บทความทางวชาการ

ม.ค. - ก.พ. ๖๒63 ม.ค. - ก.พ. ๖๒63 ม.ค. - ก.พ. ๖๒63

ดร.นำ แท มบญสลาง๑

๑ อยการจงหวดส�านกงานอยการคมครองสทธและชวยเหลอทางกฎหมายและการบงคบคดจงหวดกาญจนบร. ๒รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๖๐มาตรา๓“อ�านาจอธปไตยเปนของปวงชนชาวไทย.....”.

ความเขาใจผดเกยวกบ

“หลกอสระ” ในกระบวนการยตธรรม

ความพยายามทจะปฏรปกระบวนการยตธรรมใหเจาหนาทรฐปฏบตหนาทโดยปราศจาก การแทรกแซงจากนกการเมองหรอผ มอทธพลนน มกจะมการกลาวอางเสมอวาหนวยงานและ เจาพนกงานของรฐในกระบวนการยตธรรมทงศาล อยการและต�ารวจจะตองม “อสระ” ในการปฏบตหนาทอยางตรงไปตรงมา ถงขนาดพฒนาเปนหลก “อสระ” ขนมากนเองในหมนกกฎหมายไทยและมการใชหลกการ “อสระ” จนเกนเลยผดเพยนไปจากหลกการทเปนทยอมรบในนานาประเทศ ในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยนน อ�านาจอธปไตยทงนตบญญต บรหาร และตลาการนนเปนอ�านาจของประชาชน บคคลและหนวยงานของรฐทใชอ�านาจนตบญญต บรหาร และตลาการ จงตอง (๑) การเขาสต�าแหนงมทมาจากประชาชน (๒) ถกตรวจสอบการท�าหนาทไดโดยประชาชน และ (๓) ตองมความรบผดชอบตอประชาชน ดงนนประเทศประชาธปไตยอยางสหรฐอเมรกาจงออกแบบ ใหหวหนาผพพากษาศาลชนตน อยการ และต�ารวจมาจากการเลอกตงทองถน ผพพากษาศาลฎกา อยการสงสดมาจากการแตงตงของประธานาธบด (ประธานาธบดมทมาและมความรบผดชอบ ตอประชาชน) และผานการรบรองจากรฐสภา ดงนน ตามหลกการและปรชญาการปกครองในระบอบประชาธปไตยจงเปนไปไมไดเลยทขาราชการและหนวยงานในกระบวนการยตธรรมทงศาล อยการและต�ารวจจะม “อสระ” ถงขนาดการเขาสต�าแหนงไมไดมทมาจากประชาชนหรอโดยการแตงตงจากฝายบรหารซงเปนผแทนประชาชนหรอการปฏบตหนาทอสระปราศจากการตรวจสอบยอมมแนวโนมทจะไมตอบสนองตอความตองการทแทจรงของประชาชนเพราะไมมความรบผดชอบใด ๆ ตอประชาชนเจาของอ�านาจอธปไตยทแทจรง ยงพฒนาหลกอสระตามแนวทางเชนนมากเทาใดยงขดแยงกบหลกการ “อ�ำนำจอธปไตยเปนของปวงชนชำวไทย”๒ หลกประกนการท�าหนาทอยางตรงไปตรงมาตามหลกสากลทยอมรบกนทวโลกกคอหลก The rule of law หรอหลกนตธรรม หวใจส�าคญของหลกการนกคอ “บคคลทกคนจะเสมอภาคกน

