รูปแบบภาวะผู้น ากับ ......หน งของผ บร...

รปแบบภาวะผน ากบประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน Leadership style and performance of employees

ผวจย วรศนนท ศรเอกบญรอด สาขาวชา บรหารธรกจ มหาวทยาลยเวสเทรน อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย ดร.พฤทธสรรค สทธไชยเมธ

ภาควชา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเวสเทรน บทคดยอ

บทความวชาการฉบบนมจดประสงคส าคญคอ เพอสรางองคความรของรปแบบภาวะผน ากบประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน จากงานวจยประเภทตางๆ ตลอดจนขอคนพบในงานวจยทเกยวของ

ภาวะผน าเปนบทบาทหนงทส าคญในหลายๆหนาทของผบรหาร เปนกระบวนการของการมปฏสมพนธซงกนและกนของผน าและผตาม ในการน าองคการไปสทศทางทก าหนดรวมกนระหวางผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา ภาวะผน าจะมอทธพลตอพฤตกรรมของพนกงานในองคกร ดวยการชกจง การจงใจ เปลยนแปลงคานยมและวฒนธรรมองคกร เพอท าใหพนกงานปฏบตหนาทตามทไดรบมอบหมายบรรลตามเปาหมายทก าหนดไว รปแบบภาวะผน าในการท างานมหลายรปแบบ เชน ผน าแบบชน า ผน าแบบสนบสนน ผน าแบบมสวนรวม ผน าแบบมงเนนความส าเรจ ภาวะผน าแบบแลกเปลยน ภาวะผน าแบบเปลยนสภาพ ภาวะผน าแบบการเปลยนแปลง ภาวะผน าจงเปนบทบาทหนงของผบรหารทเปนเครองมอและปจจยส าคญทโดดเดนในการน ากลยทธไปสการปฏบตงานเพอใหเกดความมประสทธภาพขององคการ จงเปนสงส าคญหรอถอวาเปนหวใจขององคการ และยงมอกหลายปจจยทท าใหองคการเกดประสทธภาพ เชน วฒนธรรมองคการ คณลกษณะของผปฏบตงาน และความผกพนตอองคการ ผลจากการวจยใชเปนแนวทางในการพฒนาองคการและปรบปรงใหการปฏบตงานออกมาอยางมประสทธภาพ อกทงเปนการสงเสรมใหผใตบงคบบญชาปฏบตงานดวยความเตมใจและเปนไปตามแผนการทไดก าหนดไว และใชความสามารถทมอยใหเปนประโยชนตอองคการสงสด

ค าส าคญ : ภาวะผน า , ประสทธภาพ , องคกร

142

Abstract

This scholarly article is intended as: To build knowledge of leadership styles

and performance of employees. From various types of research as well as findings in

relevant research.

Leadership is an important role in many managerial functions. It is a process

of interactions between leaders and followers. To bring the organization to a common

direction between supervisors and subordinates. Leadership influences employee

behavior in the organization. By inducing motivation, changing values and corporate

culture. To enable employees to perform their assigned duties to achieve their goals.

Leadership styles in the workplace have many forms, such as guided leaders.

Supportive leader Participatory leader Leadership focused on success. Exchange

leadership Transformational leadership Change leadership Leadership is a role of

management who is a key tool and factor in bringing the strategy into action for

organizational effectiveness. It is important or considered to be the heart of the

organization. And there are many other factors that make the organization more

efficient, such as organizational culture. Operator Features And organizational

commitment Research results are used as a guideline for organizational development

and to improve performance. It also encourages subordinates to work reluctantly and

in accordance with the plan. And utilize the existing capabilities to benefit the highest

organizations.

Keywords : leadership, performance, organization

บทน า สภาวะเศรษฐกจปจจบนการด าเนนธรกจทกประเภทตองเผชญกบการเปลยนแปลงทงสภาพสงคม

เศรษฐกจ การเมอง นวตกรรมใหมๆ ของวทยาการและเทคโนโลย ตลอดจนการเปดเสรทางการคาในทกภมภาคและการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนของประเทศไทย จนท าใหเกดการแขงขนระหวางองคกรตางๆ ทงภาครฐและภาคเอกชน สงผลใหองคกรดงกลาวจ าเปนตองปรบกลยทธและโครงสรางองคกร เพอใหองคกรของตนสามารถแขงขนกบคแขงและสามารถอยรอดเตบโตตอไปในอนาคต

ทามกลางสถานการณเปลยนแปลงดงกลาว การด าเนนงานขององคกรไมวาจะเปนองคกรภาครฐหรอองคกรภาคเอกชนจะตองเผชญกบสภาวะการเปลยนแปลงทงสน ไมวาจะเปนการเปลยนแปลงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม สงแวดลอมและปจจยอนๆ ทเกยวของกบการด าเนนกจการ ทกองคกรจงจ าเปนตองมการก าหนดเปาหมายและวตถประสงคใหชดเจน ตลอดจนมการก าหนดกลยทธองคกรใหบรรลวตถประสงค ในแตละองคกรประกอบดวยกลมคนทมาท างานรวมกนและกลมคนนจะมความแตกตางกนหลายดานแตจะมความตองการเปาหมายการท างานใหประสบความส าเรจ ซงการปฏบตงานตามกลยทธขององคกรจ าเปนจะตองอาศยความรวมมอจากบคลากรหลายฝาย

อยางไรกตาม การทจะท าใหเกดความรวมมอรวมใจกนท างานในองคกรนน ผบรหารในฐานะทเปนผน าจงมหนาทในการประสานความรวมมอระหวางบคลากรฝายตางๆ เพอใหการด าเนนงานเปนไปในทศทางเดยวกนในการน าพาองคกรไปสเปาหมายทก าหนดไว ในการบรหารจดการองคกรจะตองอาศยทรพยากรในการด าเนนการ 7 ประการ (7m’s) ไดแก คน (man) เงน(money) วตถดบ (material) วธ/การจดการ(method/management) เครองมอเครองจกร(machine) การตลาด(marketing) และขวญก าลงใจ(moral) (ศรวรรณ เสรรตน และคณะ, 2552) แตปจจยส าคญทสงผลตอความส าเรจและการอยรอดของ

143

องคกร คอ ผน าและบคลากรในองคการ เนองจากเปนก าลงส าคญในการขบเคลอนและน าพาองคกรไปสความส าเรจตามเปาหมายทวางไว “ผน า” เปนบคคลในกลมทไดรบมอบหมายใหก ากบและประสานงานใหกจกรรมของกลมมความสมพนธกนซงผน าอาจเปนผทอาจไดรบการเลอกตงหรอแตงตงหรอเปนผทแสดงตวเปนผทมอทธพลในกลมเพอทจะก ากบและประสานงานทจะน าไปสเปาหมายดวยพลงของกลมเปนผตดสนใจเปนผออกค าสงเปนผขจดปญหาการโตแยงภายในกลม ผน าเปนบคคลททสามารถชกจง หรอชน าบคคลอนๆใหปฏบตงานใหส าเรจตามเปาหมาย บรรลตามวตถประสงคทวางไวอยางมประสทธภาพและประสทธผล

ในการบรหารหนวยงานหรอองคการ ไมวาจะเปนหนวยงานของรฐบาลหรอเอกชนปจจยหนงทจะท าใหประสบความส าเรจในการด าเนนงานภายในองคการ คอ การมผบรหารทมความรความสามารถและทกษะในการบรหาร โดยเฉพาะอยางยงการมภาวะผน าของผบรหารทจะสามารถน าพาองคการใหมความเปนน าหนงใจเดยวกนทปฏบตงานเพอมงไปสเปาหมายทตงไวรวมกนได (House. 1971) ภาวะผน าเปรยบเสมอนอาวธประจ ากายของผบรหารและผน าทเปนนกบรหารมออาชพทจะสามารถสรางอ านาจชกน าและมอทธพลเหนอผอน ตวชวดการน าของผบรหารทไดชอวามออาชพ คอ ผลสมฤทธและประสทธภาพของงานภาวะผน าจงเปนตวชวดผลสมฤทธและประสทธภาพของงานจ าเปนตองมบคคลทท าหนาทรบผดชอบในการบรหาร ซงเรยกวาหวหนาหรอผบงคบบญชา(Superior) หวหนาหรอผบงคบบญชา จงมความส าคญในฐานะเปนผดแลรบผดชอบในการบรหารใหประสบความส าเรจ หวหนา บางครงกเรยกผบรหารหรอผน า แตละคนจะมความส าคญตอหนวยงานเพราะความส าเรจของการบรหารทสงผลไปสความส าเรจขององคการจะขนอยกบความสามารถของผน าทจะใชศกยภาพทมใชทรพยากรทางการบรหาร ไดแก คน งบประมาณ วสดอปกรณ และวธการใหประสบความส าเรจไดอยางไรความสามารถของผน าในการใชทรพยากรบคคลมารวมท างานดวยกนจนส าเรจจะเกดจากภาวะผน า

ผลการวเคราะห

ภาวะผน าของผน า ถอวาเปนสวนส าคญยงในการบรหารงานใหประสบผลส าเรจ (ประพนธ ผาสกยด. 2541) ภาวะผน า เปนกระบวนการทผน าใชอทธพลหรออ านาจทตนมอยในการชกน าหรอโนมนาวใหผใตบงคบบญชาในองคการหรอในกลมคนในสถานะตางๆ เพอใหสมาชกของกลมไดปฏบตหนาทของตนอยางมประสทธภาพทสดใหบรรลเปาหมายขององคการ (ประสาน หอมพล และ ทพวรรณ หอมพล. 2540) ดงนน ภาวะผน า จงเปนปจจยส าคญตอการบรหารและตอตวผบรหาร เพราะภาวะผน าจะเปนเครองชใหเหนความส าเรจของหนวยงาน งานจะด าเนนไปดวยดและบรรลวตถประสงคยอมขนอยกบทกษะและศลปะในการบรหารงานของผน า ทกษะและศลปะทใชในการบรหารงาน คอ ภาวะผน า ภาวะผน าเปนบทบาทหนงในหลายๆ หนาทของผบรหาร เปนกระบวนการของการมปฏสมพนธซงกนและกนของผน าและผตาม ในการน าองคการไปสทศทางทก าหนดรวมกนระหวางบงคบบญชากบผใตบงคบบญชาในการปฏบตงานใหบรรลวตถประสงคทตงไว ภาวะผน าจงมความส าคญตอการบรหารงานและตอตวผบรหารเอง เปนเครองชใหเหนความส าเรจของหนวยงาน เปนสงทเรยนรไดสามารถสรางใหเกดขนในบคคลได และเปนศลปะในการบรหารงานอยางหนงของผบรหารทตองมการพฒนาเพอใหทนตอการเปลยนแปลงทเกดขน(ศรพร พนชย, 2546)

144

องคการทประสบความส าเรจนน สวนหนงมาจากผบรหารทท าหนาทเปนผน าทมประสทธภาพ ภาวะผน าจงเปนบทบาทหนงของผบรหารทเปนเครองมอและปจจยส าคญทโดดเดนในการน ากลยทธไปสการปฏบตผบรหารทมภาวะผน าจะมอทธพลตอพฤตกรรมของพนกงานในองคการ ดวยการชกจง (Persuasion) การจงใจ (Motivation) เปลยนแปลงคานยมและวฒนธรรมขององคการ (Corporate Values and Culture) เพอท าใหพนกงานปฏบตงานไปในทศทางเดยวกน เพอใหองคการบรรลวตถประสงคทตงไว (สภาวด ขนทองจนทร, 2555) ผบรหารในฐานะทเปนผน าขององคการนน จะตองเปนผน าทมภาระหนาทในการประสานความรวมมอเปนอยางด ระหวางบคลากรในองคการทกฝาย หากพจารณาถงผลงานขององคการ ผน าทไมมความสามารถยอมเปนผท าลายขวญก าลงใจในการท างานของผรวมงานหรอผใตบงคบบญชา สงผลตอการด าเนนงานขององคการ องคการขาดประสทธภาพ ในขณะทผน าทมความสามารถจะเกดการบรหารจดการองคการใหเกดประสทธภาพ รวมทงกระตนแรงจงใจ สรางขวญก าลงใจในการท างานใหเกดแกผปฏบตงาน และกลมผปฏบตงานใหกลายเปนกลมงานทมประสทธภาพและเปนปจจยกระตนใหองคการประสบความส าเรจในการด าเนนงานได (ชยฤทธ ทองรอด, 2550)

ผน าในการท างานนนมหลายรปแบบ เชน ผน าแบบชน าหรอผน าแบบบงการ (Directive Leaders) ผน าแบบสนบสนน (Supportive Leaders) ผน าแบบมสวนรวม (Participative Leaders) และผน าแบบมงเนนความส าเรจ (Achievement Oriented Leaders) (Likert) ซงการเปนผน าทเปนทยอมรบของผใตบงคบบญชาดวยความพอใจ จะท าใหผใตบงคบบญชาท างานดวยความเตมใจและสงผลใหการท างานมประสทธภาพ ซงไดมผลงานวจยเกยวกบภาวะผน า ทงในหนวยงานราชการ องคกรธรกจ และอตสาหกรรม ไดยอมรบวา ภาวะผน ามผลตอประสทธภาพขององคการ อาท ผลการวจยของชยฤทธ ทองรอด (2550) ทพบวา ภาวะผน าแบบปฏรปสงผลเชงบวกตอประสทธผลของผน าและความสามารถในการแขงขน ผลการวจยของ เบญจวรรณ ขนด (2557) ทพบวา ภาวะผน าแบบแลกเปลยนและภาวะผน าแบบเปลยนสภาพสงผลตอคณภาพการปฏบตงานของพนกงานในระดบมาก และผลการวจยของ วรางคณา กาญจนพาท (2556) ทพบวา ภาวะผน าการเปลยนแปลง และประสทธผลองคกร มความสมพนธกนในระดบสงมาก

มตทต เอายะกล (2555) วจยเรอง รปแบบภาวะผน าการเปลยนแปลงทมความสมพนธตอประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงานบรษทปโตรเคมแหงหนง ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพต จงหวดระยอง มวตถประสงคเพอศกษาระดบภาวะผน าการเปลยนแปลงทมความสมพนธตอประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน และศกษาความสมพนธระหวางภาวะผน าการเปลยนแปลงกบประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน และสรางสมการพยากรณระดบประสทธภาพในการปฏบตงานของพนกงานบรษท ปโตรเคมแหงหนง ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพต จงหวดระยอง กลมตวอยางคอ พนกงานบรษทปโตรเคมแหงหนง ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพต จงหวดระยอง จ านวน 240 คน ผลการวจยพบวา ระดบภาวะผน าการเปลยนแปลงของพนกงานระดบหวหนางานขององคการ โดยรวมและรายดานอยในระดบสง โดยภาวะผน าการเปลยนแปลงดานการค านงถงการเปนปจเจกบคคล ความสมพนธระหวางภาวะผน าการเปลยนแปลงกบประสทธภาพในการปฏบตงาน พบวา ภาวะผน าการเปลยนแปลงดานการกระตนทางปญญา และดานการค านงถงการเปนปจเจกบคคลมอทธพลตอประสทธภาพในการปฏบตงาน โดยมความสมพนธในทศทางเดยวกบประสทธภาพในการปฏบตงาน สวนภาวะผน าการเปลยนแปลง 2 ดาน คอ ดานการมอทธพลอยางมอดมการณและดานการกระตนทางปญญา มอทธพลตอประสทธภาพในการท างาน โดยมความสมพนธในทศทางเดยวกบประสทธภาพในการปฏบตงาน

145

เกษมสนต พพฒนศรศกด (2558) วจยเรอง ปจจยดานภาวะผน าทสงผลตอประสทธภาพในการท างานเปนทมภายในองคกรของพนกงานระดบปฏบตการบรษท เอกชนในกรงเทพมหานคร โดยมวตถประสงคเพอส ารวจปจจยตางๆ ทเปนองคประกอบของปจจยภาวะผน า ไดแก ดานบคลกภาพ ดานการบรหารและควบคมแผนงาน ดานการสรางแรงจงใจ ดานการตดสนใจ ดานการตดตอสอสาร ดานการตดตามการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม ดานมนษยสมพนธ ดานคณธรรมจรยธรรม และดานประสทธภาพในการท างานเปนทม และเปรยบเทยบปจจยภาวะผน าแตละดาน ไดแก ปจจยดานบคลกภาพ ดานการบรหารและควบคมแผนงาน ดานการสรางแรงจงใจ ดานการตดสนใจ ดานการตดตอสอสาร ดานการตดตามการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม ดานมนษยสมพนธ และดานคณธรรมจรยธรรม สงผลตอประสทธภาพในการท างานเปนทมภายในองคกรของพนกงานระดบปฏบตการแตกตางกน ผลการศกษาพบวา ผตอบแบบสอบถามเหนดวยตอปจจยตางๆ ทเปนองคประกอบของปจจยภาวะผน า ซงไดแกดานบคลกภาพ ดานการบรหารและควบคมแผนงาน ดานการสรางแรงจงใจ ดานการตดสนใจ ดานการตดตอสอสาร ดานการตดตามการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม ดานมนษยสมพนธ ดานคณธรรมจรยธรรม และดานประสทธภาพในการท างานเปนทม โดยรวมอยในระดบมากทกๆ ดาน อกทงยงเปนการเปรยบเทยบปจจยภาวะผน าแตละดานพบวา ปจจยดานบคลกภาพ ดานการบรหารและควบคมแผนงาน ดานการสรางแรงจงใจ ดานการตดสนใจ ดานการตดตอสอสาร ดานการตดตามการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม และดานคณธรรมจรยธรรม สงผลตอประสทธภาพในการท างานเปนทมภายในองคกรของพนกงานระดบปฏบตการแตกตางกน โดยทปจจยดานมนษยสมพนธสงผลมากทสด

เอพพารด (Eppard, R. G. 2004 : 1) ศกษาเกยวกบแบบวถภาวะผน าการเปลยนแปลงและภาวะผน าแบบแลกเปลยนในการท านายวฒนธรรมเชงสรางสรรค (Constructive Culture) และวฒนธรรมเชงตอตาน (Defensive Culture) เพอทดสอบรปแบบการพยากรณทมองคประกอบวฒนธรรมองคกรและวฒนธรรมภาวะผน าทหลากหลาย โดยการวเคราะหความสมพนธของวฒนธรรมองคกรและแบบวถภาวะผน า ใชสมการถดถอยในการวเคราะหขอมล พบวา คะแนนการวเคราะหปจจยภาวะผน าการเปลยนแปลงมความสมพนธทางบวกอยางมนยส าคญทางสถตกบคะแนนการวเคราะหปจจยวฒนธรรมเชงสรางสรรค ดงนน ภาวะผน าการเปลยนแปลงจงเพมความเปลยนแปลงทส าคญในการท านายเชงสรางสรรคและภาวะผน าแบบแลกเปลยนเพมความเปลยนแปลงทส าคญในการท านายวฒนธรรมเชงตอตานองคกรมวฒนธรรมยอยซงแสดงลกษณะเฉพาะแบบของงานมอทธพลตอแบบวถภาวะผน า

อชณา กาญจนพบลย (2553) ศกษาเรองวฒนธรรมองคการกบประสทธผลองคการพบวา รปแบบวฒนธรรมองคการม 3 ลกษณะ ไดแก วฒนธรรมลกษณะสรางสรรคลกษณะตงรบ–เฉอยชา และลกษณะตงรบ-กาวราว พบวา องคกรจดการมวฒนธรรมองคการโดยรวม ในลกษณะสรางสรรคลกษณะตงรบ-เฉอยชา และลกษณะตงรบ-กาวราวระดบปานกลาง พบวา ประสทธผลองคกรอยในระดบนอย โดยปจจยสวนบคคลในดานอายและระยะเวลาการท างาน มประสทธผลองคกรแตกตางกน สวนวฒนธรรมองคการลกษณะสรางสรรคและลกษณะตงรบ-เฉอยชามความสมพนธกบประสทธผลองคกร และวฒนธรรมองคการลกษณะตงรบ-กาวราว ไมมความสมพนธกบประสทธผลองคการ

Lawrence D. Fredendall, Tina L. Pobbins & Xingxing Zu (2006) ศกษาวจยเรอง วฒนธรรมองคการกบคณภาพการผลต (Organizational Culture and Quality Practices in Six Sigma) ซงท าการเกบรวบรวมจากโรงงานผผลต จ านวน 226 ตวอยาง เพอศกษาความสมพนธระหวางวฒนธรรมองคการกบประสทธภาพในการปฏบตงาน โดยใชการวดคณภาพของผลตภณฑทมโครงสรางและปจจยตนคลายคลงกน ผลของการวจยนพบวา ประสทธภาพของการท างานจะสมพนธกบวฒนธรรมองคการแบบกลม (Group Culture) พฒนาการวฒนธรรม (Developmental Culture) และวฒนธรรมเชงเหตผล (Rational

146

Culture) แตวฒนธรรมสายการบงคบบญชาอยางมแบบแผน (Hierarchical Culture) ไมมความสมพนธกบการท างานอยางมประสทธภาพ

กลยา สวางคง (2558) ศกษาเรอง อทธพลของการรบรการสนบสนนจากหวหนางานและจากองคกรทมผลตอความตงใจในการลาออกจากงานผานความผกพนดานความรสกตอองคกรของพนกงานบรษทน าเทยวในกรงเทพมหานคร มวตถประสงคเพอศกษาอทธพลของการรบรการสนบสนนจากหวหนางานและจากองคกรทมผลตอความตงใจลาออกจากงานผานความผกพนดานความรสกตอองคกรของพนกงานในบรษทน าเทยว งานวจยนใชระเบยบวธวจยเชงปรมาณ โดยใชแบบสอบถามกบกลมตวอยางคอพนกงานขายและพนกงานรบจองในบรษทน าเทยวในกรงเทพมหานคร จ านวน 120 คน แลววเคราะหขอมลโดยใชคาสหสมพนธเพยรสน การวเคราะหการถดถอยอยางงาย และการวเคราะหการถดถอยพหคณ พบวา การรบรการสนบสนนจากหวหนางานและจากองคกรมความสมพนธเชงบวกกบความผกพนดานความรสกตอองคกร แตมความสมพนธทางลบกบความตงใจในการลาออกจากงาน ส าหรบการทดสอบความเปนตวแปรกลางพบวาความผกพนดานความรสกตอองคกรเปนตวแปรกลางในความสมพนธระหวางการรบรการสนบสนนจากหวหนางานและจากองคกรทมอทธพลอยางสงกบความตงใจลาออกจากงานของพนกงาน ทงนไดมการอภปรายผลและประโยชนของการศกษาวจยรวมทงเสนอแนะการวจยในอนาคต

แพดมาคมาร แรม (Padmakumar Ram. 2011) ศกษาบทบาทความผกพนตอองคการของบคลากรในผลลพธทเกยวกบงาน (The role of employee engagement in work-related outcome) โดยศกษาตวแปรทท าใหเกดความผกพนของบคลากร คณลกษณะของงาน รางวลและผลตอบแทน การสนบสนนขององคการ การสนบสนนของผบงคบบญชา ความยตธรรมภายในองคการ

ชลพร เพชรศร (2557) ศกษาคณลกษณะของผตามและบรรยากาศองคการทมอทธพลตอประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน กรณศกษา กลมธรกจเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร มวตถประสงคเพอศกษา 1) ความสมพนธระหวางคณลกษณะผตามกบประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน 2) ความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการกบประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน 3) คณลกษณะผตามทมอทธพลตอประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน 4) บรรยากาศองคการทมอทธพลตอประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน กลมตวอยางเปนพนกงานทปฏบตงานในธรกจเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร จ านวน 400 คน ใชการสมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi Stage Sampling) โดยแบงกลมตวอยางออกเปน 4 ระดบ ประกอบดวย ระดบปฏบตการ ผบรหารระดบตน ผบรหารระดบกลาง และผบรหารระดบสง เครองมอทใชในการวจยคอแบบสอบถาม วเคราะหขอมลดวยคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน และวเคราะหการถดถอยเชงพหคณ โดยวธ Stepwise ผลการวจยพบวาคณลกษณะผตามมความสมพนธกบประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน โดยรวมและรายดานอยในระดบปานกลาง ยกเวนผตามแบบหางเหน มความสมพนธกนในระดบต า สวนผตามแบบเอาตวรอด มความสมพนธระดบต าอยางไมมนยส าคญทางสถต และผตามแบบเฉอยชา มความสมพนธเชงลบระดบต าอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนบรรยากาศองคการมความสมพนธกบประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงานโดยรวมอยในระดบสงเมอพจารณารายดานพบวา มความสมพนธกนระดบปานกลางทกดาน ดานทมคาความสมพนธสงสดคอ มตการยอมรบ (r = 0.668) รองลงมา คอ มตการสนบสนน (r = 0.655) และดานทมคาความสมพนธต าสดคอ มตความรบผดชอบ (r = 0.526) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 นอกจากนพบวาคณลกษณะผตามแบบมประสทธผล และผตามแบบปรบตาม มอทธพลตอประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนบรรยากาศองคการดานมตการยอมรบ มตการสนบสนน มตโครงสรางของงาน มตความเปนอนหนงอนเดยวกน มตมาตรฐานในการปฏบตงาน และมตความรบผดชอบ มอทธพลตอประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

147

มณฑรา อนจาย (2556) ศกษาภาวะผตามในผน า : พหกรณศกษาจากผบรหารสมรรถนะสงขององคการธรกจไทย มวตถประสงคเพอศกษาขอมลเชงคณภาพแบบพหกรณ เพอสรางองคความรเกยวกบองคประกอบและเงอนไขปจจยในการกอรปของภาวะผตามในผบรหาร 7 คนจาก 7 องคการธรกจในประเทศไทย เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมลโดยใชการทดสอบทางจตวทยา แบบสอบถาม และการสมภาษณกงโครงสราง ผลการวจยพบวา ภาวะผตาม ประกอบดวย มตดานการคดอยางมวจารณญาณและความกระตอรอรนเพอเปาหมายระดบองคการ ปจจยในการกอรปภาวะผตาม ไดแก ภมหลงทางจตวทยาในดานรปแบบการปรบตวตงแตวยเดกทใหความส าคญกบบรบทโดยมตนแบบจากบดาหรอมารดา สมรรถนะในการท างาน ดานความร ทกษะ และอปนสยทสอดคลองกบต าแหนง การมภาพลกษณแหงตนในเชงบวก ตลอดจนการสลบบทบาทระหวางผน าและผตามทเกดจากการวนจฉยผรวมงาน ณ ขณะนน เงอนไขดานองคการทสามารถดงศกยภาพการปฏบตงานของผตามไดมากทสด คอ ภาวะผน าของผบงคบบญชาทมงงานสงและมงสมพนธปานกลาง บรบททางสงคมทมบรรยากาศการสนบสนนและเกอกลในทมงาน ลกษณะของงานทมเปาประสงคชดเจนและไดรบอสระในการตดสนใจเกยวกบกลยทธการท างาน กลมตวอยางรบรวาตนเองเปนผตามทมประสทธผลทสมพนธกบการประเมนผลการปฏบตงานของตนเองวาอยในระดบสงและไดรบรางวลตอบแทนทนาพงพอใจ ผลการวจยสามารถสรปไดเปนภาพจ าลองทางความคดเพอตอยอดองคความรและพฒนาสามญการดวยระเบยบวธวจยเชงปรมาณตอไป

พฤทธสรรค สทธไชยเมธ (2553) ศกษาเรอง Leading Indicator for Thailand ผลการวจยความสมพนธในเชงเหตและผลเพอคดเลอกตวแปรทางเศรษฐกจทใชเปนตววดวฏจกรเศรษฐกจของประเทศไทย พบวา มตวแปรทางเศรษฐกจ 8 ตวแปรทมความสมพนธในลกษณะทศทางเดยวกบดชนพอง ไดแก ดชนราคาหลกทรพย ปรมาณเงนทแทจรง (M1/CPI) มลคาการน าเขาสนคาวตถดบ มลคาการน าเขาสนคาทน จ านวนนกทองเทยวทใชบรการของประเทศไทย มลคาการสงออกผลผลตของภาคอตสาหกรรม ราคาน ามนดบ OMAN ในตลาดโลก และอตราดอกเบยกยมระหวางธนาคารขามคนเฉลย โดยตวแปรดงกลาวมอทธพลทจะก าหนดการเปลยนแปลงในดชนพอง การสรางดชนผสมเพอหารปแบบดชนชน าของประเทศไทย ซงตวแปรทางเศรษฐกจทคดเลอกโดยความสมพนธเชงสาเหต มรปแบบทไมมการถวงน าหนกตวแปร และสามารถสงสญญาณลวงหนา 4.5 เดอนมน ามาเปรยบเทยบจดวกกลบ

Aube and Roussean (2005) ศกษาความสมพนธระหวางความมงมนในเปาหมายของทมและประสทธผลของทม : บทบาทของการพงพาอาศยซงกนและกนในงาน และพฤตกรรมการใหการสนบสนน กลมตวอยางมจ านวน 74 ทมทท างานในองคการแคนาดา 13 แหง พบวา ความมงมนในเปาหมายของทมมความสมพนธทางบวกกบประสทธผลของทม การพงพาอาศยซงกนและกนในงานลดความสมพนธระหวางความมงมนในเปาหมายของทม และผลการปฏบตงานของทม และพฤตกรรมการใหการสนบสนนมผลตอความสมพนธของความมงมนในเปาหมายของทมกบผลการปฏบตงานของทม

ดวยเหตทผน ามบทบาทในการน า การมวสยทศนทก าหนดเปนแนวทางเพอใหองคการประสบความส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธภาพ การศกษาเกยวกบภาวะผน าทมผลตอประสทธภาพในการปฏบตงานของพนกงานในนคมอตสาหกรรมอญธาน สามารถน าผลการวจยเปนแนวทางในการพฒนาองคการและปรบปรงใหการปฏบตงานออกมาอยางมประสทธภาพและประสทธผลสงสด

148

สรปผลวเคราะห จากขอมลดงกลาวขางตนสรปไดวา ประสทธภาพขององคการเกดขนจากปจจยส าคญหลาย

ประการ เชน ภาวะผน าของผบรหาร เพราะผบรหารมบทบาทส าคญในการวางแผนงาน สงเสรมสนบสนน ใหค าปรกษาแนะน า ใหก าลงใจกบผใตบงคบบญชา วฒนธรรมองคการ ไดแก วฒนธรรมการท างานทมงเนนประสทธภาพ การชวยเหลอเกอกลกน การปฏบตตามกฎระเบยบองคการ ความผกพนตอองคการ และคณลกษณะของผปฏบตงาน จงน าไปสการก าหนดกรอบแนวคด โดยศกษาตวแปรทเกยวกบภาวะผน า ไดแก ผน าทมงสนใจการผลต(task orientation) และผน าทมงสนใจคน (concern for people) ตามแนวคดของBlake and Mouton (1964), ผน ามงงานหรอกจสมพนธ(task orientation) และผน าทมงสมพนธภาพหรอมตรสมพนธ (relation orientation) และผน าทมงประสทธผล(effectiveness orientation) ตามแนวคดของ Reddin, William J. (1970) ทฤษฎผน าทมงสเปาหมาย (path-goal theory) ตามแนวคดของ House (1971) ไดแก ความสามารถในการชน า การใหการสนบสนนผใตบงคบบญชา การสงเสรมการมสวนรวม การก าหนดเปาหมายททาทาย การยอมรบการเปลยนแปลง รวมทง ความผาสกและความพงพอใจในองคการ ขอเสนอแนะเพมเตม

1. การพฒนาตวแบบเชงเปรยบเทยบระหวางตวแบบภาวะผน ากบประสทธภาพในการท างานหรอตวแปรผลลพธอนๆ ไดแก วฒนธรรมองคการ หรอคณลกษณะของผปฏบตงาน เพอน ามาวเคราะหเปรยบเทยบตวแบบ ขนาด และทศทางของอทธพล ในแตละตวแปรวาเหมอนหรอตางกนอยางไร

2. การพฒนาตวแบบสมการเชงเสนตามสมมตฐานการวจยทน ามาทดสอบความสอดคลองและกลมกลนกบขอมลเชงประจกษทด อาจจะตองท าการวจยแบบผสม (Mixed Method) แบบเรมตนดวยวธเชงคณภาพกอนเพอใหไดตวบงชทสอดคลองกบบรบทของพนทของกลมตวอยางหรอมกรอบแนวคดและทฤษฎในการอธบายตวแปรทน ามาศกษาทงตวแปรผลกดนและตวแปรดงในตวแบบทชดเจน บรรณานกรม กลยา สวางคง. 2558. อทธพลของการรบรการสนบสนนจากหวหนางานและจากองคกรทมผลตอความ

ตงใจในการลาออกจากงานผานความผกพนดานความรสกตอองคกรของพนกงานบรษทน าเทยวในกรงเทพมหานคร. ดษฎนพนธปรชญาดษฎบณฑต สาขาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร.

เกษมสนต พพฒนศรศกด. 2558. ปจจยดานภาวะผน าทสงผลตอประสทธภาพในการท างานเปนทมภายในองคกรของพนกงานระดบปฏบตการบรษทเอกชนในเขตกรงเทพมหานคร . รายงานการวจยบรหารธรกจมหาบณฑต มหาวทยาลยกรงเทพ.

ชยฤทธ ทองรอด. 2550. ภาวะผน าในวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ภายใตวกฤตเศรษฐกจกบการอยรอดของอตสาหกรรม. ดษฎนพนธปรญญาปรชญาบรหารธรกจดษฎบณฑต มหาวทยาลยรามค าแหง.

ชลพร เพชรศร. 2557. คณลกษณะของผตามและบรรยากาศองคการทมอทธพลตอประสทธภาพการปฏบตงานของพนกงาน กรณศกษา กลมธรกจเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร . วทยานพนธปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต (การจดการทวไป) มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร.

เบญจวรรณ ขนด. 2557. ภาวะผน าทสงผลตอคณภาพการปฏบตงานของพนกงานในอตสาหกรรมอาหารจานดวนทไดรบแฟรนไชส จงหวดปทมธาน. รายงานการวจยในวชาการศกษาคนควาอสระหลกสตรบรหารธรกจมหาบณฑต (การจดการทวไป) มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร.

149

ประพนธ ผาสกยด. 2541. ทางเลอก ทางรอด. กรงเทพฯ: เออาร อนฟอรเมชน แอนด พบบลเคชน. ประสาน หอมพล และทพวรรณ หอมพล. 2540. การบรหารงานบคคล. กรงเทพฯ: ฟสกส เซนเตอร. พฤทธสรรค สทธไชยเมธ. 2553. ดชนชน าการเตบโตเศรษฐกจส าหรบประเทศไทย. กรงเทพฯ: สายสงดวงแกว. มณฑรา อนจาย. 2556. ภาวะผตามในผน า : พหกรณศกษาจากผบรหารสมรรถนะสงขององคการธรกจไทย.

ดษฎนพนธปรชญาดษฎบณฑต (การศกษาเพอการบรหารทรพยากรมนษย) มหาวทยาลยแมโจ. มตทต เอายะกล. 2555. รปแบบภาวะผน าการเปลยนแปลงทมความสมพนธตอประสทธภาพการ

ปฏบตงานของพนกงานบรษทปโตรเคมแหงหนง ในนคมอตสาหกรรมมาบตาพต จงหวดระยอง. งานนพนธบรหารธรกจมหาบณฑต มหาวทยาลยบรพา.

วรางคณา กาญจนพาท. 2556. ภาวะผน าและภาวะผตามทมอทธพลตอประสทธผลองคการ : กรณศกษาธนาคารเพอการสงออและน าเขาแหงประเทศไทย. วทยานพนธบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาการจดการทวไป มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร.

ศรพร พนชย. 2546. ผน าและภาวะผน า การพฒนาภาวะผน าและบทบาทของผบรหาร(Leadership). เอกสารประกอบการสอนวชา พ.402 การบรหารการพยาบาล. กรงเทพฯ: กองการศกษา วทยาลยพยาบาลกองทพบก.

ศรวรรณ เสรรตน และคณะ. 2552. การบรหารการตลาดยคใหม. กรงเทพฯ: พฒนาศกษา. สภาวด ขนทองจนทร. 2555. เอกสารประกอบการสอนวชาภาวะผน าและการจงใจ. อบลราชธาน: คณะ

บรหารธรกจและการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน. อชณา กาญจนพบลย. 2553. วฒนธรรมองคการกบประสทธผลองคการของการจดการน าเสย.

วทยานพนธบรหารธรกจมหาบณฑต (การจดการสาธารณะ). มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. Aube, C. and Roussean, V. 2005. Team Goal Commitment and Team Effectiveness. Journal

of Organization Management, 9(3): 189-204). Eppard, R. G. 2004. “Transformational and Transactional Leadership Styles as They Predict

Constructive Culture and Defensive Culture.” Dissertation Submitted to the Faculty of the Virginia Polytechnic Institute and State University in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, Abstract., 12(3).

House, Robert J. (September, 1971). A Path Goal Theory of Leader Effectiveness. Administrative Science Quarterly, (3), 321-338.

Lawrence D. Fredendall, Tina L. Pobbins & Xingxing Zu 2006. Organizational Culture and Quality Practices in Six Sigma. Department of Management. Clemson University.

Ram Padmakumar. 2011. The role of employee engagement in work-related outcome. Unpublished Doctoral Dissertation. New York Institute of Technology, School of Management.

150

ปจจยสความส าเรจของธรกจเกษตรอนทรย ในยคประเทศไทย 4.0 Key Success Factors of Organic Agriculture Business with Thailand 4.0 Model

ผวจย วฒพงค ครอบบวบาน อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย ดร.กญญามน อนหวาง บทคดยอ

บทความวชาการนน าเสนอ ปจจยสความส าเรจของธรกจเกษตรอนทรยในยคประเทศไทย 4.0 โดยศกษาแนวความคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของดานความส าเรจของธรกจและปจจยทมผลตอความส าเรจของธรกจเกษตรอนทรย และท าการวเคราะหเนอหาเพอสรปความสมพนธของธรกจเกษตรอนทรยในยคไทยแลนด 4.0 จากการศกษาพบวา ธรกจเกษตรอนทรยเปนการด าเนนธรกจดานการปลก แปรรป ตดแตง ดวยระบบเกษตรอนทรย เพอคงความเปนอนทรยตลอดหวงโซอปทาน ซงเปนการสรางมลคาเพมในหวงโซมลคาของธรกจเกษตรอนทรย โดยเฉพาะอยางยงส าหรบประเทศไทย ทตองการสรางขดความสามารถในการแขงขนกบประเทศผผลตทท าเกษตรอนทรยจากทวโลก โดยมหนวยงานภาครฐในการสนบสนนและสงเสรมผประกอบการใหครบทงหวงโซอปทานอนทรยจะท าใหธรกจเกษตรอนทรยสามารถตอบโจทยการแกไขปญหาดานการเกษตรแบบดงเดมทกอใหเกดปญหาทางดานสขภาพ สงแวดลอม ระบบนเวศ และราคาทตกต าของสนคาเกษตร ส าหรบปจจยความส าเรจไดแก การมความมงมนในการท าธรกจทมความชอบเปนทนเดมดานเกษตรอนทรย การจดการการผลตดวยมาตรฐานเกษตรอนทรย การจดการดานการตลาดของสนคาเกษตรอนทรย การผลตทตอบสนองความตองการของลกคา และนวตกรรมทเกยวของ เปนตน ซงปจจยเหลานจะสงผลตอความส าเรจในการด าเนนธรกจเกษตรอนทรยไดอยางมนคง มงคง ยงยน ตามนโยบายไทยแลนด 4.0 ทไดวางเปาหมายไว

ค าส าคญ : ธรกจเกษตรอนทรย, ปจจยความส าเรจ, ประเทศไทย 4.0 Abstract

The objective of this article was to present the key success factors of organic

agriculture business with Thailand 4.0 model by study from conceptual, Theoretical, and

related research of business success and factors affecting the success of organic business and

to analyze the content to summarize the relationship of the business in Thailand 4.0 model.

The study found that organic agriculture business is a business that include cropping,

processing, trimming with organic agriculture system to maintain organic presence

throughout the supply chain which adds value to the value chain of the organic business.

Especially for Thailand, to be build competitiveness with organic producers from around

world. There are government agencies to support and promote entrepreneur to complete the

whole organic supply chain, this has resulted in organic agriculture business able to solve the

chemical agriculture, health, ecological problem and agriculture product prices fall. For

success factors include commitment to doing organic business, production management with

organic standard, management of marketing, production that response the needs of the

customer and innovative etc. These factors will affect the success of the organic business and

have prosperity, security and sustainability, According to Thailand 4.0 model.

Key Words : Organic Agriculture Business Key Success Factors Thailand 4.0

151

บทน า ปจจบนผบรโภคทวโลกหนมาใหความส าคญกบการรกษาสขภาพมากขน โดยเฉพาะอยางยงการ

เลอกรบประทานอาหารทมประโยชนปราศจากสารเคมหรอสารพษตกคาง จากแนวโนมดงกลาวท าใหมลคาตลาดเกษตรอนทรยโลกมมลคาสงถง 72,000 ลานเหรยญสหรฐฯ หรอราว 2.3 ลานลานบาท โดยมอตราการขยายตวประมาณปละ 20% และจากความตองการสนคาเกษตรอนทรยทเพมสงขนในตลาดโลกดงกลาว สงผลใหในปจจบนประเทศไทยมมลคาตลาดเกษตรอนทรยเพมมากขน โดยมมลคา ประมาณ 2,300 ลานบาท และมอตราการเตบโตประมาณ 10% ตอป โดยทผานมาประเทศไทยมการสงออกสนคาเกษตรอนทรยไปยงตลาดตางประเทศปละไมต ากวา 1 ,000 ลานบาท และมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนอง ทงน ในปจจบนเกษตรกรไทยเรมหนมาใหความสนใจปลกพชอนทรย เชน ขาว และผกผลไม ในพนทเกษตรกนมากขน โดยมการแบงพนทเพาะปลกอยางชดเจนเพอปองกนไมใหมสารเคมเขามาในพนท เพาะปลกเกษตรอนทรย (Organic Farming) ซงในประเทศไทยไดรบความนยมและมความตองการบรโภคเพมมากขนอยางตอเนองอนมสาเหตมาจากกระแสการใสใจสขภาพและความตองการของผบรโภคโดยมงหวงใหอาหารมาสรางสมดลใหรางกายและชวยลดความเสยงจากการเปนโรคตาง ๆ สงผลใหผประกอบการแขงขนกนสรางสรรคผลตภณฑทมประโยชนตอรางกายออกมามากขนเพอสนองความตองการของผบรโภคดงกล าว ผนวกกบการผลกดนจากภาครฐทมงหวงใหผประกอบการสรางมลคาเพมและความไดเปรยบในการแขงขนดวยการน านวตกรรมและเทคโนโลยมาปรบใชในการผลตจากนโยบายไทยแลนด 4.0 จงเปนอกแรงกระตนหนงทท า ใหผประกอบการผลตสนคาเพอสขภาพทตอบสนองไลฟสไตลสมยใหมออกสตลาดเพมมากขน (อภรด ตนตราภรณ 2560 ; ศนยวจยกสกรไทย, 2560)

จากความตองการดงกลาวถอเปนโอกาสทดส าหรบผประกอบการธรกจเกษตรอนทรยของประเทศไทยในการผลตผลตภณฑเกษตรอนทรยเพอจ าหนายในประเทศและสงออกสตลาดโลกทงน กลมประเทศก าลงพฒนามกมแหลงความรดานเกษตรอนทรยคอนขางนอยประกอบกบการตนตวของผบรโภคในประโยชนของเกษตรอนทรยมจ ากด สงผลใหงานวจยสวนใหญเนนไปในทศทางดานเกษตรและการแปรรปอตสาหกรรมเกษตรแบบทวไปมากกวา จะเหนไดจากชวงเรมตนของการพฒนาเกษตรอนทรยในประเทศไทยมเพยงขาวและผกอนทรยเทานน ทสามารถผลตและจ าหนายได จากเหตผลดงกลาว “นวตกรรม” จงเปนตวแปรส าคญในการแกไขปญหาการสรางมลคาเพมในหวงโซมลคาของธรกจเกษตรอนทรย โดยเฉพาะอยางยงส าหรบประเทศไทย ทตองการสรางขดความสามารถในการแขงขนกบประเทศผผลตทท าเกษตรอนทรยจากทวโลก ถงแมจะมหลกฐานวาเกษตรอนทรยมโอกาสมลคาทางตลาดสงและมความยงยนในประเทศผผลต แตการเกษตรแบบทวไปกยงใชเปนแนวทางหลกในการผลต แมแตประเทศทมการสนบสนนอยางเตมท ยงมสดสวนการเกษตรอนทรยเมอเทยบกบพนททงหมดนอยมาก ทงนเนองมาจากเกษตรอนทรยจ าเปนตองอาศยองคความรอยางเขมขน ผผลตทประสบผลส าเรจสวนใหญจะตองมความร ความเขาใจในดานวฎจกรธรรมชาตและระบบนเวศเปนอยางด อกทงยงตองสามารถคงคณคาความเปนอนทรยไดตลอดหวงโซการผลตตามมาตรฐานเกษตรอนทรยทไดถกก าหนดไว เพราะการปรบเปลยนเขาสระบบเกษตรอนทรยนนจ าเปนตองใชเวลาและทรพยากรตาง ๆ ในการเรยนรเทคโนโลยใหม ๆ โดยจะเฉพาะการปรบแนวคดหลกการท าเกษตรแบบเดมทเคยท ามา จดนเองกอใหเกดปญหาส าหรบผผลตทมทนและเวลานอย เนองจากไมสามารถแสวงหาองคความรมาประยกตใชในการผลตไดไดเพยงพอ (ส านกงานนวตกรรมแหงชาต, 2555 ; สมเจตน ทณพงษ, 2560)

152

“เกษตรอนทรย” เปนระบบการผลตทางการเกษตรทไมใชสารเคมทอาจจะกอใหเกดการปนเปอนตอทรพยากรธรรมชาต รวมถงสขภาพของมนษย และสหพนธเกษตรอนทรยนานาชาต ( International Federation of Organic Agriculture Movements : IFOAM) ใหค านยามของเกษตรอนทรยวาเปน “ระบบการเกษตรทผลตอาหารและเสนใยดวยความยงยนทางสงแวดลอม สงคม และเศรษฐกจ โดยเนนหลกการปรบปรงบ ารงดน การเคารพตอศกยภาพทางธรรมชาตของพช สตว และนเวศการเกษตร เกษตรอนทรยจงลดการใชปจจยการผลตภายนอก และหลกเลยงการใชสารเคมสงเคราะห เชนปย สารก าจดศตรพช และเวชภณฑส าหรบสตว และในขณะเดยวกนกพยายามประยกตใชธรรมชาตในการเพมผลผลตและพฒนาความตานทานโรคของพชและสตวเลยง”หลกการเกษตรอนทรยจงเปนหลกการสากลทสอดคลองกบเงอนไขทางเศรษฐกจ สงคม ภมอากาศและวฒนธรรมของทองถน เนองจากกอใหเกดผลผลตทปลอดภยจากสารพษ และชวยฟนฟความอดมสมบรณของดน มหลกการของการอยรวมกนและพงพงธรรมชาตทงบนดนและใตดน ใชปจจยการผลตอยางเหนคณคา และมการอนรกษใหอยอยางยงยน นอกจากน ยงใหความส าคญกบการพฒนาแบบเปนองครวมและความสมดลทเกดจากความหลากหลายทางชวภาพในระบบนเวศทงระบบ ซงอาหารเพอสขภาพจะใชสนคาจากเกษตรอนทรยเปนวตถดบหลกในการผลต (ศนยวจยกสกรไทย, 2560 : ส านกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย, 2560 ; มลนธสายใยแผนดน, 2559) Baranski, M. et al (2014) ไดท าการวจยพบวาอาหารทผลตดวยวธเกษตรอนทรยดกวาอาหารทผลตโดยระบบเกษตรทใชสารเคมจรง โดยเฉพาะในผก ผลไม ธญพช และอาหารทเปนผลตภณฑจากพช ทเพาะปลกในระบบเกษตรอนทรยจะมสารตานอนมลอสระ (Antioxidant) สงกวาถง 60% และไดเผยแพรขอมลเกยวกบงานวจยทตพมพในวารสารวชาการดานโภชนาการขององกฤษ British Journal of Nutrition ซงเปนการวจยทไดรวบรวมและศกษาผลงานวจยตาง ๆ ทมากทสด โดยทมนกวจยจากทวโลก ทน าทมโดยนกวจยจากมหาวทยาลยนวคาสเซล (Newcastle University) ในประเทศองกฤษ โดยการศกษานเปนการทบทวนผลการศกษาของงานวจยตาง ๆ จ านวน 343 งานวจย ทเปนการวจยทไดรบการพจารณากลนกรองบทความวจยหรอบทความทางวชาการโดยผทรงคณวฒ (peer review) และมากกวาครงของงานวจยทน ามาศกษาเปนงานวจยทตพมพเผยแพรหลงป ค.ศ.2006 เปนตนมาและใชระเบยบวธวจยททนสมยและมความหนาเชอถอ จากงานวจยดงกลาวถอไดวาผลตภณฑจากการผลตดวยวธเกษตรอนทรยมการทดสอบทางวทยาศาสตรอยางกวางขวางและเปนทยอมรบกนอยางทวโลกดงนนความตองการผลตภณฑเพอสขภาพทสามารถตอบโจทยการท าใหมสขภาพทดไดดงกลาว สถานการณของเกษตรอนทรยโลก สถานการณการตลาดเกษตรอนทรยของโลก รายงานสถตเกษตรอนทรย (The World of Organic Agriculture: Statistics and Emerging Trends 2017) ของป 2560 ทจดพมพโดยสถาบนวจยเกษตรอนทรย (Research Institute of Organic Agriculture - FiBL) ในสวสเซอรแลนดและ IFOAM – Organics International แสดงการขยายตวของพนทการผลตเกษตรอนทรยโลกทเพมขนเกอบ 45 ลานไรในชวงระหวางป 2557-2559 โดยขอมลปลาสด (2559) ใน 179 ประเทศทวโลก

153

รปท 1 แสดงมลคาการเตบโตของตลาดเกษตรอนทรยโลกป 2000-2015 ทมา: The World of Organic Agriculture Statistics and Emerging Trends 2017

ในสวนของตลาดออรแกนค จากการประเมนของบรษท Organic Monitor ตลาดออรแกนคในป

2558 นาจะมมลคาสงกวา 81,600 ลานเหรยญยโร (ราว 3,100,000 ลานบาท) ดงแสดงดวยรปท 1 โดยตลาดใหญทสดอยทสหรฐอเมรกา มมลคาสงถง 35,782 ลานยโร รองลงมาคอตลาดออรแกนคในเยอรมน (8,620 ลานยโร) ฝรงเศส (5,534 ลานยโร) จน (4,712 ลานยโร) และแคนาดา (2,757 ลานยโร) ดงแสดงดวยรปท 2 แตตลาดออรแกนคทเตบโตสงสดอยในประเทศเดนมารค ซงมการเตบโตกวา 8.4 % ประเทศทมอตราการบรโภคออรแกนคสงสดคอ สวสเซอรแลนด ทประชาชนใชจายเงนราว 262 ยโร/คน/ป ในการซอสนคาออรแกนค รองลงมาคอ เดนมารค (191 ยโร/คน/ป) สวเดน (177 ยโร/คน/ป) ลกซแซมเบรก (170 ยโร/คน/ป) และลกเตนสไตน (142 ยโร/คน/ป) ตามล าดบ

และมพนทเกษตรอนทรยรวมกนกวา 318.125 ลานไร โดยประเทศออสเตรเลยยงเปนผน าในดานพนทการผลตเกษตรอนทรย โดยมพนททไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยราว 141.875 ลาน ไร รองลงมาคอ อารเจนตนา (19.375 ลานไร) และสหรฐอเมรกา (12.50 ลานไร) ตามล าดบ สวนใหญอยในทวปโอเซยเนย (45%) ยโรป(25%) อเมรกาใต (13%) เอเชย (8) อเมรกาเหนอ (6%) และแอฟรกา (3%) ตามล าดบ

154

ภาพท 2 แสดง 10 อนดบของประเทศทมมลคาการตลาดอาหารอนทรยทใหญทสดในโลก ทมา: The World of Organic Agriculture Statistics and Emerging Trends 2017

การบรโภคสนคาประเภทเกษตรอนทรยมอตราการเจรญเตบโตเกดขนอยางตอเนองในตลาดโลก

ผลการส ารวจลาสดพบวายอดขายอาหารและเครองดมทางดานเกษตรอนทรยมมลคาเกอบ 91 พนลานดอลลารในปพ.ศ. 2558 และยงมแนวโนมทจะเตบโตตอไปในทกประเทศ ความตองการสนคาเกษตรอนทรยจะอยในทวปอเมรกาเหนอและยโรปเปนหลก โดยในปพ.ศ.2558 ตลาดอเมรกาเหนอมมลคาการบรโภคอยทประมาณ 38 พนลานดอลลารสหรฐ สวนประเทศเยอรมน ฝรงเศส เนเธอรแลนดและฟนดแลนด มมลคาการบรโภคประมาณ 29 พนลานดอลลารสหรฐ ความตองการบรโภคสนคาทเพมขนทาใหทงสองภมภาคตองน าเขาสนคามาจากสวนตาง ๆ ของโลกเพอตอบสนองความตองการและแกปญหาความขาดแคลน สาเหตนท าใหสนคาเกษตรอนทรยในทวปเอเชย ลาตนอเมรกาและแอฟรกามโอกาสในการเขาสตลาดในยโรปและอเมรกาเพมขน

โมเดลไทยแลนด 4.0 กบเกษตรอนทรย

“ไทยแลนด 4.0” เปนวสยทศนเชงนโยบายการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทย หรอ โมเดลพฒนาเศรษฐกจของรฐบาล ภายใตการน าของพลเอกประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตรและหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ทเขามาบรหารประเทศบนวสยทศนท วา “มนคง มงคง และยงยน” ทมภารกจส าคญในการขบเคลอนปฏรปประเทศดานตาง ๆ เพอปรบแก จดระบบ ปรบทศทาง และสรางหนทางพฒนาประเทศใหเจรญ สามารถรบมอกบโอกาสและภยคกคามแบบใหม ๆ ทเปลยนแปลงอยางเรว รนแรงในศตวรรษท 21 ได เพอใหเขาใจ “ประเทศไทย 4.0” ขออธบายเพอใหเหนภาพ คอ ประเทศไทยในอดตทผานมามการพฒนาดานเศรษฐกจเปนไปอยางตอเนองตงแต ยคแรกขอเรยกวา “ประเทศไทย 1.0” เนนการเกษตรเปนหลก เชน ผลตและขาย พชไร พชสวน เปนตน ยคสองขอเรยกวา “ประเทศไทย 2.0” เนนอตสาหกรรมแตเปนอตสาหกรรมเบา เชน การผลตและขายรองเทา เครองหนง เครองดม เครองประดบ เครองเขยน กระเปา เครองนงหม เปนตน และปจจบน (2560) จดอยในยคทสามขอเรยกวา ”ประเทศไทย 3.0” เปนอตสาหกรรมหนกและการสงออก เชน การผลตและขาย สงออกเหลกกลา รถยนต กลนน ามน

155

แยกก๏าซธรรมชาต ปนซเมนต เปนตน แต ไทยในยค 1.0 2.0 และ 3.0 รายไดประเทศยงอยในระดบปานกลาง อยอยางนไมได ตองรบพฒนาเศรษฐกจสรางประเทศ จงเปนเหตใหน าไปสยคทส ใหรหสใหมวา “ประเทศไทย 4.0” ใหเปนเศรษฐกจใหม (New Engines of Growth) มรายไดสง โดยวางเปาหมายใหเกดภายใน 5-6 ปน คลาย ๆ กบการวางภาพอนาคตทางเศรษฐกจทชดเจนของประเทศทพฒนา เชน สหรฐอเมรกา “A Nation of Makers” องกฤษ “Design of Innovation” อนเดย “Made in India” หรอ ประเทศเกาหลใตทวางโมเดลเศรษฐกจในชอ “Creative Economy” (บวร เทศารนทร, 2560)

“ประเทศไทย 4.0” เปนความมงมนของนายกรฐมนตร ทตองการปรบเปลยนโครงสรางเศรษฐกจ ไปส “Value–Based Economy” หรอ “เศรษฐกจทขบเคลอนดวยนวตกรรม” โดยมฐานคดหลก คอ เปลยนจากการผลตสนคา “โภคภณฑ” ไปสสนคาเชง “นวตกรรม” เปลยนจากการขบเคลอนประเทศดวยภาคอตสาหกรรม ไปสการขบเคลอนดวยเทคโนโลย ความคดสรางสรรค และนวตกรรม และเปลยนจากการเนนภาคการผลตสนคา ไปสการเนนภาคบรการมากขน ดงนน “ประเทศไทย 4.0” จงควรมการเปลยนวธการท าทมลกษณะส าคญ คอ เปลยนจากการเกษตรแบบดงเดมในปจจบน ไปสการเกษตรสมยใหม ทเนนการบรหารจดการและเทคโนโลย (Smart Farming) โดยเกษตรกรตองร ารวยขน และเปนเกษตรกรแบบเปนผประกอบการ (Entrepreneur) เปลยนจาก Traditional SMEs หรอ SMEs ทมอยและรฐตองใหความชวยเหลออยตลอดเวลา ไปสการเปน Smart Enterprises และ Startups บรษทเกดใหมทมศกยภาพสง เปลยนจาก Traditional Services ซงมการสรางมลคาคอนขางต า ไปส High Value Services และเปลยนจากแรงงานทกษะต าไปสแรงงานทมความร ความเชยวชาญ และทกษะสง เพอใหเกดผลจรงตองมการพฒนาวทยาการ ความคดสรางสรรค นวตกรรม วทยาศาสตร เทคโนโลย และการวจยและแลวตอยอดความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบเปน “5 กลมเทคโนโลยและอตสาหกรรมเปาหมาย” ประกอบดวย

1. กลมอาหาร เกษตร และเทคโนโลยชวภาพ (Food, Agriculture & Bio-Tech) 2. กลมสาธารณสข สขภาพ และเทคโนโลยทางการแพทย (Health, Wellness & Bio-Med) 3. กลมเครองมออปกรณอจฉรยะ หนยนต และระบบเครองกลทใชระบบอเลกทรอนกสควบคม

(Smart Devices, Robotics & Mechatronics) 4. กลมดจตอล เทคโนโลยอนเตอรเนตทเชอมตอและบงคบอปกรณตาง ๆ ปญญาประดษฐและ

เทคโนโลยสมองกลฝงตว (Digital, IoT, Artificial Intelligence & Embedded Technology) 5. กลมอตสาหกรรมสรางสรรค วฒนธรรม และบรการทมมลคาสง (Creative, Culture & High

Value Services) ทง 5 กลมเทคโนโลยและอตสาหกรรมเปาหมาย จะเปนแพลทฟอรมในการสราง “New Startups” ตาง ๆมากมาย อาท เทคโนโลยการเกษตร (Agritech) เทคโนโลยอาหาร (Food tech) ในกลมท 1 เทคโนโลยสขภาพ (Healthtech) เทคโนโลยการแพทย (Meditech) สปา ในกลมท 2 เทคโนโลยหนยนต (Robotech) ในกลมท 3 เทคโนโลยดานการเงน (Fintech) อปกรณเชอมตอออนไลนโดยไมตองใชคน ( IoT) เทคโนโลยการศกษา (Edtech) อ–มาร เกตเพลส (E–Marketplace) อ–คอมเมรซ (E–Commerce) ในกลมท 4 เทคโนโลยการออกแบบ (Designtech) ธรกจไลฟสไตล (Lifestyle Business) เทคโนโลยการทองเทยว (Traveltech) การเพมประสทธภาพการบรการ (Service Enhancing) ในกลมท 5 เปนตน (สวทย เมษนทรย, 2559)

จากทกลาวขางตนพบวากลมอาหาร เกษตร และเทคโนโลยชวภาพ เปนกลมแรกทไดรบเลอกเปนกลมเปาหมายในการพฒนา ซงเกษตรอนทรยกเปนกลมธรกจทอยในกลมเปาหมายน ดงนนผประกอบการทด าเนนธรกจดานเกษตรอนทรยควรมการปรบตวและคนหาขอมลใหม ๆ เกยวกบเกษตรอนทรยเพอน ามาใชพฒนาในการด าเนนงานดานเกษตรอนทรยตอไป ซงผเขยนไดขอน าประวตของเกษตรอนทรยดงตอไปน เกษตรอนทรย เรมตนเกอบหนงรอยปทผานมา โดยเรมในครสตทศวรรษ 1920 เปนยคของนกคดและนก

156

ปรชญา ทไดวางรากฐานของแนวคดเรองเกษตรอนทรย เชน Albert Howard (องกฤษ), Anna Primavesi (บราซล), Bashkar Save (อนเดย), Efraim Hernandez Xolocotzi (เมกซโก), Eve Balfour (องกฤษ), Hans & Maria Muller (สวสเซอรแลนด), Jerome Rodale (สหรฐอเมรกา), Rachel Carson (สหรฐอเมรกา), Masanobu Fukuoka (ญปน), and Rudolf Steiner (เยอรมน, ออสเตรย, สวสเซอรแลนด) ผบกเบกเกษตรอนทรยในยคท 1.0 นไดพยายามแสดงใหสงคมโลกไดเหนความเชอมโยงระหวางการด าเนนชวตของพวกเรา การบรโภคอาหารของเรา และการผลตอาหารของเรานน เชอมโยงกนกบสขภาพของมนษยเราและสขภาพของโลกเราอยางไร ยคท 2 ของเกษตรอนทรยเรมตนเมอมการจดตงสมาพนธเกษตรอนทรยนานาชาต IFOAM ในป ค.ศ. 1972 ซงไดท าใหมการรเรมจดท ามาตรฐานเกษตรอนทรยและระบบการตรวจรบรอง ซง ณ ปจจบนมประเทศตาง ๆ มากกวา 82 ประเทศทวโลกทไดรฐบาลไดจดท ามาตรฐานและกฎระเบยบเกยวกบเกษตรอนทรย รวมทงมการตรวจรบรองมาตรฐานครอบคลมพนทมากกวา 487.5 ลานไร ใน 170 ประเทศ (IFOAM, 2015)

แตในขณะเดยวกน ปญหาความทาทายดานสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม กขยายตวและมความเรงดวนมากขน IFOAM เชอวา เราจะตองเรงกระบวนการพฒนาเกษตรอนทรยใหขยบเขาสยคท 3 ยคทใหความส าคญกบความยงยนทางนเวศ (ecologically sound) ความอยรอดทางเศรษฐกจ (economically viable) ความเปนธรรมทางสงคม (socially just) ความหลากหลายทางวฒนธรรม (culturally diverse) และความโปรงใสในการผลต (transparently accountable) ซงเปนทมาของการจดกระบวนการระดมสมองภายใตเครอขาย Sustainable Organic Agriculture Action Network (SOAAN) ทน าโดย IFOAM นอกจากนนแลวตงแตปค.ศ. 2015 หรอพ.ศ. 2558 จนถงปจจบน โลกไดเขาสยคเกษตรอนทรย 3.0 ซงยงคงรกษาแนวคดรากฐานเดมของยคเกษตรอนทรย 1.0 และตอยอดยคเกษตรอนทรย 2.0 โดยเนนการท าการเกษตรอยางยงยนอยางแทจรงซงใหความส าคญกบชวตคน สตว สงแวดลอม ตลอดจนความสมพนธระหวางผบรโภคและผผลต โดยมนวตกรรมใหม ๆ ซงกอใหเกดวฒนธรรมการอยรวมกน มสงคมทยงยน มความโปรงใส ตรวจสอบได และมคณธรรม ทส าคญผลผลตหรอรายไดทเกดขนจากชมชนในทายสดแลวกจะกลบมาพฒนาชมชนใหยงยน ซงตรงกบหลกการของ ไทยแลนด 4.0 ทเนนการบรหารจดการเทคโนโลยเปลยนจากเกษตรกร/ผประกอบการ ใหมความรอบรกาวหนาทนตลาด หรอทเรยกวา Smart Enterprise ทจะขบเคลอนสการเปนประเทศทมความ มนคง มงคง ยงยน ตอไป (มลนธสายใยแผนดน, 2560 ; อภรด ตนตราภรณ, 2560)

การพฒนาและสงเสรมเกษตรอนทรยในประเทศไทย

แนวโนมรกษสขภาพ ก าลงมกระแสแรงไปทวโลก สะทอนจากทผคนหนมาออกก าลงกายและบรโภคอาหารปลอดสารพษและเปนประโยชนตอสขภาพ ทางเลอกหนงของผบรโภคกลมน คอ “ผลตภณฑเกษตรอนทรย” ทปลกโดยปราศจากการใชยาฆาแมลง และไมเปนอนตรายตอสขภาพ “ประเทศเนเธอรแลนด” ประสบความส าเรจดานเกษตรอนทรยและการปลกพชในโรงเรอน เกษตรกรเนเธอรแลนดสามารถปลกพชไดทงปและไดผลผลตจ านวนมากจากการใชเทคโนโลยและนวตกรรมการเกษตรเขามาชวย ไมนาแปลกใจทเนเธอรแลนดจะกลายเปนผน าการสงออกสนคาเกษตรของโลก โดยเฉพาะสนคาเกษตรอนทรย มองกลบมาทประเทศไทย เอกชนไทยก าลงพฒนาประสทธภาพดานกระบวนการปลกพช และนวตกรรมการเกษตรอยางตอเนอง ขณะเดยวกน ภาครฐกพรอมสงเสรมเกษตรกรไทยใหเปนเกษตรกรทมศกยภาพ สามารถผลตสนคาตอบสนองความตองการของตลาดโลกได สงน สะทอนจากการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐตาง ๆ อาท กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงการตางประเทศ และศนยวจย

157

การเกษตรหลวง ดงนนจงมขอเสนอ แนะจากผ เชยวชาญจากประเทศเนเธอรแลนดจาก “PUM Netherland” ซงเปนองคกรทมชอเสยงและความเชยวชาญ ท าหนาทใหค าแนะน าในการท าเกษตรทงในเนเธอรแลนดเอง และตางประเทศ ผเชยวชาญใหขอเสนอแนะทงหมด 5 ขอ ไดแก (1) หนวยงานของรฐ สถาบนศกษา สถาบนวจย และเกษตรกรตองรวมกนแลกเปลยนองคความร และพฒนากระบวนการเพาะปลกใหปลอดภยตอผบรโภค (2) การสงเสรมเกษตรกรดานเกษตรอนทรยอยางจรงจง ผานการท าการเกษตรแบบ Integrated Farming เพอผลกดนใหเกดความยงยนในภาคเกษตรกรรม (3) การใชเครองจกรทราคาไมสงเขามาใชในกระบวนการเพาะปลก เพอใหกระบวนการเพาะปลกมประสทธภาพมากกวา (4) หนวยงานรฐควรควบคมการใชสารเคมอยางยาฆาแมลงและปยทมสารตกคาง และ (5) การสรางคานยมการบรโภคสนคาเกษตรอนทรยในหมผบรโภค และยกระดบคณภาพสนคาเกษตรไทยใหมมาตรฐานเทยบเทากบประเทศพฒนาแลว นอกจากนยงเหนวาประเทศไทยเปนประเทศทมศกยภาพสงในดานการเกษตรอยแลว หากประเทศไทยหนมาใหความส าคญตอการพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยมากขน จะชวยใหไทยสามารถน าศกยภาพดานการเกษตรทยงไมถกน ามาใชใหเกดผลประโยชนอยางเตมท ธรกจเกษตรอนทรยจงเปนโอกาสทนาสนใจของเกษตรกรไทย เพราะกลมผบรโภคอาหารสขภาพขยายขนอยางตอเนอง และผบรโภคยนดจายเงนเพอซอสนคาในราคาสง การเปลยนแปลงภาคเกษตรใหประสบความส าเรจอยางประเทศเนเธอรแลนดอาจตองใชเวลานาน เพราะเนเธอรแลนดเองกใชเวลาเปลยนผานถง 30 ป แตหากเรมลงมอท า ณ วนน อนาคตการเกษตรไทยตองสดใสอยางแนนอน (กรมเศรษฐกจระหวางประเทศ กระทรวงการตางประเทศ, 2559)

ในโมเดลไทยแลนด 4.0 กม “แผนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต พ.ศ. 2560 – 2564” ซงอยในความรบผดชอบของกระทรวงเกษตรและสหกรณทเปนสวนตนน าของหวงโซอปทานเกษตรอนทรยในประเทศไทย โดยมยทธศาสตรการขบเคลอนเพอเขาสปแหงการยกระดบมาตรฐานการเกษตรสความยงยนหลกๆ นน ประกอบดวย

1) ยทธศาสตรเกษตรอนทรย โดยการเพมพนทเกษตรอนทรยเปน 6 แสนไรหรอสงสด 1 ลานไร และเพมเกษตรกรท าเกษตรอนทรย 30,000 ราย ป 2564 หรอภายใน 5 ป

2) ยทธศาสตรขบเคลอนการจดการสารเคมเกษตร มงลดการใชสารเคม 10 % ภายใน 5 ป การตรวจพบสารเคมตกคางเกนมาตรฐานตองลดลงจากปจจบน 10 % ของจ านวนตวอยางทตรวจ ภายใน 5 ป

3) การยกระดบมาตรฐานเกษตรแปลงใหญเพอใหแปลงใหญทกแปลงยกระดบเขาสมาตรฐานจเอพ โดยในปพ.ศ. 2560 น มเปาหมายเกษตรกรในแปลงใหญไดรบการรบรอง GAP ไมนอยกวา 25 % ของเกษตรกรแปลงใหญทงหมด

4) การสรางความตระหนก/รบรทถกตองเรองเกษตรปลอดภย/เกษตรอนทรยแกทกภาคสวนผผลต ผบรโภคมความเขาใจทถกตองเพมมากขน

5) การบรณาการรวมกบหนวยงานตาง ๆ เพอยกระดบมาตรฐานครบวงจร เพอใหมตลาดรองรบสนคามาตรฐานอยางกวางขวาง ทงตลาดชวคราวและตลาดถาวร โดยรวมมอกบกระทรวงอน ๆ เชน การจดงานสนคามาตรฐาน

รวมทงจดหาตลาดกบกระทรวงพาณชย การใหขอมลแหลงผลตสนคามาตรฐานใหกบโรงพยาบาลหรอการน าไปเชอมโยงกบแหลงทองเทยวเชงเกษตรกบกระทรวงการทองเทยวและกฬา เปนตนและเนนสรางมลคาเพมใหสนคามาตรฐานดวยการสนบสนนการตอยอดการแปรรป การสรางอตลกษณ และคณคาโภชนาการรวมทงการใชนวตกรรมตาง ๆ เพอปรบเปลยนเปนสนคานวตกรรมใหมๆ ในตลาด เชน การใชระบบ QR Trace เพอตรวจสอบยอนกลบแหลงผลตสนคา ตลอดจนเชอมโยงกบการคาออนไลนดวย (ชตมา บณยประภศร, 2560 )

158

และสวนของปลายน าในหวงโซอปทานเกษตรอนทรยของประเทศไทยรบผดชอบโดยกระทรวงพานชยไดใหความส าคญกบเกษตรอนทรยมาอยางตอเนอง โดยไดมการสงเสรมและสนบสนนชองทางการตลาด ทงตลาดภายในประเทศและตลาดตางประเทศ ตลอดจนรณรงคเรองมาตรฐานสนคาเกษตรอนทรยใหเปนทยอมรบของผบรโภค โดยเฉพาะอยางยงผบรโภคในตางประเทศทใหความส าคญกบตรารบรองมาตรฐานสนคาเปนอนมาก ซงทผานมากระทรวงพาณชยไดมการรณรงคในเรองของคณภาพ มาตรฐานของสนคาเกษตรและอาหาร รวมถงสงเสรมการตลาดส าหรบสนคาเกษตรอนทรยมา โดยตลอด กระทรวงพาณชยจดท ายทธศาสตรดานการตลาดสนคาเกษตรอนทรย พ.ศ. 2560 - 2564 ดวยวสยทศน “ไทยเปนผน าดานการผลต การคาและการบรโภคสนคาอนทรยในภมภาคอาเซยน” โดยมยทธศาสตรหลก 4 ประการ ไดแก 1) สรางการรบรของผเกยวของตลอดหวงโซอปทาน (Awareness Raising) 2) ผลกดนมาตรฐานและระบบการรบรองเกษตรอนทรย (Standardize) 3) พฒนาและขยายตลาดสนคาและบรการอนทรย (Market Expansion) และ 4) พฒนาและสรางมลคาสนคาและบรการอนทรย (Value Creation) โดยหวงเปนอยางยงวา การด าเนนการเหลานจะชวยใหไทยไดสวนแบงกลมสนคาเกษตรอนทรยในตลาดโลกเพมมากขน ทงน ตลาดการคาสนคาเกษตรอนทรยทวโลกมมลคาไมต ากวา 2 ลานลานบาท และมอตราเตบโตประมาณรอยละ 20 ตอป โดยประเทศไทยมมลคาตลาดเกษตรอนทรยประมาณ 2,300 ลานบาท และมอตราเตบโตกวารอยละ 10 ตอป คดเปนการสงออกไปตางประเทศแลว ไมต ากวา 1 ,000 ลานบาทตอป (อภรด ตนตราภรณ, 2560) ตารางท 1 เปรยบเทยบขอมลระหวางประเทศผน าเกษตรอนทรยระดบโลกกบประเทศไทย

ขอมลเปรยบเทยบ ประเทศผน าระดบโลก : ประเทศไทย หนวย

1. พนทการผลตเกษตรอนทรยมากทสด ออสเตรเลย 141.875 : 0.285 ลานไร 2. มสดสวนพนทเกษตรอนทรยเปรยบ ลกเตนสไตน 30.20 : 0.158 % เทยบกบพนทการเกษตรของประเทศ 3. มเกษตรกรท าเกษตรอนทรยมากทสด อนเดย 585,200 : 13,154 ฟารม 4. ตลาดเกษตรอนทรยภายในประเทศ ใหญทสด สหรฐอเมรกา 1,364,200.00 : 514.45 ลานบาท 5. ประเทศทมอตราการบรโภค สงสดในการซอสนคาอนทรยคอ สวสเซอรแลนด 9,956 : 1,800 บาท /คน /ป

ทมา : (The World of Organic Agriculture Statistics and Emerging Trends 2017, 2017; มลนธสายใยแผนดน, 2560)

จากนโยบายทกลาวมาขางตนของภาครฐทไดจดท ายทศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยของประเทศ

ไทยซงจะเหนไดวาสอดคลองกบทผเชยวชาญจากประเทศเนเธอรแลนดไดใหค าแนะน าไวกอนหนาน ซงจะเปนประโยชนตอผประกอบการเกษตรอนทรย อตสาหกรรมเกษตรอนทรยเปนอยางมากและยงจะชวยพฒนาเกษตรอนทรยในประเทศไทยใหเปนอนดบหนงของอาเซยนและกาวสระดบสากลอยางยงยนตอไป

159

ปจจยความส าเรจของธรกจเกษตรอนทรย ปจจยแหงความส าเรจ (Critical Success Factor : CSF) เปนปจจยทส าคญยงตอการบรรล

ความส าเรจตามวสยทศนขององคกร เปนการใหหลกการ แนวทาง หรอวธการทเปนรปธรรมในการยดโยงการปฏบตงานทกระดบใหมงไปในทศทางเดยวกน ท าใหเจาหนาทและผบรหารขององคกรรวาตองท าสงใดบางเพอใหผลสมฤทธขององคกรตอบสนองวสยทศน หากปราศจากปจจยหลกแหงความส าเรจวสยทศนขององคกรจะไมไดรบการตอบสนอง ปจจยแหงความส าเรจเปนเครองมออนหนงของผบรหารในการจดล าดบความส าคญของการจดการและการด าเนนธรกจ (Rockart, John F., 1979) ซงนอกเหนอจากการเรยงล าดบความส าคญแลว ยงเปนเครองมอตรวจสอบความเขมแขงขององคกรในการบรรลเปาประสงคทส าคญ การมขาวสารขอมลมากเกนไปโดยปราศจากการเนนปจจยส าคญ จะท าใหฝายจดการเสยเวลาในการวเคราะห และผลทไดยงน าไปสขอสรปทผดพลาดอกดวย และในทสดกจะน าไปสการลดขดความสามารถในการแขงขนขององคกร ปจจยแหงความส าเรจไมจ าเปนตองวดผลได แตจะท าหนาทชน า หรอเปนหลกหมายส าคญตอการบรรลวสยทศนขององคกร ส าหรบแนวทางสความส าเรจนนจะตองเปนแนวทางททกภาคสวนจะตองเขามามสวนรวมอยางจรงจงและมความตอเนอง กลมด าเนนการทประกอบดวยผผลต ดานปจจยการผลต ผผลตสนคาเกษตรอนทรยและผประกอบการสนคาเกษตรอนทรย ตองมการรวบรวมกลมและสรางเครอขายความรวมมอกนเพอใหเกดหวงโซอปทานทเขมแขง กลมผบรโภคจะตองไดรบความรและความเขาใจเกยวกบเกษตรอนทรยอยางถกตองทงจากภาครฐและเอกชน สวนกลมสนบสนนภาครฐและเอกชนควรสรางหรอปรบปรงเครองมอตาง ๆ เชน กฎหมาย กฎระเบยบ ระบบฐานขอมล การวจย ฯลฯ ใหไปสงเสรมและสนบสนนการพฒนาเกษตรอนทรยอยางแทจรง ขอเสนอแนะเชงนโยบายทส าคญในการการพฒนา เกษตรอนทรย ปรบปรงกฎระเบยบ กฎหมายทเปนอปสรรคตอการพฒนาการผลตปยอนทรย สารธรรมชาต และการพฒนาเกษตรอนทรย พฒนาความรและศกยภาพของเกษตรกรโดยยดเกษตรกรเปนศนยกลางและภมปญญาทองถน และพฒนาความรและศกยภาพจากพนฐานแตละกลม จดตงศนยผลตเมลดพนธพชเกษตรอนทรยและสงเสรมการรวมทนระหวางภาคเอกชนกบกลมเกษตรกรทมศกยภาพในการผลตและวจยเมลดพนธพชเกษตรอนทรย จดใหมระบบทสรางหลกประกนแกผผลตสนคาเกษตรอนทรย จดใหมระบบการใหความรและสรางความเขาใจเกยวกบเกษตรอนทรยในลกษณะการศกษาเชงบนเทง จดใหมหนวยงานรบผดชอบในการบรหารจดการเกยวกบเกษตรอนทรยและฐานขอมลทครอบคลมและทนสมย สงเสรมการน าสนคาเกษตรอนทรยไปบรโภคในกจกรรมของหนวยงานภาครบและเอกชน รวมถงการจดใหมรานคาสนคาเกษตรอนทรยในหนวยงานของรฐและเอกชน เพอเปนการเผยแพรและการรบรของผบรโภคเกยวกบสนคาเกษตรอนทรย (ชยาพร วฒนาศร และคณะ, 2553) สวนแนวทางสความส าเรจในการท าเกษตรอนทรยทส าคญสรปไดจากตารางท 2 ดงน

160

ตารางท 2 แสดงปจจยทสงเสรมความส าเรจในการประกอบธรกจเกษตรอนทรย

การผลต การแปรรปและการคา 1.แผนการผลตของฟารม 2.ปรมาณการผลตทเพยงพอตอความตองการของตลาด 3.การปฏบตทดตามระบบเกษตรอนทรย (ความร ความ สมดลของระบบนเวศน ธาตอาหารพช การจดการ ศตรพช และปจจยการผลตทเปนอนทรย 4.ความมงมนในการท าธรกจเกษตรอนทรย 5.การจดการหลงการเกบเกยวผลผลต 6.ความตอเนองและสมพนธกนในระบบ สามารถ ตรวจสอบยอยกลบได

1.การเขาถงตลาดโดยตรง ลดขนตอนจากฟารมถงตลาด 2.ของเสยในระบบนอยทสด (เกอบศนย) 3.การลดตนทนในสายการผลต(ขนตอนนอยทสด) 4.การจายเงนตรงเวลา 5.การใชเทคโนโลย ดานตาง ๆ เชน เทคโนโลยเกษตร เทคโนโลยการอาหาร เทคโนโลยชวภาพ 6.นวตกรรมทเกยวของ

ดดแปลงมาจาก (พนธจตต พรประทานสมบต และศภพร ไทยภกด อางใน รงฤด รตนวไล, 2557 ; Muhammad Ali Ramdhani and Entun Santosa, 2012 ; Pasupha Chinvarasopak, 2015 )

ปจจยทสงเสรมความส าเรจในการผลตพชอนทรย ตองมปจจยหลก 2 ดานควบคกนไป คอปจจยสงเสรมความส าเรจดานการผลต และปจจยสงเสรมความส าเรจดานการตลาดซงจะตองด าเนนการไปพรอม ๆ กนเกษตรกรหรอผประกอบการธรกจเกษตรอนทรยถงจะส าเรจได รวมทงมความมงมนในธรกจทมความชอบเปนทนเดมอยแลว และน าปจจยทงสองดานมาปรบใชในการท าเกษตรอนทรยของตนเอง ใหไดรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยมาตรฐานสากล และเปนทยอมรบในระดบนานาชาต เพอสรางมลคาเพมใหกบผลผลตของตนได และควรมการรวมกลม หรอสรางเครอขาย เพอแลกเปลยนความร สรางความเขมแขงในกบตนเองและเครอขาย ซงจะสามารถก าหนดราคาผลผลตทขายในตลาดไดเองและมการประกนราคาผลผลตทแนนอนและน าไปสราคาทมเสถยรภาพได บทสรป การจะประกอบธรกจเกษตรอนทรยในปจจบนน เปนสงทมภาครฐใหการสนบสนนมากวาในอดตทผานมา โดยทผประกอบการธรกจเกษตรอนทรยยคกอนนนจะเปนผทมความชอบ และสนใจ ศกษาคนควาการท าเกษตรอนทรยทแทจรงเทานนถงจะประสบความส าเรจได แตในปจจบนใน โมเดลไทยแลนด 4.0 ไดม “แผนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต พ.ศ. 2560 – 2564” ในการสงเสรมและสนบสนนผประกอบการเกษตรอนทรยในประเทศไทย โดยสนบสนนตงแตตนน าของหวงโซอปทานเกษตรอนทรยทรบผดชอบโดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ เชน การเพาะปลกมาตรฐานเกษตรอนทรย การแปรรปมาตรฐานเกษตรอนทรย ทใหการรบรองมาตรฐานออรแกนคไทยแลนด (Organic Thailand) และสงตอไปถงปลายน าของหวงโซอปทานเกษตรอนทรยทรบผดชอบโดยกระทรวงพานชย เชน การขยายและพฒนาชองทางการจดจ าหนายสนคาเกษตรอนทรย การตลาดอนทรยทงในและตางประเทศ เปนตน สวนปจจยแหงความส าเรจเปนเครองมออนหนงของผประกอบการในการจดล าดบความส าคญของการจดการและการด าเนนธรกจ ซงนอกเหนอจากการเรยงล าดบความส าคญแลว ยงเปนเครองมอตรวจสอบความเขมแขงขององคกรในการบรรลเปาประสงคทส าคญทวางแผนไว ซงปจจยความส าเรจในการท าธรกจเกษตรอนทรย

161

ไดแก การมความมงมนในการท าธรกจทมความชอบเปนทนเดมดานเกษตรอนทรย การจดการการผลตดวยมาตรฐานเกษตรอนทรย การจดการดานการตลาดของสนคาเกษตรอนทรย การผลตทตอบสนองความตองการของลกคา เปนตน ซงปจจยเหลานจะสงผลตอความส าเรจในการด าเนนธรกจเกษตรอนทรยไดอยางมนคง มงคง ยงยน ตามนโยบายไทยแลนด 4.0 ทไดวางเปาหมายไว เอกสารอางอง กรมเศรษฐกจระหวางประเทศ กระทรวงการตางประเทศ. (2559). พฒนาเกษตรอนทรยไทยไปกบผเชยวชาญ

เนเธอรแลนด. ออนไลน. สบคนจากhttp://www.thaibiz.net/th/news/20810/170. ชยาพร วฒนศร, ชยวฒน คงสม, อจฉรา โพธด, ภวต เจยมจณณวตร, ปลนธนา แปนปลม, วฑรย เรอง

เลศปยญญากล และประภาพร วรกจ. (2553). การวเคราะหปจจยความส าเรจของผกเกษตรอนทรย . กรงเทพฯ : ใส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

ชตมา บณยประภศร . (2560). “เกษตรปลอดภย น าไทย สความยงยน”.ออนไลน . สบคนจากhttps://www.moac.go.th/ewt_news.

