สต. (ไมมหญงตงครรภเขารบบรการ)

ใหบรการท รพ.สต.

1. การเชอมโยง บรการระหวาง หนวยบรการ 2. การจดบรการ เชงรกในหนวย บรการ

1. การใหบรการ ตอเนอง ระหวางหนวย บรการแตละ ระดบ 2. การประสาน การจดบรการ

3.5 พบแพทย อยางนอย 1 ครง

มแนวทางใหพบแพทย ในคลนกโรคเรอรง

มแนวทางใหพบแพทย ในคลนกโรคเรอรง

มแนวทางใหพบแพทย ในคลนกโรคเรอรง

มแนวทางใหพบแพทย ในคลนกโรคเรอรง

1. การเชอมโยง บรการระหวาง หนวยบรการ 2. การจดบรการ เชงรกในหนวย บรการ

1. การใหบรการ ตอเนอง ระหวางหนวย บรการแตละ ระดบ 2. การประสาน การจดบรการ

188

189

ตาราง 10 (ตอ)

บรการฝากครรภ

พนทศกษา แนวคดการจดบรการ

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล คณลกษณะ

บรการปฐมภม 3.6 การดแล ครรภ เสยง

สงตอไปรบบรการทโรงพยาบาล กรณทมภาวะเสยงสงจะโทรศพทประสานงานกอนสงตอ

สงตอไปรบบรการทโรงพยาบาล กรณทมภาวะเสยงสงจะโทรศพทประสานงานกอนสงตอ

สงตอไปรบบรการทโรงพยาบาล กรณทมภาวะเสยงสงจะโทรศพทประสานงานกอนสงตอ

สงตอไปรบบรการทโรงพยาบาล กรณทมภาวะเสยงสงจะโทรศพทประสานงานกอนสงตอ

1. การเชอมโยง บรการระหวาง หนวยบรการ

1. การใหบรการ ตอเนอง ระหวางหนวย บรการแตละ ระดบ 2. การประสาน การจดบรการ

3.7 บรการ ทาคลอด

1. สงตอไปรบบรการท โรงพยาบาล 2. กรณเจบครรภคลอด สามารถเขารบบรการท โรงพยาบาลไดทนท โดยไมตองสงตอ

1. สงตอไปรบบรการท โรงพยาบาล 2. กรณเจบครรภคลอด สามารถเขารบบรการท โรงพยาบาลไดทนท โดยไมตองสงตอ

1. สงตอไปรบบรการท โรงพยาบาล 2. กรณเจบครรภคลอด สามารถเขารบบรการท โรงพยาบาลไดทนท โดยไมตองสงตอ

1. สงตอไปรบบรการท โรงพยาบาล 2. กรณเจบครรภคลอด สามารถเขารบบรการท โรงพยาบาลไดทนท โดยไมตองสงตอ

1. การเชอมโยง บรการระหวาง หนวยบรการ

1. การใหบรการ ตอเนอง ระหวางหนวย บรการแตละ ระดบ 2. การประสาน การจดบรการ

189

190

ตาราง 10 (ตอ)

บรการฝากครรภ

พนทศกษา แนวคดการจดบรการ

โซนเฟองฟา โซนลลาวด โซนกระดงงา โซนชบาแดง โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตาบล คณลกษณะ

บรการปฐมภม 3.7 บรการ ตรวจหลง คลอด

1. ระยะ 7 วนหลงคลอด ตรวจทโรงพยาบาล 2. ระยะ 45 วนหลงคลอด ตรวจท รพ.สต.

ตรวจหลงคลอดทก ระยะทโรงพยาบาล

ตรวจหลงคลอดทก ระยะทโรงพยาบาล

ตรวจหลงคลอดทก ระยะท รพ.สต. โดย ระยะ 7 วนหลงคลอด จะตรวจหญงตงครรภ ในเครอขายทงหมด

1. การเชอมโยง บรการระหวาง หนวยบรการ

1.การใหบรการ ตอเนองระหวาง หนวยบรการ แตละระดบ 2. การประสาน การจดบรการ

3.8 การเยยม บานหลง คลอด

เยยมบานโดยผใหบรการ

เยยมบาน โดยแกนนา อสม.

เยยมบานโดยผใหบรการ

ผใหบรการไมลงเยยมบาน แตจะประเมนภาวะสขภาพในวนทนดตรวจหลงคลอด

1. การจดบรการ เชงรกในชมชน

1. การใหบรการ ตอเนองกบการ ใหบรการทบาน

4. การจดตง ชมรมตาม โครงการ สายใยรกแหง ครอบครว

ไมมการดาเนนการ ไมมการดาเนนการ ไมมการดาเนนการ ไมมการดาเนนการ 1. การมสวนรวม ของชมชน

1. การมสวนรวม ของชมชน

190

191

ภาพ 5 สรปการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา

บรบท

1. บคลากร - พฒนาศกยภาพผรบผดชอบงาน - จดสรรบคลากร (พยาบาลวชาชพ, แพทย, จพ.ทนตสาธารณสข

2. วสดอปกรณ ทกโซนสนบสนนเครองฟงเสยงหวใจเดก 3. การปรบโครงสรางองคกร

มเพยงโซนชบาแดงทโรงพยาบาลแมขาย ตงกลมงานมาสนบสนนบคลากรและ พฒนามาตรฐานงานปฐมภม

1. สถานการณอตรา มารดาตาย จ.สงขลา สงกวา ภาพรวม ระดบประเทศ 2. ผลการดาเนนงานฝาก ครรภตามตวชวดตา กวามาตรฐานในเรอง - อตราการฝากครรภ กอน 12 สปดาห - อตราการฝากครรภ ครบ 4 ครงตามเกณฑ - หญงตงครรภอาย นอยกวา20 ป 3. ความเชอมนใน บรการทหนวย

บรการปฐมภมจด 4. ยทธศาสตรสงขลา พฒนา ประชามสข กล

ไกการ

สนบส

นนจาก

สสอ. ,

โรงพย

าบาลแ

มขาย

(ระ

ดบพน

ฐาน, ระ

ดบกร

ะบวน

การ)

กลไก

การสน

บสนน

จากชม

ชน

(ระดบ

กระบ

วนกา

ร, ระ

ดบภา

ค) 1. องคกรปกครองสวนทองถน - มเพยงโซนเฟองฟาสนบสนนงบประมาณ 2. อสม. - เจาหนาททกโซนอบรม,ชแจงการทางาน - อสม. ทกโซนรวมกบเจาหนาทในการ จดบรการในชมชน

ปจจยนาเขา กระบวนการ

1.รปแบบการจดบรการ; มเพยงโซนชบาแดง ทจดในรปเครอขาย (รพ.สต.,หนวยบรการ ปฐมภม, โรงพยาบาลแมขาย) 2.ปรบการจดบรการแบบเบดเสรจ

3.การพฒนาคณภาพบรการ - ใชแนวปฏบตเหมอนกนทงเครอขาย - MCH Board อาเภอ ประเมนบรการ2 ครง/ป และตดตามในการประชม MCH Board

4.ทาโครงการมอบสงของสรางแรงจงใจ ในโซนเฟองฟาและโซนลลาวด

ทเหมอนกน อสม. คนหา แนะนา ตดตาม หญงตงครรภทกคนในเขตรบผดชอบให เขารบบรการฝากครรภ วธทจดเพมเตม - โซนชบาแดง ใชชดทดสอบการตงครรภ - โซนลลาวด แกนนา อสม. ลงเยยมบาน หลงคลอดแทนผใหบรการ เพอคดกรองในรายทสงสย

ผลผลต

191

1. การเขาถงบรการ - โซนชบาแดงจดบรการไดเบดเสรจ โซนกระดงงาเตรยมจดบรการครบแตหญง ตงครรภรายใหมไปรบบรการมาจากหนวย

บรการอน - โซนเฟองฟา, ลลาวด ยงไมจดโรงเรยนพอแม - ทกโซนมหญงตงครรภทงรายปกต, หญงตง

ครรภไมพงประสงครบบรการนอกพนท 2. การดแลตอเนอง - ทกโซนดแลตงแตตงครรภถงหลงคลอด

รวมกบโรงพยาบาลแมขาย - โซนเฟองฟา, กระดงงา, ลลาวด ลงเยยมบาน หลงคลอด แตโซนลลาวดเยยมโดย แกนนา อสม. โซนชบาแดงไมลงเยยมบานหลงคลอด 3. การดแลแบบองครวมผสมผสาน - ทกโซนจดบรการผสมผสานตามมาตรฐาน คณภาพคลนกฝากครรภ - จดบรการสวนบคคลเหนชดในมตดานจตใจ

