1

คอลมน แนะน ำ ท ำกนทวถนไทย

การขยายพนธส ารองและการทาน าสารองบรรจกระปอง

พนม เกดแสง eatpnk@ku.ac.th

แผนปายอกษร เปนทสะดดตา ผมและทมงานทไดมโอกาสไปบนทกวดทศนทอทยานฯเขาคชฌกฏ จ.จนทบรซงคณโกมล ภแกว พนกงานพทกษปา อทยานฯเขาคชฌกฏ จ.จนทบร ไดน าชมตนส ารองในอทยาน และพชพนธตางๆ ตลอดจนตนไมแปลกๆและหาชมยาก ทบานพกตรงขามอทยาน ดวยน าจตน าใจอยางทวมทนแกทมงาน ตองขอขอบคณคณโกมล ภแกวและภรรยา พนกงานพทกษปา อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ จ.จนทบร ไว ณ โอกาสน ครบ

ส ารองเปนพชทองถนด งเดมของภาคตะวนออก พบมากในเขตจงหวดจนทบร และจงหวดตราด แตปจจบนน ยง

สามารถพบไดทอทยานแหงชาตภจอง–นายอย จงหวดอบลราชธานอกดวย ทางภาคอสานจะเรยกตนส ารองน วา “ตนจอง” ลกษณะล าตนคอเปลาตรง (สงตรง) ข นไปเปนพมเรอนยอด อยในสงกดพชแบบไมผลดใบ ใบออนจะมรปรางคลายใบโพธ ขอบ

2 ใบเปนแฉก ๆ ประมาณ 5-6 แฉก ซงเปนใบของตนขนาด 1.50 – 2 เมตร แตพอโตข น ใบจะเปลยนรปไปเปนเรยวยาวข น และลกษณะของแฉกกจะหายไป

จดเดนของตนส ารองอยทผลซงมรปรางรเมอแกแลวผวจะเหยวยนกลายเปนสน าตาลแก พอรวงจากตนกจะมปกบางๆยนออกมา ซงสวนปกน นเรยกวา “ส าเภา” ท าใหลกส ารองน มลกษณะคลาย

เรอส าเภาทอาศยกระแสลม ลองลอยไปในอากาศ ซงเพมระยะทางและโอกาสในการขยายพนธบนพ นทตางๆในปา นนเอง นอกจากน การรวงหลนของลกส ารองน สามารถสอความหมายของธรรมชาตไดวา ก าลงเขาสฤดฝน ซงโดยปกตจะพบลกส ารองรวงลงสพ นดนแคเพยงปละคร ง ในประมาณเดอนเมษายน และไมไดพบไดทกป ข นอยกบความอดมสมบรณของตนส ารองน น ๆ ตามธรรมชาตตนส ารอง ในปาทจะมลกไวขยายพนธตองมอายมากกวา 10 ปข นไป

3

คณสมพงษ สงขทอง หวหนาอทยานแหงชาตเขาคชกฎ จ.จนทบร กลาวเพมเตมวา ตนส ารองทใหญทสดของอทยานแหงน มความสงประมาณ 20-30 เมตร แตในความเปนจรงสามารถสงได 30-40 เมตร มการกระจายพนธหนาแนนบรเวณชายปา แตหากใครอยากจะเขาไปสมผสไมจ าเปนตองเขาไปลกมาก เพราะทบรเวณน าตกกระทงในอทยานกมใหพบเหน และถาหากเดนตามเสนทางศกษาธรรมชาตของอทยาน ฯ จะพบเจาตนส ารองหลายสบตนทเดยว

ลกษณะภมอากาศ ของอทยานแหงชาตเขาคชกฎ น นฤดฝนจะอย ระหวางเดอนพฤษภาคม - ตลาคม ปรมาณน าฝนเฉลยปละ 3,000 มลลเมตร อณหภมเฉลย 26 องศาเซลเซยส จงท าใหอากาศเยนช น ไมอบอาวและเปนฤดกาลผลไม ฤดหนาวจะอยระหวางเดอนพฤศจกายน-มกราคม และฤดรอนระหวางเดอนกมภาพนธ-เมษายน โดยในเดอนกมภาพนธเปนเทศกาลนมสการรอยพระพทธบาท มกจะมผคนมากราบไหวบชากนเปนจ านวนมาก

ขอแตกตางระหวางส ารองและส ารองกะโหลก

ส ารองกะโหลกตนกลาสเทาขาว ส ารอง ตนกลาสออกน าตาลแดง มกนยมใชเปนตนตอของส ารอง

ผลของส ารองมมลคาทางเศรษฐกจ ใชแปรรปเปนอาหารและสมนไพรอยางกวางขวางโดยน ายอดหรอตาจากตนเตมวย(เปนscion)ไปเสยบหรอตดตาบนตนตอ(rootstock-ตนตอส ารองหรอตนตอส ารองกะโหลก)เพอใหออกดอกตดผลเปนส ารองทมมลคาทางเศรษฐกจ (แปรรปเปนอาหาร-สมนไพร)