บวร เทศา ร นท ร . ( 2560) . ป ระ เทศ ไทย 4.0 โ ม เดล เศ รษฐก จ ใหม . ออน ไ ลน . ส บ ค น จ า ก http://www.drborworn.com/ articledetail.

รงฤด รตนวไล. (2557). การวเคราะหเปรยบเทยบปจจยสงเสรมความส าเรจดานการผลตและการตลาดในการผลตพชเกษตรอนทรยระหวางกลมเกษตรกรกบเกษตรรายยอยในจงหวดฉะเชงเทรา. วารสารธรกจปรทศน, 6(2), 159-178.

มลนธสายใยแผนดน. (2560). เกษตรอนทรย. ออนไลน. สบคนจาก http://www.greennet.or.th/article/1007 ศนยวจยกสกรไทย . (2560) . โอกาสท า เงน เกาะกระแสอาหารสขภาพ . ออนไลน . สบคนจาก

http://www.Kasikornbank.com/ สมเจตน ทณพงษ. (2559). สนช.กางแผนกลยทธนวตกรรมเกษตรอนทรย ยกระดบสสากล. ออนไลน.สบคน

จาก http://customsimportexportmag.com/index.php/ ส านกงานนวตกรรมแหงชาต . (2555) . “นวตกรรมกบเกษตรอนทรย ”. ออนไลน . สบคนจาก

http://www.nia.or.th/innolinks/ ส านกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยแหงประเทศไทย. (2560). มาตรฐานเกษตรอนทรย มกท. ออนไลน.

สบคนจาก http://www.actorganic-cert.or.th/download/organic-standards. สวทย เมษนทรย. (2559). ไขรหส "ประเทศไทย 4.0" สรางเศรษฐกจใหม กาวขามกบดกรายไดปานกลาง .

ออนไลน. สบคนจาก http://www.thairath.co.th/content/ อภรด ตนตราภรณ. (2560).พาณชยเดนหนาดนเกษตรอนทรยไทยสตลาดโลก. ออนไลน. สบคนจาก

http://www.thaigov.go.th/ Baranski, M. et al. (2014). Higher antioxidant concentrations and less cadmium and

pesticide residues in organically-grown crops : a systematic literature review

and meta-analyses. British Journal of Nutrition. 112(5). 798 – 811

IFOAM. (2015). ORGANIC 3.0 : THE NEXT PHASE OF ORGANIC

DEVELOPMENT. Retrieved from http://www.ifoam.bio/en/news/ 2015/10/13/ organic-30-next-phase-organic-development.

Muhammad Ali Ramdhani and Entun Santosa. (2012). Key Success Factors for

Organic Farming Development. International Journal of Basic and Applied

Science. 01(01). 7-13.

162

http://www.nia.or.th/innolinks/

http://www.ifoam.bio/en/news/

Pasupha Chinvarasopak. (2015). Key Factors Affecting the Success of Organic

Agriculture in Thai Communities: Three Case Studies in Ubon Ratchathani and

Srisaket Provinces. Thai Journal OF Public Administration. Retrieved from

https://www.tcithaijo.org/index.php/pajournal/article/viewFile/

Rockart, John F. "Chief executives define their own data needs". Harvard Business

Review. (2). 81-93.

The World of Organic Agriculture Statistics and Emerging Trends 2017. (2017). FIBL

AND IFOAM. Retrieved from http://www.organic world.net/ yearbook/

yearbook-2017 /pdf.html.

163

http://www.organic/

การบรหารจดการธรกจระบบผนงกระจกอาคาร THE BUSINESS MANAGEMENT FOR FACADE SYSTEM

ผวจย สรยา สขใส

สาขาวชา บรหารธรกจ มหาวทยาลยเวสเทรน อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย ดร.พฤทธสรรค สทธไชยเมธ

ภาควชา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเวสเทรน บทคดยอ

บทความวชาการฉบบนมจดประสงคส าคญคอ เพอสรางองคความรทเกยวกบการบรหารจดการธรกจระบบผนงกระจกอาคาร ใหสามารถด าเนนธรกจไดอยางเขมแขงและย งยน (Sustainable Development) และเปนการวางแนวทางการบรหารจดการทเหมาะสมกบองคกร ดวยการสรางคณภาพการปฏบตงานขององคกรใหมคณภาพ โดยการคนควาจากงานวจยประเภทตางๆ ตลอดจนการทบทวนวรรณกรรม (Literature Review) ซงในบทความดงกลาวมแนวทางในการบรหารจดการธรกจระบบผนงกระจกอาคาร เพอใชเปนแนวทางในการปรบปรงแกไขการด าเนนงานและวางแผนการด าเนนธรกจในอนาคตตอไป

จากการศกษาพบวา แนวทางในการด าเนนธรกจระบบผนงกระจกอาคารนน ผบรหารตองใหความส าคญกบการบรหารจดการองคกรในดาน การจดการความร การบรหารผลการปฏบตงาน ปจจยส าเรจขององคกร ซงเปนการสรางองคความรในองคกร โดยผานการปฏบตอยางมกระบวนการและการด าเนนงานใหเปนไปในทศทางเดยวกน เพอใหการบรหารจดการธรกจส าเรจตามเปาหมาย ค าส าคญ : การจดการ, ความส าเรจ, ธรกจ Abstract

This scholarly article is intended to build knowledge about the facade system

management to be able to operate a strong and sustainable business. It is an

appropriate management approach to the organization by creating a quality

organization that performs well by researching various types of research. As well as a

literature review. In this article, there is a way to manage the facade system to be used

as a guideline for further improvement and future business planning.

There is a way to operate the facade system business. Management must focus

on the knowledge Management, Performance management and the Success factors of

the organization. This is the creation of corporate knowledge through the operation

process and the same direction during operation to achieve the business goals.

Key Words : Management, Success, Business

164

บทน า จากการเปลยนแปลงทเกดขนในโลกยคโลกาภวฒนเปนไปดวยความรวดเรว แมแตการประกอบ

ธรกจในปจจบนมการเปลยนแปลงรปแบบในการท าธรกจ เกดสภาวะของการแขงขนทสงขน รวมถงผลกระทบจากสภาพเศรษฐกจทงภายในประเทศและตางประเทศ (พพฒน เหลองนฤมตชย, 2560) ผลกระทบจากความผนผวนทางการเงนทเกยวของกบการขนลงของ อตราดอกเบย อตราการแลกเปลยน อตราเงนเฟอ (สวชญ โรจนวานช, 2560) ปญหาดานสงแวดลอมซงจะน าไปสวกฤตเศรษฐกจ (Pruethsan and Yothin, 2016, Pruethsan, 2017) การเกดนวตกรรมทางการเงน ท าใหการด าเนนธรกจมความซบซอนเพมมากขน ทงในดานกลยทธ ดานการเงนและดานการด าเนนงาน ซงผบรหารและทกคนในองคกรจะตองเรยนร ส าหรบการด าเนนธรกจอยางสมดลยและพฒนาระบบการบรหารจดการใหทนตอการเปลยนแปลงทเกดขนหรอแมแตการประเมนผลโดยรวมขององคกร องคกรจะตองไดเรมมองการวดและการประเมนผลในหลายมตมากขน อกทงเรมทจะมการน าระบบการจดการหรอการบรหารจดการตางๆ เขามาท าการประเมนใชในการด าเนนธรกจ เพอกระตนใหผบรหารทกภาคสวนของงานเขามามสวนรวมในการบรหารผลการด าเนนการขององคกรมากขน (นภาพรรณ แสงหรญวฒนา, 2554)

การด าเนนธรกจมวตถประสงคเพอพฒนาธรกจใหมการเปลยนแปลงอยางกาวหนา ไมวาจะเปนธรกจขนาดเลก ขนาดกลางหรอขนาดใหญ ซงมความจ าเปนตองอาศยบคคลทเกยวของกบการพฒนาธรกจ ประกอบดวย ผบรหารหรอเจาของกจการ บคลากรในองคกรทงฝายบรหารและฝายปฏบตการ ผประสานงาน ทปรกษาภายในองคกรและภายนอกองคกร เปนตน นบวาเปนฟนเฟองส าคญทจะชวยใหองคกรธรกจกาวไปสองคกรทมกระบวนการปรบปรงจากสภาวะเดมไปสสภาวะการใหมหรอดขนกวาเดม (ศภชย เจยรวนนท, 2560) ดวยการสรางคณภาพการปฏบตงานขององคกรใหมคณภาพ ดงนน ผบรหารจงมบทบาทส าคญในการก าหนดวสยทศนและเปาหมายการด าเนนธรกจใหประสบความส าเรจโดยมประสทธภาพมากขนและสามารถมองทนโลกธรกจ (อาภรณ ภวทยพนธ, 2552) รวมไปถงธรกจทมลกษณะความเปนอสระ ทงการผลต การวางแผน การบรหารและทางการคา ซงมเจาของกจการเปนไดทงบคคลและรายนตบคคล และธรกจทมลกษณะดงกลาวมการด าเนนงานดวยตนทนต าและมจ านวนบคลากรไมมาก โดยเรยกลกษณะธรกจนวา ธรกจ SMEs หรอชอวา Small and Medium Enterprises (SMEs) ภาษาไทยมชอเรยกเปนทางการวา วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (ส านกสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม, 2555) ทงนการด าเนนธรกจใดกตาม ผบรหารตองการใหองคกรของตนเปนองคกรทมความเขมแขงและเตบโตอยางยงยน (Sustainable Development) เศรษฐกจประเทศไทยก าลงเตบโตอยางตอเนองเปนผลดส าหรบคนในประเทศ และสงคมมการเปลยนแปลงในทางทด เพอใหประเทศไทยมการพฒนาอยางยงยนจะตองสรางความมนใจและด ารงไวในเรองของ เศรษฐกจทก าลงเตบโต สภาพแวดลอมทดขน และสงคมทมชวตทดขน (Pruethsan, 2015, Pruethsan and Danupon, 2017)

ส าหรบการเจรญเตบโตของอตสาหกรรมกอสรางในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑลในป 2556 ซงถอไดวามการเตบโตสงสดทก ๆ ดาน ในรอบ 16 ป นบตงแตการเกดวกฤตการณป 2540 เปนตนมา โดยมอตราการเตบโตสงสดทงในดานการเปดตวโครงการใหมเขาสตลาด จ านวนทอยอาศยสรางเสรจจดทะเบยน และจ านวนการโอนสทธทอยอาศย ถงแมวาในป 2557 เกดปญหาเกยวกบการเมองและเศรษฐกจ ท าใหธรกจกอสรางเกดการชะลอตวบางเลกนอย (อสระ บณยง, 2557) ส าหรบทศทางตงแตป 2558 - 2560 คาดการวาตลาดทอยอาศยยงมโอกาสขยายตวไดอกมากเนองจากการเกดประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) นอกจากนสภาพแวดลอมของประเทศโดยรวมเออตอการทจะมคนตางชาตเขามาใชประ โยชนในการทองเทยว การพกอยอาศยระยะยาว การเขามาลงทนของนกลงทนตางชาต ซงเปนผลดตอเศรษฐกจโดยรวม

165

(ศวะ จงเจรญ, 2557) ระบบผนงกระจกอาคารเปนสวนหนงของอตสาหกรรมกอสรางในยคปจจบน การออกแบบอาคารในปจจบนนยมใชระบบผนงกระจกอาคารเปนสวนประกอบอยางทเหนกนโดยทวไป จงท าใหระบบผนงกระจกอาคารมความส าคญตอการออกแบบอาคารอยางรวดเรวและตอเนอง ซงการออกแบบอาคารดวยระบบผนงกระจกอาคารเปนผลดตอเทคนคการกอสรางอาคารและเพมความสวยงามใหกบอาคารโดยตรง สงผลใหระบบผนงกระจกอาคารเปนสงจ าเปนและเปนทตองการของเจาของอาคารและผออกแบบเนองจากระบบผนงกระจกอาคารเปนสวนหนงของอตสาหกรรมกอสราง การเจรญเตบโตของอตสาหกรรมกอสรางมผลท าใหอตสาหกรรมระบบผนงกระจกอาคารเตบโตตามไปดวย ซงเปนผลดกบผประกอบธรกจระบบผนงกระจกอาคาร จะขยายกจการเพอรองรบงานทจะเพมขนในอนาคต และยงเปนทนาสนใจส าหรบนกลงทนรายใหมทตองการเขามาลงทนเกยวกบธรกจระบบผนงกระจกอาคารอกดวยเชนกนแตดวยระบบผนงกระจกอาคารเปนเทคโนโลยทใหมส าหรบอตสาหกรรมกอสรางในประเทศไทย และระบบผนงกระจกอาคารยงไมมการเรยนการสอนในสถาบนการศกษา เอกสาร ต ารา และงานวจยในเชงวชาการทเกยวของกบระบบผนงกระจกอาคารกยงมไมแพรหลายในประเทศไทย ซงแตกตางกบการกอสรางทมการเรยนการสอนในสถาบนการศกษา มงานวจยเกยวของกบการกอสราง ต าราเชงวชาการ ต าราเชงปฎบตการใหศกษาคนความากมาย ดวยระบบผนงกระจกอาคารเปนอตสาหกรรมทเกดใหมส าหรบประเทศไทยผประกอบการจงมความรเกยวกบการบรหารจดการธรกจระบบผนงกระจกอาคารไมดเทาทควร เปนผลท าใหประสบกบปญหาเกยวกบการจดการองคกรการบรหารทรพยากรบคคล การผลต การควบคมทเกยวกบการออกแบบระบบผนงกระจกอาคาร สงผลกระทบโดยตรงตอโครงการและการด าเนนงานเปนไปดวยความลาชาไมไดคณภาพตรงตามมาตรฐานทไดก าหนดไว ซงสงผลเสยทางตรงตอผประกอบการธรกจระบบผนงกระจกอาคารทงในปจจบนและอนาคต ทงนยงเกดผลกระทบในทางออมท าใหอตสาหกรรมระบบผนงกระจกอาคารในประเทศไทยไมพฒนาอยางกาวหนา (สรยา สขใส และคณะ, 2554)

ผลการวเคราะห

การบรหารจดการธรกจมรปแบบในการด าเนนทแตกตางกน แตมวตถประสงคทเหมอนกน คอ การบรหารจดการธรกจใหประสบผลส าเรจ ท าใหหลายประเทศทวโลกไดท างานวจยเพอหารปแบบการพฒนาทเหมาะสม ส าหรบใชเปนแนวทางในด าเนนธรกจใหประสบผลส าเรจ อยางไรกตาม แนวทางในการด าเนนธรกจในแตละประเภทยอมมแนวความคดทแตกตางกน ดงงานวจยทไดแสดงตอไปน

ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2550: 9 - 11) กลาวไววา ความหมายของค าวา “การบรหารจดการ” และ “การจดการ” ไดดงน การบรหาร (Administration) จะใชในการบรหารระดบสงโดยเนนทการก าหนดนโยบายทส าคญและการก าหนดแผนของผบรหารระดบสง เปนค านยมใชในการบรหารรฐกจ (Public Administration) หรอใชในหนวยงานราชการ และค าวา “ผบรหาร” (Administrator) จะหมายถง ผบรหารทท างานอยในองคกรของรฐ หรอองคกรทไมมงหวงก าไร สวนการจดการ (Management) จะเนนการปฏบตการใหเปนไปตามนโยบาย ซงนยมใชในการจดการธรกจ (Business management) สวนค าวา “ผจดการ” (Manager) จะหมายถงบคคลในองคกรซงท าหนาทรบผดชอบตอกจกรรมในการบรหารทรพยากรและกจการงานอน ๆ เพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไวขององคกร

ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2550: 57 - 59) กลาวไววา การจดการ คอ กระบวนการน าทรพยากรการบรหารมาใชใหบรรลวตถประสงคตามขนตอนการบรหาร โดยการน าเขาทรพยากรทางการบรหาร (Management Resources) ประกอบดวย ทรพยากรทางกายภาพ (Physical Resources), ทรพยากรมนษย (Human Resources), ทรพยากรทางการเงน (Financial Resources), ทรพยากรขอมล

166

(Information Resources) เทคโนโลย (Technology) เปนตน โดยผานกระบวนการแปรสภาพในการจดการ (Transformation Process) ประกอบดวย กจกรรมการท างานของพนกงาน (Employees’ work Activities), กจกรรมการบรหารจดการ (Management Activities), เทคโนโลยและวธการปฏบต (Technology and Operation Methods), กจกรรมการผลต (Production Activities) เพอใหไดผลผลตทประกอบดวย ผลตภณฑและบรการ (Product and Services), ผลลพธดานการเงน (Financial Results), ผลลพธการด าเนนงานของพนกงาน (Human Result), ความพงพอใจของลกคา (Customer Satisfaction) เพอตอบสนองความตองการของตลาด เปนผลผลตทผบรหารท างานเพอใหบรรลจดมงหมายขององคกร เมอไดผลลพธจากกระบวนการด าเนน เพอเปนการปรบปรงใหผลลพธเปนทพงพอใจมากขน จ าเปนตองมการปอนกลบขอมลเกยวกบผลลพธน าเขาสกระบวนการด าเนนการในการปรบปรง

จตพร สงขวรรณ (2557: 12) กลาววา จากการศกษาพบวา องคกรทประสบผลส าเรจนนจะมลกษณะทง 7 ประการ ทมความสอดคลองกนทงองคกร โดยเฉพาะในเรองของบทบาทของผน าทกษะ ความร ทศนคตของพนกงาน และคานยมและวฒนธรรมองคกร ทโดดเดนกวาองคกรทประสบผลส าเรจนอย ซงมกจะมปญหาหรอไมใหความส าคญในลกษณะ 4 ประการขางตน เนองจากองคกรสวนใหญมกจะใหความส าคญในเรองกลยทธโครงสราง และระบบงานมากกวา เนองจากเปนสงทจบตองไดงาย ดงนน ในชวงเวลาแหงการเปลยนแปลงอยางรวดเรว องคกรสวนใหญจงตองเนนใหความส าคญกบเรองของการบรหารจดการระบบงานมากกวาบรหารบคคล มองขามปจจยหลกทเปนผขบเคลอนระบบงานตาง ๆ ใหด าเนนไปไดจงไมนาแปลกใจทแมวาจะมการปรบกลยทธปรบโครงสรางปรบระบบงานหลายครง แตองคกรยงไมประสบความส าเรจสกทนอกจากน จากการทผบรหารของหลาย ๆ องคการ เตบโตมาจากการทอยนาน เกงงาน หรอเสนดถกพฒนาอยางตอเนองมาในงานทางดานเทคนค เปนการปฏบตตามค าสงของผบงคบบญชาและกฎเกณฑท าใหเมอกาวขนสต าแหนงผบรหารจงไมสามารถบรหารจดการองคกรไดอยางมประสทธภาพ เนองจากยงตดกรอบของการเปนลกนองเชยวชาญเฉพาะเรองงาน ซงไมรจกบทบาทหนาทผน าของตนเอง ดงนน การพฒนาภาวะผน าการเปลยนแปลง จงมความจ าเปนอยางยงส าหรบผบรหาร ทงน เพอใหสามารถน าตนเอง น าทม และน าองคกรไปสองคกรทมประสทธภาพสงตอไปในอนาคต

สาคร สขศรวงศ (2556: 127) ความส าเรจขององคกร คอ การทพนกงานแตละคนสามารถท าหนาทไดอยางเตมทภายใตสภาพแวดลอมทางการบรหารทเหมาะสม ยอมน าไปสความส าเรจทงในดานประสทธภาพทางการบรหารจดการทเพมขนนนเอง คอ องคกรใชทรพยากรคมคากบผลส าเรจ และดานประสทธผล คอ องคกรสามารถบรรลเปาหมายทไดก าหนดไว รตตกรณ จงวศาล (2556: 5 - 9) กลาวถง ภาวะผน ามอทธพลตอประสทธผลขององคกร ความส าเรจขององคกร บคลากรหรอพนกงานขององคกร ภาวะผน าเปนปจจยทส าคญทสดในการก าหนดความส าเรจและลมเหลวขององคกร หากองคกรมผน าทดมความสามารถยอมท าใหพนกงานหรอผใตบงคบบญชาเหนคณคาของงาน มความรวมมอรวมใจ กลาคดสงทเปนนวตกรรม กลาทจะตดสนใจและกลาทจะรบผดชอบตอปญหาในการท างาน ท าใหทมงานมประสทธภาพทดผลลพธทไดจากการมภาวะผน าองคกรทดจะสงผลตอการปฏบตงานทเหนอความคาดหมาย (beyond expectations) และท าใหองคกรเปนองคกรทยอดเยยมและยงใหญ

Rauter, Jonker, and Baumgartner (2015) ศกษาเรอง “Going One’s Own Way: Drivers in Developing Business Models for Sustainability” ดวยการศกษาแบบจ าลองธรกจของบรษทออสเตรยในหลายอตสาหกรรมจ านวน 10 แหง ทมการน าแนวทางการจดการธรกจอยางยงยนมาประยกตใชในบรษท โดยการสมภาษณผบรหารระดบสง ผลการศกษาพบวาแบบจ าลองธรกจหรอวธการจดการธรกจของบรษทเหลานนยงไมแตกตางจากการจดการธรกจโดยทวไป ทงทองคกรจ าเปนตองมการปรบตวทเฉพาะเจาะจงมากกวานน ซงสาเหตมาจากความร ความเขาใจทยงไมเพยงพอ โดยพฤตกรรมของผน าสวนใหญมงเนนการ

167

สรางคณคาทางสงคมมากกวาการสรางคณคาดานสงแวดลอม กฎเกณฑ ภาวะผน าและวฒนธรรมองคกรสวนใหญยงมงเนนแตเรองเศรษฐกจและความสามารถในการแขงขนเปน เรองทส าคญ รวมถงการก าหนดเปาหมายทไมชดเจน ซงตองอาศยภาวะผน าในการเปลยนแปลง

ดลพวฒน ปรดาวภาต (2554) ศกษาเรอง การพฒนารปแบบการบรหารจดการธรกจอสงหารมทรพยในภาวะเศรษฐกจถดถอย พบวา การท าใหรปแบบการจดการความรเกดผลไดในทางปฏบต ผบรหารควรมบทบาทส าคญอยางยงในการรเรม สงเสรม สนบสนน ผลกดน การจดการความรขององคกร สรางบรรยากาศใหพนกงานตระหนกถงความส าคญของการจดการความร โดยควรปฏบตตนเปนแบบอยางในการจดการความร เขารวมกจกรรมการจดการความร จงใจ ใหรางวลแกผทมสวนรวมในการจดการความรขององคกร และทส าคญอยางยงตองสอสารใหพนกงานเหนประโยชนของการจดการความร เพอใหเกดการยอมรบและน าไปปฏบตอยางมประสทธภาพ บรษททจะจดการความรควรก าหนดผรบผดชอบในการจดการความรของบรษททชดเจน โดยอาจใชทมงานขามสายงานรวมกนด าเนนการ เพอท าหนาทรณรงค สงเสรม ใหความชวยเหลอ แกปญหา ของการจดการความร ทมงานดงกลาวควรเปนผทมทศนคตทด มมนษยสมพนธมความเขาใจงานของบรษทเปนอยางด รวมไปถงเปนทยอมรบของพนกงานผบรหารของบรษทควรใหความรและท าความเขาใจกบพนกงานทกระดบในบรษทใหตระหนกถงประโยชนของการจดการความร

บญเลศ เตกสงวน (2557) ศกษาเรอง การพฒนารปแบบองคกรแหงการเรยนรและการจดการความรโดยการแลกเปลยนความรผานเครอขายอนเทอรเนต พบวา การพฒนารปแบบองคกรแหงการเรยนรและการจดการความรโดยการแลกเปลยนความรผานเครอขายอนเทอรเนตมวตถประสงคของการวจยเพอศกษาถงปจจยและความจ าเปนในการสรางองคกรแหงการเรยนรของโรงงานอตสาหกรรมอมตะนคร ดวยการอาศยการจดการความรทแลกเปลยนผานเครอขายอนเทอรเนต โดยศกษาจากบรษทชนน า ขนาดใหญทประสบความสาเรจในการพฒนาสองคกรแหงการเรยนร การวจยพบวา ปจจยทมผลตอการพฒนาองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนรและการจดการความรประกอบดวย 7 ปจจย ไดแก 1) โครงสรางองคกรทเหมาะสม 2) การมวสยทศนรวมกน 3) การมวฒนธรรมการเรยนรในองคกร 4) บรรยากาศทเกอหนนตอการเรยนร 5) พนกงานทกคนมสวนรวมสรางและถายโอนความร 6) การประยกตใชเทคโนโลยและระบบสารสนเทศสนบสนนการเรยนร 7) การท างานเปนทมและรวมมอกนเปาหมายเดยวกน โดยพนกงานรบรวาการเรยนรมความส าคญตอตนเองและองคกร และเปนสวนส าคญทท าใหองคกรประสบความส าเรจโดยวฒนธรรมตองมความชดเจน

Eftekharzadeh (2008) ศกษาเรอง การน าการจดการความรไปปฏบตขององคการภาคการผลตในประเทศอหราน ผลการศกษาพบวา การจดการความรสามารถแบงออกได 3 กระบวนการหลก ไดแก กระบวนการแบงปนความร กระบวนการสรางความร และกระบวนการจดเกบรกษาความร โดยกระบวนการแบงปนความรเปนกระบวนการทสงผลในทางบวกตอผลการปฏบตงานดานการจดการความรมากทสด เมอเทยบกบกระบวนการสรางความร และกระบวนการจดเกบรกษาความร ในขณะเดยวกนการสนบสนนจากผบรหารและระบบการใหรางวลดานการจดการความรตางกสงผลในทางบวกตอการปฏบตงานดานการจดการความร

วราวธ หรญยศร (2555) ศกษาเรอง การสงเคราะหความรโดยใชสอหลากหลายรปแบบ กรณศกษาอตสาหกรรมผลตแผงวงจรรวม สนบสนนสอทเหมาะสมกบบคลากร เชน การสอสารหรอการใหความรผานทางบอรดประชาสมพนธ ขอมลอาจแสดงในรปของรปภาพหรอกราฟ รวมทงเสนอผานทางวดโอ หวหนาควรเปดโอกาสและกระตนสงเสรมการระดมสมองของบคลากร เพอความหลากหลายและแผขยายความคดใหม ๆ ในการรวบรวมและสรางสรรคองคความรของหนวยงาน พรอมทงสนบสนนการใชสอททนสมย เชน อเมล รวมทงสงเสรมการเขาถงขอบงคบในการปฏบตงานและการวเคราะหความลมเหลวและ

168

ผลกระทบ องคกรจงควรจดสรรคอมพวเตอรอยางเพยงพอและครอบคลมแกบคลากรภายในหนวยงาน ผบรหารควรสนบสนนงบประมาณเพอสรางแรงจงใจแกผปฏบต รวมทงตดตามผลการด าเนนงานเปนระยะ เพอปรบปรงสงเสรมการจดการความรขององคกร เพมทกษะการใชเทคโนโลยทหลากหลายแกบคลากร เพอเพมพนความสามารถการใชสอททนสมยในการจดการความร ทงการประยกตการน ากลบมาใชและการจดการเกบความร

บญอนนต พนยทรพย (2552) ศกษาเรอง องคการและการจดการความร: สถานการณการจดการความรในภาคเอกชนขนาดใหญ พบวา ความสมพนธเชงโครงสรางของปจจยทมอทธพลตอผลการปฏบตงานขององคการธรกจขนสงทางอากาศพฒนาไดดวยการจดการความรและการเปนองคการแหงการเรยนร อยางไรกตามผวจยมขอเสนอแนะใหผทสนใจควรมการศกษาเพมเตมในประเดนดงตอไปน ดานการจดการความร (Knowledge Management) พบวา ปจจยการจดการความรซงประกอบดวยกระบวนการจดการความร 4 กระบวนการไดแก การแสวงหา การคนหาองคความร การรกษา การเกบรกษาองคความรการถายโอนองคความร และการใช การน าความรกลบมาใชใหม ทกดานสงผลทางบวกตอผลการปฏบตงานขององคการธรกจขนสงทางอากาศ ผบรหารองคการธรกจขนสงทางอากาศควรใหความส าคญกบกระบวนการจดการความร ซงจะท าใหเกดเปนเกลยวความรทนอกจากจะท าใหองคการเกบรกษาองคความรทส าคญและจ าเปนไวไดแลวยงมอทธพลตอการเปนสรางแนวคดใหม ๆ สามารถน าไปบรณาการใหเขากบการท างาน และเกดการพฒนางานอยางตอเนอง รวมถงการจดการความรยงสงผลตอการเปนองคการแหงเรยนรและระดบผลการปฏบตงานขององคการ

Zakuan; et al (2010) ศกษาเรอง ท าการพฒนาตวแบบความสมพนธเชงสาเหตของระบบบรหารคณภาพรวม (Total Quality Management, TQM) มอทธพลตอประสทธภาพขององคการ (Organizational Performance) ของอตสาหกรรมยานยนต ในประเทศมาเลเซย (Malaysia) และประเทศไทย เนองจาก TQM ไดรบการยอมรบอยางกวางขวางในวงการวจย วาเปนกลยทธโครงสรางพนฐานในการจดการเพอความเปนเลศส าหรบการด าเนนงานขององคการ ทงการจดการหวงโซอปทาน (Supply Chain Management) และการจดการเทคโนโลย (Technology Management) ดงนน องคการสวนใหญทงภาคการผลตและธรกจบรการ จงมแนวโนมทจะใชกลยทธนเพอรกษาความไดเปรยบในการแขงขนขององคการ ใชวธการวจยเอกสารดวยการสงเคราะหจากผลงานวจยเชงประจกษ พบวาองคประกอบของ TQM ม 8 องคประกอบ ไดแก ภาวะผน า (Quality Leadership) ความพงพอใจของลกคา (Customer Focus and Satisfaction) สารสนเทศ (Quality Information and Analysis) การพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) การจดการกลยทธ (Strategic Planning Management) แหลงทรพยากรทมคณภาพ (Supplier Quality Management) ผลผลตทมคณภาพ (Quality Result) และความเชอมน (Quality Assurance)

ชนดา ยวบรณ (2551) ศกษาเรอง ปจจยทมอทธพลตอการเปนองคการทมผลการปฏบตงานเปนเลศ กรณศกษา บรษท ปตท. จ ากด (มหาชน) พบวา มปจจย 6 ปจจย ทท าใหองคการทมผลการปฏบตงานเปนเลศอยางตอเนอง ไดแก คณภาพและความสามารถของผน าวสยทศนทชดเจน การสนบสนนของรฐทมอยางตอเนอง วฒนธรรมองคการ ศกยภาพในการพฒนาการเรยนรขององคการและระบบการบรหารทรพยากรบคคล ความสามารถในการปรบตวและตอบสนองตอสภาพแวดลอมภายนอกตางๆ โดยการปฏบตตามหลกการบรหารกจการทด ผลความส าเรจองคการจะเกยวของจากปจจยดานตางๆ เชน ดานภาวะผน าของผบรหารองคการทมเปาหมาย วสยทศนและพนธกจขององคการทชดเจน มความสามารถในการสอสารจากผบรหารสพนกงานขององคการอยางทวถง องคการมวฒนธรรมทแขงแกรงสามารถปรบตวตอการ

169

เปลยนแปลงตามสถานการณของสงแวดลอมทางธรกจ เปนองคการทมศกยภาพในการเรยนรขององคการ การเปนทยอมรบกบสงคมและชมชน

Garcia; et al (2014) ศกษาเรอง การพฒนาตวแบบสมการโครงสรางความสมพนธของการด าเนนงานใหบรรลผลส าเรจ (Just-In-Time, JIT Performance) ของโรงงานในประเทศเมกซโก (Maquiladora Assembly Plants in Mexico) ท าการวเคราะหกระบวนการในการด าเนนงานดวยวธการ JIT ทมอทธพลตอความสามารถในการผลต (Productivity) ผานทาง 20 กจกรรมทด าเนนการในพนทของการก ากบดแลการบรหารงานและการผลต ท าการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ (Exploratory Factor Analysis: EFA) รวมกบการวเคราะหเสนทางอทธพล จากการศกษาพบวา การจดการความผกพนตอองคการ (Management Commitment) มอทธพลทางตรงเชงบวกและมอทธพลทางออมตอความสามารถในการผลตขององคการ โดยสงผานแหลงทรพยากร (Suppliers) ไปยงทรพยากรทมอยในองคการ (Inventories) อกทงการจดการความผกพนตอองคการ ยงมอทธพลทางตรงเชงบวกตอการเพมบทบาทใหกบบคลากร (Empowerment) และการพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resources) โดยตวแบบสมการโครงสรางทพฒนาขน แสดงใหเหนถงองคประกอบส าคญในการน าไปสความส าเรจของการด าเนนงานขององคการ ทเกยวของกบกจกรรมการผลตและปจจยท เชอมโยงกบผลประโยชนโดยผลประโยชนทไดรบจากการบรหารงานทเหมาะสมดวยอ านาจของผบรหารระดบสง มอทธพลทางตรงตอการเพมความสามารถในการผลต ไดแก การเพมขนของผลผลตทมคณภาพ และความยดหยนในการด าเนนงานของระบบการผลต

กลประวณ ศรภรพลงกร (2556) ศกษาเรอง การพฒนารปแบบการบรหารคณภาพทวทงองคกรส าหรบธรกจบรการรกษาความปลอดภยในอตสาหกรรมการบรการ ท าใหเกดความตระหนกวาหวใจของการบรหารคณภาพทวทงองคกรคอการสรางจตส านกในเรองคณภาพทวทงองคกร ตงแตระดบบนสดถงระดบลางสด โดยผน าองคกรตองเปนหลกในการผลกดนใหเกดวฒนธรรมคณภาพ ในขณะทผบรหารระดบสง จนถงบรหารระดบกลาง คอแรงเสรมทท าใหเกดการขบเคลอนและขยายผลของวฒนธรรมคณภาพไปสทศทางทองคกรตองการ และมพนกงานระดบปฏบตการเปนผสรางความชดเจนในวฒนธรรมคณภาพขององคกรไปสลกคาผซงเปนผไดรบผลโดยตรงของการบรหารคณภาพทวทงองคกร จงเปนทมาของการพฒนาหลกสตรฝกอบรมการบรหารคณภาพทวทงองคกรส าหรบธรกจบรการรกษาความปลอดภยในอตสาหกรรมการบรการทตองการพฒนาใหหลกสตรครอบคลมบคลากรทกระดบขององคกรในธรกจบรการรกษาความปลอดภย

นพวรรณ อรยะเดช (2555) ศกษาเรอง ปจจยผลการปฏบตงานขององคการธรกจขนสงทางอากาศ พบวา ผบรหารองคการธรกจขนสงทางอากาศ มความเหนวาผลการปฏบตงานขององคการสงผลตอองคการธรกจขนสงทางอากาศในภาพรวม โดยผบรหารใหความส าคญกบดานนวตกรรมมากกวาดานผลตภาพสอดคลองกบแนวคดทวา การด าเนนธรกจในสภาพแวดลอมปจจบนทการเปลยนแปลงเกดขนอยางรวดเรวและมการแขงขนทสง องคการทประสบความส าเรจไดขนอยกบความสามารถในการสรางสรรคนวตกรรม ควบคกบความจ าเปนในการสรางเสรมประสทธภาพการด าเนนงานเพอใหมตนทนการด าเนนงานทแขงขนไดผลตภาพ (Productivity) พบวา ผบรหารองคการธรกจขนสงทางอากาศมความเหนวา ผลการปฏบตงานดานความสามารถในการผลตสนคาและบรการไดตามมาตรฐานและตามปรมาณทก าหนดไว รองลงมา คอ การมคาใชจายในการด าเนนงานตอหนวยทลดลงและระบบการผลตและการใหบรการไดรบการพฒนาทดขนและสดทายคอความสามารถในการสรางผลผลตตอหนวยไดเพมมากขน ในระดบคอนขางมาก แสดงวา ผบรหารขององคการธรกจขนสงทางอากาศ แมวาจะใหความส าคญกบเรองของคณภาพเปนล าดบแรกแตกใหความส าคญกบเรองของความสามารถในการควบคมการผลตและการใหบรการไดในปรมาณทก าหนดและ

170

สอดคลองกบสภาวะแวดลอมในแตละชวงเวลา Tangen (2005) นวตกรรม (Innovation) พบวา ผบรหารองคการธรกจขนสงทางอากาศมความเหนวา เปนความสามารถขององคการในการปรบปรงคณภาพของผลตภณฑและบรการไดอยางตอเนอง สามารถพฒนาผลตภณฑและบรการใหม ๆ ไดหลากหลายชนดมความรวดเรวและความสม าเสมอในการน าผลตภณฑและบรการใหม ๆ ออกสตลาด ในระดบคอนขางมาก แสดงวา ผบรหารขององคการธรกจขนสงทางอากาศใหความส าคญในเรองของความตอเนองในการพฒนาคณภาพของผลตภณฑและการใหบรการเปนล าดบแรก และใหความส าคญกบเรองของความหลากหลาย และความรวดเรวในล าดบทรองลงมา ซงสอดคลองกบการด าเนนธรกจในยคปจจบนทองคการธรกจทประสบความส าเรจจะใหความส าคญกบความตอเนองในการสรางสรรคนวตกรรม

ศวะนนท ศวพทกษ (2554) ศกษาเรอง การจดการนวตกรรมขององคกรธรกจทมผลตอพฤตกรรมการสรางสรรคนวตกรรมของพนกงาน พบวา ตวแปรระดบพนกงานทสงผลโดยตรงตอพฤตกรรมการสรางสรรคนวตกรรมของพนกงาน ไดแก การเปนทรพยากรมนษยทมคณคา สวนตวแปรความพงพอใจในการปฏบตงานมอทธพลตอพฤตกรรมการสรางสรรคนวตกรรมของพนกงาน แตสงอทธพลผานตวแปรการเปนทรพยากรมนษยทมคณคา ส าหรบตวแปรระดบองคกรทมอทธพลโดยตรงตอพฤตกรรมการสรางสรรคนวตกรรมของพนกงาน ไดแก บรรยากาศการสรางนวตกรรม และยงพบวาตวแปรภาวะผน าการเปลยนแปลงมอทธพลตอพฤตกรรมการสรางสรรคนวตกรรมของพนกงาน แตสงอทธพลผานตวแปรบรรยากาศการสรางนวตกรรม Rolison (2013) ศกษาเรอง การรกษามมมองเชงบวกในงานการใหบรการของพนกงานจดส าคญของการท างานของพนกงานทเขมแขงและมความคดเชงบวก โดยมความเชอพนฐานของศกยภาพของมนษยความสามารถตามธรรมชาตงานมความหมายและสรางความแตกตางไดและพนกงานทงหมดเปนสวนหนงของความส าเรจ ความเขาใจในความรสกของพวกพนกงาน (Empathy) และความเหนอกเหนใจ (Compassion) ตอลกคา Kwon (2009) ศกษาเรอง การจดการทรพยากรมนษยทมผลตอการเปลยนงานของผทมผลปฏบตงานระดบสง แสดงใหเหนวาผทปฏบตงานทมผลการปฏบตงานระดบสงสามารถทจะมการเปลยนงานไดความสมพนธระหวางผปฏบตงานทมผลการปฏบตงานระดบสงตอการเปลยนงานและผลการด าเนนการของบรษท ภราช รตนนท (2555) ศกษาเรอง การสรางและตรวจสอบยนยนตวชวดในพนธกจการบรหารทรพยากรมนษยของอตสาหกรรม ไดแก การใหรางวลทรพยากรมนษย การพฒนาทรพยากรมนษย การรกษาทรพยากรมนษย การจดหาทรพยากรมนษยและการวจยทรพยากรมนษย Nowlin (2009) ศกษาเรอง ความสมบรณแบบของพนธกจองคการทมการอทศเวลาตอทรพยากร และความสนใจในขอความพนธกจทจะสนบสนนตอจดมงหมายองคกร พบวา การตดสนใจในดานการเงนและการลงทนจะมน าหนกอทธพลตอขอความพนธกจขององคการ

เยาวภา ปฐมศรกล (2554) ศกษาเรอง การบรหารองคกรเปนเลศ โดยใชกรอบแนวคดของ 7S แมคคนซย พบวา ปจจยทง 7 ตว มความสมพนธตอกนทกปจจยโดยมปจจยดานการจดการทรพยากรบคคลเปนปจจยทส าคญมากทสด ซงไดแก การพฒนาบคลากรทกระดบอยางตอเนอง การธ ารงรกษาบคลากร การคดเลอกบคลากรทมประสทธภาพ สงผลตอคณคาการบรการทสงมอบใหกบลกคาท าใหลกคาเกดความพงพอใจ และสงผลสมฤทธดานยอดขายและก าไร Schroeder (2013) พบวา ตวแปรทง 7 ตวแปร ไดแก ตวแปรโครงสราง ตวแปรกลยทธตวแปรระบบ ตวแปรบคลากร ตวแปรรปแบบการบรหาร ตวแปรทกษะ และตวแปรคานยมรวม ทกตวแปรมความสมพนธตอกนสงผลตอประสทธภาพประสทธผลของการจดการองคกร โดยตวแปรแตละตวอาจมความส าคญและโดดเดน ในแตละชวงของการด าเนนการขององคกรไมสามารถใชปจจยใหเทากนกตาม แตสงส าคญในทายสดแลวทกปจจยนนมความส าคญเทาๆ กน จงจะกอใหเกดประสทธภาพมากทสด นอกจากนงานวจยยงพบวา กรอบแนวคด 7S นยงสงผลตอความยงยนขององคกรดวยเชนกน

171

เชฐธดา กศลาไสยานนท (2555) ศกษาเรอง รปแบบการพฒนาผบรหารเพอการบรหารจดการกลยทธการตลาดอเลกทรอนกส โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศเปนฐานความรส าหรบอตสาหกรรมเฟอรนเจอรในประเทศไทยไปพฒนาองคกร เพอเพมคณภาพของการสรางความสมพนธอนดกบลกคา สงเสรมการตลาด และพฒนาองคกรใหมประสทธภาพ ผบรหารซงบคคลทส าคญทสดในองคกร มหนาทวางแผนกลยทธ รบผดชอบการบรหารจดการธรกจของทงองคกร สามารถพฒนาตนเอง เสรมสรางสมรรถนะการบรหารจดการ กลยทธการตลาดอเลกทรอนกส โดยน าองคประกอบของสมรรถนะทง 3 ดาน คอ ความร ทกษะ และคณลกษณะ ทไดจากการฝกอบรมตามรปแบบหลกสตรน ใชประโยชนในพฒนาการบรหารธรกจอตสาหกรรมของตนใหสามารถแขงขนทางธรกจไดในระดบสากล บคลากรในองคกรสามารถประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศมาชวยปฏบตงานในองคกรใหมความถกตอง สะดวกรวดเรว รวมทงลดคาใชจายในการด าเนนงานลง สงผลใหมการด าเนนงานทดจากการปฏบตงานทมคณภาพ ดลพวฒน ปรดาวภาต (2554) กลาววา กลยทธธรกจหลกทส าคญตอการด าเนนธรกจตาม อนประกอบดวย กลยทธทางการตลาด (Marketing Strategy) กลยทธทางการเงน (Finance Strategy) และกลยทธทางการบรหารจดการทรพยากรมนษย (Human Resources Strategy) รวมทงกลยทธทางกระบวนการท างาน (Operation Management)

พฤทธสรรค สทธไชยเมธ (2555: 246) กลาวไววา การบรหารงานในองคกรใด ๆ ไมวาโครงการนนจะเลกหรอใหญเพยงใดกตาม ลวนแลวแตจะตองเกยวของกบกจกรรมตาง ๆ หลาย ๆ กจกรรม ซงประกอบไปดวยขอจ ากดทางดานทรพยากรและเวลา ดงนน เพอใหงานหรอธรกจนน ๆ ประสบความส าเรจไปไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล จ าเปนตองมเครองมอชวยในการด าเนนงาน ดวยระบบเครอขาย PERT และ CPM ทไดรบการยอมรบและน ามาใชจนถงปจจบน พฤทธสรรค สทธไชยเมธ (2555: 218) ในการด าเนนกจการขององคกรธรกจตาง ๆ นน แตละธรกจตองการการพฒนาอยางตอเนอง ซงตองอาศยการวางแผนส าหรบอนาคตใหเหมาะสมกบสถานการณทแตกตางกน ทงการตองเผชญกบปญหาทหลากหลาย ดงนน การแกปญหาภายใตสถานการณตาง ๆ จ าเปนตองน าความทฤษฎการตดสนใจมาใช และถอวาเปนสงส าคญอยางมาก เพราะสามารถน าทฤษฎมาคาดการณสถานการณทจะเกดขนในอนาคต สรปผลการวเคราะห

การบรหารจดการธรกจระบบผนงกระจกอาคารใหประสบผลส าเรจ องคกรจ าเปนตองพฒนาแนวทางการด าเนนงานและประยกตใชงานใหเหมาะกบทรพยากรขององคกร โดยการด าเนนงานควรเนนและเชอมโยงปจจยในแตละดานทรพยากรโดยผานกระบวนการการจดการทเกยวของกบการบรหารจดการในประเดนของ การจดการความร การบรหารผลปฏบตงาน ปจจยส าเรจขององคกร โดยมเครองมอชวยในการด าเนนการใหประสบความส าเรจ รวมถงการใชกลยทธทางธรกจทเกยวกบ กลยทธทางการตลาด กลยทธทางการเงน และกลยทธทางกระบวนการท างาน พรอมทงการตรวจสอบในกระบวนการด าเนนงานเพอน าสงทผดพลาดมาปรบปรงแกไขและด าเนนการตอใหเกดการพฒนาอยางกาวหนา จงจะท าใหการบรหารจดการธรกจระบบผนงกระจกอาคารส าเรจผลบรรลเปาหมาย

จากการวเคราะหในครงนไดคนพบกรอบแนวคด ซงแสดงใหเหนความสมพนธตวแปร ส าหรบการบรหารจดการใหส าเรจของผประกอบการธรกจระบบผนงกระจกอาคาร โดยการทบทวนวรรณกรรมงานวจยทเกยวของ ตามกรอบแนวคดในการศกษาครงน ประกอบดวยตวแปร การจดการความร การบรหารผลการปฏบตงาน ปจจยส าเรจขององคกร และการบรหารจดการธรกจใหส าเรจ

172

บรรณานกรม กลประวณ ศรภรพลงกร (2556). การพฒนาหลกสตรฝกอบรมการบรหารคณภาพทวทงองคกรส าหรบธรกจ

บรการรกษาความปลอดภยในอตสาหกรรมการบรการ. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ.

จตพร สงขวรรณ. (2557). ภาวะผน าเชงกลยทธ. กรงเทพฯ: บรษท ว. พรนท จ ากด ชนดา ยวบรณ (2551). ปจจจยทมอทธพลตอการเปนองคการทมผลการปฏบตงานเปนเลศ กรณศกษา

บรษท ปตท. จ ากด (มหาชน). บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรามค าแหง. เชฐธดา กศลาไสยานนท (2555) รปแบบการพฒนาผบรหารเพอการบรหารจดการกลยทธการตลาด

อเลกทรอนกสโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศเปนฐานความรส าหรบอตสาหกรรมเฟอรนเจอรในประเทศไทย.บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ.

ดลพวฒน ปรดาวภาต (2554). การพฒนารปแบบการบรหารจดการธรกจอสงหารมทรพยในภาวะเศรษฐกจ ถดถอย. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ.

นพวรรณ อรยะเดช (2555). ความสมพนธเชงโครงสรางของปจจยทมอทธพลตอผลการปฏบตงานของ องคการธรกจขนสงทางอากาศ. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรามค าแหง.

นภาพรรณ แสงหรญวฒนา (2554). วารสารจ แมก ฉบบท 27. หนา 10-12. บญเลศ เตกสงวน และคณะ (2557). การพฒนารปแบบองคกรแหงการเรยนรและการจดการความรโดยการ

แลกเปลยนความรผานเครอขายอนเทอรเนต. วารสารวชาการพระจอมเกลาพระนครเหนอ. ปท 24 ฉบบท 1. หนา 198-211.

บญอนนต พนยทรพย (2552). องคการและการจดการความร กรณศกษา สถานการณการจดการความรในภาคเอกชนขนาดใหญ. วารสารการพฒนาทรพยากรมนษยและองคการ. หนา 23–47.

พฤทธสรรค สทธไชยเมธ (2555). เศรษฐศาสตรการจดการและกลยทธทางธรกจ. กรงเทพฯ: บรษท วพรนท. พพฒน เหลองนฤมตชย (2560). วารสารการเงนการคลง ปท 29 ฉบบท 90. หนา 22-24. เยาวภา ปฐมศรกล. (2554). แบบจ าลองปจจยความส าเรจการจดการธรกจสขภาพของโรงพยาบาลเอกชน

ในประเทศไทย. วารสารบรหารธรกจ คณะพาณชยศาสตรและการบญชมหาวทยาลยธรรมศาสตร. ปท 34 ฉบบท 130.

รตตกรณ จงวศาล (2556). ภาวะผน า ทฤษฎ การวจย และแนวทางสการพฒนา. กรงเทพฯ :ส านกพมพแหงจาลงกรณมหาวทยาลย.

ภราช รตนนท (2555). การสรางและตรวจสอบยนยนตวชวดในพนธกจการบรหารทรพยากรมนษยของอตสาหกรรมการผลตทใชแรงงานเปนหลกในประเทศไทย . บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

วราวธ หรญยศร (2555). การสงเคราะหความรโดยใชสอหลากหลายรปแบบ กรณศกษาอตสาหกรรมผลตแผงวงจรรวม. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ.

ศภชย เจยรวนนท (2560). วารสารการเงนการธนาคาร ฉบบท 420. หนา 118-123. ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2550). การจดการและพฤตกรรมองคกร. กรงเทพมหานคร: บรษท ธระฟลม

และไซเทกซ จ ากด ศวะ จงเจรญ. (2557). วารสารธนาคารอาคารสงเคราะห. ปท 20 ฉบบท 76: หนา 6. ศวะนนท ศวพทกษ (2554). การจดการนวตกรรมขององคกรธรกจทมผลตอพฤตกรรมการสรางสรรค

นวตกรรมของพนกงาน. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

173

สาคร สขศรวงศ. (2556). การจดการ: จากมมมองนกบรหาร. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอจาลงกรณมหาวทยาลย.

ส านกสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (2560). แผนการสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ฉบบท 4. กรงเทพมหานคร.

สรยา สขใส แลคณะ (2554). การออกแบบผนงกระจกอาคาร. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ นโอดจตอล. สวชญ โรจนวาณช (2560). วารสารการเงนการคลง ปท 29 ฉบบท 90. หนา 6-12. อาภรณ ภวทยพนธ. (2552). Competency development roadmap (CDR). กรงเทพฯ: บรษท เอช

อาร เซนเตอร อสระ บญยง. (2557). วารสารธนาคารอาคารสงเคราะห ปท 20 ฉบบท 76. หนา 8. Eftekharzadeh, R. (2008). Knowledge management implementation in developing

countries: An experimental study. Review of Business, 28(3), 44-58. Garcia, J. L.; et al. (2014). Structural Equations Modelling for Relational Analysis of JIT

Performance in Maquiladora Sector. International Journal of Production Research.1-19.

Kwon, D.-B. 2009. “Human capital and its measurement.” The 3rd OECD World Forum on Statistics, Knowledge and Policy Charting Progress, Building Visions, Improving Life Busan, Korea October 27-30, 2009.

Nowlin, Brian M. (2009). The Influence of Mission Statements Select Aspects of organizational Decision Making by Executive Directors of California State University Nonprofit Charitable Foundations. (Doctor of Education in Organizational Leadership), USA: Pepperdine University.

Pruethsan Sutthichaimethee; et al. (2015). Environmental problems indicator under environmental modeling toward sustainable development. Global J. Environ. Sci. Manage., 14(1), 325-332.

Pruethsan Sutthichaimethee, Yothin Sawangdee. (2016). Indicator of Environmental Problems Priority Arising from the use of Environmental and Natural Resources in Machinery Sectors of Thailand. Environmental and Climate Technologies,

17 (1), 18-29 . Pruethsan Sutthichaimethee, Danupon Ariyasajjakorn. (2017). Forecasting Model of GHG

Emission in Manufacturing Sectors of Thailand. Journal of Ecological Engineering, 18 (1), 18–24.

Pruethsan Sutthichaimethee, (2017). Varimax Model to Forecast the Emission of Carbon Dioxide from Energy Consumption in Rubber and Petroleum Industries Sectors in Thailand. Journal of Ecological Engineering, 18 (3), 112-117.

Rauter, Romana, Jonker, Jan, and J. Baumgartner, Rupert. (2015). Going one’s own way: drivers in developing business models for sustainability. Journal of Cleaner Production 1 (June): 1–36.

174

http://www.jeeng.net/Author-Pruethsan-Sutthichaimethee/30150

http://www.eeer.org/articles/archive.php

http://www.jeeng.net/Author-Danupon-Ariyasajjakorn/39902

http://www.jeeng.net/FORECASTING-MODEL-OF-GHG-EMISSION-IN-MANUFACTURING-SECTORS-OF-THAILAND,64566,0,2.html




Rolison, Mary Day. (2013). How Human Service Workers Maintain a Positive Perspective in Their Work: A Narrative Analysis. (Doctor of Humanities in Transformative Learning and Change), UAS: California Institute of Integral Studies.

Schroeder, Katherine A. (2013). A Mixed Method Study of the Accelerators and Decelerators of Global Hybrid Team Effectiveness. (Doctor of Philosophy), USA: Benedictine University.

Tangen, S. (2005). Demystifying productivity and performance. International Journal of Productivity and Performance Management, 54 (1), 34-36.

Zakuan, N. M.; et al (2010). Proposed Relationship of TQM and Organisational Performance Using Structured Equation Modeling. Total Quality Management & Business Excellence. 21(2): 185-203.

175

ชอผลงานวจยภาษาไทย ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) ชอผลงานวจยภาษาองกฤษ Transformational Leadership of Administrators for Excellence affecting Employee’s

Job Satisfaction and Organization Commitment of PTT Public Company Limited ผวจย สวมล ไชยพนธพงษ หลกสตรบรหารธรกจดษฎบณฑต มหาวทยาลยเวสเทรน อาจารยทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร.จรพล จยะจนทน ภาควชาบรหารธรกจ มหาวทยาลยเวสเทรน บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงคเพอ 1) รางรปแบบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) 2) เพอศกษาคณลกษณะภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศ 3) เพอศกษาความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงาน 4) เพอศกษาภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงาน ขนตอนการวจยเชงคณภาพ ผวจยไดรางรปแบบจากศกษาเอกสารงานวจยทเกยวของ วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) และการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) ผใหขอมลส าคญ (Key Informants) จ านวน 6 คน เพอน าขอมลมาปรบปรงตวแปรและนยามศพท ใชวธการวเคราะหขอมลโดยการตรวจสอบสามเสา ดานวธรวบรวมขอมล (Methodological Triangulation) ขนตอนการวจยเชงปรมาณ กลมตวอยาง ไดแก พนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) ภาคสวนกรงเทพมหานคร จ านวน 341 คน เครองมอทใชในการวจย เปนแบบสอบถาม สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแ ก ความถ (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (SD) และการวเคราะหถดถอยพหคณ (Multiple Regression Analysis) เพอทดสอบสมมตฐาน ผลการวจย พบวา 1) ไดคนพบตวแปรอสระ ไดแก ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหาร ดานความเปนมออาชพของผน า และตวแปรตาม ไดแก ความพงพอใจในงานของพนกงาน ดานความกาวหนาในอาชพ จากการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ 2) ระดบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหาร ภาพรวมอยในระดบสง ระดบความพงพอใจในงานของพนกงาน ภาพรวมอยในระดบมาก และระดบความผกพนตอองคกรของพนกงาน ภาพรวมอยในระดบมาก 3) ผลการทดสอบสมมตฐาน ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารสงผลตอความพงพอใจในงานของพนกงานโดยรวม พบวา ยอมรบสมมตฐาน ซงตวแปรอสระ 5 ตว มความสมพนธกบความพงพอใจในงานของพนกงานโดยรวม ในระดบคอนขางสง สามารถอธบายความผนแปรของระดบความพง

176

พอใจในงานของพนกงานโดยรวมได 51.2% และ 4) ผลการทดสอบสมมตฐาน ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารสงผลตอความผกพนตอองคกรของพนกงานโดยรวม พบวา ยอมรบสมมตฐาน ซงตวแปรอสระ 5 ตว มความสมพนธกบความผกพนตอองคกรของพนกงานโดยรวม ในระดบคอนขางสง โดยตวแปรทง 5 ตว สามารถอธบายความผนแปรของระดบความผกพนตอองคกรของพนกงานโดยรวมได 36.1%

ค าส าคญ : ภาวะผน า, ผบรหาร, ความเปนเลศ, ความพงพอใจในงาน, ความผกพนตอองคกร

Abstract

The objectives of this research were to ( 1) Draft transformational leadership

model of administrators for excellence affecting employee’s job satisfaction and

organization commitment of PTT Public Company Limited; (2) Study the transformational

leadership attribute of administrators for excellence; ( 3) Study the employee’s job

satisfaction and organization commitment; ( 4) Study the transformational leadership of

administrators for excellence affecting employee’s job satisfaction and organization

commitment. In qualitative process, Model were drafted by content analysis from

documentary research and by methodological triangulation from in-depth interview of 6

key informants in order to revise Variables and their definitions. In quantitative process,

Sample consisted of 341 from 2,955 employee in Bangkok Division of PTT Public

Company Limited. Instrument used for collecting data was a questionnaire. The statistics

used in analyzing data were frequency, percentage, arithmetic mean, standard deviation

and Multiple Regression Analysis for hypothesis testing.

Results revealed that:

1. There were 1 independent variable of professional leader aspect and

1 dependent variable of career advancement aspect found in qualitative data analysis

process.

2. Overall transformational leadership was in the high level, Overall employee’s

job satisfaction was in the high level, according with overall employee’s organization

commitment was in the high level.

3. Hypothesis testing result of the transformational leadership of

administrators for excellence affecting overall employee’s job satisfaction were accepted.

All 5 independent variables were related to overall employee’s job satisfaction in relatively

high level. The predictive power of these 5 independent variables was 51.2%

4. Hypothesis testing result of the transformational leadership of administrators

for excellence affecting overall employee’s organization commitment were accepted. All

5 independent variables were related to overall employee’s job satisfaction in relatively

high level. The predictive power of these 5 independent variables was 36.1%

Key words: Leadership, Administrator, Excellence, Job Satisfaction, Organization Commitment

177

บทน า บรษท ปตท จ ากด (มหาชน) หรอ การปโตรเลยมแหงประเทศไทย ถอไดวาเปนรฐวสาหกจดาน

พลงงานทเปนเสาหลกของประเทศไทยและเปนองคกรทสรางรายไดใหกบภาครฐมากทสดของประเทศไทยในปจจบน หากยอนกลบไปในป พ.ศ. 2521 บรษท ปตท จ ากด (มหาชน) กอตงขนเพอแกไขสถานการณและลดความเสยงจากการขาดแคลนพลงงานในชวงวกฤตน ามนโลก ครงท 2 ใหเพยงพอกบความตองการของประเทศ ซงในเวลานนประเทศไทยยงตองพงพาพลงงานน าเขามากถงกวารอยละ 90 ของความตองการใชพลงงานทงหมดของประเทศ (รายงานความยงยน บรษท ปตท จ ากด (มหาชน), 2557)

เมอ บรษท ปตท จ ากด (มหาชน) มการ “เปลยนผาน” ตวประธานเจาหนาทบรหารและกรรมการผจดการใหญ (ซอโอ) ปตท. ผน าองคกรเปนปจจยส าคญในการผลกดนใหเกดผลส าเรจ และไดด าเนนการตามแผนยทธศาสตร และแผนการลงทนในระยะ 5-10 ป โดยผลประกอบการของบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) สวนใหญจะมาจากธรกจน ามน ซงในป 2557 เทยบเปนรายไดตอปคดเปนสดสวนประมาณ 80% หากพจารณาดานผลการด าเนนการของบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) จะพบวา ในปพ.ศ.2556, 2557,และ 2558 มรายไดจากการขายและการใหบรการ เปนจ านวน 2,842,408 ลานบาท , 2,605,062 ลานบาท และ 2,026,912 ลานบาท ตามล าดบ และมก าไรสทธ เทากบ 93,091 ลานบาท , 58,678 ลานบาท และ 19,936 ลานบาท ตามล าดบ (รายงานประจ าป บรษท ปตท จ ากด (มหาชน), 2558) ซงแสดงใหเหนวา ผลประกอบการลดลงอยางตอเนอง

ในภาคสวนกรงเทพมหานคร มความส าคญมากเนองจากเปนสถานทด าเนนธรกจหลกในการก าหนดนโยบายและการผลต (Production Process) ประกอบไปดวยส านกงานใหญ คลงน ามนและสวนปฏบตการระบบทอ กอใหเกดการสรางงานในสวนทเกยวของในกระบวนการตนน าไปจนถงปลายน าหลายหมนต าแหนง ซงมจ านวนพนกงานมากทสด เมอเปรยบเทยบกบพนทอน (ฝายทรพยากรบคคล , 2558) ซงบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) ภาคสวนกรงเทพมหานครนน มความจ าเปนอยางยงทจะตองไดรบการพฒนาสรางรปแบบภาวะผน าโดยเฉพาะขนมา เพอสรางความเลศในอตสาหกรรมปโตรเลยมอยางยงยนและตอเนอง โดยจะเหนวาการพฒนาภาวะผน าเปนเรองส าคญส าหรบทกองคกร

ภาวะผน าการเปลยนแปลง ก าลงเปนทตองการอยางยงในโลกทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและสบสนอยางในปจจบนน การน าทฤษฎภาวะผน าการเปลยนแปลงมาปรบเปลยนองคการเปนทฤษฎของการศกษาภาวะผน าแนวใหมหรอเปนกระบวนทศนใหมของภาวะผน า ภาวะผน าการเปลยนแปลงโดยเปนทฤษฎของการศกษาภาวะผน าแนวใหม เนองจากภาวะผน าการเปลยนแปลงเปนการเปลยนแปลงกระบวนทศน (Paradigm shift) ไปสความเปนผน าทมวสยทศน (Visionary) มการกระจายอ านาจหรอเสรมสรางพลงจงใจ (Empowering) และเปนผมคณธรรม (Moral agents) (Burns, 2003)

นอกจากน ความพงพอใจในงานของพนกงานทปฏบตงานในองคการกเปนปจจยหนง ในการเสรมสรางสมรถนะองคการและสรางความเขมแขงใหกบองคการดวย อกทงบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) ทมวสยทศนการพฒนาองคการเพอสความเปนเลศ ความผกพนตอองคกรของพนกงานเปนปจจยส าคญอกประการหนง ผวจยจงมความสนใจและความตงใจทจะคนควา ศกษาเพอวจยเรองภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) โดยเฉพาะขนมา หาแนวทางเพอท าใหบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) สามารถด าเนนธรกจไดอยางยงยนตอเนอง มความมนคงและเปนเสาหลกดานพลงงานของประเทศไทยตอไปจากรนสรน

178

วตถประสงคของการวจย 1. เพอรางรปแบบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอ

ความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) 2. เพอศกษาคณลกษณะภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศ

บรษท ปตท จ ากด (มหาชน) 3. เพอศกษาความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงาน 4. เพอศกษาภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอความ

พงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) กรอบแนวคดในการวจย

ภาพท 1 กรอบแนวคดเรองภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอ ความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) กอนการสมภาษณเชงลก

เมอผวจยไดท าการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ โดยการสมภาษณเชงลก เพอน าขอมลทไดมา

ปรบปรงตวแปรและนยามศพทจากกลมผใหขอมลส าคญ ผวจยจงไดปรบปรงเพมเตมตวแปรในกรอบแนวคด เรอง ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) ตามรปภาพ

ความพงพอใจในงานของพนกงาน บรษท ปตท จ ากด (มหาชน)

- ดานระบบผลตอบแทน - ดานนโยบายการบรหารของบรษท - ดานสภาพแวดลอมในการท างาน - ดานความมนคงในการท างาน

ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหาร เพอองคการสความเปนเลศ

- การสรางบารม - การสรางแรงบนดาลใจ - การกระตนเชาวนปญญา - การค านงถงปจเจกบคคล

ความผกพนตอองคกรของพนกงาน บรษท ปตท จ ากด (มหาชน)

- ดานทศนคต - ดานพฤตกรรม - ดานบรรทดฐานของสงคม

179

ภาพท 2 กรอบแนวคดเรองภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอ ความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) ทปรบปรงใหม หลงการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ วธการวจย

การวจยครงน เปนการวจยแบบผสมผสาน (Mixed method research) โดยศกษาทงระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) และระเบยบวธวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) โดยมขนตอนในการวจยตามตาราง ดงตอไปน

ความพงพอใจในงานของพนกงาน บรษท ปตท จ ากด (มหาชน)

- ดานระบบผลตอบแทน - ดานนโยบายการบรหารของบรษท - ดานสภาพแวดลอมในการท างาน - ดานความมนคงในการท างาน - ดานความกาวหนาในอาชพ

ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหาร เพอองคการสความเปนเลศ

- การสรางบารม - การสรางแรงบนดาลใจ - การกระตนเชาวนปญญา - การค านงถงปจเจกบคคล - ความเปนมออาชพของผน า

ความผกพนตอองคกรของพนกงาน

บรษท ปตท จ ากด (มหาชน)

- ดานทศนคต - ดานพฤตกรรม - ดานบรรทดฐานของสงคม

180

ตารางท 1 ขนตอนการวจยภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน)

ขนตอนการศกษา วธด าเนนการ ผลทคาดวาจะไดรบ การวจยเชงคณภาพ - ราง รปแบบภาวะผน ากา ร เปล ย นแปลงของผบรหารทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผ กพ นต อ อ ง ค ก ร ข อ งพ น ก ง า นบ รษ ท ป ตท จ ากด (มหาชน)

- ศ ก ษ า เ อ ก ส า ร ง า น ว จ ย ท เ ก ย ว ข อ ง(Documentary Research) ซงวเคราะหขอมลโดยใชวธวเคราะหเนอหา (Content Analysis) - การสมภาษณเชงลก ( In-depth Interview) เพอน าขอมลมาปรบปรงตวแปรและนยามศพทในการศกษา โดยก าหนดผใหขอมลส าคญ (Key Informants) ใช ว ธ การเลอกตวอยางแบบเจาะจง (Purposeful Selection) ทไดจากกลมตวอยางทมลกษณะเปน “Information-rich case” คอมขอมลใหศกษาในระดบลกไดมาก และสามารถสะทอนความเปนจรงไดดทสด และวเคราะหขอมลโดยการตรวจสอบสามเสาด า น ว ธ ร ว บ ร ว มข อ ม ล ( Methodological Triangulation) (ชาย โพธสตา, 2550)

รปแบบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงานบ ร ษ ท ป ต ท จ า ก ด (มหาชน) ทไดปรบปรงตวแปรและนยามศพทแลว

การวจยเชงปรมาณ - ศกษาคณลกษณะภาวะผน าการเปลยนแปลงของผ บ ร ห า ร บ รษ ท ป ต ท จ ากด (มหาชน) - ศกษาความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงาน - ศกษาภาวะผ น าการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงาน

- แบบสอบถาม (Questionnaire) เกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง ไดแก พนกงานของบ รษ ท ปตท จ า กด ( มหาชน) ภาคสวนกรงเทพมหานคร จ านวน 341 คนจากจ านวนประชากร 2,955 คน ทระดบความคลาดเคลอน 5% และระดบความเชอมน 95% (Krejcie,R.V., & Morgan, D.W., 1970) และวเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา ไดแก ความถ รอยละคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน และใชว ธ ก า ร ว เ ค ร า ะ ห ด ว ย ส ถ ต เ ช ง อ น ม า น (Inferential statistics) โดยใชสถตเชงพหคณทดสอบ คอ การว เคราะหถดถอยพหคณ (Multiple Regression Analysis) เพอท าการทดสอบสมมตฐานจากกรอบแนวคดในการวจย

-คณลกษณะภาวะผน าการเปล ยนแปลงของผ บ รห า รบ รษ ท ปตท จ ากด (มหาชน) - ระดบความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงาน - ภ า ว ะ ผ น า ก า รเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงาน

181

สรปผลการวจย 1. ผลการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

1) ผวจยศกษาเอกสารงานวจยทเกยวของ (Documentary Research) ซงวเคราะหขอมล โดยใชวธวเคราะหเนอหา (Content Analysis) เพอรางรปแบบ พบวา

ตวแปรอสระดานภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหาร ประกอบดวย การสรางบารม การ สรางแรงบนดาลใจ การกระตนเชาวนปญญา รวมทงการค านงถงปจเจกบคคล

ตวแปรตามดานความพงพอใจในงานของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) ประกอบดวย ระบบผลตอบแทน นโยบายการบรหารงานของบรษท สภาพแวดลอมการท างาน และความมนคงในการท างาน ตวแปรตามดานความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) ประกอบดวย ความผกพนตอองคกรดานทศนคต ดานพฤตกรรมและดานบรรทดฐานของสงคม

2) น ารางจากกระบวนการท 1 มาก าหนดแนวทางในการเกบรวบรวมขอมลเพมเตม โดยการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) เพอน าขอมลทไดมาปรบปรงตวแปรและนยามศพทจากรางรปแบบจากกระบวนการท 1 โดยก าหนดผใหขอมลส าคญ (Key Informants) ใชวธการเลอกตวอยางแบบเจาะจง (Purposeful Selection) ทไดจากกลมตวอยาง จ านวน 6 คน ใชวเคราะหขอมลโดยการตรวจสอบสามเสาดานวธรวบรวมขอมล (Methodological Triangulation) (ชาย โพธสตา, 2550) ผลการวเคราะหขอมล พบวา

กลมผใหขอมลส าคญ (Key Informants) มขอเสนอแนะใหเพมเตม ตวแปรอสระเกยวกบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหาร ดานความเปนมออาชพของผน า และตวแปรตามเกยวกบความพงพอใจในงาน ดานความกาวหนาในสายอาชพ โดยผวจยไดน ามาสรปและปรบปรงตวแปรและนยามศพทเพมเตม

2. ผลการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ

2.1 ผลการวเคราะหขอมลเกยวกบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความ เปนเลศ ความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงาน

ผลการศกษาระดบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) ภาพรวมอยในระดบสง เมอพจารณารายดาน พบวา ภาวะผน าการเปลยนแปลงอยในระดบสงทกดาน โดยดานการสรางบารม มคาสงทสด รองลงมาคอ ดานการสรางแรงบนดาลใจ ดานความเปนมออาชพของผน า ดานการกระตนเชาวนปญญา และดานการค านงถงปจเจกบคคลมคาต าทสด ตามล าดบ

ผลการศกษาความพงพอใจในงานของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) ภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณารายดาน พบวา ความพงพอใจในงานอยในระดบมากทกดาน โดยดานสภาพแวดลอมในการท างานมคาสงทสด รองลงมาคอ ดานความมนคงในการท างาน ดานระบบผลตอบแทน ดานนโยบายการบรหารของบรษท ดานความกาวหนาในอาชพมคาต าทสด ตามล าดบ

ผลการศกษาความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) อยในระดบมาก เมอพจารณารายดาน พบวา ความผกพนตอองคกรอยในระดบมากทกดาน โดยดานบรรทดฐานของสงคมมคาสงทสด รองลงมา คอ ดานทศนคต และดานพฤตกรรม ตามล าดบ

182

2.2 ผลการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานเกยวกบภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอความพงพอใจในงานและความผกพนตอองคกรของพนกงาน

สมมตฐานท 1 ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปน เลศสงผลตอความพงพอใจในงานของพนกงานโดยรวม

ตารางท 2 คาสถตทใชพจารณาความเหมาะสมของสมการถดถอยเชงพหคณของภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศสงผลตอความพงพอใจในงานของพนกงานโดยรวม

Model R R2 R2Adj Std. Error of

the Estimate

1 0.716 0.512 0.505 0.414 a. Predictors : (Constant), 𝑋1, 𝑋2, 𝑋3, 𝑋4, 𝑋5 b. Dependent Variable : 𝑌1 ตารางท 3 คาสมประสทธการถดถอยของตวแปรดานภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอ องคการสความเปนเลศกบความพงพอใจในงานของพนกงานโดยรวม

Model 1

Unstandardized

Coefficients

Standardized

Coefficients t Sig.