192

ภาพ 3 (ตอ)

บรบท ปจจยนาเขา กระบวนการ ผลผลต

4. การประสานบรการ - ทกโซนจดบรการรวมกบโรงพยาบาล - โซนชบาแดงจดรวมกบ สอ.ลกขาย - ทกโซนประสานขอมลกบ อสม. 5. การสรางการมสวนรวมในชมชน - ทกโซนไมมการดาเนนงานตาม แนวทางสายใยรกแหงครอบครว

ปจจยสงเสรม 1. ปจจยสวนบคคล ; ผใหบรการทมความมงมนทจะใหผรบบรการไดรบบรการใกลบาน, ผใหบรการ มงพฒนาความรของตนเอง, ความรวมมอของบคลากรในหนวยงาน, วสยทศนของผนา 2. ทรพยากรสขภาพ ; มพยาบาลวชาชพใหบรการ, ม อสม. รวมใหบรการ, มเครองมอทางการแพทยท ไดมาตรฐานเพยงพอ 3. นโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวดทชดเจน 4. เงนคาปวยการสาหรบ อสม.ในการทางานในชมชน

ปญหา 1. ขาดงบประมาณสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน (โซนลลาวด, กระดงงา, ชบาแดง) 2. ไมมหองฝากครรภ (โซนกระดงงา) 3. ไมมการจดการระบบสงเลอดไปตรวจทโรงพยาบาลแมขายทชดเจน (โซนเฟองฟา, ลลาวด, กระดงงา)

แนวทางการจดบรการฝากครรภ 1. ควรจดบรการฝากครรภในรปแบบ เครอขายหนวยบรการสขภาพระดบ ปฐมภม 2. สนบสนนใหมการจดชมรมสงเสรม สขภาพอนามยแมและเดก เนนจด กจกรรมตงแตกอนตงครรภจนถง หลงคลอด โดยเฉพาะปญหาการ ตงครรภในวยรน 3. การจดบรการฝากครรภทบานใน หญงทมการตงครรภไมพงประสงค 192

193

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ มวตถประสงคเพออธบายการจดบรการฝากครรภ

กระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภ ปจจยสงเสรม ปญหา และแนวทางแกไขการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา จานวน 4 แหง ซงเปนตวแทนจากเขตพนทบรหารจดการเครอขายบรการสาธารณสข ทแบงเปน 4 โซน เลอกผใหขอมลแบบจาเพาะเจาะจง คอ ผใหบรการทเกยวของกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและโรงพยาบาลแมขาย หญงตงครรภทเขารบบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน รวม 24 คน ดาเนนการวจยโดยศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ และการศกษานารอง เพอใชสรางแนวคาถามสมภาษณเชงลก ตรวจสอบความตรงจากผทรงคณวฒรวม 5 ทาน เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนกนยายน พ.ศ. 2553 ถง กมภาพนธ พ.ศ. 2554 โดยการสมภาษณเชงลก การสงเกตแบบไมมสวนรวม และการสบคนเอกสารทเกยวของ ตรวจสอบขอมลโดยวธตรวจสอบสามเสาดวยวธรวบรวมขอมล โดยใชการสงเกต การสมภาษณเจาะลก รวมกบการศกษาเอกสารทเกยวของ วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหขอมลเชงเนอหา ซงสรปผลวจยไดดงน

สรปผลการวจย บรบทพนทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทศกษา ประชาชนสวนใหญมภมลาเนาอยในพนท ยกเวนโซนลลาวด และโซนชบาแดง ทมประชาชนนอกพนท และแรงงานตางดาวมาทางานในพนท ประชาชนสวนใหญมอาชพเกษตรกรรม การปกครอง โซนกระดงงา และโซนชบาแดง อยในเขตองคการบรหารสวนตาบล โซนลลาวด อยในเขตเทศบาลตาบล และโซนเฟองฟาอยทงในเขตองคการบรหารสวนตาบลและเทศบาลตาบล โซนกระดงงา และโซนเฟองฟา มกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน อก 2 โซนอยระหวางดาเนนการ และมเพยงเขตเทศบาลตาบลทมโครงการเยยมหญงหลงคลอด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทกแหงเปนหนวยบรการแมขาย มโรงพยาบาลชมชนรบสงตอ 1 แหง ยกเวนโซนลลาวดม 2 แหง ทกโซนมพยาบาลวชาชพเปนผรบผดชอบหลกในการจดบรการฝากครรภ หญงตงครรภทกโซนเลอกรบบรการ 3 รปแบบ คอ เขารบบรการในสถานบรการภาครฐหรอเอกชนนอกพนท เขารบบรการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และเขารบบรการทงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และสถานบรการภาครฐและเอกชนนอกพนท

194

ผใหขอมลสวนใหญเปนเพศหญง มเพยงผบรหารโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 3 คนและตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน 2 คน เปนเพศชาย สวนใหญอยในชวงอาย 41-50 ป และมสถานภาพค อสม. ระดบการศกษาของ อสม. สวนใหญจบระดบมธยมศกษา หญงตงครรภ สวนใหญจบระดบประถมศกษา สวนผใหบรการ และเจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถนสวนใหญจบระดบปรญญาตร อาชพของผใหขอมลของผใหบรการและตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนเปนขาราชการทงหมด ขณะท อสม. และหญงตงครรภสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ผใหบรการสวนใหญ มประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภมและการฝากครรภ สวนตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน โซนลลาวด มประสบการณทางานในหนวยบรการปฐมภม และโซนเฟองฟา มประสบการณทางานฝากครรภ ผใหบรการสวนใหญ อสม. และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนทงหมด ไดรบการประชมชแจงเกยวกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผใหบรการและตวแทนองคกรปกครองสวนทองถนสวนใหญไมเคยดงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน ผใหขอมลใหความหมายการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ใน 4 ประเดน คอ 1) การใหบรการแบบเบดเสรจเชนเดยวกบโรงพยาบาล มการจดบรการฝากครรภไดครบทกบรการ โดยไมจาเปนตองสงตอหญงตงครรภไปรบบรการทโรงพยาบาล ผใหขอมลสวนหนงใหความเหนรวมไปถงบรการทาคลอด 2) การใหบรการเชงรก โดยลงไปจดบรการในชมชน ทงตดตาม คนหา แนะนาหญงตงครรภใหมาฝากครรภครงแรกกอน 12 สปดาห ผใหขอมลสวนหนงเนนดานการใชวธการใดกตาม เพอสงเสรมใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ และมาฝากครรภดวยตนเองทนททคาดวาจะตงครรภ 3) การใหคาปรกษาไดตลอดเวลาทงในหนวยบรการและในชมชน 4) การมสวนรวมจดบรการกบองคกรปกครองสวนทองถน การจดบรการฝากครรภทงในชมชนและคลนกฝากครรภ ทกโซนไมมความแตกตางกน โดยมการคนหา และแนะนาหญงตงครรภทกคนในเขตรบผดชอบ ใหมาฝากครรภกอน 12 สปดาห แตยงไมมการจดโดยใหชมชนมสวนรวม และมการจดตามมาตรฐานคณภาพคลนกฝากครรภ มเพยง 1 แหง ทจดไดสมบรณตามนโยบายระดบจงหวด ทใหจดบรการแบบเบดเสรจ คอ มการเจาะเลอดสงตรวจ การตรวจทางทนตกรรม การพบแพทยอยางนอย 1 ครง และโรงเรยนพอแม รวมถงการดแลหลงคลอดภายใตการทางานแบบเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม โซนกระดงงา มการเตรยมการจดบรการไดสมบรณ แตไมมหญงตงครรภรายใหมมารบบรการครงแรกทหนวยบรการ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด ยงไมมการจดโรงเรยนพอแม ระยะคลอดและระยะหลงคลอด มเพยงโซนชบาแดงทปรบการจดบรการดแลหลงคลอดทหนวยบรการ อก 3 โซน คอ โซนเฟองฟา โซนลลาวด และโซนกระดงงา จดบรการตามแนวปฏบตเดมกอนทจะปรบเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