063-066_05.indd 63 4/10/2562 BE 5:45 PM

ความเขาใจผดเกยวกบ “หลกอสระ” ในกระบวนการยตธรรม

64จ ล น ต 64จ ล น ต 64

ภายใตกฎหมาย”๓ กลาวคอ กฎหมายใชบงคบกบทกคนโดยไมมใครอยเหนอกฎหมาย หากมการ กระท�าผดกฎหมายไมวาบคคลนนจะเปนฝายการเมอง นายกรฐมนตร รฐมนตร สมาชกรฐสภา ฝายขาราชการประจ�าอยางผพพากษา อยการ เจาหนาทต�ารวจหรอประชาชนทวไปจะตองถกด�าเนนคดภายใตกฎหมายอยางเสมอภาคทวหนากนไมมบคคลใดหรอเจาหนาทคนใดทมเอกสทธพเศษปราศจากการตรวจสอบหรอหลดพนจากความรบผดไปได เชน ประเทศสหรฐอเมรกาม ๑๗ มลรฐ มคณะกรรมการตรวจสอบการปฏบตหนาทประจ�าวนของผพพากษาในดานความรความเขาใจกฎหมาย (understanding of relevant law) การบรหารงาน (administrative prowess) และการแสดงออกทางอารมณ (judicial temperament) เปนตน สวนในมลรฐ Arizona มการท�ารายงานการประเมนเพอสรางความเชอมน แกประชาชนผานโปรแกรมแบบการประเมนทเรยกวา judicial performance evaluation programs ทเปดเผยใหสาธารณะเขาถงและตรวจสอบไดเพอใชเปนตนแบบ๔ นอกจากน หลกความเสมอภาค ภายใตกฎหมายยงไดรบการรบรองไวในมาตรา ๗ ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (The Universal Declaration of Human Rights (UDHR) 1948)๕ ดงนน หากมผใดใชอ�านาจอทธพลแทรกแซงการปฏบตหนาทหรอการทเจาหนาทรฐเองปฏบตหนาทอยางมอคตเอนเอยงเพราะเหนแกผลประโยชนยอมท�าใหเกดสภาวะความไมเทาเทยมกนของบคคลภายใตกฎหมายจงเปนการท�าลายหลกการ The rule of law ระบบกระบวนการยตธรรมทดตามมาตรฐานสากลจงตองเปนระบบททกคนมความเสมอภาคกนภายใตกฎหมาย โดยอาศยระบบการตรวจสอบควบคมอยางโปรงใสตรงไปตรงมาถงขนาดท “เจาหนาทรฐตองไมมโอกาสทจะละเวน บดเบอนพยานหลกฐานแหงคด หรอตความพพากษาตามอ�าเภอใจ เพอชวยเหลอบคคลใดไดเลย” ประชาชนไมตองขวนขวายไปรองขอความเปนธรรมจากมลนธใด ๆ ใหมาก�ากบดแลการท�างานของเจาหนาท ประชาชนหรอสอมวลชนจงไมจ�าตองไปเรยกรองขอค�ายนยนจากเจาหนาทเพอใหท�าคดอยางตรงไปตรงมา และเจาหนาทกไมจ�าเปนจะตองมาตงโตะแถลงขาว ใหค�ามนสญญาวาจะท�าหนาทอยางยตธรรมไมเขาขางฝายใด ระบบทจะเปนหลกประกนการบงคบใชกฎหมายและการพจารณาพพากษาอยางตรงไปตรงมาทจะท�าใหทกคนเสมอภาคภายใตกฎหมายตามหลกการ The rule of law มหลากหลายวธการ เชน ๑. ฝายตลาการจะตองไมอาจรเรมคดเองและตดสนคดไดเองเพราะขดตอหลกการแบงแยกอ�านาจอนจะน�าไปสการใชอ�านาจตามอ�าเภอใจ (ประเทศตาง ๆ จงไมใหทนายรบจางฟองคดอาญา) ๒. ศาลพจารณาคดทจรตและประพฤตมชอบจะตองเปนศาลทแยกจากศาลยตธรรมเพอประกนการท�าหนาทอยางตรงไปตรงมาเมอผ พพากษากระท�าความผดและถกฟองเปนจ�าเลยเสยเอง (กรณศกษา; ประชาชนเรยกรองใหคนสมบตของแผนดนกรณมการใชทดนราชพสดผดวตถประสงค

๓ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๖๐ มาตรา ๒๗ “บคคลยอมเสมอกนในกฎหมาย.....”. ๔ Arizona Commission on Judicial Performance Review, “develops evaluation reports that the public can access, as a model” http://www.azjudges.info/Judicial-Performance-Reports/Judicial-Report/courtid/1/benchid/1. ๕ The Universal Declaration of Human Rights (UDHR) 1949, Article 7 “All are equal before the law and are entitled without any discrimination to equal protection of the law. All are entitled to equal protection against any discrimination in violation of this Declaration and against any incitement to such discrimination.”.