B

Std.

Error Beta

(Constant) 1.325 .147 9.039 .000 𝑋1 .071 .073 .078 .977 .329 𝑋2 -.048 .066 -.057 -.734 .463 𝑋3 .036 .067 .039 .537 .592 𝑋4 .128 .061 .169 2.103 .036* 𝑋5 .450 .072 .515 6.237 .000*

a. Dependent Variable: 𝑌1 *มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

จากตารางท 2 และ 3 สามารถเขยนสมการพยากรณไดดงน 𝑌1 = 1.325 +0.071 𝑋1 -0.048 𝑋2 +0.036 𝑋3 +0.128 𝑋4 +0.450 𝑋5

หรอ 𝑌1 = 1.325 +0.071 (การสรางบารม) -0.048 (การสรางแรงบนดาลใจ) +0.036 (การกระตนเชาวนปญญา) +0.128 (การค านงถงปจเจกบคคล)

+0.450 (ความเปนมออาชพของผน า)

183

ผลการทดสอบสมมตฐาน พบวา ยอมรบสมมตฐาน ซงตวแปรอสระ 5 ตว มความสมพนธกบความพงพอใจในงานของพนกงานโดยรวม ในระดบคอนขางสง คอ 0.716 โดยตวแปรทง 5 ตว สามารถอธบายความผนแปรของระดบความพงพอใจในงานของพนกงานโดยรวมได 51.2% ดวยความคลาดเคลอนมาตรฐานของการพยากรณ 0.414 และตวแปรอสระดานภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศ ดานการค านงถงปจเจกบคคลและดานความเปนมออาชพของผน าทสงผลตอความพงพอใจในงานของโดยรวมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

สมมตฐานท 2 ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศสงผลตอ ความผกพนตอองคกรของพนกงานโดยรวม

ตารางท 4 คาสถตทใชพจารณาความเหมาะสมของสมการถดถอยเชงพหคณของภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศสงผลตอความผกพนตอองคกรของพนกงานโดยรวม

Model R R2 R2Adj Std. Error of

the Estimate

1 0.601 0.361 0.352 0.526 a. Predictors : (Constant), 𝑋1, 𝑋2, 𝑋3, 𝑋4, 𝑋5 b. Dependent Variable : 𝑌2

ตารางท 5 คาสมประสทธการถดถอยของตวแปรดานภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอ องคการสความเปนเลศกบความผกพนตอองคกรของพนกงานโดยรวม

Model 1

Unstandardized

Coefficients

Standardized

Coefficients t Sig.

B

Std.

Error Beta

(Constant) 1.577 .187 8.453 .000 𝑋1 -.059 .093 -.058 -.632 .528 𝑋2 .207 .084 .218 2.468 .014* 𝑋3 .033 .085 .032 .386 .700 𝑋4 .069 .078 .082 .892 .373 𝑋5 .353 .092 .364 3.846 .000*

a. Dependent Variable: 𝑌2 *มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

184

จากตารางท 4 และ 5 สามารถเขยนสมการพยากรณไดดงน 𝑌2 = 1.577 -0.059 𝑋1 +0.207 𝑋2 +0.033 𝑋3 +0.069 𝑋4 +0.353 𝑋5

หรอ 𝑌2 = 1.577 -0.059 (การสรางบารม) +0.207 (การสรางแรงบนดาลใจ) +0.033 (การกระตนเชาวนปญญา) +0.069 (การค านงถงปจเจกบคคล)

+0.353 (ความเปนมออาชพของผน า) ผลการทดสอบสมมตฐาน พบวา ยอมรบสมมตฐาน ซงตวแปรอสระ 5 ตว มความสมพนธกบความ

ผกพนตอองคกรของพนกงานโดยรวม ในระดบคอนขางสง คอ 0.601 โดยตวแปรทง 5 ตว สามารถอธบายความผนแปรของระดบความผกพนตอองคกรของพนกงานโดยรวมได 36.1% ดวยความคลาดเคลอนมาตรฐานของการพยากรณ 0.526 และตวแปรอสระดานภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศ ดานการสรางแรงบนดาลใจและดานความเปนมออาชพของผน าทสงผลตอความผกพนตอองคกรของพนกงานโดยรวมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 อภปรายผล

ความสมพนธระหวางภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอความพงพอใจในงานของพนกงาน พบวา ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศ ดานความเปนมออาชพของผน าสงผลตอความพงพอใจในงานของพนกงานในแตละดานและโดยรวมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ทงนอาจเปนเพราะผบรหารบรษทสามารถใชทกษะในการตดตอสอสารไดอยางมออาชพในทกสถานการณ และใหความรและขอมลททนสมยแกพนกงานอยางสม าเสมอ ตลอดจนสามารถแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนดวยการใชวจารณญาณอยางมเหตผลท าใหพนกงานเกดความพงพอใจในงาน สอดคลองกบแนวคดของ Luthans (2002) ทกลาววา ความพงพอใจในงานเปนผลจากการรบรทมตองาน โดยกลาวถงความพงพอใจเปนการตอบสนองทางอารมณของบคคลตองานทท า และสอดคลองกบงานวจยของ ญาณกานต ไผเจรญ (2557) ทศกษาเรองความสมพนธระหวางภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบงคบบญชากบความพงพอใจในการท างานของพนกงานระดบปฏบตการฝายชาง บรษทการบนไทย จ ากด (มหาชน) ทาอากาศยานดอนเมอง พบวา ภาวะผน าการเปลยนแปลงในภาพรวมทกดาน มความสมพนธกบความพงพอใจในการท างาน

ความสมพนธระหวางภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศทสงผลตอความผกพนตอองคกรของพนกงาน พบวา ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหารเพอองคการสความเปนเลศ ดานการสรางแรงบนดาลใจและดานความเปนมออาชพของผน าสงผลตอความผกพนตอองคกรของพนกงานโดยรวมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ทงนอาจเปนเพราะผบรหารบรษทใชหลกการบรหารงานแบบมสวนรวม มความกระตอรอรนทจะท างานใหมความส าเรจตามเปาหมาย และไดมนโยบายสนบสนนใหพนกงานพฒนาตนเอง โดยการศกษา อบรม สมมนาฯ รวมทงผบรหารแกไขปญหาตางๆทเกดขนดวยการใชวจารณญาณอยางมเหตผลและใชทกษะในการตดตอสอสารกบพนกงานไดอยางมออาชพในทกสถานการณ ซงสอดคลองกบแนวคดของ Mowday et al. (1979) ไดชใหเหนถงปจจยทกอใหเกดความผกพนตอองคกรดานจตใจ (Affective commitment) เกยวกบปจจยดานองคกร (Organizational factor) ทกลาวถง งานทมความทาทาย การใหมสวนรวมในการตดสนใจ ความสอดคลองของเปาหมายบคคลกบองคกร นอกจากนลกษณะองคกร เชน การให

185

ความสนใจตอบคคล การท าใหบคลากรรสกวาเปนเจาขององคกรมความสมพนธทางบวกกบความยดมนผกพนตอองคกร และแนวคดของ วชย แหวนเพชร (2543) ทไดกลาวไววา พนฐานทส าคญทมผลตอความพงพอใจในการท างาน ซงสามารถสงผลใหเกดความผกพนตอองคกรในระยะยาวประการหนง ไดแก ผบงคบบญชา (Leader) เปนปจจยทมอทธพลมาก ไดแก บคลกลกษณะของผบงคบบญชา ทกษะในการบรหารงาน การรหลกจตวทยา หลกมนษยสมพนธ ความสามารถทจะแกไขปญหาหรอใหค าแนะน าแกผปฏบตงาน ขอเสนอแนะ

1. ผมสวนเกยวของควรใหความส าคญกบการพฒนาบคลากรของบรษทใหมทกษะของความเปนผน ามออาชพ โดยเฉพาะอยางยงในระดบบรหาร ซงจดท าเปนหลกสตรการฝกอบรม สมมนาใหแกบคลากร

2. ในการสรรหาผบรหารของบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) สามารถน าผลการวจยมาก าหนดเปนคณลกษณะของผบรหาร เพอใชเปนเกณฑในการพจารณา

3. ควรใหหนวยงานระดบนโยบายใหความส าคญกบการบ ารงรกษาพนกงาน (Maintenance) ของบรษท และจดระบบการพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) ใหพนกงานของบรษทสามารถปฏบตงานไดตรงกบความรความสามารถทไดพฒนามา (Job Fit)

4. ควรศกษาความสมพนธระหวางความพงพอใจในงานกบความผกพนตอองคกรของพนกงานบรษท ปตท จ ากด (มหาชน) และใชเปนแนวทางในการบรหารงานของบรษทตอไป

เอกสารอางอง ชาย โพธสตา. 2550. ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ (พมพครงท3). กรงเทพฯ:

อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด (มหาชน). ญาณกาณต ไผเจรญ.2557. ความสมพนธระหวางภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบงคบบญชากบความพงพอใจ

ในการท างานของพนกงานระดบปฏบตการฝายชาง บรษทการบนไทยจ ากด (มหาชน) ทาอากาศยาน ดอนเมอง. วทยานพนธ (บธ.ม). กรงเทพฯ. มหาวทยาลยราชภฏวไลอลงกรณในพระบรมราชปถมภ.

บรษท ปตท จ ากด (มหาชน).รายงานความยงยนประจ าป 2557.ม.ป.ท. บรษท ปตท จ ากด (มหาชน).รายงานประจ าป 2558.ม.ป.ท. ฝายทรพยากรบคคล บรษท ปตท จ ากด (มหาชน).2558. Demography Employee. เขาถงเมอวนท 3 มนาคม 2559. https://www.pttplc.com/TH/Career/OurEmployee

/pages/Demography.aspx. วชย แหวนเพชร.2543. มนษยสมพนธในการบรหารอตสาหกรรม. กรงเทพฯ: โรงพมพธรรมกมล. Burns, J. M. 2003. Transforming leadership: A new pursuit of happiness. NY: Atlantic

Monthly Press.

Fred Luthans.2002. The need for and meaning of positive organizational behavior.

Lancashire: Journal of Organizational Behavior.

Mowday, R., Steers, R.M., & Porter, L. 1979. The measurement of organizational

commitment. Journal of Vocational Behavior, 14, 224-247.

186

https://www.pttplc.com/TH/Career/OurEmployee

กลยทธสรางความส าเรจของผประกอบการรบเหมากอสรางภาคใตตอนบน ในการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) Strategy to build successful of construction contractors in the upper South,

Thailand towards Asean Economic Community (AEC) ผวจย เสกสรร รยาพนธ

สาขาวชา บรหารธรกจ มหาวทยาลยเวสเทรน อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย ดร.พฤทธสรรค สทธไชยเมธ ภาควชา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเวสเทรน

บทคดยอ บทความวชาการเรองกลยทธสรางความส าเรจของผประกอบการรบเหมากอสรางภาคใตตอนบนในการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) มวตถประสงคเพอศกษากลยทธทสรางความส าเรจของผประกอบการรบเหมากอสรางภาคใตตอนบนในการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) และศกษาอทธพลของกลยทธทสงผลตอความส าเรจของผประกอบการรบเหมากอสรางภาคใตตอนบนและการน ากลยทธไปปฏบตของธรกจ จากการศกษาพบวากลยทธสรางความส าเรจของผประกอบการรบเหมากอสรางภาคใตตอนบนในการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) คอ การจดการเชงกลยทธ มปจจยดานการจดการองคกร ซงประกอบดวย ปจจยดานเงนทน ดานการตลาด ดานศกยภาพขององคกร และดานนโยบายของรฐบาล ปจจยการน ากลยทธไปปฏบต ประกอบดวย การเตบโตขององคกรและการกระจายธรกจไปสอตสาหกรรมอน และปจจยความส าเรจในการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ประกอบดวย ปจจยแวดลอมภายในองคกร ปจจยแวดลอมภายนอกองคกร และปจจยภาวะผน าเชงกลยทธ ค าส าคญ : กลยทธ, ความส าเรจ, ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

Abstract

The objectives of the article ‘Strategy to build successful of construction

contractors in the upper South, Thailand towards Asean Economic Community

(AEC)’ were to study strategy to build successful of construction contractors in the

upper South towards Asean Economic Community (AEC) and examine the influences

of strategy affecting on success of construction contractors in the upper South and the

strategy implementation for business.

The strategy to build successful of construction contractors in the upper South,

Thailand towards Asean Economic Community (AEC) were strategy management. 1)

organizational management factors which consisted of capital, marketing,

organizational capacity and the government policies 2) strategy implementation

factors which included the organizational growth and the distribution to other

industries. and 3) success factors towards Asean Economic Community (AEC) which

consisted of internal environment, external environment and leadership.

Keywords : Strategy, Success, Asean Economic Community

187

บทน า นบตงแตป 2550 เปนตนมาจะเหนไดวาเศรษฐกจโลกมการเปลยนแปลงไปอยางมาก จากวกฤตสนเชอ Sub-Prime ทสงผลกระทบตอเศรษฐกจสหรฐอเมรกาอยางรนแรง ภาวะเศรษฐกจโลกถดถอยในกลมประเทศพฒนาแลว ปญหาราคาน ามนทมแนวโนมสงขนอยางตอเนอง ปญหาดานสงแวดลอมทจะน าไปสวกฤตเศรษฐกจ (Pruethsan and Yothin, 2016, Pruethsan, 2017) การเปดเสรภายใตกรอบของ WTO และการเปดเสรภายใตกรอบ FTA และ AEC ทสงผลใหการแขงขนรนแรงขนทงการแขงขนในตลาดภายในประเทศและตลาดตางประเทศ รวมถงปญหาการเมองและอตราเงนเฟอในประเทศ ทสงผลตอความเชอมนของนกลงทนและผบรโภค เปนตน รวมไปถงการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยนหรอ AEC ในป 2558 (กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ, 2558) อตสาหกรรมกอสรางไทยนบวามความแขงแกรงล าดบตนๆ ของอาเซยน ดงนนไทยจงควรเรงด าเนนการเปดเสรบรการกอสรางใหทนสมาชกอน เพอใหเปนไปตามเปาหมายทก าหนดไวรวมกน จดแขงของภาคกอสรางของไทย ไดแก งานการกอสรางสาธารณปโภค นอกจากนผประกอบการไทยมความเขมแขงเรองบรการหลงการกอสรางดวย ประกอบกบลกษณะของคนไทยทมความยดหยนและยงมความไดเปรยบดานตนทนแรงงานจงชวยเสรมจดแขงของบรการวชาชพดานกอสรางของไทย จดออนทส าคญ ไดแก ระบบการเงนและภาษ ระบบการเงนการค าประกนและระเบยบธนาคารพาณชย ยงไมเอออ านวยตอการออกไปท างานในตางประเทศ และขอผกมดในดานเงนชวยเหลอและเงนกทผประกอบการตางชาตไดรบการสนบสนนจากแหลงเงนและรฐบาลสงผลใหผประกอบการไทยมโอกาสนอยมากทจะแขงขนในโครงการประเภทน (กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ, 2554) เศรษฐกจของประเทศไทยก าลงเตบโตอยางตอเนอง ในขณะทสงคมเรมจะเปลยนแปลงไปในทางทดส าหรบคนในประเทศ สงคมเรมกาวเขาสการขามอารยธรรม แตสภาพแวดลอมกลบเสอมโทรมลง (Pruethsan, 2016, Pruethsan and danupon, 2017) อตสาหกรรมกอสรางไทยจ าเปนตองเรงพฒนาศกยภาพผรบเหมากอสรางใหมขดความสามารถในการแขงขน โดยสงส าคญส าหรบอตสาหกรรมกอสรางในการกาวเขาส AEC กคอการยกระดบมาตรฐานการกอสรางใหเทยบเทาระดบสากล เพอเพมขดความสามารถในการแขงขนกบผรบเหมาจากตางชาต ซงการจะสรางมาตรฐานการกอสรางไดนนทงภาครฐและเอกชนตองรวมสรางและควบคมมาตรฐานการกอสรางใหเปนไปในระดบเดยวกนทงรายเลกและรายใหญ การเปด AEC หมายถงโอกาสทางการตลาดทเปดกวางมากขนส าหรบอตสาหกรรมกอสรางไทยดวย แตปญหาส าคญในการเขาไปลงทนในตางประเทศคอ 1) ปญหาดานเงนทน การขาดแคลนหลกทรพยค าประกนและเงนทนหมนเวยน 2) ปญหาดานการตลาดขาด แคลนขอมลโครงการกอสรางและการศกษาความเปนไปไดของโครงการกฎเกณฑขอปฏบตในแตละประเทศ การศกษาลทางการตลาดและอนๆทเกยวของ 3) ดานศกยภาพของผประกอบการ เชน ความเสยเปรยบดานภาษา ระบบการบรหารงานและความนาเชอถอ 4) ดานความชวยเหลอจากภาครฐ เชน ภาครฐไมมนโยบายทชดเจนในการสนบสนนใหผประกอบการกอสรางไทยไปรบงานในตางประเทศ ซงในปจจบนผประกอบการรายใหญเทานนทประสบความส าเรจในการรกตลาดตางประเทศ เมอผประกอบการรายใหญประมลงานไดแลวผประกอบการรายเลกของไทยกมโอกาสทจะไดรบงานในลกษณะ Sub contract (กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ, 2558)

188

ผลการวเคราะห จากการศกษาพบวาองคกรธรกจจะประสบความส าเรจไดนน ตองมการจดการกลยทธทางธรกจทเหมาะสมกบธรกจและสถานการณทเปลยนแปลงอยเสมอ ซงแนวคดและทฤษฎการจดการเชงกลยทธทน ามาศกษามดงน Robert, S. Kaplan, & David, P. Norton (1990) ไดเสนอแนวคดในเรองของการประเมนผลองคกร โดยพจารณาตวชวดในสมมมอง (Perspectives) แทนการพจารณา เฉพาะมมมองดานการเงนเพยงอยางเดยวมมมองทง 4 ประกอบดวย มมมองดานการเงน (Financial Perspective) มมมองดานลกคา (Customer Perspective) มมมองดานกระบวนการภายใน (Internal Process Perspective) และมมมองดานการเรยนรและการพฒนา (Learning and Growth Perspective) ไดมการตพมพในวารสาร Harvard Business Review ในป ค.ศ.1992 ตงแตนนเปนตนมา ท าใหแนวความคดการประเมนผลการด าเนนงานขององคกรโดยใช Balanced Scorecard เปนเครองมอทนยมใชกนอยางแพรหลายในองคกรตาง ๆ แนวคดของกลยทธการท าใหธรกจเตบโตและอยรอดม 2 กลยทธหลก คอ 1) การเตบโตโดยมงเนนทความสามารถเฉพาะขององคกรทมอย (Existing Competence) และสงเสรมการด าเนนงานผานทางจดแขงทเปนความสามารถเฉพาะขององคกร 2) การกระจายขอบเขตธรกจไปสอตสาหกรรมอน (Diversification) ซงสามารถแบงไดเปนการกระจายการลงทนไปยงธรกจอนๆทเกยวของ (Related Business) และการกระจายการลงทนไปยงธรกจอนทไมมความเกยวพนกน (Unrelated Business) Michael Frese (2000) ไดเสนอแนวคดอธบายมมมองในการด าเนนธรกจไววา ในการด าเนนธรกจ สามารถแบงออกไดเปน 3 มต โดยแตละมตมความเปนอสระไมขนตอกน มตตางๆ ไดแก เนอหาของกลยทธ (Strategic Content) กลยทธในการด าเนนงาน (Strategic Process) และคณลกษณะของผประกอบการ (Entrepreneurial Orientation) เนอหาของกลยทธเปนเรองเกยวกบลกคา ผขายสนคา พนกงาน ตวสนคา องคประกอบการผลต การตลาด ทน คแขง และ กฎหมายและกฎเกณฑทางการคา ตวอยางของกลยทธในมตน ไดแก การลดตนทน การเพมยอดขาย การจางพนกงาน การลดขนาดการผลต เปนตน กลยทธในการด าเนนงาน (Strategic Process) เปนกลยทธทเกยวของกบการก าหนดวธการด าเนนธรกจ การด าเนนงาน การตดสนใจ ซง Michael Frese, (1999, 2000) ไดศกษาถงกลยทธการด าเนนงานใน 4 รปแบบ ไดแก 1) การวางแผนลวงหนาอยางสมบรณ (Complete Planning) หมายถง การวางแผนการท างานลวงหนา โดยครอบคลมสถานการณตางๆ ทอาจเกดขน รวมถงขอผดพลาดทอาจเกดขนได การใชกลยทธน จะวางแผนลวงหนาและสรางสถานการณไดอยางคลองแคลว ขอดของการวางแผนลวงหนาอยางสมบรณ คอ จะสามารถเตรยมรบสถานการณทจะเกดขนไดอยางมโครงสรางท าใหมความร ความเขาใจในสถานการณ แตมขอเสยคอตองใชเวลา และคาใชจายมาก 2) การวางแผนเฉพาะสงส าคญ (Critical Point planning) หมายถง การวางแผนท างานใหเฉพาะกบงานทส าคญทสดซงรวมถงกลยทธ การแกไขปญหาทเกดขน เปนการวางแผนระยะสน โดยแกปญหาไดแลวจงคอยวางแผนตอไปทละขน ขอดของกลยทธนคอ ใชเวลา และคาใชจายนอย 3) การแสวงหาโอกาส (Opportunistic Strategy) หมายถง วธการด าเนนงานโดยไมมการวางแผนลวงหนา แตสอดสองแสวงหาโอกาสในการท าธรกจอยตลอดเวลา ขอด คอ ผทคอยแสวงหาโอกาส มกจะไมพลาดโอกาสในการท าธรกจ เมอมชองทางและไมตองวางแผนลวงหนา ขอเสยคอ โอกาสทจะเกดขน อาจไมตรงกบเปาหมายทางธรกจทวางไว 4) การตงรบ (Reactive Strategy) หมายถง วธการด าเนนงาน โดยไมมการวางแผนลวงหนา แตคอยตอบสนองความตองการหรอสถานการณจากภายนอกทเกดขน

189

Mintzberg, (1994) เปนผหนงทไดแนวคดในการจดการเชงกลยทธเพอการประยกตใชไวอยางนาสนใจ โดยใช 5Ps เปนแนวทาง โดย P1 (plan) หมายถง แผนการด าเนนงานขององคกร P2 (pattern) หมายถง รปแบบเชงพฤตกรรมขององคกร P3 (perspective) หมายถง มมมองขององคกรและความตองการใหบคลากรยดถอรวมกน P4 (position) หมายถง การก าหนดต าแหนงขององคการในสนามแขงขน และ P5 (play) หมายถง การด าเนน เพอชนะการแขงขน

สมชาย ภคภาสนววฒน (2552) ใหความหมายของค าวา กลยทธ (Strategy) หมายถง กระบวนการในการก าหนดเปาหมายทชดเจนของธรกจในระยะสนและระยะยาว การสรางหรอพฒนาในวถทางปฏบต ตลอดจนการระดมและจดสรรทรพยากรขององคกรธรกจ เพอใหสามารถบรรลถงเปาหมายทไดก าหนดไวอยางมประสทธภาพ ประกอบดวยปจจย 2 ประการ ไดแก เปาหมายหรอวตถประสงคทตองการบรรลถง และการก าหนดแนวทางหรอวธปฏบตทจะชวยใหสามารถบรรลถงเปาหมายทก าหนดไวได การก าหนดกลยทธการแขงขนทางธรกจมหลกเกณฑทจะตอบค าถามทประสบกบองคกรธรกจ เชน โอกาสทางธรกจของอตสาหกรรมทตนอยเปนอยางไร สภาพการแขงขนภายในอตสาหกรรมเปนอยางไร ปจจยใดทเปนตวก าหนดหรอเปนแรงผลกดนของการแขงขน กลยทธใดทควรเลอกเพอความอยรอดและการเตบโตในอนาคต เปนตน กลยทธการแขงขนหรอกลยทธการบรหาร จงเปนเรองทเกยวของกบการศกษาและวเคราะหสภาพแวดลอมและการด าเนนการขององคกร เพอใหบรรลเปาหมายขององคกรไดอยางมประสทธภาพ ซงจะสงผลตอความสามารถในการด าเนนงานและความไดเปรยบในการแขงขน โดยก าหนดกลยทธทเกยวของกบการวเคราะห จดออน จดแขง ภายในองคกร การวเคราะหโอกาสและอปสรรคทเกดจากสภาพแวดลอมภายนอกองคกร รวมทงการเลอกทางเลอกของกลยทธทเหมาะสมทสดขององคกร โดยมหลกการพนฐานวา กลยทธนนตองสรางประสทธภาพในการด าเนนงานและขอไดเปรยบในการแขงขน ลดขอเสยเปรยบในการแขงขนใหนอยทสด เพอทธรกจจะด ารงอยและพฒนาอยางยงยน

ณฐพล นมมานพชรนทร. (2552) มความเหนสอดคลองกบแนวคดในการประยกตใชการจดการเชงกลยทธดงกลาว และ เสนอวา นอกจากมงเนนมาทกลยทธระดบหนาทอยางจรงจงแลว ในการจดท าแผนการด าเนนงานเชงกลยทธ (strategic operational plan) จะตองพจารณาเครองมอทเรยกวา 3Ps ในการวางแผน โดย 3Ps นประกอบไปดวย บคลากร (people) นโยบาย (policy) และกระบวนการ (procedure) ส าหรบธรกจจะตองพจารณาเรองการจดการสนคาคงคลง และการจดการในการขายดวย ซงการจดท า แผนการด าเนนงานเชงกลยทธทดนน ผประกอบการธรกจขนาดยอมจะตองมการจดระบบและขนตอนในการท างานเพอใชเปนแนวทางในการปฏบตของกจการตงแตกระบวนการผลต หรอรบสนคามาจนกระทงการขาย

Michael E.Porter. (1985) ไดเสนอแนวคดเรอง แบบจ าลองหวงโซแหงคณคา (Value Chain Model) วา เปนวถทเปนระบบในการตรวจสอบกจกรรมทงหลายทงปวงทบรษทกระท า และปฏสมพนธของกจกรรมดงกลาวนนจงวเคราะหใหด เพราะมนเปนบอเกดของความไดเปรยบในเชงการแขงขน ซงแนวคดหวงโซแหงคณคาไดแบงกจกรรมภายในขององคกรออกเปนประเภทตางๆ โดยพจารณาในแง ของความส าคญตอการจดท ากลยทธขององคกรธรกจ เพอทจะสามารถศกษาถงลกษณะ ความส าคญ และความสมพนธของแตละกจกรรม โดยการด าเนนกจกรรมเหลานในตนทนทถกกวาคแขงขน หรอกอใหเกดความแตกตางจากคแขงขน

ณฎฐพนธ เขจรนนทน . (2552) กลาวเกยวกบการน ากลยทธไปปฏบต (Strategy Implementation) วาเปนขนตอนตอเนองจากการก าหนดกลยทธทใหความส าคญกบการวางแผนและการด าเนนงาน เพอใหกลยทธเกดประโยชนกบองคกรอยางเปนรปธรรมและมประสทธภาพ โดยมกรอบแนวความคดในการน ากลยทธไปปฏบต (Strategy Implementation Framework) ดงน 1) ภาวะผน า

190

(Leadership) 2) ธรรมชาตของการเปลยนแปลง (Nature of Change) 3) การตดตอสอสาร (Communication) 4) ระบบการจงใจ (Incentive System) และ 5) โครงสรางองคกร (Organization Structure)

พฤทธสรรค สทธไชยเมธ. (2554) กลาววา การก าหนดนโยบายการคาระหวางประเทศ ผทมหนาทหลกส าคญ คอ รฐบาล ซงรฐบาลจะตองก าหนดเปาหมายสงสดของการก าหนดนโยบาย โดยสามารถแบงการก าหนดนโยบายเปน 2 สวน คอ 1) การก าหนดนโยบายการคาระหวางประเทศกรณตลาดทมการแขงขนสมบรณ 2) กรณทตลาดมลกษณะการแขงขนทไมสมบรณ ซงใชเครองมอส าคญหลก คอ Non-Coperative Game

Hitt, (2002) ไดกลาวเกยวกบปจจยสภาพแวดลอมภายในองคกรธรกจวา เปนตวแปรทส าคญตอการจดการเชงกลยทธอกประการหนง ซงมความส าคญอยางมากในการวเคราะหหา จดออน จดแขง โอกาส และอปสรรค ขององคกร เพอน าไปก าหนดกลยทธในการบรหารงานทเหมาะสม เมอมการวเคราะหแลว จะตองเชอมโยง และประสานจดแขงดานตางๆ เขาดวยกนได เพอเพมความมประสทธภาพและลดจดออน อปสรรคตางๆ ลง นอกจากนน เมอองคการไดจดออน จดแขงในแงมมตางๆ แลว องคกรตองรกษาสงทเปนสมรรถนะหลก (core competencies) ไวใหไดดวย ซงเปนจดแขงทส าคญยงในการแขงขน

พส เตชะรนทร. (2552) ไดขอคนพบ วาในการด าเนนธรกจผประกอบการรบเหมากอสรางนน การวางแผนกลยทธองคกรธรกจจะตองตดตามแนวโนมของปจจยภายนอกองคกรทมการเปลยนแปลงตลอดเวลา โดยใหมองปจจยขบเคลอน (driving forces) ในอตสาหกรรม อาทเชน สนคาพนฐาน นอกจากนนใหพจารณามลคาการบรโภคของผบรโภคอตราการบรโภค ความตองการของผบรโภค เพอน ามาวเคราะห แลวสรางกลยทธใหมๆเพอตอบสนองลกคาไดตรงจด มองเหนโอกาสในการสรางชองทางการตลาดใหมๆ หรอแมกระทงปรบปรงจดออนทมอยใหแขงแกรงขน

ณฐพล นมมานพชรนทร. (2550) ศกษาในเรองการจดการเชงกลยทธเศรษฐศาสตรแนวใหมกมมมมองกรอบของปจจยแวดลอมภายนอกทคลายคลงกน โดยจ าแนกเปน 2 หมวดใหญๆ เชนกน ประการแรกสภาพแวดลอมทวไป มองคประกอบส าคญ คอ การเมอง เศรษฐกจ สงคม และเทคโนโลย สวนประการทสอง คอ สภาพแวดลอมปจจบน (immediate environment) มองคประกอบคอ มาตรการของรฐบาลคแขงขน และ กลมอตสาหกรรม

Zakuan; et al, (2010) ท าการพฒนาตวแบบความสมพนธเชงสาเหตของระบบบรหารงานคณภาพรวม (Total Quality Management, TQM) ทมอทธพลตอประสทธภาพขององคการ (Organization Performance) ของอตสาหกรรมยานยนตในประเทศมาเลเซยและประเทศไทย เนองจาก TQM ไดรบการยอมรบอยางกวางขวางในวงการวจย วาเปนกลยทธโครงสรางพนฐานในการจดการเพอความเปนเลศในการด าเนนงานขององคการ ทงการจดการหวงโซอปทาน (Supply Chain Management) และการจดการเทคโนโลย (Technology Management) องคการทงภาคการผลตและธรกจบรการ จงมแนวโนมทจะใชกลยทธนเพอรกษาความไดเปรยบในการแขงขน การวจยใชวธการวจยเอกสารโดยการสงเคราะหจากผลงานการวจยเชงประจกษ พบวาองคประกอบของ TQM ม 8 องคประกอบ ไดแก ภาวะผน า (Quality Leadership) ความพงพอใจของลกคา (Customer Focus and Satisfaction) สารสนเทศ (Quality Information and Analysis) การพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) การจดการกลยทธ (Strategic Planning Management) แหลงทรพยากรทมคณคา (Supplier Quality Management) ผลผลตทมคณภาพ (Quality Result) และความเชอมน (Quality Assurance)

191

ลายคราม เลศวทยาประสทธ. (2559) ศกษาเรองปจจยเชงสาเหตทสงผลตอประสทธผลการบรหารของธรกจในเครอ บรษท จเอมเอม แกรมม จ ากด มหาชน ผลการวจยพบวา ตวแบบปจจยเชงสาเหตทสรางขนมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ พบวาผลการปฏบตงานของบคลากร ไดรบอทธพลจากปจจยจตลกษณะบคลากรมากทสด รองลงมาคอ ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหาร วฒนธรรมองคการ ความเปนองคการแหงการเรยนร และความผกพนตอองคการของบคลากร ตามล าดบ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 สวนผลการด าเนนงานขององคการ ไดรบอทธพลจากความเปนองคการแหงการเรยนรมากทสด รองลงมาคอ จตลกษณะบคลากร วฒนธรรมองคการ ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผบรหาร และความผกพนตอองคการของบคลากร ตามล าดบ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 โดยปจจยทอยในตวแบบสามารถรวมกนอธบายความแปรปรวนของผลการปฏบตงานของบคลากรไดรอยละ 76 และผลการด าเนนงานขององคการไดรอยละ 81 สวนผลการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ พบวา ปจจยส าคญทมอทธพลตอประสทธผลการบรหารธรกจ สอดคลองกบผลการวเคราะหขอมลเชงปรมาณทกประเดน

สรปผลการวเคราะห จากการวเคราะหผวจยไดคนพบกรอบแนวความคด ซงแสดงใหเหนความสมพนธของตวแปร ผลลพธของการน ากลยทธไปปฏบตมผลตอการจดการองคกรของผประกอบการรบเหมากอสรางภาคใตตอนบนในการก าหนดกลยทธ และส าหรบตวแปรการน ากลยทธไปปฏบต มผลตอความส าเรจของผประกอบการรบเหมากอสรางในการก าหนดกลยทธนน ขนอยกบปจจยภาวะผน าเชงกลยทธ ปจจยแวดลอมภายในองคกร และปจจยแวดลอมภายนอกในการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ขอเสนอแนะเพมเตม 1. ในการศกษากลยทธสรางความส าเรจขององคกรธรกจ ผวจยจ าเปนตองศกษาแนวคดและทฤษฎทเกยวของใหมากพอ เพอน ามาพฒนาตวแบบสมการโครงสรางใหมความเหมาะสม สอดคลองกบขอมลเชงประจกษ หากก าหนดตวแปรผดพลาด จะสงผลถงผลการวจยทอาจจะไมถกตองสมบรณ 2. เพอความถกตองและสมบรณของผลการวจย อาจตองท าการวจยเชงคณภาพกอน เพอใหไดขอมลเชงประจกษทนอกเหนอจากแนวคดและทฤษฎ แลวน ามาพฒนาตวแบบสมการโครงสราง ใหครอบคลมปญหาทตองการศกษา

บรรณานกรม ณฎฐพนธ เขจรนนทน. (2552). การจดการเชงกลยทธ (ฉบบปรบปรงใหม). กรงเทพมหานคร :

ซเอดยเคชน. ณฐพล นมมานพชรนทร. (2552). สารพดปญหารมกระทบ SMEs แนวโนมดงเหวทสดในรอบ 5 ป. สบคนเมอ เมษายน 20, 2560.จาก http://www.manager.co.th/SMEs/ViewNews.aspx?NewsID=9520000040879. ธรยส วฒนาศภโชค. (2556). กลยทธเพอการเตบโตสมยใหม ( Innovative GrowthStrategy). สบคนเมอ เมษายน 20, 2560. จาก http://www.mbachula.org/CD-MBA-23-1-47/ articles/05/05-Teerayout.pdf. พส เตชะรนทร. (2552). กลยทธใหมในการจดการ. กรงเทพมหานคร : ผจดการ

192

http://www.mbachula.org/CD-MBA-23-1-47/

พฤทธสรรค สทธไชยเมธ. (2554). กลยทธการก าหนดนโยบายการคาระหวางประเทศโดยใช Game Theory Technique. วารสารวชาการมหาวทยาลยธนบร ยทธ ไกยวรรณ, (2556). การวเคราะหสถตหลายตวแปรส าหรบงานวจย : Mutivariate statistical analysis for research. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ลายคราม เลศวทยาประสทธ, (2559) ปจจยเชงสาเหตทสงผลตอประสทธผลการบรหารธรกจใน เครอ บรษท จเอมเอม แกรมม จ ากด (มหาชน) . ดษฎนพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการจดการ, มหาวทยาลยนอรทกรงเทพ. วสทธ ชอวเชยร, และคณะ. (2552). การพฒนาศกยภาพของผรบเหมากอสรางไทยเพอใหสามารถ แขงขนไดในตลาดการคาโลก. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สมชาย ภคภาสนววฒน. (2552) การบรหารเชงกลยทธ : คมภรสความเปนเลศในการบรหารการจดการ. กรงเทพมหานคร : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลซซง. Cheah, C.Y.J. (2007). Strategic Analysis of Large Local Construction Firms in China. Construction Management and Economics 25: 25-38 Hitt, M.A. ;& Ireland, D.A. (2002). Achieving and Maintaing Strategic Compettiveness in the 21st century: The Role of Strategic Leadership. The Academy of Management Executive. Kaplan, R. S., & Norton, D. P. (1996). The balanced scorecard : translating strategy into action. Boston, Mass.: Harvard Business School Press. Michael Frese (2000) Success and failure of microbusiness owners in affrica : a psychological approach. U.S.A.: Greenwood Publishing Group. Mintzberg, H. (1983). Structure in fives : Designing effective organizations. Englewood Cliffs, NJ. : Prentice-Hall. Porter,M. E. (1980).Competitive strategy: Techniques for analyzing industries and competitors. New York : Free Pres Porter,M. E. (1985). Compettitive Advantage. Boston. : Free Press. Pruethsan Sutthichaimethee, Yothin Sawangdee. (2016). Model of Environmental Problems Priority Arising from the use of Environmental and Natural Resources in Machinery Sectors of Thailand., Environmental and climate Technologies, 17 (1), 18-29. Pruethsan Sutthichaimethee. (2017). VARIMAX Model to Forecast the emission of Carbon Dioxide from Energy consumption in Rubber and Petroleum industry Sectors in Thailand. Journal of Ecological Engineering, 18 (3), 112-117. Pruethsan Sutthichaimethee , Danupon Ariyasajjakorn. 2017. Forecasting Energy Consumption in Short-Term and Long-Term Period by using ARIMAX Model in the Construction and Materials Sector in Thailand. Journal of Ecological Engineering, 18 (4). Pruethsan Sutthichaimethee , Danupon Ariyasajjakorn. 2017. Forecasting Model of GHG Emission in Manufacturing Sectors of Thailand. Journal of Ecological Engineering, 18 (1), 18–24.

193












Raftery, J. (1998). Globalization and Construction Industry Development : Implications of Recent Development in the Construction Sector in Asia. Construction Management and Economics 16 : 729-737 Zakuan. N.M, et al. (2010). Proposed Relationship of TQM and Organization Performance Using Structure Equation Modelling. Total Quality Management & Busineess Excellence.

194

การพฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 The Development of Participatory Management Model in The World Class

Standard School of Basic Education School Committee Educational Service

office 38

ผวจย จตรา สมพงค สาขาวชาบรหารการศกษา สถาบน มหาวทยาลยเวสเทรน อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย ดร.ปรชา วหคโต

ภาควชา บณฑตวทยาลย สถาบนมหาวทยาลยเวสเทรน

บทคดยอ การวจยในครงนมวตถประสงค เพอ พฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยน

มาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ในการด าเนนการวจยแบงออกเปน 4 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การก าหนดกรอบแนวคดในการวจยประกอบดวย1.1.ประชากร เอกสารทเปน ต ารา บทความวจย และงานวจยทเกยวของกบการบรหารมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากล และวธพฒนารปแบบการบรหารมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานจ านวน114 เลม1.2.เครองมอทใชในการวจยเอกสารต ารา บทความวจยงานวจยทเกยวของโดยแบบบนทก1.3.การเกบรวบรวมขอมลใชตารางเกบรวบรวมและ1.4.การวเคราะหขอมลจากตารางโดยใชการวเคราะหเนอหา

ขนตอนท 2 การวเคราะหความเปนไปไดทางการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลขอคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ทง 6 โรงเรยน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ประกอบดวย2.1.ประชากรและกลมตวอยางผบรหารบคลากรทรบผดชอบในโรงเรยนมาตรฐานสากลหวหนางานตางๆและคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานทง 6 โรงเรยนสงกดส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต38โดยคดเลอกโรงเรยนละ 50 คน รวมทงสน 300 คน ทรบผดชอบ ตอบแบบสอบถาม แลวน ามาวเคราะหแบบสอบถาม ใช สถต คาเฉลย (X) ,คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D) ในโปรแกรมส าเรจรป2.2.เครองมอทใชในการวจยแบบสอบถามปลายปดและปลายเปด2.3.การเกบรวบรวมขอมลผวจยไปพบและเกบรวบรวมตวอยางดวยตนเองและ2.4.การวเคราะหขอมลโดยการวเคราะหแบบสอบถามปลายปดและปลายเปด

โดยใชสถตคาเฉลย ( X ),คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ขนตอนท 3การพฒนารปแบบและความเหมาะสม 3.1 (ราง) พฒนาโครงสรางรปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของ

คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ประกอบดวย 3.1.1ประชากรคอผวจยไดรางรปแบบการบรหารฯ 3.1.2 เครองมอทใชในการวจย 3.1.3 การเกบรวบรวมขอมลแบบบกทกขอมล3.1.4 การวเคราะหขอมลจากตารางโดยใชการวเคราะหเนอหา

3.2 ตรวจสอบความเหมาะสมของรางรปแบบการพฒนาแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลประกอบดวย 3.1.1 ประชากรและกลมตวอยางเปนผบรหารโรงเรยนมาตรฐานสากล จาก 22 คน สมตวอยางๆงายเหลอ 9 คน โดยผเชยวชาญ จ านวน 9 คน 3.1.2 เครองมอทใชในการวจย ไดแกแบบตรวจสอบความเหมาะสมและความเปนไปไดของรปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลฯ3.1.3

195

การเกบรวบรวมขอมลโดยผวจยเกบรวบรวมดวยตนเองและ3.1.4 การวเคราะหขอมลโดยใช สถต คาเฉลย (x), คาเบยงเบนมาตรฐาน(S.D.)ดวยโปรแกรมส าเรจรป

ขนตอนท 4 การประเมนรปแบบการบรหารมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากล 4.1.ประชากรก าหนดกลมผบรหาร หวหนางาน หวหนากลมสาระการเรยนรหวหนางานของโรงเรยนมาตรฐานสากล และตวแทนคณะกรรมการสถานศกษา รวมจ านวน 21 ทาน เปนผ เกยวของกบการจดการศกษาและมประสบการณไมนอยกวา 10 ป ประเมนความเปนไปไดและความเหมะสม 4.2 เครองมอทใชในการประเมนแบบสอบถาม 4.3 การเกบรวบรวมขอมลดวยตนเองและ4.4 การวเคราะหขอมล โดยใชสถตคาเฉลย (X) , คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D)

ผลการวจยพบวา รปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 มลกษณะประกอบดวย 4 องคประกอบหลก คอ องคประกอบหลกท 1 หลกการบรหารแบบมสวนรวม องคประกอบยอย5ขอยอย 21 องคประกอบหลกท 2 คณะกรรมการบรหารแบบมสวนรวม องคประกอบยอย 2 ขอยอย 7 องคประกอบหลกท 3 ขอบขายงานการบรหารแบบมสวนรวม องคประกอบยอย 5 ขอยอย 63 องคประกอบหลกท 4กระบวนการบรหารแบบมสวนรวมองคประกอบยอย 5 ขอยอย 17

ผลการประเมนรปแบบการบรหารแบบมสวนรวม โดยผเชยวชาญมความเหนวา มความเหมาะสมและคณะกรรมการบรหารสถานศกษามความเหนวาการน ารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมไปใชในสถานศกษาจะมความเปนไปไดอยในระดบมาก

ค าส าคญ : การพฒนา รปแบบ การบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากล ABSTRACT

The research aimed to developing an administration of participative

management in the world-class standard school of basic education school committee

educational service office 38. The research procedure followed 4 phrases ; Phrase 1 :

analyzing the administration of a participative management in the world-class

standard school of basic education school committee; in this phase, researcher

analyzed related researches, articles, journals to form a questionnaire Content

Analysis, Phrase 2 : surveying information about the administration of a participative

management in the world-class standard school of basic education school committee

which selected informants are from basic education school committee, school

administrators, heads of learning departments and involved departments,300 of school

committee including heads of learning departments and involved departments from 6

world-class standard schools (50 people/school). In this phase statistical package

programs, mean, S.D, Phrase 3 : drafting the tentative model by 9 experts and also

tested a suitability and possibility of the administration of a participative management

in the world-class standard school of basic education school committee, Phrase 4 :

evaluating the drafted model by seminar group, using 21 of experts who are

experienced in the administration of a participative management, academic, related in

educational organization more than 10 years.

The research found that a participatory management model in world-class

standard school of basic education school committee educational service office 38

consists of 4 components ;

196

1. The participative management The sub element 5 clause 21

2. Governing body of personnel involved in a participative management The

sub element 2 clause 7

3. Scope of tasks of a participative management The sub element 5 clause 63

and

4. Administrative process of a participative management The sub element 5

clause 17 .

The total 108 clause by professionals have a opinion that The constructed

administrative model has been validated by the selected professionals and educational

experts and has been evaluated by the involved professional institutes administrators

as appropriate and feasible

Key Words : Development Model Participatory Management in the world-class

standard school

บทน า ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม ฉบบท 3 พ.ศ.2553 การศกษา

เปนกระบวนการพฒนาคนใหมศกยภาพและขดความสามารถดานตางๆทางส านกคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานไดเลงเหนความจ าเปนอยางรบดวนทจะตองเรงหาวธการทมประสทธภาพในการพฒนาการจดการศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณ ทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการด ารงชวตสามารถอยร วมกบผอนไดอยางมความสข ทกษะความสามารถเพอใหเปนพนฐานทเตบโตเปนคนไทยทมความคดเปนสากล มความสามารถในความรวมมอท างานและแขงขนกบนานาชาตไดอยางมประสทธภาพ โรงเรยนมาตรฐานสากล (World Class Standard School ) โดยมกระบวนการส าหรบการด าเนนงาน โครงการโรงเรยนมาตรฐานสากล ประกอบดวย 1) การจดการเรยนการสอนใหเทยบเคยงมาตรฐานสากล 2) การบรหารจดการดวยระบบคณภาพ และ 3) การมเครอขายรวมพฒนาโดยมงใหเกดผลผลต ไดแก 1) ศกยภาพการเปนพลโลกของผเรยน ใหมความเปนเลศทางวชาการ สามารถสอสารไดสองภาษา ใหมความล าหนาทางความคด สามารถผลตงานอยางสรางสรรค และรวมกนรบผดชอบตอสงคมโลก 2) คณภาพการจดการเรยนการสอนเทยบเคยงมาตรฐานสากล

เนนระดบคณภาพดานวชาการ ดานคร และดานการวจยและพฒนา 3) คณภาพการจดการดวยระบบคณภาพ(วลยพรณเสรวฒน, 2555) โดยให (กลองทพย เกตแกว,2556) เพราะปจจบนสงคมหนมามองวาผลทท าใหเยาวชนมคณลกษณะเชงดอยคณภาพ เกดจากปญหาดานการจดการศกษาของประเทศไทยยงไปไมถงมาตรฐานทควรจะเปน จงเปนเรองส าคญทนกการศกษา นกวชาการ นกบรหารการศกษาทกระดบ ทกภาคสวนตองตระหนกและตองหาวธแกปญหาเพอตอบโจทยใหสงคมหายของใจและใหความไววางใจกบปจจบนและอนาคต(เกสณชวปรชา, 2554).

กมลทพย ใบเงน,(2557.) วารสารเนชนไดจดอนดบ 50 โรงเรยนแรกของประเทศ โดยใชเกณฑ ผลคะแนนของนกเรยนในระดบมธยมศกษาปท 3 และ มธยมศกษาปท 6 ของปการศกษา 2557 ทผานมา (คะแนน O-net ,นกเรยนทสอบผานทน พสวท , ทน กสพท , และการสอบโอลมปก คายใหญ) แตผลการทดสอบของนกเรยนไทยจากการทดสอบระดบชาตขนพนฐาน ( O-NET ) ผลการทดสอบความถนดทวไป ( GAT )และผลการทดสอบความถนดทางวชาการ ( PAT ) ในภาพรวมกยงอยในระดบต า สอดคลองกบการประเมนนกเรยนของโครงการประเมนผลนกเรยนนานาชาต (Programme for International Student Assessment : PISA ) และ ผลการประเมนของโครงการศกษาแนวโนมการจดการศกษาดานคณตศาสตร

197

และวทยาศาสตรระดบนานาชาต (Trennded in InternationalMathematics and Science Study : TIMSS) ทรายงานวาคะแนนของนกเรยนไทยโดยเฉลยต ากวาคาเฉลยของนกเรยนนานาชาต จงท าใหเกดกฎกระทรวง วาดวยระบบ หลกเกณฑและวธการประกนคณภาพการศกษา พ.ศ. 2553 ขอท 6 ใหสถานศกษาจดท ารายงานประจ าปทเปนรายงานประเมนคณภาพภายในเสนอตอคณะกรรมการสถานศกษา หนวยงานตนสกด และหนวยงานทเกยวของ เพอพจารณาและเปดภายรายงานนนตอสาธารณชน (ราชกจจานเบกษา เลม 127 ตอนท 23 ก 2 เมษายน 2553 )มาตรา 27 ใหคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานก าหนดหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน เพอความเปนไทย ความเปนพลเมองทดของชาต การด ารงชวตและการประกอบอาชพตลอดจนเพอการศกษาตอ มาตรา 34 คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน มหนาทพจารณาเสนอนโยบายแผนพฒนามาตรฐานและหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานทสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและแผนการศกษาแหงชาตการสนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบและประเมนผลการจดการศกษาขนพนฐาน มาตรา 35 องคประกอบของคณะกรรมการ ตามมาตรา 34 ประกอบดวย กรรมการโดยต าแหนงจากหนวยงานทเกยวของ ผแทนผปกครอง ผแทนคร ผแทนองคกรชมชน ผแทนองคกรปกครองทองถน ผแทนศษยเกา ผทรงคณวฒ ผบรหารสถานศกษา(มานพ ภคเนยรนาท และปรชา วหคโต, 2559. หนา 181 )รปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนทมประสทธผล สงกดส านกงานการประถมศกษาล าปาง เขต 2 พบวามองคประกอบทส าคญ 5 องคประกอบ ซงประกอบดวยองคประกอบยอย 19 องคประกอบ ตวชวดทงหมด 139 ตวชวด(จระพงษ หอมสวรรณและคณะ, 2556.) กลาววา พฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในสถานศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ทสรางขนประกอบดวย 4 องคประกอบ ไดแก 1) หลกการบรหารแบบมสวนรวม 2) คณะกรรมการบรหารแบบมสวนรวม 3) ขอบขายการบรหารแบบมสวนรวม และ4) กระบวนการบรหารแบบมสวนรวมในสถานศกษา โดยผทรงคณวฒมความเหนวารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในสถานศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการอาชวศกษาไปใชมความเปนไปไดอยในระดบมากทสด(สรกร ชมเชยและปรชา วหคโต, 2559.) การบรหารแบบมสวนรวม จะมสวนชวยใหเกดความเขาใจรวมกนในการปฎบตงาน ท าใหเกดกระบวนการตดสนใจทสามารถรองรบพฤตกรรมของบคคลในองคกรและเกดการยอมรบไดและเปนหลกการของการบรหารทเปนผลตอการด าเนนการเชงวเคราะหดวยเหตและผลการระดมความคดซงน าไปสการตดสนใจไดเกตแซลล ,จาคอปร Getzels, Jacob W. (1968, p. 30) ไดใหหลกการของรปแบบทส าคญ 3 ประการ ดงน

1. รปแบบจะตองเปนทรวมของความคดและแสดงถงความสมพนธตาง ๆ ของแนวความคด ซงไมเพยงแตจะสามารถตอบปญหาทเคยมมากอนเทานน แตจะตองสามารถแกปญหาทเกดตามมาไดอกดวย

2. โครงสรางของแนวความคด และความสมพนธ ดงกลาว จะตองสามารถปฏบต (Operation) และวางอยในรปแบบขององคการ (Organization) ได หมายความวา แนวความคด และความสมพนธไมเพยงแตสามารถชแนวทางใหเกดความเขาใจเทานน แตยงสามารถตดตามตรวจสอบไดอกดวย

3. รปแบบนนตองยดหลกการ และอยบนพนฐานทางการบรหาร หรอผลงาน ทเกยวโยงกบการบรหารภายใตแนวคดและความสมพนธดงกลาว

บรายอนทและไวท Bryant and White (1982) กลาววา การบรหารแบบมสวนรวม เปนการเปดโอกาสให ครและบคลากรทางการศกษาทกระดบและบคลากรทกฝายมสวนรวมในการบรหารจดการศกษา โดยสามารถแบงออกเปน 4 ลกษณะดงตอไปน

1. ระดบแนวราบ เปนการมสวนรวมไมจรงจง 2. การมสวนรวมในแนวดง เปนการมสวนรวมกบผทมอ านาจมากกวามผลประโยชน 3. การมสวนรวมในแนวดงและแนวนอน

198

4. การมสวนรวมทมสวนเกยวของกบการเขาไปมอ านาจและควบคม ซงไดแบงการมสวน รวมไว 8 ขอสโตเนอร และเวนเคลรStoner and Wankel (1986, p. 12) ใหแนวคดวา รปแบบ

เปนการจ าลองความจรงของปรากฏการณเพอท าใหเราได เขาใจความสมพนธทสลบซบซอนของปรากฏการณนน ๆ ไดงายขนการพฒนารปแบบรปแบบมหลายลกษณะดงกลาวมาแลวนนในการสรางหรอพฒนารปแบบ จงขนอยกบเกณฑการตดสนบนความเหมาะสมของรปแบบ หรอโมเดลทเลอกใชอาจพจารณาไดจาก การวเคราะหความสอดคลองระหวางปรชญา หรอแนวคดของรปแบบการประเมนกบประเดนปญหาของสงทตองการประเมน (ศรชย กาญจนวาส, 2547. หนา 127 – 128) ในปจจบนนการพฒนารปแบบใดกตามไดด าเนนไปอยางไมหยดยงเมอรปแบบทใชอยนนคอนขางลาสมยหรอไมสามารถตอบสนองตอวตถประสงคทวางไว จงจ าเปนอยางยง กรอบแนวคดในการวจย

กรอบแนวคดทใชในการวจยครงน มดงน วตถประสงคการวจย

ในการวจยครงนมวตถประสงค เพอพฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ตรวจสอบความสอดคลองของรปแบบทมความเหมาะสมและความเปนไปได

วธการด าเนนการวจย การวจยเรองการพฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของ

คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ครงน มวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38ของการมสวนรวมการบรหารโรงเรยนเปนการวจยเชงพฒนา (Research and Development) ซงผวจยไดด าเนนการ 4 ขนตอน ดงตอไปน

ขนตอนท 1 การก าหนดกรอบแนวคดในการวจยประกอบดวย 1.1 ประชากร เอกสารทเปน ต ารา บทความวจย และงานวจยทเกยวของกบการบรหารมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากล และวธพฒนารปแบบการบรหารมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานจ านวน 114

การบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากล ของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนท

การศกษามธยมศกษา เขต 38

การพฒนารปแบบ การบรหารแบบ

มสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลฯ

การบรหารแบบ มสวนรวมในโรงเรยน

มาตรฐานสากล ของคณะกรรมการสถานศกษา

ขนพนฐาน

รปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38

199

เลม 1.2 เครองมอทใชในการวจยเอกสารต ารา บทความวจยงานวจยทเกยวของโดยแบบบนทก 1.3 การเกบรวบรวมขอมลใชตารางเกบรวบรวม และ 1.4 การวเคราะหขอมลจากตารางโดยใชการวเคราะหเนอหา

ขนตอนท 2 การวเคราะหความเปนไปไดทางการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลขอคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ทง 6 โรงเรยน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ประกอบดวย2.1.ประชากรและกลมตวอยางผบรหารบคลากรทรบผดชอบในโรงเรยนมาตรฐานสากลหวหนางานตางๆและคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานทง 6 โรงเรยนสงกดส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต38โดยคดเลอกโรงเรยนละ 50 คน รวมทงสน 300 คน ทรบผดชอบ ตอบแบบสอบถาม แลวน ามาวเคราะหแบบสอบถาม ใช สถต คาเฉลย (X) ,คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D) ในโปรแกรมส าเรจรป2.2.เครองมอทใชในการวจยแบบสอบถามปลายปดและปลายเปด 2.3 การเกบรวบรวมขอมลผวจยไปพบและเกบรวบรวมตวอยางดวยตนเองและ2.4.การวเคราะหขอมลโดยการวเคราะหแบบสอบถามปลายปดและปลายเปด

โดยใชสถตคาเฉลย ( X ), คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ขนตอนท 3 การพฒนารปแบบและความเหมาะสม 3.1 (ราง) พฒนาโครงสรางรปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของ

คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ประกอบดวย 3.1.1ประชากรคอผวจยไดรางรปแบบการบรหารฯ 3.1.2 เครองมอทใชในการวจย 3.1.3 การเกบรวบรวมขอมลแบบบกทกขอมล3.1.4 การวเคราะหขอมลจากตารางโดยใชการวเคราะหเนอหา

3.2 ตรวจสอบความเหมาะสมของรางรปแบบการพฒนาแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลประกอบดวย 3.1.1 ประชากรและกลมตวอยางเปนผบรหารโรงเรยนมาตรฐานสากล จาก 22 คน สมตวอยาง ๆ งายเหลอ 9 คน โดยผเชยวชาญ จ านวน 9 คน 3.1.2 เครองมอทใชในการวจย ไดแกแบบตรวจสอบความเหมาะสมและความเปนไปไดของรปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลฯ 3.1.3 การเกบรวบรวมขอมล โดยผวจยเกบรวบรวมดวยตนเองและ 3.1.4 การวเคราะหขอมลโดยใช สถต คาเฉลย ( X ), คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ดวยโปรแกรมส าเรจรป

ขนตอนท 4 การประเมนรปแบบการบรหารมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากล 4.1.ประชากรก าหนดกลมผบรหาร หวหนางาน หวหนากลมสาระการเรยนรหวหนางานของโรงเรยนมาตรฐานสากล และตวแทนคณะกรรมการสถานศกษา รวมจ านวน 21 ทาน เปนผ เกยวของกบการจดการศกษาและมประสบการณไมนอยกวา 10 ป ประเมนความเปนไปไดและความเหมะสม 4.2 เครองมอทใชในการประเมนแบบสอบถาม 4.3 การเกบรวบรวมขอมลดวยตนเองและ4.4 การวเคราะหขอมล โดยใชสถตคาเฉลย (X) , คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D) ผลการวเคราะหขอมล

การวจยเรองการพฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 มผลการวเคราะหขอมลน าเสนอตามวตถประสงคของการวจย ในการวเคราะหขอมลครงนผวจยไดท าการวเคราะหขอมลตามล าดบดงน

200

ตารางผลการวเคราะหทไดจากการวจย 4 ขนตอน พบจ านวนองคประกอบหลก องคประกอบยอย

และขอยอย

ผลการวเคราะหทได ขนตอนการวจย ผลการวเคราะหทได

องคประกอบหลก องคประกอบยอย ขอยอย 1. หลกการบรหารแบบมสวนรวม 1.หลกความไววางใจ 21

2. หลกการตดตอสอสาร 3.หลกการท างานเปนทม 4.หลกการตดสนใจรวมกน 5.หลกการกระจายอ านาจ

2. คณะกรรมการบรหารแบบมสวนรวม

1.องคประกอบของคณะกรรมการ 7 2.หนาทคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน

3. ขอบขายงานบรหารแบบมสวนรวม

1.การบรหารแบบมสวนรวม 63

2.ดานงานวชาการ 3.ดานงบประมาณ 4.ดานการบรหารบคคล 5.ดานบรหารงานทวไป

4. กระบวนการบรหารแบบมสวนรวม

1. การวางแผน 17 2.การจดองคกร 3. การสงการ 4.การควบคม 5. การน า

รวม 17 108

การวเคราะหตรวจสอบและการหาแนวทางทเหมาะสมโดยวธการสอบถามผเชยวชาญ

การประเมนหาคาความเหมาะสมและความเปนไปไดของผเชยวชาญทมตอการพฒนารปแบบทางการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ในขนตอนน ผวจยไดน ารางรปแบบทางการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ทไดจากการวเคราะหและพฒนาใหมความเหมาะสมและเปนไปไดในตอนท 2 มาตรวจสอบเพอเพมความนาเชอถอ โดยการน า องคประกอบหลกท 1 หลกการบรหารแบบมสวนรวมจ านวน 21 ขอยอยองคประกอบหลกท 2 คณะกรรมการบรหารแบบมสวนรวม จ านวน 7 ขอยอย องคประกอบหลกท 3 ขอบขายการบรหารแบบมสวนรวม จ านวน 63 ขอยอยและองคประกอบหลกท 4 กระบวนการบรหารแบบมสวนรวม จ านวน 17 ขอยอยใหผเชยวชาญ จ านวน 21 คน ไดพจารณาดานความเหมาะสม ความ

201

เปนไปได พรอมทงขอเสนอแนะ เพอปรบปรงใหองคประกอบเหมาะสม ซงผวจยไดคดเลอกกลมตวอยาง จากตวแทนทง 6 โรงเรยน โดยผใหขอมลหลกมดงน ผอ านวยการโรงเรยน รองผอ านวยการโรงเรยน หวหนางานโรงเรยนมาตรฐานสากล และหวหนากลมสาระการเรยนร

รปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากล สงกดส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ทมความเหมาะสมและความเปนไปได ดงแสดงในภาพ

แผนภาพแสดงรปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากล ส านกงานเขตพนท

การศกษามธยมศกษา เขต 38 สรปผลการวจย

ผลการวเคราะหขอมลการพฒนารปแบบการบรหารมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ประกอบดวยองคประกอบหลก 4 องคประกอบ องคประกอบยอย 17 องคประกอบและขอยอย 108 ขอ ดงน

องคประกอบหลกท 1 หลกการบรหารแบบมสวนรวม ผลการประเมนองคประกอบท 1 ของผเชยวชาญพบวาทง 21 ขอยอย มความเหมาะสมและความเปนไปได องคประกอบหลกท 2 คณะกรรมการบรหารแบบมสวนรวม ผลการประเมนองคประกอบท 2 ของผเชยวชาญพบวาทง 7 ขอยอย มความเหมาะสมและความเปนไปได

องคประกอบหลกท 3 ขอบขายการบรหารแบบมสวนรวม ผลการประเมนองคประกอบท 3 ของผเชยวชาญพบวาทง 63ขอยอย มความเหมาะสมและความเปนไปได องคประกอบหลกท 4 กระบวนการบรหารแบบมสวนรวม ผลการประเมนองคประกอบท 4 ของผเชยวชาญพบวาทง 17 ขอยอย มความเหมาะสมและความเปนไปได

รปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนมาตรฐานสากลของคณะกรรมการสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38

องคประกอบหลกท 2 คณะกรรมการบรหาร

แบบมสวนรวม

องคประกอบยอยท 1.องคประกอบของคณะกรรมการ 2.หนาทคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ขอยอย 7 ขอยอย

องคประกอบหลกท 1 หลกการบรหารแบบมสวนรวม องคประกอบยอยท 1.หลกความไววางใจ 2.หลกการตดตอสอสาร 3.หลกการท างานเปนทม 4.หลกการตดสนใจรวมกน 5.หลกการกระจายอ านาจ ขอยอย 21 ขอยอย

องคประกอบหลกท 3 ขอบขายงานบรหารแบบมสวนรวม องคประกอบยอยท 1. การบรหารแบบมสวนรวม 2. บรหารดานวชาการ 3. ดานงบประมาณ 4. ดานการบรหารงานบคคล 5. ดานบรหารงานทวไป ขอยอย 63 ขอยอย

องคประกอบหลกท 4 กระบวนการบรหารแบบมสวนรวม องคประกอบยอยท 1.การวางแผน 2. การจดองคกร 3. การสงการ 4. การควบคม 5. การน า

ขอยอย 17 ขอยอย

202

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะในการน าผลวจยไปใช 1.1 ควรจดอบรมเรองการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนในโรงเรยนมาตรฐานสากล ของ

คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา ใหกบครบคลากรภายในสถานศกษาและคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานเพอใหเหนความส าคญและความจ าเปนในการท างานรวมกน หรอการท างานเปนทม

1.2 ควรใหความส าคญตอคร บคลากรภายในสถานศกษาและคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน เพอกระตนและจงใจใหบคลากรมความเขาใจและรถงความส าคญของการมสวนรวมตลอดจนสนบสนน สรางแรงจงใจในการมสวนรวมของครและบคลากรกบทกระดบ

1.3 ผบรหารสถานศกษาควรเปนแบบอยางและเปนผน าการเปลยนแปลงเจตคตในการบรหารแบบมส วนรวม ในสถานศ กษาโดยเฉพาะอย างย งผ มส วน ได ส วน เสย กบโรงเรยนมาตรฐาน สากล

รายการอางอง กมลทพย ใบเงน. (2558).50 โรงเรยนดง ปการศกษา พ.ศ. 2558.เนชน. 24 (1219)หนา 47. กระทรวงศกษาธการ กรมสามญศกษา. (2553). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไข

เพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และ (ฉบบท 3) กระทรวงศกษาธการ. (2553). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.

2545 และ (ฉบบท 3) . กรงเทพฯ:องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.) กลองทพย เกตแกว. (2556).รปแบบการพฒนาสมรรถนะการปฏบตงานของคณะกรรมการสถานศกษาขน

พนฐานขนาดเลก.พษณโลก:มหาวทยาลยนเรศวร. เกสณชวปรชา. (2554). การพฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมส าหรบโรงเรยนดประจ าต าบล.

วทยานพนธดษฎบณฑต, สาขาการบรหารการศกษา,บณฑตวทยาลย, จฬาลงกรณมหาวทยาลย จระพงษ หอมสวรรณและคณะ. (2556). การพฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในสถานศกษาสงกด

คณะกรรมการการอาชวศกษา.วทยานพนธ ศษ.ด.,พษณโลก:มหาวทยาลยนเรศวร. ณฐพงศ ฉลาดแยม. (2552). การมสวนรวมของชมชนในการพฒนาหลกสตรสถานศกษาของสถานศกษาขน

พนฐานสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดหนองบวล าภ. ,ขอนแกน:มหาวทยาลยขอนแกน. ดเรก อนนต. (2556).การมสวนรวมในการจดการศกษาของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานสงกด

ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาบรรมยเขต 1.บรรมย : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย. พานวตน มณยารตน และปรชา วหคโต. (2559). การพฒนารปแบบการจดการความรในโรงเรยนสงกด

ส านกงานเขตพนทการศกษา เชยงใหม เขต 6. ดษฎนพนธ ปร.ด., มหาวทยาลยเวสเทรน. มานพ ภคเนยรนาท และปรชา วหคโต.(2559). การพฒนารปแบบมสวนรวมทมประสทธผลในโรงเรยน

ประถมศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาล าปาง เขต 2. ดษฎนพนธ ปร.ด.,มหาวทยาลยเวสเทรน.

วลยพรณเสรวฒน. (2555). การประเมนเชงระบบโครงการโรงเรยนมาตรฐานสากล. ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน.

ศรชย กาญจนวาส. (2547). ทฤษฎการประเมน.กรงเทพฯ:โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

203

สรกร ซมเชย และปรชา วหคโต. (2559). การพฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมสประชาคมอาเซยน

ของโรงเรยนในสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาแมฮองสอน เขต 2 .ดษฎนพนธ ปร.ด., มหาวทยาลยเวสเทรน.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2552). แผนกลยทธศาสตรส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ป พ.ศ.2553. กรงเทพฯ: โรงพพสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา.(2553ก). รายงานการวจย เรอง ภาพการศกษาไทยในอนาคต 10-20 ป พมพครงท 2 กรงเทพฯ: ส านกเลขาธการสภาการศกษา.

อภชย นชเนอง. (2551).รปแบบการมสวนรวมพฒนาโรงเรยนของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน.พษณโลก:มหาวทยาลยนเรศวร.

Bryant, C. and White.L.G. (1982). Managing Development in the Third World. Bounder

Colorado: Westview Press.

Getzels, Jacob W. (1968). Education administration as a social process.New York : Harper

and Row. Stoner, A.F. and Wankel, C. (1986).Management (3rded) .New Delhi:

prentice – Hall Prvate.

204

แนวคดการบรหารงานวจยนวตกรรมสความเปนเลศ An Administration of Innovative Research Toward Excellence

ผวจย ณฐนนท ชมแกว

สาขาบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเวสเทรน อาจารยทปรกษา ดร.จนดา ศรญาณลกษณ

สาขาบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเวสเทรน บทคดยอ

โลกในปจจบนมการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจสงคมการเมองและสงแวดลอม โดยเฉพาะความกาวหนาของเทคโนโลย อนสงผลตอการพฒนาและเกดการแขงขนขนในแตละประเทศน ดงนนการพฒนานวตกรรมจงเปนหนทางหนงทจะชวยใหทกองคการสรางจดยนทเขมแขง เปนองคการแหงนวตกรรม โดยมกระบวนการวจยทสามารถจบตองและใชงานได ฉะนนจงมความจาเปนอยางยงทสถานศกษาตาง ๆ จะตองพฒนานวตกรรม หรอนานวตกรรมตาง ๆ มาใชเพอพฒนาคณภาพการศกษา ในบทความนจะมงเนนนาเสนอแนวคดเกยวกบแนวทางในการจดการใหเกดงานวจยนวตกรรมทมความเปนเลศในสถานศกษา การบรหารสถานศกษาเพอความเปนเลสดานวจยนวตกรรมจะตองใชทกษะการคดเชงนวตกรรม (Innovative Thinking Skills) รวมทงการทผบรหารใชนวตกรรมในการนาองคการ อยางสรางสรรค (Innovative Leader) กระบวนการเรยนรและยอมรบนวตกรรม 5 ขนตอน ประกอบดวย 1) ความร 2) การชกชวน 3) การตดสนใจ 4) การนาไปใช และ 5) การยนยน แนวทางและนโยบายแผนการพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ความเปนเลศของสถาบนมาตรฐานและเทคโนโลยแหงชาต (National Institute of Standard and Technology : NIST) สรปไดวาแนวทางการบรหารงานวจยนวตกรรมสความเปนเลศมองคประกอบ 5 ดาน ประกอบดวย 1) โครงสรางองคกร (Structure Organization) 2. กลยทธการบรหาร (Strategy Administrative) 3. นกวจยนวตกรรม (Staff Innovator) 4. ระบบการจดการนวตกรรม (Systems Innovation) และ 5. คณคารวม (Shared values)

คาสาคญ : วจย, นวตกรรม, ความเปนเลศ, องคการแหงนวตกรรม, การบรหารสถานศกษา Abstract

Now a day the global is changing in economic, social, political and

environmental. Especially the advancement of technology which affects the development

and competition in each country. Therefore, innovation is a way to help all organizations

and make strong positions.

It is the organization of innovation which a research process can be touchable and

usable. Therefore, it is important that educational institutions have to develop and take

innovations to improve the quality of education.

This article will focus on the concept of how to manage innovative research in

schools. School administration for innovation research needs to use innovative thinking

skills as well as the administrators manage innovation to lead the organization

creatively.(Innovative Leader) 5-step of learning process and innovation accepting

consists of 1) Knowledge, 2) Persuasion, 3) Decision, 4) Application, and 5)

205

Confirmation, Guidelines, and National Economic Development Policy NIST's National

Institute of Standards and Technology (NIST) to summarize There are five components

of the innovation management approach to superiority: 1) the organizational structure; 2.

Strategy Management 3. Innovator Staff 4. Innovation Systems and Shared values.