195

กระบวนการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มกลไกการดาเนนงาน 2 สวน 1) กลไกการสนบสนนจากสานกงานสาธารณสขอาเภอและโรงพยาบาลแมขาย ทกโซนมการจดสรรและพฒนาศกยภาพบคลากร การสนบสนนเครองมอแพทย การพฒนาการจดบรการ การควบคมคณภาพบรการ และการตดตามประเมนผล ทแตกตางออกไปคอโซนชบาแดง ทพฒนาการจดบรการภายใตแนวคดการจดบรการในรปเครอขาย โดยมหนวยงานทโรงพยาบาลแมขายตงขนเพอทาหนาทสนบสนนการจดบรการ 2) กลไกการสนบสนนจากชมชน ทกโซนเหมอนกน คอ ให อสม. รวมจดบรการในชมชน ทแตกตางออกไป คอ โซนเฟองฟาทไดรบการสนบสนนงบประมาณสาหรบจดโครงการรณรงคฝากครรภคณภาพจากองคกรปกครองสวนทองถน

แนวทางการพฒนาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทเหมอนกนทกโซนในการปองกนปญหาการตงครรภในวยรนในภาพรวมของอาเภอ เหมอนกน 2 โซน คอ โซนเฟองฟา และโซนลลาวด ในการจดโรงเรยนพอแม สวนโซนเฟองฟา และโซนชบาแดง เหมอนกนในการสงเสรมการมสวนรวมของชมชน ทแตกตางออกไป คอ โซนกระดงงา ในการรณรงคใหหญงตงครรภฝากครรภกอน 12 สปดาห สวนโซนชบาแดง การสงเสรมใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการฝากครรภ

ปจจยสงเสรมการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ ปจจยสงเสรมการจดบรการ คอ ผใหบรการทมความมงมนทจะใหผรบบรการไดรบบรการใกลบาน และมงพฒนาความรของตนเอง ความรวมมอของบคลากรในหนวยงาน วสยทศนของผนา การมพยาบาลวชาชพใหบรการ การม อสม. รวมใหบรการ การมเครองมอทางการแพทยทไดมาตรฐานเพยงพอ นโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลระดบจงหวดทชดเจน และเงนคาปวยการสาหรบ อสม. ในการทางานในชมชน ปญหาในการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ 1) ขาดงบประมาณสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถน มปญหาใน 3 โซน คอ โซนเฟองฟา โซนกระดงงา และโซนชบาแดง การแกปญหา โซนลลาวด ใชเงนบารงของหนวยงาน โซนกระดงงาใชเงนปนผลของ อสม.หรอเงนสวนตวของผใหบรการ โซนชบาแดงใชเงนกองทนทหกจากคาปวยการ อสม. 2) ไมมหองฝากครรภ เปนปญหาของโซนกระดงงา การแกปญหาโดยวางแผนสนบสนนงบประมาณเพอตอเตมฝากครรภ 3) ไมมการจดการระบบสงเลอดไปตรวจทโรงพยาบาลแมขายทชดเจน มปญหาใน 3 โซน คอ เปนปญหาของทกโซน ยกเวนโซนชบาแดง การแกไขปญหา ทเหมอนกน คอ โซนเฟองฟา โซนลลาวด และโซนกระดงงา แกปญหาเหมอนกน 2 โซน คอ โซน ลลาวด และโซนกระดงงา โดยฝากสงกบทมทนตกรรมทมาใหบรการหรอไปสงดวยตนเอง สวนโซนเฟองฟาไปสงดวยตนเอง แตระยะยาวมการวางแผนสนบสนนรถรบสงเลอดจากโรงพยาบาลแมขาย

196

ขอเสนอแนะของผรบบรการ อสม. และตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน ในการจดบรการฝากครรภ ม 2 ประเดน คอ 1) ดานบรการ ไดแก มบรการตรวจอลตราซาวด มบรการทาคลอด การสนบสนนอาหารเสรมใหหญงตงครรภ การปองกนปญหาการตงครรภในวยรน การสรางจตสานกใหหญงตงครรภเหนความสาคญในการฝากครรภ และการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม และ 2) ดานบคลากร ไดแก การมแพทย หรอบคลากรทชานาญดานการฝากครรภมาใหบรการ และการพฒนาความร อสม. ในการดแลหญงตงครรภและทารก

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะเชงนโยบายระดบประเทศ 1. กระทรวงสาธารณสข ควรประชาสมพนธ เพอสรางความเขาใจนโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทชดเจน และเปนรปธรรม ใหประชาชนทราบ เพอไมใหเกดความคาดหวงเกนจรง สวนองคกรปกครองสวนทองถน ควรจดประชมชแจงนโยบาย และบทบาททเปนรปธรรมใหกบผบรหารและเจาหนาทซงรบผดชอบงานดานสาธารณสขทราบ 2. กระทรวงสาธารณสข ควรสนบสนนพยาบาลผดงครรภไปใหบรการประจาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตามความตองการของผรบบรการ แทนแพทยทมจากด ระยะแรกอาจประสานกบสถานศกษาสงกดกระทรวงสาธารณสข เพอจดอบรมหลกสตรการผดงครรภใหกบพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในระยะยาวควรพจารณากรอบอตรากาลงพยาบาลผดงครรภ เพอรองรบการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแมขาย 3. กระทรวงสาธารณสข ควรศกษาความเปนไปไดในการจดใหมบรการทาคลอดในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เพอตอบความตองการของประชาชน ตลอดจนการสนบสนนบคลากร เครองมอทางการแพทย และอปกรณอานวยความสะดวกทจาเปนใหพรอมจดบรการ ขอเสนอแนะในการนาผลวจยไปใช 1. รปแบบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ควรจดบรการภายใตการทางานแบบเครอขายหนวยบรการสขภาพระดบปฐมภม โดยมโรงพยาบาลแมขายเปนเพยงหนวยรบสงตอหญงตงครรภทมภาวะเสยง สวนหญงตงครรภทมภาวะปกต จะเปนการใหบรการรวมกนระหวางโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแมขายและหนวยบรการปฐมภมทอยในเครอขาย

197

2. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลควรประชาสมพนธ เพอสรางความเขาใจการจดบรการฝากครรภทชดเจน ใหกบองคกรปกครองสวนทองถนและประชาชน เพอลดความคาดหวงเกนจรง 3. ผใหบรการควรพฒนารปแบบการใหความรในการจดโรงเรยนพอแม โดยเนนสงเสรมใหหญงตงครรภเหนความสาคญของการเลยงลกดวยนมแม และผใหบรการตองสามารถหาแนวทางรวมกบหญงตงครรภในการเลยงลกดวยนมแมไดสอดคลองกบบรบทของหญงตงครรภ 4. การพฒนาการจดบรการฝากครรภ ควรใหครอบครวและชมชนมสวนรวม ตงแตกอนตงครรภจนถงระยะหลงคลอด โดยจดตงชมรมสงเสรมสขภาพอนามยแมและเดก ทงนงบประมาณทใชดาเนนงาน ควรวางแผนรวมกบคณะกรรมการกองทนหลกประกนสขภาพในระดบทองถน และบรรจเปนหนงในแผนการดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน เพอใหเกดความตอเนองทกป 5. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลควรจดบรการเยยมบาน โดยใหเจาหนาทตาแหนงอน ๆ รวมใหบรการกบพยาบาลวชาชพ และมคณะกรรมการงานอนามยแมและเดกระดบอาเภอจดอบรมเพอพฒนาศกยภาพการเยยมบานใหกบเจาหนาทตาแหนงอน ๆ และนามาปรบใชในการจดบรการฝากครรภทบานในหญงทมการตงครรภทไมพงประสงค ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป การวจยน เปนการวจยทมงเนนศกษาแนวทางการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดงนน จงควรนารปแบบจากการศกษาในครงน ไปดาเนนการวจย เชงปฏบตการ เพอพฒนาในพนทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอน ๆ ตอไป บทเรยนการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

การศกษาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ดวยวธการวจยเชงคณภาพ พบวาความกาวหนาในการพฒนาการจดบรการฝากครรภแตละพนทแตกตางกน ทงนสงสาคญทสดอย ทผใหบรการทมความมงมนตงใจพฒนา อยางไรกตามการพฒนาไดอยางยงยน จาเปนตองอาศยความรวมมอทงจากเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ และความรวมมอจากภาคเครอขายในชมชน ซงผลจากการพฒนาไดรปแบบการจดบรการคลนกฝากครรภในรปเครอขายบรการ สขภาพระดบปฐมภมทสามารถนาไปเปนแนวทางการพฒนาในพนทอนได ขณะเดยวกนรปแบบการจดบรการฝากครรภแบบมสวนรวมของชมชนยงไมมรปแบบทเปนรปธรรม และจาเปนทจะตองไดรบการสนบสนนใหเกดกระบวนการสงเสรมสขภาพแบบมสวนรวมจากภาคเครอขายในระยะตอไป

198

บรรณานกรม กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2550). ตาราวคซนและการสรางเสรมภมคมกนโรค

พ.ศ.2550. กรงเทพมหานคร: องคการสงเคราะหทหารผานศก. กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข. (2551). มาตรฐาน “การบรหารและพฒนา เครอขายบรการปฐมภม”. กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทย. กรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข. (2552). เกณฑคณภาพเครอขายบรการ

ปฐมภม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2545). มาตรฐานการปฏบตการผดงครรภ เพอลกเกดรอด

แมปลอดภย (พมพครงท 2). ม.ป.ท. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2547). คมอวทยากรโรงเรยนพอแมสาหรบเจาหนาท

สาธารณสข. ม.ป.ท. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2548). แนวคด มมมองเรองโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ เลม 2. คนเมอ 15 มนาคม 2554, จาก http://advisor.anamai.moph.go.th/hph/hphosp/ghphb210.html กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2550). คมอการดาเนนงานโครงการโรงพยาบาลสายใยรก

แหงครอบครว ภายใตชดสทธประโยชนหลกประกนสขภาพถวนหนา ดานสงเสรม ปองกน และเฝาระวงการเจบปวยกลมหญงมครรภและเดกแรกเกด 0-5 ป พ.ศ.2551. ม.ป.ท.

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2552). คมอปฏบตงาน อสม. อนามยแมและเดก. กรงเทพมหานคร: โรงพมพสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2553). การปองกนการตดเชอ เอช ไอ ว สาหรบหญงตงครรภใน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพในประเทศไทย. คนเมอ 12 สงหาคม 2553, จากhttp://countryoffice.unfpa.org/thailand/drive/Knowledge.pdf

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2554). แผนยทธศาสตรพฒนาอนามยแมและเดก. คนเมอ 30 พฤษภาคม 2554, จาก http://www.anamai.moph.go.th/main.php?filename=Plan กระทรวงสาธารณสข. (2552).ระเบยบกระทรวงสาธารณสขวาดวยการเบกจายเงนคาปวยการของ อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) พ.ศ.2552. คนเมอ 15 เมษายน 2554, จาก http://www.hss.moph.go.th/file_upload/200452_1.pdf

199

กระทรวงสาธารณสข. (2553). การใหยาเมดเสรมไอโอดน โฟเลท และเหลก แกหญงตงครรภ. คนเมอ 30 พฤษภาคม 2554, จาก http://www.moph.go.th/ops/general/books_center/books/pdf4863.pdf โกมาตร จงเสถยรทรพย (บรรณาธการ). (2552). โรงพยาบาลตาบลศรฐาน ตนแบบโรงพยาบาล “ใกลบาน ใกลใจ”. สขศาลา. 2(8), 74-80. โกมาตร จงเสถยรทรพย, และประชาธป กะทา. (2551). สขภาพปฐมภม บรการปฐมภม (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: มด กราฟฟค. โกมาตร จงเสถยรทรพย, และปารณฐ สขสทธ. (2550). อาสาสมครสาธารณสข: ศกยภาพและ บทบาทในบรบทสงคมไทยทเปลยนไป. วารสารวจยระบบสาธารณสข. 1(3-4) , 268-279. จนทรารตน คงชวย. (2549). ปจจยทมความสมพนธกบการปฏบตตามคณภาพบรการสขภาพหญง

ตงครรภของพยาบาลในโรงพยาบาลชมชนภาคใตตอนบน. วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวจยและพฒนาระบบสาธารณสข มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

จนทมา ขนบด. (2548). การพยาบาลสตรตงครรภทมภาวะเสยง. ใน, เอกสารการสอนชดวชา การพยาบาลครอบครวและการผดงครรภ หนวยท 1-6 (พมพครงท 2), (หนา 119-183). กรงเทพมหานคร: โรงพมพชวนพมพ.

จตตมา อรามศรธรรม. (2551). การเขาถงและความตองการบรการสขภาพดานอนามยแมและเดก ในสถานอนามยของสตรชาวเลบนเกาะแหงหนงทางตอนใตของประเทศไทย. วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวจยและพฒนาระบบสขภาพ มหาวทยาลย สงขลานครนทร, สงขลา. จรตน ศรรตนบลลงค. (2543). ประสทธภาพในระบบสขภาพ. นนทบร: สถาบนวจยระบบ

สาธารณสข. จฑารตน เพญเขตตวทย. (2547). การพฒนาคณภาพบรการของศนยสขภาพชมชน สงกดกระทรวง สาธารณสขทคดสรร. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการ พยาบาล มหาวทยาลยบรพา, ชลบร. ชชย ศภวงศ, สมศกด ชณหรศม, ลดดา ดารการเลศ, สพตรา ศรวณชชากร,

และเกษม เวชสทธานนท. (2552). คมอการใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: ท คว พ.

ณฏฐพนธ เขจรนนท, ฉตยาพร เสมอใจ, ชยวฒน เชยวเชงสนต, ธรพร พดภ, และสภทร อนามย. (2545). TQM กลยทธการสรางองคการคณภาพ. กรงเทพมหานคร: เอกซเปอรเนท.

200

เดชา แซหล. (2551). การพฒนารปแบบและผลลพธของการแกไขปญหาอนามยแมและเดกแบบ บรณาการ และมสวนรวมอาเภอกะพอ จ.ปตตาน พ.ศ. 2542-2550. วารสารวจยระบบ สาธารณสข. 2(2) (ฉบบเสรม 5), 1106-1114. ถวลวงค รตนศร, และชตมา เจรญสนทรพย. (2547). ความชกของภาวะเลอดจางในสตรตงครรภทมา

ฝากครรภทโรงพยาบาลศรนครนทร. ศรนครนทรเวชสาร. 19(4), 189-197. ทองหลอ เดชไทย. (2549). หลกการบรหารงานสาธารณสข (พมพครงท 4). กรงเทพมหานคร: สามเจรญพาณชย. ธงชย สนตวงษ. (2541). ทฤษฎองคการและการออกแบบ. กรงเทพมหานคร: ไทยวฒนาพานช. นตยา เพญศรนภา. (2548). การพฒนาการมสวนรวมของชมชน. ใน, เอกสารการสอนชดวชาการ ทางานชมชนดานสาธารณสข หนวยท 1-5 (พมพครงท 4), (หนา 251-299). นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. นทศน รายยวา, ประนอม คาเทยง, ศภกจ ศรลกษณ, สธาทพย จนทรกษ, สภานนท จนทรกษ, ภาสกร อครเสว, และคณะ. (2554). คมอบรหารจดการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ตาบล. คนเมอ 22 กมภาพนธ 2554, จาก http://hph.moph.go.th/modules/Books/pdffile/b1293010020.pdf นศา ชโต. (2538). การประเมนโครงการ (พมพครงท 4). กรงเทพมหานคร: พ.เอน.การพมพ. ประจกร บวผน. (248). การพฒนาคณภาพมาตรฐานในหนวยบรการปฐมภมจงหวดขอนแกน. วารสารศนยบรการวชาการ. 13(2),31-44. ประเทอง เหลยมพงศาพทธ, ชยนตรธร ปทมานนท, และชไมพร ทวชศร. (2547). ผลของภาวะ โลหตจางในหญงตงครรภตอนาหนกทารกแรกคลอดเมอครรภครบกาหนดท โรงพยาบาลลาปาง. วารสารวชาการสาธารณสข. 13(4), 559-566. ปรชา วาณชยเศรษฐกล. (2546). การดแลการตงครรภ. ใน อตวทธ กมทมาศ (บรรณาธการ), ตารา สตศาสตร ชด การตงครรภและการคลอดปกต (หนา 136-150). กรงเทพมหานคร: บคเนท. พงศพชญ วงคมณ. (2550). ประเมนผลนวตกรรมระบบบรการสขภาพ: ความรวมมอของไตรภาคใน การสรางโรงพยาบาลตาบล. วารสารวจยระบบสาธารณสข. 1(2) (ฉบบเสรม 1), 212-221. พรพรรณ ลลาศสงางาม. (2547). ปจจยทมความสมพนธกบการดาเนนกจกรรมบรการของศนย สขภาพชมชน จงหวดอบลราชธาน. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

การจดการระบบสขภาพ มหาวทยาลยมหาสารคาม, มหาสารคาม.