063-066_05_NT_R1.indd 64 4/25/2562 BE 3:22 PM

บทความทางวชาการ

ม.ค. - ก.พ. ๖๒65 ม.ค. - ก.พ. ๖๒65 ม.ค. - ก.พ. ๖๒65

กอสรางบานพกบนดอยสเทพและตดไมท�าลายปาท�าใหทราชพสดเสอมสภาพเสยหายแตกลบถก ผพพากษาขด�าเนนคดกลบ เชนน ศาลใดจะใหความยตธรรมพจารณาคดโดยไมมอคตเอนเอยงและ ไมเกดการขดกนแหงผลประโยชน) ๓.การบญญตกฎหมายยกเลกการนรโทษกรรม(VoidingAmnesty)ในการท�าความผดฐาน“กระท�าปฏวตรฐประหาร”และเพอลบลางค�าพพากษาศาลฎกา๖ทรบรองเสมอมาวา“การท�าปฏวตรฐประหารส�าเรจเปนรฏฐาธปตย” ค�าพพากษาของฝายตลาการลกษณะเชนนเสมอนการสนบสนน สงเสรมการท�ารฐประหารและแบงปนเออผลประโยชนซงกนและกนและสรางความเสยหายตอเศรษฐกจ สงคมการพฒนาการเมองการปกครองของชาตอยางรายแรงประเมนคาไมไดกฎหมายยกเลกการนรโทษกรรมจะตกรอบมใหมค�าพพากษาทสงเสรมการกอกบฏสถาปนาระบอบเผดจการทลมลาง การปกครองระบอบประชาธปไตยอกตอไปเชนกรณประธานาธบดRodrigoDuterteแหงประเทศฟลปปนส ออกกฎหมายยกเลกการนรโทษกรรมนายAntonio Trillanes IV ส�าหรบการใชกองทพ ท�ารฐประหารในป ค.ศ. ๒๐๐๓ และ ๒๐๐๗๗ กรณนฝายบรหารสามารถจะตรากฎหมายเพอยบยงกระท�าปฏวตรฐประหารและเพอลบลางค�าพพากษาศาลฎกาดงกลาวได ๔.การบญญตความผดฐาน“ขดขวางกระบวนการยตธรรม”ไวในประมวลกฎหมายอาญาเพอลงโทษทางอาญาตอการกระท�าใดๆกตามทขดขวางความยตธรรมท�าใหการบงคบใชกฎหมายอยางมอคตเอนเอยง บดเบอนพยานหลกฐานท�าใหเกดความไมเสมอภาคเทาเทยมกนภายใตกฎหมาย ตามหลกการTheruleoflaw ๕.จะตองสรางระบบการสอบสวนทไมมหนวยงานใดมอสระและมอ�านาจเบดเสรจเดดขาด ตามอ�าเภอใจทจะรวบรวมหรอไมรวบรวมปรงแตงดดแปลงหรอท�าลายหรอบดเบอนพยานหลกฐานอยางไรกไดเพยงล�าพงแตจะตองเปนระบบทมหลากหลายหนวยงานทสามารถรบรเขาถงพยานหลกฐานแหงคด และอยการสามารถเรยกตรวจสอบพยานหลกฐานไดทนททมการรองเรยนถงความบดเบอน ไมโปรงใสตงแตเรมคดเพอปกปองคมครองสทธประชาชนกอนพยานหลกฐานจะถกบดเบอนสญหาย(กรณศกษา;คดหวย๓๐ลานทจงหวดกาญจนบรพนกงานสอบสวนแอบตดตอดดแปลงปรงแตงพยานค�าใหการพยานและท�าหลกฐานสญหายเพอเรยกรบผลประโยชนโดยก�าหนดผลแหงคดในทศทาง ทตนตองการ) ๖.เปนระบบทมหลากหลายหนวยงานทมหนาทรกษากฎหมายตาง ๆ สามารถรเรมสบสวนสอบสวนด�าเนนคดสงส�านวนตรงตอพนกงานอยการไดเพอสรางระบบตรวจสอบกนเองระหวางหลากหลาย

๖ค�าพพากษาฎกาท ๔๕/๒๔๙๖ “คณะรฐประหารไดยดอ�านาจการปกครองประเทศไดเปนผลส�าเรจ การบรหารงานประเทศ ในลกษณะเชนนคณะรฐประหารยอมมอ�านาจทจะเปลยนแปลงแกไขยกเลกและออกกฎหมายตามระบบแหงการปฏวตเพอบรหารประเทศชาตตอไปไดมฉะนนประเทศชาตจะตงอยดวยความสงบไมได” ค�าพพากษาศาลฎกา๑๖๖๒/๒๕๔๕“เมอคณะปฏวตไดท�าการยดอ�านาจการปกครองประเทศไดเปนผลส�าเรจในพ.ศ.๒๕๐๑หวหนาคณะปฏวตยอมเปนผใชอ�านาจปกครองบานเมอง ขอความใดทหวหนาคณะปฏวตสงบงคบประชาชนกยอมถอวาเปนกฎหมาย แมพระมหากษตรยจะมไดทรงตราออกมาดวยค�าแนะน�าและยนยอมของสภาผแทนราษฎรหรอสภานตบญญตของประเทศกตาม ดงนย ค�าพพากษาฎกาท๔๕/๒๔๙๖..…”. ๗ABS-CBNNews,Trillanes amnesty voided; senator faces charges, arrest;PostedatSep04201810:26AMhttps://news.abs-cbn.com/news/09/04/18/trillanes-amnesty-revoked-senator-faces-charges-arrest.