Keywords : Innovation Innovative Thinking Skills Innovative Leader Innovative

Organization School Management

บทนา ดวยในสภาวะโลกในปจจบนมความผนผวนและมการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจสงคมการเมอง

และสงแวดลอม โดยเฉพาะความกาวหนาของเทคโนโลยอนสงผลตอการพฒนาและเกดการแขงขนขนในแตละประเทศเพอใหไดตามมาตรฐานสากล การขบเคลอนของกระแสโลกาภวตน สยคเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ทาใหโลกยคใหมมความเปลยนแปลงเชอมโยงกนมากขน ทาใหเกดเศรษฐกจยคใหมทมการเปดเสรดานตางๆ ทงดานการคา การลงทน การเงน และการสอสาร เปนตน ตลอดจนการใชความรและเทคโนโลยเปนฐานการพฒนาประเทศ และการเพมขดความสามารถในการแขงขนระหวางประเทศ จากปจจยเหลาน ผนวกกบการเปลยนแปลงทางดาน สงคม เศรษฐกจ และการเมองภายในประเทศ ทาใหประเทศไทยตองมการปรบตวใหสามารถกาวทนโลกไดอยางเทาทน เพอสรางโอกาสและยทธศาสตรการพฒนาประเทศทงในเชงรกและเชงรบ ประเทศจงจาเปนตองมองคความรทสาคญเพยงพอตอการนามาใชเพอกาหนดนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาประเทศ อนจะทาใหสามารถแขงขนกบนานาประเทศและสามารถพงพาตนเองได (สพจน หารหนองบว, 2558 : 5)

รฐบาลมนโยบายและมาตรการสาคญในการนาพาประเทศสความมนคง มงคง และยงยน โดยมงเนนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศโดยการใชวทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรม ยกระดบขดความสามารถในการแขงขนของภาคเอกชนไทย และใชตลาดภาครฐนารองเปนฐานลกคาสาคญใหเอกชนคดและผลตสนคานวตกรรม เพอสงเสรมใหคนไทยใชสนคาไทยทมคณภาพเทยบเคยงตางประเทศ พฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยและนวตกรรม เพอสรางปญญาในสงคม สนบสนนการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และความสามารถในการแขงขนของประเทศไดอยางยงยน รวมทงสนบสนนใหเกดการถายทอดเทคโนโลยและนวตกรรม ไปสการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ โดยใช วทยาศาสตรเทคโนโลยและนวตกรรมของไทย ยกระดบขดความสามารถในการแขงขนของภาคเอกชนไทย เพอแกไขปญหาการเขาถงเทคโนโลยและนวตกรรม เพมความสามารถในการแขงขน ใหเปนฐานขบเคลอนเศรษฐกจของประเทศอยางจรงจงและเปนรปธรรม (วระพงษ แพสวรรณ 2558 : 4) ปจจบนทวโลกไดหนมาสรางนวตกรรม หรอ การลงทนในธรกจใหม ซงตองอาศยความร ความคดสรางสรรค ในการเสรมสรางความแขงแกรงของผประกอบการ ในการคดคนพฒนาสนคาและบรการ ทตอบสนองความพงพอใจของผบรโภคไดอยางสงสดและเหนอความคาดหมาย หากจะกลาวถงเศรษฐกจโลก รฐบาลหลายประเทศไดนานโยบายนวตกรรม ( Innovation Policy) มาเปนหวใจในการสรางเศรษฐกจฐานความร เพอใหนวตกรรมเปนกลจกรสาคญในการสรางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไดอยางเขมแขงและรวดเรว (พนธอาจ ชยรตน, 2558 : 3)

สถาบนระหวางประเทศเพอพฒนาการจดการ หรอ International Institute for Management Development (IMD) ไดทาการจดอนดบความสามารถในการแขงขนของประเทศตางๆ ทวโลก ในป 2015 พจารณาจากความมประสทธภาพทางเศรษฐกจและการเงน และโครงสรางพนฐานของประเทศ โดยการศกษาเปนปจจยยอยในปจจยหลกดานโครงสรางพนฐาน ในภาพรวมนน สหรฐอเมรกาครองอนดบ 1 เชนเดยวกบป 2014 ซงอนดบดงกลาวเปนผลสบเนองมากจาก การขบเคลอนทางนวตกรรมทมประสทธภาพ

206

สง และขดความสามารถในการแขงขนดานการศกษา ประเทศไทยมแนวโนมลดลงมาโดยตลอด ในป 2015 อยในอนดบท 48 จาก 61 ประเทศไทยตองมการปฎรปการศกษาใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงในอนาคต และความเขาใจในระบบการศกษา ตลอดจนการมสวนรวมในการกาหนดนโยบาย และทศทางการผลตและพฒนากาลงคนใหมความรความสามารถทตอบสนองและเพยงพอสาหรบทนมนษยทสามารถแข งขนกบนานาชาตได (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2558 : 2-3)

การบรหารงานวจยนวตกรรม จากความเชอมนทวา นวตกรรม เปนหนงในไมกเสนทางทจะนาประเทศสการแขงขนในศตวรรษ

หนา และการกาวสเสนทางนวตกรรมจาเปนอยางยงตองอาศยงานวจย ทงนปจจยทสาคญทสดของการนาประเทศสยคของการวจยและนวตกรรมคอ คนทมคณภาพ คนทคดและปฏบตอยางมเหตผล ซงแนวทางของการสรางคนใหมเหตมผลคอ การคดอยางเปนระบบตามกระบวนการทางวทยาศาสตร การฝกฝนจนสามารถคดใหเปนระบบ เปนจดเรมตนทสาคญอยางยงในการพฒนาขดความสามารถและศกยภาพทางความคดและพลงสมอง เพอผลกดนผลงานสรางสรรคในรปของผลงานวจยและสงประดษฐคดคนทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมนวตกรรม ทจะเปนประโยชนกบการใชงานจรงและการผลตในเชงพาณชย ซงจะมสวนชวยยกระดบขดความสามารถในการแขงขนของประเทศไดในอนาคต (สพจน หารหนองบว, 2558 : 4)

ดงนนการดาเนนการวจยเปนกลไกวธการหนงในการไดมาของขอมลพนฐานเพอกาหนดแนวทางและนโยบายการพฒนาการจดการศกษาและฝกอบรมวชาชพ ใหสามารถขบเคลอนตามการเปลยนแปลงขางตน นอกจากนนพบวานานาประเทศไดมการสนบสนนและผลกดนใหการวจยเปนเครองมอของการปรบเปล ยนและพฒ นาประเทศตามกระแสโลกาภวฒ นและเขาส ระดบสากล (Globalization &Internationalization) (ธระ รญเจรญ, 2553 : 25)

ผบรหารวจยและนวตกรรม หมายถง ผนาทใชพลงแหงคณลกษณะของตนเองในดานสมรรถนะบคลกภาพบทบาทและลกษณะทางสงคมขบเคลอนใหบคลากรสามารถสรางนวตกรรมเพอสรางมลคาเพมใหแกองคการผนาทมความสามารถในการเขาถงปญหาหรอโอกาสทสลบซบซอนและคนพบแนวทางในการดาเนนการใหมๆ หรอไมเคยเกดขนมากอน โดยผนาหรอผบรหารจะตองมความฉลาดทางนวตกรรมความฉลาดทางนวตกรรม (Innovative Intelligence (อรอนงค โรจนวฒนบลย (2553 : 179), Weiss and Legrand (2011 : 36-37) แนวคดเชงนวตกรรมสาหรบการบรหารสถานศกษา ประกอบดวยสาหรบการนาเสนอแนวคดเชงนวตกรรม เพอนาไปใชในการบรหารสถานศกษานน แนวคดการแพรกระจายนวตกรรม (Diffusion of Innovations) ของโรเจอรส (Rogers, 1995 อางใน วรนทร บญยง, 2554 : 29-30) ทไดกลาววาเปนกระบวนการเผยแพรโดยการสอสาร ผานชองทางตาง ๆ ในชวงเวลาหนงระหวางสมาชก ทอยในระบบสงคมหรอในทนคอ สถานศกษา โดย กาหนดกระบวนการเรยนรและยอมรบนวตกรรมไว 5 ขนตอนดงน

ขนตอนท 1 ความร (Knowledge) เปน ขนตอนทรบรวามนวตกรรมเกดขน และหาขาวสาร จนมความเขาใจในนวตกรรมนน ๆ โดยมปจจยท เกยวกบผรบนวตกรรม

ขนตอนท 2 การชกชวน (Persuasion) เปนขนตอนทบคคลมเจตคตตอสงใหม ๆ ในทางท เหนดวยหรอไมเหนดวยตอ "นวตกรรม" นน ๆ ซง นวตกรรมควรมลกษณะ 5 ประการ ไดแก

(1) มประโยชนมากกวาของเดม (Relative Advantage) (2) สอดคลองกบวฒนธรรมของสงคมทเปนทยอมรบ (Compatibility) (3) ไมยงยากสลบซบซอน มากนก (Less Complexity)

207

(4) สามารถรบมาปฏบตเปนครงคราวได (Divisibility) (5) มองเหนและเขาใจไดงาย (Visibility)

ขนตอนท 3 การตดสนใจ (Decision) เปนขนทบคคลสนใจเขารวมกจกรรมท นาไปสการ เปลยนแปลงพฤตกรรม และตดสนใจวาจะรบนวตกรรมนนหรอไม โดยทวไปการตดสนใจนนยง ไมถาวรอาจมการเปลยนแปลงไดในภายหลง

ขนตอนท 4 การนาไปใช (Implementation) เปนขนนาไปใชทดลองใชอยางเปนขนตอน หรอเปน ชวงๆ ถาเกดผลดกจะไดรบการยอมรบอยางรวดเรว

ขนตอนท 5 การยนยน (Confirmation) เปนขนตอนสดทายของกระบวนการ ซงเปนการหา ขอมลมาสนบสนนการตดสนใจของเขา อาจม ระยะเวลายาวนาน จนกระทงยอมรบแนวความคด ใหม ๆ ไปปฏบตเปนการถาวร

กาวสความเปนเลศของงานวจยนวตกรรม Deporter (2000) นยามความเปนเลศไววาความเปนเลศหมายถงการทาทกอยางทมงคณภาพสง

สด ยอดเยยม มคณคา และคมคา เมอทาสงใดดวยความเปนเลศ จะทาไดอยางยอดเยยม ( Extremely Well) โชตชวง (Shine) และโดดเดน (Stand Out) ความเปนเลศไมวาจะของผลตภณฑ หรอการใหบรการ ตองมคณคา ทกวน ทกเดอน ทกป และตลอดไป และความหมายขององคการเปนเลศคอเปนองคการทมงมนยกระดบคณภาพผลผลตหรอวธการทผลตอยตลอดเวลา ซงสอดคลองกบคาแนะนาของ บญชม ศรสะอาด (2556) ซงแนะนาวางานจะสาเรจตองใชสตร “3ท” คอ “ทาทนท” อางคากลาวของ Alistotle วาความเปนเลศเปนศลปะ ซงไดมาดวยการฝกฝนและฝกนสย และความเปนเลศไมใชการกระทาประเดยวประดาว แตทาสงนนจนเปนกจนสย เกยวของกบระดบคณภาพ หมายถง แบบของความเปนเลศ หรอสงทเหนอกวาดกวาปกตธรรมดา และเกยวของกบมาตรฐาน คอสงทถอเปนหลกสาหรบเทยบกาหนด หรอเปนขอกาหนดขนตาทตองมหรอตองระบไว สาหรบความเปนเลศนนมคณภาพเปนพนฐานสาคญ แตมความเหนอวาคณภาพ เพราะเมอเปรยบเทยบกนแลวจะมความโดดเดนกวา เปนระดบคณภาพสงสด มผลงานทยอดเยยมเหนอกวาธรรมดา ซงสามารถเปนแบบอยางแกผอนได (สถาบนเพมผลผลตแหงชาต : 2551)

ความสาคญของการบรหารทมงความเปนเลศ คอการสรางศกยภาพในการแขงขนใหกบองคกร เพอความอยรอดขององคกร และสามารถเตบโตไดอยางไมหยดยง ภายใตสภาวะการแขงขนทรอนแรง และการเปลยนแปลงทเกดขนตลอดเวลา ทงจากปจจยแวดลอมภายในและภายนอกองคกร และตองสามารถเปนวธการปฎบตทเปนเลศใหกบองคกรอนๆ ดวย (ทรงพล เจรญคา, 2552 : 27) กลไกสาคญทชวยขบเคลอนใหสถานศกษาเปนองคการแหงนวตกรรม คอ ความสามารถในการจดการความรทมประสทธผลขององคการ สถานศกษานามาประยกตใชและปฏบตอยางตอเนองแลว กจะทาให เปนสถานศกษานนเปนองคการแหงนวตกรรม สาหรบการทองคการใดองคการหนงในการพฒนาองคการใหประสบสความเปนเลศตามเปาหมายทวางไว

แนวคดของการจดการความรทมประสทธผล จาเปนตองมการพฒนาและใหความสาคญกบองคประกอบตาง ๆ ดงตอไปน (สมนก เออจระพงษพนธ, 2552 หนา 45-50)

1. เทคโนโลย (Technology) เทคโนโลย ในทนหมายถง เทคโนโลยสารสนเทศ ถอเปน เคร องมอพนฐานทสาคญอนจะทาใหการดาเนน กจกรรมตาง ๆ ทเกยวของในกระบวนการจดการ ความรใหเปนไปอยางมประสทธภาพ มรปแบบท สาคญ ดงน

208

1) ตองเออตอการทาใหบคลากร สามารถเขาถงแหลงความรแลกเปลยนความรและ ถายโอนความรตลอดจนนาความรไปใชไดอย ตลอดเวลา โดยไมมขอจากดดานสถานทและเวลา ของการใชงาน รวมถงเทคโนโลยสารสนเทศใน องคการควรมการปรบปรงพฒนาใหมประสทธภาพ สง ทงในดานเวลา และคณภาพของการสอสาร

2) ตองมการออกแบบไวโดยเฉพาะให มความสอดคลองและเหมาะสมกบลกษณะหนาท งานตาง ๆ ในองคการ โดยตองมการพฒนาใหเกด ประสทธภาพตอการจดเกบ และคนคนความรมา แลกเปลยน ถายโอนและใชประโยชนจากความรตาง ๆ ไดอยางสะดวก รวมถงตองมระบบรกษาความ ปลอดภยของความรทมอยในองคการไดอยางม ประสทธภาพดวย

2. โครงสราง (Structure) โครงสรางในทน หมายถง วสยทศนนโยบาย และระบบการบรหาร จดการตาง ๆ ทเปนขององคการ โดยโครงสรางของ องคการทจะเออใหเกดการพฒนาความสามารถใน การจดการความรสามารถนาไปสการสรา ง ความสามารถทางนวตกรรมไดจะตองผาน กระบวนการจดการความรอยางเชอมโยงซงกนและ กน โดยตองคานงถงลกษณะทสาคญของโครงสราง และระบบบรหารจดการขององคการในประเดน ตางๆ ดงน

1) องคการตองมการกาหนดวสยทศน และนโยบายทชดเจนเกยวกบความรหลก ท ม ความสาคญ ตรงตามความตองการและมความ จาเปนตอองคการ เพอการพฒนาทศทาง และกล ยทธขององคการ

2) องคการตองมระบบการบรหารทม ความยดหยนสง มลกษณะสงเสรม และกระตนให บคลากรในองคการมความสนใจ และตงใจทจะ แสวงหาความรการแลกเปลยน การถายโอนและใช ประโยชนจากความรเพอการพฒนาการปฏบตงาน อยตลอดเวลา ทงในลกษณะเปนทางการ และไม เปนทางการ

3) องคการตองจดใหมหนวยงานหรอ บคคลททาหนาทและรบผดชอบโดยตรงเกยวกบการ ดแลและพฒนาระบบการจดเกบ และรกษาความรไว เปนการเฉพาะทงในมตดานเทคโนโลยสารสนเทศ และการบรหารจดการทเปนการสนบสนนการเขาถง การแลกเปลยน การถายโอนและใชความรเพอการ ปฏบตงาน

4) องคการตองมการกาหนดนโยบาย และการดาเนนการทชดเจนเกยวกบการสรางและ พฒนาเครอขายความรทสอดคลองกบวสยทศนและ นโยบายในการกาหนดความรหลกทมความจาเปน ตอองคการใหมความเขมแขง และเปนประโยชนตอ บคลากรในองคการสาหรบการแสวงหาความรการ แลกเปลยน การถายโอนและการใชความร

3. วฒนธรรม (Culture) องคประกอบดาน วฒนธรรม หมายถง วฒนธรรมองคการ ถอเปน องคประกอบความสามารถในการจดการความรใน มมมองดานทรพยากรประการหนง ททาใหองคการ ประสบความสาเรจในการจดการความรทม ประสทธผล ซงวฒนธรรมองคการทจะชวยพฒนา ความสามารถในการจดการความรและนาไปสการ สรางความสามารถทางนวตกรรมไดโดยตองสราง วฒนธรรมองคการใหมรปแบบทสาคญ ดงน

1) องคการตองมการสรางคานยมให บคลากรในองคการมคานยมทใหการยอมรบและยก ยองบคคลในองคการทมความรความเชยวชาญ และความสามารถในการทางานตามหนาทและความ รบผดชอบไดเปนอยางดยงประโยชนในเชง พฒนาการตอองคการ และเปนทประจกษแกผอน ไมวาบคคลนนจะมตาแหนงหนาททางการบรหาร หรอไมกตาม

2) องคการตองมการสรางคานยมให บคลากรในองคการมคานยมในการทางานท ม ลกษณะกลาทจะคด และทาในสงใหม ๆ ทม เปาหมายทาใหองคการไดรบประโยชนโดยไมกลว ความลมเหลว หรอความผดพลาดทจะสงผลตอการ ประเมนผลการปฏบตงาน

209

3) องคการตองมการสรางคานยมให บคลากรในองคการมคานยมใฝรและรกในการ เรยนรทกษะ ประสบการณและความรจากบคคลอน ทงภายในและภายนอกองคการ โดยเหน ความสาคญของการแลกเปลยน การแบงปน และ การถายโอนความรเพอนาความรมาใชในการ พฒนาการทางานของตน

4) องคการตองมการสรางคานยมให บคลากรในองคการมคานยมทเหนความสาคญ และ ความจาเปนของการใชความรเปนฐานในการแกไข ปญหา และพฒนาการปฏบตงาน รวมถงให ความสาคญกบการเรยนรดวยการลงมอปฏบต

5) องคการตองมการสรางคานยมใหบคลากรในองคการมคานยมทรกการทางานเปนทม โดยเฉพาะอยางยงการทางานในลกษณะทมงานทม การขามสายงาน และพรอมทจะแลกเปลยน และ ถายโอนความรกบผอนในทมงาน การดาเนนการดงกลาวจะผลกดนให องคการหรอสถานศกษาเปนองคการแหงนวตกรรม แตสงสาคญยงกวาสาหรบผนาเชงนวตกรรมกคอ การทาใหแนวคดเชงนวตกรรมนนยงคงอยใน องคการและมการนามาใชอยางตอเนองเพอเปน องคการแหงนวตกรรมทยงยนนนเอง

จากการศกษาเอกสาร ไดแก แนวคดการบรหารงานทมงผลสมฤทธความเปนเลศ รปแบบการบรหารความเปนเลศของแมคคนซ แนวคดและนโยบายแผนการพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ของสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต และสานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา แนวคดความเปนเลศของสถาบนมาตรฐานและเทคโนโลยแหงชาต (National Institute of Standard and Technology : NIST) แนวคดของงานวจยนวตกรรม สงประดษฐทเปน Best Practice ของ ปตภาคย ปนรอด (2557) และทฤษฎการบรหาร แมคแคนเซย McKinsev 7-S Framework สรปแนวทางรปแบบการบรหารจดการงานว จยนวตกรรมและสงประดษฐทมความเปนเลศของสานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา 5 ดาน เรยกวา McKinney 7-S Framework สอดคลองกบสถาบนการเพมผลผลตแหงชาตทกลาววา เปาหมายทสาคญทสดขององคกรคอการมงเนนทลกคา และปจจยแหงความสาเรจทพบในทกองคกรคอความมงมนจรงจงของผบรหารในการพฒนาองคกรสความเปนเลศ การมวฒนธรรมองคกรทเออตอการปรบปรงอยางตอเนอง ความพรอมของบคลากร ซงองคกรใดกตามโดยเฉพาะสถานศกษาถามปจจยเหลาน กสามารถมงสความเปนเลศไดเชนเดยวกน แนวทางการบรหารงานวจยนวตกรรมสความเปนเลศ สามารถกาหนดได 5 องคประกอบ ดงน

1. โครงสรางการบรหารองคกร (Administration Structure) โครงสรางการบรหารงานวจยนวตกรรม ลาดบขนการบรหาร เปรยบดงภาพรวมทงหมด การ

วางแผนการทางานและการตดตามผลการปฏบตงาน ลาดบขนสายงานการบงคบบญชา โครงสรางของงานวจยนวตกรรม ตลอดจนความสมพนธของบคลากรในสถานศกษา การจดคนใหเหมาะกบงาน การจดระบบงาน การจดระบบองคกรใหปฏบตงานไดสะดวกและรวดเรว

2. กลยทธการบรหาร (Administrative Strategy) กลยทธในการบรหารงานวจยนวตกรรม แผนการปฏบตงาน กลยทธ พนธกจ แผนงาน โครงการ

และตวชวด มงสเชงการใชประโยชนเชงพาณชย ใชนโยบายเปดกวางมงสความเปนเลศ การแสวงหาชองทางทมอยในปจจบนและในอนาคต กากบตดตามงาน ใหความเปนอสระในการทางาน รบฟง แลกเปลยนความคดเหนในการปฏบตงานกบบคลากร เปดโอกาสใหบคลากรแสดงความคดเหนอยางอสระ สงเสรมบคลากรใหปฎบตงานดานวจยนวตกรรมไดอยางมประสทธภาพ

3. นกวจยนวตกรรม (Innovator Staff ) บคลากรททาหนาทดานวจยนวตกรรม มและใชความรความสามารถในกระบวนการวจยได ชาง

สงเกต มความคดสรางสรรค มมนษยสมพนธทด สรางสรรคและพฒนาผลงานอยางตอเนอง ตลอดจนแรงจงใจดวยวธการตางๆ เพอใหนกวจยมความกระตอรอรนและเตมใจในการทางาน การจดทมงานเฉพาะ

210

กจงานวจยนวตกรรม พฒนาศกยภาพในการสรางและนาเสนอผลงานวจยนวตกรรมทมคณภาพ การผลกดนและสนบสนนใหใหบคลากรพฒนาความรความสามารถใหดยงขน ใหสถานศกษาประสบความสาเรจตามเปาหมาย

4. ระบบการจดการนวตกรรม (Systems Innovation) การบรหารงานทใชระบบและวธการมงเนนการปฏบตงานอยางตอเนองและจรงจง การจด

ระบบงานทคลองตวเรยบงายไมซบซอน จดหาสถานท อปกรณ เทคโนโลย ในการทางาน เสรมสรางสภาพแวดลอมและทศนคตทกระตนการทางาน และปลกฝงถายทอดระบบการทางาน สนบสนนใหมการรวมตวกนพฒนาระบบเครอขาย ใหบคลากรไดแลกเปลยนขาวสารขอคดเหนกนอยเสมอเพอพฒนาศกยภาพ และกอใหเกดประโยชนในการปฎบตงานอยางจรงจง การจดการทรพยสนทางปญญา สามารถนาไปประกอบอาชพ ผลกดนใหมการนาไปใชประโยชนพฒนาสเชงพาณชย

5. คณคารวม (Shared values) การสรางความเชอมนในคณคาของงานวจยนวตกรรมและสงประดษฐของสถานศกษา มงเนนท

ผลลพธงานวจยนวตกรรมและสงประดษฐ โดยการพฒนาคณภาพผลงานใหดขนและประสบความสาเรจ เปนทยอมรบ สรางความนาเชอถอ สะทอนใหบคลากรภายในและภายนอกเหนจดยนทมนคง ใหเปนเอกลกษณทโดดเดน นามาใชเปนแนวทางในการดาเนนงาน การวางนโยบายและแผนการทางานในทศทางเดยวกนและสอดคลองกน มหลกยดเหนยวทมนคงไมเกดความสบสนปลกฝงใหบคลากรมคณคารวมกนมความเชอมนทด สงเสรมใหบคลากรรสกมสวนรวม จะทาใหเกดแรงผลกดนรวมกนปฏบตงานใหประสบผลสาเรจ ดวยความตระหนกถงศลธรรม จรยธรรม จรรยาบรรณวชาชพ คานยม วฒนธรรมของการทางานรวมกน

การดาเนนการดงกลาวจะผลกดนใหสถานศกษาทมความเปนเลศดานวจยนวตกรรม และสงสาคญยงสาหรบการบรหารสประสทธผลกคอ การทาใหแนวความคดดานวจยนวตกรรมนนยงคงอยในสถานศกษา และมการนามาใชอยางตอเนองเปนองคการหรอสถานศกษาทมความเปนเลศดานวจยนวตกรรมอยางยงยน บทสรป

แนวคดการบรหารงานวจยนวตกรรมสความเปนเลศ ดวยความเชอมนวานวตกรรมเปนเสนทางหนงทจะนาประเทศสการแขงขนในศตวรรษหนา และการกาวสเสนทางนวตกรรมจาเปนอยางยงตองอาศยงานวจย ซงโลกในปจจบนมการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจสงคมการเมองและสงแวดลอม เพอแกไขปญหาการเขาถงเทคโนโลยและนวตกรรม เพมความสามารถในการแขงขน ใหเปนฐานขบเคลอนเศรษฐกจของประเทศอยางจรงจงและเปนรปธรรมอยางสรางสรรค (Innovative Leader) การจดการความรทมประสทธผล ตองมการพฒนาและใหความสาคญกบองคประกอบตาง ๆ ไดแก 1) เทคโนโลย (Technology) 2. โครงสราง (Structure) และ 3) วฒนธรรม (Culture) กระบวนการเรยนรและยอมรบนวตกรรม 5 ขนตอน ประกอบดวย 1) ความร (Knowledge) 2) การชกชวน (Persuasion) 3) การตดสนใจ (Decision) 4) การนาไปใช (Implementation) และ 5) การยนยน (Confirmation) แนวทางการบรหารงานวจยนวตกรรมสความเปนเลศ มองคประกอบ 5 ดาน ประกอบดวย 1) โครงสรางองคกร (Structure Organization) 2. กลยทธการบรหาร (Strategy Administrative) 3. นกวจยนวตกรรม (Staff Innovator) 4. ระบบการจดการนวตกรรม (Systems Innovation) และ 5. คณคารวม (Shared values)

211

บรรณานกรม กรต ยศยงยง. (2552). องคกรแหงนวตกรรม แนวคด และกระบวนการ. กรงเทพฯ : โรงพมพ แหงจฬาลง

กรณมหาวทยาลย. ทรงพล เจรญคา, (2552). รปแบบความเปนเลศของโรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร. ดษฎนพนธ สาขาการ

บรหารการศกษา ภาควชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ธระ รญเจรญ. (2553). ความเปนมออาชพในการ จดและบรหารการศกษายคปฏรป การศกษาเพอปฎรป

รอบ 2 และประเมน ภายนอกรอบ 3. กรงเทพฯ: ขาวฟาง. บญชม ศรสะอาด. (2556) แนวคดและแนวทางในการทาการวจยทมประสทธผล. บรรยายพเศษหลกสตร

ครศาสตรดษฎบณฑต คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธน, 2556. วรนทร บญยง. (2554). การพฒนาทนมนษยในชมชน. วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลา นครนทร

วทยาเขต ปตตาน. 22 (1) หนา 19-33. สมนก เออจระพงษพนธ. (2552). การจดการความรกบนวตกรรม. กรงเทพฯ : หจก.สามลดา. สถาบนเพมผลผลตแหงชาต. (2551). เกณฑรางวลคณภาพแหงชาตเพอองคกรทเปนเลศ. กรงเทพมหานคร

พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร : อนโนกราฟฟค ศศประภา ชยประสทธ. (2552). “องคกรแหง นวตกรรม” ทางเลอกของผประกอบการยค ใหม. วารสารนก

บรหาร. 30(2), 60-63. อรอนงคโรจนวฒนบลย. (2553). การพฒนาตวแบบผนาเชงนวตกรรม. กรงเทพฯ: สถาบนบณฑตพฒนบร

หารศาสตร. สพจน หารหนองบว. (2558). สารจากนายกสมาคมวทยาศาสตรแหงประเทศไทยในพระราชปถมภ. ในการ

ประกวดรางวลนวตกรรมแหงประเทศไทย ครงท 15 หนา 5 สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2558). การจดอนดบขดความสามารถในการแขงขนของประเทศไทย

มองสถตและตวชวดทางการศกษา. กระทรวงศกษาธการ. ปท 2 ฉบบท 1 มถนายน 2558 หนา 2-3) Deporter, Bobbi. The 8 Keys of Excellence : Principles to Live By. FL: Forum Learning,

2000. Excellence Overview. Available online www.ddexcellence.com. Retrieved in

January, 2014. Excellence. Available online www.en.mwikipedia.org. Retrieved in

January, 2014.

Horth, Davic and Buchner, Dan. (2009). Innovation Leadership; How to use

innovation to lead effectively, work collaboratively and drive results. [cited

2012 March 5]. Available from: http://www.ccl.org/leadership/pdf/resear

ch/InnovationLeadership.pdf.

Roger, Everett M. (1983). Diffusion of Innovations. 3rd ed. New York: A Division of

Macmillan Publishing.

Weiss, S. Davic and Legand, P. Claude. (2011). Innovative Intelligence. Ontario: John

Wiley & Sons Canada, Ltd.

212

http://www.ccl.org/leadership/pdf/resear%20ch/InnovationLeadership.pdf

http://www.ccl.org/leadership/pdf/resear%20ch/InnovationLeadership.pdf

1

รปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห

Model of Transformational Leaderships is Effective to Academic Development of Rajaprachanukhor School

การศกษาวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษา 1. เพอศกษาองคประกอบของรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห 2. เพอพฒนารปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะหเปนอยางไร 3. เพอศกษาความเหมาะสมขององคประกอบของรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะหเปนการวจยแบบผสมผสาน(mixed research) ระหวางการการวจยเชงปรมาณ (quantitative research) และวจยเชงคณภาพ (qualitative research) ประกอบดวยการศกษาเอกสาร (documentary) จดกลมสนทนา(focus group discussion) การใชเทคนค เดลฟาย(delphi technique) โดยมวตถประสงคเพอศกษาองคประกอบของภาวะผนาสาหรบผบรหารสถานศกษาโรงเรยนราชประชานเคราะห สรางและนาเสนอรปแบบภาวะผนาสาหรบผบรหารโรงเรยนราชประชานเคราะห โดยมผเชยวชาญจานวน 24 คน นาขอมลทไดมาวเคราะห สงเคราะหเชงเนอหา (content analysis) และใหผเชยวชาญพจารณาเพอตรวจสอบความสอดคลองระหวางปรากฏการณกบแนวคดทฤษฎ และยนยนดวยการใชเทคนคเดลฟาย (delphi technique)เปนหลก และการใชคาสถตในการหาความสอดคลองของและเนอหาจากคาทางสถตจากคาพสยระหวางควอไทล (interquartile range) คาเฉลย (mean) และคามธยฐาน(median) เพอหาขอสรปในการวจย กลมประชากรในการศกษาครงน ผเชยวชาญและนกวชาการทมคณสมบตคอ เชยวชาญดานการบรหารสถานศกษาในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษา และผเชยวชาญจะพจารณาคดเลอกกลมประชากรตามวธบอกตอ (snow boll) โดยจาแนกเปนประชากรตามคณวฒและความเชยวชาญ ประกอบดวย ผบรหารสถานศกษา และหวหนางานวชาการ รวม 24 คน จาแนกเปนผบรหารสถานศกษา ทมผลการบรหารงานวชาการประสพผลสาเรจเปนทประจกษและยอมรบจานวน 12 คน หวหนางานวชาการมผลการบรหารงานวชาการประสพผลสาเรจเปนทประจกษและยอมรบจานวน 12 คน คาสาคญ รปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการ

213

2

The research of integrated (mixed research). Between the quantitative research (quantitative research), and qualitative research (qualitative research) consists of the educational documents (documentary), group discussions (focus group discussion). Technique Delphi (Delphi technique) with the purpose to study the composition of the executive leadership school schools South welfare. Creating and offering leadership for school leaders Rajjaprachanukhor By having a number of 24 experts bring data analysis. Synthesis of linear content (content analysis) and that the experts consider to check for consistency between theoretical concepts and phenomena, with confirmation by using techniques of Delphi (Delphi technique) is digits and use statistics to find the consistency and content from the statistical values from the values range between quartile. (Interquartile range) is the average (mean) and median (median) in the research conclusions in this study population. Experts and academics who have properties are experts in educational management in the Office area, and experts are considering options . Key word: Model of Transformational Leaderships is Effective to Academic Development of Rajaprachanukhor School

บทนา

ความเปลยนแปลงทางสงคมทเปนไปอยางรวดเรวในยคปจจบน เปนการเรงเราใหเกดกระแสการปรบตวเพอใหเกดการเรยนรอยางเทาทน ประการสาคญโลกวนนเปนโลกทไรพรมแดนทเรยกวา โลกาภวตน (globalization) การไหลเวยนของขอมลขาวสารเปนไปอยางรวดเรวชนดวนาทตอวนาท ยงตอกยาใหเหนความเหลอมลาของการพฒนาไดชดเจนยงขน ทาใหกระแสการเปลยนแปลงกลายเปนเสยงเรยกรองทชอบธรรมของผคนในทกสงคม

การศกษาเปนเครองมอสาคญทจะสงผลในทางปฏบตของการเปลยนแปลง ผลการเปรยบเทยบคณภาพการศกษาของแตละประเทศทงในระดบภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต และระดบสากลทาใหเหนเดนชดวาคณภาพการศกษาของแตละประเทศอยในระดบใด โดยเฉพาะประเทศไทยทผลการประเมนทงในระดบภมภาคและระดบโลกอยในระดบทไมนาพอใจ ทงๆทผานการปฏรปการศกษามาหลายยคหลายสมย ทงการปรบปรงระเบยบกฎหมาย การปรบปรงหลกสตร การปรบโครงสรางองคกร การทมงบประมาณทมมลคามหาศาลเปนลาดบตนๆ ของโลกในการลงทนดานการศกษา แตกเหมอน

214

3

ไรผลในดานคณภาพซารายดยงตกตาลงไปกวาเกา สงผลใหผรบผดชอบตองหนมาทบทวนและปรบเปลยนกลยทธในการบรหารจดการ

แมพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 ทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 ทไดมบทบญญตวา“การศกษา” หมายความวา กระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคมโดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลงความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอม สงคม การเรยนรและปจจยเกอหนนใหบคคลเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต การจดการศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการดารงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข ในกระบวนการเรยนรตองมงปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษาและสงเสรมสทธ หนาท เสรภาพ ความเคารพกฎหมาย ความเสมอภาค และศกดศรความเปนมนษย มความภาคภมใจในความเปนไทย รจกรกษาผลประโยชนสวนรวมและของประเทศชาต รวมทงสงเสรมศาสนา ศลปะ วฒนธรรมของชาต การกฬา ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และความรอนเปนสากล ตลอดจนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มความสามารถในการประกอบอาชพ รจกพงตนเอง มความรเรมสรางสรรค ใฝรและเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง การจดการศกษาตองยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวาผเรยนมความสาคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ

โดยททกภาคสวนของสงคมเหนตรงกนวาการศกษาเปนองคประกอบ แรกทมความสาคญอยางมากในการสรางคนไทยใหมคณภาพ เปนกาลงสาคญในการพฒนาสงคมและประเทศชาตใหมความกาวหนาตอไปในอนาคต ซงตองสงเสรมใหผมสวนรวม ทางการศกษา ทงภาครฐภาคเอกชน ภาคประชาชน ภาคทองถนและภาคสวนตางๆ ในสงคมเขามามสวนรวมและรบผดชอบในการจดการศกษามสวนรวมสงเสรมสนบสนน ลงทนดานการศกษาและใหความสาคญกบการปฏรปการศกษาและการเรยนรเพมมากขน นโยบายและเจตนารมณการปฏรปการศกษาของรฐ

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา เหนความสาคญของการสรางความ รวมมอเปนภาคเครอขายกบสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในการดาเนนโครงการปฏรปการเรยนรสผเรยน เพอใหบรรลเปาหมายเดยวกนทางดานการศกษา เกยวกบประเดนสาคญ 3 เรอง ไดแก (1) แนวทางการกระจายอานาจการบรหารจดการศกษาไปยงเขตพนทการศกษา ทงบทบาทหนาทความรบผดชอบ และการตดสนใจ รวมไปถงการพฒนาโรงเรยนใหมความเขมแขงและเปนนตบคคลอยางสมบรณโดยเสนอ การแกกฎระเบยบทเปนอปสรรคในการบรหารจดการการศกษาระดบโรงเรยน ในดานการบรหารบคคล การบรหารงบประมาณ และการปฏรปการเรยนรดวยตนเอง (2) วธการพฒนาศกยภาพและกระบวนการทา งานของครในการปรบการเรยนเปลยนการสอนทมงสรางคณภาพของ

215

4

ผเรยน รวมทงตดตามประเมนผลการเปลยนแปลงพฤตกรรม การจดการเรยนรของครและ(3)ผลการปฏรปการเรยนรทงโรงเรยนในดานการยกระดบ ผลสมฤทธการเรยนรใหสงขนกวาเดมการพฒนาผเรยนทนทอยางรอบดาน ทงดานความร ทกษะการเรยนรแหงศตวรรษท 21 และความเปนพลเมองไทยทดโดยไดเขารวม การประชมเชงปฏบตการเรองการปฏรปการเรยนรสผเรยน ทง 6 ครงและเกบรวบรวม ขอมล วเคราะหและประมวลผลความคดเหนของผเขารวมกจกรรมของการประชม เชงปฏบตการ เพอสะทอนมมมองปญหาและทางออกทเปนโอกาสและความทาทาย ในการปฏรปการศกษาของพนทตอบโจทยปฏรปการศกษา 5 ดาน คอ 1) ปฏรปแนวคดการจดการศกษา 2) ปฎรปการเรยนร 3) ปฏรประบบบรหารจดการการศกษา 4) ปฏรปคณภาพครและ 5) ปฏรปการวดผลประเมนผลการศกษา โดยเสนอแนะทางออก ของการปฏรปการศกษาของพนทดงน

1. ทางออกเพอปฏรปแนวคดการจดการศกษาไทย 1.1 การกาหนดนโยบายการศกษาตองใหเปนการศกษาเพอชวตมใชการศกษา แคใหมความรและนโยบายตองมความตอเนองกาหนดนโยบายใหมการปรบโครงสราง การบรหารองคกรทางการศกษาในสวนกลางใหเลกลงใหเปนผมบทบาทกาหนดนโยบาย กลยทธและทศทางขบเคลอนการพฒนาคณภาพการศกษาลงสพนท โดยมเปาหมาย ผลผลตการจดการศกษาคอคณภาพของผเรยนเปนสาคญ ตองมแนวทางและคมอปฏบต ทชดเจนเมอนา นโยบายสการปฏบตในพนท พรอมทงกากบ ดแล ตดตามนโยบายและคณภาพมาตรฐานการศกษา 1.2 การปรบแนวคดการจดการศกษาเพอชวตตอบโจทยการดารงชวตและการ เลยงชพไดโดยปรบการเรยนเปลยนการสอนจากมงเนนวชาการเพยงอยางเดยวเปนการ เนนใหผเรยนไดเรยนรฝกฝน เพอใหมทงทกษะวชาการ ทกษะชวตและทกษะการทา งาน เพอใหมความรในการประกอบอาชพไดในอนาคต 1.3 การจดการศกษาใหกบคนทกวย ทกกลมรวมถงกลมผดอยโอกาสตางๆ ใหเปนการศกษาอยางตอเนองตลอดชวต โดยใหความสาคญกบการจดการศกษา ปฐมวยซงเปนจดเรมตนของการวางรากฐานทมนคง 1.4 การจดการศกษาควรกาหนดเปาหมายคณลกษณะของผเรยนทตองการ ในอนาคต รวมถงแนวทางดาเนนงานบรหารจดการการศกษาและการจดกระบวนการ เรยนรใหบรรลเปาหมายผลผลตคณลกษณะของผเรยนทตองการ ทงความรทกษะ และสมรรถนะ 1.5 การลดความเหลอมลาทางการศกษา โดยปรบระบบการจดการเรยน การสอนและการจดสรรงบประมาณสาหรบโครงสรางพนฐานเพอคณภาพการศกษา ใหมความเหมาะกบโรงเรยน ทงนไมจาเปนตองใชรปแบบเดยวกนในทกโรงเรยน แตใหม ความเหมาะสมกบบรบทของแตละโรงเรยนและเหมาะกบวยและการเรยนรของเดก 1.6 การสรางระบบความรบผดชอบทางการศกษา โดยผทมสวนเกยวของกบการจดการศกษาตองมความรบผดชอบตอผลทเกดขน โดยกาหนดเงอนไขหรอขอตกลงความรบผดชอบรวมกนของผจดการศกษาภายใตเกณฑคณภาพของผเรยนท ผกโยงกบความกาวหนาในวชาชพ หรอเกณฑการคดสรรผบรหารทเหมาะสม 1.7 การสรางความรวมมอในการจดการศกษา การศกษามไดอยในมอใคร ฝายเดยว ความสาเรจของการศกษาขนอยกบทกภาคสวนในสงคมเดยวกน ทงภาครฐ เอกชน โดยเฉพาะอยางยง

216

5

ภาคประชาชน รวมไปถงพอแมผปกครองชมชน และทองถน ทตองดงเขามามสวนรวมจดการศกษาอยางจรงจง โดยรฐควรมกลยทธและมาตรการ ทางการศกษาทชดเจน เพอจงใจใหเขามามสวนรวมจดการศกษาใหดขนกวาเดม

2. ทางออกเพอปฏรปการเรยนร 2.1 การปรบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน ใหมความตอเนอง เชอมโยงในทกระดบการศกษา รวมทงการศกษานอกระบบและการศกษาทางเลอก ลดหรอปรบเนอหาสาระและตวชวดใหเหมาะสมในแตละวชาและวยของเดก หรอจด การเรยนการสอนแบบบรณาการเพอลดรายวชา 2.2 การปรบหลกสตรสถานศกษา ตองมาจากการมสวนรวมของทกภาคสวน ในพนท รวมคดรวมรบผดชอบการจดการศกษาเพอพฒนาคณภาพของคนในพนท โดยหลกสตรควรมความสอดคลองและเหมาะกบบรบท วฒนธรรมประเพณวถการดาเนนชวตของชมชน ทองถน และสามารถสรางคนไดตรงตามความตองการจาเปน ของพนท และใหอานาจโรงเรยนกาหนดชวโมงเรยนไดเอง แตยงคงอยภายใตกรอบ ของหลกสตรแกนกลาง 2.3 การปรบกฎหมายหรอกฎระเบยบตางๆ เพอแกปญหาดานการเรยน การสอน เชน การแจกแทบเลตควรแจกใหกบเดกมธยมศกษาทมความพรอมการปรบเปลยน กฎหมายการออกใบประกอบวชาชพของครชาวตางชาตการปรบหลกเกณฑการขอยาย ของครบรรจใหม การปรบลดเกณฑการกาหนดสดสวนจานวนนกเรยนตอหอง ใหเหมาะสมเปนตน 2.4 การปรบระบบการเรยนการสอน สงสาคญทสด คอ ครตองมคณภาพ ดงนนตองลดภาระงานอนทมใชงานสอนของครเพอใหครมเวลาสาหรบการเตรยมการสอน เพมขน และควรนาวธการศกษาผานบทเรยน (lesson study) มาใชโดยใชเทคนคและ กระบวนการคดใหเดกไดนา ประสบการณจรงมาวเคราะหและตงคาถามใหเกดการเรยนร สวนผบรหารโรงเรยนตองสงเสรมสนบสนนใหครไดพฒนาตนเองอยางตอเนองสมาเสมอ โดยเฉพาะเนนพฒนาเทคนคการสอนและกระบวนการคดของครและควรจดหลกสตร การอบรมใหตรงกบความตองการจา เปนของคร ทงนควรกาหนดชวงเวลาฝกอบรม ทไมกระทบตองานสอนของครดวยทสาคญควรมการประเมนการเรยนการสอนของคร อยางตอเนองทก 1- 2 ปเพอการพฒนาครอยางตอเนอง

3. ทางออกเพอการปฏรประบบบรหารจดการการศกษา 3.1 การบรหารจดการงบประมาณและทรพยากรการศกษา ปรบแกกฎหมาย ใหโรงเรยนเปนนตบคคล มอานาจและมอสระในการบรหารจดการงานการศกษาของ โรงเรยน ภายใตการกากบ ตดตามของคณะกรรมการสถานศกษาและเขตพนทการศกษา รวมทงใหเขตพนทการศกษาและโรงเรยน เปนผเสนอจดตงและจดสรรงบประมาณการ จดการศกษาของพนทตามความตองการจา เปน ภารกจสภาพความเปนจรงและผลการ ประเมนคณภาพโรงเรยน 3.2 การบรหารจดการงานบคคลเพอแกปญหาการศกษาของพนทควรกระจาย อา นาจอยางแทจรงใหเขตพนทการศกษาและโรงเรยน โดยสวนกลางมบทบาทกาหนด เปาหมาย เกณฑและผลผลตทตองการ และใหเขตพนทการศกษาหรอโรงเรยนวางแผน และดา เนนงานใหบรรลผลตามทสวนกลางกาหนด เชน สามารถสรรหา และวางแผน พฒนาครเปนรายบคคล(individual

217

6

developmentPlan) โดยสามารถกาหนดหลกสตร วธดาเนนการ ระยะเวลาดาเนนการ และงบประมาณการพฒนาครซงเปนวธลดปญหา การดงครออกจากหองเรยนไดการพฒนาครทดทสดอกรปแบบหนงคอ การชแนะและ การเปนพเลยง (coaching and mentor) ผบรหารโรงเรยนควรใชเวลาสวนใหญอยท โรงเรยน เพอกากบ ตดตาม ดแล และทบทวนหลงปฏบตการสอนของครใหการชแนะรวมกน สรางระบบนเทศภายในอยางจรงจง เพอใหเกดการมสวนรวมพฒนาทกษะการ สอนของคร 3.3 การเขาสตาแหนงระดบบรหารของครและบคลากรทางการศกษา โดยเฉพาะการเขาสตาแหนงสายบรหาร ควรสรรหาจากผทมประสบการณมากกวา การสอบคดเลอก โดยกาหนดเงอนไขการเลอนเขาสตาแหนงสายบรหารวาจะตองม ประสบการณในการทา งานสายบรหาร และใหมกรรมการชมชนเขามามสวนรวมในการ คดเลอกและสรรหาผบรหาร โดยสวนกลางตองสรางระบบตรวจสอบการคดเลอก เพอ ปองกนปญหาการทจรตประพฤตมชอบและการแทรกแซงจากนกการเมองหรอตวแทน 3.4 การเลอนขนเงนเดอนประจา ปควรพจารณาจากประสทธภาพและประสทธผลของการปฏบตงาน มผลงานเปนทประจกษโดยเชอมโยงกบผลลพธของการ พฒนาคณภาพของผเรยน และพจารณาจากคณลกษณะ ความสามารถ ความประพฤต ทเหมาะสม โดยผบรหารโรงเรยนเปนผบรหารจดการ และมสทธขาดในการพจารณา ความดความชอบ ภายใตการกากบดแลของเขตพนทการศกษา และคณะอนกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (อ.ก.ค.ศ.) 3.5 การบรหารงานทวไป การจดสรรงบประมาณ ครภณฑ ทดน สงกอสราง สอ เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร อปกรณการเรยนการสอน และอนๆ ควรจดสรรใหเพยงพอตามความตองการจาเปน และลดขนตอนการเบกจายงบประมาณ ใหมความรวดเรวมากขน

4. ทางออกเพอการปฏรปคณภาพคร 4.1 การปรบระบบการผลตครใหสามารถดงดดคนเกง คนดมใจรกในอาชพ ครมาเปนคร โดยคดเลอกและพฒนาสถาบนการศกษา/มหาวทยาลยทมคณภาพ ทาหนาทผลตครโดยเฉพาะ หรออาจจดตงสถาบนผลตครโดยตรง สรางแรงจงใจใหเดกมทศนคตทดตอการเลอกเรยนวชาชพคร ปรบคาตอบแทนใหเหมาะสม เพอจงใจ คนเกงคนดมาเปนครและสรางหลกประกนวาเมอสาเรจการศกษาแลวมงานรองรบ เปนตน 4.2 การปรบระบบการคดสรรครและพฒนาระบบการประเมนครโดยกระจาย อานาจใหโรงเรยนสามารถคดสรร บรรจและโยกยายครตามความจา เปน/ความตองการ ของพนทใหคนในพนทมสทธในการคดสรรบคคลในทองถนและใหทนเรยนครตามความ ตองการ ปรบเกณฑการประเมนผลงานหรอการประเมนวทยฐานะของครตองพจารณา จากผลงานเชงประจกษทเชอมโยง และสะทอนถงผลสมฤทธทางการเรยนของเดก แทนการประเมนโดยพจารณาจากเอกสาร โดยมระบบการประเมนตดตามผลเปนระยะ เพอใหครพฒนาตนเองอยางตอเนอง 4.3 การพฒนาคณภาพครใหมจตวญญาณ และเปนผเอออานวยใหผเรยน เกดการเรยนรโดยพฒนาทงครใหมและครเกาใหมจตวญญาณและองคความรในตน เขาใจหลกสตร สามารถประยกตใชหลกสตรและออกแบบการจดการเรยนการสอน ไดอยางอสระตามกรอบของหลกสตรและบรรลผลตามทกาหนด

218

7

สามารถจดกระบวนการ เรยนรทมคณภาพ รวมทงตองมแผนการพฒนาตนเองรายบคคลของคร (individual development plan: ID PLAN) โดยการสารวจและวเคราะหสภาพปญหาและ ความตองการจาเปนรายบคคล และนามากาหนดทศทางและรปแบบการพฒนาครให สอดคลองกบความจา เปนและงานทรบผดชอบ 4.4 การคนครใหกบนกเรยน ปรบเปลยนวธการทางานภายในโรงเรยน ลดภาระงานครเพอใหครไดใชเวลาอยางเตมทในการจดกระบวนการเรยนรเพอยกระดบคณภาพ ของนกเรยน ภายใตการบรหารจดการของผบรหารโรงเรยน 4.5 การวางแผนอตรากาลงครและการผลตครใหสอดคลองกบความตองการ ของสถานศกษา โดยสวนกลางควรจดทา ระบบขอมลครทงประเทศเพอใหเหนสภาพ การกระจายและการกระจกตวของครรวมถงการขาดแคลนครในสาขาตางๆ ของแตละ พนท เพอวางแผนอตรากาลงครและประสานความรวมมอระหวางสถาบนผลตครกบ เขตพนทการศกษาและโรงเรยนเพอผลตและพฒนาครใหตรงกบสาขาวชาททองถน ตองการหรอขาดแคลน รวมทงมการใหทนการศกษาเพอสงเสรมสนบสนนคนในทองถน ทมคณสมบตเหมาะสมเขาศกษาในสถาบนผลตครเพอกลบมาพฒนาทองถนของตนเอง

5. ทางออกเพอการปฏรปการวดผลประเมนผลการศกษา 5.1 การสงเสรมใหมการวดผลประเมนผลเพอพฒนาการเรยนรโดยปรบ วธการวดและประเมนผลในชนเรยน ใหเปนการประเมนผลระหวางทางตลอดการจด กระบวนการเรยนรเพอใหครนาผลการประเมน มาวเคราะหจดแขงจดออนของนกเรยน เพอนา ไปสการปรบเปลยนวธการสอนใหเหมาะสมกบนกเรยน รวมทงมงเนนการประเมน เพอการสงเสรมกระบวนการเรยนรมากกวาเนนความรความจา โดยออกแบบเทคนค และวธการวดและประเมนผลทหลากหลายและใหเหมาะกบนกเรยน และกาหนด เกณฑการประเมนใหชดเจน 5.2 การพฒนาระบบการสอบมาตรฐานของประเทศ โดยการพฒนาคณภาพ ขอสอบการทดสอบทางการศกษาระดบชาตขนพนฐาน (O-NET) ใหมมาตรฐานมากขน เนนวดกระบวนการเรยนรการคดวเคราะห มากกวาความจา รวมทงปรบตวชวดใหเหมาะกบสภาพของโรงเรยน ลดจานวนวชาทสอบ ใหเหลอแตวชาหลกๆ และปรบเปลยนชวงเวลาสอบ จากเดอนมกราคมเปน เดอนมนาคม เพอใหนกเรยนไดเรยนเนอหาสาระวชาไดครบถวนกอนสอบ และใช ผลการสอบเปนเครองมอในการพฒนาคณภาพนกเรยนมากกวานามาตดสนคณภาพของโรงเรยน 5.3 การประเมนคณภาพสถานศกษาเพอพฒนาคณภาพของสถานศกษา การประเมนภายในสถานศกษาควรใหเขตพนทการศกษากบโรงเรยนรวมกนกาหนด เกณฑการประเมนผเรยน ทงดานทกษะวชาการ ทกษะชวต คณธรรม จรยธรรม มใชเนนผลสมฤทธทางการเรยนตามหลกสตร แตควรใหครอบคลมดานพทธพสย จตพสย และทกษะพสย สวนการประเมนภายนอกสถานศกษาทดาเนนการโดย สมศ. ควรปรบปรงตวชวดและเกณฑการประเมนใหสอดคลองกบบรบทของแตละสถานศกษา กาหนดเกณฑการประเมนใหมความยดหยนตามสภาพจรงมากกวาการประเมนจากเอกสาร (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. 2558 : ก-ซ)

กระแสความเปลยนแปลงของสงคมโลกและสงคมไทย สงผลใหเกดการแขงขนในทกๆดาน

219

8

ประเทศไทยจาเปนตองจดการศกษาใหเทาทนการเปลยนแปลง ทงนเพราะการศกษาคอปจจยสาคญของการพฒนาคนใหมคณภาพ ชวยเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศและสรางสมดลยของการพฒนา (สมคด สกลสถาปตย. 2552 : 2) ทงนผลการทดสอบระดบนานาชาต เมอป พ.ศ.2555 (Programme for International Student Assessment : PISA 2012) ประเทศในเอเชย ยงคงตดอนดบท 1-7 จากทงหมด 65 ประเทศโดย จน-เซยงไฮ ครองอนดบ 1 รองลงมาคอสงคโปร จน-ฮองกง จน-ไทเป เกาหล จน-มาเกา ญปน สวนประเทศไทยได อนดบ 50 หากเปรยบเทยบประเทศในภมภาคเอเชยแปซฟก ทเขารวมโครงการการทดสอบระดบนานาชาต จะเหนวา ประเทศไทยไดอนดบ 11 จาก 13 ประเทศ (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. 2557 : 52) ดงนนการทจะแกไขวกฤตการณเหลานใหสาเรจ ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) ถอไดวาเปนหวใจทสาคญยงปจจยหนง การนาไปสความเปลยนแปลงเปนความรบผดชอบทสาคญของผนาและเปนทตองการมากของสงคมในยคปจจบน ภาวะผนาทมประสทธภาพสง มความจาเปนทจะตองกระตนและเอออานวยใหเกดการเปลยนแปลงและการปรบตวตอสภาพแวดลอมภายนอก ทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และการจะนาการเปลยนแปลงไปสสงทดกวา ในสภาวะทโลกเรยกไดวากาลงเผชญกบวกฤตการณในแทบทกๆเรอง และกลาวกนวาถาไมปรบตวหรอเปลยนแปลง เรากอาจจะไมรอด หรอถงขนทอาจจะตองสญเผาพนธได อยางไรกตามถามนษยเราไมไดตระหนกรถงความสาคญของการเปลยนแปลง โดยทวไปเรากมกจะไมยอมรบความเปลยนแปลงหรออาจตอตานการเปลยนแปลงดงคากลาวทวา “นกไมเหนฟา ปลาไมเหนนา” (รตตกรณ จงวศาล. 2556 : 62) โรงเรยนเปนแหลงเรยนรทสาคญยงในการพฒนาผเรยนและผลตกาลงคนใหมศกยภาพทจะชวยพฒนาประเทศใหมความสามารถในการแขงขน ทงดานเศรษฐกจ การเมองและเทคโนโลยกบนานาประเทศได การพฒนาโรงเรยนมงสคณภาพนน จาเปนอยางยงทจะตองจดวางยทธศาสตรการบรหารใหเหมาะสม สอดคลองกบความเปลยนแปลงของสงคมทกระดบ และบรบทของสถานศกษา ซงปจจยของการบรหารแนวใหมนนประกอบไปดวย เงน คน วสดอปกรณ การบรหารจดการ และเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ICT) โดยนาสกระบวนการบรหารอยางสอดคลองกนเชงระบบทง บรบท

(context) ปจจย (input) กระบวนการ (process) และผลผลต (output)(อารง จนทวนช. 2547 : 2) การจดการศกษาใหผเรยนมคณภาพทงสมรรถนะและคณลกษณะทพงประสงตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน จาเปนอยางยงทผนาตองอาศยหลกวชาการในการเปลยนแปลง โดยเฉพาะการใหความสาคญกบการบรหารงานวชาการตงแตการพฒนาหลกสตรสถานศกษา การพฒนากระบวนการเรยนร การวดผล ประเมนผลและเทยบโอนผลการเรยน การวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา การพฒนาสอนวตกรรม และเทคโนโลยทางการศกษา การพฒนาแหลงการเรยนร การนเทศการศกษา การพฒนาระบบการประกนคณภาพในสถานศกษา การประสานความรวมมอในการพฒนาวชาการกบสถานศกษาและหนวยงานอนๆ การสงเสรมและสนบสนนงานวชาการแกบคคล ครอบครว องคกร

220

9

หนวยงาน และสถาบนอนทจดการศกษา การบรณาการสงเหลานในกระบวนการบรหารจดการสถานศกษาในยคปจจบน จาเปนอยางยงทตองอาศยภาวะผนาการเปลยนแปลงทจะสงผลตอการพฒนางานวชาการของสถานศกษา โรงเรยนราชประชานเคราะห เปนโรงเรยนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทานเงนใหกระทรวงศกษาธการ สรางโรงเรยนประชาบาลทถกพายพดพง เมอคนวนท 25 ตอกบวนท 26 ตลาคม 2505 ไดเกดพายโซนรอนชอ "แฮเรยต" พดผานทางตอนใตของประเทศไทยยงความเสยหายใหเกดแกจงหวดภาคใตถง 12 จงหวดรวม 12 โรงเรยน ใน 6 จงหวดภาคใต และภายหลง พระราชทานชอวา "โรงเรยนราชประชาเคราะห 1 ถง 12" และตอมาไดมการกอตงโรงเรยนราชประชานเคราะห เพอการดแลอปการะบตรหลานของผยากไร หางไกลธระกนดาร และประสบสาธารณภยตาง จนถงปจจบนมจานวนทงสน 58 โรงเรยน นอกจากดานสทธและโอกาสทางการศกษาแลว ยงทรงมพระมหากรณาธคณทตองการเหนนกเรยนเหลานจบการศกษา อยางมคณภาพ ออกมารบใชสงคมและบานเมองอยางเตมภาคภม ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารโรงเรยนราชประชานเคราะห ทจะสงผลตอการพฒนาคณภาพดานวชาการจงเปนปจจยทมความสาคญไมนอยไปกวาใหสทธและโอกาสทางการศกษา

ดวยเหตนทาใหผวจยสนใจศกษารปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห เพอเปนแนวทางในการปรบปรง แกไขและพฒนางานวชาการของโรงเรยนราชประชานเคราะห ใหมประสทธภาพตอไป

221

10

คาถามการวจย

1. องคประกอบของรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะหเปนอยางไร

2. การพฒนารปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะหเปนอยางไร

3. องคประกอบของรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะหมความเหมาะสมอยางไร

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาองคประกอบของรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห

2. เพอพฒนารปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะหเปนอยางไร

3. เพอศกษาความเหมาะสมขององคประกอบของรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห

ความสาคญของการวจย

ผลการวจยครงนจะไดองคประกอบของภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห และเปนขอมลสาหรบผบรหารสถานศกษาโรงเรยนราชประชานเคราะห ซงมความเหมาะสมกบโรงเรยนราชประชานเคราะห ในการพฒนางานวชาการ และนอกจากนโรงเรยนประถมศกษาและมธยมศกษาในสงกดอนสามารถนาไปประยกตใชในการพฒนางานวชาการของโรงเรยนใหมคณภาพมากยงขนได

กรอบแนวคดในการวจย

การศกษาในครงนผวจยมงศกษาองคประกอบและความเหมาะสมของรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษา ทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห ทง นผวจยไดศกษาเอกสาร งานวจย นโยบายตนสงกดและระเบยบกฎหมายท เกยวของอาท พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.๒๕๔๒ ทแกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๔๕ และกาหนดกรอบแนวคดภาวะผนาการเปลยนแปลงของเบรน (Burns) ซงเบรนเหนวาภาวะผนาเปนปฏสมพนธของ

222

11

บคคลทมความแตกตางกนในดานอานาจ ระดบแรงจงใจ และทกษะเพอไปสจดมงหมายรวมกน ซงเกดไดใน 3 ลกษณะคอ ภาวะผนาการแลกเปลยน (transactional leadership) เปนปฏสมพนธทผนาตดตอกบผตาม (follower) เพอแลกเปลยนผลประโยชนซงกนและกน ภาวะผนาการเปลยนแปลง (transformational leadership) ผนาตระหนกถงความตองการและแรงจงใจของผตาม ผนาและผตามจะมปฏสมพนธกนในลกษณะยกระดบความตองการของซงกนและกน กอใหเกดการเปลยนสภาพ ทง 2 ฝาย และภาวะผนาแบบจรยธรรม (moral leadership) ผนาการเปลยนแปลงจะเปลยนเปนผนาแบบจรยธรรมอยางแทจรง เมอผนาไดยกระดบความประพฤต และความปรารถนาเชงจรยธรรมของผนาและผตามใหสงขน และกอใหเกดการเปลยนแปลงทง ๒ ฝาย

นอกจากนนผวจยยงไดศกษาภาวะผนาความเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาโรงเรยนราชประชานเคราะห ทบรหารจดการงานวชาการใหอยางมคณภาพ อกทงไดศกษาแนวทางการบรหารจดการตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 จากแนวคดและทฤษฎดงกลาวผวจยจงกาหนดเปนกรอบแนวคดในการศกษาวจยในครงนดงน

แผนภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย

ขอบเขตของการศกษาคนควา

1.ขอบเขตของผใหขอมล 1.1 ประชากร ไดแกผบรหารสถานศกษาและผเกยวของกบการบรหารงานวชาการ ไดแกรองผอานวยการฝายวชาการ หวหนากลมงานวชาการ โรงเรยนราชประชานเคราะห โดยเฉพาะผนาการเปลยนแปลงของโรงเรยนราชประชานเคราะห จานวน 58 โรงเรยน

ศกษาวเคราะห สงเคราะห แนวคด ทฤษฎทเกยวของ - ภาวะผนาการเปลยนแปลง - การบรหารงานวชาการ

สมภาษณอยางไมเปนทางการผบรหารสถานศกษา ทประสบความสาเรจในการบรหารงานวชาการ และผเชยวชาญทเกยวของ

ศกษาวเคราะห สงเคราะห - งานวจย - พรบ.การศกษาแหงชาต - นโยบายของกระทรวงศกษาธการ - นโยบายของมลนธราชประชานเคราะห

องคประกอบของภาวะผนาการเปลยนแปลง 1. ปจจยสงเสรมการเปลยนแปลง 2. การเปนผนาทางวชาการ 3. การสรางวสยทศนในผนา 4. การสรางคานยมและวฒนธรรมองคกรเพอการ

เปลยนแปลง 5. บทบาทผนากบการเปลยนแปลงองคกร

รปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการ โรงเรยนราชประชานเคราะห

223

12

1.2 กลมตวอยาง ไดจากการเลอกแบบเจาะจง (purposive sampling) โดยเลอกผบรหารสถานศกษาทมความรความสามารถ มความเชยวชาญ ผลงานความโดดเดนเปนทประจกษและมผลการพฒนางานอยางมคณภาพ ซงผใหขอมลในแตละสถานศกษา ประกอบดวย ผบรหารสถานศกษา จานวน 1 คน รองผอานวยการสถานศกษาจานวน 1 คน หวหนางานวชาการจานวน 1 คน ใหขอมลเชงคณภาพโดยการสมภาษณ

2.ขอบเขตดานเนอหา การศกษาวจยในครงนมงศกษาภาวะผนาการเปลยนแปลงของของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอ

การพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห โดยยดหลกทฤษฎภาวะผนาการเปลยนแปลงของเบอรน (Burns 1978 cited in yukl& Fleet. 1992 อางใน รตตกรณ จงวศาล. 2556 : 248) ซงเบอรนกลาววา ภาวะผนาเปนปฏสมพนธของบคคลทมความแตกตางกนในดานอานาจ ระดบแรงจงใจ และทกษะเพอไปสจดมงหมายรวมกน โดยสอดคลองกบแนวคดของทชชและเดวานนา (Tichy &Devanna.1990 : 88) ทกลาววา ผนาการเปลยนแปลงในป ค.ศ.1990 เปนผหนงซงทาใหเกดคณภาพชวตทงภายในและภายนอกของหนวยงานในศตวรรษท 21 และภาวะผนาการเปลยนแปลงของ แบสส และอลโอ (Bass & Avolio.1990 อางในอดม สงโตทอง.2550 : 30-32) ทกลาววาภาวะผนาการเปลยนแปลงประกอบดวยองคประกอบ 4 ดานไดแก 1.การมอทธพลเชงอดมการณ 2.การสรางแรงบนดาลใจ 3.การกระตนทางปญญา และ 4.การคานงถงปจเจกบคคล

ในการวจย เรอง รปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะหผวจยไดกาหนดขอบเขตของการวจยไวดงน

1. ดานเนอหา ผวจยมงศกษา เนอหา ดงตอไปน 1.1 ปจจยสงเสรมการเปลยนแปลง ประกอบดวย 1.1.1 วางแผนการเปลยนแปลงโดยคานงถงความรวดเรวและประสทธภาพ

ในการปฏบตงาน 1.1.2 กาหนดเวลาทเหมาะสมสาหรบความเปลยนแปลงตามความสามารถ

ของบคลากรและทรพยากรขององคกร 1.1.3 พฒนาความรความเขาใจเกยวกบผลกระทบของปจจยดานบคคลและ

วฒนธรรมทกระทบตอการเปลยนแปลง 1.1.4 หาทางสนบสนนการเปลยนแปลงจากผมสวนไดเสยกบองคกร 1.2 การเปนผนาทางวชาการ ประกอบดวย

1.2.1 การกาหนดวสยทศน เปาหมายและพนธกจการเรยนร 1.2.2 การบรหารจดการหลกสตรและการสอน 1.2.3 การพฒนานกเรยน

224

13

1.2.4 การพฒนาคร 1.2.5 การสรางบรรยากาศการเรยนร 1.3 การสรางวสยทศนในผนาประกอบดวย 1.3.1 วเคราะหความเสยงและความสามารถในการเปลยนแปลงองคกร 1.3.2 มการวางแผนกลยทธทดเพอการเปลยนแปลง 1.3.3 นาการเปลยนแปลงไปปฏบตอยางตอเนอง 1.3.4 กระตนการเปลยนแปลงโดยการสรางสานกการเปลยนแปลงใน

บคลากรและสรางองคกรแหงการเรยนร 1.4 การสรางคานยมและวฒนธรรมองคกรเพอการเปลยนแปลงประกอบดวย 1.4.1 มองคประกอบทกอใหเกดวฒนธรรมทเขมแขง 1.4.2 เนนความสาคญของบคลากร 1.4.3 เนนผลการทางาน 1.4.4 เนนความสาเรจและผลงานทดเดน 1.5 บทบาทผนากบการเปลยนแปลงองคกรประกอบดวย 1.5.1 มความกลาหาญ 1.5.2 เชอมนในความสามารถบคลากร 1.5.3 ความสามารถในการถายทอดคานยม 1.5.4 สามารถเรยนรความผดพลาดของตนเอง 1.5.5 ความสามารถในการบรหารจดการในสภาวะทซบซอน

การวจยเรองรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห เปนการวจยแบบผสมผสาน(Mixed Research) ระหวางการการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) และวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ประกอบดวยการศกษาเอกสาร (Documentary) จดกลมสนทนา(focus group discussion) การใชเทคนค เดลฟาย(Delphi technique) โดยมวตถประสงคเพอศกษาองคประกอบของภาวะผนาสาหรบผบรหารสถานศกษาโรงเรยนราชประชานเคราะห สรางและนาเสนอรปแบบภาวะผนาสาหรบผบรหารโรงเรยนราชประชานเคราะห โดยมผเชยวชาญจานวน 24 คน นาขอมลทไดมาวเคราะห สงเคราะหเชงเนอหา (Content analysis) และใหผเชยวชาญพจารณาเพอตรวจสอบความสอดคลองระหวางปรากฏการณกบแนวคดทฤษฎ และยนยนดวยการใชเทคนคเดลฟาย (Delphi technique)เปนหลก และการใชคาสถตในการหาความสอดคลองของและเนอหาจากคาทางสถตจากคาพสยระหวางควอไทล (interquartile range) คาเฉลย (mean) และคามธยฐาน(median) เพอหาขอสรปในการวจย ซงมขนตอนการ

225

14

ดาเนนการวจยดงน 1. ประชากรและกลมตวอยาง 2. เครองมอและการสรางเครองมอทใชในการรวบรวมขอมล 3. ขนตอนการวจย 4. การหาคณภาพเครองมอการวจย 5. การวเคราะหขอมลและวธใชในการวเคราะหขอมล 6. การนาเสนอผลการวจย

ประชากรและกลมตวอยาง

กลมประชากรในการศกษาครงน ผเชยวชาญและนกวชาการทมคณสมบตคอ เชยวชาญดานการบรหารสถานศกษาในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษา และผเชยวชาญจะพจารณาคดเลอกกลมประชากรตามวธบอกตอ (snow boll) โดยจาแนกเปนประชากรตามคณวฒและความเชยวชาญ ประกอบดวย ผบรหารสถานศกษา และหวหนางานวชาการ รวม 24 คน จาแนกเปน ผบรหารสถานศกษา ทมผลการบรหารงานวชาการประสพผลสาเรจเปนทประจกษและยอมรบจานวน 12 คน หวหนางานวชาการมผลการบรหารงานวชาการประสพผลสาเรจเปนทประจกษและยอมรบจานวน 12 คน เครองมอทใชในการวจยและการสรางเครองมอ เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลสาหรบการวจย เปนแบบสมภาษณซงผวจยไดสรางขนเพอศกษาและรวบรวมขอมลเกยวกบภาวะผนาการปเลยนแปลงสาหรบผบรหารสถานศกษาโรงเรยนราชประชานเคราะห เพอใชสาหรบเกบขอมลเบองตนของโรงเรยนในสงกดเขตพนทการศกษา เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล รอบท 1

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล รอบท 1 เปนแบบสมภาษณเชงลกสาหรบผบรหารสถานศกษาทประสบผลสาเรจในการบรหารจดการโรงเรยนโรงเรยนราชประชานเคราะห และแบบสอบถามปลายเปดสาหรบสอบถามผเชยวชาญ ผวจยกาหนดคาถาม เกยวกบรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาโรงเรยนราชประชานเคราะห ในดาน 1.การพฒนาหลกสตรสถานศกษา 2.การพฒนากระบวนการเรยนร 3.การวดผลประเมนผลและเทยบโอนผลการเรยน 4.การวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา 5.การพฒนาสอนวตกรรมและเทคโนโลยทางการศกษา 6.การพฒนาแหลงการเรยนร 7.การนเทศการศกษา 8.การพฒนาระบบการประกนคณภาพในสถานศกษา 9.การประสานความรวมมอในการพฒนาวชาการกบสถานศกษาและหนวยงานอนๆ 10.การสงเสรมและสนบสนนงานวชาการแกบคคล ครอบครว องคกร หนวยงาน และสถาบนอนทจดการศกษา แลวตงผเชยวชาญ 1 ทาน เพอผเชยวชาญจะพจารณาคดเลอกตามวธบอกตอ (snow boll) จะชวยใหสามารถเลอกผเชยวชาญไดจานวน 24 คน โดยใชคาถามปลายเปด (open – ended questions) เกยวกบรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษา เพอใหผเชยวชาญไดแสดงความคดเหนอยางเตมท

226

15

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล รอบท 2 นาขอมลจากการเกบขอมลในรอบท 1 จากทงสองสวน วเคราะหเพอรางแนวทางเกยวกบภาวะผนาสาหรบผบรหารสถานศกษาโรงเรยนราชประชานเคราะห จากคาตอบทไดจะถกนามาวเคราะห จดประเภท และหมวดหม ใหงายแกการเขาใจ พฒนาแบบสอบถาม ครงท 2 จากคาถามทไดจดหมวดหมแลว ผวจยพฒนาแบบสอบถามทมคาถามประเภทปลายปด (close – ended questions) โดยใหเรยงลาดบความสาคญหรอใหประมาณคา สาหรบสรางแบบสอบถามในรอบท 2 เปนแบบสอบถามแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (rating scale) เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล รอบท 3 นาผลแนวทางการบรหารจดการเกยวกบภาวะผนาสาหรบผบรหารสถานศกษาโรงเรยนราชประชานเคราะห ขอมลจากการเกบขอมลในรอบท 2 โดยนาผลมาวเคราะห หาคามธยฐาน (median) และคาพสยระหวางควอไทล (interquartile range) แลวพฒนาแบบสอบถามขนใหม โดยระบคาสถตทง 2 ประเภทไวในแบบสอบถาม พรอมทงระบจดใดในหรอนอกพสยของผเชยวชาญ เพอใชในครงท 3 พรอมทงแสดงเหตผลประกอบ ซงมธยฐาน คอ คะแนนตวทอยตรงกลางของกลมเมอจดเรยงลาดบคะแนน สวนพสยระหวางควอไทล คอ ผลตางระหวางควอไทลท 3 กบควอไทลท 1 ถาคาพสยระหวางควอไทลแคบแสดงวาคาตอบทวเคราะหมความคดเหนของผเชยวชาญสอดคลองกน มาวเคราะหขอมลสรางแบบสอบถามในรอบท 3 แบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ และสวนการยนยนขอมล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลการนาแนวทางสการปฏบต นาแนวทางทไดจากการเกบขอมลในรอบท 3 มาสรางแบบสอบถามโดยจดประสงคของแบบสอบถามในชดนเพอตองการทราบถงการนาแนวทางทสรางขนมความเปนไปไดมากนอยเพยงใดทจะนาไปสการปฏบต กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน ไดแก หวหนางาน หวหนากลมสาระ การเรยนร จานวน 60 คน โดยการแสดงความคดเหนตอความมภาวะผนาสาหรบผบรหารสถานศกษาโรงเรยนราชประชานเคราะหพฒนาแบบสอบถามครงท4 โดยนามาวเคราะหใหมพรอมคาสถตเชนเดมวเคราะหคามธยฐาน(median)จากการสอบถามครงสดทายจะเปนคาตวแทนคาตอบของกลม การหาคณภาพเครองมอการวจย การหาคณภาพของแบบสอบถามในชดท 1 เปนการหาความตรงเชงเนอหา(context validity ) ผวจยนาแบบสอบถามทสรางขนปรกษาอาจารยทปรกษาวทยานพนธ และผเชยวชาญในการพจารณาตรวจสอบความถกตอง ดานเนอหาและภาษาเพอใหมความถกตองสมบรณ เกดความเขาใจแกผตอบแบบสอบถาม และสามารถวดไดตรงกบเรองทตองการศกษา แลวนามาปรบปรงใหมความเหมาะสม แลวนาไปหาความตรงเชงเนอหา ขนตอนการวจย การวจยครงนเปนแบบผสมผสานของการวจยเชงปรมาณ และการวจยเชงคณภาพ ม 5 ขนตอน ขนตอนท 1 เปนการวจยเชงสารวจเพอวเคราะหภาวะทผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห โดยการศกษาจากเอกสาร แนวคดทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ เกยวกบแนวทางการบรหารจดการรปแบบภาวะทผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห

227

16

ขนตอนท 2 การสรางรปแบบภาวะทผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห ขนตอนท 3 เปนการวเคราะหภาวะทผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห ในแตละดาน โดยใชระเบยบการวจยเชงอนาคต โดยประยกตใชเทคนคเดลฟายเพอการวเคราะหขอมลโดยผเชยวชาญจานวน 24 คน จานวน 3 รอบ วเคราะหขอมลโดยใช คามธยฐาน ฐานนยม พสยระหวางควอไทล (interquartile range) หากพบวาพสยระหวางควอไทล (interquartile range) มคานอย แสดงวาความคดเหนของผเชยวชาญ ทงหมดสอดคลองกน สามารถสรปได แตถาพบวาพสยระหวางควอไทล (interquartile range) มคามาก แสดงวาความคดเหนคอนขางกระจายยงสรปขอมลไมได ขนตอนท 4 เปนการวเคราะหความเปนไปไดของภาวะทผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห และรายละเอยดในแตละดาน เพอพฒนาภาวะทผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยน ราชประชานเคราะห โดยใชระเบยบการวจยเชงสารวจจากความคดเหนของหวหนางาน หวหนากลมสาระ การเรยนร จานวน 60 คน โดยการแสดงความคดเหนตอความมภาวะทผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห โดยการสนทนากลม (focus group disscusion) วเคราะหขอมลโดยใชการวเคราะหเนอหา (content analysis) ขนตอนท 5 สรปและเสนอรายงานผลการวจย นาผลการวจยทไดจากการศกษามาสรปและนาเสนอเปนรายงานผลการวจย จดทารปเลมวทยานพนธเพอนาเสนอตอไปจากขนตอนการดาเนนการวจยทกลาวขางตน สามารถสรปได ดงภาพ

ขนตอนการวจย การดาเนนการวจย

ผลทไดรบ

ขนตอนท1 วเคราะหเอกสาร ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

ศกษาจากเอกสารในกรอบแนวคด ทฤษฎ งานวจยทเกยวของ พรบ.การศกษาแหงชาต ระเบยบกฏหมายทเกยวของดานการศกษา

กรอบแนวคดการ

ขนตอนท 2 การสรางรปแบบภาวะทผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชาน

ขนตอนท 3 การพฒนารปแบบรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการ

รปแบบรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการ

หลกการและแนวคดททาใหเกดรปแบบรปแบบภาวะทผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชา โดยอาศยหลกแนวคดในขนตอนท 1 ประกอบดวย รปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลง การบรหารงานวชาการของ

รปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยน

228

17

ภาพท 14 ขนตอนการดาเนนการวจย

การวเคราะหขอมลและวธทใชในการวเคราะหขอมล การวจยครงนเปนการวจยแบบผสมผสานเปนการสรางขอสรปจากปรากฏการณทเกดขนซงมลาดบการวเคราะหขอมลดงน 1. การเกบขอมลเบองตนจากผเชยวชาญ ผบรหารสถานศกษา และหวหนางานวชาการ รวม 24 คน โดยพฒนาคาตอบจากแบบสอบถามรอบท 2 โดยพจารณาจาก คามธยฐาน (Median)คาเฉลย (Mean)พสยระหวางควอไทล (Interquartile Range)เพอเกบเปนขอมลพนฐานสาหรบการราง โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร โดยผวจยแปลผลตามเกณฑของ สวมล วองวาณช (2548 : 233-234 )กาหนดไวดงน คามธยฐานตากวา 1.50 หมายถง ขอความนนเปนไปไดนอยทสดหรอกลมผเชยวชาญไมเหนดวยกบขอนนมากทสดกบขอความนน คามธยฐานอยระหวาง 1.50 – 2.49 หมายถง ขอความนนเปนไปไดนอย หรอกลมผเชยวชาญไมเหนดวยกบขอความนน คามธยฐานอยระหวาง 2.50 – 3.49 หมายถง ไมแนใจในขอความนน หรอกลมผเชยวชาญไมแนใจขอความนน

สรปผลและนาเสนอรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการโรงเรยนราชประชานเคราะห

รายงานการวจย

ขนตอนท 4 ทดสอบความเปนไปไดของแนวทางในการปฏบตจรง

ขนตอนท 5สรปและนาเสนอผลการวจย

นาภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาในดานตางๆ ไปสรางแบบสอบถาม เพอสอบถามผบรหาร หวหนางานวชาการ หวหนากลมสาระฯ จานวน 60

ทดสอบความเปนไปไดของรปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอการพฒนางานวชาการ

ใชเทคนคเดลฟายในการพฒนาโดยผเชยวชาญดานการบรหารการศกษาและสถานศกษาในกรอบของรปแบบภาวะผนาของผบรหารสถานศกษาตามมาตรฐานสากล จานวน 24 คน จานวน 3 รอบ

229

18

คามธยฐานอยระหวาง 3.50 – 4.49 หมายถง ขอความนนเปนไปไดมาก หรอกลมผเชยวชาญเหนดวยกบขอความนนมาก

คามธยฐานอยระหวาง 4.50 ขนไปหมายถง ขอความนนเปนไปไดมากทสดหรอกลมผเชยวชาญเหนดวยกบขอความนนมากทสด คาพสยควอไทล (Interquartile Rank)เปนการคานวณหาคา ความแตกตางระหวางควอไทลท 1 ควอไทลท 3 ถาคาพสยระหวางควอไทล ทคานวณไดของขอมความมคาตงแต 1.50 ลงไป แสดงวาความคดเหนของกลมผเชยวชาญทมตอขอความนนมความสอดคลองกน ถาคาความแตกตางระหวาง ควอไทลท 1 ควอไทลท 3 ถาคาพสยระหวางควอไทล ทคานวณไดของขอมความมคาตงแต 1.50 ขนไปแสดงวาความคดเหนของผเชยวชาญทมตอขอความนนมความไมมสอดคลองกน ตอจากนนจงนาเอาขอความทกลมผเชยวชาญมความคดเหนสอดคลองกนทงในดานมธยฐาน คาเฉลย และคาพสยระหวาง ควอไทล มาสรปเปนความคดเหนของกลมผเชยวชาญและเสนอผลการวเคราะหขอมลตอไป

สรปผล ผนาการเปลยนแปลงในปรากฏการณ ทสงผลตอการเปลยนแปลง ซงในปจจบน จะมคณลกษณะดงน 1. ผนาการเปลยนแปลงควรมวสยทศน คอ เปาหมายทมลกษณะกวางๆ เปนความตองการในอนาคต โดยมไดกาหนดวธการไวเปนขอความทวไปซงกาหนดทศทางของภารกจเปนความมงหมายในสถานภาพทเราจะไปเปนหรอเราไปอย ณ วนหนงในอนาคต ทองคกรมงหมาย มงหวงหรอประสงคจะเปนหรอจะมในอนาคต 2. ผนาการเปลยนแปลงทางวชาการ คอ ผทมความรความเขาใจในทฤษฎ ปรชญาของหลกสตรตางๆทใชในสถานศกษา มความรความเขาใจในวธสอนแบบตางๆ สนบสนนใหครใชนวตกรรมการสอนเปนแบบอยางทดในเชงวชาการ สนบสนนและสงเสรมความเปนเลศทางวชาการของโรงเรยน สงเสรมการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ นเทศและกากบใหการจดการเรยนรเปนไปตามแผนการจดการเรยนรทกาหนดไว 3. ผนาการเปลยนแปลงการบรหารงานดวยระบบคณภาพคอกระบวนการบรหารงานทประกอบดวย นโยบายคณภาพ วตถประสงคคณภาพ การวางแผนงานคณภาพ ระบบการบรหารจดการเชงคณภาพ ระบบการตรวจสอบหรอการประเมนผล และการปรบปรงอยางตอเนอง เพอตอบสนองความตองการของลกคาหรอผรบบรการของพนกงานและของสงคม 4. ผนาการเปลยนแปลงการใชเทคโนโลยการสอสารในการจดการคอเทคโนโลยทเขามาชวยใหการสอสารระหวางบคคลเกอบทกวงการ ทงทางดานการศกษาจาเปนตองอาศยการสอสารระหวางผสอนกบผเรยน ผเรยนกบผเรยน ซงจะชวยเพมประสทธภาพในกระบวนการเรยนการสอน และการดาเนนงานในหลายดาน ทงนโดยอาศยเทคโนโลยการสอสาร การดาเนนงานและเทคโนโลยการสอสารระหวางบคคล เชน การใชโทรศพท โทรสาร เทเลคอนเฟอเรนส และไปรษณยอเลกทรอนกส เปนตน และ เทคโนโลยสารสนเทศซงเปนทนยมประยกตใชในปจจบน

230

19

บรรณานกรม กนกอร ยศไพบลย. (2545). ภาวะผนาทางการศกษา. ขอนแกน: ภาควชาการบรหารการศกษาคณะ

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. กนกอร สมปราชญ. (2542). องคการและการพฒนาองคการ. ขอนแกน: คลงนานาวทยา กระทรวงศกษาธการ. (2534). การจดการศกษาระดบประถม มธยม และอาชวศกษาของไทย ใน

ศตวรรษหนาทสอดคลองกบลกษณะการเปลยนแปลงทางสงคม. [ม.ป.ท.: ม.ป.พ.].(2551). _______.(2545). แผนปฏบตการการศกษาเพอปวงชนสาหรบประเทศไทยตามกรอบปฏบตการดาการ

(พ.ศ. 2545 – 2559). กรงเทพฯ: องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.). ไกศษฏ เปลรนทร (2552).การพฒนาตวบงชภาวะผนาทางวชาการสาหรบผบรหารสถานศกษาขน

พนฐาน.วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรดษฎบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน. แคทลยา ศรใส.(2548). ความสมพนธระหวางภาวะผนาการเปลยนแปลงกบการสรางทมงานของ

ผบรหารโรงเรยนเอกชน สานกตรวจราชการประจาเขตตรวจราชการท3. รายงานการศกษาอสระปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

จนทราน สงวนนาม.(2551). ทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหารสถานศกษา. พมพครงท 2.กรงเทพฯ: บค พอยท.