201

พรรณพศ วทยาถาวรวงศ, นภาพร ประกอบเขตกรณ, และกรรณการ สหเมธาพฒน. (2545). การ ตายปรกาเนดทคลอดในโรงพยาบาลจงหวดเพชรบรณ ปงบประมาณ 2542-2544. พทธชนราชเวชสาร. 19(2), 93-102. พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน. (2542). ราชกจจานเบกษา. ล.116 หนา 48-66. เพชรนอย สงหชางชย. (2551). หลกการและการใชวจยเชงคณภาพสาหรบทางการพยาบาลและ

สขภาพ (พมพครงท 2). สงขลา: ชานเมองการพมพ. เพชรนอย สงหชางชย. (2554). เศรษฐศาสตรสขภาพสาหรบการจดบรการสขภาพ. สงขลา: ชานเมองการพมพ. ยงยทธ พงษสภาพ. (2552 ก). ยก “บรการปฐมภม” ออกนอกโรงพยาบาล: จดคานงดการพฒนา บรการปฐมภมในประเทศไทย (พมพครงท 2). ม.ป.ท. ยงยทธ พงษสภาพ. (2552 ข). ยทธศาสตรการพฒนาบรการปฐมภมในบรบทของระบบรกษา

สาธารณสขระดบอาเภอ. กรงเทพมหานคร: หมอชาวบาน. ยงยทธ เกษสาคร. (2546). ภาวะผนาและการทางานเปนทม. กรงเทพมหานคร: เอส.แอนด.จ.กราฟฟค. ยพา หมนเพชร. (2549). การจดระบบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพของโรงพยาบาลหาดใหญ จงหวดสงขลา. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

การวจยและพฒนาระบบสาธารณสข มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา. เยาวภา ปนทพนธ. (2543). การควบคมกากบงานและการนเทศงานสาธารณสข ใน, เอกสารการสอน ชดวชาการวางแผนงานสาธารณสข หนวยท 8-15 (พมพครงท 4). นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. เยาวด รางชยกล วบลยศร. (2537). การประเมนผลโครงการ. ใน สมหวง พธยานวฒน. (บรรณาธการ), รวมบทความทางการประเมนโครงการ (พมพครงท 4) (หนา) กรงเทพมหานคร: สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. วสธร ตนวฒนกล. (2548). สขภาพ อนามย และกระบวนการพฒนา. (พมพครงท 2). ชลบร: คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา. วลยา ธรรมพนชวฒน. (2553). เพศศกษาสาหรบวยรนไทย. วารสารสภาการพยาบาล. 25(4), 5-9. วพรรณ ประจวบเหมาะ. (2550). รายงานประเมนผล “โครงการลกเกดรอดแมปลอดภย: ตนแบบ

นราธวาส”. กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

202

วรณศร อารยวงศ, อดศร วงศคงเดช, และจรพนธ วบลยวงศ. (2553). เสนทางสความสาเรจ การสรางเสรมสขภาพ ปองกนโรคของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.). กรงเทพมหานคร: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก. ศรกล อศรานรกษ. (2549). การจดระบบบรการสขภาพทพงประสงคในงานอนามยแมและเดก.

สถาบนพฒนาการสาธารณสขอาเซยน มหาวทยาลยมหดล. ศรชย กาญจนวาส. (2545). ทฤษฎการประเมน. (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน. ศรวรรณ เสรรตน, สมชาย หรญกตต, ลทธกาล ศรวะรมย, สดา สวรรณาภรมย, และชวลต ประภวานนท. ( 2545). องคการและการจดการ O&M: Organization and Management ฉบบมาตรฐานปรบปรงใหม. กรงเทพมหานคร: ธรรมสาร. สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน. (2550). แผนยทธศาสตรความรวมมอพฒนาระบบ

บรการปฐมภม พ.ศ.2550-2554. ม.ป.ท. สภาการพยาบาล. (2551). ประกาศสภาการพยาบาลเรอง ขอบเขตและสมรรถนะผปฏบตการ พยาบาลขนสง สาขาตาง ๆ. คนเมอ 2 มถนายน 2554, จาก http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2552/E/016/28.PDF สมจต หนเจรญกล. (2551). พยาบาลเวชปฏบตกบการพฒนาบรการปฐมภม. วารสารระบบบรการ ปฐมภมและเวชศาสตรครอบครว. 1(1), 39-42. สมฤทธ ศรธารงสวสด. (2552). ขอเสนอการพฒนาระบบบรการปฐมภมภายใตกระทรวง สาธารณสข. กรงเทพมหานคร: วนดคนด. สานกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข, เครอขายวจยและพฒนาบรการสขภาพปฐมภม,

และสถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2549). รายงานผลการศกษาโครงการพฒนาและตดตามประเมนผลระบบบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: สถาบนวจยระบบสาธารณสข.

สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา. (2553 ก). สรปรายงานการตายของมารดา ฝายสงเสรมสขภาพ สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา. อดสาเนา. สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา. (2553 ข). รายงานผลการปฏบตงานดานสาธารณสขจงหวด สงขลา ปงบประมาณ 2553. อดสาเนา. สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา. (2553 ค). เอกสารประกอบการประชมเชงปฏบตการ

“แนวคดและแนวทางการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล”. สงขลา: สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา.

203

สานกงานสาธารณสขจงหวดสงขลา. (2553 ง). แบบประเมนการจดบรการคลนกฝากครรภ สาหรบ หนวยบรการปฐมภม. อดสาเนา.

สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ท 12 สงขลา. (ม.ป.ป.). แนวทางการสนบสนนงบดาเนนการ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ (รพสต.) สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ปงบประมาณ 2552. อดสาเนา.

สานกนโยบายและยทธศาสตร, สานกบรหารการพฒนาระบบบรการปฐมภม, สานกบรหาร การสาธารณสข และสานกตรวจและประเมนผล กระทรวงสาธารณสข. (2553). รายงานการประเมนผลนโยบายการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในระยะ นารองของปงบประมาณ 2552. กรงเทพมหานคร: โรงพมพองคการสงเคราะห ทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. (2554 ก). การสาธารณสขไทย 2551-2553. กรงเทพมหานคร: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. (2554 ข). จานวนตายและอตรามารดาตาย พ.ศ. 2548-2552. คนเมอ 30 พฤษภาคม 2554, จาก

http://bps.ops.moph.go.th/Healthinformation/สถต52/2.2.15.pdf สชาต ประสทธรฐสนธ. (2547). การประเมนผลโครงการ: หลกการและการประยกต.

กรงเทพมหานคร: สามลดา. สนทราวด เธยรพเชฐ, สวรรณา จนทรประเสรฐ, รววรรณ เผากณหา, รชน สรรเสรญ, วจตรพร หลอสวรรณกล, พรยา ศภศร, และคณะ. (2545). รายงานการวจยรปแบบการจด และใหบรการสขภาพระดบปฐมภมในชมชนภาคตะวนออก. ชลบร: มหาวทยาลยบรพา สพตรา ศรวณชชากร. (2550). งานสขภาพชมชน “จดคานงดคณภาพระบบบรการสขภาพ”. การ ประชมวชาการ Primary Care ระดบประเทศครงท 2 ในหวขอ “ตกผลกอดมการณบรการ ปฐมภม สปฏบตการ...งานสขภาพชมชน”. (หนา 1-20). กรงเทพมหานคร: โรงพมพพมพด. สภทร ฮาสวรรณกจ, และ Tenambergen, E. (2550). การบรหารจดการเครอขายหนวยบรการ

สขภาพปฐมภม. กรงเทพมหานคร: นโม พรนตงแอนดพบบลชชง. สรชย พพฒนกลชย. (2551). ปจจยทมผลตอการไมมาฝากครรภของผทมาคลอดบตรใน

โรงพยาบาลของรฐ จงหวดนนทบร. วารสารวชาการ รพศ/รพท เขต 4. 10(1), 1-8. สรตน สรนนทกานต. (2551). การพฒนาคณภาพบรการอนามยแมและเดกตามเกณฑมาตรฐาน

โรงพยาบาลลกเกดรอดแมปลอดภย ของโรงพยาบาลในเขต 1. วารสารสาธารณสขศาสตร. 38(2), 233-240.