063-066_05.indd 65 4/10/2562 BE 5:45 PM

ความเขาใจผดเกยวกบ “หลกอสระ” ในกระบวนการยตธรรม

66จ ล น ต 66จ ล น ต 66

หนวยงานทมหนาทรกษากฎหมายเพอปองกนการผกขาด ไมด�าเนนคด ไมรบแจงความลงเปนเลขคดเพอชวยเหลอพวกพองหรอผมอทธพลหรอเพอเรยกรบผลประโยชนและเปนการสรางทางเลอกใหประชาชนกรณไมไวใจการสอบสวนของบางหนวยงาน (กรณศกษา; เจาหนาทรฐพยายามชวยเหลอบดเบอนคดฆาเสอด�าททงใหญนเรศวรหากเจาหนาทปาไมไมไดเขาถงและเกบรวบรวมพยานหลกฐานไวเองกอนและออกมายนยนผลตรวจสอบDNAพยานหลกฐานแหงคดนจะถกบดเบอนไป) ๗.การใชก�าลงจบกมและแจงขอหาประชาชนจะตองเปนความผดทพนกงานอยการรบรองและมความเปนไปไดทจะสงฟองด�าเนนคดในฐานความผดนนจรงๆการใชก�าลงจบกมและแจงขอหาประชาชนจะตองถกตรวจสอบพยานหลกฐานจากพนกงานอยการทนทเพอปองกนการใชอ�านาจโดยมชอบ กลนแกลงยดเยยดความผดหรอตงขอหาหนกเกนความผดทแทจรงท�าใหประชาชนถกขงนานเกนกวาฐานความผดทอยการสงฟองด�าเนนคดจรงๆ ๘.การเขาสต�าแหนงของบคลากรในกระบวนการยตธรรมทงต�ารวจอยการผพพากษาจะตองมทมาเกยวของกบประชาชนเพอมความรบผดชอบตอเจาของอ�านาจอธปไตย เชน การจดตงต�ารวจจงหวด การเขาสต�าแหนงโดยการเลอกตงจากประชาชนโดยตรงหรอจะตองไดรบการแตงตงจาก ฝายบรหาร ผแทนประชาชนและผานการรบรองจากรฐสภาเปนตนเพอปองกนหนวยงานรฐเหลานคดแตจะสรางอาณาจกรแสวงหาอ�านาจเพอประโยชนสวนตนและองคกรของตนแตไมตอบสนองตอประโยชนสาธารณะและความตองการทแทจรงของประชาชน(กรณศกษา;เชนการทหนวยงานตางๆคดแตจะเพมก�าลงบคลากรหรอสรางอาคารสถานทท�างานทพกอาศยใหญโตหรหราสนเปลองภาษเกนความจ�าเปน) ดงนนแนวคดในการสรางความ“อสระ”เพอเปนหลกประกนใหเจาหนาทรฐในกระบวนการยตธรรมทงผพพากษาอยการและพนกงานสอบสวนจงเปนแนวทางทผดเพยนตอหลกการสากล เพราะยงอสระเจาหนาทรฐยงตองการขยายอ�านาจเพอสรางอาณาจกรเพอแสวงหาผลประโยชนสวนตนและองคกรของตน ยงอสระยงหลดพนจากการตรวจสอบจากประชาชน ยงอสระยงไมตอบสนอง ความตองการทแทจรงของประชาชนเพราะปราศจากความรบผดชอบตอประชาชนเจาของอ�านาจอธปไตยยงอสระจงยงขดตอหลกการปกครองในระบอบประชาธปไตย การสรางหลกประกนใหเจาหนาทรฐท�าหนาทตรงไปตรงมาแททจรงคอจะตองสรางระบบกระบวนการยตธรรมทท�าใหหนวยงานเหลานตองปฏบตหนาทบงคบใชกฎหมายอยางเสมอภาคกน ไมมโอกาสทจะเอนเอยงชวยเหลอผใดไมวาบคคลนนจะเปนผมอ�านาจมอทธพลหรอจนรวยเพยงใดตามหลกTheRuleofLawและขจดปญหาปจจบนท“กฎหมายบงคบใชเฉพาะกบคนจน”ทงๆทความเสยหายใหญหลวงตางๆ ตอทรพยากรธรรมชาตของแผนดนตอระบบเศรษฐกจสงคมการเมองและการทจรตคอรรปชนลวนเกดจากการแสวงผลประโยชนจากผมอ�านาจปกครองหรอผมฐานะร�ารวยมอทธพลหรอขาราชการชนผใหญทงสนไมใชเกดจากชาวบานทยากจนแตระบบกระบวนการยตธรรมทลาหลงท�าใหการบงคบใชกฎหมายไมมความเสมอภาคและไมตรงไปตรงมาตามหลกTheRuleofLawทท�าใหผมอ�านาจหรอผมอทธพลหรอขาราชการชนผใหญเหลานหลดรอดจากความรบผดเสมอๆ ท�าใหเกดการทจรตคอรรปชนแสวงหาผลประโยชนรวมกนทไมเคยหมดไปจากสงคมไทย

063-066_05.indd 66 4/10/2562 BE 5:45 PM