จมพล พลภทรชวน และคณะ.(2553). การวเคราะหบรบท : ความทาทายของการบรหารการศกษาในอนาคต. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

โจ โอเวน.(2549). ผนาเปนได งายนดเดยว. (ศรตยา วงศวเชยรชย, ผแปล). กรงเทพฯ: บรษท เพยรสน เอนดเคชน อนโดไซนา จากด.

ชนะ พงศสวรรณ.(2548). ความสมพนธระหวางภาวะผนาการเปลยนแปลงและการกระจายอานาจการบรหารงานวชาการของสถานศกษาขนพนฐาน อาเภอปากทอ สานกงานเขตพนทการศกษาราชบร เขต 1. สารนพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ชญญา อภปาลกล.(2550). ปจจยทสงผลตอการการบรหารงานวชาการของผบรหารสถานศกษาในกลมเครอขายหวหน สานกงานเขตพนทการศกษากาฬสนธ. นกศกษาปรญญาโท สาขาบรหารการศกษา รนท 23 คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

ชาญชย อาจนสมาจาร. (2541). การบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: ศนยสอเสรมกรงเทพ. _______.(2550). ภาวะผนาในองคการ. กรงเทพฯ: สานกพมพปญญาชน. ชาย โพสธตา.(2552). ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบ

ลชซง. ชนภทร ภมรตน.(2553). การปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง. ขอนแกน: ชชวาลการพมพ. ชมศกด อนทรรกษ (2545).การบรหารงานวชาการ ปตตานภาควชาการบรหารการศกษา คณะ

231

20

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ณรงค ณ ลาพน, เพชร รปวเชตร. (2546). การบรหารจดการคณภาพโดยรวม. เชยงใหม: The

Knowledge Center. ดนย เทยนพฒ.(2534). การบรหารแบบ QCC กลมควบคมคณภาพ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ดรณ ขนขวา.(2551). ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารโรงเรยนในอาเภอหนองเรอ สงกด

สานกงานเขตพนทการศกษาขอนแกน เขต 5. รายงานการศกษาอสระปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

ตวงรตน จนตชาต.(2546). ภาวะผนาการเปลยนแปลงทสงผลความผกพนตอองคกรของพนกงานองคการคาของครสภา ศกษาเฉพาะภาคการคา. สารนพนธปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑตสาขาวชาการจดการ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ทศพร คณนาพร.(2552). ไมมเจานายไมใชลกนององคกรของเรามแต “ผนา”. กรงเทพฯ: บรษท พเอน เค แอนด สกายพรนตง จากด.

ธงชย ตนตวงษ.(2540). องคการและการบรหาร.กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานชย. ธงชย หมนสา.(2552). ความสมพนธระหวางภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารโรงเรยนกบการ

ประกนคณภาพในโรงเรยนขนาดเลก สงกดสานกงานเขตพนทการศกษามหาสารคามเขต 3. รายงานการศกษาอสระปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน

ธวชชย หอมยาเยน.(2548). การศกษาภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาหนองคาย เขต 2. รายงานการศกษาอสระปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยขอนแกน.

ธระ รญเจรญ. (2520). การบรหารโรงเรยนประถมศกษา การปฏบตและทฤษฎ.กรงเทพฯ:โอเดยนสโตร. _______. (2550). การบรหารโรงเรยนยคปฏรปการศกษา. กรงเทพฯ: บรษท ธนาเพรส จากด. _______. (2550). ความเปนมออาชพในการจดและบรหารการศกษายคปฏรปการศกษา.กรงเทพฯ:

บรษท แอล. ท. เพรส. จากด. นศา ชโต. (2545). การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research). กรงเทพฯ: แมทสปอยท. นพพงษ บญจตรดลย.(2551).หลกการบรหารการศกษา.กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย นภดล สงหศร.(2548). การศกษาภาวะผนาของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

ขอนแกน เขต 1. รายงานการศกษาอสระปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.(2550). คมอการทาวทยานพนธและการศกษาอสระ.ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน.

บญชวย ศรเกษ.(2540). พฤตกรรมองคการในการบรหารการศกษา. เลย: คณะครศาสตร สถาบนราชภฏเลย.

ประพนธ สรหาร.(2541). รายงานการวจยพฤตกรรมการบรหารของคณะกรรมการประถมศกษาจงหวดและคณะกรรมการการประถมศกษาอาเภอ. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

232

21

ประยทธ ชสอน.(2548). พฤตกรรมภาวะผนาและแนวทางการพฒนาสความเปนผบรหารมออาชพของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

ประยร อครบวร และคณะ.(2553). การสรางเครอขายและการมสวนรวม. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปราชญา กลาผจญ.(2537). หลกและทฤษฎการบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: บรษท มตรภาพการพมพและสตวดโอ จากด.

ปรญญา ตนสกล.(2543). ศาสตรแหงผนา. กรงเทพฯ: สานกพมพจตจกวาล. ปรยาพร วงศอนตรโรจน(2535)การบรหารงานวชาการกรงเทพมหานครศนยสอเสรมกรงเทพมหานคร พสฐธวฒน กลนไธสง.(2552).ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารทสงผลตอการบรหารโดยใช

โรงเรยนเปนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาชยภม เขต 3. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยขอนแกน.

พส เดชะรนทร และคณะ.(2553). การนาแผนยทธศาสตรสการปฏบต. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

_______.(2553). การวางแผนและการกาหนดยทศาสตร. กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ไพฑรย เจรญพนธวงศ.(ม.ป.ป.) การบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: โอเดยนสโต. ภญโญ สาธร.(2516).หลกบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: วฒนาพานช. ภาวดา ธาราศรสทธ.(2547). ภาวะผนาและจรยธรรมสาหรบผบรหารการศกษา. กรงเทพฯ:สานกพมพ

มหาวทยาลยรามคาแหง. _______. (2547).หลกและทฤษฎการบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลย

รามคาแหง. เยนใจ เลาหวนณช และคณะ.(2550). ผนาทางวชาการ และการพฒนาหลกสตร. มหาวทยาลยราชภฏ

สวนดสต. รตตกรณ จงวศาล.(2543). ผลการฝกอบรมภาวะผนาการเปลยนแปลงของผนานสตมหาวทยาลย

เกษตรศาสตร. ปรญญานพนธวทยาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

รง แกวแดง. (2544). ประกนคณภาพการศกษา ทกคนทาไดไมยาก. พมพครงท 2.กรงเทพฯ:วฒนาพาณช.

ลอยด เบรด.(2551). ทกษะการเปนผนา. (ไพโรจน บาลน, ผแปล). กรงเทพฯ: บรษท แอคทฟพรนท จากด.

วรรณด ชกาล.(2540). ความสมพนธระหวางภาวะผนาการเปลยนแปลงของผอานวยการความพงพอใจในงาน ปจจยสวนบคคลกบความยดมนตอองคการของอาจารยพยาบาล วทยาลยพยาบาล สงกดกระทรวงสาธารณสข. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการบรหารการบรหารการพยาบาล บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหวทยาลย.

วรรณ หรญญากร.(2546). ความสมพนธระหวางภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารกบสขภาพองคการ โรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เขต

233

22

การศกษา12. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา.

วนชย ธงชย.(2547). ภาวะผนาการเปลยนแปลงและวฒนธรรมโรงเรยนทสงผลตอการบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงานในโรงเรยนมธยมศกษา. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

วลภา อสระธานนท.(2545). ความสมพนธระหวางผนาการเปลยนแปลงของหวหนาหอผปวยและการทางานเปนทม กบคณภาพบรการโรงพยาบาลตามการรบรของพยาบาลวชาชพโรงพยาบาลกาแพงเพชร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการพยาบาล บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา.

วลลภา อารรตน.(2552). เอกสารประกอบการสอนวชาองคการและการพฒนาองคการ. ขอนแกน:2552.

วภาพร ตรยสงหพทกษ.(2545). ความคดเหนของครในการบรหารงานของโรงเรยนสถานศกษานานาชาต (ISB). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

วโรจน สารรตนะ.(2548).ผบรหารโรงเรยน.กรงเทพฯ: ทพยวสทธ. _______. (2545). การบรหาร. กรงเทพฯ: อกษราพพฒน. วลเลยม กลาสเซอร. (2545). โรงเรยนดมคณภาพ การบรหารจดการนกเรยนแบบไมบงคบฉบบ

ปรบปรง. แปลโดย สวมล ปฏยทธ. กรงเทพฯ: สถาบนการแปลหนงสอกรมวชาการกระทรวงศกษาธการ.

วระวฒน ปนนตามย.(2543).การพฒนาองคกรแหงการเรยนร. กรงเทพฯ: เอกซเปอรเนท. _______. (2545). ผนาการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: บรษท ธนาเพรส แอนด กราฟฟค จากด. ศรพงษ เศาภายน.(2547). หลกการบรหารการศกษา : ทฤษฎและแนวปฏบต. กรงเทพฯ: บรษทบค

พอยท จากด. ศภกจ สานสตย.(2546). ความสมพนธระหวางภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารโรงเรยนกบความ

พงพอใจในการปฏบตงานของครผสอนในโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานประถมศกษาจงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา สถาบนราชภฏเลย.

สมาน อศวภม.(2551). การบรหารการศกษาสมยใหม. อบลราชธาน: อบลกจออฟเซทการพมพ. สนต พรมขนธ.(2546). สภาพและปญหาการดาเนนงานโครงการเกษตรแบบเศรษฐกจพอเพยงตามแนว

พระราชดารทฤษฎใหม ในโรงเรยนแกนนา สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดขอนแกนและจงหวดเลย. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ บรหารการศกษา สถาบนราชภฏเลย.

สมฤทธ กางเพง และคณะ.(2553).ภาวะผนาใฝบรการในองคการ : แนวคด หลกการ ทฤษฎ และงานวจย. กรงเทพฯ: คลงนานาวทยา.

สร เทศประสทธ. (2545). บทบาทของนกบรหารการศกษา. [ม.ป.ท.:ม.ป.พ.]. สรพนธ สวรรณมรรคา และคณะ.(2553). การปฏบตทเปนเลศ. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สขม เฉลยทรพย.(2550). สมมนาการบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

234

23

สภางค จนทวานช. (2543). วธการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สรเถยร จกรธานนท. (2546). นาททเปลยนประวตศาสตร. กรงเทพฯ: มตชน. สนทร โคตรบรรเทา.(2551). หลกและทฤษฎการบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: สานกพมพปญญาชน. สมคด สกลสถาปตย. (2552). รปแบบภาวะผนาการเปลยนแปลงทมประสทธผลในการปฏรปการศกษา

แบบทยงยน. ดษฎนพนธหลกสตรปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษาบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

สมเดช สแสง.(2543). คมอปฏบตราชการและเตรยมสอบผบรหาร. ชยนาท: ชมรมพฒนาดานระเบยบ กฎหมาย. (เอการอดสาเนา).

สมพร จาปานล.(2550). ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาขอนแกน เขต 5. วทยานพนธ ค.ม.เลย มหาวทยาลยราชภฏเลย: 1

สมยศ นาวการ.(2546). พฤตกรรมองคการ. กรงเทพฯ: สานกพมพบรรณกจ 1991. สมศกด คงเทยง.(2540).หลกการบรหารการศกษา.กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหงใน

กรงเทพมหานคร.การศกษาคนควาอสระ ศษ.ม. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน. สมศกด ดลประสทธ.(2540). มตคณภาพของโรงเรยน.วารสารสถาบนพฒนาผบรหารการศกษา

,ธนวาคม 2540 – มกราคม 2541; 8: 25. สานกนายกรฐมนตร.(2545). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม(ฉบบท

2) พ.ศ.2545. กรงเทพฯ: บรษท พรกหวานกราฟฟค จากด. _______.(2549). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบ. พ.ศ. 2550 – 2554.กรงเทพฯ:

หางหนสวนจากด ว.เจ. พรนตง. เสาวน ตรพทธรตน.(2548). การบรหารงานวชาการ/ โครงการพฒนาคณะกรรมการสถานศกษาขน

พนฐาน. ขอนแกน: ภาควชาการบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. หวน พนธพนธ. (2528). การบรหารโรงเรยน. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. อภชยา มเพยร.(2552).ภาวะผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษาทสงผลตอความพงพอใจใน

การปฏบตงานของครสถานศกษาเอกชนสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาชยภมเขต 2.วทยานพนธ ศษ.ม. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน.

อาคม หาญสงคราม และคณะ.(2549). วารสารเมองคง ฉบบอนสรณ ม.3, ม.6 ปท 7 ฉบบท 7 ปการศกษา 2549. นครราชสมา: โรงพมพโจเซฟ.

อดม สงโตทอง.(2550).การศกษาผนาการเปลยนแปลงของผบรหารสถานศกษา สงกดสานกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 2.งานนพนธการศกษามหาบณฑต,สาขาการบรหารการศกษา,คณะศกษาศาสตร,มหาวทยาลยบรพา.

อทมพร จามรมาน และคณะ.(2553). การควบคม การวดประเมน และการจดการความร. กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อทย ดลยเกษม และคณะ. (2537). การวจยเชงคณภาพเพอการพฒนา. พมพครงท 2.ขอนแกน: สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน.

อทย บญประเสรฐ. (2545). การบรหารจดการสถานศกษาโดยใชโรงเรยนเปนฐาน.

235

24

เอกชย กสขพนธ. (2545). การควบคมคณภาพในโรงเรยน. กรงเทพฯ: รงเรองสาสนการพมพ. เอกชย กสขพนธ และคณะ.(2553). การนาองคการ. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. _______.(2553). การบรหารการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. _______.(2553). การบรหารจดการทดตามหลกธรรมมาภบาล. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อาภา บญชวย(2537) การบรหารงานวชาการในโรงเรยน กรงเทพมหานครโอเดยนสโตร ฮโระยก ฮระโนะ. (2543). JIT ในสานกงาน. (บณฑต ประดษฐานวงษ, ผแปล). กรงเทพฯ:ส.ส.ท.

สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน). Bogdan,R.C. and Bliklen,S.K. (1992). Qualitative Research in Education : An introduction

to Theroy and Methods. Boston : Allyn and Bacon. Cheng, Y.C. (1996). School Effectiveness and School-based Management : AMechanism

for Development. London : Falmer. Frederick C. Wendel, Fred A. Hoke, Ronald G. JoeKel. (1996). Outstanding

SchoolAdministrators: Their Keys to Success. United State of America: Praeger. John T. Seyfarth. (2002). Human Resources Management for Effective Schools. 3rd

ed.United State of America: Allyn & Bacon. Keith Watson. (1980). Education Development in Thailand. London : Heinemann Asia. Kijai, Jimmy. (1987). School : Effectiveness Characteristics and School Incentive

Reward.Dissertation Abstracts International. Ruhl, Mas L. (1985). The Development of A Survey of School Effectiveness

Climate,Principal Leadership. Dissertation Abstracts International, pp.103-105. Tichy,N.M.and DeVann,M.A.(1990) The Transformational Leader.New York:John Wiley

and Sons Inc. Yospaiboon K. (2001). Professional Practice of School Principals in Victoria.

VictoriaAustralia : Deakin University. (http://www. inspect8. moe. go.th/ Nayobay.htm)

236

บทความ

ความดนโลหตสง : แนวทางการดแลโดยทมสขภาพชมชนเพอสงเสรมสขภาพ ลดความเสยง การรกษาและการดแลตนเอง

Hypertension: Primary Care Guidelines for Health Promotion and Risk Reduction, Treatments, and

Self-Care

บทน า

ปจจบนมประชากรหลายรอยลานคนทวโลก เปนโรคความดนโลหตสงและมการคาดการณวา ในป พ.ศ.2568ผมภาวะความดนโลหตสงจะเพมขนเปน 1.5 พนลานคน ส าหรบประเทศไทย จากขอมล ของกระทรวงสาธารณสข(ส านกโรคไมตดตอกรมควบคมโรค, 2554) คาดวา จะมผมภาวะความดน โลหตสง หรอเปนโรคความดนโลหตสง ประมาณ 10ลานคน ซง 70% ของคนกลมนไมทราบวาตนเองมภาวะดงกลาว ท าใหไมไดรบการรกษาหรอการปฏบตตนอยางถกตองเหมาะสม อนจะน าไปสการเกดโรคแทรกซอนมากมายอาท อมพฤกษ อม พาต โรคหลอดเลอดสมองตบ โรคหลอดเลอดหวใจตบ ซงอาจรายแรงถงขนเสยชวตได จากการส ารวจสภาวะสขอนามยของประชาชน ไทยโดยการตรวจรางกาย พ.ศ.2546-2547 พบอตรา ความชกของความดนโลหตสง มแนวโนมเพ มขน จากรอยละ5.4 ในป พ.ศ.2534 เปนรอยละ11.0ใน ป พ.ศ.2539 และเพมสงขนเปนรอยละ 22 หร อ ประมาณ 10.1ลานคน ในป พ.ศ. 2547อนแสดงให เหนถงแนวโนมทสงขน โดยเฉพาะการขาดโอกาส ในการเขาถงการคดกรองและการรกษาของผปวยเพอปองกนโรคแทรกซอนทอาจเกดขน ตามมาภายหลง (สถาบนวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย, 2554) ดงนนหากสามารถปองกนหรอควบคมความดนโลหตสงไดกอาจชวยใหลดอตราการตายของโรคหวใจและหลอดเลอดสมองได บทความวชาการนมวตถประสงคเพอใหทมสขภาพชมชน ซงประกอบดวย เจาหนาทในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล อสม. และผน าชมชน ซงมความส าคออยางยงในการสงเสรมสขภาพและลดความเสยงจากโรคความดนโลหตสง ไดมแนวทางในการดแลสงเสรมสขภาพ ผทมสขภาพด ผทเสยงตอการเกดโรคความดนโลหตสง ผทเปนโรคความดนโลหตสงและผทเปนโรคทไมสามารถควบคมระดบความดนไดและมภาวะแทรกซอนจากโรคหวใจ และโรคหลอดเลอดสมอง ไดมแนวทางในการดแลกลมเหลานและสงเสรมความสามารถในการดแลตนเองไดอยางถกตอง และเพอตอบสนองความตอนโยบาลสขภาพของประเทศทตองการใหคนไทยมศกยภาพในการดแลตนเอง ในบทความทางวชาการนจะน าเสนอประเดนของความรเกยวกบความดนโลหตสง แนงวทางการใหค าแนะน า แนวทางการรกษาดวยยาและแนวทางการปรบพฤตกรรมสขภาพส าหรบกลมปกต กลมเสยง กลมปวยและกลมทมภาวะแทรกซอนใหสามารถน าไปปฏบตไดจรงในชวตประจ าวน

ความรเกยวกบความดนโลหตสง

237

องคการอนามยโลก (WHO, 1996) ไดใหความหมายความดนโลหตสงวา หมายถง การมคาความดนโลหตซสโตลค(เลขตวบน)ตงแต 140 มลลเมตรปรอทขนไป และ ความดนโลหตไดแอสโตลค(เลขตวลาง)ตงแต 90 มลลเมตรปรอทขนไป

ชนดของโรคความดนโลหตสง

ความดนโลหตสงแบงเปนสองชนดตามสาเหต คอ

1. ความดนโลหตสงชนดทไมทราบสาเหต พบไดรอยละ 90 ของโรคความดนโลหตสงทงหมด ปจจยสงเสรมใหเกดโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหตอาจเนองจาก

1.1 พนธกรรม โดยพบวาบคคลทมาจากครอบครวทมความดนโลหตสง จะมแนวโนมวาจะมระดบความดนโลหตสงกวาบคคลทมาจากครอบครวทมระดบความดนโลหตปกต (Kaplan, 2006)

1.2 เพศ มหลายการศกษาทพบวามความแตกตางของระดบความดนโลหต ในเพศหองและเพศชายในชวงอายผใหอจนถงวยกลางคน เพศชายจะพบวามอตราการเกดความดนโลหตสงมากกวาเพศหอง (Levine, 2004) และในระดบอายทมากกวา 60 ปเพศหองจะมอตราการมภาวะความดนโลหตสงกวาเพศชายในวยเดยวกน โดยเพศหองมากกวารอยละ 60 จะมภาวะความดนโลหตสง (Hansen, 1998) เนองจากเพศหองในวยกอนหมดประจ าเดอนมแนวโนมวาการท างานของเรนนในกระแสโลหตต า และเรนนจะมการท างานมากขนภายหลงภาวะการหมดประจ าเดอนในเพศหอง (Olson & Warren, 2000)

1.3 อาย มการเปลยนแปลงของระดบความดนโลหตโดยจะสงขนตามอาย ซงอายทเพมขนในแตละปท าใหคาความดนโลหตซสโตลคเพมขนเฉลย 1–2 มลลเมตรปรอทตอป ในขณะทความดนโลหตไดแอสโตลคจะเพมขนเฉลย 0.5–1 มลลเมตรปรอทตอป (Kaplan, 2006) ในวยผใหอความดนโลหตซสโตลคและไดแอสโตลคจะสงขนอยางสม าเสมอชาๆ โดยความดนโลหตซสโตลคมแนวโนมทจะสงขนกวาความดนโลหตไดแอสโตลค

1.4 เชอชาตทแตกตางกนมความแตกตางของระดบความดนโลหตทตางกน โดยพบวาชาวอเมรกนแอฟรกามภาวะความดนโลหตสงมากกวาชาวผวขาว (Levine, 2004) ตลอดจนเรมมความดนโลหตสงในอายทนอยกวา และมระดบความรนแรงของการเกดภาวะแทรกซอนไดมากกวา (JNC 7, 2003; Kaplan, 2006)

1.5 ภาวะอวน หมายถง ภาวะทมคาดชนมวลกายมากกวา 24.9 มความสมพนธในการเพมของระดบความดนโลหต (Kotchen & Kotchen, 1999) โดยกลไกของการเกดความดนโลหตสงในคนอวนมความเกยวของในเรองน าหนกของเนอเยอทขยายมากขน ซงท าใหมการเพมปรมาณของเลอดออกจากหวใจภายใน 1 นาททสงขน นอกจากนพบวาในคนอวนมมากกวารอยละ50 จะมภาวะการตานอนซลน (insulin resistance) ซงน าไปสการเกดอนซลนในกระแสเลอดสง(hyperinsulinemia) มผลไปกระตนการท างานของระบบประสาท

238

ซมพาเธตคใหท างานเพมขน และเพมการดดซมกลบของน าและโซเดยมสงผลใหความดนโลหตสงขน (Groer, 2001; Kaplan, 2006)

1.6 พฤตกรรมการบรโภค ไดแก การรบประทานอาหารทมเกลอโซเดยมเปนปจจยสงเสรมใหความดนโลหตสง เพราะโซเดยมท าใหน าคงในหลอดเลอดและสงผลใหระดบความดนโลหตสงขน (Law, 1997) นอกจากนนการดมสรา การสบบหร และการดมเครองดมทมคาเฟอนยงสงเสรมใหระดบความดนโลหตเพมขน การดมสรามความสมพนธทางบวกกบระดบความดนโลหตแมดมเพยงวนละ 1-2 แกวในระยะยาว กมผลเพมระดบความดนโลหตได โดยมผลตอความดนโลหตซสโตลคมากกวาความดนโลหตไดแอสโตลค ในคนทดมแอลกอฮอล 3 แกวตอวน จะมระดบความดนโลหตซสโตลคเพมขน 3-4 มลลเมตรปรอท และความดนโลหตไดแอสโตลคเพมขน 1-2 มลลเมตรปรอท (McFadden, Brensinger, Berlin & Townsend, 2005; Wexler & Aukerman,2006) บหรมนโคตนซงจะกระตนใหหลงสารแคททคอลามน (cathecolamine) เปนผลใหหวใจเตนแรงและความดนโลหตสง จากรายงานการศกษาพบวานโคตนมผลใหความดนโลหตซสโตลคสง ขน 4 มลลเมตรปรอท และความดนโลหตไดแอสโตลคสงขน 3 มลลเมตรปรอท (Wexler &Aukerman, 2006) ชา กาแฟ และเครองดมทมคาเฟอน มฤทธกระตนศนยควบคมกลามเนอของผนงหลอดเลอดและกลามเนอหวใจท าใหหวใจท างานมากขน เพมความตานทานของหลอดเลอดสวนปลาย และท าใหหลอดเลอดเอออตกแขงตว (aortic stiffness) เพมขน ท าใหความดนโลหตสงขน

1.7 ความเครยด หรอภาวะเครยดทเกดขนจะกระตนการท างานของระบบประสาทซมพาเธตกใหหลงสารนอรอพเนฟรน (norepinephrine) ซงมผลท าใหหลอดเลอดสวนปลายหดรดตว เพมแรงตานทานภายในหลอดเลอด หวใจตองบบตวเพมมากขน ท าใหความดนโลหตสงขน(Kaplan, 2006) สงทกอใหเกดความเครยดทพบบอยคอ ความเหนอยลา ความกงวล ความกลว ความขดแยง การไดรบบาดเจบ และการเจบปวย

2. ความดนโลหตสงชนดททราบสาเหต (secondary hypertension) มกเกดจากสาเหตจากการเปนโรคอนมากอน (วมลรตน จงเจรอ, 2543; Sherwood, 2001) ดงน

2.1 โรคไต ทมสาเหตของเนอไตและหลอดเลอดไปเลยงไตตบ ไตถกท าลายและเกดภาวะไตวายจะท าใหเกดการคงของน าและโซเดยม เปนผลท าใหเกดความดนโลหตสง โรคไตทพบบอยทเปนสาเหตของการเกดความดนโลหตสง เชน โรคหลอดเลอดไตอกเสบ (glomerulonephritis)โรคกรวยไตอกเสบ(pyelonephritis) โรคไตจากเบาหวาน และภาวะไตวาย

2.2 โรคของตอมไรทอเชนโรคเนองอกทตอมหมวกไตท าใหมการหลงฮอรโมนอลโดสเตอโรน (aldosterone)ออกมาท าใหเกดการคงของโซเดยม โรคฟโอโครโมไซโตมา (pheochromocytoma) ท าใหมการหลงของแคททคอลามน คอ อพเนฟรนและนอรอพเนฟรน เขากระแสเลอดมาก ท าใหหลอดเลอดหดตวและเกดความดนโลหตสง

239

2.3 โรคระบบประสาท เชน โรคเนองอกสมอง สมองอกเสบและความดนภายในกะโหลกศรษะสงขนผดปกต และการสนองจากภาวะเครยดทางดานรางกายจากสาเหตใดกตามระบบประสาทซมพาเธตคจะหลงสารนอรอพเนฟรน สารนจะไปกระตนใหไตหลงสารเรนนท าใหสารแองจโอเทนซนวน (angiotensin I) เปลยนไปเปนสารแองจโอเทนซนท (angiotensin II) มฤทธท าใหหลอดเลอดทวรางกายตบตว เปนผลใหมการเพมแรงตานในหลอดเลอด ถารางกายไมสามารถปรบตวใหอยในสภาพปกตไดจะท าใหเกดความดนโลหตสงขน

2.4 ยาบางชนด เชน ยาคมก าเนด ยาคอรตคอสเตอรอยด (corticosteroids)เฟนลโพรพาโนลามน (phenylpropanolamine) และแคททคอลามนอนๆ อาจท าใหบางคนทใชยาจ าพวกนเกดความดนโลหตสงได

การแบงกลมของระดบความดนโลหต

การแบงกลมของระดบความดนโลหตสามารถแบงไดเปน 4 กลมดงน

1. กลมของระดบความดนโลหตปกตในกลมนคาความดนโลหตซสโตลกจะนอยกวา 120 มลล เมตรปรอทและคาความดนโลหตไดแอสโตลคนอยกวา 80 มลลเมตรปรอท ผทมระดบความดนโลหตทอยในกลมนเจาหนาท และทมสขภาพชมชน ควรใหค าแนะน าในเรองของ การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมและควรมการตดตามวดคาระดบความดนโลหตทกๆ 6 – 12เดอน

2. กลมเสยงโรคความดนโลหตสง หรอกลม Prehypertension กลมนคอกลมทมระดบความดนโลหตซสโตลกตงแต 120 – 139 มลลเมตรปรอทหรอความดนโลหตไดแอสโตลคตงแต 80 – 89 มลลเมตรปรอท ผทอยในกลมน ยงไมมการใหรบประทานยา แตควรมการปรบเปลยนพฤตกรรมทางสขภาพเนองจากกลมนมความเสยงจะเปลยนไปเปนโรคความดนโลหตสงไดมากกวากลมปกตและจะตดตามวดระดบความดนโลหตโดยทมสขภาพชมชนทก 3 เดอน หรอสงเขาคายอบรมการปรบเปลยนพฤตกรรมกลมเสยง 1 ครง

3. กลมทปวยเปนโรคความดนโลหตสงกลมทมระดบความดนโลหตซสโตลกตงแต 140 – 159 มลลเมตรปรอทหรอความดนโลหตไดแอสโตลคตงแต 90 – 99 มลลเมตรปรอท ผทมภาวะความดนโลหตสงในกลมนตองไดรบการวนจฉยโดยแพทยเพอเรมการใหยาลดความดนโลหตรวมกบการปรบเปลยนพฤตกรรม เชนการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การมารบยาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลตามนด การลดความเครยด และจะตดตามวดระดบความดนโลหตโดยทมสขภาพชมชนทก 1-2 เดอน

4. กลมทปวยเปนโรคความดนโลหตสงไมมามารถควบคมไดและมภาวะแทรกซอน กลมนจะมระดบความดนโลหตซสโตลกมากกวาหรอเทากบ 160 มลลเมตรปรอทหรอความดนโลหตไดแอสโตลคมากกวาหรอเทากบ100 มลลเมตรปรอท กลมนควรไดรบยามากกวา 1 ชนด และการดแลจากทมสหวชาชพคลนกโรคความดนโลหตสงในโรงพยาบาลชมชน ทมสขภาพชมชนควรมการตดตามดแลอยางใกลชดรวมกบการปรบเปลยนพฤตกรรม เชนการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การมารบยา

240

ทโรงพยาบาลชมชนตามนด การลดความเครยด การสงเกตอาการโรคหลอดเลอดสมอง โรคหวใจ และโรคไต โดยทมสขภาพชมชนจะใหความรแกผดแลผปวยทอยในครอบครว และจะตดตามวดระดบความดนโลหตโดยทมสขภาพชมชนทก 1 เดอน

แนวทางการดแลสขภาพใน 4 กลม คอกลมปกต กลมเสยง กลมปวย และกลมทคมอาการไมไดและมภาวะแทรกซอน โดยท าได 2 วธการคอ

1. การรกษาโดยวธการใชยา

หลกการใชยาเพอลดความดนโลหต คอ ลดแรงตานของหลอดเลอดสวนปลาย เพมจ านวนเลอดทออกจากหวใจ และคงไวซงกลไกของประสาทรบความรสก เพอชวยใหระบบหวใจและหลอดเลอดสามารถปรบตวตอการกระตนตางๆ ยาทใชในการรกษาภาวะความดนโลหตสงสามารถจ าแนกได 5 กลม ดงน (วไล พววไล และ ชยชาอ ดโรจนวงศ, 2547; ESC/ESH, 2007;Fetzer, 2001; JNC 7, 2003)

2.1 ยาขบปสสาวะ (diuretics) เชน ไฮโดรคลอโรไทอะไซด (hydrochlorothiazide)สไปโรโนแลคโตน (spironolactone) ฟโรซไมด (furosemide) เปนตน ยากลมนมฤทธยบยงการดดซมโซเดยมและคลอไรด ท าใหรางกายขบโซเดยมคลอไรดออกทางไตและยงขบโปตสเซยมและแมกนเซยมออกทางปสสาวะ หรอยาบางตวมฤทธยบยงการขบโปตสเซยม ซงระยะแรกของการใชยาท าใหมปสสาวะมากขน ปรมาณเลอดและเกลอแรในรางกายลดลงเปนผลใหความดนโลหตลดลง

2.2 ยากนเบตา (beta-adrenergic receptor blockers) เชน โพรพราโนลอล(propranolol) อะทนโนลอล (atenolol) เมโทโพรลอล (metoprolol) เปนตน ยากลมนออกฤทธลดความดนโลหตโดยยบยง เบตาแอดรเนอจกรเซฟเตอร (beta-adrenergic receptors) ทสมอง หวใจและหลอดเลอด ท าใหหวใจบบตวลดลง ลดอตราการเตนของหวใจ นอกจากนยงลดการการสรางเรนนท าใหแองจโอแทนซนท (angiotensin II) ซงเปนตวทท าใหหลอดเลอดหดตว(vasoconstrictor) ลดลง และลดการดดซมโซเดยมทไต

2.3 ยาตานแคลเซยม (calcium channel blockers) เชน แอมโลดพน (amlodipine) ไนเฟดดพน (nifedipine) เวอรราปามล (verapamil) เปนตน ยากลมนจะออกฤทธลดความดนโดยการหามแคลเซยมไมใหเขาเซลลของกลามเนอทอยรอบเสนเลอด สงผลใหเกดการคลายตวของกลามเนอ ท าใหหลอดเลอดขยายตว ความดนลดลง เนองจากแรงตานทานภายในผนงของหลอดเลอดลดลง มการออกฤทธทคอนขางนาน 12-24 ชวโมง

2.4 ยากนการท างานของแองจโอแทนซน (angiotensin receptor blockers) เชนโลซาตาน (losartan) วอลซาตาน (valsartan) เปนตน ยากลมนจะลดความดนโลหตโดยแยงแองจโอแทนซนทจบกบตวรบแองจโอแทนซนท ท าใหยบยงการท างานของแองจโอแทนซนท ลดการหลงฮอรโมนอลโดสเตอโรนท าใหหลอดเลอดขยายตวและลดการดดกลบของเกลอโซเดยม

241

2.5 ยายบยงการเปลยนเอนไซมแองจโอเทนซน (angiotensin coverting enzymeinhibitors [ACEi]) เชน อนาลพรว (enalipril) แคปโตพรว (captopril) เพอรรนโดพรว (perindopril)เปนตน ยากลมนจะลดความดนโลหตโดยยบยงเอนไซมในการเปลยนแองจโอแทนซนวนใหเปนแองจโอแทนซนท ซงเปนตวการท าใหหลอดเลอดหดตวและหนาตวเพมขน และยงลดการหลงฮอรโมนอลโดสเตอโรน ท าใหหลอดเลอดขยายตวและลดการดดกลบของเกลอโซเดยมการเลอกใชยารกษาความดนโลหตสงในทางปฏบตมกพจารณาตามสาเหตและปจจยเสยงระดบของความดนโลหต และการตอบสนองตอการรกษาของผปวยแตละราย หลกการรกษาจะเปนไปตามขนตอนโดยขนแรกใชยาชนดเดยวเปนกลมยาขบปสสาวะ (diuretics) เพราะสามารถลดความดนโลหตสงลงโดยลดปรมาณของเลอดในระบบไหลเวยน และลดอตราการเสยชวตและอตราการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดในผปวยโรคความดน

2. การปรบเปลยนพฤตกรรมทางสขภาพ

การปรบเปลยนพฤตกรรมทางสขภาพส าหรบการปองกนหรอควบคมความดนโลหตสงนนทมสขภาพชมชนสามารถกระท าไดทงในแงของการสงเสรมสขภาพส าหรบผทมสขภาพด (ไมเปนความดนโลหตสง) ผทเสยงตอการเปนความดนโลหตสง และผทไดรบการวนจฉยวาเปนความดนโลหตสงแลว

การปรบเปลยนพฤตกรรมทางสขภาพส าหรบผทมสขภาพดสามารถแนะน าใหแนวทางส าหรบการปฏบตไดดงน

1.ถงแมวาในคนปกตจะไมเปนความดนโลหตสง ทมสขภาพชมชนควรแนะน าใหไปรบการตรวจวดระดบความดนโลหตกบอสม.ในเขตของตนเอง หรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล คลนกใกลบาน อยางนอย ทกๆ 1 ป หรอมการตรวจสขภาพประจ าป เพราะเปนการปองกนการเกดความดนโลหตสงในขนปฐมภม

2.ทมสขภาพชมชนควรแนะน าใหผทมสขภาพดไดเฝาระวงภาวะน าหนกของตนเองเนองจากการมภาวะน าหนกเกนอาจสงผลกระทบตอระดบความดนโลหตได ตวชวดตวหนงทใชส าหรบการประเมนภาวะน าหนกคอ คาดชนมวลกายซงคาทอยในชวงปกต คอ 18.5 ถง 24.9 กโลกรม/เมตร (American Heart Association,2003)

3.ทมสขภาพชมชนควรแนะน าเรองการออกก าลงกายอยางสม าเสมอ อยางนอย 30 ถง ๔๕ นาท ของแตละวนใน 1 สปดาห แตกอนการออกก าลงกายควรแนะน าใหไปรบค าปรกษาจากแพทยเพอใหมนใจวาไมมความผดปกตใดๆ เกยวกบโรคหวใจหรอโรคอนๆ ทเปนขอจ ากดตอการออกก าลงกาย หลงจากนนผมสขภาพดสามารถออกก าลงกายได โดยเรมดวยการจดแผนการออกก าลงกายโดยการเดนซงสามารถแนะน าไดดงนคอ

3.1 ในสปดาหแรกเรมอบอนรางกาย 5 นาทแรกดวยการเดนชาๆ สลบกบการเรมเดนเรวใน 5 นาทถดมาและจบลงการเดนซ าอก 5 นาท ใหท าเชนน 3 ชดของการเดน (National Heart, Lung,& Blood Institute, 2006b)

242

3.2 ในสปดาหท 2 ยงคงเดนในลกษณะเดมเพยงแตเพมเวลาในชวงการเดนเรวอก 2 นาท นนคออบอนรางกาย 5 นาทสลบเดนเรว 7 นาท และเดนชาอก 5 นาท ใหท าเชนน 3 ชดของการเดน เชน เดยวกนในสปดาหถดๆ มายงคงเดนในลกษณะเดม แตใหเพมการเดนเรวอก 2 นาทเชนกน ดงนนในชวงของการเดนเรวอก 2 นาทเชนกน ดงนนในชวงของการเดนเรวในแตละสปดาห จะมลกษณะดงน คอ 5, 7, 11, 13,........,จนถง 30 นาท ซงในขณะทเพมชวงของการเดนเรวไดถง 30 นาทกจะเปนการเดนในสปดาหท 12 ใหท าเชนน 3 ชดของการเดน สวนในสปดาหท 13 เปนตนไปใหคงลกษณะการเดนแบบสปดาหท 12 ไปตลอด (National heart, Lung, & Blood Institute, 2006b)

4. ในเรองของการบรโภคอาหาร พยาบาลสามารถแนะน าใหปฏบตตนไดดงน

- หากเปนผทชอบรบประทานอาหารทมไขมนหรอน ามนสง ควรปรบโดยการเลยงหรองดอาหารทมไขมนหรอน ามนสง เชนการเปลยนจากการรบประทานเนอทตดมนมาก เปนเนอทตดมนนอย จนสามารถปรบเปลยนการรบประทานอาหารทเปนเนอทไมตดมน หรอเปลยนจากอาหารทอดในน ามนมาเปนอาหารตมหรออาหารนง เปนตน

- หากเคยชนกบการเตมซอว น าปลาลงในอาหาร พยาบาลควรแนะน าใหคอยๆ ลดปรมาณการเตมลงจนสามารถหยดเตมซอวน าปลาลงไปในอาหาร เชน ลดจากการเตม 2 ชอนชาเปน 1 ชอนครงเปน 1 ชอนชา ท าเชนนเรอยๆ จนสามารถหยดเตมไดในทสด

5. ควรงดหรอเลยงการสบบหร การดมสราหรอแอลกอฮอล ส าหรบผหองหรอผทมน าหนกตวนอยนนพยาบาลอาจแนะน าใหดมไมเกน 1 แกว/วน ในผชายไมควรดมเกน 2 แกว/วน ซงการดม 1 แกวเทยบไดกบเบยร 360 ซซหรอ 12 ออนซ และจะใหพลงงานประมาณ 150 แคลอรหรอหากกบไวน 1 แกวเทากบ 150 ซซหรอ 5 ออนซจะใหพลงงานประมาณ 100 แคลอรหรอเทยบกบวสก 1แกวเทากบ 45 ซซหรอ 1 ½ ออนซจะใหพลงงานประมาณ 100 แคลอร (Joint National Committee, 2003)

6. ทมสขภาพชมชนแนะน าในเรองของสนทนาการ เชน การฟงเพลง การลดความเครยดดวยการท าสมาธ การปลกผกสวนครวขางบาน หรอท ากจกรรมใดๆ ทท าใหรสกผอนคลาย

ส าหรบผทเสยงตอการเปนความดนโลหตสงหรอผทอยในระยะกอนการเปนความดนโลหตสง ใหปฏบตตนเหมอนกบผทไมไดเปนความดนโลหตสง โดยควรแนะน าใหไปรบการตรวจระดบความดนโลหตทกบอสม.ใกลบาน หรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทกป หากเปนไปไดเพอเปนการเฝาระวงและปองกนการเกดภาวะความดนโลหต (Joint National Committee, 2003)

ส าหรบผทไดรบการวนจฉยวาเปนความดนโลหตสงแลว ทมสขภาพชมชนควรแนะน าใหผปวยปฏบตตนดงน (National Heart,Lung,& Blood Institute, 2006c)

1. ใหวดและจดบนทกระดบความดนโลหตของตนเอง

243

2. แนะน าใหทราบถงประโยชนของการทราบภาวะน าหนกของตนเอง 3. แนะน าใหทราบถงผลเสยของการใชเกลอหรอโซเดยมมากเกนไป และควรเลยงการ

รบประทานอาหารเคม 4. แนะน าใหเลยงการรบประทานอาหารทมไขมนอมตวสง ตวอยางส าหรบอาหารทมไขมน

สง ส าหรบคนไทย เชนขาวขาหม เนองจากจะท าใหระดบความดนโลหตสงแยลง 5. แนะน าใหงดหรอจ ากดการดมเหลาหรอแอลกอฮอล ดงรายละเอยดทไดกลาวไปแลวอน

จะเปนประโยชนตอผปวยทจะน าไปปฏบตไดจรง 6. แนะน าใหรบประทานยาควบคมความดนโลหตอยางสม าเสมอ ทส าคอตองไมลม

รบประทานยา เนองจากการลมรบประทานยาในผปวยทรบประทานยาในผปวยทรบประทานยามาเปนเวลานาน อาจท าใหเกดภาวะถอนยาอยางเฉยบพลนและอาจน าไปสการเกด Rebound hypertension ซงอาจเปนอนตรายตอผปวยอยางมาก นอกจากนควรทราบชอยาทรบประทาน ขนาดของยาทรบประทาน จ านวนยาทรบประทานและเวลาทรบประทานยา ในกรณทผปวยมขอสงสยเกยวกบยาทรบประทานควรตดตอสอบถามกบพยาบาลเพอประโยชนของการควบคมรกษาระดบความดนโลหตทมประสทธภาพ

7. แนะน าเรองการไปตรวจตามแพทยนดอยางสม าเสมอ เพอประเมนตดตามผลของระดบความดนโลหตเปนระยะๆ

8. เนนและสงเสรมในเรองการออกก าลงกายอยางสม าเสมอเพอประโยชนในการควบคมระดบความดนโลหตสง (ดงไดกลาวมาแลวในเรองการออกก าลงกาย)

9. อาจแนะน าใหผปายน าบคคลในครอบครวไปตรวจวดระดบความดนโลหตเชนเดยวกนเพอเปนการปองกน สงเสรม และลดความเสยงตอการเกดภาวะความดนโลหตสง

ค าแนะน าดงกลาวขางตนเหมาะส าหรบการปองกน การลดความเสยง และดแลควบคมภาวะความดนโลหตสง อยางไรกตามทมสขภาพชมชนควรประเมนความพรอม ความจ าเปนปจจยเสยงการใหขอมลทางสขภาพใหเหมาะสมกบแตละบคคล อกทงควรค านงถงความสอดคลองของการจดกจกรรมตางๆ กบการเพมคณภาพชวตของผมารบบรการไมวาจะเปนผทมสขภาพดหรอผปวย เพอใหเกดประโยชนสงสดตอการปองกนและดแลควบคมภาวะความดนโลหตสง

นอกจากนกลมบคคลทมใกลชดกบผปวยโรคความดนโลหตสงกคอ ครอบครวของผปวยและชมชนทผปวยอาศยอยควรเขามามบทบาทในการสงเสรมสขภาพโดยครอบครวและชมชนควรมความตระหนกและหาวธการชวยเหลอกลมผปวยเหลานใหสามารถดแลตนเองได เชนการใหค าแนะน าเรองการมาตรวจตามแพทยนดทกครง การออกก าลงกาย การลดความเครยด ตลอดจนการตดตามดแลผปวยทเปนความดนโลหตสงอยางมประสทธภาพมากยงขน

สรป

244

ความดนโลหตสงสามารถปองกนไดโดยการปฏบตตวเพอเลยงปจจยเสยงตอการเกดภาวะความดนโลหตสง ในกรณทเปนความดนโลหตสงสวนใหอเปนแลวมกไมหายขาด แตสามารถควบคมไดโดยการรบประทานยาอยางสม าเสมอ ทมสขภาพ ครอบครว และชมชนมบทบาทส าคอในการชวยปรบเปลยนพฤตกรรมทางสขภาพของผทมสขภาพด ผทมภาวะเสยงและผทเปนความดนโลหตสงทควบคมไมไดและมโรคแทรกซอน ใหสามารถด าเนนชวตไดอยางเปนปกตสข

เอกสารอางอง

เนาวรตน จนทานนทและคณะ.พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงใน อ าเภอเมอง จงหวดชมพร.วารสารวจย มหาวทยาลยขอนแกน 2554;16(6): 749-758.

ปฐอาภรณ ลาลนและคณะ.พฤตกรรมการดแล ตนเองของผป วยโรคความดนโลหตสงทมา รบบรการแผนก ผปวยนอก อายรกรรม โรงพยาบาลศนยการแพทยสมเดจพระเทพ รตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร.วารสาร การแพทยและวทยาศาสตรสขภาพ 2554; 18(3):160-69.

วรออา แปลงด.การเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแล ตนเองระหวา งกลมผปวยความดนโลหตสงท ควบคมระดบความดนโลหตไดกบกลมท ควบคมระดบความดนโลหตไมได.การ คนควาแบบอสระ พยาบาลศาสตรมหา บณฑต มหาวทยาลยมหาสารคาม; 2550.

245

สถาบนวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย. เอกสารประกอบการอบรมเชงปฏบตการ หลกสตร การดแล รกษาและปองกน ภาวะแทรกซอนจากภาวะความดนโลหตสง. ก ร ง เ ท พ ฯ: กรมการแพทยกระทรวง สาธารณสข; 2554.

สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย.แนว ทางการรกษาโรคความดนโลหตสงในเวช ปฏบตทวไปพ.ศ.2551.กรงเทพฯ: 2551: 1-10.

ส านกนโยบายและยทธศาสตรกระทรวงสาธารณสข. สถตสาธารณสขป 2552.กรงเทพฯ: องคการ สงเคราะหทหารผานศก ; 2553.

สมจตร หนเจรอกล และอรสา พนธภกด.(2542).การพยาบาลโรคความดนโลหตสง:การทบทวนองคความรและปจจยสนบสนนการดแลตนเอง:นนทบร:ชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

American Heart Association. (2003). Body mass index. Retrieved July 6, 2004, from http://www.americanheart.org/ presenter.jhtml?identifier=1158

Joint National Committee. (2003). The seventh report of the joint national committee on prevention, detection, evaluation, and treatment of high blood pressure (JNC 7) (No. NIH Publication no. 03- 5231). Bethesda, MD: National Institutes of Health.

National Heart, Lung, & Blood Institute. (2006a). Prevention. Retrieved Dec.16, 2006, from http://www.nhlbi.nih.gov/ hbp/prevent/prevent.htm

246

การพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบ ผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค

DEVELOPMENT OF COMMUNITY-BASED STROKE PREVENTION AND CONTROL MODEL FOR ELDERLY, NAKHONSAWAN PROVINCEบทคดยอ

ชอเรอง : การพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค ผวจย : นเรศน ฐตนนทวฒน ปรญญา : ปรชญาดษฎบณฑต (วชาสาธารณสขศาสตร) อาจารยทปรกษา : รองศาสตราจารย ดร.ประภาเพญ สวรรณ

อาจารยทปรกษารวม : รองศาสตราจารย ดร.สรย จนทรโมล : รองศาสตราจารย ดร.มยนา ศรสภนนต

ปทส าเรจการศกษา : 2559

การวจยครงนมวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค ขนตอนการพฒนารปแบบนด าเนนการตามหลกการการวจยเชงพฒนา (Research and Development) การวจยม 3 ระยะ ดงน ระยะท1 ศกษาจากเอกสารและส ารวจเบองตนทเกยวของกบการพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน ส ารวจการรบร ความตระหนก และการปฏบตตว และการสมภาษณเชงลก ระยะท 2 ทดลองใชและพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค ระยะท 3 การประเมนและการตรวจสอบเพอยนยนรปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน และขอค าชแนะเพมเตม ในการพฒนารปแบบใชกระบวนการวางแผนแบบมสวนรวม (AIC) ผลการวจย พบวารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย ควรมรปแบบทยดหลกทมงเนนผลสมฤทธเปนส าคญ และการพฒนาภาคเครอขายทเกยวของกบการดแลผสงอายในชมชน โดยมสาระส าคญ ดงนขนตอนท 1 พฒนากรอบแนวคดรวมภาค ขนตอนท 2 วเคราะหแนวรวมภาคเครอขาย ขนตอนท 3 พฒนาเชอมโยงพนธกจภาค ขนตอนท 4 การท าแผนปฏบตการคดกรองความเสยง การพฒนาศกยภาพเครอขาย การสอสารการปรบเปลยนพฤตกรรมตามหลก3อ2ส และสรางการรบรเรอง FAST ขนตอนท 5 การตดตามก ากบและประเมนผล ผลการเปรยบเทยบความแตกตางกอนและหลงในการน ารปแบบฯไปทดลองใชกบผสงอายกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง ในดานการรบร ดานความตระหนก และดานการปฏบตตน พบวาสงขนกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต (p – value <0.05) และผลการประเมนความพงพอใจของเครอขายผสงอาย พบวา มระดบความพงพอใจภาพรวมอยในระดบมากทสด ( X =4.96, SD. =0.09) เพอการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย ทสรางขนนาจะเปนรปแบบทหนวยงานสาธารณสขสามารถน าไปประยกตใชในการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมอง รวมถงโรคเรอรงอนๆ ไดอยางไรกตามโปรแกรมตางๆ ทด าเนนการกบผสงอายกลมเสยงควรจะไดด าเนนการอยางตอเนองรวมถงการเพมศกยภาพของภาคเครอขายสขภาพในการดแลผสงอาย อยางสม าเสมอเพอใหมประสทธภาพมากยงขนและยงยน ค าส าคญ : รปแบบ / การปองกนควบคมโรค / โรคหลอดเลอดสมอง / ผสงอาย / ชมชน

247

2

บทน า (ความเปนมาและความส าคญของปญหา) ปจจบนสถานการณประชากรทก าลงไดรบความสนใจในสงคมโลกปจจบนคอ โครงสรางของประชากรทก าลงมการเปลยนแปลงอยางตอเนองเขาส "สงคมผสงอาย" (Aging Society)จากขอมลประชากรโลกไดแสดงใหเหนวาในชวง 30 ป ทผานมา ประชากรผสงอายมจ านวนเพมขนทงขนาดและสดสวนตอประชากรทงหมด โดยมสาเหตมาจากอตราการตายและอตราการเจรญพนธลดลง ประเทศไทยกาวเขาสงคมผสงอาย จากรายงานการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทยป พ.ศ.2550 แสดงใหเหนวาประเทศไทยมประชากรสงอายประมาณ 7 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 10.7 ของประชากรทงประเทศ การเปลยนแปลงโครงสรางทางอายของประชากรเขาส การเปนประชากรสงวยน ไดเรมขนในประเทศไทยตงแตปลายทศวรรษทผานมา และจะเปนประเดนทาทายยงในศตวรรษท 21 การมจ านวนและสดสวนประชากรสงอายทเพมขนอยางรวดเรวหมายความวาประเทศไทยมระยะเวลาคอนขางนอยในการเตรยมรองรบการใหการดแลประชากรสงอายทจะเพมขนใหมคณภาพชวตทด นอกจากนการเพมขนของประชากรผสงอายจะสงผลกระทบตอภาวะทางเศรษฐกจสงคมและการเมองของประเทศในอนาคต [1] ในรอบ 20 ป ทผานมาผสงอายเปนกลมประชากรทเพมขนเรวทสดในขณะทอตราเพมประชากรทงหมดไดลดลงเรอยๆ จนถงปจจบนประชากรไทยมอตราเพมปละไมถง 1% แตประชากรสงอายกลบเพมขนเฉลยปละ 4.5% ในรอบสองทศวรรษทผานมาประชากรอาย 60 ป ขนไปในป พ.ศ.2523 ซงมอยพยง 2.4 ลานคน ไดเพมเปน 4.1 ลานคนในปพ.ศ.2533 และเพมเปน 7 ลานคนในป พ.ศ.2551 ประชากรสงอายในประเทศไทยจะยงคงเพมขนอยางรวดเรวตอไป และการสนบสนนผสงวยลดลงในสวนของผสงวยเองกมแตภาวะเสอมถอยทงทางรางกายและจตใจและย งมอายยนยาวมากขน ความเสอมถอยยงมมากขนเปนล าดบ โอกาสการเผชญกบภาวะการเจบปวยและการชวยเหลอตวเองไดนอยลงมมากขนกวาวยอนๆ ท าใหมภาวะเสยงเกดโรคหลอดเลอดสมอง มากขนดวย[2]

จงหวดนครสวรรค มจ านวนการปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายเปนอนดบสามรองจากกรงเทพมหานคร พบวาจ านวนการปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองมแนวโนมเพมขน คอในป 2557 2558 และ 2559 มอตราการปวย 3100 3100 และ 3099 คน ตามล าดบ จะเหนไดวาอตราการปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายมการเพมขน และพบจ านวนปวยตายดวยโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายเขารบการรกษามแนวโนมเพมขนในแตละป คอ ป 2557 2558 และ 2559 มจ านวน 298 389 และ 757 ราย ตามล าดบ พบวามจ านวนผสงอายทปวยตายดวยโรคหลอดเลอดสมองเพมขนมาก [3] ถงแมวาปจจบนจะมความกาวหนาทางวทยาศาสตร แตในปจจบนพบวายงขาดรปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองในผสงอายทมประสทธภาพ และยงไมชดเจนท าใหกระบวนการดแลปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองในผสงอาย ยงไมเกดประสทธภาพเทาทควร เชน การวางเปาหมายการดแลหลงเกดโรคจะเนนเรองอตราการรอดชวต แตกระบวนการดแลปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองในผสงอาย ยงไมปรากฏเปาหมายและการประเมนผลทชดเจน สงผลใหอตราการปวยโดยโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายยงสง ดงนนการสรางรปแบบอยางเปนระบบทสรางขนโดยภาคเครอขายในชมชนนาจะเปนวธการทน าไปสความส าเรจของการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายอกทงเปนการสรางชมชนใหเขมแขงเพอจะไดชวยเหลอผสงอายกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองไดทนทวงทและจะไดเปนการปองกนควบคมดวยชมชนตอไปในอนาคต โดยเนนการด าเนนการโดยชมชนเพมความเขมแขงใหชมชน อกประการหนงการจะเปนการบรณาการความรทไดจากการวจย ลงสการพฒนาอยางเปนระบบจะมความนาเชอถอและเกดประสทธภาพ ชวยใหบคลากรมรปแบบในการปฏบตงานบนพนฐานความรทมาจากหลกฐานเชงประจกษ บคลากรจงเกดความมนใจและท าใหการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายเปนไปทศทางเดยวกน รวมทงทมสขภาพมความร และทกษะมากขน ซงมผลตอความสามารถในการตดสนใจดานการดแลการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองของผสงอาย ท าใหไดรบการดแลการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองในผสงอายและการสงเสรมการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองทมากขนพรอมทงเพมคณภาพชวตใหผสงอายไดอยางมประสทธภาพ

ผวจยเหนความส าคญและจ าเปนเปนอยางยงทตองท าการวจย จากสภาวะปญหาทน าเสนอขางตนจงท าการ

248

3

วจยการพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค ซงนอกจากจะชวยปองกนและลดปญหาตางๆดงไดกลาวมาขางตนแลวยงจะชวยลดคาใชจายในการดแลสขภาพของผปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองไดอยางมประสทธภาพ ค าถามในการวจย

การพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย มค าถามทเกยวของกบการวจยดงน รปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายในชมชนจงหวดนครสวรรค ควรเปนอยางไร วตถประสงค

การวจยครงนมเปาหมายสงสดเพอใหเกดรปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชนจงหวดนครสวรรคทมประสทธภาพ ดงนนจงก าหนดวตถประสงคการวจยไวดงน

1. วตถประสงคทวไป เพอศกษาการพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยเครอขายสขภาพ

ของชมชน โดยเนนกระบวนการวางแผนแบบมสวนรวม (Appreciation Influence Control) และการพฒนารปแบบโดยใชกระบวนการวจยเชงพฒนา (Research and Development) 2. วตถประสงคเฉพาะแยกตามระยะของการพฒนารปแบบ มดงตอไปน ระยะท 1 : วเคราะหสถานการณ

1.เพอศกษาสภาพปญหาสถานการณและปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค ระยะท 2 : พฒนารปแบบและทดลองใชรปแบบ 2. เพอพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค โดยการมสวนรวมของภาคเครอขายสขภาพ 3.เพอศกษาเปรยบเทยบพฤตกรรมสขภาพ ในดานการรบร ความเชอ และการปฏบต เกยวกบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรคของกลมตวอยาง กอนและหลงเขารวมกจกรรมการทดลองใชรปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรคทจดท าขน 4.เพอศกษาเปรยบเทยบความเสยงของการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ในดานการรบร ดานความตระหนก และดานการปฏบต เกยวกบการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การจดการอารมณตวเอง และภาวะสขภาพ ความดนโลหต(BP) น าตาลในเลอด(FBS) น าหนก เสนรอบเอว) ของกลมตวอยาง กอนและหลงเขารวมกจกรรมการทดลองการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรคทจดท าขนและการเกดโรคหลอดเลอดสมองในชวงการทดลองใชรปแบบ 5. เพอศกษาปญหาและอปสรรคในการด าเนนกจกรรมการทดลองโดยใชรปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค ระยะท3 : ประเมนผลรปแบบและพฒนารปแบบใหครบถวนและสมบรณ 6. เพอประเมนผลรปแบบโดยใชขอมลจากการทดลองใชระยะท2 และปรบปรงรปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค ทสมบรณ วธการศกษา ขอบเขตของการวจย

1. ขอบเขตเนอหา การวจยครงนมงเนนท าการศกษาในประเดนการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน ตามบรบทของชมชน

249

4

2. ขอบเขตดานพนท ส าหรบการวจยครงนศกษาและพฒนาพนทชมชน ในเขตเทศบาลนครนครสวรรค อ าเภอเมอง จงหวดนครสวรรค

3. ขอบเขตดานเวลา กรอบเวลาในการวจยครงนจ าแนกออกเปนสามชวง โดยชวงแรกเปนการศกษารวบรวมขอมลทจะด าเนนการระหวางวนท 15 กรกฎาคม 2559 ถง 15 สงหาคม 2559 ชวงทสองเปนการพฒนารปแบบจะด าเนนการระหวางวนท 15 สงหาคม 2559 ถง 15 พฤศจกายน 2559 และชวงทสามเปนประเมนประสทธภาพของรปแบบจะด าเนนการระหวางวนท 15 พฤศจกายน 2559 ถง 15 ธนวาคม 2559 กรอบแนวคดในการวจย

เปนแผนภาพรปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชนจงหวดนครสวรรค ในครงนไดบรณาการแนวคดทฤษฏจาก 3 ทฤษฎ ดง ภาพท กรอบแนวคดทใชในการวจย

เครองมอทใชและวธด าเนนการวจย รปแบบการวจย การวจยครงนใชระเบยบวธการการวจยและพฒนา (Research and development) โดยใชวธวทยาแบบผสมผสาน (Mixed Methods Research) โดยประยกตใชวจยเชงปฏบตการ แบบมสวนรวม ( Participatory Action Research) เปนหลก ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร ทใชการศกษาวจย การพฒนารปแบบ ครงน ประกอบดวย เจาหนาททางสาธารณสข ผน าชมชน ผน าอปท คร พระสงค อาสาสมครสาธารณสข ผดแลผสงอายและผสงอายในชมชนทอาศยในเทศบาลนครนครสวรรค จงหวดนครสวรรค ขนตอนการวจย ผวจยด าเนนการดงน ขนตอนท 1 การศกษาและส ารวจเบองตนวเคราะหสถานการณทเกยวของกบโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน การศกษาในขนตอนนม

ศกษาหลกการการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชนของเครอขาย สรางและทดลองใช

รปแบบทพฒนาขนโดยภาคเครอขายสขภาพในชมชน โดยใชการวจยเชงปฏบตการ และประเมนประสทธผลของรปแบบ โดยประเมนตวแปรตอไปน 1.น าหนกตว 2.ระดบน าตาล 3.ระดบไขมนในเลอด 4.ความดนโลหต 5.เสนรอบเอว

ประเมนผลและปรบปรงรปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชนจงหวดนครสวรรค ใหสมบรณ

ศกษาสภาพปญหา ความเชอ พฤตกรรมสขภาพ การปฏบตตวของกลมเสยงในการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชนจงหวดนครสวรรค

องคความรจากผทรงคณวฒและผเชยวชาญ ในการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย

ระยะท 1วเคราะหสถานการณ ระยะท 2 พฒนาและทดลองใช

รปแบบรปแบบและทดลองรปแบบ

ระยะท 3 ประเมนผลและปรบปรงให

ครบถวนและสมบรณ

ศกษาโครงการ/กจกรรมการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายทด าเนนในอดตและปจจบน

250

5

1.1ศกษา แนวคด หลกการ ทฤษฎทเกยวของกบการพฒนารปแบบ ศกษาจากแหลงขอมลทเปนเอกสาร ต ารา บทความ งานวจยตาง ๆ เกยวกบแนวคด หลกการปองกนโรคหลอดเลอดสมองโดยผสงอาย 1.2 ศกษาดานการรบร ดานความตระหนก และดานการปฏบตตน ของกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมองในผสงอาย ขนตอนท 2 การพฒนาและทดลองใชรปแบบ จากผลการวเคราะหขนตอนท 1 มาทดลองใชและการพฒนารปแบบ ขนการพฒนารปแบบและทดลองใชรปแบบ กลมภาคเครอขายสขภาพและผวจยไดพฒนารปแบบขนและน าไปทดลองใช โดยใชการวจยแบบเชงปฏบตการ มการรวบรวมขอมลกอนและหลงการทดลอง ขนตอนท 3 ประเมนผลรปแบบและพฒนารปแบบใหครบถวนและสมบรณ การวเคราะหขอมล 1.วธการเกบรวบรวมขอมล 1.1 แบบสมภาษณผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ เจาหนาททางสาธารณสข ผน าชมชน คร พระ ผน าอปท อาสาสมครสาธารณสข ผดแลผสงอายและผสงอายในชมชนทอาศยในจงหวดนครสวรรค

1.2 แบบสอบถามความคดเหนเกยวกบการรบร ความตระหนก และการปฏบตตวของผสงอายทเปนกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง 1.3 การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของ การรบร ความตระหนก และการปฏบตตวของผสงอายทเปนกลมเสยงโรคหลอดเลอดสมอง และการสมภาษณลกผทรงคณวฒและผเชยวชาญ และเจาหนาททางสาธารณสข ผน าชมชน คร พระ ผน าอปท อาสาสมครสาธารณสข ผดแลผสงอายและผสงอาย น าขอมลทไดมาวเคราะห (Content Analysis) โดยตดขอความทซ าซอนกน แลวสรปประเดนเปนกรอบในการสรางรปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน 2. การพจารณาดานจรยธรรมในมนษย

การศกษาครงนผวจยไดพทกษกลมตวอยาง การวจยในครงนไดผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยเทรน ในการประชมคณะกรรมการพจารณาจรยธรรม เมอวนท 28 กรกฎาคม 2559 ตามเอกสารรบรองเลขท WTU 2559 – 0039 รหสโครงการเลขท HE-WTU 542583 3.การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวเคราะหขอมล

การวจยเชงคณภาพ 1.โดยวธการวเคราะหเนอหา (content analysis) จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ การสงเคราะหงานวจยดวยวธการอานวรรณกรรมอยางมระบบ :Systematic Reviews และการสมภาษณเชงลก (in-depth interview)

การวจยเชงปรมาณ ด าเนนการวเคราะหขอมล โดยการตรวจสอบความถกตองและความสมบรณของแบบสอบถามทไดรบคนมาโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรทางสถต 4.สถตทใชในการวเคราะหขอมล 1. สถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistic) เพอสรปขอมลทไดจากการศกษาใชในการบรรยายลกษณะของขอมล โดยใชคาความถ คารอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. สถตวเคราะห (Analysis Statistic) วเคราะหหาความเปรยบเทยบโดยใชสถตวเคราะห สถตวเคราะห ไดแก Paired-Samples t-test ผลการศกษา ผลการวเคราะหขอมล ขนตอนท 1 การศกษาและส ารวจเบองตนวเคราะหสถานการณทเกยวของกบโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค การศกษาในขนตอนน

251

6

1. ผลการศกษาจ านวนและรอยละ ระดบสภาพปจจบน พฤตกรรมสขภาพของการปองกนโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย พบวา ภาพรวมสภาพปจจบน พฤตกรรมสขภาพของการปองกนโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย สวนใหญไมปฏบต เทากบ 72.66% และปฏบต เทากบ 27.33%

2.ผลการศกษาจ านวนและรอยละ การรบร ความตระหนก และการปฏบตตวของผสงอาย พบวา การปฏบตตวเกยวกบการปองกนโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชนของกลมตวอยางใชมาตราสวนประมาณคา 1-5 พบวา โดยภาพรวม อยในระดบ “ปานกลาง”( x = 3.15) เมอพจารณาเปนรายพฤตกรรม พบวา พฤตกรรมทมระดบการปฏบต “ปานกลาง” 3 ดานแรก คอ ภาพรวมการจดการความเครยด( x = 3.28) รองลงมา คอ ภาพรวมการรบประทานอาหาร( x = 3.17) ตามล าดบ และดานทมระดบการปฏบต “นอย” คอ ภาพรวมดานควบคมน าหนกและออกก าลงกาย ( x = 3.10) ตามล าดบ

3.ขอมลจากแบบสอบการรบร ความตระหนก และการปฏบตตวของผสงอาย พบวา โดยภาพรวม อยในระดบ “ปานกลาง”( x = 3.07) เมอพจารณาเปนรายพฤตกรรม พบวา พฤตกรรมทมระดบการปฏบต “ปานกลาง” 3 ดานแรก คอ ภาพรวมควบคมระดบรอบเอว หรอน าหนกเกน ( x = 3.28) รองลงมา คอ ภาพรวมการรบประทานอาหารและภาพรวมการออกก าลงกาย ( x = 3.17) ตามล าดบ และดานทมระดบการปฏบต “นอย” คอ ภาพรวมการสบบหร ( x = 1.87) ตามล าดบ

4.เมอพจารณาเปนรายขอพบรายละเอยดดงน การส ารวจและเกบขอมลโดยใชแบบสอบถามเกยวกบการบรการลดเสยงส าหรบกลมตวอยาง ไดผลดงน การปฏบตตวเกยวกบพฤตกรรมสขภาพทเสยง ไดรบการปะเมนโอกาสเสยงตอการเปนโรคหวใจและหลอดเลอดสมอง (อมพฤกษ พจารณาเปนรายขอพบรายละเอยดดงน 4.1 ดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน ภาพรวมดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน อยในระดบ “ปานกลาง” ( x = 3.22) 4.2 ดานควบคมน าหนกและออกก าลงกาย ภาพรวมดานควบคมน าหนกและออกก าลงกาย อยในระดบ “ปานกลาง” ( x = 3.10) 4.3 ดานงดแอลกอฮอลและงดบหร ภาพรวมดานงดแอลกอฮอลและงดบหร อยในระดบ “ปานกลาง” ( x = 3.12) 4.4 ดานลดเคม ภาพรวมดานลดเคม อยในระดบ “ปานกลาง” ( x = 3.15) 4.5 การจดการความเครยด ภาพรวมการจดการความเครยด อยในระดบ “ปานกลาง”( x = 3.12) 4.6 ควบคมระดบรอบเอว หรอน าหนกเกน ภาพรวมการควบคมระดบรอบเอว หรอน าหนกเกน อยในระดบ “ปานกลาง” ( x = 3.28) 4.7 การรบประทานอาหาร ภาพรวมการรบประทานอาหาร อยในระดบ “ปานกลาง” ( x = 3.17) 4.8 ดานการเรยนร FAST ภาพรวมดานการเรยนร FAST อยในระดบ “ปานกลาง” ( x = 3.14)

5.จ านวนและรอยละ ของการคดกรองปจจยเสยงหวใจและหลอดเลอดของชมชน แมศรจนทร เทศบาลนครนครสวรรค จากแบบบนทกขอมลการตรวจคดกรองความเสยง พบวา โอกาสเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดของผสงอายในชมชน แมศรจนทร เทศบาลนครนครสวรรค ในระดบสง จ านวน 25 คน คดเปนรอยละ 62.5 ในระดบสงปานกลาง จ านวน 5 คน คดเปนรอยละ 12.5 ในระดบสงมาก จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 25

6.สรปผลสมภาษณเชงลกผทรงคณวฒ และผเชยวชาญ และเจาหนาททางสาธารณสข ผน าชมชน ผน าอปท คร พระอาสาสมครสาธารณสข ผดแลผสงอายและผสงอายในชมชนทอาศยในจงหวดนครสวรรค สรปประเดน พบวา มความขอเสนอแนะในสาระส าคญทสมควรก าหนดในรปแบบการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายโดยชมชน จงหวดนครสวรรค รายละเอยดดงน

ขนตอนท 1 พฒนากรอบแนวคดรวมภาคเครอขายสขภาพชมชนดงน1.1. จ าแนกกลมเปาหมายยอยเฉพาะ 1.2 วเคราะหเหตปจจยของพฤตกรรมเสยง 1.3 ก าหนดผลลพธพฤตกรรมเสยงทมงปรบแก 1.4 พฒนาแนวคดทฤษฎโครงการปรบพฤตกรรม 1.5 ระบภาคผรบผดชอบปรบพฤตกรรม

ขนตอนท 2 วเคราะหแนวรวมภาคเครอขายสขภาพชมชน ดงน 2.1 การประสานกบภาครวมปฏบตงานกบกลมเปาหมาย 2.2 การประสานภารกจภาคสนบสนนการด าเนนงาน 2.3 การประสานภารกจกบภาค

252

7

ขนตอนท 3 พฒนาเชอมโยงพนธกจภาคเครอขายสขภาพชมชน ดงน 3.1 การเลอกกลมกจกรรมสอดคลองเปาหมายการปรบเปลยนพฤตกรรมทก าหนดไว 3.2 ก าหนดหนวยงานภาครบผดชอบตามพนธกจ

ขนตอนท 4 การท าแผนปฏบตการการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย ดงน 4.1 รายละเอยดครบตามองคประกอบกระบวนการ 4.2 ระดมทรพยากรในพนทไดอยางตอเนอง 4.3 เตรยมทรพยากรส าหรบพฒนาศกยภาพ ทกษะของเจาหนาททางสาธารณสข ผน าชมชน ผน าอปท คร พระ อาสาสมครสาธารณสข ผดแลผสงอายและผสงอายในชมชน 4.4 ใชงบประมาณและทรพยากรรวมในแผนฯ 4.5 จดกจกรรมสรางการรบรและความตระหนก เรอง ดงน ควบคมความดน การลดและควบคมน าหนก การออกก าลงกาย การควบคมระดบไขมน การงดแอลกอฮอลงดแอลกอฮอล การงดบหร การลดเคม การลดเครยด การเรยนร FAST

ขนตอนท 5 การตดตามก ากบและประเมนผลการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย 5.1 จดระบบตดตามก ากบคณภาพการด าเนนงาน 5.2 จดระบบประเมนผลภายในรวมกนของภาคฯ ขนตอนท 2 สรปผลขนการพฒนารปแบบและทดลองใชรปแบบ กลมภาคเครอขายสขภาพและผวจยไดพฒนารปแบบขนและน าไปทดลองใช โดยใชการวจยแบบเชงปฏบตการ มการรวบรวมขอมลกอนและหลงการทดลอง โดยด าเนนกจกรรมดงตอไปน

1. รปแบบ ครงนมกระบวนการ 6 ขนตอน ดงตอไปน 1.1 การสรางบรรยายกาศการยอมรบของชมชนและคดเลอกแกนน าการด าเนนการในขนน ไดคดเลอก

แกนน าทมความพรอมและมความสมครใจในการเขารวมกระบวนการวจย จ านวน 15 คน หลงจากนนจงไดจดการประชมเพอคดเลอกกลมแกนน าเพมเตมซงไดรบการเสนอเพมเตมอก 5 คน รวมเปน 20 คน

1.2 ขนการสรางความตะหนกและปรบเปลยนกระบวนทศนการท างานรวมกน การด าเนนการสรางความตะหนกและปรบเปลยนกระบวนทศนการท างานรวมกน รวมภาพทกคนเปนเปาหมายของกลมแกนน า และไดรวมกนพจารณาผลการส ารวจและศกษาชมชน

1.3 ขนระดมความคดเหนเพอวเคราะหรปแบบ โดยชมชนและหาแนวทางรวมกน การด าเนนการในขนน ด าเนนการจดเวทประชาคมในเวทใหญ ท าใหไดรปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน เบองตนทสอดคลองกบความตองการของทกฝาย

1.4 ขนการวางแผนการด าเนนการ ในขนตอนนเปนการสรปผลการจดเวทประชาคม โดยการจดเวทระดมความคดเหนของกลมแกนน าเปนการสรปรปแบบ ทมความชดเจนมากยงขน โดยในชมชนในพนทตนแบบและในการจดเวทครงท 2 เปนการวางแผนการจดโครงการ มการแบงหนาทความรบผดชอบในการจดกจกรรม สวนฝายเฝาระวงและตดตามไดก าหนดเปนแผนในการเฝาระวงรวมกนระหวางชมชนและศนยสาธารณสขชมชน และฝายตดตามจะรบขอมลจากฝายเฝาระวงในการตดตามเยยมบาน

1.5 ขนด าเนนการตามแผนงานโดยจดใหมการเฝาระวงภาวะโภชนาการ การคดกรองโรคหลอดเลอดสมองในผสงอาย และการตดตามเยยมบานผสงอายทเปนกลมเส ยงโรคหลอดเลอดสมอง และไดด าเนนโครงการครอบครวชมชน เพอการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย โดยจดใหมกจกรรมสงเสรมการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย ในดานตางๆ และจดกจกรรมสงเสรมความรใหแกผดแลผสงอาย รวมถงกจกรรมทสงเสรมใหครอบครวไดท ารวมกน

1.6 ขนสรปและประเมนผลรปแบบ โดยการมสวนรวมของครอบครวและชมชน เปนการประเมนทตองการทราบวา รปแบบ ทไดจดท าขนมผลเปนอยางไร พบวา จากกระบวนการในการวจยและกจกรรมตางๆ ครอบครวและชมชนใหความรวมมอเปนอยางดในการเขารวมกจกรรม และมความพอใจในการจดกจกรรมตางๆ สงทกลมแกนน าไดรบจากการคนหารปแบบ คอ ไดเรยนรรวมกนกอใหเกดความสามคคในชมชน จากเสรมความรและกระบวนการมสวนรวมสงผลใหกลมผดแลผสงอายไดมการปฏบตตามขอตกลง และมความรในการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายในระดบสง และมการปฏบตในระดบด และมขอเสนอแนะหรอสงทควรปรบปรงจาก

253

8

การสนทนากลม ความคดเหนของกลมแกนน า พบวา ควรใหมการจดกจกรรมอยางตอเนองในทกป และปฏบตตามแผนงานของแตละฝายทไดก าหนดไว ผลทไดจากการพฒนารปแบบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน คอ ตวแทนครอบครว ผดแลผสงอาย ชมชนและหนวยงานทรบผดชอบไดเขามามสวนรวมในการด าเนนงานในชมชน ขนตอนท 3 ประเมนผลรปแบบและพฒนารปแบบใหครบถวนและสมบรณ ดงน ผลการเปรยบเทยบความแตกตางในดานการรบรเกยวกบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย ดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน ดานงดแอลกอฮอล ดานควบคมน าหนกและออกก าลงกาย ดานงดแอลกอฮอลและงดบหร ดานลดเคม ดานลดเครยดการจดการอารมณตวเอง ดานการเรยนร FAST ของกลมทดลองโดยเปรยบเทยบกอนและหลง ทดลอง พบวา ความตระหนก เกยวกบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย ดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน ดานงดแอลกอฮอล ดานควบคมน าหนกและออกก าลงกาย ดานงดแอลกอฮอลและงดบหร ดานลดเคม ดานลดเครยดการจดการอารมณตวเอง ดานการเรยนร FAST สงขนกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต (p – value <0.05) ดงตารางท 1 ตารางท 1 เปรยบเทยบการรบรเกยวกบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย

การรบร กอน หลง คาสถตท ระดบ นยส าคญ

แปลผล

คาเฉลย S.D. คาเฉลย S.D.

ดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน

3.41 .43 4.50 .45 2.15 .04* สงกวา

ดานควบคมน าหนกและออกก าลงกาย 3.45 .63 4.49 .65 2.31 .03* สงกวา

ดานงดแอลกอฮอล และงดบหร

3.45 .55 4.48 .55 2.45 .04* สงกวา

ดานลดเคม 3.55 .48 4.50 .45 2.67 .04* สงกวา

ดานลดเครยด 3.69 .65 4.69 .65 2.95 .035* สงกวา

ดานการเรยนร FAST 3.74 .68 4.77 .65 2.54 .041* สงกวา

ภาพรวม 3.54 .57 4.57 .56 2.20 .039* สงกวา

*แทน มนยส าคญทระดบ .05 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางในดานการปฏบตตน เกยวกบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมอง

ส าหรบผสงอาย ดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน ดานงดแอลกอฮอล ดานควบคมน าหนกและออกก าลงกาย ดานงดแอลกอฮอลและงดบหร ดานลดเคม ดานลดเครยดการจดการอารมณตวเอง ดานการเรยนร FAST ของกลมทดลองโดยเปรยบเทยบกอนและหลง ทดลอง พบวา ความตระหนก เกยวกบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย ดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน ดานงดแอลกอฮอล ดานควบคมน าหนกและออกก าลงกาย ดานงดแอลกอฮอลและงดบหร ดานลดเคม ดานลดเครยดการจดการอารมณตวเอง ดานการเรยนร FAST สงขนกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต (p – value <0.05) ดงตารางท 2

254

9

ตารางท 2 เปรยบเทยบการปฏบตตนในการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย การปฏบตตน กอน หลง คาสถตท ระดบ

นยส าคญ แปลผล


ดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน 3.40 .43 4.48 .44 2.15 .04* สงกวา



3.42 .55 4.49 .54 2.45 .04* สงกวา

ดานลดเคม 3.55 .48 4.57 .44 2.67 .04* สงกวา



ภาพรวม 3.54 .57 4.56 .55 2.20 .039* สงกวา

*แทน มนยส าคญทระดบ .05 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางในดานความตระหนก เกยวกบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมอง

ส าหรบผสงอาย ดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน ดานงดแอลกอฮอล ดานควบคมน าหนกและออกก าลงกาย ดานงดแอลกอฮอลและงดบหร ดานลดเคม ดานลดเครยดการจดการอารมณตวเอง ดานการเรยนร FAST ของกลมทดลองโดยเปรยบเทยบกอนและหลง ทดลอง พบวา ความตระหนก เกยวกบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย ดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน ดานงดแอลกอฮอล ดานควบคมน าหนกและออกก าลงกาย ดานงดแอลกอฮอลและงดบหร ดานลดเคม ดานลดเครยดการจดการอารมณตวเอง ดานการเรยนร FAST สงขนกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญทางสถต (p – value <0.05) ดงตารางท 3

ตารางท 3 เปรยบเทยบความตระหนกเกยวกบการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย

ความตระหนก กอน หลง คาสถตท ระดบ นยส าคญ

แปลผล


ดานควบคมความดนและควบคมระดบไขมน 3.40 .43 4.45 .49 2.15 .04* สงกวา



3.42 .55 4.49 .59 2.45 .04* สงกวา

ดานลดเคม 3.55 .48 4.59 .49 2.67 .04* สงกวา

255

10



ภาพรวม 3.54 .57 4.58 .60 2.20 .039* สงกวา

*แทน มนยส าคญทระดบ .05 ผลการประเมนความพงพอใจของเครอขายดแลผสงอาย จ านวน 120 คน ทเขารวมกจกรรมการปองกนโรค

หลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน เพอปองกนโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย โดยภาพรวม ความพงพอใจอยในระดบ “มากทสด” ( x = 4.94) นอกจากนยงพบวาในรายการประเมนทง 10 ขอ มคาเฉลยระหวาง 4.70 - 5.00 และมคาเบยงเบนมาตรฐานระหวาง 0.00 - 0.40 โดยผเขารวมกจกรรมมความพงพอใจทไดเขารวมกจกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายโดยชมชน อยในระดบ “มากทสด”( x = 5.00) ทกขอ ยกเวนกจกรรมเกยวกบ “การประชาสมพนธและการใหความรเรอง โรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายในชมชนเชน เสยงตามสาย วทยชมชน ปายประชาสมพนธ”“การจดใหมสถานทแลกเปลยนเรยนรในชมชน”และ “การไดมสวนรวมในการจดกจกรรมตางๆ เพอสรางเสรมสขภาพ”การไดรบการตรวจสขภาพเบองตน เชน การตรวจความดนโลหต ตรวจน าตาลในเลอด วดเสนรอบเอวในหมบาน โดย อสม.การไดมสวนรวมในการจดกจกรรมตางๆ เพอสรางเสรมสขภาพ ทมคาเฉลย 4.80 และการจดใหมสถานทแลกเปลยนการเรยนรในชมชนทมคาเฉลย 4.70 การแตกอยในระดบ “มากทสด” ดงตารางท 4 ตารางท 4 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานความพงพอใจของกลมทดลอง ทเขารวมกจกรรมการทดลองใชรปแบบ

รายการ X SD ระดบ

1. การประชาสมพนธและการใหเพมพนความรเรอง โรคเบาหวานและความดนโลหตสงในชมชนเชน เสยงตามสาย วทยชมชน ปายประชาสมพนธ

4.80 0.40 มากทสด

2. การจดใหมสถานทแลกเปลยนการเรยนรในชมชน 4.70 0.46 มากทสด

3. การไดรบการตรวจสขภาพเบองตน เชน การตรวจความดนโลหต ตรวจน าตาลในเลอด วดเสนรอบเอวในหมบาน โดย อสม.

4.80 0.40 มากทสด

4. การไดมสวนรวมในการจดกจกรรมตางๆ เพอสรางเสรมสขภาพ 4.80 0.40 มากทสด

5.การเขาคายเพอเพมพนความรความเขาใจในการสรางเสรมสขภาพ 5.00 0.00 มากทสด

6. ทานมความพงพอใจตอกจกรรมการสาธตททานไดรวมกจกรรมดงกลาวไดแก 5.00 0.00 มากทสด

- การเพมพนความรเรองโรคและการปองกนการเกดโรคหลอดเลอดสมอง 5.00 0.00 มากทสด

- การสาธต เรอง อาหาร 5.00 0.00 มากทสด

- การสาธต เรอง การออกก าลงกาย 5.00 0.00 มากทสด

256

11

- การสาธต เรอง การจดการกบความเครยด 5.00 0.00 มากทสด

7. ทานพอใจกบความรและทกษะททานไดรบจากการเขารวมกจกรรมของโครงการน 5.00 0.00 มากทสด

8. ทานคดวาความรททานไดรบสามารถน าไปใชในชวตประจ าวนของทานได 5.00 0.00 มากทสด

9. ทานมความพงพอใจตอกจกรรมตางๆ เพอปองกนโรคหลอดเลอดสมองทจดใหทานโดยการมสวนรวมของภาคเครอขายพฤตกรรมสขภาพ

5.00 0.00 มากทสด

10. ทานอยากใหผสงอายคนอนๆ ไดเขารวมกจกรรมโครงการน 5.00 0.00 มากทสด

โดยภาพรวม 4.94 0.09 มากทสด

สรปและอภปรายผล

จากผลการวจยเรอง การพฒนารปแบบการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผสงอาย โดยชมชน จงหวดนครสวรรค รายละเอยดสรปไดวารปแบบ ตามความคดเหนของผสงอาย โดยสามารถสรปไดดงน

ขนตอนท 1 พฒนากรอบแนวคดรวมภาคเครอขายสขภาพชมชน ดงน1.1. จ าแนกกลมเปาหมายยอยเฉพาะ 1.2 วเคราะหเหตปจจยของพฤตกรรมเสยง 1.3 ก าหนดผลลพธพฤตกรรมเสยงทมงปรบแก 1.4 พฒนาแนวคดทฤษฎโครงการปรบพฤตกรรม 1.5 ระบภาคผรบผดชอบปรบพฤตกรรม

ขนตอนท 2 วเคราะหแนวรวมภาคเครอขายสขภาพชมชน ดงน2.1 การประสานกบภาครวมปฏบตงานกบกลมเปาหมาย 2.2 การประสานภารกจภาคสนบสนนการด าเนนงาน 2.3 การประสานภารกจกบภาค

ขนตอนท 3 พฒนาเชอมโยงพนธกจภาคเครอขายสขภาพชมชน ดงน3.1 การเลอกกลมกจกรรมสอดคลองเปาหมายการปรบเปลยนพฤตกรรมทก าหนดไว 3.2 ก าหนดหนวยงานภาครบผดชอบตามพนธกจ

ขนตอนท 4 การท าแผนปฏบตการการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอาย ดงน4.1 รายละเอยดครบตามองคประกอบกระบวนการ 4.2 ระดมทรพยากรในพนทไดอยางตอเนอง 4.3 เตรยมทรพยากรส าหรบพฒนาศกยภาพ ทกษะของเจาหนาททางสาธารณสข ผน าชมชน ผน าอปท คร พระ อาสาสมครสาธารณสข ผดแลผสงอายและผสงอายในชมชน 4.4 ใชงบประมาณและทรพยากรรวมในแผนฯ 4.5 จดกจกรรมสรางการรบรและความตระหนก โดยมการคดกรองความเสยง การพฒนาศกยภาพเครอขาย การสอสารการปรบเปลยนพฤตกรรมตามหลก3อ2ส และสรางการรบรเรอง FAST

ขนตอนท 5 การตดตามก ากบและประเมนผลการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองส าหรบผสงอายดงน 5.1 จดระบบตดตามก ากบคณภาพการด าเนนงาน 5.2 จดระบบประเมนผลภายในรวมกนของภาค ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยในครงน

1. จากผลการวจยพบวา ผสงอายยงมความเขาใจ บางประเดนอยในระดบปานกลาง ดงนน กรมควบคมโรค ควรใหความส าคญการมสวนรวมกบการสรางความตะหนกแกครอบครวและกลมแกนน าในชมชนและจดประชมสมมนาผสงอายและผดแลผสงอายเพอใหมความเขาใจตอรปแบบ ทไดพฒนาขนอยางถวงแทและน าไปประชมเชงปฏบตการเพอใหบคลากรทางสาธารณสขไดมความรและความเขาใจในการปฏบตใหเปนแนวทางเดยวกนกบรายงานเรองพฒนาพฤตกรรมสขภาพทด ชวตสดใส[4]

257

12

2. จากผลการวจยพบวา รปแบบ มความเหมาะสมกบความตองการการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายโดยชมชน หนวยงานสาธารณสขควรสนบสนนใหเครอขายผสงอาย ก าหนดนโยบายและเปาหมายในการจดระบบ และการสอสารการปรบเปลยนพฤตกรรมการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายโดยชมชน และผทท างานรวมกบชมชนควรมลกษณะทด คอ มความตงใจจรง มทกษะทางมนษยสมพนธ และมเทคนดในการกระตนใหชมชนเขามามสวนรวม ชมชนมการแลกเปลยนเรยนรรวมกน และควรมการบรณาการการท างานเขาดวยกน การปฏบตรวมกนทกฝาย พบวาความสอดคลองรายงานการศกษาสถานการณดานการสงเสรมสขภาพในประเทศไทยและตางประเทศ[5] ขอเสนอแนะในการท าวจยในครงตอไป

1. จากผลการวจยพบวา การปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายยงเปนรปแบบกวางๆ ยากแกการน าไปปฏบต ฉะนน เพอใหเกดความชดเจนจงควรท าการศกษารปแบบลกถงวธการ/ขนตอนในการด าเนนการปองกนควบคมโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายโดยชมชน และควรมการวางแผนการวจยใหเหมาะสม เปนโครงการตอเนองระยะยาวเพอใหเหนผลในระยะยาว

2. ควรท าการศกษาวจยวาในชมชนพนททมบรบทตางกน ใหเกดความชดเจนและน าผลการศกษามาเปรยบเทยบกน เพอใหการพฒนารปแบบการปองกนโรคหลอดเลอดสมองของผสงอายโดยชมชน เกดคณภาพและประสทธภาพมากยงขน อางอง

1. นศรา ศรคาเวยง, ผองพรรณ อรณ แสง และ วลาวรรณ พนธพฤกษ . (2554). ปจจยทมผลตอ ความสามารถในการท าหนาท ของผสงอายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผสงอาย บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยขอนแกน.

2. ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2559). 3. รายงานการเฝาระวงโรคไมตดตอเรอรง พ.ศ. 2559. รายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาประจ าสปดาห 4. สรย จนทรโมล. "พฒนาพฤตกรรมสขภาพทด ชวตสดใส." วารสารสวนสนนทาวชาการ และ วจย 9.1

(2015). 5. ประภา เพญ สวรรณ, วสนต ศลปสวรรณ, บญยง เกยวการคา. "รายงาน การ ศกษา สถานการณ ดาน การ

สงเสรมสขภาพในประเทศไทย และ ตางประเทศ." (2008).

258

การกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชาสขภาพจงหวดนนทบร

HEALTHY PUBLIC POLICY FORMULATION OF NONTHABURI PROVINCIAL HEALTH ASSEMBLY

ผวจย นายประเสรฐ เลกสรรเสรญ

สาขาวชาสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร.ประภาเพญ สวรรณ

ภาควชาสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชา

สขภาพ จงหวดนนทบร และ 2) ศกษาปจจยทมผลตอการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชา

สขภาพ จงหวดนนทบร ดาเนนการโดยการสมภาษณแบบเจาะลก และการสนทนากลมกบเครอขายสมชชา

สขภาพในพนท จานวน 14 คน

ผลการศกษาพบวาการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชาสขภาพ จงหวดนนทบร

ประกอบไปดวยขนตอนตาง ๆ คอ การกาหนดประเดนปญหา การพฒนาขอเสนอเชงนโยบาย และการหา

ฉนทามต สวนปจจยทมผลตอการกาหนดนโยบายเพอสขภาพของสมชชาสขภาพ จงหวดนนทบร

ประกอบดวย ปจจยในดานความเขมแขงของชมชน ดานศกยภาพของประชาชนในการเขารวมเวทสาธารณะ

ดานรปแบบการดาเนนงาน ดานการสนบสนนจากหนวยงานและองคกรภายนอก ดานความรวมมอของ

ประชาชน ดานลกษณะของชมชน ดานการดาเนนงานแบบบรณาการในพนท ดานความสนใจของผบรหาร

ในเรองสขภาวะ ดานการตดตอสอสารในชมชน และดานความเขมแขงของผนาในชมชน

คาสาคญ: นโยบายสาธารณะเพอสขภาพ, สมชชาสขภาพ

Abstract The objectives of the research were: 1) To study the healthy public policy

formulation by the Nonthaburi provincial health assembly and 2) To study the factors which affect to the healthy public policy formulation by the Nonthaburi provincial health assembly. This study used the in-depth interview and focus group to gather data from the network of local health assembly from 14 persons.

The study found that: 1) The healthy public policy formulation by the Nonthaburi provincial health assembly is followed step of problems determination, step of developing the policy proposal and step of agreeing the commitment. 2) There are 10 elements which affect to the healthy public policy formulation by the Nonthaburi provincial health assembly, that are element of community strength, element of people potential in public forum, element of work implementation, element of support from the organization and external organization, element of people

259

2

cooperation, element of community characteristic, element of work as an integral, element of the supervisor’s attention on health and wellness, element of communication in the community and strength of community leaders.

Key words: Healthy Public Policy, Health Assembly

บทนา

การพฒนาระบบสขภาพในระดบนานาชาต องคการอนามยโลก (WHO) ไดผลกดนใหเกดการประชม

เรองยทธศาสตรการสรางเสรมสขภาพแนวใหมในทศวรรษท 21 เปนครงแรกในป พ.ศ.2529 ณ ประเทศ

แคนาดา ในนามกฎบตรออตตาวา (Ottawa Charter) (สถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2541) ถอไดวาเปน

จดเรมตนของแนวทางการสรางเสรมสขภาพแนวใหมของโลกทแตกตางจากการสาธารณสขแบบดงเดม โดย

ใหความสาคญกบบทบาทของภาคสวนตาง ๆ ในสงคม (intersectional) สงเสรมสนบสนนการมสวนรวม

ของชมชนและใหความสาคญกบปจจยดานสงแวดลอม (ทงกายภาพ เศรษฐกจ สงคม) ทสงผลตอสขภาพ

(อาพล จนดาวฒนะ, 2547) ภายใตการเปลยนแปลงในยคโลกาภวฒน โดยมการเสนอกลยทธในการสงเสรม

สขภาพ 3 ประการ คอ 1) การชนาดานสขภาพ (advocacy) 2) การเพมความสามารถ (enabling) ใหทก

คนบรรลถงศกยภาพสงสดดานสขภาพ 3) การไกลเกลย (mediating) ระหวางกลมผลประโยชนทแตกตาง

กนในสงคมเพอจดมงหมายดานสขภาพ ทงนเพอเสรมสรางความเขมแขงใหชมชนในการคดวเคราะห

ตดสนใจเลอก และกาหนดแนวทางการดาเนนกจกรรมการสงเสรมสขภาพในชมชน 5 ประการ เพอนาไปส

การพฒนาทยงยน (sustainable development) ในชมชนตอไป คอ

1. สรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ (build public policy)

2. สรางสรรคสงแวดลอมทเออตอสขภาพ (create supportive environment)

3. เสรมสรางชมชนใหเขมแขง (strength community action)

4. พฒนาทกษะสวนบคคลใหเขมแขง (develop person skill)

5. การปรบเปลยนบรการสาธารณสข (reorient skills)

ทงนในป พ.ศ.2548 องคการอนามยโลก (WHO) และประเทศสมาชกไดรวมกนจดประชมการสราง

เสรมสขภาพโลก (Global Conference on Health Promotion) ขนอกครง ณ ประเทศไทย เพอหนน

เสรมกระแสการสรางเสรมสขภาพเพมเตมจากกฎบตรออตตาวา (Ottawa Charter) ทาใหเกดปฏญญา

รวมกนในนามกฎบตรกรงเทพฯ (Bangkok Charter) (กระทรวงสาธารณสข, 2548) ทามกลางกระแสการ

สรางเสรมสขภาพแนวใหมภายใตกรอบคดของสขภาวะ ไดมการกาหนดใหนโยบายสาธารณะทเออตอ

สขภาพ (healthy public policy) เปนองคประกอบหลก และมบทบาททสาคญในการสรางเสรมสขภาพ

ประเทศไทยมการเคลอนไหวในกระแสการสรางเสรมสขภาพแนวใหมเพอใหเกดสขภาวะอยาง

หลากหลายและตอเนองเปนพลวตตามกฎบตรออตตาวา (Ottawa Charter) ทาใหเกดการปฏรประบบ

สขภาพในหลายสวนอยางกวางขวาง สงผลใหกรอบความคดเรองสขภาพปรบจากกระบวนทศนทวาดวยโรค

มาสกระบวนทศนทวาดวยสขภาวะมากยงขน ดงจะเหนไดจากกระแสการสรางเสรมสขภาพและพฒนาการ

260

3

ของการขบเคลอนพระราชบญญตสขภาพแหงชาต ภายใตการปฏรประบบสขภาพของประเทศไทย ในชวง

กวาทศวรรษทผานมา แมวาการสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพจะเปนยทธศาสตรหนงทสาคญในการ

สรางเสรมสขภาพ แตกเปนเรองใหมทคนไทยไมคนเคย เพราะทผานมาการกาหนดนโยบายยงคงเปนเรอง

ของฝายการเมอง รฐบาล ฝายราชการ ทใหความสาคญกบคณคาและมตตาง ๆ อยางไมสมดล โดยนโยบาย

สาธารณะสวนใหญมงไปทเรองของเศรษฐกจและการไดโอกาสของคนบางกลม ในขณะทคนสวนใหญเสย

โอกาสและเสยเปรยบ จงเปนการสรางนโยบายของภาครฐเพอสาธารณะ (Top down Approach)

ประชาชนเขาไมถงกระบวนการนโยบายของรฐ ขาดองคความรและขอมลหลกฐานทางวชาการทนามา

สนบสนนอยางพอเพยง และขาดระบบการตดตาม ตรวจสอบ ประเมนผลนโยบายสาธารณะตาง ๆ ทเกดขน

ผลกระทบทเกดจากนโยบายสาธารณะตาง ๆ จงสะสมพอกพน ไมไดรบการแกไข หรอปรบเปลยนนโยบาย

เทาทควร (อาพล จนดาวฒนะ, 2556) ดงนนจงมความจาเปนทประชาชนและสงคมตองมเครองมอการ

ทางานเพอการพฒนาและขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวมในเขตพนทของตนเอง ซง

ทผานมาประเทศไทยไดรเรมกระบวนการสรางนโยบายสาธารณะแบบมสวนรวมผานรปแบบการรวม

ไตรตรองแลกเปลยนกนอยางเปนรปธรรมผาน “สมชชาสขภาพ” (Health Assembly) ซงเปนผลพวงมา

จากการประกาศใชพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ.2550

กระบวนการปฏรประบบสขภาพเกดขนจากการตระหนกถงขอจากดของกลไกนโยบายทเปนทางการ

(official policy process) ทผกขาดบทบาทหนาทในดานการพฒนานโยบายไวแตเฉพาะในองคกรทเปน

ทางการเปาหมายเชงยทธศาสตรประการหนงของการปฏรประบบสขภาพจงมงทการสรางกลไกการกาหนด

นโยบายทประชาชนสามารถมสวนรวมได การเกดขนของ “สมชชาสขภาพ” จงทาหนาทเปนเวททเปด

โอกาสใหภาคสวนตาง ๆ ไดมาอภปรายถกแถลงถงปญหาสงคมเพอการกาหนดนโยบายสขภาพ

(deliberative function of health system governance) ในขณะเดยวกนกทาหนาทเปนเวทเพอการ

เรยนรกระบวนทศนใหมรวมกนของภาคสวนตาง ๆ ผานประเดนทางสงคม เศรษฐกจ การเมองทเชอมโยงกบ

สขภาพ เปนการเปดพนทเพอการมสวนรวมโดยตรงของภาคประชาชนในการกาหนดนโยบายสาธารณะ

(participatory public policy process) อนเปนรปธรรมสาคญของความพยายามทจะกาวพนกระบวน

ทศนทางการแพทยทคบแคบและกาวขามขอจากดของประชาธปไตยแบบตวแทน (representative

democracy) โดยมฐานรากทสาคญอยทสมชชาสขภาพเฉพาะพนท โดยเฉพาะพนทในระดบจงหวดท

เรยกวา สมชชาสขภาพจงหวด (Provincial Health Assembly: PHA) มการใชพนทจงหวดเปนขอบเขต

เนองจากในระดบจงหวดมความเหมาะสมทงในดานโครงสราง และกลไกของภาคตาง ๆ ทงภาครฐ ภาค

วชาการ และภาคประชาสงคม ทจะมารวมตวกนเปนเครอขายเพอการแลกเปลยนเรยนรรวมกน สมชชา

สขภาพจงหวดจงเปนนวตกรรมในการเปดพนทสาธารณะทางสงคมอยางกวางขวาง และหลากหลาย ททก

ฝายจะไดมโอกาสพบปะ พดคย แลกเปลยนเรยนรรวมกนอยางสมานฉนท เพอสรางทางเลอก คนหา

ทางออก หรอการมขอเสนอเชงนโยบายทจะนาไปสการปฏบตททาใหเกดสขภาวะ และสงใหม ๆ ทดงาม

รวม กนตอไป ซงทผานมาพบวาสมชชาสขภาพจงหวดไดมการดาเนนการเฉพาะในบางพนท ยงไมครอบคลม

ทกจงหวด มรปแบบ และลกษณะการขบเคลอนทแตกตางกน มปญหาและอปสรรคของการดาเนนงานอย

261

4

หลายดาน เนองจากองคความรเกยวกบรปแบบกระบวนการสมชชาสขภาพจงหวดยงไมชดเจน ยงอยในชวง

ของการเรยนรและพฒนาเพอหารปแบบทเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย ดงนน จงมความสาคญและ

จาเปนอยางยงในการตอยอดจากองคความร และบทเรยนทเกดขน ไปสการพฒนาเพอยกระดบ โดยการ

พฒนารปแบบสมชชาสขภาพจงหวดทเปนฐานรากสาคญของกระบวนการสมชชา ใหเปนเครองมอทสาคญ

ในการสรางนโยบายสาธารณะทเออใหเกดสขภาวะอยางมประสทธภาพ โดยอาศยกระบวนการมสวนรวม

จากทกภาคสวนในสงคม

ผวจยสนใจในการศกษาครงนโดยคดเลอกพนทจงหวดนนทบรเปนพนทในการศกษา เนองจากจงหวด

นนทบรไดมการทาหนาทขบเคลอนงานดานสขภาพมาอยางตอเนอง โดยทผานมาไดมความพยายาม

ดาเนนการแกไขปญหาสาธารณสขแบบบรณาการกบภาคสวนอน ๆ ทงภาครฐ ทองถน และภาคประชา

สงคม มผลการดาเนนงานทเปนรปธรรมชดเจนหลายประการ อาทเชน การจดตงและพฒนาศกยภาพ

กองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน (กองทนสขภาพตาบล) ใหเปนศนยเรยนรระบบสขภาพชมชน การ

ดาเนนงานคมครองผบรโภค และการดาเนนงานหมบานสขภาพดวถไทย เปนตน ซงตลอดระยะเวลาทผาน

มาไดรบความรวมมอจากแกนนาชมชนเปนอยางด แตกยงมปญหาสขภาพทจะตองพฒนาในเรองการมสวน

รวมของประชาชนโดยรวม ซงถอเปนประเดนสาคญทมความยากตอการแกไขโดยเฉพาะในเขตพนททเปน

ชมชนเขตเมองเชนจงหวดนนทบร การทาการศกษาในพนททมความยากตอการสงเสรมดานการมสวนรวม

ของประชาชน จงเปนสงทพอจะเชอมนไดวารปแบบทพฒนาขนจะสามารถนาไปใชในพนทอน ๆ ท

ประชาชนสวนใหญเขามามสวนรวมในกจกรรมสาธารณะไดเปนอยางด โดยในระยะแรกจะเปนการศกษาถง

การกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพและปจจยทสงผลตอการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ

ของสมชชาสขภาพจงหวดนนทบร เพอนาไปสการพฒนารปแบบในระยะตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชาสขภาพ จงหวดนนทบร

2. เพอศกษาปจจยทมผลตอการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชาสขภาพ จงหวด

นนทบร

กรอบแนวความคดในการทาการวจย

การวจยเรองการพฒนารปแบบการขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชาสขภาพ

จงหวดนนทบรในครงน ผวจยไดศกษาเอกสาร ตารา และงานวจยทเกยวของของ Edlin, Golanty & Brown

(2000); Hahn & Payne (2001); สถาบนวจยระบบสาธารณสข (2541); อาพล จนดาวฒนะ (2547, 2556, 2559);

กระทรวงสาธารณสข (2548); สานกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต (2549); สานกงานคณะกรรมการสขภาพ

แหงชาต (2550) และนามาประมวลเปนกรอบแนวคดไดดงน (งานวจยนเปนการดาเนนการในระยะท 1)

262

5

ภาพท 1 กรอบแนวคดทใชในการวจย

ระยะท 1ระยะศกษาสถานการณ

ของปญหา ดานนโยบายสาธารณะ

เพอสขภาพของสมชชาสขภาพ ของ

จงหวดนนทบร โดยการมสวนรวม

ของภาคเครอขาย

1.1 ศ ก ษ า ข อ ม ล เ ก ย ว ก บ ก า ร

กาหนดนโยบายสาธารณะเพอ

สขภาพของสมชชาสขภาพ

จ งหวดนนทบ ร โดยใชการ

สนทนากลม

1.2 ศกษาขอมลปจจยทสงผลตอ

ก า ร ก า ห น ด น น โ ย บ า ย

สาธารณะ เพ อส ขภาพของ

สมชชาสขภาพ จงหวดนนทบร

โ ด ย ใ ช ก า ร ส มภ า ษณ แบ บ

เจาะลก

ระยะท 2 ระยะพฒนารปแบบ

2.1 สรปขอมลจาก ระยะท 1 มา

ใช ใ นการพฒนา รปแบบ

โดยการมสวนรวมของภาค

เค รอขายสมชชาสขภาพ

จงหวด

2.2 ใหแกนนาเครอขายไดแสดง

ความคดเหน และรวมกนยก

รางรปแบบการขบเคลอน

น โ ยบ า ย ส า ธ า รณ ะ เ พ อ


ของจงหวดนนทบร

2.3 คดเลอกนโยบายสาธารณะ

เพ อ ส ขภาพของสม ช ช า

สขภาพจงหวด มาทดลองใช

รปแบบ โดยเลอกเรองการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการ

บรโภคทเสยงตอการเกดโรค

ไมตดตอเรอรง มาทดลองใช

2.4 นารปแบบ ทพฒนาขน ไป

ทดลองใชกบประชาชนใน

พนท แลวประเมนผลการ



ไมตดตอเรอรง กอนและหลง

การใชรปแบบ

ระยะท 3 ระยะประเมนผล

ประเมนผลหลงการทดลองใช

รปแบบฯทพฒนาขน และตดตาม

ผลโดยใชขอมลจาก

3.1 การสนทนากลมกบแกนนา

เค รอขายสมชชาสขภาพ

ของจงหวดเกยวกบความ

คดเหนตอรปแบบทสรางขน

แ ล ะ ผ ล ก า ร ข บ เ ค ล อ น

น โ ยบ า ยส า ธ า รณะ เพ อ


จากการนารปแบบมาใช

3.2 แบบสอบถามขอม ลการ



ไมตดตอเรอรงกอนและหลง

การใชรปแบบ

3.3 ทาการปรบปรงรปแบบการ

ขบเคลอนนโยบายสาธารณะ

เพ อส ขภาพของสม ช ช า

สขภาพ จงหวดนนทบร โดย

กา รม ส ว น ร ว มของภา ค

เครอขายใหสมบรณ เพอ

เผยแพร และประยกตใชใน

พ น ท อ น ๆ ต า ม คว า ม

เหมาะสม

263

6

วธการวจย

การศกษาครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ในลกษณะของการวจยและพฒนา

เพอศกษาการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ และศกษาปจจยทมผลตอการกาหนดนโยบาย

สาธารณะเพอสขภาพของสมชชาสขภาพ จงหวดนนทบร โดยใชแนวคาถามทผวจยพฒนาและประยกตมา

จากแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ เพอการสนทนากลม และการสมภาษณแบบเจาะลก ตาม

แนวคดทเกยวของกบตวแปรตาง ๆ

การเกบขอมลโดยการสนทนากลม และการสมภาษณแบบเจาะลก ประกอบดวย

1) ประชากรทใชในการศกษาครงน ไดแก แกนนาเครอขายสมชชาสขภาพระดบจงหวดทเคย

ขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชาสขภาพ จงหวดนนทบร

2) กลมตวอยางทใชในการวจยครงน ไดแก ตวแทนแกนนาเครอขายสมชชาสขภาพระดบจงหวดทเคย

ขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชาสขภาพ จงหวดนนทบร จานวน 14 คน กาหนดขนาด

กลมตวอยางโดยวธการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling)

สรปผลการวจย

ในการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชาสขภาพจงหวดนนทบรนน จากการศกษา

พบวามขนตอนสาคญ ๆ ในการกาหนดนโยบาย ดงน

1) ขนการกาหนดประเดนปญหา

ในขนตอนนจะเรมตนจากการทาความเขาใจกบประชาชนและกลมตวอยางในพนทกอน โดยการเขา

ไปเตรยมความพรอม สรางความเขาใจรวมกน และมการจดเวทระดมความคดเหนในระดบตาง ๆ ทงใน

ระดบตาบล อาเภอ และจงหวด เพอคนหาประเดนปญหาทควรจะไดรบการพฒนาเปนขอเสนอเชงนโยบาย

ตอไป

2) ขนการพฒนาขอเสนอเชงนโยบาย

หลงจากไดประเดนปญหาทสาคญมาแลว จงมการสรรหาคณะกรรมการดานวชาการทจะมาชวย

พฒนารางขอเสนอเชงนโยบาย โดยคดเลอกมาจากนกวชาการในพนท บคลากรในวชาชพสาธารณสข ผม

ประสบการณและผมสวนไดสวนเสยในประเดนดงกลาว มารวมกนยกรางเปนเอกสารขอเสนอเชงนโยบาย

แลวนาไปใหประชาชนและกลมเครอขายไดรวมแสดงความคดเหนและใหขอเสนอแนะ เพอนาไปสการแกไข

และปรบปรงใหรางขอเสนอเชงนโยบายมความครบถวน สมบรณ และสามารถนาไปปฏบตไดจรงในพนท

3) ขนการหาฉนทามต

เมอไดพฒนารางขอเสนอเชงนโยบายจนมความสมบรณ และผานการใหความคดเหนจากประชาชน

และกลมภาคเครอขายตาง ๆ แลว จงนารางขอเสนอดงกลาวไปพจารณาเพอหาฉนทามตในเวทสมชชา

สขภาพจงหวด โดยในการจดสมชชาสขภาพจงหวดไดเชญกลมภาคเครอขายและประชาชนทเกยวของ

รวมทงผมสวนไดสวนเสยในแตละประเดนเขารวมเวท และมสวนรวมในการใหความคดเหน เพอนาไปสการ

หาฉนทามตรวมกน

264

7

ในการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพของสมชชาสขภาพจงหวดนนทบรดงกลาวนน พบวาม

ปจจยทมผลตอการกาหนดนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ ไดแก

1. ปจจยดานความเขมแขงของชมชน

2. ปจจยดานศกยภาพของประชาชนในการเขารวมเวทสาธารณะ

3. ปจจยดานรปแบบการดาเนนงาน

4. ปจจยดานการสนบสนนจากหนวยงานและองคกรภายนอก

5. ปจจยดานความรวมมอของประชาชน

6. ปจจยดานลกษณะของชมชน

7. ปจจยดานการดาเนนงานแบบบรณาการในพนท

8. ปจจยดานความสนใจของผบรหารในเรองสขภาวะ

9. ปจจยดานการตดตอสอสารในชมชน

10. ปจจยดานความเขมแขงของผนาในชมชน

อภปรายผล

สมชชาสขภาพเฉพาะพนทเปนกระบวนการทใหประชาชนและหนวยงานของรฐไดรวมแลกเปลยน

องคความรและเรยนรอยางสมานฉนท เพอนาไปสการเสนอแนะนโยบายสาธารณะเพอสขภาพหรอความม

สขภาพของประชาชน โดยการจดประชมอยางเปนระบบและมสวนรวม ใชอาณาบรเวณทแสดงขอบเขตเปน

ตวตงในการดาเนนการ สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (2555) ไดจดทาแนวทางการจด

กระบวนการสมชชาสขภาพเฉพาะพนทและเฉพาะประเดนขน โดยกลาวถงแนวทางการจดกระบวนการ

สมชชาสขภาพเฉพาะพนทกรณการจดสมชชาสขภาพจงหวด (Provincial Health Assembly: PHA) โดย

ใหความหมายของสมชชาสขภาพจงหวดวาเปนกระบวนการพฒนาและขบเคลอนนโยบายสาธารณะเพอ

สขภาพทใชพนทจงหวดเปนขอบเขตดาเนนการ เปดใหกลมเครอขายทกภาคสวนในจงหวดทงภาคประชา

สงคม/เอกชน ภาควชาการ/วชาชพ และภาคราชการ/การเมอง ไดเขามสวนรวมอยางกวางขวาง

แกนประสานงานสมชชาสขภาพทผานมาเปนบคคลทมความสาคญและมอทธพลตอกระบวนการ

สมชชาสขภาพเปนอยางมาก เพราะเกยวของกบการกาหนดประเดน การเชอมประสานกบเครอขาย การ

ออกแบบการทางานรวมถงการเขารวมของบคคล กลม องคกรตาง ๆ ดงนน แกนนาของสมชชาสขภาพทม

ประสทธภาพควรเปนบคคลทมแนวคดในเรองประชาสงคม อาจเปนนกเคลอนไหว นกวชาการ หรอ

ขาราชการ ควรมทกษะทางดานการประสานและการจดการนโยบายสาธารณะ ควรมบารมในพนท อาจม

บารมในมตของการพฒนา มตทางวชาการ หรอตาแหนงหนาท และทสาคญไดรบการยอมรบจากภาค

เครอขายในพนทในการเปนผนา จากการพฒนากระบวนการสมชชาสขภาพเพอขบเคลอนใหเกดนโยบาย

สาธารณะเพอสขภาพในพนท ไดขอคนพบวากลมแกนนาในพนทมอยใน 2 ลกษณะ ไดแก นกประสานการ

จดการการเคลอนไหว (Policy Coordinator) และนกอานวยการนโยบาย (Policy Facilitator) ขอแตกตาง

ของนกประสานการจดการการเคลอนไหว (Policy Coordinator) และนกอานวยการนโยบาย (Policy

265

8

Facilitator) ซงกฤตยา อาชวนจกล (2548) เสนอวานกประสานการจดการการเคลอนไหว (Policy

Coordinator) มคณลกษณะและมความสามารถดานการเคลอนไหวทางสงคม แตอาจไมชดเจน ในเรอง

กระบวนการนโยบายสาธารณะ ดงนนในการพฒนากระบวนการสมชชาสขภาพจงตองกาหนดบทบาทหนาท

คณลกษณะของแกนนาเครอขายยกระดบใหเปนนกอานวยการนโยบาย (Policy Facilitator)

ขอเสนอแนะ

จากการศกษาในครงนพบวาแนวทางการพฒนากระบวนการสมชชาสขภาพเฉพาะพนท ตองให

ความสาคญกบหลกการ แนวคด คณลกษณะ องคประกอบ กลไกการทางาน กระบวนการ และปจจยตาง ๆ

ทเกยวของ ดงตอไปน

1) ความคาดหวงตอบทบาทของสมชชาสขภาพเฉพาะพนท

การพฒนาสมชชาสขภาพใหเกดการยอมรบจากสงคม ความคาดหวงของสงคมทมตอกระบวนการ

สมชชาสขภาพจงเปนเรองสาคญเปรยบเสมอนเปาประสงค (Goal) ของสงคมทอยากเหน ดงนนบทบาทท

สาคญของสมชชาสขภาพเฉพาะพนทไดกาหนดขนตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาต ทผานมาสมชชา

สขภาพมงใหคนในสงคมไดเขามารวมเรยนรเรองการสรางเสรมสขภาพผานการปฏบตการ (Learning

through action) โดยมรปธรรมหลากหลายและมงใหเกดกจกรรมทางสงคมทสาคญรวมกน คอ

1.1) สมชชาสขภาพตองพฒนาใหเปนพนทสาธารณะททกคนรวมกนใชรวมกนเปนเจาของ โดยจด

ใหมเจาภาพหลกและเจาภาพรวมในการดาเนนการ

1.2) สมชชาสขภาพตองเปนเครองมอของสงคมในการเชอมรอยภาคสวนตาง ๆ ทงการสาน

เครอขายใหมและหนนเสรมเครอขายเดมททางานอยแลวใหเขามาแลกเปลยนเรยนรสรางและขบเคลอน

นโยบายสาธารณะ เพอใหเกดการเปลยนแปลงของสงคมเคลอนไปสสงคมสขภาวะ

1.3) สมชชาสขภาพตองสรางกระแสการสรางเสรมสขภาพในทศทางทเหมาะสม และขยายสการ

ปฏบตในสงคม

2) องคประกอบทสาคญและทศทางของสมชชาสขภาพเฉพาะพนท ตองใหความสาคญ

2.1) สมชชาสขภาพเฉพาะพนทตองกาหนดทศทางเปาหมายในเชงนโยบาย ทชดเจนเปนการปกธง

ในการทางานเพอความชดเจน ตงแตการกาหนดประเดน การออกแบบกระบวนการสมชชาสขภาพเฉพาะ

พนท และวางจงหวะกาวในการดาเนนงานทเหมาะสมสอดคลองกบสภาพการณของพนท และความเปนไป

ไดในการปฏบตจรง ทงในมตดานเนอหา กระบวนการ การจดการและระยะเวลา

2.2) การกาหนดประเดนขบเคลอนในสมชชาสขภาพ การดาเนนงานทผานมามขอคาถามและขอ

ทาทายใหกบผเกยวของและเครอขายสมชชาสขภาพทกจงหวด วาประเดนแบบไหนท สมชชาสขภาพควรจะ

หยบยกขนมาเปนหลกในการขบเคลอน ประเดนเยนทหลกเลยงปญหาการกระทบกบภาครฐหรอประเดน

รอนทตองทาทายตออานาจรฐ ทงนประเดนทสมชชาสขภาพจะหยบยกขนมายงเกยวของกบระยะเวลาและ

การทางานอยางหนกในการขบเคลอน ณ วนนอาจยงไมมขอสรป แตในทนควรมหลกในการหยบประเดน

ขนมา อาจพจารณาทนทางสงคมตาง ๆ ทมอย เชน ระบบขอมลขาวสารทถกตองสะทอนใหเหนถงสภาพ

266

9

ปญหาหรอความตองการทแสดงออกมาใหเหนในรปแบบตาง ๆ องคความรเกยวกบเนอหาประเดนทมอย

เครอขายพนธมตรทมอดมการณรวม และมเปาหมายรวมกน กระแสของสงคมทมตอประเดนปญหานน

ความสมพนธเชงอานาจกบภาครฐรวมถงระยะเวลาและโอกาสทางนโยบายทมความเปนไปไดในการปฏบต

เหลานเปนเพยงขอเสนอในเชงหลกการเพอใหผเกยวของและเครอขายสมชชาสขภาพใชเปนแนวทางในการ

หยบยกประเดนขนมาเทานน

เอกสารอางอง

กระทรวงสาธารณสข. (2548). กฎบตรกรงเทพเพอการสรางเสรมสขภาพในยคโลกาภวตน. กรงเทพมหา

นคร: กระทรวงสาธารณสข.

กฤตยา อาชวนจกล. (2548). รายงานสงเคราะห กระบวนการเรยนรของสมชชาสขภาพกบการ

ขบเคลอนนโยบายสาธารณะ. นนทบร: สานกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต.

สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2541). นโยบายสาธารณะเพอสขภาพ. กรงเทพมหานคร: ดไซน

สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.). (2550). พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ.2550.

กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากดสหพฒนไพศาล.

---------. (2555). ประกาศคณะกรรมการจดสมชชาสขภาพแหงชาต เรองหลกเกณฑ และวธการจด

สมชชาสขภาพแหงชาต พ.ศ.2555. นนทบร: สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

สานกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต. (2549). แนวทางการพฒนาสมชชาสขภาพป 2549. นนทบร:

สานกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาต.

อาพล จนดาวฒนะ. (2547). การสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวม. กรงเทพมหานคร:

บรษทพมพด จากด.

--------. (2556). การสรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพแบบมสวนรวม: มตใหมของการสรางเสรม

สขภาพ. กรงเทพมหานคร: บรษทพมพด จากด.

--------. (2559). สานพลง ปฏรประบบสขภาพ. สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. นนทบร: บรษท

สรางสอ จากด.

Edlin, G., Golanty, E & Brown, K. Mc. C. (2000). Essentials for Health and Wellness.

(2 nd ed.). Sudbury: Uones and Bartlett.

Hahn, D.B. & Payne, W.A. (2001). Focus on Health. (5 th ed.). New York: McGraw-Hill.

267

พฤตกรรมสขภาพของผสงอายชาวไทยภเขาเผากระเหรยง ต าบลเสรมขวา อ าเภอเสรมงาม จงหวดล าปาง

HEALTH BEHAVIOR OF ELDERLY KAREN HILL TRIBE IN SERIMKRAW TAMBON, SIRM-NGARM DISTRICT, LAMPANG PROVINCE

ศรวรรณ ทาวงศมา

บทคดยอ

การวจยเรองพฤตกรรมสขภาพของผสงอายชาวไทยภเขาเผากระเหรยง ต าบลเสรมขวา อ าเภอ เสรมงาม จงหวดล าปาง มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมสขภาพผสงอายชาวไทยภเขาเผากะเหรยง ในดานการออกก าลงกาย การรบประทานอาหาร การปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย ดานสขภาพจตและการจดการความเครยด กลมตวอยางทใชศกษาในครงน ไดแก ผสงอายชาวไทยภเขาเผากระเหรยง ต าบลเสรมขวา อ าเภอเสรมงาม จงหวดล าปาง ทมอายระหวาง 60-79 ป จ านวน 80 คน การวเคราะหขอมลใช รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน Independent t – test และ Pearson product moment correlation coefficient ผลการวจยพบวา พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกาย พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร พฤตกรรมสขภาพดานสขภาพจตและการจดการความเครยด พฤตกรรมสขภาพดานการปฏบตตนในภาวะเจบปวย มคาเฉลย 1.51, 2.05, 2.22 และ 2.25 ตามล าดบ ผสงอายเพศชาย หญงและจ านวนสมาชกในครอบครวตางกนมพฤตกรรมสขภาพโดยรวมไมแตกตางกน ผสงอายทมอายระหวาง 60-69 ป และอายระหวาง 70-79 ป มพฤตกรรมสขภาพโดยรวมแตกตางกนผสงอายทไมมโรคประจ าตวและมโรคประจ าตว มพฤตกรรมสขภาพโดยรวมแตกตางกนทระดบนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ความสมพนธระหวาง อาชพ รายได และระดบการศกษา กบพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหารของผสงอายมพฤตกรรมสขภาพโดยรวมแตกตางกนทระดบนยส าคญทางสถตทระดบ .01 สวนพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหารของผสงอายกบความพอเพยงของรายได แหลงทมาของรายได และสถานภาพสมรส ไมมความสมพนธกน ความสมพนธระหวาง อาชพ รายได ความพอเพยงของรายได และระดบการศกษา กบพฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกายของผสงอายมความ สมพนธอยในระดบต ามาก สวนพฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกายของผสงอายกบ แหลงทมาของรายได และสถานภาพสมรส ไมมความสมพนธกน ความสมพนธระหวาง อาชพ รายไดและความพอเพยงของรายได แหลงทมาของรายได ระดบการศกษา และสถานภาพสมรส กบพฤตกรรมสขภาพดานการปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวยของผสงอาย ไมมความสมพนธกน ความสมพนธระหวาง อาชพ รายไดและความพอเพยงของรายได แหลงทมาของรายได ระดบการศกษา และสถานภาพสมรส กบพฤตกรรมสขภาพดานสขภาพจตและการจดการความเครยดของผสงอาย ไมมความสมพนธกน จากผลการวจยเสนอแนะใหองคการบรหารสวนต าบลและชมชนไดมสวนรวมกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ศกษาหารปแบบการสงเสรมสขภาพผสงอายโดยชมขน เสรมสรางความตระหนกใหเกดการปฏบตทถกตองแกครอบครวและตวบคคล ในดานการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย ดานสขภาพจตและการจดการความเครยด ใหเหมาะสมกบบรบทของชาวไทยภเขาเผากะเหรยง บคลากรทางสาธารณสข ควรเปนผประสานการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพ ทงเรองความร ขอมลขาวสาร การสรางภาคเครอขาย ทงภาครฐ ทองถนและภาคประชาชน เพอการสรางพฤตกรรมสขภาพทดและครอบคลม สงผลใหผสงอายชาวไทยภเขาเขาเผากะเหรยงมสขภาพด มชวตทยนยาวตอไป ค าส าคญ : พฤตกรรมสขภาพ, ผสงอายชาวไทยภเขาเผากะเหรยง

268

2

บทน า โครงสรางของประชากรโลกก าลงเปลยนจากโครงสรางประชากรวยเดกในอดตเปนประชากรวย

สงอายหรอสงคมผสงอายในอนาคต ปญหาโครงสรางประชากรวยสงอายโลก (อาย 60 ปขนไป) เพมขนจากรอยละ 10.0 เปนรอยละ 15.0 ในขณะทประชากรวยเดก (อาย 0-14 ป) มจ านวนลดลงจากรอยละ 30.1 เหลอรอยละ 24.2 อตราการพงพงของประชากรสงอายตอคนวยท างานของประเทศไทยเมอป 2543 เปน 14.3 และโดยการคาดการณพบวาจะมแนวโนมเพมขนเปน 24.6 ในป 2563 ซงแบงผสงอายตามความสามารถในการดแลตนเอง พบวา มผสงอายทดแลตนเองได รอย 85.3 (5.9 ลานคน) ผสงอายทดแลตนเองไดบางสวน รอยละ 13.8 (960,000 คน) และผสงอายทดแลตนเองไมไดเลยรอยละ 0.9 (63,000 คน) อบตการณโรคหรออาการเรอรงทพบบอยในผสงอายไทยโดยการตรวจรางกาย 5 อนดบแรก ไดแก โรคความดนโลหตสง กลมอาการเมตาบอลค โรคอวนลงพง ภาวะอวน มตสขภาพตามนยามองคการอนามยโลกคอ ภาวะสมบรณทงกาย สงคม จตใจ และปญหา มใชเพยงการปราศจากโรคเทานน สวนผลกระทบทางดานเศรษฐกจ พบวา ผสงอายตองพงพารายไดจากบตรหลานและจากการทผสงอายเจบปวยบอย ท าใหตองสญเสยคารกษาพยาบาลส าหรบผสงอายมากขนทกป

ปจจบนแผนยทธศาสตรการสงเสรมสขภาพผสงอายจงหวดล าปาง มนโยบายการขบเคลอนวาระจงหวดล าปาง ผสงอายคณภาพด เมอวนท 10 เดอน มถนายน 2557 ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปางรวมกบภาคเครอขาย เรงขบเคลอนวาระจงหวดล าปางเมองผสงอายคณภาพชวตด จดท าโครงการพฒนาระบบบรการผสงอาย และเตรยมความพรอมในการดแลสขภาพผสงอายครอบคลมทกมต ส าหรบผสงอายจงหวดล าปาง ป พ.ศ. 2559 มประชากร 1,080,000 คน มประชากรผสงอาย รอยละ 12.11 (194,374 คน) และคาดการณวาในป พ.ศ. 2568 จงหวดล าปางจะมผสงอายถงรอยละ 15.11 อ าเภอเสรมงามเปนอ าเภอของจงหวดล าปาง มจ านวนทงหมด 10 ต าบล มจ านวนประชากร 50,711 คน มผสงอาย รอยละ 12.02 (50,171 คน) ซงแสดงใหเหนวาอ าเภอเสรมงามก าลงเผชญอยกบภาวะสงคมผสงอาย จากการรายงานภาวะสขภาพผสงอายของส านกงานสาธารณสขอ าเภอเสรมงาม พบวา ผสงอายมภาวะเสยงโรคความดนโลหตสง รอยละ 52.51 มภาวะโรคปวดเขาและขอ รอยละ 22.22 มปญหาดานสายตา รอยละ 38.82

ส าหรบต าบลเสรมขวา อ าเภอเสรมงาม จงหวดล าปาง มจ านวนประชากรในเขตรบผดชอบ 3,015 คน มผสงอาย รอยละ 11.11 (403 คน) อตราการเพมของผสงอาย ตงแตป พ.ศ. 2556 – 2559 มรอยละ 9.9, 9.92, 9.95, 10.00 และ 10.12 ตามลบดบ ผสงอายทมารบบรการดานสขภาพและมภาวะเจบปวย พบวา สวนใหญมปญหาเรองสขภาพ ไดแก โรคเบาหวาน รอยละ 45.57 โรคความดนโลหตสง รอยละ 38.12 มดชนมวลกายเกนเกณฑปกต รอยละ 24.12 มปญหาโรคปวดเขาและขอ รอยละ 19.12 มปญหาเรองสายตาทมองไมชดเจน รอยละ 12.11 และอบตเหตอนๆ รอยละ 3.52 และชมชนบนพนทสงบานแมเลยงพฒนา หม 6 ต าบลเสรมขวา อ าเภอเสรมงาม จงหวดล าปาง เปนชาวไทยภเขาเผากะเหรยง ผสงอายสวนใหญอาศยอยกบ ลกหลานและมสวนนอยทอาศยอยกบบคคลอน มการปรบเปลยนวถชวตใหสอดคลองกบชาวพนเมอง และสามารถสอสารภาษาไทยไดอยางไรกตามชาวไทยภเขาเผากะเหรยง ยงคงยดถอวฒนธรรมประเพณ ความเชอดงเดมของชนเผาไว นนคอการนบถอผและเชอวาผเปนผดลบนดาลใหเกดการเจบปวย หรอภยพบตในหมบาน ไรนา หรอในปา เนองจากมผกระท าผดผ จงตองมการเลยงผเพอเปนการขอขมา และจะท าใหหายจากการเจบปวยหรอภยพบต แตในขณะเดยวกนกได มการน าเอาวฒนธรรมประเพณของคนพนเมองไปประยกตใชในวถชวตของชาวไทย

269

3

ภเขาเผากะเหรยง ดงนนสงเหลานจะสงผลตอพฤตกรรมสขภาพของผสงอายชาวไทยภเขาเผากะเหรยงทอาจมความแตกตางจากผสงอายชาวพนเมองทสามารถปรบวถชวตใหเขากบยคปจจบนได ในหมบานเสรมขวามจ านวนประชากรทงหมด 869 คน มผสงอาย รอยละ 8.72 (74 คน) จากการตรวจคดกรองสขภาพประจ าป พบวา ผสงอายในหมบานมปญหาสขภาพ ดงน 1) การตรวจวดระดบน าตาลในเลอด พบผสงอายมภาวะเสยง 20 คน (รอยละ 26.31) 2) การตรวจวดความดนโลหต พบผสงอายมภาวะเสยง 39 คน (รอยละ 51.31) 3) มดชนมวลกายเกนเกณฑปกต 17 คน (รอยละ 22.36) 4) มปญหาเรองสายตา ทมองไมชดเจน จ านวน 15 คน (รอยละ 19.73) นอกจากนยงมผสงอายทไมไดรบขอมลขาวสารดานสาธารณสข และไมมการเขารวมกลมกจกรรม สวนการตรวจคดกรองสขภาพประจ าปของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ท าการคดกรองปละ 1 ครง พบวา มผสงอายทไมมารบการตรวจสขภาพ จ านวน 20 คน เนองจากเดนทางไมสะดวกและไมตองรบการรบตรวจหากไมมความเจบปวย รวมทงชมชนยงขาดความตระหนกในเรองการสงเสรมสขภาพผสงอาย ส าหรบกจกรรมของผสงอาย ทมการด าเนนการโดยองคการบรหารสวนต าบลเสรมขวา ไดแก การขนทะเบยนผสงอาย การจายเบยยงชพ การจดงานวนผสงอายปละครง (รดน าด าหว) การรวมพธกรรมทางศาสนา และงานประเพณทองถน ซงจากการด าเนนงานทผานมา พบวาไมมการบรณาการรวมกนของภาคเครอขายและชมชน สวนการด าเนนงานกจกรรมตางๆ จดใหตามวาระและงบประมาณของแตละหนวยงาน หนวยงานทองถนใหงบประมาณตามโครงการ/กจกรรมทขอสนบสนนเทานน ขาดการประสานงานของชมชนและขาดความตอเนองของกจกรรมการสงเสรมสขภาพผสงอายทจะท าใหผสงอายมสขภาพทด

จากขอมลดงกลาว พบวาปญหาสขภาพผสงอายเกดจากสาเหตหลกหลายดานเชน ขาดการสงเสรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย การจดการความเครยดทชดเจนและตอเนอง และขาดการมสวนรวมของของภาคเครอขายและชมชน ซงมความสมพนธเกยวของกนจะแกไขทสาเหตหนงไมได จะตองด าเนนการแกไขไปพรอม ๆ กน วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาพฤตกรรมสขภาพผสงอายชาวเขาเผากะเหรยง ในดานการออกก าลงกาย การ รบประทานอาหาร การปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย และดานสขภาพจตและการจดการความเครยด

2. เพอศกษาความสมพนธระหวางขอมลสวนบคคลของผสงอายเขาเผากะเหรยงและพฤตกรรม สขภาพในดานการออกก าลงกาย ดานการรบประทานอาหาร ดานการปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย และดานสขภาพจตและการจดการความเครยด 3. เพอศกษาเปรยบเทยบระหวางขอมลสวนบคคลของผสงอายเขาเผากะเหรยงและพฤตกรรม สขภาพในดานการออกก าลงกาย ดานการรบประทานอาหาร ดานการปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย ดานสขภาพจตและการจดการความเครยด สมมตฐานการวจย

พฤตกรรมสขภาพทดของผสงอายชาวไทยภเขาเผากะเหรยงมความสมพนธกบการมสขภาพทด

270

4

กรอบแนวคดการวจย

วธด าเนนการวจย

การศกษาพฤตกรรมสขภาพของผสงอายชาวไทยภเขาเผากระเหรยง ต าบลเสรมขวา อ าเภอเสรมงาม จงหวดล าปาง เปนการศกษาเชงพรรณนา (Descriptive research) เพอศกษาปจจยทสงผลตอพฤตกรรมสขภาพของผสงอายชาวไทยภเขาเผากระเหรยง นบเปนสงทส าคญ เนองจากการสงเสรมใหผสงอายชาวไทยภเขาเผากระเหรยง มพฤตกรรมสขภาพทด เปนแนวทางการแกไขปญหา ลดปญหาและผลกระทบทเกดกบผสงอาย ครอบครวและสงคม การประเมนพฤตกรรมสขภาพของผสงอายชาวไทยภเขาเผากระเหรยง นนตองประเมนแบบองครวม และความสามารถในการชวยเหลอตนเอง

ปจจยคณลกษณะทางประชากร - เพศ - อาย - จ านวนสมาชกในครวเรอน - ระดบการศกษา - สถานภาพสมรส - อาชพ - รายไดและความพอเพยงของ

รายได - แหลงทมาของรายได

โรคประจ าตว

พฤตกรรมสขภาพ - พฤตกรรมการรบประทาน

อาหาร - พฤตกรรมการออกก าลงกาย - พฤตกรรมการปฏบตตนใน

ภาวะปกตและเจบปวย - สขภาพจ ตและการจดการ

ความเครยด

ระดบสขภาพของผสงอาย ชาวไทยภเขา เผากะเหรยง

ผสงอาย ชาวไทยภเขา เผากะเหรยงมสขภาพด

271

5

ประชากรและกลมตวอยางทใชในการศกษาครงน ไดแก ผสงอายชาวไทยภเขาเผากะเหรยง ทงเพศชายและหญง ต าบลเสรมขวา อ าเภอเสรมงาม จงหวดล าปาง ทงหมด 130 คน รายละเอยดดงน

ก าหนดขนาดของกลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการศกษาในครงน คอ ตวแทนผสงอายชาวไทยภเขาเผากะเหรยง ต าบลเสรมขวา อ าเภอเสรมงาม จงหวดล าปาง โดยใชการค านวณกลมตวอยางตามตารางของเครจซและมอรแกน ไดกลมตวอยาง เทากบ 97 คน เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน เปนแบบสมภาษณประกอบดวยขอมลสวนบคคลและแบบสมภาษณพฤตกรรมสขภาพ 4 ดานไดแก พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกาย พฤตกรรมสขภาพดานการปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย และพฤตกรรมสขภาพดานดานสขภาพจตและการจดการความเครยด

สวนท 1 แบบสมภาษณเกยวกบขอมลสวนบคคลของผสงอาย มจ านวน 9 ขอ ไดแก เพศ อาย จ านวนสมาชกในครวเรอน ระดบการศกษา สถานภาพสมรส อาชพ รายไดและความพอเพยงของรายได แหลงทมาของรายได และโรคประจ าตว

สวนท 2 แบบสมภาษณเกยวกบพฤตกรรมสขภาพผสงอายในดานการรบประทานอาหาร ดานการออกก าลงกาย ดานการปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย และดานสขภาพจตและการจดการความเครยด

วธการเกบรวบรวมขอมล ในการศกษาวจยครงน ผวจยไดด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ดวยตนเองและทมงานผชวยวจย

เกบขอมลตลอดระยะเวลาท าการศกษา โดยผวจยเรมศกษาสภาพทวไปของชมชนและส ารวจขอมลเบองตนของชมชนในต าบลเสรมขวา อ าเภอเสรมงาม กอน โดยเรมเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลตงแตเดอนมกราคม – มนาคม 2560 รวมระยะเวลาทงสนประมาณ 3 เดอน การวเคราะหขอมล หลงจากรวบรวมแบบสมภาษณทงหมดทไดเรยบรอยแลว ผวจยไดน าแบบสมภาษณทงหมดมาด าเนนการการตรวจสอบขอมล (Editing) ผวจยตรวจสอบดความสมบรณของการตอบแบบสมภาษณและท าการแยกแบบสมภาษณทไมสมบรณออก จากนนจงน าแบบสมภาษณทถกตองเรยบรอยแลวมาลงรหสเพอประมวลผลขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป สถตทใชในการวจย การวเคราะหขอมลทไดจากการเกบรวบรวมขอมล โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรซงมล าดบขนการวเคราะห ดงน

1. การทดสอบความเชอมนของแบบสมภาษณ โดยใชสตรสมประสทธแอลฟา(Coefficient) ของครอนบค (Cronbach)

2. การวเคราะหขอมลทวไปใชคา รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 3. การวเคราะหพฤตกรรมสขภาพ ใชคา คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

272

6

4. การวเคราะหความสมพนธใชคา การหาสหสมพนธของเพยรสน(Pearson product moment correlation coefficient) 5. การวเคราะหเปรยบเทยบพฤตกรรมสขภาพของผสงอาย ทม เพศ อาย และภาวการณม โรค ประจ าตว ตางกน โดยใชคาการทดสอบคาท (t-test)

ผลการวจย การวเคราะหระดบพฤตกรรมสขภาพของผสงอายชาวไทยภเขาเผากะเหรยง พบวา

1. พฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหาร อยในระดบ พอใช (คาเฉลย 2.05) 2. พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกาย อยในระดบ พอใช (คาเฉลย 1.51) 3. พฤตกรรมสขภาพดานการปฏบตตนในภาวะเจบปวย อยในระดบ พอใช (คาเฉลย 2.25) 4. พฤตกรรมสขภาพดานสขภาพจตและการจดการความเครยด อยในระดบ พอใช (คาเฉลย 2.22)

จากการวเคราะหระดบพฤตกรรมสขภาพของผสงอาย ทง 4 ดาน คอ พฤตกรรมสขภาพดาน การรบประทานอาหาร พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกาย พฤตกรรมสขภาพดานการปฏบตตนในภาวะเจบปวย และพฤตกรรมสขภาพดานสขภาพจตและการจดการความเครยด มพฤตกรรมอยในระดบพอใช โดยยงถอวามพฤตกรรมสขภาพทยงไมด สวนใหญยงมการปฏบตตวดวยความเคยชนตามบรบทของชมชนชาวเขาและการเปนผสงอาย ทยงคงมวถชวตแบบดงเดม ทรอการพฒนาทางดานการรบรภาวะสขภาพตนเองและบคคลในครอบครว ในดานการมพฤตกรรมสขภาพทด แมวาสถานอนามยประจ าต าบลจะมแผนงาน/โครงการในการด าเนนการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ แตการด าเนนงานยงไมบรรลประสงคเทาทควร ผสงอายจงยงคงมพฤตกรรมสขภาพทไมด การเปรยบเทยบพฤตกรรมสขภาพของผสงอายชาวไทยภเขาเผากะเหรยง ทม เพศ อาย จ านวนสมาชกในครอบครว และภาวะการมโรคประจ าตว แตกตางกน พบวา

1. ผสงอายเพศชายและเพศหญงมพฤตกรรมสขภาพโดยรวมไมแตกตางกน 2. ผสงอายทมอายระหวาง 60-69 ป มพฤตกรรมสขภาพโดยรวมดกวาผสงอายทมอายระหวาง

70-79 ป 3. ผสงอายทม จ านวนสมาชกในครอบครวแตกตางกน มพฤตกรรมสขภาพโดยรวมไมแตกตางกน 4. ผสงอายทไมมโรคประจ าตวและมโรคประจ าตว มพฤตกรรมสขภาพโดยรวมแตกตางกนทระดบ

นยส าคญทางสถตทระดบ .05 การหาความสมพนธระหวางขอมลสวนบคคลไดแก อาชพ รายไดและความพอเพยงของ

รายได แหลงทมาของรายได ระดบการศกษา และสถานภาพสมรส กบพฤตกรรมสขภาพ ในดานการรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย และดานสขภาพจตและการจดการความเครยด พบวา

1. ความสมพนธระหวาง อาชพ รายได และระดบการศกษา กบพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหารของผสงอายมความสมพนธอยในระดบต ามาก สวนพฤตกรรมสขภาพดานการรบประทานอาหารของผสงอายกบความพอเพยงของรายได แหลงทมาของรายได และสถานภาพสมรส ไมมความสมพนธกน

273

7

2. ความสมพนธระหวาง อาชพ รายได ความพอเพยงของรายได และระดบการศกษา กบพฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกายของผสงอายมความสมพนธอยในระดบต ามาก สวนพฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกายของผสงอายกบ แหลงทมาของรายได และสถานภาพสมรส ไมมความสมพนธกน

3. ความสมพนธระหวาง อาชพ รายไดและความพอเพยงของรายได แหลงทมาของรายได ระดบการศกษา และสถานภาพสมรส กบพฤตกรรมสขภาพดานการปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวยของผสงอาย ไมมความสมพนธกน

4. ความสมพนธระหวาง อาชพ รายไดและความพอเพยงของรายได แหลงทมาของรายได ระดบการศกษา และสถานภาพสมรส กบพฤตกรรมสขภาพดานสขภาพจตและการจดการความเครยดของผสงอาย ไมมความสมพนธกน

อภปรายผลการวจย

พฤตกรรมสขภาพดานการรบประมาณอาหารอยในระดบ พอใช จากการศกษาพฤตกรรมสขภาพ ดานการรบประทานอาหารของผสงอาย พบวา พฤตกรรมทปฏบตมากทสด คอ การรบประทานอาหารครบ 3 มอ รองลงมา คอ การรบประทานอาหารทปรงสกใหมๆ และพฤตกรรมทท านอยทสด คอการดมสรา (ออซ) หรอเบยร ผสงอาย ควรเลอกรบประทานอาหารอยางถกตองเหมาะสมกบความตองการของรางกาย โรคทเปนอย และสภาพการเปลยนแปลงทางรางกาย สงแวดลอม ทมผลตอการบรโภคอาหารของผสงอาย ดงนนการจดอาหารจงควรค านงถงสภาพรางกายและจตใจดวย มใชคณคาทางโภชนาการเทานน (บรรล ศรพานช. 2534:120) และเนองจากการ ใหขอมลขาวสารดานการสงเสรมสขภาพของประชาชนตามนโยบายทเนนการสรางสขภาพมากกวาการรกษาพยาบาล ไดกระจายลงสประชาชนผานสอตางๆทมอยในชมชน การสงเสรมใหประชาชนเลอกรบประทานอาหารทเหมาะสมกบวยและสภาพรางกายเพอหางไกลจากโรค เปนกจกรรมหนงในการ สรางสขภาพใหแขงแรง บคลากรสาธารณสขควรใหความส าคญในเรองอาหาร สงเสรมใหประชาชนรบประทานอาหารและการเหนคณคาของอาหาร หลกเลยงการรบประทานอาหารทไมเกดประโยชนแกรางกาย ซงจะจงท าใหพฤตกรรมการรบประทานอาหารของผสงอายดขน

พฤตกรรมสขภาพ ดานการออกก าลงกายของผสงอายโดยรวมอยในระดบพอใช ซงแตกตางจากการศกษาของธราธร ดวงแกวและหรญญา เดชอดม ทศกษาพฤตกรรมสขภาพของผสงอายต าบลโพรงมะเดอ อ าเภอเมอง จงหวดนครปฐม ทพบวาพฤตกรรมการออกก าลงกายของผสงอายอยในระดบปานกลาง เนองจาก นโยบายในดานการสงเสรมพฤตกรรมสขภาพของประเทศ โดยก าหนดไววาประชาชนอาย 6 ปขนไป มการออกก าลงกายสม าเสมอ อยางต ารอยละ 60 (แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท 9) ไดเรงรดใหมการเพมกจกรรมการออกก าลงกาย โดยเนนวาการออกก าลงกายจะท าใหสขภาพด จงไดมการรณรงคการออกก าลงกายใหกบประชาชนอยางตอเนองและทกรปแบบ รวมถงการสงเสรมใหผสงอายท างานบาน ท าใหผสงอายรบรถงการออกก าลงกายและไดรวมกจกรรมการออกก าลงกายนอกจากน การออกก าลงกายยงเปนการบอกสมรรถนะของบคคลดวย แตเนองดวยวยและสมรรถภาพทางกายของผสงอายทไมมความคลองตวเหมอนคนหนมสาว กจกรรมทสงอายท าจงเปนการออกก าลงทกระท าอยในบานไมไดกระท าในชมรมสรางสขภาพ ซงการออกก าลงกายในชมรมจะสนกสนาน เพราะมเพอนสมาชกหลายคน แตการออกก าลงกายในบาน ผสงอายกระท าเพยงคนเดยวหรอบางครงอาจม

274

8

สมาชกในครอบครวรวมออกก าลงกายดวย ความสนกสนานมกไมมจงไมมการเกดแรงกระตนใหมการออกก าลงกายอยางตอเนอง จากการศกษาพบวา พฤตกรรมทปฏบตมากทสด คอ การท ากจกรรมตางๆ ในบาน เชน ท างานบาน กวาดบาน ถบาน รองลงมาคอ ท ากจกรรมตางๆ ในบาน เลน ปลกตนไม รดน าตนไม และพฤตกรรมสขภาพทปฏบตนอยทสดคอ การออกก าลงกาย โดยการปนจกรยาน ตดตอกนครงละ 30 นาท จากขอมลพบวา ผสงอายมการออกก าลงกาย แตยงไมไดออกก าลงกายจนรสกวาหวใจเตนเรวและแรงขน ซงผสงอายคดวาการท างานบาน หรอกจกรรมเลกๆนอยๆ เปนการออกก าลงกาย ซงสอดคลองกบการศกษาของสดา วไลเลศ (2538) พบวาผสงอายออกก าลงกายจากการท างานบานทไมไดใชแรงมาก และเปนการออกกาลงกายระยะสน ไมตอเนอง

พฤตกรรมสขภาพดานการออกก าลงกายของผสงอายชาวเขาเผากะเหรยง คอการท ากจกรรมตางในบาน เชน การท างานบาน กวาดบาน คาเฉลย 2.86 ซงแตกตางจากการศกษาของวภาพร สทธสาตร และ สชาดา สวนนม (2550) ทศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายในชมชนบานเสาหน ต าบลวดพรก อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก พบวา พฤตกรรมทปฏบตมากทสด คอ มการท ากจกรรมเพอยดเสนยดสาย เชน แกวงแขน ยดขา คาเฉลย 3.43 และการศกษาของ ชนดดา เกดแพร (2551) ไดศกษาพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพผสงอาย ต าบลมะขามสง อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก พบวา พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของกลมตวอยางโดยรวมอยในระดบด คาเฉลย 3.30 ดานการออกก าลงกาย พบวา พฤตกรรมทปฏบตมากทสดคอ ท ากจกรรมเพอยดเสนยดสาย เชน แกวงแขน ยดขา ปฏบตอยในระดบด คาเฉลย 3.5

ดงนนการออกกาลงกายเปนวธการหนงทส าคญในการเพมความสามารถทางรางกายของผสงอาย พฤตกรรมทบคคลปฏบตโดยใหมการเคลอนไหวรางกาย ทาใหรางกายมการใชพลงงานปฏบตกจวตรตางๆ การออกกาลงกายทถกตองและกระท าสม าเสมอจะท าใหผสงอาย มความคลองตวในการเคลอนไหวรางกาย ชะลอความเสอมของกระดกและกลามเนอ รางกายแขงแรงและอายยนยาว ซงการออกกาลงกายทเหมาะสมสาหรบผสงอาย ไดแก การเดนเรว การวงเหยาะ และควรออกก าลงกายสม าเสมอ สปดาหละ 3-4 ครง ใชเวลาในการออกกาลงกายครงละ 20-40 นาท

พฤตกรรมสขภาพ ดานการปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย พบวา ผสงอายมพฤตกรรมสขภาพทยงไมด พฤตกรรมทปฏบตมากทสด คอ ผสงอายนอนหลบอยางนอย วนละ 6 ชวโมง รองลงมาคอ เมอเจบปวยหรอไมสบาย จะปฏบตตามค าแนะน าของหมอโรงพยาบาลหรอหมออนามยเสมอ และพฤตกรรมทปฏบตนอยทสดคอ เมอเจบปวยหรอไมสบายจะรกษากบหมอผ ซงตอขากการศกษาของธราธร ดวงแกว และ หรญญา เดชอดม (2550) ทศกษาพฤตกรรมสขภาพของผสงอาย ต าบลโพรงมะเดอ อ าเภอเมอง จงหวดนครปฐม พบวา การปฏบตตนในภาวะเจบปวย อยในระดบด คาเฉลย 3.319 และแตกตางจากการศกษา ของศนยการเรยนรสขศกษาและพฤตกรรมสขภาพ โรงพยาบาลวชระภเกต (2551) ทศกษาเฝาระวงพฤตกรรมสขภาพผสงอายในชมรมผสงอาย และคลนกผสงอาย ของโรงพยาบาลวชระภเกต พฤตกรรมสขภาพดานอนามยสวนบคคล สวนใหญมความรอยในระดบดมาก และมพฤตกรรมอนามยสวนบคคลทปฏบตเปนประจ าไดดมาก เกนรอยละ 80

พฤตกรรมสขภาพ ดานสขภาพจตและการจดการความเครยด พบวา พฤตกรรมทปฏบตมากทสด คอ การไปรวมงานของหมบาน เชน งานแตงงาน งานศพ งานบวช และงานประเพณอนๆ รองลงมาคอ การไปวด/โบสถ เพอท าบญ ฟงเทศน ในวนพระและวนประเพณของวด/โบสถ คาเฉลย และ พฤตกรรมทปฏบตนอยทสด คอ พฤตกรรมอยแตในบาน ไมชอบสงสงกบเพอนบาน ดงนน การสงเสรมสขภาพ

275

9

ผสงอายดานการจดการกบความเครยด สามารถท าไดโดย เมอลกหลานแยกครอบครวออกไป ท าใหผสงอายมเวลาในการใชชวตรวมกบคสมรสมากขนและอยตามล าพงมากขน สงทท าใหผสงอายมความสขในชวตสมรสในชวงนคอ การเปนเพอนรวมทกขรวมสข คอยดแลเอาใจใสซงกนและกน รวมคดแกไขปญหาตางๆทเกดขน ซงการพดคยหรอระบายความทกขใจใหผใกลชดไดรบ ทราบ กถอวาเปนการผอนคลายความเครยดหนทางหนงเชนกน ซงสอดคลองกบการศกษาอรชร โวทว (2548) ทศกษาปจจยทสงผลตอพฤตกรรมสขภาพผสงอาย ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร พบวา แรงสนบสนนทางสงคมจากบคคลในครอบครว สามารถท านายพฤตกรรมการจดการความเครยด ไดรอยละ 19.0 และการศกษาของปยพรรณ ตระกลทพย (2549) ทศกษาพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพและภาวะสขภาพของผสงอายต าบลหอกลอง อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก พบวาพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของกลมตวอยางโดยรวมอยในระดบด คาเฉลยเทากบ 3.11 ภาวะสขภาพดานจตใจและจตวญญาณ โดยรวม พบวา มระดบความรสกหรอประเมนเหตการณ อยในระดบด คาเฉลยเทากบ 3.05 และการศกษาของปนนเรศ กาศอดม และคณะ (2550) ไดศกษาพฤตกรรมสขภาพของผสงอายในเขตภาคตะวน พบวา สองในสามของกลมตวอยางไมมโรคประจ าตว และในกลมทมโรคประจ าตว โรคทเปน 3 อนดบแรก ไดแก ความดนโลหตสง โรคเกยวกบกลามเนอและกระดก และโรคเบาหวาน พฤตกรรมสขภาพของผสงอายโดยรวมอยในระดบปานกลาง โดยดานจตวญญาณ ดานการมปฎสมพนธระหวางบคคล และดานการจดการกบความเครยดอยในระดบสง

การเขาวด และพบปะเพอนบานกเปนอกวธหนงทชวยใหสขภาพจตของผสงอายดขน สงเสรมผสงอายใหรบรความจรงอยางมประสทธภาพ การยอมรบตนเอง การแสดงความคดและพฤตกรรมตางๆ ตามสภาพธรรมชาต สรางสมพนธระหวางบคคลอยางจรงใจ และเขาใจชวตจากโลกทศนทมเปาหมาย โดยมความคดสรางสรรค ซงสอดคลองกบแผนระยะยาวผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2565) ไดก าหนดยทธศาสตรในเรองการดแลและการคมครองผสงอาย โดยมนยความ ส าคญของแผนฯ เพอใหเจาหนาททกภาคสวนของสงคมน ายทธศาสตรสการปฏบตในเรองการจดบรการและการสงเสรมคณคาของผสงอายไวใหนานทสด ใหผสงอายด ารงชวตอยอยางมศกดศรและพงตนเองได และกจกรรมของการสงเสรมสขภาพของผสงอายนน ตองเปนกระบวนการเพมสมรรถนะใหผสงอายมศกยภาพในการดแลตนเองเพมมากขน สงผลใหผสงอายมสขภาพดทงทางดานรางกาย จตใจ และสงคม (กระทรวงสาธารณสข , กรมอนามย 2547) ขอเสนอแนะ

1. ควรใหองคการบรหารสวนต าบลและชมชนไดมสวนรวมกบสถานอนามยในการสงเสรมสขภาพผสงอายโดยการอบรมใหความรแกผสงอายชาวเขาเผากะเหรยง ในดาน การรบประทานอาหาร การออกก าลงกาย การปฏบตตนในภาวะปกตและเจบปวย และดานสขภาพจตและการจดการความเครยด ซงจากผลการวจยพบวาพฤตกรรมสขภาพของกลมสวนใหญยงอยในระดบพอใช

2. ควรศกษาหารปแบบการสงเสรมสขภาพชาวไทยภเขาเผากะเหรยงโดยชมชน และสงเสรมใหผสงอายมโอกาสเขารวมกจกรรมกบชมชนใหมากขน สนบสนนใหคนในชมชนเหนความส าคญของผสงอาย สงเสรมพฤตกรรมสขภาพทดแกผสงอายชาวไทยภเขาเผากะเหรยงตอไป

276

10

กตตกรรมประกาศ ผท าวจยขอกราบขอบพระคณ รศ.ดร. ประภาเพญ สวรรณ อาจารยทปรกษา รศ.ดร. สรย จนทรโมล และ รศ.ดร. สธรรม นนทมงคลชย ทกรณาใหค าปรกษา ตลอดจนแกไขขอบกพรองตางๆ ท าใหงานวจยมความถกตองสมบรณยงขน

ขอขอบพระคณผสงอายชาวไทยภเขาเขาเผากะเหรยง ทกทานทใหความรวมมอในงานวจยชนนเปนอยางด บรรณานกรม สถาบนวจยและประเมนเทคโนโลยทางการแพทย. (2557). การทบทวนวรรณกรรมสถานการณปจจบน และรปแบบการบรการดานโรคไมตดตอเรอรง.กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2557). แผนงานสงเสรมสขภาพผสงอายและผพการ. นนทบร. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2557). แผนยทธศาสตรสขภาพดวถ ชวตไทย พ.ศ. 2554-2563. กรงเทพฯ. คณะกรรมการผสงอายแหงชาตกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2553).

แผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (2545 –2565) ฉบบปรบปรงครงท 1 (2552) กรงเทพมหานคร. โรงพมพเทพเพญวานสย.

จารภา คงสร และ ศศลกษณ บญเสรฐ. (2551). พฤตกรรมสขภาพของผสงอายชมรมผสงอาย ในเขตเทศบาล เมองพจตร. งานวจย. กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง.(2557).รายงานผลโครงการพฒนาระบบบรการผสงอาย และเตรยม

ความพรอมในการดแลสขภาพผสงอายครอบคลมทกมต.ล าปาง. ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง. (2559).ขอมลประชากรผสงอายจงหวดล าปาง ป พ.ศ. 2559.

ศนยขอมลขาวสาร : งานบรการขอมลขาวสารและเทคโนโลยสารสนเทศ กลมงานพฒนา ยทธศาสตร. ล าปาง.

ส านกงานสาธารณสขอ าเภอเสรมงาม. (2560). รายงานภาวะสขภาพผสงอายของส านกงานสาธารณสข อ าเภอเสรมงาม ป พ.ศ. 2560. ล าปาง. องคการบรหารสวนต าบลเสรมขวา. (2559).ขอมลประชากรผสงอายต าบลเสรมขวา อ าเภอเสรมงาม จงหวดล าปางป พ.ศ. 2559. ล าปาง. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเสรมขวา. (2559). รายงานผลการด าเนนงานโครงการสงเสรมสขภาพ

ผสงอายต าบลเสรมขวา อ าเภอเสรมงาม จงหวดล าปาง ป พ.ศ. 2559.ล าปาง. โรงพยาบาลเสรมงาม.(2559). รายงานผลการด าเนนงานโครงการสงเสรมสขภาพ ผสงอายอ าเภอเสรมงาม จงหวดล าปาง ป พ.ศ. 2559. ล าปาง ; 2559 ธานนทร ศลปจาร.(2550). การวจยและวเคราะหขอมลทางสถตดวย SPSS. กรงเทพฯ : บรษทวอนเตอรพรน.

277

11

ชนดดา เกดแพร. (2551). ผลส ารวจพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพผสงอายต าบลมะขามสง อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก. ศนยอนามยท 9 พษณโลก กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ธราธร ดวงแกว และ หรญญา เดชอดม. (2550). พฤตกรรมสขภาพของผสงอาย ต าบลโพรงมะเดอ อ าเภอเมอง จงหวดนครปฐม. วทยานพนธ วทบ. มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม บรรล ศรพานช. (2552). ปกณกะ งานผสงอาย. http://www.anamai.moph.go.th ปทมา สรต. (2550). ทฤษฏความสงอาย. เอกสารประกอบการเรยน. คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน ปนนเรศ กาศอดม, คณสร แกวแดง และ ธสมน นามวงษ. 2550. พฤตกรรมสขภาพของผสงอาย ในเขตภาคตะวนออก. งานวจย. วทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร ปยพรรณ ตระกลทพย. (2552). การศกษาพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพและภาวะสขภาพของ ผสงอาย ต าบลหอกลอง อ าเภอพรหมพราม จงหวดพษณโลก .งานวจย. ศนยอนามยท

9 พษณโลก กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. ปยะนช แกวเรอง และ อนฟามร ศรโต. (2550). ความสมพนธระหวาง ความเชอดานสขภาพกบ

พฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายในชมรมดอกล าดวน ต าบลคบว อ าเภอเมอง จงหวด ราชบร. วทยานพนธ วทบ. มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม

ภาวณ วรประดษฐ. (2553). ผสงอายและภาวะสขภาพผสงอาย. การศกษานอกระบบและการศกษา ตามอธยาศย ตราด

ยง พทยานยม. (2537). ขอคดสบประการ ส าหรบผสงอาย. พมพครงท 5. กรงเทพฯ:โรงพมพ รงเรองธรรม.

วภาพร สทธสาตร, สชาดา สวนนม. (2550). พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายในชมชน เขตความรบผดชอบของ สถานอนามยบานเสาหน ต าบลวดพรก อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก. งานวจย. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พทธชนราช วไลพร รงควต. (2553). การพยาบาลผสงอาย. เอกสารประกอบการสอน วทยาลยพยาบาล

บรมราชชนน นครราชสมา วไลวรรณ ทองเจรญ. (2545). การพยาบาลผสงอาย. คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ศรทบทม รตนโกศล. (2527). งานวจยเกยวกบบานพกคนชราอดรธาน.

http://bampuk.multiply.com/ ศนยการเรยนรสขศกษาและพฤตกรรมสขภาพ. (2551). โครงการเฝาระวงพฤตกรรมสขภาพ ผสงอาย โรงพยาบาลวชระภเกต. ศนยการเรยนรสขศกษาและพฤตกรรมสขภาพ

โรงพยาบาลวชระภเกต ศนยการฟนฟการศกษา และวฒนธรรมชมชนกะเหรยง. (2554). แนวนโยบายและหลกปฏบต ในการฟนฟวถชวต “กะเหรยง”. ศนยการฟนฟการศกษา และวฒนธรรมชมชน กะเหรยง. http://karenthai.com. สมบรณ อนทลาภาพร. (2554). 9 วธ ดแลผสงอายสขภาพด. กรงเทพ : ธรรมลลา. สรนธร กลมพากร. (2545). ทฤษฎพฤตกรรมศาสตร การศกษาและการน าไปใชดานการพยาบาล อาชวอนามย. กรงเทพฯ : ภาควชาการพยาบาลสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

278

http://www.anamai.moph.go.th/

http://bampuk.multiply.com/

http://bampuk.multiply.com/

12

ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2554). บทบาทผสงอายตอสงคม ครอบครว ชมชน. กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.

อรชร โวทว. 2548. ปจจยทสงผลตอพฤตกรรมสขภาพผสงอาย ในอ าเภอบางแพ จงหวดราชบร. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยศลปากร

อษฎาภรณ สทธยศ. 2553. พฤตกรรมสขภาพ (Health Behavior). http://www.ss555.multiply.com/journal Cronbach, L. J. 1951. Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika,

16, 297-334.) Fry, C. 1980. Aging in Culture and Society . Brooklyn, NY: Bergin

Jitapunkul, S. & Chyovan, N. 2001. National Policies on Ageing in Thailand. Paper submitted to the Asian Development Research Forum (ADRF), Lingnan University, Hong Kong on May 10, 2000.

Jiraporn Kespichayawattana,Sutthichai Jitapunkul. 2009. Health and Health Care System for Older Persons , Chulalongkorn University. Bangkok.

Lorraine Silver Wallace,The Impact of Limited Literacy on Health Promotion in the Elderly ,University of Tennessee Graduate School of Medicine, Californian Journal of Health Promotion, Volume 2, Issue 3, 1-4,2004.

279

การพฒนารปแบบเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เทศบาลนครตรง จงหวดตรง THE DEVELOPMENT OF A MODEL FOR IMPROVING JOB

PERFORMANCE EFFECTIVENESS OF VILLAGE HEALTH VOLUNTEERS

IN TRANG MUNICIPALITY TRANG PROVINCE.

ผวจย ศวพร สนทรวงศ ปรชญาดษฎบณฑต สาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย ดร.ประภาเพญ สวรรณ บทคดยอ การวจยครงนเปนการพฒนารปแบบการเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน จงหวดตรง โดยแบงการวจยเปน 3 ระยะ คอ ระยะท 1 การวเคราะหสถานการณ ศกษาปญหาและปจจยทเกยวของกบประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ระยะท 2 การพฒนารปแบบการเพมประสทธผลในการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน และการทดลองรปแบบ ระยะท 3 การประเมนผลและปรบปรงรปแบบ

ผลการวจยพบวา รปแบบทพฒนาขนเพอเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เทศบาลนครตรง จงหวดตรง ทเนนการพฒนาทกษะการปฏบตงาน การสรางแรงจงใจ ความพงพอใจในงาน ความรสกวาตนเองมคณคา ลกษณะจตอาสา และความรสกผกพนตอองคกร ท าใหประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ดขนกว ากอนการใชรปแบบอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ค าส าคญ : รปแบบการเพมประสทธผลการปฏบตงาน, อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน Abstract This research was aimed to develop a model for improving job performance

effectiveness of village health volunteers in Trang municipality, Trang Province, by

applying the concept of Research and Development. Three steps were carried out :

Step 1 : Situation Analysis, aiming to study problems and factors related to village

health volunteers, job performance effectiveness ; Step 2 : Development and Pretesting

the Model ; and Step 3 : Evaluation and Improvement of the Model. The research

finding showed that the model for improving job performance effectiveness of village

health volunteers developed with the emphases on developing work skills, motivation,

job satisfaction, self-esteem, public mind, and organizational commitment, was

effective in improving significantly higher level of job performance of village health

volunteers (p ‹ 0.01)

Keywords : A Model For Improving Job Performance Effectiveness., Village

Health Volunteers.

280

บทน า ประเทศไทยไดเรมการด าเนนงานดานการสาธารณสขมลฐาน ตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4 ( พ.ศ.2520-2524) โดยไดลงนามในกฎบตรขององคการอนามยโลก (WHO) ในการพฒนาสขภาพภายในป พ.ศ. 2523 วาจะสนบสนนการสาธารณสขมลฐาน (Primary Health Care) เพอใหประชาชนไทยมสขภาพดถวนหนาในป พ.ศ. 2543 (Health for all by the Year 2000) ณ เมองอลมา-อตา (Alma-Ata) โดยการใชสาธารณสขมลฐานเปนกระบวนการในการแกไขปญหาสาธารณสข การบรการขนพนฐานทจ าเปนส าหรบประชาชนทกคนดวยความเสมอภาค โดยเฉพาะในระดบชมชน ด าเนนการโดยประชาชนภาครฐและภาคองคกรเอกชนภายนอกเปนผ สนบสนน และมงเนนใหชมชนมการสรางแกนน าสาธารณสขในชมชน การจดตงองคกรและกองทนตาง ๆ งานสาธารณสขมลฐานไดเรมอยางจรงจงในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 5 (พ.ศ. 2525-2529) โดยประกาศเปนนโยบายในแผนพฒนาสาธารณสขของประเทศอยางชดเจนโดยรฐไดปรบเปลยนบทบาทจากผใหมาเปนผกระตนและสนบสนนใหประชาชนพงตนเองในดานสขภาพและเนนงานปองกนผสมผสานกบงานบ าบดรกษาตงแตในระดบหมบาน ในระยะแผนพฒนาสาธารณสขฉบบท 5 และฉบบท 6 ( พ.ศ. 2525-2534) กระทรวงสาธารณสขไดมนโยบายใหจงหวดด าเนนการจดการอบรมผสอขาวสาธารณสข (ผสส.) และอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) อยางตอเนองจนคลอบคลมพนทรอยละ 100 และมการขยายการด าเนนงานเขาไปในสวนของชมชนแออด ผน าชมชน ผน าศาสนา แพทยประจ าต าบล เพอทจะใหเปนผสนบสนนการด าเนนงานของอาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการพฒนาสขภาพอนามยของประชาชน อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) คอ บคคลไดรบคดเลอกจากประชาชนในระบบสงคมมตเปนผทเสยสละเวลา ความคด เงนทอง และแรงกายตาง ๆ เพอด าเนนการทางดานสาธารณสขทงการพงตนเองในระดบบคคล ครอบครว และชมชน ดงนน อาสาสมครสาธารณสข จงเปนตวกลางในการเปลยนแปลง (Change Agent) ของประชาชนในดานสาธารณสขและเปนผประสานงานระหวางเจาหนาทของรฐและประชาชนในชมชน องคกรปกครองสวนทองถนไดสนองนโยบายของกระทรวงสาธารณสขโดยกลวธทางการสาธารณสขมลฐานเปนแนวทางในการพฒนาสขภาพอนามยประชาชน โดยมอาสาสมครสาธารณสขเปนตวกลางในการเปลยนแปลงกระทรวงสาธารณสขไดพยายามปรบปรงและพฒนางานสาธารณสขมลฐานใหสอดคลองกบสภาพสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอมทเปลยน แปลงไปโดยเฉพาะอยางยงการพฒนาศกยภาพของอาสาสมครสาธารณสขใหมประสทธภาพสงขน บทบาทของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานเปลยนจากบทบาททเปนผประสานงานระหวางเจาหนาทสาธารณสขกบประชาชนในชมชน มาเปนบทบาททท าตามนโยบายของกระทรวงในองคประกอบสาธารณสข ในองคประกอบของงานสาธารณสขมลฐาน 14 องคประกอบ และบทบาทเปนผท าเองในชมชนเปนบท บาททนอกเหนอจากองคประกอบของงานสาธารณสขมลฐาน 14 องคประกอบ ซงท าไปตามจตส านกของตนเองในการมสวนรวมในการพงตนเองดานสาธารณสขของชมชน เพ อใหเกดการพฒนาอยางยงยน (ศกฤด ดวงตย, 2551, หนา 1-3) เทศบาลนครตรง เปนหนวยงาน ทไดด าเนนงานสาธารณสข มาตงแตป 2542 จากรายงานสรปผลการด าเนนงานประจ าป 2558 งานสาธารณสขมลฐานของกองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลนครตรง จงหวดตรง (รายงานประจ าป เทศบาลนครตรง, 2558) และจากการสมภาษณเชงลกเจาหนาทผรบผดชอบงานสขภาพภาคประชาชนของศนยบรการสาธารณสขเทศบาลนครตรง จ านวน 4 ทาน และประธานอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในเขตเทศบาลนครตรง เมอเดอนตลาคม 2559 พบวาการด าเนนงานสาธารณสขมลฐานยงมหลายกจกรรมทอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน มผลการปฏบตงานนอย หรอ

281

บางกจกรรมไมมผลการปฏบตเลย เชน การจายยาเมดคมก าเนดหรอถงยางอนามย, การตรวจสอบสารปนเปอนตาง ๆ ทรานขายอาหารในชมชน ปญหาความรวมมอของชมชนมนอย ประชาชนไมใหความเชอถออาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน, และขาดการบนทกขอมลการปฏบตงานทตอเนอง อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เปนบคลากรหลกในการด าเนนงาน ดแลสขภาพประชาชนในเขตรบผดชอบ เนองจากการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เปนการปฏบตงานโดยระบบอาสาสมคร ไมมเงนเดอน ไมมการเลอนขน ไมมการก าหนดชวโมงการท างาน ไมมผบงคบ บญชาโดยตรงทสามารถใหคณใหโทษใด ๆ การปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานอยภายใตความรบผดชอบสวนบคคลและเนนการเพมประสทธภาพของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ส านกในบทบาทของผมจตอาสา การอบรมจงจ าเปนอยางยงทผเกยวของจะตองหาขอมลตาง ๆ ทมสวนเกยวของในการกระตนการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เพอจะไดมแนวทางในการสงเสรมใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานเตมใจทจะปฏบตงานตามบทบาทหนาทตอไปอยางเตมความสามารถ การปฏบตงานของบคคลยอมตองมปจจยหลายอยางเขามาเกยวของ การทคนจะท า งานไดด ตอเนองและประสบผลส าเรจมากนอยเพยงใดนนตองขนอยกบปจจยตาง ๆ ทมผลตอการปฏบตงาน การปฏบตงานตามบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจ าเทศบาลนครตรง การทมการปฏบตงานในพนททแตกตางกนกนไปอาจเกดจากการปฏบตงานทพนทแตกตางกน ผวจยในฐานะผรบผดชอบงานสขภาพภาคประชาชนของกองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลนครตรง สนใจทจะพฒนารปแบบการเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าเทศบาลนครตรง การศกษาครงนผวจยไดประยกตใชทฤษฎแรงจงใจ แนวคดความผกพนในองคกร แนวคดทเกยวของกบการปฏบตงาน ไดแกแนวคดเกยวกบการปฏบตงาน และแนวคดการสาธารณสขมลฐาน เพอน ารปแบบทพฒนาไปด าเนนการเพอพฒนาสงเสรมสนบสนนใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน สามารถปฏบตงานอยางมประสทธผล อนจะน าไปสการมสภาวะสขภาพทดของชมชน ไดอยางตอเนองและยงยนตอไป วตถประสงคของการวจย เพอศกษาการพฒนารปแบบเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เทศบาลนครตรง จงหวดตรง สมมตฐานการวจย เพอเปนแนวทางในการวจย ผวจยไดตงสมมตฐานของการวจยดงน 1. ประสทธผลการปฏบตของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน หลงการทดลองใชรปแบบสงกวากอนการทดลองใชรปแบบ

2. ความพงพอใจตอกจกรรมการเพมประสทธผลการปฏบตของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เทศบาลนครตรง จงหวดตรง อยในระดบมาก

3. ความคดเหนของประชาชนตอการการปฏบตของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เทศบาลนครตรง จงหวดตรง หลงการทดลองใชรปแบบสงกวากอนการทดลองใชรปแบบ

282

วธการวจย การวจยครงนเปนการพฒนารปแบบการเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน จงหวดตรง โดยแบงการวจยเปน 3 ระยะ คอ ระยะท 1 การวเคราะหสถานการณ ศกษาปญหาและปจจยทเกยวของกบประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ระยะท 2 การพฒนารปแบบการเพมประสทธผลในการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน และการทดลองรปแบบ ระยะท 3 การประเมนผลและปรบปรงรปแบบ สรปผลการวจย ขอมลทวไปของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน พบวากลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 95.7 และเพศชาย รอยละ 4.3 อาย กลมตวอยางทมอายอยระหวาง 50–70 ป มากทสด รอยละ 54.3 โดยมอายเฉลย ( X ) เทากบ 55.96 ป อายต าสด 31 ป และอายสงสด 84 ป รายไดเฉลยตอเดอน พบวากลมตวอยางมรายได ต ากวา 5,000 บาท มากทสด รอยละ 43.6 โดยมรายไดเฉลย ( X ) เทากบ 7,109 บาท รายไดต าสด 600 บาท และรายไดสงสด 20,000 บาท อาชพ พบวามอาชพรบจาง/เกษตรกรรม มากทสด รอยละ 45.0 สถานภาพการสมรส กลมตวอยางเกนครงหนงมสถานภาพค รอยละ 57.1 ระดบการศกษา พบวากลมตวอยางมการศกษาระดบประถมศกษามากทสด รอยละ 45.0 ระยะเวลาในการปฏบตงานอาสาสมครสาธารณสข พบวากลมตวอยางทมระยะเวลาการปฏบตงานอาสาสมครสาธารณสขมากทสดอยระหวาง 1-10 ป รอยละ 57.9 โดยมระยะเวลาในการปฏบตงานเฉลย ( X ) เทากบ 11.14 ต าสด 1 ป และสงสด 30 ป ขอมลปจจยการสนบสนนการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน การไดรบการนเทศ พบวาอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน สวนใหญไดรบการนเทศ รอยละ 95.0 รปแบบการนเทศ พบวาอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ไดรบการสอนใหความร มากทสด รอยละ 55.7 สวนใหญ ไดรบการอบรม รอยละ 96.4 การศกษาดงาน สวนใหญ ไดศกษาดงาน รอยละ 83.6 สวนใหญ ไดรบการสนบสนนอปกรณ รอยละ 94.3 ไดรบขอมลขาวสาร รอยละ 100.0 อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน สวนใหญ มการปฏบตงานสาธารณสขมลฐาน อยในระดบปานกลาง รอยละ 49.3 หลงการใชรปแบบการเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน พบวา ผลการเปรยบเทยบประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน กอนการทดลองใชรปแบบมคาเฉลย 1.38 หลงการทดลองใชรปแบบมคาเฉลย 1.48 (ดงตารางท 1)

283

ตารางท 1 การเปรยบเทยบประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานกอนการทดลองใชรปแบบและหลงการทดลองใชรปแบบ (n=55)

**p<.01

การปฏบตงาน

กอนการทดลองใชรปแบบ หลงการทดลองใชรปแบบ t-test p-value

X SD. ระดบ X

SD. ระดบ

1 .ทานมการส ารวจขอมลพนฐานหลงคาเรอนทรบผดชอบ เชน จ านวนเดกแรกเกดถง 5 ป จ านวนหญงตงครรภ หญงหลงคลอด จ านวนผปวยโรคเรอรง

1.64 .62 มาก 1.69 .50 มาก

2. ทานรวมวเคราะหขอมล พรอมระบปญหา และความตองการดานสขภาพของหมบาน/ชมชน

1.16 .46 ปานกลาง 1.20 .40 ปานกลาง

3. ทานมสวนรวมจดท าแผนงาน/โครงการเพอแกปญหาของหมบาน/ชมชนตามแนวทางทก าหนดไว

1.07 .66 ปานกลาง 1.38 .52 มาก

4. ทานแจงขาวความเคลอนไหวในกจกรรมสาธารณสขใหเพอนบานทราบ 1.67 .54 มาก 1.75 .44 มาก 5. เมอเกดโรคระบาดหรอโรคตดตอทานจะแจงใหเจาหนาทสาธารณสขในทองถนทราบอยางเรงดวน

1.69 .46 มาก 1.73 .44 มาก

6. ทานไดตดตามสตรกลมเปาหมายไปรบบรการคดกรองโรคมะเรงปากมดลกกบเจาหนาทสาธารณสข

1.51 .60 มาก 1.56 .50 มาก

7. ทานจดกจกรรมสงเสรมสขภาพผสงอายในชมชนของทาน 1.58 .62 มาก 1.65 .51 มาก 8. ทานแนะน าวธใชยาและการมารบบรการสาธารณสขแกเพอนบาน 1.65 .48 มาก 1.65 .48 มาก 9. ทานเปนผใหความรเกยวกบการปองกนและควบคมโรคประจ าถนแกเพอนบาน

1.51 .54 มาก 1.55 .50 มาก

10. ทานใหค าแนะน าเพอนบานใหรจกการวางแผนครอบครว 1.35 .61 มาก 1.44 .53 มาก 11. ทานบรการสงตอผปวยไปยงสถานบรการสาธารณสข 1.15 .65 ปานกลาง 1.44 .50 มาก 12. ทานตดตามดแลผปวยทไดรบการสงตอมาจากสถานบรการสาธารณสข 1.09 .82 ปานกลาง 1.49 .54 มาก 13. ทานจายยาเมดคมก าเนดหรอถงยางอนามย .47 .71 นอย 1.02 .52 ปานกลาง 14. ทานบรการรกษาพยาบาลเบองตนตามอาการ 1.40 .62 มาก 1.45 .53 มาก 15. ทานมสวนรวมในการชงน าหนกเดก เพอเฝาระวงปญหาโภชนาการ 1.69 .50 มาก 1.69 .50 มาก 16. ทานรวมแกปญหาเดกขาดสารอาหารและธาตไอโอดน 1.56 .57 มาก 1.60 .53 มาก 17. ทานตดตามเยยมและใหค าแนะน าหญงหลงคลอด 1.62 .59 มาก 1.65 .51 มาก 18. ทานตดตามเดกต ากวา 5 ป ตรวจสขภาพตามก าหนด 1.71 .53 มาก 1.78 .41 มาก 19. ทานเฝาระวงเรองโรคตดตอประจ าถน โรคระบาดใหม หรอโรคอบตซ า 1.49 .63 มาก 1.53 .57 มาก 20. ทานเปนผเสนอโครงการของบประมาณจากหนวยงานตางๆ เพอแกปญหาและพฒนาชมชน


21. ทานเปนแกนน าในการประสานงานกบผน าชมชน เทศบาล เพอพฒนางานสาธารณสขของหมบาน


22. ทานตดตามผปวยหรอคดกรองโรคไมตดตอ เชน ผปวยโรคความดนโลหตสง ผปวยโรคเบาหวาน ใหเขารบการรกษาตามเวลาทก าหนด

1.75 .51 มาก 1.75 .51 มาก

23. ทานรวมดแลสทธประโยชนดานสาธารณสขของประชาชนในหมบาน 1.55 .50 มาก 1.55 .50 มาก 24. ทานไดตดตามผปวยทางทนตกรรมใหเขารบการรกษาอยางถกวธตามเวลาทก าหนด


25. ทานไดรวมกบประชาชนในการก าจดน าเสยหรอสงปฏกลตาง ๆ ในชมชน 1.16 .60 ปานกลาง 1.16 .60 ปานกลาง 26. ทานไดรวมกบประชาชนในการคดแยกขยะและก าจดขยะเพอลดภาวะโลกรอน

1.33 .64 ปานกลาง 1.35 .61 มาก

27. ทานไดตดตามดแลผปวยวณโรคใหไดรบยาอยางตอเนอง .78 .76 นอย 1.15 .55 ปานกลาง 28. ทานไดรวมกบเจาหนาทสาธารณสขในการตรวจ สอบสารปนเปอนตาง ๆ ทรานขายอาหารในชมชนของทาน

.98 .65 นอย 1.15 .59 ปานกลาง

29. ทานตดตามเยยมบานเพอใหค าแนะน าการดแลตนเองแกผสงอายและผพการ

1.82 .47 มาก 1.85 .35 มาก

30. ทานมการประชมรวมกบเจาหนาทสาธารณสขและเพอน อสม. เพอสรปปญหาและอปสรรคในการด าเนนงาน

1.60 .56 มาก 1.64 .48 มาก

คาเฉลยรวม 1.38 .34 มาก 1.48 .27 มาก 29.340 .001**

284

ผลการเปรยบเทยบประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน กอนการทดลองใชรปแบบมคาเฉลย 1.38 หลงการทดลองใชรปแบบมคาเฉลย 1.48 เมอท าการทดสอบสมมตฐานขอท 1 ทกลาววา ผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน หลงการทดลองใชรปแบบสงกวากอนการทดลองใชรปแบบ ผลการทดสอบสมมตฐาน พบวา ยอมรบสมมตฐาน ขอท 1 คอ ผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขมลฐานประจ าหมบานหลงการทดลองใชรปแบบสงกวากอนการทดลองใชรปแบบอยางมนยส าคญทระดบ .01 การทดสอบสมมตฐานขอท 2 หลงการทดลองใชรปแบบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมระดบของความพงพอใจตองาน, ความผกพนตอองคกร, การเหนคณคาตนเอง, และคณลกษณะจตอาสา สงขนอยางมนยส าคญ พบวา ยอมรบสมมตฐานขอ 2 คอ ระดบของความพงพอใจตองาน, ความผกพนตอองคกร, การเหนคณคาตนเอง, และคณลกษณะจตอาสาสงขนอยางมนยส าคญทระดบ .01 และเมอทดสอบสมมตฐานขอท 3 คอ ความคดเหนของประชาชนตอการการปฏบตของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เทศบาลนครตรง จงหวดตรง หลงการทดลองใชรปแบบสงกวากอนการทดลองใชรปแบบพบวายอมรบสมมตฐานขอ 3 คอ ความคดเหนของประชาชนตอการปฏบตงานสาธารณสขมลฐานของอาสาสมครประจ าหมบาน เทศบาลนครตรง จงหวดตรง หลงการทดลองใชรปแบบสงกวากอนการทดลองใชรปแบบ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 อภปรายผล จากผลการวเคราะหสถานการณ การศกษาปจจยทสงผลตอประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน พบวาปจจยสวนบคคลของ อสม . ประกอบดวยเพศ อาย รายไดเฉลยตอเดอน อาชพ สถานภาพการสมรส ระดบการศกษา ไมมความสมพนธกบประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ยกเวนระยะเวลาในการปฏบตงานมความสมพนธกบประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ปจจยสนบสนนการปฏบตงานในต าแหนง อสม. ไมมความสมพนธกบประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ปจจยการปฏบตงานของ อสม.ไดแก ความร แรงจงใจ การเหนคณคา ความพงพอใจในงาน คณลกษณะจตอาสาและความผกพนตอองคกร มความสมพนธกบประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 จากผลการวจยแสดงถงทศนคตของอาสา สมครสาธารณสขประจ าหมบานตอการปฏบตงานและสภาพแวดลอมอน ๆ ทเกยวของกบการท างาน ทศนคตนเกดขนจากการทบคคลไดรบการตอบสนองความตองการดานรางกายและจตใจ จนท าใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานเกดความพงพอใจในงานและท างานบรรลวตถประสงคขององคการ (กลปรยา กสบตร, 2552 : 6) การทบคคลมความผกพนตอองคการท าใหมความทมเทก าลงกาย ก าลงใจใหกบองคการอยางเตมทเพอใหเกดประสทธผลตอองคการ และอาย มผลตอเจตคตของบคคลสวนใหญมกปรบตวใหเขากบสงแวดลอมทเปลยนไปไดยาก ซงท าใหมผลตอเจตคตของเขาเองนอกจากอายแลวยงมตวแปรอน ๆ อกมากมาย เชน ปฏกรยาของบคคลตอสงเรา ขาวสาร เปนตน บคคลทแตกตางกน จะมปฏกรยาไมเหมอนกน ผลทจะมตอการเปลยนแปลงเจตคต ความคดยอมแตกตางกนไปดวย (ประภาเพญ สวรรณ, 2540) ผลการพฒนารปแบบการเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน พบวา รปแบบการเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เทศบาลนครตรง ตองอาศยปจจยดานบคคล ปจจยดานการปฏบตงานและปจจยดานการสนบสนน โดยแตละปจจยจะประกอบไปดวยการจดกจกรรมตาง ๆ ทเพมประสทธผลการปฏบตงานของอสม.ไดแก ปจจยดานบคคล จ านวน 3 กจกรรม ไดแก กจกรรมสรางสมพนธภาพทดระหวางเพอนรวมงาน “รเขา รเรา” กจกรรมคบดด “เพอนชวยเพอน” ในการปฏบตงาน และการเสรมสรางก าลงใจในการท างาน ปจจยดานการปฏบตงาน จ านวน 2

285

กจกรรม ไดแก กจกรรมการอบรม/ฟนฟ “ตดอาวธทางปญญา” เกยวกบการปฏบตงานทขาดทกษะ การสอสารทางแอพพลเคชนไลน “อสม. ศนย 3” และปจจยดานการสนบสนน จ านวน 4 กจกรรม ไดแก การมอบหมายงาน จดใหมวสด/อปกรณในการปฏบตงานใหมากขน สรางคมอการในปฏบตงานใหกบ อสม. และการนเทศตดตามเพอชวยเหลอเนน “ไขปญหา ทคาใจ” จากผลการวจย พบวารปแบบการพฒนาการเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทผวจยพฒนาขนมาไดบรรจกจกรรมกลมสมพนธและการเสรมสรางก าลงใจใหแกอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ท าใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมความพงพอใจในงาน มจตอาสาทจะปฏบตงาน มความผกพนตอองคการ เหนคณคาในตนเอง จงเปนเหตผลหนงทท าใหรปแบบดงกลาวสงผลตอประสทธผลในการปฏบตงาน สอดคลองกบคาฟแมนและ เมเยอร (Kauffman and Myers', 1997) ไดส ารวจการเปลยนแปลงของบทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ในภาคอสานของประเทศไทย โดยศกษาในหมบานทจงหวดขอนแกน ผลการศกษาพบวา รปแบบการดแลสขภาพแบบปฐมภมในประเทศไทยมอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานเปนสวนหนงในการขบเคลอนใหประชาชนสามารถเขาถงบรการสขภาพไดถงบาน โดยเฉพาะอยางยงในหมบานชนบทประชาชนจะยอมรบในบรการขนพนฐานและการดแลสขภาพ ผลการเปรยบเทยบประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน กอนการทดลองใชรปแบบ มคาเฉลย 1.38 หลงการทดลองใชรปแบบ มคาเฉลย 1.48 เมอท าการทดสอบสมมตฐานพบวา การปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขมลฐานประจ าหมบานหลงการพฒนาสงกวาการการพฒนาอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 การทผลการวจยเปนเชนนเนองจากวา รปแบบการเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เทศบาลนครตรง จงหวดตรงท การทผลการวจยเปนเชนนอาจเปนเพราะวารปแบบการพฒนาการเพมประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทผวจยพฒนาขนมาไดบรรจกจกรรมกลมสมพนธและการเสรมสรางก าลงใจใหแกอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ท าใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมความพงพอใจในงาน มจตอาสาทจะปฏบตงาน มความผกพนตอองคการ เหนคณคาในตนเอง จงเปนเหตผลหนงทท าใหรปแบบทผวจยพฒนาดงกลาวสงผลตอการเกดประสทธผลในการปฏบตงาน ซงกจกรรมตางๆ ทจดขนท าใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าบานมความพงพอใจตองานทปฏบตมากยงขน เมอมความพงพอใจตองานทปฏบตจงท าใหมความรสกอยากท างานเพอใหบรรลวตถประสงคขององคการ จงสงผลให การปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขมลฐานประจ าหมบานหลงการทดลองใชรปแบบสงกวาการทดลองใชรปแบบ สอดคลองกบผลการศกษาของ ปวตรา สทธธรรม (2554) ศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจ อสม. ตอการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชน ผลการศกษาพบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยการรบรพลงอ านาจ ความร และการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงในชมชนสงกวากอนการทดลองและสงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถต (p value <.01) ผวจยเสนอแนะวาผลการศกษาจะเปนแนวทางในการพฒนาศกยภาพอาสาสมครหรอผดแลกลมอน ๆ ในการดแลชมชนไดอยางมประสทธภาพตอไป

286

ขอเสนอแนะจากผลการวจยครงน ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงน 1. เจาหนาทสาธารณสขทรบผดชอบการพฒนาอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ควรมการประเมนประสทธภาพอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เพอจะฝกอบรมเพมเตมสวนขาด พฒนาทกษะการปฏบตงานใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานอยางตอเนอง เพมมากขน หรอเพมเตมในสวนทขาด เนองจากอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานอาจมความรในดานสาธารณสขนอย รวมทงควรสงเสรมใหมกจกรรมหรอเวทแลกเปลยนเรยนรรวมกนใหแกอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เพอใหเกดความตระหนกในหนาทและเกดคณคาในการปฏบตงานบรการสขภาพแกชมชนมากยงขน 2. เจาหนาทสาธารณสขของเทศบาลนครตรง ควรมการเสรมแรงใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน มการปฏบตงานตามบทบาทหนาทในการตดตามผปวย ใหเขารบการดแลรกษาจากเจาหนาทอยางสม าเสมอ เนองจากอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน สวนใหญมการปฏบตงานในเรองดงกลาวยงไมเตมความสามารถ 3. เจาหนาทสาธารณสขควรจดกจกรรมรณรงคดานสขภาพใหเพมมากขน และใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน มสวนรวม เพอใหเกดการเรยนรรวมกน และเปนการสรางความสมพนธภายในชมชนในการดแลรกษาสขภาพรวมกน ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 1. การวจยครงตอไปควรท าการศกษาความตองการของประชาชนตอบรการสขภาพของตนเองและครอบครวอนจะท าใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานสามารถวางแผนการจดบรการไดเหมาะสมตามความตองการของประชาชน 2. ควรมการศกษาปจจยทมผลตอประสทธผลการปฏบตงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน โดยการเปรยบเทยบรปแบบการวจยระหวางภาคหรอเขต บรรณานกรม กลปรยา กสบตร. (2550). ปจจยทสงผลกระทบตอพฤตกรรมการเปนสมาชกทดขององคการของพนกงาน

ธนาคารนครหลวงไทย จ ากด.(มหาชน) ส านกงานใหญ. ภาคนพนธปรญญา บรหารธรกจมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา.

ธานนทร ศลปจาร. (2550). การวจยและวเคราะหขอมลทางสถตดวย SPSS. กรงเทพฯ: บรษทว.อนเตอรพรน. ปวตรา สทธธรรม. (2554). ผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ านาจอาสาสมครสาธารณสข

ประจ าหมบานตอการรบรความสามารถในการดแลผสงอายทเจบปวยดวยโรคเรอรงใน ชมชน.วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย บรพา, ชลบร.

ประภาเพญ สวรรณ. (2526). ทศนคต : การวด การเปลยนแปลงและพฤตกรรมอนามย.พมพครงท 2 กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช.

ประภาเพญ สวรรณ. (2527). การวดสถานะทางสขภาพ : การสรางมาตราสวนประมาณคาและ แบบสอบถาม. กรงเทพมหานคร : ภาพการพมพ.

พวงรตน ทวรตน. (2550). วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. กรงเทพมหานคร : ส านกทดสอบทางการศกษาจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

287

รายงานประจ าป. (2558). กองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลนครตรง จงหวดตรง. Kauffman, K. S., & Myers, D.H. (1997). The changing role of village health volunteers in

Northeast Thailand: an ethnographic field study. International Journal of Nursing Studies, 34(4), 249-255.

288

1

องคกรแหงความสข

Happy Organization

นางสาวสกการะ เลศยะโส

สาขาวชาสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

บทคดยอ

ความสขเปนสงททกคนปรารถนาโดยขนพนฐาน และไมมใครปฏเสธทอยากจะครอบครองมน

หากแตเมอถามถงวธการทจะไดมาซง “ความสข” นน ยอมไมอาจมวธทตายตว เพราะความสขของคนแตละคน

แตกตางกนนนเอง ในการดาเนนชวตของคนยคปจจบน ความบบคนและสภาพแวดลอมทางสงคมทงในททางาน

และทบานทาใหเราหางไกลจากสงทเรยกวา “ความสข” และเมอความหางไกลนเกดขนยอมนาไปสปญหาทาง

สขภาพกายและสขภาพจตทเกดขนแกทกคน โดยเฉพาะอยางยง “คนทางาน” เราไมอาจปฏเสธไดวาการทางาน

มกจะมาพรอมกบเปาหมายหรอการคาดหวงผลลพธ และความคาดหวงนเองททาใหเกดสภาวะกดดนซงสามารถ

นาไปสความเครยดอนจะสงผลตอปญหาทางสขภาพกายและสขภาพจตไดในระยะยาวหากไมไดรบการจดการ

เมอเปนเชนนแลว นกวชาการหรอแมแตองคกรในหลากหลายสาขาจงพยายามอยางมากในการแสวงหาแนวทาง

และหลกการในการจดการองคกรและสรางความผาสกใหเกดขน เพราะการเกดความสขเปนพลงทางบวกทจะนา

องคกรไปสผลลพธทางดานบวกทองคกรมงหมายได และหวใจหลกของการสรางความสขคอการปรบเปลยน

พฤตกรรมในระดบบคคลทสามารถเพมภมคมกนทางสงคมและการจดการระบบทรพยากรมนษยทงในดาน

“รางกาย” และ “จตใจ” นนเอง หากทายทสดแลว “องคกรแหงความสข” สามารถทาใหเกดขนได

ความกาวหนาอยางยงยนกจะเกดเปนผลสาเรจในทสด

คาสาคญ : ความสข, คนทางาน, องคกรแหงความสข

Abstract

Happiness is a primary desire that everybody chases. It is undeniable that laypeople wish to obtain it. However, an approach of acquiring “happiness” is various and unfixed in particular since people define happiness and expect it to come in different

289

2

forms and to different degree. Unfortunately, in today’s world, people are far from reaching happiness due to daily pressures and social conditions in both workplace and home. As a result, this constant predicament finally leads to physical and psychological problems, especially for workers (both white-collar and blue-collar workers). It is inevitable that working always demands productive outcomes in anticipation, and this expectation may trigger work-related stress which has a long-term impact on physical and mental health. If this issue is not regarded by individuals and organizations, the consequence would be more complex and incurable. Regarding such aggravating problems, many distinguished scholars and non-profit organizations as well as entrepreneurs in different arenas are in search of effective organizational management and appropriate happiness-related constructs. Moreover, happiness is considered as positive power that can produce positive outputs and outcomes for the organization. Consequently, the gist of happiness enhancement at work includes individual behavior modification with respect to well-being and social immunity as well as human resource management system, particularly physical and mental aspects. Granted, if constructing happy organization becomes successful, sustainable development will be achieved eventually.

Key Word(s) : Happiness, Workers, Happy Organization

บทนา

หากจะกลาวถง “ความสข” คงไมมใครปฏเสธทจะไมแสวงหา เพราะความสขเปนสงทเตมเตมชวต

ของมนษย และเพราะความสาคญของ “ความสข” นเองททาใหผคนหรอแมแตองคกรตางๆพยายามเสาะ

แสวงหาแนวทางหรอหลกการทจะสรางความสข โดยเฉพาะอยางยง “ความสขทยงยน” อนนาไปสคณภาพชวต

ทดของทงตวเองและบคคลรอบขาง อยางไรกด คาจากดความของ “ความสข” มมากมายขนอยกบปจจยและ

มมมองของแตละคน แตไมวาความสขทคนแตละคนไขวควานนจะซบซอนเพยงใด สงหนงทชดเจนคอ “ความสข

ทไมนาพามาซงความทกข” นนเอง หรออกนยหนงคอการทมนษยทกคนพยายามตอบสนองความตองการของ

ตวเองในมตและเหตผลทแตกตางกนไป

ความเขาใจเกยวกบแนวคด ความหมาย หลกการและองคประกอบของความสขถอเปนจดเรมตน

ของการสรางความสข ทงยงเปนปจจยสาคญทจะนาไปสสขภาพกายและใจทดในระยะสนและระยะยาว อยางไร

กด เมอคนทกคนกาวเขาสวยผใหญ การทางานเพอหาเลยงชพหรอเลยงครอบครวเปนสงทไมอาจหลกเลยง และ

การไมสามารถหลกเลยงการทางานนเองททาใหเกดความสขหรอความทกขในชวต เพราะระยะเวลาในแตละวน

ของแตละคนลวนหมดไปกบการทางาน หากองคกรไมสามารถตอบสนองตอความตองการพนฐานของคนทางาน

แลว ยอมนาไปส “ความเครยดและปญหาทางดานสขภาพกายและใจ” ตามมา ดงนน องคการอนามยโลก

290

3

(Burton, 2010) เลงเหนถงปญหาดงกลาวททวความรนแรงขนตามความกาวหนาของยคสมย องคการอนามย

โลกจงกาหนดแนวทางและหลกการทสามารถเสรมสรางสขภาวะทดใหเกดขนในททางาน อนจะนาไปสการสราง

ความสขในองคกรขน นอกจากน การใหความสาคญกบความผาสกของบคลากรในองคกรไมเพยงแตเปนการ

สนบสนนสภาพแวดลอมทด แตยงเปนการเสรมสรางสมรรถนะการทางานของบคลากรใหแขงแกรงและม

ประสทธภาพมากขนอกดวย ซงความเปลยนแปลงนจะนาไปสผลผลตและคณภาพขององคกรทเพมมากขน

ความหมายของ “ความสข”

การสรางความสขในชวต มนกวชาการ ผนาทางจตวญญาณ หรอองคกรทมอทธพลตางๆ พยายาม

บญญตขน อาท ศาสนา ปรชญา ชววทยา และจตวทยา ดวยเหตนเองคาจากดความจงมความหลากหลาย และ

ความหลากหลายดงกลาวจงตอบสนองผคนในรปแบบทแตกตางกนออกไป อาจกลาวไดวา “ความสข” ในแบบ

หนงลวนไมแปลกแยกไปจาก “ความสข” อกประเภทหนง เพราะทายทสดแลว “ความสข” กคอผลลพธจากการ

ตอบสนองตอความตองการของบคคลนนเอง คนบางคนอาจมองวาความสขคอความพอใจในชวตและม

สมพนธภาพทด สามารถยมและหวเราะไดตลอดเวลา (Seligman & Csikszentmihalyi, 2000) ในขณะทคน

บางคนอาจมองวาความสขจะตองแสดงออกมาในรปแบบของคณภาพชวตของตนเองทตนเองรสกพอใจ นาเอา

ความรสกและจตใจเขามาเปนองคประกอบในการตดสนความสขของตน (Veenhoven, 1996) หรอแมแต

นกวชาการไทยเองกเคยไดใหคาจากดความ “ความสข” เอาไววา การมความคดหรอความรสกพงพอใจในสงท

ตนเองมอย มสขภาพรางกายแขงแรงและมสงแวดลอมทสนบสนนความสข (สภาณ สขะนาคนทร, 2549)

ดงนน อาจกลาวไดวา “ความสข” เปนผลมาจากความรสกนกคด และการรบรตอสงทเกดขนกบ

ตน มความพงพอใจในสงทไดรบ ตอบสนองตอความปรารถนา อนเปนสงทปราศจากความรสกทางลบหรอสงท

ทาใหเกดความผดหวง

ความสขในการทางาน

ความสขในการทางานถอเปนสงททกคนปรารถนาเพราะไมอาจปฏเสธไดวาในแตละวนมนษยเราใช

ชวตอยกบงานมากทสดเมอยางกาวเขาสวยผใหญ ดงนน การทางานจงมผลกระทบอยางมากตอคณภาพชวต

สภาพจตใจ และสขภาพของผคนในยคปจจบน องคกรหลายองคกรพยายามแสวงหาคาตอบวา “ความสข” ของ

บคลากรนนคออะไร เพราะหากทราบวาบคลากรมความตองการสงใด ยอมนาไปสการปรบเปลยน ปรบปรง หรอ

พฒนาปจจยเหลานนใหสามารถสรางความผาสกแกบคลากรได ความพยายามนจะนาองคกรไปสความสาเรจ

อยางยงยน ในปจจบน องคกรตางๆ ลวนตระหนกวาความสาเรจขององคกรไมไดขนอยกบ “ปรมาณของงาน”

แตเพยงอยางเดยว หากปจจยสาคญทขบเคลอน “งาน” ใหม “คณภาพ” นนยอมมาจาก “คนทางาน” ดงนน

การรจกดงความสามารถของคนแตละคนมาใชอยางเหมาะสม รวมถงการรจกพฒนาศกยภาพของบคคลเหลานน

ตามความตองการของแตละคน จะเปนการชวยรกษาคนเหลานนใหอยกบองคกรและสรางประโยชนกบองคกร

291

4

ในระดบสง หากองคกรมองขามความสาคญของบคลากร แนวโนมทองคกรนนจะประสบความสาเรจในดานของ

การบรหารงานทรพยากรบคคลนนคอนขางตา เพราะการไมใสใจในทกขสขของผททางานใหแกองคกรเปนการ

แสดงออกเปนนยๆ แกบคลากรวาพวกเขาจะไมไดรบความเปนธรรมและไมมคณคาตองาน ทายทสดแลว

พฤตกรรมในการทางานของบคลากรกจะมประสทธภาพทลดลง เพราะบคลากรขาดแรงจงใจในการทางาน

(สธน ฤกษขา, 2554)

การสรางความสขในททางาน (Happy Workplace) ถอเปนปจจยสาคญในการสรางองคกรแหง

ความสาเรจ เนองจากความสขของคนในองคกรนามาซงประสทธภาพในการทางานและปรมาณของงานทเพม

มากขน บรรยากาศแหงความสขในองคกรกอใหเกดความคดสรางสรรคและนวตกรรมใหมๆ ลดความเครยดและ

ความขดแยง เกดแรงผลกดนในการรวมแรงรวมใจกนของคนในองคกร และการรวมมอกนถอเปนกาวสาคญใน

การสรางองคกรทมความกาวหนาอยางยงยน ดงนน หวใจหลกของการมองคกรในอดมคตคอการสรางวฒนธรรม

องคกรทเออตอการเพมความผาสกของบคลากร การทบคลากรเกดความสขในการทางานยงมผลตอการ

สนบสนนใหเกดความภาคภมใจในองคกรและความผกพนตอองคกรอกดวย (ประพนธ ผาสกยด, 2549)

อยางไรกด ความสขในททางานเปนทางเลอก ไมมใครสามารถผลกดนใครใหมความสขหรอไมม

ความสขได เพราะความสขในททางานของคนละคนแตกตางกน อนมาจากปจจยททาใหเกดความสขนนแตกตาง

กน ดงนน ปจจยหลกๆ ทสงผลตอการสรางความผาสกในองคกรมดงตอไปน

1) งาน คอ ธรรมชาตของงานทไดรบมอบหมายมความทาทายหรอไม งานมความสอดคลองกบ

ศกยภาพของผปฏบตงานหรอไม ผปฏบตงานรสกมคณคาจากงานททาหรอไม

2) วฒนธรรมการทางาน คอ เปดโอกาสและสนบสนนการมสวนรวมในการตดสนใจและเกดความรสก

เปนสวนหนงขององคกรหรอไม

3) ปจจยแวดลอม คอ สภาพแวดลอมในททางานเอออานวยตอการทางานหรอไม การทางานรวมกบ

เพอนรวมงานเปนอยางไร ทกคนมสวนชวยเหลอซงกนและกนหรอไม

4) ภาวะผนา คอ ผนาหรอผบรหารสงเสรมการทางานหรอไม มการใหทศทางในการทางานทชดเจน

และกระตนใหเกดแรงจงใจในการทางาน

จากปจจยทมผลตอความสขในการทางานดงกลาว อาจกลาวไดวาผทมความสขในการทางานมกจะ

ประสบความสาเรจมากกวาบคคลอน เนองจากคนทมความสขในการทางานมกจะมใจรกในงานททา มทศนคตท

ดตองาน มองโลกในแงด เขาสงคมเปน มความกระตอรอรนและขยนขนแขง และเปดใจทจะพฒนาตนเอง

รวมถงกลาเผชญหนากบความทาทายทเกดขนจากการทางาน (ประพนธ ผาสกยด, 2549)

ดงนน ความสขในการทางานจงมาจากองคประกอบ 4 อยางสนบสนนซงกนและกน คอ

องคประกอบดานสภาพจตใจ องคประกอบดานสมรรถนะของจตใจ องคประกอบดานคณภาพของจตใจ และ

องคประกอบดานปจจยสนบสนน ซงองคประกอบหลกทง 4 มความสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตตงแตฉบบท 8 (พ.ศ. 2540 - 2544) ตอเนองมาจนถงฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 - 2555) ซงมเปาหมาย

292

5

สงสดในการนาประเทศชาตไปส “สงคมอยเยนเปนสขรวมกน” โดยชวตการทางานเปนหนงในองคประกอบทใช

ในดชนชวดความอยดมสขของคนไทย

ความหมายของ “องคกรแหงความสข”

เชนเดยวกบการบญญตความหมายของ “ความสข” ทมความหลากหลายอนเนองมาจากการ

ตความและเหตผลสนบสนน “องคกรแหงความสข” จงไดรบการตความและจากดความทแตกตางกนออกไป

ขนอยกบองคประกอบในการสรางความหมาย นกวชาการหลายทานไดใหคาจากดความเกยวกบองคกรแหง

ความสขทคลายคลงกนและแตกตางกน อาท องคกรทสามารถบรรลถงพนธกจทตงไวพรอมกบมความสามารถใน

การเตบโตและพฒนาบคลากรในองคกรไปพรอมๆกน (Dive, 2004) และจะตองเปนองคกรทสภาพแวดลอมเออ

ประโยชนตอสขภาพของพนกงานและผลการปฏบตงานทสงขน (Lowe, 2004) รวมถงการทพนกงานม

จดมงหมายรวมกบองคกรและมงเนนการปรบเปลยนการทางานเพอเปาหมายโดยการรวมมอรวมใจกน (Smet,

Loch & Schaninger, 2007)

สรปไดวา องคกรแหงความสข คอ องคกรทสามารถกระตนและสรางแรงจงใจ รวมถงความสขทง

ทางกายและใจใหเกดขนแกบคลากรในองคกร กอใหเกดความรสกเปนสวนหนงในองคกรรวมกนและผลกดนให

เกดความรสกตงใจปฏบตงานเพอบรรลเปาหมายขององคกร

ความสาคญของ “องคกรแหงความสข”

ความสาคญของความสขขององคกรชวยสงเสรมใหคนในองคกรเกดความพงพอใจตองาน (Job

Satisfaction) ซงความพงพอใจในงานนนควรแสดงออกมาทงในระดบความคดและความรสกจงจะเกดประโยชน

สงสดแกองคกร (Eagly & Chaiken, 1993) โดยความพงพอใจดงกลาวมกจะถกแสดงออกมาในแง “คณภาพ

ของงาน” ทแตกตางกน (Brief, 1998)

นอกจากน ความสขขององคกรยงมความสาคญตอการสรางความผกพนในองคกร ซงสวนใหญการ

เกดความผกพนตอองคกรลวนมาจากความรสกหรอทศนคตทดตอองคกร มกแสดงออกในดานของความผกพน

ทางอารมณ (Affective Commitment) ซงเปนการแสดงออกในระดบจตใจทสงผลกระทบตอพฤตกรรมการ

ทางานของบคคล (Cooper-Hakim & Viswesvaran, 2005)

การสรางความสขในองคกรยงชวยเพมระดบการมสวนรวมในงาน (Job Involvement) กลาวคอ

หากผปฏบตงานในองคกรรสกมสวนรวมในการสรางความสาเรจในงาน ยอมตระหนกวาตนเองมความสาคญและ

มคณคาตอความสาเรจจากการทางานนนๆ อกทงการเพมความสขใหแกพนกงานเทากบเปนการสงเสรมให

พนกงานเหนความสาคญของตนเองตองานททา สงผลใหเกดความระมดระวงในการทางานยงขน ทายทสดแลว

องคกรจะไดรบประโยชนสงสด (Brown, 1996)

293

6

ผลกระทบจากความสขในองคกรตอความผกพนส วนบคคลของพนกงาน (Personal

Engagement) ถอวามสวนเกยวของกนอยางใกลชด ซงสงนมกถกแสดงออกมาทางกาย ทางความคดและทาง

อารมณของผปฏบตงาน เมอพนกงานมความผกพน พนกงานจะมความเกยวพนทางกาย มความตนตวทาง

ความคดและมความเกยวของทางอารมณกบบทบาทในการทางานของตน อาจกลาวไดวาความสขในการทางาน

เปนตวกระตนใหพนกงานเกดความขยนขนแขงและทมเททจะทางานใหสาเรจลลวง หากองคกรสามารถสราง

ความผกพนในระดบจตใจไดยอมชวยขจดความเหนอยลาและเบอหนายในการทางานของผปฏบตงานได ซงจะ

เปนการลดเวลาและเพมประสทธภาพในการทางาน (Schaufeli, Salanova, González-romá & Bakker,

2002)

อกประเดนทไมสามารถมองขามไดคอ “การเกดความสนกในการทางานและมแรงบนดาลใจอยาง

ตอเนอง” เมอองคกรมบรรยากาศทเปนมตรตอพนกงาน ผปฏบตงานยอมรสกผอนคลายและเกดความสนกใน

งาน สงผลใหการเผชญหนากบความทาทายทเกดขนจากการทางานเปนเพยงสงทตองแกไขและกาวขามไป

มากกวาเปนอปสรรคทไมมทางออก ดงนน ความสนกและแรงบนดาลใจในงานทเกดขนจากความสขในองคกร

นาไปสการทางานทลนไหลและเกดการพฒนาศกยภาพของผปฏบตงานอย เสมอ (Csikszentmihalyi,

Abuhamdeh, & Nakamura, 2005)

ผลกระทบสดทายทเกดขนจากการสรางความสขในองคกร คอ อารมณทเกดขนในททางาน

(Affect at work) หากองคกรไมสามารถทาใหเกดบรรยากาศทเออประโยชนตอสขภาพกายและสขภาพจตของ

บคลากรไดยอมสงผลกระทบตอวฒภาวะทางอารมณของพนกงาน กลาวคอ อารมณทแสดงออกของพนกงาน

ระหวางการปฏบตงานยอมเปนไปทางลบหากระดบความสขในททางานตา ในทางตรงกนขาม การแสดงออกทาง

อารมณจะเปนไปในเชงบวก หากพนกงานมความสข เมอการแสดงออกทางอารมณของพนกงานเปนไปใน

ทางบวกยอมทาใหเกดความกลมเกลยวกนระหวางพนกงานดวยกน ซงชวยลดความขดแยงอนจะเกดจากการ

กระทบกระทงกนทางอารมณ (Watson & Tellegen, 1985)

ดงนน หากประสบความสาเรจในการสรางองคกรแหงความสขกจะนาไปสผลกระทบเชงบวกในวง

กวางซงจะสงผลตอความสาเรจอยางยงยนขององคกร เนองจากเปนการรกษาและพฒนาบคลากรไปพรอมๆกบ

การดาเนนงานเพอมงสเปาหมายสงสดขององคกร

ปจจยททาใหเกด “องคกรแหงความสข”

ในยคโลกาภวฒนทมการแขงขนกนทางธรกจคอนขางสงสรางความกดดนใหแกภาครฐและเอกชน

ในการผลกดนใหองคกรเกดประสทธภาพสงสดและมบคลากรยอดเยยมเพอผลตผลงานใหแกองคกร ดงนน ทง

นกวชาการ ผบรหารและนกวางแผนทงหลายตางพยายามแสวงหาแนวทางและกลยทธในการสรางองคกรแหง

ความสข หากแตการจะทาให “ความตงใจ” เกดผลเปนรปธรรมไดยอมอาศยการศกษาเหตและปจจยทมผลตอ

การเกดความผาสกในองคกร ทงน ความสขในองคกรเกดขนไดในหลายระดบ แตหลกสาคญทเปนหวใจมอย 2

294

7

ประการ คอ ปจจยการสรางความสขในระดบบคคลและปจจยการสรางความสขในระดบหนวยงานหรอองคกร

ซงทงสองอยางนลวนมความสมพนธกนในระดบใกลชด

นกวชาการหลายทานกลาววา ความสขในการทางานเรมตนขนไดจากตวเรากอน อาท ทฤษฎของ

Organ (1988) ระบถงพฤตกรรมการเปนสมาชกทดขององคกรแหงความสข ซงสามารถแบงออกเปน 5

องคประกอบหลก ดงน

1. การรจกใหความชวยเหลอและแลกเปลยนเรยนร (Altruism) คอ มความเตมใจในการชวยงานหรอ

แกปญหาเกยวกบการทางานของผอนในดานตางๆ อกทงรจกการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน

ทงความรในงาน ความรทวไป และความรเชงลก รจกการทางานเปนทม

2. การคานงถงผอน (Courtesy) คอ มความเอออาทร นกถงผอน ลดความขดแยงและไมสรางปญหา

ใหเกดความขดแยง เอาใจเขามาใสใจเรา เรยนรทจะเคารพสทธของผอนเพราะตองพงพาซงกน

และกน

3. การรจกอดทนอดกลน (Sportsmanship) คอ รจกระงบอารมณและความรสกตอความคบแคนใจ

หรอความไมพอใจ ยอมผอนปรนและประนประนอมเพอสรางบรรยากาศทดในองคกร

4. การใหความรวมมอ (Civic Virtue) คอ มความรบผดชอบตอองคกรและการดาเนนงานขององคกร

การรจกรกษาความลบขององคกร กลาเสนอแนะความคดเหนทเหมาะสมตอการพฒนาองคกร

5. การสานกในหนาท (Conscientiousness) คอ ปฏบตตนตามกฎ ระเบยน และแบบแผนเพอให

เกดความเรยบรอยในองคกร ตรงตอเวลาและมจตสานกทดตอองคกร รกษาทรพยสนทเปนของ

องคกร

Walton (1974) เปนหนงในนกวชาการผซงมอทธพลตอแนวคดเกยวกบองคกรแหงความสข เขา

ไดเสนอทฤษฎเกยวกบคณภาพชวตในการทางาน โดยเปนการแสดงใหเหนถงปจจยการสรางความผาสกในอก

แงมมหนง หวใจหลกของทฤษฎคอการพจารณาคณลกษณะของบคคลเกยวกบคณภาพชวตทเนนความเปน

มนษยหรอ “การตอบสนองตอความตองการ” และ “ความพงพอใจ” ของบคคลในการทางาน Walton (1974)

กลาววาปจจยทมผลตอคณภาพชวตในการทางานประกอบไปดวย 8 อยาง คอ

1. การไดรบคาตอบแทนในการทางานทเพยงพอและยตธรรม โดยคาตอบแทนมความเหมาะสมและ

สอดคลองกบปรมาณงานทไดรบมอบหมาย

2. สภาพการทางานทคานงถงความปลอดภยและสงเสรมสขภาพ สภาพแวดลอมในการทางานจะตอง

อยในสถานทดและไมสงผลเสยตอสขภาพทงในระยะสนและระยะยาว

3. ความมนคงและความกาวหนาในงาน ตองมการมอบหมายงานใหมหรองานทตองใชความรและได

พฒนาทกษะใหเพมมากขน

4. โอกาสในการพฒนาความสามารถของบคคล ใหโอกาสพนกงานไดพฒนาความรความสามารถ ทา

ใหเกดความรสกวาตนมคณคาและรสกทาทายในการทางานไดใชความรความสามารถเตมท

295

8

5. การบรณาการทางสงคมหรอการทางานรวมกน การใหการยอมรบทาใหเกดความรสกวามคณคา

เกดการสรางความรวมมอและการทางานรวมกน ไมมการแบงพรรคแบงพวก

6. ประชาธปไตยในองคการ สงเสรมและรกษาสทธของพนกงาน ใหความเปนธรรมแกทกคนเทาเทยม

กน

7. ความสมดลระหวางงานกบชวตสวนตว สรางความสมดลระหวางชวตการทางานและชวตสวนตว

8. ลกษณะงานทเปนประโยชนตอสงคม มอบหมายงานทเปนประโยชนตอสงคม แสดงใหเหนถงความ

รบผดชอบตอสงคม เปนการสรางคณคาในกบงานและสงเสรมความรสกมคณคาในตนเองจากการ

ทางาน

เมอพจารณาถงปจจยตางๆขางตน จะเหนไดวาองคกรตองตระหนกถงลาดบขนความตองการของ

มนษยทสงผลตอความสขทงในชวตประจาวนและชวตการทางาน การคานงถงความตองการของมนษยจะทาให

องคกรสามารถมองเหนแนวทางในการสรางความผาสกแกบคลากรได โดยความตองการแบงออกเปน 5 ระดบ

คอ ความตองการทางดานกายภาพ ความตองการทางดานความปลอดภยมนคง ความตองการทางสงคม ความ

ตองการไดรบการยกยองในสงคม และความตองการทจะไดรบความสาเรจในชวต (Maslow, 1954)

นอกจากน องคการอนามยโลก (Burton, 2010) ไดกาหนดกรอบสขภาวะในททางาน (WHO:

Healthy Workplace Framework) ซงมความสอดคลองกบทฤษฎของ Maslow เพอเปนแนวทางในการ

เสรมสรางสขภาวะในททางานใหแกผปฏบตงานและผลกดนใหเกดประสทธภาพและประสทธผล รวมถงนาไปส

การเพมมลคาและการแขงขนทสงขนขององคกร โดยองคกรจะตองตระหนกแนวทาง 4 ทาง ไดแก

1. การคานงถงสภาพแวดลอมทางกายภาพ คอ สงอานวยความสะดวกในททางาน ซงมผลกระทบตอ

ความปลอดภยทงทางรางกายและจตใจ ตลอดจนสขภาวะและความเปนอยของพนกงาน

สภาพแวดลอมถอเปนพนฐานของความปลอดภยและสขภาวะในการประกอบอาชพ โดยมผลตอ

ภาวะการเจบปวย

2. การคานงถงสภาพแวดลอมทางจตสงคม คอ วฒนธรรมองคกร ทศนคต ความเชอ คานยม และ

แนวทางการปฏบต ลวนสงผลกระทบตอความผาสกของพนกงานทงดานรางกายและจตใจ เพราะ

หากคานยมและทศนคตขององคกรมความขดแยงหรอไมตรงกบคณคาทบคลากรแตละคนยดถอ

ยอมนาไปสความขดแยงทางทศนคตและจตใจ และอาจกอความเครยดในระยะยาวได

3. การคานงถงแหลงของสขภาวะบคคลในททางาน คอ สภาพแวดลอมทสนบสนนบรการสขภาพ

ขาวสารและโอกาสททางองคกรเตรยมใหแกบคลากร มระบบการตดตามและสนบสนนบคลากรทง

ทางสขภาพกายและสขภาพจตใจ

4. การคานงถงชมชนบรษท คอ การสรางความเชอมโยงระหวางชมชนและบรษทผานกจกรรมทอาศย

ทกษะ ความเชยวชาญ และทรพยากรตางๆ เพอสรางความผกพนตอองคกร

296

9

ในประเทศไทย สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ไดเลงเหนถงความสาคญ

ของการสรางความผาสกใหเกดขนแกบคลากรในองคกร และเพอความเหมาะสมตอบรบทในสงคมไทย จง

เหนสมควรกาหนดแนวคดและหลกการเรองความสขพนฐาน 8 ประการสาหรบคนทางาน (Happy 8) ขน เพอ

สงเสรมคณภาพชวตของคนทางานในประเทศไทยใหดยงขน ทงน องคประกอบของความสขทง 8 ประการ

ประกอบไปดวย

1. Happy Body (สขภาพด) กลาวคอ การมสขภาพแขงแรงทงกายและจตใจ การมสขภาพทดยอม

นาไปสประสทธภาพทสงขนของการทางาน โดยมความสอดคลองกบหลกการทสาคญทกระทรวง

สาธารณสขพยายามสงเสรมใหคนไทยมสขภาพแขงแรง ซงรจกกนในชอ “โครงการเมองไทย

แขงแรง” และภายใตโครงการดงกลาว มการหยบยกองคประกอบทสาคญขน เรยกวา “6 อ”

ไดแก 1) อาหารครบหาหมและถกสขลกษณะ 2) ออกกาลงกายใหสขภาพแขงแรง 3) อารมณเชง

บวก ปราศจากความเครยด และมความสมพนธทางสงคมทด 4) อนามยสงแวดลอมในชมชนทถก

หลกสขาภบาลสงแวดลอม 5) อโรคยา ลดพฤตกรรมทสมเสยงตอการเกดโรค 6) อบายมข การงด

เวนสารเสพตดและการสาสอนทางเพศ ดงนน การทองคกรรจกนาหลกการขางตนไปพฒนาเปน

แผนทเหมาะสมในการดแลบคลากรจะชวยใหสถานประกอบการมความเขมแขงขนในเชง

ทรพยากรมนษยและเปนสวนหนงในการสรางสงคมการทางานทมคณภาพใหเกดขน

2. Happy Heart (นาใจงาม) คอ การดงเอาเอกลกษณของความเปนไทยออกมา เรยกวา “การม

นาใจเออเฟอเผอแผ” การสงเสรมใหบคลากรในทกภาคสวนรจกลดความเหนแกตว และสนใจผคน

หรอสงรอบขางเพมมากขนจะชวยองคกรใหสามารถขดเกลาการมจตสาธารณะและการรจกความ

รกตอเพอนมนษยดวยกน ประโยชนสงสดในการสงเสรมใหเกดสงคมแหงความรกในองคกรนยอม

ทาใหองคกรประสบความสาเรจ เนองจากความขดแยงระหวางบคคลจะลดลง แตการทางานเปน

ทมจะเพมมากขน ซงการพฒนาจตใจถอเปนการลงทนระยะยาวทสรางความยงยนแกองคกร

3. Happy Society (สงคมด) การสงเสรมใหมความรบผดชอบตอสงคม การรจกเออเฟอเผอแผตอ

ชมชนและสงคมรอบขาง เปนการสรางสภาพแวดลอมรอบขางใหเปนมตรตอการทางาน นอกจากน

การแสดงความหวงใยและชวยเหลอชมชนเปนการชวยลดปญหาสงคมและทาใหสงคมนาอยมาก

ขน เมอปญหาทางสงคมลดลง ผลกระทบทางตรงทเกดขนคอผคนในสงคมยอมมสขภาพกายและ

ใจทดขน ความผาสกทงในชวตการทางานและการดาเนนชวตกจะเพมสงขนเชนกน

4. Happy Relax (ผอนคลาย) เรยนรทจะผอนคลายในการดาเนนชวต ลดความรบเรงและการแขงขน

ซงจะสงผลตอการลดปญหาสขภาพ เพราะการใชชวตทรบเรงและตงเครยดอยเสมอเปนการบน

ทอนสขภาพกายและใจในระยะยาว การรจกผอนคลายชวยลดความเหนอยลาและเบอหนายท

เกดขน โดยถอวาเปนการเพมประสทธภาพและประสทธผลตอการทางาน เพราะเมอคนเรารจก

ผอนคลาย ยอมเกดขอผดพลาดในการทางานนอยลง มความรอบคอบมากขน ทสาคญคออตราการ

ลาจะลดนอยลง เพราะบคลากรเกดความเครยดทสงผลกระทบตอสขภาพในอตราทตา

297

10

5. Happy Brain (หาความร) เปนการศกษาหาความรเพอพฒนาขดความสามารถของตนเองอยาง

สมาเสมอ โดยความรทไดมาจะชวยสงเสรมความมนคงและความกาวหนาในอาชพการงาน

โดยเฉพาะอยางยงการเพมพนความรยงชวยใหบคคลสามารถนาความรเหลานนไปประยกตใชใน

การดาเนนชวตประจาวนใหเกดประโยชนสงสดและสรางสงคมทมความสขได ทสาคญ การพฒนา

ความรอยางสมาเสมอเปนการสรางแรงบนดาลใจและความคดสรางสรรค ซงการมบคลากรเชนน

ในองคกรยอมนาองคกรไปสความสาเรจ

6. Happy Soul (ทางสงบ) กลาวคอ การมคณธรรมประจาใจในการดาเนนชวตเปนสงจาเปนพนฐาน

ในการอยรวมกนของมนษย โดยเฉพาะอยางยงการรจกละอายและเกรงกลวตอการกระทาทไมดท

จะสงผลกระทบในเชงลบตอทงตนเองและบคคลรอบขาง คนทดยอมนาความสขมาสองคกร

7. Happy Money (ปลอดหน) ชวตทปลอดหนยอมสรางความสขอยางใหญหลวง การรจกใชเงนให

เปนและการรจกพงพอใจในสงทตนมยอมลดปญหาเรองสภาพคลองทางการเงนทฝดเคองอน

นาไปสความทกขกายและใจ ในการน การมหนสนยงทาใหคนทางานขาดสมาธ และเมอขาดสมาธ

ประสทธภาพการทางานจะลดลง ความผดพลาดยอมเพมขนตามมา สดทายแลวการขาดความ

ยบยงชงใจในเรองของการใชเงนสามารถนาไปสความแตกแยกทางครอบครวและสงคม กอใหเกด

ปญหาอาชญากรรมตามมาได

8. Happy Family (ครอบครวด) การมครอบครวทดและมนคงถอเปนรากฐานสาคญตอการสราง

มนษยทมคณภาพ ครอบครวทอบอนจะสงผลตอพฤตกรรมการทางานเชงบวก เพราะบคคลนนไม

ตองแบกรบแรงกดดนหรอสภาวะความเครยดจากทบานมาททางานดวย ดงนน การมครอบครวทด

เปรยบเสมอนการมภมคมกนทด

จากแนวทางและหลกการในการสรางความสขแกองคกรทกลาวมาขางตน หวใจหลกคอการททก

คนตระหนกรถง “หนาท” ของทกคนในการเปนสวนหนงในการสรางความผาสก ไมใชเปนหนาทขององคกรแต

เพยงฝายเดยว เพราะการเกดความสขรวมกนปจจยดานบคคลและปจจยสนบสนนจะตองเดนไปพรอมๆ กน

อยางไรกด การจะเรงสรางความสขในททางานจาเปนตองอาศยระบบการจดการทเหมาะสมกบบคลากรและ

สภาพความเปนไปของแตละท แนนอนวาการสรางความสขในททางานอยางยงยนยอมไมมแนวทางทตายตว

แมแตคาจากดความเรอง “ความสข” ยงมความแตกตางและหลากหลาย ดงนน จงเปนหนาทของบคลากรและ

องคกรทจะตองรวมมอกน

บรรณานกรม

Brief, A. P. (1998). Attidues in and around organizations. Thousand Oaks, CA, USA: Sage

Publications.