204

สรยพร กฤษเจรญ, ฐตพร องคถาวรวงศ, กญจน พลอนทร, เพชรนอย สงหชางชย, สาวตร ลมชยอรณเรอง, ถนอมศร อนทนนท, และคณะ. (2549). การพฒนาคณภาพการ บรการของพยาบาลผดงครรภในภาคใต. สงขลานครนทรเวชสาร. 24(3), 231-240.

อนวฒน ศภชตกล, และจรตน ศรรตนบลล. (2543). คณภาพของระบบสขภาพ. กรงเทพมหานคร: บรษทดไซดจากด.

อภญญา ตนทววงศ. (2552). แนะนาหลกคดและแนวปฏบตโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โรงพยาบาล“สายพนธใหม” ความสขใกลบาน. กรงเทพมหานคร: ม.ป.ท.. อภสทธ เวชชาชวะ. (2551). คาแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร นายอภสทธ เวชชาชวะ

นายกรฐมนตร. กรงเทพมหานคร: สานกพมพคณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา. อรจตต บารงสกลสวสด, ประมวล ปาละกอน, กาญจนา แสงรตน, ดรณ เลศปรชา, ประพจน บญม, สายพนธ พงพระคมครอง, และคณะ. (2553). คมอปฏบตงานกองทนหลกประกนสขภาพใน ระดบทองถนหรอพนท. ม.ป.ท. อนใจ กออนนตกล. (2549). การตงครรภความเสยงสง. สงขลา: ชานเมองการพมพ. Starfield, B., Parrino, T. A., Headley, E., Ashton, C., & Kizer, K.W. (1995). Primary Care in VA. Boston, MA: Management Decision and Research Center. Harper, M.A., Byington, R.P., Espeland, M.A., Naughton, M., Meyer, R., & Lane, K. (2003).

Pregnancy-Related Death and Health Care Service. Obsterics & Gynecology. 102(2), 273-278.

Schermerhorn, J. R., Hunt, J. G., & Osborn, R. N. (2005). Organizational behavior. (9th ed.) New York: John Wiley & Sons, Inc. Bodenheimer, T.S., & Grumbach K. (2009). Understanding Health Policy: A Clinical Approach. (5th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Medical. United Nation. (2010). The Millennium Development Goals Report 2010. New York:

United Nation. Vintzileos, A.M, Ananth, C.V., Smulian, J.C., Scorza, W.E., & Knuppel, R.A. (2002). The impact of prenatal care on postneonatal deaths in the presense and absence of antenatal high-risk conditions. American Journal Obstet Gynecol. 187(5), 1,254-1,257. World Health Organization. (2008). The World Health Report 2008: primary health care now more

than ever. Geneva, Switzerland: World Health Organization,201-206.

205

ภาคผนวก

206

ภาคผนวก ก การพทกษสทธของผเขารวมงานวจย

เรยนคณ........................................................... ขาพเจานายสรพงศ เอยดชวย นกศกษาระดบปรญญาโท หลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการวจยและพฒนาระบบสขภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ขณะนกาลงทาวทยานพนธ เรองการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลา เพอใชเปนขอมลพนฐานในการพฒนาการจดบรการใหสอดคลองกบความตองการของผใชบรการ เพอใหเกดผลลพธทางสขภาพทดขน และเปนประโยชนตอการนาไปเปนแนวทางใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในพนทอนซงมบรบทใกลเคยงกน ในการนจงใครขอความรวมมอจากทานในเขารวมวจยโดยจะทาการสมภาษณ และขออนญาตบนทกเสยงตลอดระยะเวลาการสมภาษณ โดยจะใชเวลาประมาณ 45-60 นาท ตอการสมภาษณแตละครง หลงจากนนจะนดสมภาษณอก 2-3 ครง เพอสมภาษณเพมเตม สาหรบวน เวลาในการสมภาษณ ขนอยกบความสมครใจและความสะดวกของทาน ระหวางสมภาษณ ทานอาจจะขอยกเลกการสมภาษณไดตลอดเวลา หรอขอยกเลกการเขารวมวจยไดตลอดเวลา แมวาทานจะใหขอมลบางสวนมาแลวกตาม คาตอบของทานจะถอวาเปนความลบ และจะนาขอมลจากการสมภาษณทไดมาใชเพอการศกษาวจยครงนเทานน ขอมลทมการจดบนทกและขอมลทมการบนทกเสยงจะถกเกบเปนความลบและจะทาลายเมอการศกษาครงน สนสดลง หากทานมขอสงสยประการใดเกยวกบวทยานพนธสามารถตดตอสอบถามไดทงานบณฑตศกษา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ หรอโทรศพทหมายเลข.........................................

ลงนาม............................................ ลงนาม............................................ (...........................................) (...........................................) ผวจย ผเขารวมการวจย

ลงนาม............................................ (..........................................)

พยาน วนท............................. เวลา.............................

207

ภาคผนวก ข แนวคาถามเพอการสมภาษณ

เรอง การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา (ผใหบรการ)

ผใหขอมล นามสมมต....................... No..... วนทสมภาษณ..................เวลา………......สถานทสมภาษณ................. สวนท 1 เครองมอสาหรบเกบรวบรวมขอมลทวไป สาหรบผวจย 1. เพศ Sex 1 ชาย 2 หญง 2. อาย .................ป Age 3. สถานภาพสมรส Status 1 โสด 2 ค 3 หมาย

4 หยา 5 แยกกนอย 4. ระดบการศกษา Edu 1 อนปรญญา 2 ปรญญาตร 3 สงกวาปรญญาตร 5. ตาแหนงทปฏบตงานในปจจบน Posit

1 เจาหนาทบรหารงานสาธารณสข 2 นกวชาการสาธารณสข 3 พยาบาลเวชปฏบต 4 พยาบาลวชาชพ 5 เจาพนกงานสาธารณสขชมชน 6 อน ๆ ระบ.................... 6. ทานมประสบการณการทางานในหนวยบรการปฐมภม Exp1 1 ม..................ป 2 ไมม PCU 7. ทานมประสบการณในการใหบรการฝากครรภ Exp2 1 ม..................ป 2 ไมม ANC 8. ทานเคยเขารวมการประชมชแจง/อบรม เกยวกบการดาเนนงานของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลหรอไม Meet1 1 เคยเขาประชม/อบรม 2 ไมเคยเขาประชม/อบรม 9. ทานเคยเขารวมการประชมชแจง/อบรม เกยวกบงานอนามยแมและเดกหรอไม Meet2 1 เคยเขาประชม/อบรม 2 ไมเคยเขาประชม/อบรม

208

สวนท 1 (ตอ)

สาหรบผวจย 10. ทานเคยศกษาดงานเกยวกบการดาเนนงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล อนหรอไม Obs 1 เคยเขาประชม/อบรม 2 ไมเคยเขาประชม/อบรม สวนท 2 แนวคาถามเพอการสมภาษณเกยวกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ตาบล ของจงหวดสงขลา

1. ทานคดวาเปาหมายของบรการฝากครรภในดานความครอบคลม และดานคณภาพบรการมอะไรบาง

2. จากสถานการณในปจจบนทานคดวายงมปญหาอะไรบางททาใหการจดบรการไมเปนไปตามเปาหมายในดานความครอบคลม และดานคณภาพบรการเพอใหไดความครอบคลม

3. ทานคดวาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมความแตกตางจากสถานอนามยอยางไร เพราะเหตใดจงคดเชนนน

4. ในเรองของการฝากครรภทานคดวาควรมการปรบการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลควรเปนอยางไร เพอใหสอดคลองกบแนวคดของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เพราะเหตใดจงคดเชนนน

5. อยากใหทานเลารายละเอยดการปรบเปลยนการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกระทงถงปจจบนวาเปนอยางไร - มการปรบเปลยนดานใดบาง (การทางาน สหสาขาวชาชพ โครงสราง การสนบสนนบคลากร ครภณฑ การเชอมโยง)

- มขนตอนในการดาเนนงานอยางไร - มหนวยงาน/บคคลใดบางทเขามาสนบสนนการดาเนนงาน แตละหนวยงาน/บคคลเขามา

สนบสนนอยางไร 6. ขอใหทานเปรยบเทยบผลการใหบรการฝากครรภขณะทเปนสถานอนามย กบการ

ใหบรการฝากครรภของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวามขอด ขอเสย หรอขอแตกตางกนอยางไร 7. ทานคดวาบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลตอไปควรจะพฒนาใน

เรองอะไรบาง อยางไร ทาไมจงคดเชนนน

209

8. การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทานคดวา - มปญหา และปจจยสงเสรมอะไรบาง - การแกไขปญหาทานทาอยางไร - ผลทไดเปนอยางไร

210

แนวคาถามเพอการสมภาษณ เรอง การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา (อสม.)

ผใหขอมล นามสมมต....................... No..... วนทสมภาษณ..................เวลา………......สถานทสมภาษณ................. สวนท 1 เครองมอสาหรบเกบรวบรวมขอมลทวไป สาหรบผวจย 1. เพศ Sex 1 ชาย 2 หญง 2. อาย .................ป Age 3. สถานภาพสมรส Status 1 โสด 2 ค 3 หมาย

4 หยา 5 แยกกนอย 4. ระดบการศกษา Edu 1 ประถมศกษา 2 มธยมศกษาตอนตน 3 มธยมศกษาตอนปลาย 4 ปวช. 5 ปวส. 6 อนปรญญา 7 ปรญญาตร 8 สงกวาปรญญาตร 5. อาชพ Occ

1 ไมไดประกอบอาชพ 2 งานบาน 3 เกษตรกรรม 4 ขาราชการ รฐวสาหกจ 5 รบจาง 6 คาขาย 7 อน ๆ ระบ................. 6. รายไดเฉลยตอเดอนของครอบครว ………………………… บาท/ เดอน Rev 7. ความเพยงพอของรายได Enou 1 เพยงพอ 2 ไมเพยงพอ 8. ทานมบทบาท/ตาแหนงใดในองคกร ชมรม หนวยงานในชมชนโปรดระบ Role ..................................................................................

211

สวนท 2 แนวคาถามเพอการสมภาษณเกยวกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ตาบล ของจงหวดสงขลา

1. ทานคดวาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมความแตกตางจากสถานอนามยอยางไร เพราะเหตใดจงคดเชนนน

2. ในเรองของการฝากครรภทานคดวาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลควรเปนอยางไร เพราะเหตใดจงคดเชนนน

3. การจดบรการฝากครรภตามความคดของทานมเพออะไร ทราบหรอไมวาหญงตงครรภควรไดรบบรการอะไรบาง

4. ทานไดเขามามสวนเกยวของกบบรการฝากครรภทจดในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในเรองอะไรบาง เกยวของอยางไร เพราะเหตใดถงไดเขามาเกยวของกบบรการนน และรสกอยางไร

5. ทานไดเขามามสวนชวยพฒนาการจดบรการฝากครรภในดานใดบาง และไดเขามามสวนชวยพฒนาไดอยางไร เพราะเหตใดถงไดเขามามสวนชวยพฒนา

6. ในความคดของทานผลทชมชนทานไดรบจากการพฒนาบรการฝากครรภหลงจากเปลยนเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแลว เปลยนแปลงไปจากเดมอยางไรบาง อยากใหทานชวยเลารายละเอยดใหฟง

7. ทานมความพงพอใจกบผลทไดหรอไม เพราะเหตใดจงคดเชนนน 8. ทานคดวาบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลตอไปควรจะพฒนาใน

เรองอะไรบาง อยางไร ทาไมจงคดเชนนน 9. ทานคดวาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มปญหา ปจจย

สงเสรมอะไรบาง อยางไร เพราะอะไรใดจงเปนเชนนน

212

แนวคาถามเพอการสมภาษณ เรอง การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา (หญงตงครรภ)

ผใหขอมล นามสมมต....................... No..... วนทสมภาษณ..................เวลา………......สถานทสมภาษณ................. สวนท 1 เครองมอสาหรบเกบรวบรวมขอมลทวไป สาหรบผวจย 1. อาย .................ป Age 2. ระดบการศกษา Edu 1 ประถมศกษา 2 มธยมศกษาตอนตน 3 มธยมศกษาตอนปลาย 4 ปวช. 5 ปวส. 6 อนปรญญา 7 ปรญญาตร 8 สงกวาปรญญาตร 3. อาชพ Occ

1 ไมไดประกอบอาชพ 2 งานบาน 3 เกษตรกรรม 4 ขาราชการ รฐวสาหกจ 5 รบจาง 6 คาขาย 7 อน ๆ ระบ................. 4. รายไดเฉลยตอเดอนของครอบครว ………………………… บาท/ เดอน Rev 5. ความเพยงพอของรายได Enou 1 เพยงพอ 2 ไมเพยงพอ 6. ระยะทางจากบานไปยง รพ.สต. ............................ กโลเมตร Dis 7. พาหนะทใชในการเดนทางเปนประจาจากบานมายงโรงพยาบาล สงเสรมสขภาพตาบล Whel

1 รถจกรยานยนต 2 รถยนตสวนตว 3 รถประจาทาง 4 รถรบจาง 5 อน ๆ ระบ.................

213

สวนท 1 (ตอ) สาหรบผวจย 8. การเดนทางมารบบรการฝากครรภสวนใหญจะมารบบรการกบใคร Person

1 มาดวยตนเอง 2 สาม 3 เพอนบาน 4 ญาต/ พนอง 5 อน ๆ ระบ................. 9. ปจจบนทานตงครรภเปนครรภท..................... G 10. ประวตการตงครรภทผานมาทานมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภอะไรบาง โปรดระบ ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. 11. ประวตการตงครรภปจจบนทานมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภอะไรบาง โปรดระบ ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. 12. สถานบรการททานเขารบบรการฝากครรภขณะตงครรภทผานมา (สามารถตอบไดมากกวา 1 ขอ) Ser

1 สถานอนามย 2 โรงพยาบาลชมชน 3 โรงพยาบาลทวไป 4 โรงพยาบาลศนย 5 โรงพยาบาลมหาวทยาลย 6 โรงพยาบาลเอกชน

7 คลนกเอกชน 8 อน ๆ ระบ.........................

214

สวนท 2 แนวคาถามเพอการสมภาษณเกยวกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ตาบล ของจงหวดสงขลา

1. ทานคดวาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมความแตกตางจากสถานอนามยอยางไร เพราะเหตใดจงคดเชนนน

2. ในเรองของการฝากครรภทานคดวาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลควรเปนอยางไร เพราะเหตใดจงคดเชนนน

3. การจดบรการฝากครรภตามความคดของทานมเพออะไร ทราบหรอไมวาทานควรไดรบบรการอะไรบาง

4. จากประสบการณทไดรบบรการฝากครรภ ทานชวยเลารายละเอยดการรบบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาเปนอยางไรตงแตเรมตนจนกลบบาน - การปฏบตตนในการเขารบบรการฝากครรภ (การซกประวต, lab, การรบการตรวจครรภ, การใหความร, การนดหมาย) - ทานพอใจกบการมารบบรการฝากครรภทนอยางไรบาง เพราะเหตใดจงคดเชนนน

5. ผลททานไดรบจากบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปนอยางไรบาง เปลยนแปลงไปจากกอนทจะเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอยางไร ทานมความคดเหนอยางไรกบผลทได เพราะเหตใดจงคดเชนนน

6. ทานคดวาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในอนาคตควรจะเปนอยางไร ทาไมจงเปนเชนนน

215

แนวคาถามเพอการสมภาษณ เรอง การจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา (อปท.)