298

11

Brown, S. P. (1996). A meta-analysis and review of organizational research on job involvement.

Psychological Bulletin, 120, 235-255.

Burton, J. (2010). WHO Healthy Workplace Framework and Model: Background and Supporting

Literature and Practices. WHO Headquarters, Geneva, Switzerland : Evelyn Kortum.

Cooper-Hakim, A., & Viswesvaran, C. (2005). The construct of work committement: Testing an

integrative framework. Psychological Bulletin, 131, 241-305.

Csikszentmihalyi, M., Abuhamdeh, S., & Nakamura, J. (2005). Flow. In A. J. Elliot, & C. S. Dweck,

Handbook of competence and motivation (pp. 598-608). New York: The Guilford Press.

Dive, B. (2004). The healthy organization. USA: DMA Consultancy Limited.

Eagly, A. H., & Chaiken, S. (1993). The psychology of attitudes. Fort Worth: Harcourt Brace

Jovanovich.

Lowe, G. S. (2004). Health workplace strategies: Creating change and achieving results. USA:

The Graham Lowe Group Inc.

Maslow, A. H. (1954). Motivation and personality. New York: Harper and Row.

Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior - The good soldier syndrome. (1, Ed.)

USA: D.C. Heath and Company.

Schaufeli, W. B., Salanova, M., González-romá, V., & Bakker, A. B. (2002). The measurement of

engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach.

Journal of Happiness Studies, 3, 71-92.

Seligman, M. E., & Csikszentmihalyi, M. (2000, January). Positive psychology: An introduction.

American Psychologist, 55(1), 5-14. doi:http://dx.doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.5

Smet, A. D., Loch, M., & Schaninger, B. (2007). Anatomy of a healthy corporation. The

McKinsey Quarterly.

Veenhoven, R. (1996, January). Happy life-expectancy: A comprehensive measure of quality-of-

life in nations. Social Indicator Research, 39(1), 1-58. doi:10.1007/BF00300831

Walton, R. E. (1974). Improving quality of work life. Harvard Business Review, 15(5), 12-16.

299

12

Watson, D., & Tellegen, A. (185). Toward a consensual structure of mood. Psycological Bulletin,

98, 219-235. doi:10.1037/0033-2909.98.2.219

สวนย เกยวกงแกว. (2554). การพยาบาลจตเวช. (พ. 2, Ed.) ปทมธาน: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ประพนธ ผาสขยด (2549). Happy Workplace – สวรรคในททางาน. Retrieved มถนายน 2, 2560, from

https://www.gotoknow.org/posts/58183

สธน ฤกษขา (2554). การพฒนาทรพยากรมนษยในภาคเอกชนไทย. วารสารวทยาการจดการ, 28(2), 1-13.

สภาณ สขะนาคนทร (2549). ปจจยทมความสมพนธกบความสขของประชาชน อาเภอทาปลา จงหวดอตรดตถ.

วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยราชภฏอตรดตถ, อตรดตถ.

300

ความร การปฏบต ปญหาการใชยา และแนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาของผปวยโรคเบาหวาน อ าเภอเมองบงกาฬ จงหวดบงกาฬ KNOWLEDGE, PRACTICES AND DRUG-THERAPY PROBLEMS OF

DIABETIC PATIENTS AND SOLUTION GUIDELINES, MUEANG

BUENGKAN DISTRICT, BUENGKAN PROVINCE

ผวจย สรวชญ พนธนา ปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาสาธารณสขศาสตร อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย ดร.ประภาเพญ สวรรณ รองศาสตราจารย ดร.สรย จนทรโมล รองศาสตราจารย ดร.สธรรม นนทมงคลชย บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการวจยเชงพรรณา เพอศกษาความร การปฏบต ปญหาการใชยา และแนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน อ าเภอเมองบงกาฬ จงหวดบงกาฬ กลมตวอยางทศกษา ไดแก ผปวยโรคเบาหวาน จ านวน 86 คน บคลากรสาธารณสขในชมชน จ านวน 15 คน อสม.จ านวน 15 คน เกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม ในกลมผปวยโรคเบาหวาน และแนวค าถามในสมภาษณเชงลกเกยวกบปญหาการใชยาและแนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน ในกลมบคลากรสาธารณสขและอสม. เกบขอมลระหวางวนท 8 กมภาพนธ พ.ศ. 2560 ถง 12 เมษายน พ.ศ. 2560 วเคราะหขอมลโดยใช รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหความสมพนธโดย ไคสแควร และสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน วเคราะหขอมลเชงคณภาพดวยการวเคราะหเนอหา

ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวานอยในระดบมาก คดเปนรอยละ 45.3 รองลงมาอยในระดบนอย คดเปนรอยละ 34.9 และอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 19.8 ตามล าดบ มการปฏบตทเหมาะสมตอการรกษาโรคเบาหวานและการใชยาอยในระดบมาก คดเปนร อยละ 70.9 รองลงมาอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ17.4 และในระดบนอย คดเปนรอยละ 11.6 ตามล าดบ ปจจยทมความสมพนธกบความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวาน ไดแก เพศ สถานภาพสมรส และปจจยทมความสมพนธกบการปฏบตทเหมาะสมตอการรกษาโรคเบาหวานและการใชยา ไดแก ระดบการศกษา ปญหาทพบมากในการใชยาคอ ผปวยโรคเบาหวานไดรบยาจ านวนหลายรายการ ผปวยโรคเบาหวานรบประทานยาและอาหารไมตรงตามเวลา แนวทางการแกไข ทมบคลาการทางการแพทยควรหาวธลดจ านวนรายการยา และควรหาวธแกไขปญหาการลมรบประทานยาของผปวยโรคเบาหวาน

ผลการศกษาครงนเสนอแนะใหหนวยงานในพนทควรวางแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานรวมกบชมชน เพอการดแลผปวยอยางตอเนอง ค าส าคญ : ความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวาน การปฏบตทเหมาะสมตอการการใชยาโรคเบาหวาน

ปญหาการใชยา ผปวยโรคเบาหวาน

301

Abstract This descriptive survey study was aimed to describe the knowledge, practices

and drug therapy problems in diabetics and solution guidelines of Mueang Bueng Kan

district, Bueng Kan province. The study samples comprised of 86 diabetic patients, 15

public health personnel and 15 village health volunteers. Data were collected through

a self-administered questionnaire between 8th

February and 12th

April, 2017. The data

were analyzed by using percentage, mean, standard deviation, Chi–square, Pearson's

correlation coefficient, and content analysis.

The results showed that 45.3 percent of the samples had a "high" level of

knowledge about medication while 34.9 percent and 19.8 percent had a "low" and a

"moderate" level respectively. In regard to diabetes medication practices, 70.9 percent

had practiced at a "high" level, 17.4 percent and 11.6 percent had practiced at a

"moderate" and "low" level respectively. Gender and marital status were found to

significantly correlate with diabetes medication. Cation knowledge article educational

level was found to significantly correlate with medication practices(p<0.05). The

medication problems found most were "Too many kinds of medicines received" and

"Taking medicines and meal is not punctual as described". The recommended

solutions were the medical team should consider the less number of medicines and

look for the effective way to solve the problem of forgetting to take medicines.

The results suggested that the relevant departments should work cooperatly

with the community to plan and implement continuing care for diabetic patients.

Key Words : Knowledge about Diabetes Medicines, Appropriate Practice about

Diabetes Medicines, Drug Therapy Problems, Diabetic Patients

บทน า

โรคเบาหวานเปนสาเหตของการเจบปวยและการตายกอนวยอนควรจากภาวะแทรกซอน สงผลกระทบตอผปวยทงทางดานรางกาย จตใจ สงคม และเศรษฐกจ มการส ารวจขอมล พบวา ผปวยโรคเบาหวานปฏบตตวใชยาไมถกตอง สงผลใหเกดภาวะแทรกซอน และเกดปญหาตอสขภาพของผปวย(American Diabetic Association,2016)

การดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนจะเกดประสทธภาพสงสด ตองอาศยการมสวนรวมของภาคเครอขายในชมชน และโดยเฉพาะสมาชกในครอบครวของผปวยโรคเบาหวาน ซงมความใกลชดสามารถรและเขาใจในวถการด าเนนชวตของผปวยไดด เพอใหผปวยสามารถใชยาไดอยางถกตอง รวมถงการปฏบตตวทเหมาะสมกบภาวะโรค ซงในประเดนของการศกษาดานการบรบาลทางเภสชกรรมทชมชนเขามามสวนรวมโดยตรงยงไมมมากอน

ประเทศไทยพบจ านวนผปวยโรคเบาหวานทมากขนในทกป บคลากรทางการแพทยไดตนตวและเลงเหนความส าคญของการดแลผปวยโรคเบาหวานโดยเฉพาะแผนกผปวยนอกในโรงพยาบาลของรฐ และการดแลผปวยในระดบปฐมภม (ปทมา โกมทบตร,2552) จากการส ารวจขอมล พบวา ผปวยโรคเบาหวานใชยาไมถกตอง สงผลใหเกดภาวะแทรกซอน และเกดปญหาตอสขภาพของผปวย (ทนกร ศรษภม,2550)

302

อ าเภอเมองบงกาฬ จงหวดบงกาฬ มจ านวนผปวยดวยโรคเบาหวาน ตงแตป พ.ศ. 2558 – 2559 จ านวน 2032 คน และ 2147 คน ตามล าดบ(โรงพยาบาลบงกาฬ,2559) และพบวา จ านวนผปวยโรคเบาหวานเพมขนทกป จากขอมลดงกลาว พบวา มผปวยโรคเบาหวานทใชยาไมถกตอง และไมสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได จากการรายงานอบตการณความคลาดเคลอนทางยา งานเภสชกรรมคลนกพเศษ โรงพยาบาลบงกาฬ ในป พ.ศ. 2559 พบผปวยโรคเบาหวานใชยาไมถกตองตามฉลากยา รอยละ 33.16 ผปวยหยดใชยาทแพทยสง รอยละ 19.67 (โรงพยาบาลบงกาฬ,2559) จากการสมภาษณผปวย พบวา สาเหตสวนใหญ ของการไมใชยาทรบกลบไปคอ ผปวยไมตระหนกถงความส าคญของการใชยา ผปวยปรบวธใชยาหรอหยดยาเอง

ผวจยจงสนใจทจะศกษาความร การปฏบต ปญหาการใชยา และแนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน อ าเภอเมองบงกาฬ จงหวดบงกาฬ โดยการศกษาดานความรและการปฏบตในการใชยารกษาโรคเบาหวานอยางถกตองเหมาะสมกบภาวะโรคในกลมผปวยโรคเบาหวาน และศกษาปญหาการใชยาและแนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน จากกลมบคลากรสาธารณสขและ อสม. โดยมงหวงในการแกปญหาการใชยาไมถกตอง ผปวยไดรบประโยชนสงสดจากการใชยา ปองกนปญหาจากการใชยาทอาจเกดขน และเพอใหผปวยกลมนสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได ลดการเกดภาวะแทรกซอนในผปวยโรคเบาหวาน วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาความรและการปฏบตเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน อ าเภอเมองบงกาฬ จงหวดบงกาฬ

2. เพอศกษาปญหาการใชยาและแนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน อ าเภอเมองบงกาฬ จงหวดบงกาฬ กรอบแนวความคดในการท าการวจย

การศกษาวจยเรองความร การปฏบต ปญหาการใชยา และแนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน อ าเภอเมองบงกาฬ จงหวดบงกาฬ ผวจยไดทบทวนวรรณกรรมเกยวกบ ความร การปฏบตเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน และการแกไขปญหาการใชยาในผปวยโดยประยกตใชแนวคดจากองคกรวชาชพตวแทนเภสชกรทปฏบตงานในโรงพยาบาล (American Society of Health-System Pharmacists; ASHP,1999) ทไดก าหนดแนวทางขนตนในการใหบรการทางเภสชกรรมแกผปวยนอก วธการวจย

การศกษานไดท าการศกษาเชงปรมาณโดยใชแบบสอบถามกบผปวยโรคเบาหวาน ท าการศกษาเชงคณภาพโดยการสมภาษณเชงลกกบบคลากรสาธารณสขและอสม. โดยประชากรทศกษาประกอบดวย ผปวย จ านวน 86 ราย บคลากรสาธารณสข จ านวน 15 ราย และอสม. จ านวน 15 ราย เกบขอมล ระหวางวนท 8 กมภาพนธ พ.ศ. 2560 ถง 12 เมษายน พ.ศ. 2560 เครองมอทใชประกอบดวยแบบสอบถาม ส าหรบผปวย ประกอบดวย 3 สวน ไดแก แบบสอบถามขอมลทวไป แบบสอบถามเพอประเมนความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวาน แบบสอบถามเพอประเมนการปฏบตทเหมาะสมตอการรกษาโรคเบาหวานและการใชยา และแนวค าถามในการสมภาษณเชงลกส าหรบบคลากรสาธารณสขและอสม. เปนขอค าถามเกยวกบปญหาการใช

303

ยาและแนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน ท าการตรวจสอบคณภาพของเครองมอโดยสงใหผเชยวชาญ 5 ทานตรวจสอบความตรงของเนอหา ไดคาความตรงของเนอหาดานความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวาน เทากบ 1 และดานการปฏบตทเหมาะสมตอการรกษาโรคเบาหวานและการใชยา เทากบ 0.947 และทดสอบความเชอมนของแบบสอบถามโดยการเกบขอมลในกลมทมลกษณะคลายคลงกบประชากรจ านวน 30 ราย ไดคาความเชอมนรวมของเครองมอ เทากบ 0.800 สถตทใชในการวเคราะห ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหความสมพนธโดยใชสมประสทธสหสมพนธของเพยรสนและไคสแควร วเคราะหขอมลเชงคณภาพดวยการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

การวจยนไดรบการอนมตดานจรยธรรมการวจยในมนษย จากคณะกรรมการควบคมดานจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยเวสเทรน เอกสารรบรองเลขท WTU 2560-0018 เมอ วนท 7 กมภาพนธ พ.ศ. 2560

สรปผลการวจย

1. ขอมลสวนบคคลของผปวย จ านวน 86 คน ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางเปนเพศหญง รอยละ 68.6, เพศชาย รอยละ 31.4 และ มอายมากกวา 50 ป คดเปนรอยละ 43.02 อายเฉลย ( X ) เทากบ 49.79 ป อายต าสด 27 ป อายสงสด 67 ป มรายไดอยในชวง 5,000 - 10,000 บาทตอเดอน คดเปนรอยละ 48.84 โดยมรายไดเฉลยตอเดอน 10,352 บาท รายไดตอเดอนนอยทสด 3,500 บาท และรายไดตอเดอนมากทสด 30,000 บาท มอาชพเกษตรกรรมมากทสด คดเปนรอยละ 27.91 รองลงมาคอรบราชการ/พนกงานของรฐ คดเปนรอยละ 20.93 กลมตวอยางประมาณครงหนง มสถานภาพค คดเปนรอยละ 50 รองลงมาคอ หมาย/หยา/แยก คดเปนรอยละ 40.70 มการศกษาอยในระดบมธยมศกษาหรอต ากวามากทสด คดเปนรอยละ 74.42 รองลงมาคอ ระดบปรญญาตรขนไป คดเปนรอยละ 16.28 กลมตวอยางทงหมดทท าการศกษาคอผปวยโรคเบาหวานท ควบคมระดบน าตาลไมได หรอมผลการตรวจระดบน าตาลในเลอดครงลาสด <140 mg% คดเปนรอยละ 100 กลมตวอยางทเปนญาตของผปวยโรคเบาหวาน มประสบการณดแลผปวย 1-3 ป มากทสด คดเปนรอยละ 64.00 โดยระยะเวลาทญาตดแลผปวยเฉลยคอ 3.07 ป ระยะเวลาทญาตดแลผปวยนอยทสด 1 ป และระยะเวลาทญาตดแลผปวยมากทสด 7 ป

2. ความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวาน พบวา กลมตวอยางมความรเกยวกบการใชยาและการรกษาโรคเบาหวานอยในระดบมาก คดเปนรอยละ 45.3 รองลงมาอยในระดบนอย คดเปนรอยละ 34.9 และอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 19.8 ตามล าดบ

3. การปฏบตทเหมาะสมในการรกษาโรคเบาหวานและการใชยา พบวา กลมตวอยางสวนใหญมการปฏบตทเหมาะสมในการรกษาโรคเบาหวานและการใชยา อยในระดบมาก คดเปนรอยละ 70.9 รองลงมาอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ17.4 และในระดบนอย คดเปนรอยละ 11.6 ตามล าดบ

4. ปจจยทมความสมพนธกบความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวาน พบวา เพศ และ สถานภาพ มความสมพนธกบความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวานอยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) สวนปจจยดาน อาชพ ระดบการศกษา ไมมความสมพนธกบความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวาน ดงแสดงในตารางท 1 นอกจากนนตวแปรดาน อาย รายไดตอเดอน ระดบน าตาลในเลอด ระยะเวลาทญาตดแลผปวย เมอทดสอบความสมพนธโดยใชสถตสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน พบวา ไมมความสมพนธทางสถต

304

ตาราง 1 ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวาน วเคราะหดวยไคสแควร (n = 86)

ตวแปร ความร

p–value มาก (รอยละ)

นอย (รอยละ)

เพศ - ชาย - หญง

อาชพ - คาขาย - เกษตรกรรม - พนกงานรฐวสาหก จ/พนกงาน

บรษท - รบราชการ/พนกงานของรฐ - ธรกจสวนตว

สถานภาพ - โสด - ค - หมาย/หยา/แยก

ระดบการศกษา - ระดบมธยมศกษาหรอต ากวา - ระดบปวส./เทยบเทาขนไป

9(33.3) 30(50.8)

9(52.9) 11(45.8) 7(43.8)

6(33.3) 6(54.5)

1(12.5) 20(46.5) 18(51.4)

31(48.4) 8(36.4)

18(66.7) 29(49.2)

8(47.1) 13(54.2) 9(56.2)

12(66.7) 5(45.5)

7(87.5) 23(53.5) 17(48.6)

33(51.6) 14(63.6)

0.023*

0.833

0.030*

0.090

* คา p < 0.05 5. ปจจยทมความสมพนธกบการปฏบตทเหมาะสมในการรกษาโรคเบาหวานและการใชยา พบวา

ระดบการศกษา มความสมพนธกบการปฏบตทเหมาะสมตอการรกษาโรคเบาหวานและการใชยาอยางมนยส าคญทางสถต (p <0.05) สวนปจจยดาน เพศ อาชพ สถานภาพสมรส ไมมความสมพนธกบการปฏบตทเหมาะสมตอการรกษาโรคเบาหวานและการใชยา ดงแสดงในตารางท 2 นอกจากนนตวแปรดาน อาย รายไดตอเดอน ระดบน าตาลในเลอด ระยะเวลาทญาตดแลผปวย เมอทดสอบความสมพนธโดยใชสถตสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน พบวาไมมความสมพนธทางสถต (p <0.05)

305

ตาราง 2 ความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบการปฏบตทเหมาะสมตอการรกษาโรคเบาหวานและการใชยา วเคราะหดวยไคสแควร (n = 86)

ตวแปร การปฏบต

p–value มาก (รอยละ)

นอย (รอยละ)

เพศ - ชาย - หญง

18(66.7) 43(72.9)

9(33.3) 16(27.1)

0.790

อาชพ - คาขาย - เกษตรกรรม - พนกงานรฐวสาหกจ/พนกงานบรษท - รบราชการ/พนกงานของรฐ - ธรกจสวนตว

สถานภาพ - โสด - ค - หมาย/หยา/แยก

ระดบการศกษา - ระดบมธยมศกษาหรอต ากวา - ระดบปวส./เทยบเทาขนไป

12(70.6) 17(70.8) 11(68.8) 13(72.2) 8(72.7)

6(75.0) 31(72.1) 24(68.6)

47(73.4) 14(63.6)

5(29.4) 7(29.2) 5(31.2) 5(27.8) 3(27.3)

2(25.0) 12(27.9) 11(31.4)

17(26.6) 8(36.4)

0.994

0.828

0.041*

* คา p < 0.05 6. ผลการศกษาเชงคณภาพโดยการสมภาษณเชงลกถงปญหาการใชยา ไดศกษาในบคลากร

สาธารณสข จ านวน 15 คน และอสม. จ านวน 15 คน ซงกลมตวอยางสวนใหญใหความเหนวา ผปวยมปญหาเรองการลมรบประทานยา มากทสด รองลงมาคอ ผปวยไดรบยาหลายรายการซงอาจเปนสาเหตใหผปวยใชยาผด นอกจากนนเปนปญหาการรบประทานอาหารไมตรงเวลา สงผลใหรบประทานยาไมตรงเวลาตามมา และปญหาอน ๆ เชน การรบประทานผลไมตามฤดกาล ดงจะเหนไดจากค ากลาวตอไปน

“...อยากใหชวยหาทางแกปญหาคนชอบลมกนยา ไมรวาตองจดการยงไงกบปญหาชอบลมกนยา...” (ผใหขอมลอาย 44 ป)

“คณยายไดรบยาหลายรายการ กนยาไมถก บางตวกหมดกอนนด บางตวกเหลอ...” (ผใหขอมลอาย 57 ป)

“วนนงมอะไรใหท าหลายอยาง บางทกลมกนขาว ลมกนยา...” (ผใหขอมลอาย 48 ป) 7. ผลการศกษาเชงคณภาพโดยการสมภาษณเชงลกถงแนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาใน

ผปวยโรคเบาหวาน กลมตวอยางสวนใหญใหความเหนวา การจายยาโรคเบาหวานควรลดรายการยาทไมจ าเปนออกเพอใหงายตอการใชยาของผปวย รองลงมาคอ ควรรวมกนหาวธจดการปญหาการลมรบประทานยาโรคเบาหวาน เพอใหสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได ดงจะเหนไดจากค ากลาวตอไปน

306

“...อยากใหคณหมอจายยานอยลง หรอชวยแยกใหหนอยวายาไหนตองกนประจ า หรอยาไหนไมประจ า เพราะไดรบยาเยอะมาก...” (ผใหขอมลอาย 60 ป)

“...อยากใหชวยหาทางแกปญหาคนชอบลมกนยา ไมรวาตองจดการยงไงกบปญหาชอบลมกนยา...” (ผใหขอมลอาย 44 ป)

อภปรายผล ความรและการปฏบตเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน

ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวาน อยในระดบมาก คดเปนรอยละ 45.3 และระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 19.8 ทงนอาจเนองมาจากผปวยโรคเบาหวานเมอมารบบรการทโรงพยาบาลมกไดรบค าแนะน าเกยวกบความรในการดแลตนเอง แตในขณะเดยวกนกลมผปวยทมความรเกยวกบการใชยาและการรกษาโรคเบาหวานอยในระดบนอยรอยละ34.9 อาจเปนเพราะผปวยโรคเบาหวานสวนใหญเปนผสงอาย บางรายอาจมปญหาเรองการสอสาร ผลการศกษานสอดคลองกบการศกษาของ ประพฒนสร พมณวงศ(2555) ทพบวา ความรเกยวกบโรคเบาหวานของกลมตวอยางอยในระดบสง รอยละ 59.1 และมพฤตกรรมการปฏบตตวสวนใหญอยในระดบปานกลาง รอยละ 74.2 และไดใหขอเสนอวาควรสงเสรมใหสงคม/ชมชนมสวนรวมในการดแลสขภาพของตนเองของผปวย เพอใหผปวยโรคเบาหวานมความรสามารถดแลตวเองอยางถกตองและเหมาะสมตอไปได และผลการศกษาการปฏบตเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน พบวา กลมตวอยางสวนใหญมการปฏบตทเหมาะสมตอการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน อยในระดบมาก คดเปนรอยละ 70.9 รองลงมาอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ17.4 และในระดบนอย คดเปนรอยละ 11.6 ตามล าดบ ซงกลมผปวยทท าการศกษานคอกลมผปวยทมระดบน าตาลในเลอดสงเกนเกณฑควบคม อาจเปนเพราะผปวยสวนใหญจะแนะน าและบอกตอกนถงวธปฏบตตวทเหมาะสมในการรกษาโรคเบาหวาน สอดคลองกบ นาตยา ศรทอง (2546) ทไดศกษา พบวา ผปวยเบาหวานมคะแนนความรเรองโรค การปฏบต และกจกรรมการดแลตนเองเพมขน แตไมมผลตอภาวะน าตาลในเลอด

ผลการศกษาพบปจจยสวนบคคลดาน เพศ สถานภาพสมรส มความสมพนธกบความรเกยวกบการใชยาโรคเบาหวาน สอดคลองกบ สพฒน สมจตรสกล(2544) ทไดศกษา พบวา เพศ สถานภาพสมรส มความสมพนธกบกบการดแลสขภาพตนเองของผปวยเบาหวาน สวนปจจยดาน อาย อาชพ ไมมความสมพนธกบการดแลสขภาพตนเองของผปวยเบาหวาน

นอกจากนนยงพบวา ระดบการศกษา มความสมพนธกบการปฏบตเกยวกบการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน อาจเปนเพราะผปวยทมระดบการศกษาทสงขน มกจะเรยนรและเขาใจในวธปฏบตตวทเหมาะสมตอการรกษาโรคไดมากกวา สอดคลองกบ เพญศร พงษประภาพนธ (2554) ทไดศกษาพบวา ระดบการศกษา มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผปวยโรคเบาหวาน สวนปจจยดาน อาย สถานภาพ ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผปวยโรคเบาหวาน

ปญหาการใชยาและแนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน อ าเภอเมองบงกาฬ จงหวดบงกาฬ

ผลการศกษา พบวา กลมตวอยาง บคลากรสาธารณสข และอสม. สวนใหญมความเหนตรงกนคอ ผปวยมปญหาเรองการลมรบประทานยา มากทสด รองลงมาคอผปวยไดรบยาหลายรายการซงอาจเปนสาเหตใหผปวยใชยาผด นอกจากนนเปนปญหาการรบประทานอาหารไมตรงเวลา สงผลใหรบประทานยาไม

307

ตรงเวลาตามมา และปญหาอน ๆ เชน การรบประทานผลไมตามฤดกาล เนองจากในชวงทท าการศกษานเปนฤดของมะมวงสก ทเรยน มงคด ซงผลไมเหลานมผลตอระดบน าตาลในเลอดของผปวย

แนวทางการแกไขปญหาดานการใชยาในผปวยโรคเบาหวาน กลมตวอยางสวนใหญมความเหนตรงกนคอ การจายยาโรคเบาหวานควรลดรายการยาทไมจ าเปนออกเพอใหงายตอการใชยาของผปวย รองลงมาคอ ควรรวมกนหาวธจดการปญหาการลมรบประทานยาโรคเบาหวาน เพอใหสามารถควบคมระดบน าตาลในเลอดได เนองจากการลมรบประทานยาบอยๆ จะสงผลใหการรกษาไมตอเนอง ผปวยจะไมไดรบยาส าหรบลดระดบน าตาลในเลอดตามแผนการรกษาจงสงผลใหการควบคมระดบน าตาลไมไดผล ขอเสนอแนะจากการวจยครงน ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

ทมบคลากรสาธารณสขทมบทบาทในการดแลผปวยโรคเบาหวาน วางแผนการดแลผปวยโรคเบาหวานรวมกนทงทโรงพยาบาลและในชมชน โดยเนนการรณรงคเพอเพมความร การปฏบต เกยวกบการใชยาและการรกษาโรคเบาหวานทถกตองเหมาะสมอยางทวถง โดยเฉพาะในกลมทมการศกษานอย ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปประยกตใช

1. หนวยงานทรบผดชอบในการดแลผปวยโรคเบาหวาน ควรวางแผนการดแลผปวยโรคเบาหวาน รวมกบชมชนเพอการดแลผปวยอยางตอเนอง โดยเนนใหผปวยทราบวา สมนไพรทมฤทธลดน าตาลในเลอด ปจจบนยงไมสามารถใชทดแทนยาได เนองจากอาจมผลท าลายตบหรอไต

2. สมาชกในครอบครวของผปวยโรคเบาหวานเปนผทมความใกลชดกบผปวยโรคเบาหวานมากทสด จงควรมบทบาทส าคญในการดแลใหผปวยโรคเบาหวานรบประทานอาหารทเหมาะสมและยาตรงเวลา ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป ควรมการศกษาในรปแบบของการวจยเชงปฏบตการเพอพฒนารปแบบการดแลผปวยโรคเบาหวานรวมกบชมชน เพอใหการดแลผปวยมความตอเนองตลอดการรกษา เอกสารอางอง กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน. (2550). คมอการอบรมฟนฟพฒนาศกยภาพอาสาสมคร สาธารณสขประจ าหมบานป 2550. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข. กลยา วานชยบญชา. (2549). การวเคราะหสถต : ส าหรบงานวจย. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ทนกร ศรษภม. การพฒนาระบบบรการโรคเบาหวานแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลจงหาร จงหวด

รอยเอด. วารสารวจยระบบสาธารณสข, 2 (1), 2550; 106-114. นงนภส ควรญญ เทยงกมล. (2551). การวจยเชงบรณาการแบบองครวม. กรงเทพฯ: ส านกพมพ แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย นฎจภส มธรส. (2549). การปฏบตงานตามบทบาทหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานใน

คายนวมนทรราชน อ าเภอเมอง จงหวดชลบร. ปญหาพเศษรฐประศาสนศาสตร มหาบณฑต. สาขานโยบายสาธารณะ วทยาลยการบรหารรฐกจ มหาวทยาลยบรพา.

308

นาตยา ศรทอง.(2546). การประยกตทฤษฎการดแลตนเองของโอเรมในการสอนผปวยเบาหวานในเรองโรคและการดแลตนเองส าหรบผปวยเบาหวาน.กรงเทพฯ:สารสนเทศงานสขภาพภาคประชาชน

นตยา พนธเวทย, เมตตา ค าพบลย และนชร อาบสวรรณ. ประเดนรณรงควนเบาหวานโลก ป 2553 (ปงบประมาณ 2554). กรงเทพฯ: ส านกโรคไมตดตอ กระทรวงสาธารณสข. 2554.

ประพฒนสร พมณวงศ.(2555).การศกษาอบตการณของการเกดโรคเบาหวานในประชากรกลมเสยง เขตต าบลหนองสะมอน ป2555. ศรสะเกษ:ส านกงานสาธารณสขจงหวดศรสะเกษ

ประภาเพญ สวรรณ. (2537). การวดสถานะทางสขภาพ :การสรางมาตราสวนประมาณคาและแบบสอบถาม. กรงเทพฯ : ส านกพมพภาพพมพ.

ประภาเพญ สวรรณ และสวง สวรรณ. (2536). พฤตกรรมศาสตร พฤตกรรมสขภาพ และสขศกษา . กรงเทพฯ : เจาพระยาการพมพ.

ปทมา โกมทบตร. ตนแบบการดแลโรคเรอรง นวตกรรมเพอความแขงแกรงของระบบสขภาพปฐมภม. เชยงใหม: ภาควชาเวชศาสตรครอบครว มหาวทยาลยเชยงใหม. 2552.

เพญศร พงษประภาพนธและคณะ. (2553). ศกษาผลของการพฒนารปแบบการสงเสรมสขภาพแบบองค รวมของผปวยเบาหวานในชมชนวดปรณาวาส. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบญฑต มหาวทยาลยกรงเทพธนบร.

โรงพยาบาลบงกาฬ. รายงานผปวยโรคเบาหวาน. บงกาฬ : โรงพยาบาลบงกาฬ. 2559. โรงพยาบาลบงกาฬ. รายงานความคลาดเคลอนทางยางานเภสชกรรมคลนกพเศษ. บงกาฬ : โรงพยาบาล

บงกาฬ. 2559. สพฒน สมจตรสกล.(2544). การพฒนาระบบการใหบรการในคลนกเบาหวาน โรงพยาบาลปลาปาก

จงหวดนครพนม.นนทบร:สถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2544. American Diabetic Association [ADA]. Standards of medical care for patients with

diabetes mellitus. Diabetes care, 2016. American Society of Health-System Pharmacists.1999. ASHP guideline Minimum standard for

pharmaceutical services in ambulatory care. Am J Health-Syst Pharm 56:1744-53.

309

1

วถชวตครอบครว ความสมพนธครอบครว และความเขมแขงครอบครว ในการดแลสขภาพผสงอายของชมชน จงหวดอบลราชธาน

LIFESTYLE OF FAMILY RELATIONS AND STRENGTHENING THE FAMILY

FOR HEALTH CARE OF ELDERLY BY COMMUNITY,

UBONRATCHATHANI PROVINCE

นางสวมลรตน รอบรเจน* ปรชญาดษฎบณฑต สาขาสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน อาจารทปรกษา รศ.ดร.สรย จนทรโมล ภาคสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

บทคดยอ

การดแลสขภาพผสงอายของชมชนเปนสวนหนงของครอบครวในชมชน โดยใชกระบวนการสรางความ เขมแขงในครอบครว การปลกฝงใหสมาชกในครอบครวมคณธรรมจรยธรรม มความรกความผกพน โดยมวตถประสงคในการวจย 2 ประการ ไดแก 1) การศกษาวถชวต ความสมพนธ ในการสรางความเขมแขงในครอบครว 2) การศกษาปรากฏการณทเกดกบผสงอายในชมชนชนบท ทางเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมประเพณพฒนาความสมพนธในครอบครว การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพ เกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณเชงลกสมาชกในครอบครวผสงอายในชมชน จ านวน 30 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย การสมภาษณขอมลทวไป การสมภาษณเชงลกและการสนทนากลม วเคราะหขอมลเชงปรมาณดวยสถตเชงพรรณา และวเคราะหขอมลเชงคณภาพใชวธการวเคราะหเนอหา

ผลวจยพบวา ผเขารวมโครงการวจยสวนใหญ(94.55%) มอายระหวาง 60 -80 ป เปนเพศหญง (75.00%) วถชวตอาศยอยรวมกนในชมชนอยางหนาแนนระหวางรอยตอของเขตเทศบาลต าบล มความสมพนธทดตอกน ในการสงเสรมความเขมแขงของครอบครว เพอการดแลสขภาพผสงอายของชมชน ประกอบดวย โครงสรางของครอบครว บทบาทของครอบครว สมพนธภาพในครอบครว การพงพาตนเอง และการเกอกลสงคมอยางมคณธรรม น ามาใชพฒนาความสมพนธในครอบครวใหเกดครอบครวอบอน ในประเดนความเชอมโยงระหวางการเสรมสรางคณคาครอบครวอบอนทง 5 ประการกบครอบครวอบอนเปนตวชวดกระบวนการปลกฝงคณคาความรสกผกพนกบสมาชกครอบครว พบวามอยแลวในชมชนทจะใชหลก บาน วด โรงเรยนและชมชนมาชวยท าใหเกดความเขมแขงของครอบครว สวนผลการศกษาปรากฏการณทเกดกบผสงอายในชมชนชนบท พบวา 1) สถานการณทางดานเศรษฐกจของผสงอายในชมชน ประกอบอาชพหลกของครอบครว ยงคงเปนอาชพเกษตรกรรม แหลงรายไดหลกของผสงอายม 2 แหลงใหญๆคอจากบตรมากทสด รองลงมาคอไดจากผสงอายท างาน 2) สถานการณทางดานสงคมวฒนธรรมประเพณ พบวาความเปนอยของครอบครวมความสมพนธในครอบครวด มความเปนอยแบบเรยบงาย ตามวถชาวบานธรรมดา ความโดดเดนของครอบครวคอความรก ความสามคค รวมมอรวมใจกนของครอบครวเนองจากมระบบเครอญาตและมการใชชวตแบบเรยบงายเขามาเกยวของ ลกษณะของสงคมชนบทการด าเนนชวตตามความเชอ ขนบธรรมเนยมประเพณของทองถนอสานโดยเฉพาะ การน าค าสอนในผญาพนบานมาใชเปนหลกธรรมในการครองเรอนของครอบครวเพอสรางความเขมแขงของครอบครว

ค าส าคญ : วถชวตครอบครว ความสมพนธในครอบครว การสรางความเขมแขงในครอบครว การดแลผสงอาย

*พยาบาลวชาชพช านาญการ(ดานการสอน) วทยาลยการสาธารณสขสรนธร จงหวดอบลราชธาน

310

2

Abstract

LIFESTYLE OF FAMILY RELATIONS AND STRENGTHENING THE FAMILY

FOR HEALTH CARE OF ELDERLY BY COMMUNITY,

UBONRATCHATHANI PROVINCE

Mrs. Suwimolrat Mrs. Suwimolrat Robrujen, Ph.D. Candidate in Public Health

Associate Professor Suree Janthamolee (Ph.D.) - Ph.D. Dissertation Advisor

Abstract

Health care for the elderly of the community is part of the family in the community.

By using a family strengthening process. To cultivate family members morally. Have love ties The

objectives of the research were 1) to study the way of life, the relationship to strengthen the family,

2) study the phenomena of the elderly in the rural community. Economic, social, cultural, cultural,

family relationship development This research is qualitative research. Data were collected

Collected data from 30 interview interviews with 30 elderly family members in the community.

General Information Interview In- depth interviews and group discussions Analyze quantitative

data with descriptive statistics. And analysis of qualitative data using content analysis methods.

The research found that most of the participants (94.55%) were between 60-80

years old and female (75.00%) lived in a densely populated community. Have a good relationship

To strengthen the family. For the elderly's health care, the community consists of a family

structure. Role of family Family relationship Self- reliance And socially responsible society Used

to develop family relationships to give birth to a warm family all 5 type . On the issue of linking

warm family values, warm families are indicators of the process of cultivating values of family

ties. It is found that already in the community to use the main house, temple, school and community

to help strengthen the family. The results of the study on phenomena occurring among the elderly

in rural communities revealed that: 1) Economic situation of the elderly in the community Main

occupation of the family. Still a farming career The main source of income for the elderly is two

major sources of income from the most an offspring. Secondly, the elderly work. 2) The situation

in society, culture and traditions. It was found that the well-being of the family had a good family

relationship. Have a simple life. Follow the folk way. The family is characterized by love, unity,

family solidarity because of its kinship system and simple lifestyle. Characteristics of rural society.

The local traditions of the local area. Introduction of the teachings of folk wisdom as a principle

of family to strengthen the family.

Keywords:Lifestyle of Family Relations Strengthening The Family Health Care of Elderly

Registered Nurse, Professional level/ Sirindhorn College of Public Health , Ubonratchathani

311

3

บทน า ประชากรสงอายเพมขนอยางตอเนองเปน 6.7 ลานคน ในป 2548 จะเพมขนเปน 9 ลานคนในป พ.ศ.

2558 (กองทนประชากรแหงสหประชาชาต (UNFDA), 2008) สถานการณนท าใหประเทศไทยกาวเขาสสงคมผสงอาย คณะกรรมการผสงอายแหงชาตรวมกบกระทรวงสาธารณสขจงไดด าเนนการจดท าแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 พ.ศ. 2545-2564 (คณะกรรมการผสงอายแหงชาต, 2553) สรปสาระส าคญตามยทธศาสตรท 1 เรองเตรยมความพรอมเพอวยสงอายทมคณภาพมโครงการเตรยมความพรอมเพอเขาสวยสงอาย และมโครงการครอบครวอบอนอยรวมกนทง 3 วย ในบานเดยวกนหรอในบรเวณเดยวกนซงสอดคลองกบนโยบายและยทธศาสตรการวจยของชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2555-2559) ในยทธศาสตรการวจยท 1 การสรางศกยภาพและความสามารถเพอการพฒนาทางสงคม ภายใตกลยทธการวจยท 8 สงเสรมความเขมแขงและการเสรมสรางภมคมกนของทองถนและสงคม ในแผนงานการวจยเกยวกบการพฒนาความเขมแขงของสถาบนครอบครวและแนวทางการด ารงชวต (ส านกงานคณะกรรมการการวจยแหงชาต , 2552) และสอดคลองกบความตองการในการวางแผนจดกจกรรมใหเหมาะสมกบผสงอาย นอกจากผสงอายแลวความตองการของผดแลเปนสงส าคญเชนกนผมบทบาทส าคญในการดแลผสงอายยงคงเปนครอบครวโดยผดแลรอยละ 81.2 เปนบตรหลาน และญาต เหตผลกคออยดวยกนมาและดแลกนไป ในขณะทผทดแลรบจางมเพยงเลกนอยประมาณรอยละ 0.3 เทานน (ชาย โพธสตา, สขาดาทวสทธ, 2552)

การวเคราะหสงเคราะหทเกยวกบสถาบนครอบครว พบวาสถาบนครอบครวมบทบาทสมพนธอยาง ใกลชดกบมนษยทกคนในสงคมและเปนสถาบนสงคมแรกเรมทมความส าคญทสดซงหมายถงกลมบคคลทมความผกพนและใชชวตรวมกนท าหนาทเปนสถาบนหลกเปนแกนกลางของสงคมทเปนรากฐานส าคญอยางหนงตอการด ารงชวตครอบครวในสงคมไทย การไดซมซบวฒนธรรมตะวนตกมาอยางตอเนองจนท าใหสงคมประเทศไทย และคนในสงคมไทยมวถชวต วถวฒนธรรมเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ตลอดจนเผชญกบวกฤต เรองคานยม คณธรรม จรยธรรม และวตถนยม ซงการเปลยนแปลงนน กระจายจากเมองใหญ สชนบท โดยอาศยเทคโนโลยททนสมย และสอทกชนดเชอมโยงกนทกมต ทกพนทของประเทศไทยสะทอนใหเหนวาประเดนเรองความเขมแขงของครอบครวอยในสถานการณทมปญหา จากสภาพแวดลอม สภาพสงคมทพบรวมถงการศกษาส ารวจในดานครอบครวพบวาครอบครวเกดผลกระทบในหลายๆดาน ทงในดานประชากรโครงสรางครอบครว ความอบอนในครอบครว ความสมพนธในครอบครว พฤตกรรมของเดกและเยาวชนในครอบครว ขาดความรบผดชอบ ขาดคณธรรมจรยธรรมอกทงเกดปรากฏการณความรนแรงภายในครอบครว (สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว,2555) ซงปญหาดงกลาวเปนสวนทสงเสรมใหเหนไดวาสถาบนในครอบครวไมเขมแขง ควรเพมการสนบสนนในการรกษาความสมพนธทดในครอบครว การสรางความเขมแขงในครอบครว ตองอาศยความรวมมอรวมใจของหลายภาคสวน ในลกษณะการสงเสรมความรวมมอรวมใจ ของชมชน เปนกระบวนการดแลสขภาพของผสงอายในชมชน จากขอมลดงกลาวขางตนจงเหนไดวาควรมการศกษาวจยวถชวตครอบครว โดยตระหนกถงปญหาความสมพนธในครอบครวซงจะรวมถงการสรางความเขมแขงในครอบครวเพอสะทอนความสมพนธอนดของคนในครอบครว ซงถอไดวาเปนรากฐานส าคญในการสรางความเขมแขงใหกบครอบครวและการดแลผสงอายในสงคม

วตถประสงคของการวจย 1) เพออธบายวถชวต ความสมพนธครอบครว การสงเสรมความเขมแขงของครอบครวในการดแล

สขภาพผสงอาย 2) เพอศกษาสภาพปรากฏการณทเกดกบผสงอายในชมชนชนบท ทางเศรษฐกจสงคมวฒนธรรม

ประเพณของการพฒนาความสมพนธในครอบครว

312

4

กรอบแนวความคดในการท าวจย วธการวจย

ประชากรทใชในการวจย เปนผอาศยอยในพนทความรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลธาต อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน ประกอบดวย โนนยาง นาพมาน หนองบว และนาชม พนทศกษามประชากรจ านวน 6,084 คน จ านวน1,305 ครอบครว และผเขารวมวจยโดยใชวธเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) ดงน 1) ผสงอาย ไดก าหนดจ านวนกลมตวอยางจากการสนทนากลมและผใหสมภาษณเชงลก 30 คน เปนผสงอายหญง 20 คนและผสงอายชาย 10 คน 2) ครอบครวญาตพนองผสงอาย โดยบคคลในครอบครวผสงอาย ประกอบดวย บตร หลานหรอญาตพนอง จ านวน 30 คน 3) เพอนบานผสงอาย ทเขารวมการวจยครงน จ านวน 30 คน เครองมอในการรวบรวมขอมล

1. แบบสมภาษณเชงลกแบบกงโครงสราง โดยการแบงชดค าถามประกอบดวยแบบสมภาษณขอมล ทวไป และค าถามส าหรบการเกบขอมล

2. แบบสงเกตและแบบบนทกการสนทนากลมและการสมภาษณเชงลก 3. เทปบนทกเสยง และกลองถายรป

การวเคราะหขอมล การวจยครงนก าหนดการวเคราะหขอมลเปน 2 ลกษณะดงน การวเคราะหขอมลเชงปรมาณในขอมล

ทวไป ใชการแจกแจงความถเปนจ านวนและรอยละ โดยน ามาใชรวมกบขอมลเชงคณภาพท เกยวของ และการวเคราะหเชงคณภาพ เปนการวเคราะหเนอหา (Content analysis) เครองมอทใชในการวจย ไดแก ประเดนการสมภาษณเชงลกและประเดนการสนทนากลม โดยประเดนการสมภาษณเชงลกเปนแบบไมมโครงสราง แบงเปน 2 ฉบบส าหรบผใหขอมล

ระยะท 1 การศกษาปรากฎการณดานการดแลผสงอายทางดานเศรษฐกจ สงคมประเพณวฒนธรรม - ศกษาขอมลเชงคณภาพ

การดแลสขภาพผสงอายในชมชน

313

5

บาน วด โรงเรยน และชมชนซงผวจยจดท าขนเอง ครอบคลมประเดนสภาพปญหาความเขมแขงของครอบครวในชมชนและคณภาพของเครองมอโดยการทดสอบกอน (try out)ดวยการลงพนทลกษณะใกลเคยงกบพนทศกษา และทดลองใชเครองมอทงหมดในการเกบขอมลเหมอนสถาพจรง และปรบปรงแกไขประเดนขอค าถาม ประเดนขอสนทนา ตลอดจนภาษาทใชการใชถอยค าเพอใหสอดคลองกบการสมภาษณและสนทนากลมพดคยกบผใหขอมล ทงนผเขารวมการสนทนากลมนน เปนผใหขอมลชดเดยวกนจากการสมภาษณเชงลก ตามแนวคดของ Eisner,1976 จะ ประกอบดวยผทมสถานทางวชาชพ เปนผทมประสบการณในเรองทศกษาและการเปนผทเชอถอของชมชน(High Credit) ในชมชนหรอเปนผใหขอมลทมคณลกษณะใกลเคยงกนหรอมความร ประสบการณในชมชนเชนเดยวกบผใหขอมลในการสมภาษณเชงลก และมบางสวนทเพมเตมจากการสมภาษณเชงลกเขารวมดวยการก าหนดพนทการวจย ผวจยท าการศกษาในพนทชมชนทมวถชวตครอบครวขยายและมวถชวตครอบครวเดยวโดยมวธการเลอกชมชนพนทแบบเฉพาะเจาะจง โดยยดเกณฑการเลอกชมชนทง 2 แบบ จากหมบานของจงหวดอบลราชธาน และชมชนทเลอกนนจะตองมลกษณะของเครอขายชมชนในลกษณะความรวมมอระหวาง บาน วด โรงเรยนและชมชน ใน พนทชมชน เกานอยต าบลธาต อ าเภอวารนช าราบจงหวดอบลราชธาน

ผล/สรปผลการวจย การศกษาวถชวตครอบครว ความสมพนธในครอบครวกบการดแลผสงอายครงนเปนการศกษาในชมชน

ชนบท ซงเปนชมชนทอยระหวางรอยตอของเขตเทศบาลต าบลศรไค มเสนทางการคมนาคมทด ทอยอาศยเดมเปนทงบานไม และบานเรอนของเครอญาตยงอยละแวกเดยวกน การประกอบอาชพเรมเปลยนจากการเปนเกษตรไปเปนรบจาง คาขาย และรบราชการ ผสงอายรอยละ 67.51 อาศยอยกบบตรหลาน มคาเฉลยของจ านวนสมาชกครอบครว 4.90 รายตอครอบครว และพบวาสวนใหญผสงอายจะเปนเสาหลกของครอบครวถงแมจะไมไดประกอบอาชพแลวกตาม ผสงอายรอยละ 30.44 อาศยอยกบบตร ทงกรณทผสงอายมหรอไมมคสมรสอยดวยและอยตามล าพงกบคสมรสเทานน โดยอาศยอยในบรเวณเดยวกนกบบานญาตพนอง และมสมพนธภาพทดตอกนมความเอออาทรทดตอกน ทอยอาศยเกอบทงหมดเปนของผสงอาย รายไดของผสงอายสวนใหญมาจากเงนบ านาญหรอไดรบจากลกหลาน สวนผสงอายบางคนยงประกอบอาชพ เชน การท านาขาวเกอบทกครอบครวในชมชนยงคงประกอบอาชพเกษตรกรรมอย มบางสวนทเปนขาราชการ รฐวสาหกจหนวยงานเอกชนในพนท และสวนนอยทคาขายของอปโภคบรโภคในบานทอยอาศย รายรบของผสงอายมาจากบตรจะใหเงนผสงอายบางแตไมเพยงพอตอคาใชจายในครวเรอนผสงอายจงท างานหารายไดเพมโดยการท างานรบจางทวไป เชน เกบผกขาย รบจางอยเปนเพอนผสงอายรายอน หรอขายอาหาร เปนตน นอกจากนผสงอายบางคนยงดแลบาน ดแลสวนผกในครอบครวใหกบบตรดวย

ลกษณะทางภมศาสตรเปนชมชนทตงอยทางทศใตของอ าเภอเมองอบลราชธาน มระยะทางหางจาก สถาบนการศกษาทส าคญของจงหวด คอ มหาวทยาลยอบลราชธาน วทยาลยการสาธารณสขสรนธรจงหวดอบลราชธานเพยง 1 กโลเมตร อยคนละฝงของแมน ามล เปนทตงของสถานรถไฟอบลราชธาน แตยงมลกษณะของความเปนสงคมชนบทอยมาก ทงในลกษณะของสงปลกสราง บานเรอนรวมทงวฒนธรรมและวถชวต การด าเนนชวตตามความเชอหรอขนบธรรมเนยมของทองถน

สถานการณทางดานเศรษฐกจ พบวา อาชพหลกของครอบครวในชมชน ยงคงเปนอาชพเกษตรกรรม อย มบางสวนทเปนขาราชการและรฐวสาหกจ ผสงอายหรอคนรนพอรนแมประกอบอาชพเกษตรกรรม ท านา ท าสวนเลยงสตว ผสงอายพบวาแหลงรายไดหลกของผสงอายม 2 แหลงใหญๆคอจากบตรมากทสด รองลงมาคอไดจากผสงอายท างานและกรณทผสงอายอาศยอยกบบตรหลานหลายคน การไดรบการเกอหนนทางเศรษฐกจกเพมมากจากบตรหลาน จากการวเคราะหรายไดสวนตวของผสงอายลดลงอยางเหนไดชด จงท าใหรายไดไมเพยงพอ นอกจากนนผ สงอายเกอบ 70

314

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%A0%E0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%B8%E0%B8%9A%E0%B8%A5%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B5

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%AD%E0%B8%B8%E0%B8%9A%E0%B8%A5%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B5

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%81%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%A1%E0%B8%B9%E0%B8%A5

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B5%E0%B8%A3%E0%B8%96%E0%B9%84%E0%B8%9F%E0%B8%AD%E0%B8%B8%E0%B8%9A%E0%B8%A5%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B5

6

เปอรเซนต ไดรบเบยยงชพจากการสนบสนนจากภาครฐมากทสด รองลงมาคอการไดรบชองทางดวนพเศษในการเขารบบรการทางดานสขภาพในโรงพยาบาลและการไดรบสทธพเศษในการเขารบบรการทางดานสขภาพในคลนกผสงอาย การสนบสนนจากชมชน มสวสดการการจดตงกองทนเงนออม วนละ 1 บาท ส าหรบสวสดการดานการศกษาและการฝกอาชพมศนยบรการผสงอาย ชมชนจดใหมสงอ านวยความสะดวกส ำหรบผสงอำยในทสำธำรณะ ตลอดจนกำรไดรบกำรลดหยอนคำโดยสำรตำงๆ

สถานการณทางดานสงคมวฒนธรรมประเพณ พบวาวถชวตความเปนอยของครอบครวมความสมพนธในครอบครวด มความเปนอยแบบเรยบงาย ตามวถชาวบานธรรมดา ท ามาหากนเลยงครอบครว ความโดดเดนของครอบครวคอความรก ความสามคค รวมมอรวมใจกนของครอบครวเนองจากมระบบเครอญาตและมการใชชวตแบบเรยบงายเขามาเกยวของ วถชวตผสงอายปจจบนมแนวโนมผสงอายอยกบคสมรสเพยงล าพง บตรหลานไปท างานตางถนหรอในกรงเทพมหานคร หรอมการอพยพแรงงาน บางครอบครวมการอพยพยายถนฐานไปอยทใหม แนวโนมจงเปนรปแบบครอบครวเดยวมากขน และสงบตรหลานกลบมาใหผสงอายเลยงดมากขนท าใหผสงอายมภาระเลยงดบตรหลานทอายยงเลกดวยจงเกดปญหาความไมสมดลระหวางวยสงอายกบวยแรงงานทเปลยนไปจงเกดสถานการณทางสงคมวฒนธรรมทเปนปจจยสงผลถงความมอายยนยาวของผสงอายซงประกอบดวยประเดน ความยดมนในพทธศาสนา การมคณคาและศกดศรและสมพนธภาพความอบอนในครอบครว ส าหรบการดแลสขภาพผสงอายโดยชมชน จะเปนรปธรรมไดนน ทกคนในชมชนจะตองไดรบการปลกฝง ใหมพนฐานจตส านกโดยเฉพาะ การน าค าสอนในผญาพนบานมาใชเปนหลกธรรมในการครองเรอนของครอบครวเพอสรางความเขมแขงของครอบครว และการปฏบตของทกครอบคว ตองตระหนกถงคณคา ความส าคญของผสงอาย (โดยเฉพาะลกหลาน) เสมอเหมอนปชนยบคคล

สถานการณการดแลผสงอายในครอบครว พบวาไมมความแตกตางกนในแตละพนทแบงรปแบบการดแลไดด งน

1) รปแบบการดแลของบตรหลานภายในครอบครว ประกอบดวย การดแลเอาใจใสผสงอายทงดาน รางกาย จตใจ สงคมและปจจยส

2) รปแบบการดแลสรางเสรมสขภาพโดยสถาบนองคกรภาครฐ ประกอบดวย การดแลผสงอายในสถานสงเคราะหหรอสถานพยาบาล

3) การดแลผสงอายโดยชมชน ประกอบดวยการสราง/ปลกฝงจตส านกใหคนในชมชนมสวนรวมในการแกปญหาการมความรวมมอระหวางครอบครวและผสงอาย องคกรภาครฐและหรอสถาบนทางสงคมตางๆ

สรปปรากฏการณทางดานเศรษฐกจ ทางดานสงคมวฒนธรรมประเพณและการดแลผสงอายในครอบครว ในการดแลสขภาพผสงอาย โดยชมชน จากการวเคราะห Content Analysis พบวาควรพฒนาความสมพนธในครอบครวดงน 1)ดานการสงเสรมความเขมแขงในครอบครว 2)การพฒนาครอบครวดาน บาน วด โรงเรยนและชมชนและ 3)การพฒนาทางดานสงคม โดยเชอมโยงกบดชนชวดครอบครวอบอน

อภปรายผล การวจยตามวตถประสงคขอท 1 วถชวตครอบครว ความสมพนธครอบครว การสงเสรมความเขมแขงของครอบครวในการดแลสขภาพผสงอายจากผลการศกษาพบวาทงชมชนทมวถชวตทเรยบงาย ความสมพนธครอบครวเปนลกษณะเครอญาต มความรกความผกพน ความเอาใจใส มความสามคคกนในเครอญาต ส าหรบการสงเสรมความเขมแขงในครอบครวจะประกอบไปดวยการพฒนาครอบครวดาน บาน วด โรงเรยนและชมชนซงสอดคลองกบ ยรนนท ตามกาล(2557) ไดศกษา บาน วด โรงเรยน กบการใชวถเศรษฐกจพอเพยง ในการสงเสรมความเขมแขงของครอบครวและ

315

7

สกญญา วชรเพชรปราณ (2553) ไดศกษา บทบาทผสงอายทอยกบครอบครวอยางมสขในชมชนกงเมอง จงหวดนครราชสมา การแสดงบทบาททเหมาะสมของผสงอาย ครอบครวและชมชนเปนปจจยทสงผลใหผสงอายมความสข โดยใชหลกการฝกฝน ประยกตใชกบแนวคด คณคาครอบครวอบอนทง 5 ดาน ประกอบดวย โครงสร างของครอบครว บทบาทของครอบครว สมพนธภาพในครอบครว การพงพาตนเอง และการเกอกลสงคมอยางมคณธรรม โดยการน ามาบรหารครอบครวในชมชน เพอเปนการสนบสนนให “ครอบครวเขมแขง” สมาชกในครอบครวจะเกดความสมพนธทดตอกนไดนนควรมการพฒนาซงประกอบใน 4 ดานดงนพฒนาดานพฤตกรรม เรยกวา “บาน”พฒนาดานจตใจ เรยกวา “วด”พฒนาดานปญญา เรยกวา “โรงเรยน”พฒนาดานสงคม เรยกวา “ชมชน”สวนการพฒนาวธการอนๆนอกเหนอจากนกมเพมเตม เชนการน าประเพณชาวอสานมาเปนหลกการครองเรอน ซงในรายละเอยดประกอบดวย 1) บาน การใชบานเปนตวก าหนด ใชเปนกฎกตกา ระเบยบขอบงคบ ในการแกปญหาทเกดขนกบสมาชกในครอบครว การพฒนาความสมพนธในครอบครวใหเปนครอบครวทอบอน ทส าคญทสดคอการปลกฝงใหสมาชกในครอบครวมความสมพนธทดตอกนในบานในครอบครวตน และปฏบตตามสงคม วฒนธรรมประเพณทดงาม มระบบเครอญาตทคอยสนบสนนความเขมแขงของครอบครว มวถชวตเปนไปตามวฒนธรรมประเพณ (“ฮต 12 คลอง 14”) เปนหลกการครองเรอนของคนชาวอสานสมาชกในครอบครวควรตองประพฤตปฏบตกบผสงอายใหถกตองเหมาะสม สมาชกในครอบครวตองมความส านก ความกตญญและมความรในการดแลผสงอาย โดยเฉพาะความสมพนธในครอบครว มการสงเสรมการอนรกษสบสานวฒนธรรมและประเพณอนดงานของไทยเพอสะทอนความสมพนธอนดของคนในครอบครว ในเดอนเมษายนถอเปนชวงแหง “เทศกาลสงกรานต”ประเพณทดงามของไทยนไดตระหนกถงคณคาตอครอบครว ชมชนและสงคม นอกจากนนบาน มกจกรรม “วนแหงครอบครว”“วนผสงอาย” ซงควรถอเปนรากฐานส าคญในการสรางความเขมแขงใหกบครอบครวและผสงอายในสงคม 2) วด ในชนบทบานกบวดมความผกพนการพฒนาความสมพนธในครอบครว คอเปนสถานทสงสอน คณธรรม สรางความครอบคลมวถชวต ความสมพนธ ความหวงใย รบรหนาท ทพงปฏบตระหวางสมาชกในครอบครว การแกปญหาความขดแยงในครอบครวโดยเนนความซอสตย กตญญมคณธรรมและการเปนตวอยางท ด มความส าคญเปนสถาบนศาสนาคณคาของสถาบนศาสนาในดานการศกษาอบรม ปลกฝง คณคาพระพทธศาสนาในการชวยเหลอเยาวชนและการเปนทยดเหนยวทางดานจตใจ 3) โรงเรยน เปนสวนหนงของสงคมมฐานะเปนสถาบนและเปนองคกรทางสงคมมบทบาทหรอหนาททส าคญคอเตรยมเดกและเยาวชนใหเปนผใหญทด สามารถด ารงชวตอยในสงคมอยางมความสข โรงเรยนท าหนาทรวมกบครอบครว ชวยสงเสรมความสมพนธในครอบครว ชวยฝกฝนนกเรยนเรองการพงตนเอง การออม ประหยด 4) ชมชน มความส าคญตอการสรางสงคมวยวฒ ผสงอายไดท าคณประโยชนชวยสงคมชมชนควรตอบแทนดแลผสงอาย และยงมผสงอายจ านวนมากทตองอยในภาวะตองพงพงเพราะครอบครวขาดศกยภาพในการดแล ชมชนตองใหความชวยเหลอดวยการสนบสนนใหผสงอายไดรวมตวเพอชวยเหลอเกอกลกน องคกรชมชนและองคกรปกครองทองถนตองชวยกนสรางและพฒนาระบบสวสดการชมชนเพอคมครองชวยเหลอยามทผสงอายตกอยในภาวะพงพง การพฒนาความสมพนธในครอบครวแนวทางใน กลาวโดยสรปการใชหลกการโดยน าพลง ความสมพนธระหวาง บาน วด โรงเรยนและชมชนมาใชกบดชนชวดครอบครวอบอน 5 ดาน ในการดแลสขภาพผสงอาย ดงน บาน(พฤตกรรม) น ามาใชกบโครงสรางและหนาทครอบครวนนคอครวเรอนมความเกยวของสมพนธกนโดยสายโลหตหรอกฎหมายรวมทงมการด าเนนชวตรวมกนและมการพงพากนทางสงคมและเศรษฐกจ สวนหนาทครอบครวเปนกจกรรมหรองานทสมาชกในครอบครวควรกระท าตามบทบาทหรอสถานภาพในครอบครวเพราะการพฒนาสมพนธภาพในครอบครวเปนการพฒนาดานกายภาพใหมความเขมแขง วด(จตใจ) น ามาใชกบสมพนธภาพภายในครอบครวเพราะตองใหครอบครวมงมนสรางความสมพนธภายในครอบครวละน ามาใชส าคญกวาทกเรองและน ามาใชกบบทบาทครอบครวแสดงถงการกระท าของบคคลในครอบครวตามสถานการณทเปนอยในครอบครวเชนแมมบทบาทในการเลยงดบตร สงลกเรยนจนส าเรจ รวมถงการการใหการสนบสนนดานจตใจ

316

8

ครอบครวทดจ าเปนตองมบทบาททชดเจนสอดคลองกบความตองการของสมาชกในครอบครว โรงเรยน(ปญญา) น ามาใชกบการพฒนาความสมพนธในครอบครวเหมาะสมในดานการพงพงตนเองของครอบครว แสดงถงการใชองคความร ใชความสามารถสงเสรมใหครอบครวมความเขมแขง สอดแทรกค าสอนจากนกปราชญโบราณ ภมปญญาทองถนถายทอดมาจากค าวาปญญา และปรชญา คอ “ผญาพนบาน”เปนค าสงสอนโดยเอาค าสงสอนผใหญทมตอเดก ครอาจารยทมตอศษย พอแมทมตอลกหลาน ชมชน(สงคม) น ามาใชกบการเกอกลจากสงคมอยางมคณธรรม ชมชนจะตองไดรบการปลกฝงใหมพนฐานดานจตส านก ความคด และการปฏบตของทกคนในชมชนตองตระหนกถงคณคาความส าคญของผสงอายสวนการพงตนเองนนใหครอบครวมความพอด มจตส านกด เอออาทรและค านงถงประโยชนสวนรวม

ในประเดนความเชอมโยงระหวางการใชวถชวตครอบครวกบการสงเสรมความเขมแขงของครอบครว โดยใชสถาบนหลกของสงคมประกอบดวย บาน วด โรงเรยนและชมชนเปนหลกในการด ารงชวตของครอบครวตองเกยวของกนในสงคมปจจบน(เสา 4 ตน) แหงการสรางเขมแขงอนเปนรากฐานของการพฒนาการประยกต บาน วด โรงเรยนและชมชนเขากบการศกษาเพอพฒนาสมพนธภาพภายในครอบครวตองเนนบทบาทของครอบครวในการปฏบตใหถกตองทางพฤตกรรมคอ กาย วาจา การฝกจตใจใหตงมนมระเบยบแบบแผนในการครองชวตปฏบตตามขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรมทองถนของครอบครว มแบบแผนทางความคดคอวด และเมอพจารณาแกไขปญหาตามสภาพปญหาในครอบครวนนคอความรทางปญญา

การวจยตามวตถประสงคขอท 2 ศกษาปรากฏการณทเกดกบผสงอายในชมชนชนบท ทางเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมประเพณ เปนวถชวตความเปนอยของครอบครวทมความสมพนธในครอบครวด มความเปนอยแบบเรยบงาย ตามวถชาวบานธรรมดา หากครอบครวด าเนนชวตโดยมความพอประมาณกสงผลใหครอบครวไมเดอดรอน ลดปญหาทางดานเศรษฐกจของครอบครวได นอกจากนนผสงอายยงเปนผดแลสมาชกในครอบครว มสวนชวยในการเลยงดบตรหลานเพอแบงเบาภาระเนองจากบตรตองไปท างาน ผสงอายรสกอบอนใจไม เหงาทมหลานมาอยดวยแมวาการดแลบตรหลานจะเปนภาระกตาม ตลอดจนความมคณธรรมจรยธรรมของผสงอายชวยขดเกลา อบรมเลยงดบตรหลานใหเปนคนดของสงคม ส าหรบครอบครวเองกมสวนในการดแลผสงอายดวย ซงเออตอการสรางความเขมแขงในครอบครว ยงชวยสงผลถงความมอายยนยาวของผสงอายซงประกอบดวยประเดน ความยดมนในพทธศาสนา การมคณคาและศกดศรและสมพนธภาพความอบอนในครอบครว สอดคลองกบการศกษา สกญญา วชรเพชรปราณ (2553) ไดศกษา บทบาทผสงอายทอยกบครอบครวอยางมสขในชมชนกงเมอง จงหวดนครราชสมา ครอบครวและชมชนชวยสงผลท าใหผสงอายอยอยางมความสขไดเปนอยางด ดงนนการดแลผสงอายเขตชนบทใชการมสวนรวมของคนในชมชนและหนวยงานทเกยวของชวยสงเสรมความเขมแขงของครอบครวในชมชน สงเสรมวถของความพอเพยง สงเสรมความอบอนในครอบครว สรางครอบครวเขมแขง กลาวคอเนนการดแลรวมกนทงเจาหนาทภาครฐ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล กลมจตอาสา แกนน าผสงอาย ผน าชมชน พระ คร ผดแลครอบครวตลอดจนคนในชมชน จากการศกษาครงนการสงเสรมตามวถชวตครอบครว จงไดเจาะจงแนวทางการเสรมความเขมแขงในครอบครวซงผลผลตอนเกดขนจากสงทมอยในครอบครวในรปของกจกรรมทบงบอกถงความรก ความสมพนธ ความสามคคของครอบครวเปนการเสรมแรงในสวนทขาดหายไป สงคมไมไดกลาวถง ไดขาดหายจากความรสกและการปฏบตกคอ ความรเพอเชอมไปถงสถาบนครอบครว วด โรงเรยนและสวนนยงไมพบงานวจยทกลาวถงครอบครว ศาสนาในการพฒนาความรดานนโดยตรง ด งนนงานวจยนจงไดน าเสนอถงการสรางความอบอนภายในครอบครวเพอสรางความเขมแขงของครอบครวเพอรกษาขนบธรรมเนยมประเพณตามวถชวตครอบครวดงทเสนอไวแลว

317

9

ขอเสนอแนะ 1.จากผลการวจยสะทอนถงจดเดนของการสรางความเขมแขงในครอบครวควรมการศกษาตอในประเดนการสรางความสมพนธในครอบครว การสรางความอบอนในครอบครว ใหมรปแบบทเออตอครอบครวของชนบทและชมชนทเปนเกษตรกรรมทคลายคลงกน การศกษาในพนทอนอาจมผลทแตกตางออกไปและเพมความนาสนใจอยางยงในประเดนของการด าเนนชวต และวถชวตของครอบครวและการสงเสรมความเขมแขงของครอบครว

2.เพมเตมการอธบายการสรางความเขาใจของครอบครวในชมชนถงหลกการสรางความอบอนในครอบครว หลกคดการสรางความสมพนธในครอบครวเนองจากการวจยสะทอนถงครอบครวและชมชนเปนผดแลใกลชดกนระบบเครอญาตและการดแลผสงอาย

3.การวจยครงตอไปควรศกษารปแบบการแสดงเคารพนบถอตอผสงอายในสงคมไทยเพอสงเสรมใหสงคมแสดงความเคารพนบถอและสรางคณคาใหแกผสงอาย ตลอดจนชมชนรกษาจารตประเพณทดงามใหอยคกบสงคมไทย และควรศกษาปจจย ลกษณะของบานทอยอาศยอยางไรทสงผลใหผสงอายมความสขและสอดคลองกบวฒนธรรมและสงคมไทย ในรปแบบการสรางความสมพนธในครอบครว

กตตกรรมประกาศ งานวจยนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรอง รปแบบการพฒนาความสมพนธในครอบครว เพอสรางเสรมสขภาพผสงอาย โดยชมชนจงหวดอบลราชธาน ผวจยขอขอบพระคณโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบววดและบคลากรรวมทงประชาชนชมชนต าบลธาตทใหความอนเคราะหขอมลงานวจยทกขนตอน

318

10

เอกสารอางอง 1.คณะกรรมการผสงอายแหงชาต.(2553).แผนพฒนาผสงอายแหงชาต ฉบบท 2(พ.ศ.2545-2565).กรงเทพฯ:โรง

พมพเทพเพญวานสย. 2.จนตนา อาจสนเทยะและพรนภา ค าพราว. (2555).รปแบบการดแลส าหรบผสงอายในชมชน.วารสารพยาบาล

ทหารบก. 15(3). 123-127. 3.จราพร ชมพกลและคณะ.(2552). สมพนธภาพในครอบครวไทย. หางหนสวนจ ากดแทนทองชณวฒนการพมพ . 4.ชนฤทย กาญจนะจตราและคณะ.(2550).สขภาพคนไทย.กรงเทพฯ:อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง. 5.นารรตน เชอสงเนน. (2550). ความสมพนธระหวางการรบรภาวะสขภาพการปฏบตกจกรรมการสนบสนนจาก

ครอบครวกบความผาสกทางใจของผสงอายในชมรมผสงอายกรงเทพมหานคร. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑตจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

6.ชาย โพธสตา. (2552). บทโหมโรงเกดอะไรขนกบครอบครว,นครปฐม: โรงพมพเดอนตลา. 1-15 7.ชาย โพธสตาและสชาดาทวสทธ. (2552). ประชากรและสงคม ครอบครวไทยในสถานการณเปลยนผานทาง

สงคมและประชากร. นครปฐม: โรงพมพเดอนตลา. 8.ชมพนช พรหมภกด. (2556). การเขาสสงคมผสงอายของประเทศไทย.ส านกวชาการส านกงานเลขาธการ

วฒสภา. 3(16 ส.ค. 2556).1-23. 9.พนสข เวชวฐาน. (2551). การดแลผสงอายในครอบครวชนบทไทย: มมมองจากผสงอายและลกวย

ผใหญ. วพวส., 9(1), 25-36. 10.ยรนนท ตามกาล.(2557).บาน วด โรงเรยน กบการใชวถเศรษฐกจพอเพยงในการสงเสรมความเขมแขงของครอบครว.วารสาร

สถาบนทรพยากรมนษยมหาวทยาลยธรรมศาสตร.9(1).12-31. 11.ส านกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.). (2552). รายงานการประชมโครงการประชมวชการบรการปฐมภม

เรองการพฒนาระบบดแลผสงอาย.นครปฐม :หางหนสวนจ ากด สหพฒนไพศาล. 12.ส านกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว. 2553. มาตรฐานครอบครวเขมแขง [Online]. องคความรดานครอบครว.แหลงทมา : http://www.women-family.go.th [21 กนยายน 2553]

13.สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว. (2555). ความรเพอชวตเอออาทร รวมคมครองเดก (4 มกราคม 2555). มหาวทยาลยมหดล. สบคนจาก http://www.factsforlifethai.cf.mahidol.ac.th/protection/support01.php

14.สมาล เอยมสมย รตนา เหมอนสทธ และ จรญศร ทองมาก. (2555). รปแบบการดแลผสงอายของอาสาสมครผดแลผสงอายในเขตเทศบาลต าบลพกราง อ าเภอ พระพทธบาท จงหวดสระบร.วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสข. ปไมระบ.77-89. 15. สกญญา วชรเพชรปราณ .(2553). บทบาทผสงอายทอยกบครอบครวอยางมสขในชมชนกงเมอง จงหวดนครราชสมา. วารสารวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นครราชสมา .16(1).50-59.

16. Friedman, M. M. (1986). Family Nursing: Theory and Assessment (2th ed.). New York: Appleton-Contury-Crofts 17. United Nations. (2006). We the people :the role of the United Nations in the twenty-first century: the millennium report. New York: United Nations.

319

รูปแบบภาวะผู้น ากับ ......หน งของผ บร...

Documents