ผใหขอมล นามสมมต....................... No..... วนทสมภาษณ..................เวลา………......สถานทสมภาษณ................. สวนท 1 เครองมอสาหรบเกบรวบรวมขอมลทวไป สาหรบผวจย 1. เพศ Sex 1 ชาย 2 หญง 2. อาย .................ป Age 3. สถานภาพสมรส Status 1 โสด 2 ค 3 หมาย

4 หยา 5 แยกกนอย 4. ระดบการศกษา Edu 1 อนปรญญา 2 ปรญญาตร 3 สงกวาปรญญาตร 5. รายได ………………………… บาท/ เดอน Rev 6. ความเพยงพอของรายได Enou 1 เพยงพอ 2 ไมเพยงพอ 7. ตาแหนงทปฏบตงานในปจจบน…………………………………………. Posit 8. ทานมประสบการณทางานดานสาธารณสขกบหนวยบรการปฐมภม ม..................ป ไมม Exp 9. ทานเคยเขารวมการประชมชแจง/อบรม เกยวกบการดาเนนงานของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลหรอไม Meet1 เคยเขาประชม/อบรม ไมเคยเขาประชม/อบรม 10. ทานเคยเขารวมการประชมชแจง/อบรม เกยวกบการดาเนนงานฝากครรภ ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลหรอไม Meet 2 เคยเขาประชม/อบรม ไมเคยเขาประชม/อบรม 11. ทานเคยศกษาดงานเกยวกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลอนหรอไม Obs 1 เคยเขาประชม/อบรม 2 ไมเคยเขาประชม/อบรม

216

สวนท 2 แนวคาถามเพอการสมภาษณเกยวกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ตาบล ของจงหวดสงขลา

1. ทานคดวาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมความแตกตางจากสถานอนามยอยางไร เพราะเหตใดจงคดเชนนน

2. ในเรองของการฝากครรภทานคดวาการจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลนาจะเปนอยางไร เพราะเหตใดจงคดเชนนน

3. ทานชวยเลารายละเอยดเกยวกบการเขามามสวนรวมกบการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลวาไดเขามามสวนรวมในเรองอะไรบาง อยางไร เพราะเหตใดถงไดเขามามสวนรวมกบบรการนน และมความคดเหนกบบรการเหลานนอยางไร

4. ทานไดเขามามสวนชวยพฒนาการจดบรการฝากครรภในดานใดบาง และไดเขามามสวนชวยพฒนาไดอยางไร เพราะเหตใดถงไดเขามามสวนชวยพฒนา

6. ในความคดของทานผลจากการพฒนาบรการฝากครรภหลงจากเปลยนเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแลว เปลยนแปลงไปเดมอยางไรบาง อยากใหทานชวยเลารายละเอยดใหฟง

7. ทานมความพงพอใจกบผลทไดหรอไม เพราะเหตใดจงคดเชนนน 8. ทานคดวาบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลตอไปควรจะพฒนาใน

เรองอะไรบาง อยางไร ทาไมจงคดเชนนน 9. ทานคดวาการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มปญหา ปจจย

สงเสรมอะไรบาง อยางไร เพราะอะไรจงเปนเชนนน

217

ภาคผนวก ค แบบสงเกตงานวจย

เรองการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลของจงหวดสงขลา แบบสงเกตเพอใชเปนแนวทางในการเกบรวบรวมขอมลจากการสงเกตแบบไมมสวนรวมในการจดบรการฝากครรภในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ของจงหวดสงขลา เพอหาความสอดคลองกบขอมลทไดจากการสมภาษณเชงลกและขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร

ประเดนทสงเกต สงทสงเกตเหน รายละเอยดเพมเตม

ม ไมม สถานทสาหรบใหบรการ 1. มสถานทสาหรบใหหญงตงครรภมารอรบบรการอยาง เพยงพอ

2. มหองนาสาหรบใหบรการภายในบรเวณทจดบรการ ตรวจครรภ

3. มหองตรวจครรภแยกเปนสดสวนสาหรบใหบรการ 4. มมานกนเตยงเพอปกปดขณะทาการตรวจครรภ 5. มหอง/มม สาหรบใหการใหความรรายกลม 6. มหองสาหรบใหบรการตรวจฟนหญงตงครรภ วสด และอปกรณสาหรบใชในการจดบรการฝากครรภ 1. เครองชงนาหนก 2. ทวดสวนสง 3. เครองวดความดนโลหต 4. เครองฟงเสยงหวใจเดก 5. สายวด 6. แถบตรวจปสสาวะ 7. แถบทดสอบการตงครรภ 8. อน ๆ

218

ประเดนทสงเกต สงทสงเกตเหน รายละเอยดเพมเตม

ม ไมม การจดบรการฝากครรภ 1. การซกประวตหญงตงครรภ -ประวตการเจบปวย -ประวตการผาตด -ประวตแพยา/ อาหาร -ประวตการตงครรภในอดต -ประวตการเจบปวยของบคคลในครอบครว 2. การประเมนความเครยด 3. การประเมนภาวะเสยง 4. การคานวณวนคลอด 5. การชงนาหนกและวดสวนสง 6. การตรวจความดนโลหต 7. การตรวจปสสาวะ 8. การตรวจเตานม และหวนม 9. การตรวจประเมนอายครรภโดยใชสายวด 10.การคลาเพอดทาและสวนนาของทารก 11.การฟงเสยงหวใจเดก 12.การประเมนเดกดน 13. การตรวจสขภาพชองปาก 14. การฉดวคซนปองกนบาดทะยก 15. การเกบเลอดสงตรวจทางหองปฏบตการ 16. การประเมนภาวะโภชนาการ 17. การใชเสนทางลกรก 18. การใหคาแนะนาเรองโภชนาการ 19. การแจกเกลอเสรมไอโอดน 20. การแจกวตามนเสรมธาตเหลก 21. การเปดโอกาสใหหญงตงครรภขอคาปรกษา

219

ประเดนทสงเกต สงทสงเกตเหน รายละเอยดเพมเตม

ม ไมม การจดบรการฝากครรภ 16. การใหคาแนะนาสาหรบหญงตงครรภทมาฝากครรภ 17. การใหความรตามแนวทางโรงเรยนพอแม 18. การขอคาปรกษาจากโรงพยาบาลแมขาย บคลากรทใหบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 1. แพทย 2. ทนตแพทย 3. พยาบาลวชาชพ/พยาบาลเวชปฏบต 4. นกวชาการสาธารณสข 5. เจาพนกงานสาธารณสขชมชน 6. เจาพนกงานทนตสาธารณสข 7. อน ๆ การจดระบบบรการฝากครรภ 1. มการกาหนดวน เวลา ในการใหบรการทชดเจน 2. คมอ/แนวทางปฏบตงานฝากครรภ 3. ระบบการสงตอหญงตงครรภไปยงโรงพยาบาลแมขาย - โทรศพท - อนเตอรเนต - การใชใบสงตว

220

ภาคผนวก ง รายนามผทรงคณวฒ

รายนามผทรงคณวฒในการตรวจสอบเครองมอวจย 1. นายแพทยธรวฒน กรศลป ผอานวยการสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต 12 สงขลา 2. นายแพทยสเทพ วชรปยานนท นายแพทยสาธารณสขจงหวดสงขลา 3. รองศาสตราจารยดอกเตอรเบญจา ยอดดาเนน-แอตตกจ สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล 4. รองศาสตราจารยฐตพร องคถาวรวงศ ภาควชาการพยาบาลสต-นรเวช และผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 5. ผชวยศาสตราจารยดอกเตอรกตตกร นลมานต ภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

221

ประวตผเขยน ชอ สกล นายสรพงศ เอยดชวย รหสประจาตวนกศกษา 5210420026 วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทสาเรจการศกษา วทยาศาสตรบณฑต วทยาลยการสาธารณสขสรนธร 2548 (สาธารณสขชมชน) จงหวดยะลา ศลปศาสตรบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 2550 (ไทยคดศกษา) ตาแหนงและสถานททางาน นกวชาการสาธารณสข ชานาญการ กลมงานเวชปฏบตครอบครวและชมชน โรงพยาบาลตากใบ อาเภอตากใบ จงหวดนราธวาส