4 ดานสรรพคณของส ารองจาก หนวยบรการฐานขอมลสมนไพร ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล มดงน สรรพคณพ นบาน ผล (เน อหมเมลด) แกรอนในกระหายน า เมลด แกรอนใน กระหายน า แกโรคตาแดงอกเสบ ไมระบ สวนผล (เน อหมเมลด) ใชแกรอนใน ท าใหใจคอชมช น แกกระหายน า อาจจะชวยเรองจบไขมน ท าใหลดการดดซมของไขมน เน อส ารอง....ชวยดดซบไขมนเอาไว แลวอมไปท งพรอมการขบถาย การกนตอนเชาจะชวยลดหนาทองไดด...จงเรยกชออกอยางวา... “พงทะลาย ลกส ารอง ถกน ามาใชเปนอาหารต งแตสมยโบราณ โดยท าเปนขนมหวานใสน าเชอมรบประทาน คอ เอาผลไปแชน าแลวเน อทหมเมลดจะพองออกมาคลายวน โดยขยายใหญกวาขนาดเดมเกอบ 10 เทา น ามาเตมน าตาลกนแกรอนใน แกไอ แกไข โรคหอบและหดได

ผลส ารองนยมน ามาแชน าใหพองตวแลวคดเปลอกท งไปเลอกเอาแตเน อ นอกจากน สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (วว.) กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยยง ประสบความส าเรจวจยและพฒนา “ผลตภณฑเสรมอาหารปรบภมคมกนจากพงทะลาย” ซงชวยกระตนการท างานเซลลเมดเลอดขาวของมนษยสรางภมคมกนใหท างานปกต รางกายกจะแขงแรง โอกาสทจะเปนโรคตางๆ กจะลดลง แตเมอใดทระบบภมคมกนรางกายออนแอกจะตดเช อโรคตางๆ ไดโดยงาย ดงน นดวยสรรพคณของสารสกดจากพงทะลาย ซง วว. ไดวจยและพฒนาเปนผลตภณฑเสรมอาหาร Scamulan จะชวยใหผบรโภคมภมคมกนรางกายทเขมแขง และกระตนการท างานของเซลลเมดเลอดขาว ซงมหนาทปองกนและท าลายเช อโรคหรอสงแปลกปลอมทจะเขาสรางกาย

เมอมประโยชนมากมายขนาดน ท าใหชวงหนงตนส ารองเขาข นวกฤต เนองจากความคดส น ๆ และไมถกตองจง “โคน” ท งตน เพยงเพอทจะเอาลก โดยไมคดถงผลเสยทจะตดตามมา ท าใหเมอ 4-5 ปทแลวตนส ารองหายหนาหายตาจากอทยานฯไปอยางรวดเรว จากเหตการณดงกลาวท าเอาเจาหนาทของอทยาน ฯ ตองคอยตรวจตราไมใหชาวบานเขาไปโคนตนส ารอง ควบคไปกบจดกจกรรมรณรงคเพอใหเหนถงความส าคญ โดยใชเดก ๆ ละแวกน นเปนตวกลาง ไปถายทอดใหผใหญฟงและเหน

5 ความส าคญกบความจ าเปนในการมอยของตนส ารอง ในปาธรรมชาต ปจจบน สถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตจนทบร สามารถคดคนและเรมขยายพนธตนส ารองไดแลว โดยใชวธเสยบยอด เพอทดแทนการเกบผลส ารองในปาธรรมชาต

ผลส ารองททางวทยาเขตรบซ อไวเพอการแปรรป ในปจจบนยงคงเปนส ารองจากธรรมชาต

ผศ.ดร.สาโรจน ประเสรฐศรวฒนคณบดคณะเทคโนโลยอตสาหกรรมการเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตจนทบร จากแนวทางในกา ร อนรกษ เกยวกบโครงการขยายพนธส ารอง น นผศ.ดร.สาโรจน ประเสรฐศรวฒน คณบดคณะ

เทคโนโลยอตสาหกรรมการเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตจนทบรไดกลาวกบทมงานวา งานวจยเกยวกบส ารองในดานของการอนรกษส ารองเพอขยายพนธและปลกในสภาพไรหรอสวนโดยหวงวาเมอตนส ารองททดลองปลกในแปลงใหผลผลตลกส ารองท ซ อขายกนในทองตลาด กจะเปนผลผลตจากแปลงหรอสวนของเกษตรกรจะเพมข นชวยลดการโคนตนส ารองในปาเพอเกบลก ท าใหผนปายงคงความสมบรณอยางยงยนตลอดไปไดในทสด นอกจากน ยงไดทดลองแปรรปน าส ารองบรรจกระปองและชนดผงส าเรจรปพรอมดมทจะขยายผลสเกษตรกรและกลมแมบานตอไป

6

โดยท ผศ.มาโนชญ กลพฤกษ คณะเทคโนโลยและอตสาหกรรมการเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตจนทบร รบผดชอบ เกยวกบโครงการขยายพนธส ารอง โดยวธการเสยบยอด

ผศ.มาโนชญ กลพฤกษ น าชมแปลงขยายพนธส ารองภายในวทยาเขต

7

ท งน ผศ.มาโนชญ กลพฤกษ กลาวเพมเตมวาตนส ารองในแปลงปลกเรมทจะออกดอกในป2552 และจะใหผลผลตเพอการแปรรปในเชงการคาภายในเรวน อยางแนนอน

นอกจากการเยยมชมการขยายพนธส ารองแลวทางทมงานยงไดมโอกาสเขาชมการแปรรปส ารองของวทยาเขตอกดวยโดยภาควชาลตภณฑ โดยอาจารยทองจวน วพฒนเจรญลาภไดกรณาน าชมกระบวนการผลตและบรรจเปนน าส ารองกระปองและส ารองผงส าเรจรปชนดตางแกทมงาน

วธการท าน าส ารองบรรจกระปองททางอาจารยทองจวน ไดคดคนข นเรมจาก

อาจารยทองจวน และผเขยน

8

1. น าเมลดส ารองมาแชน า จนพองออกและแตกตว คดแยกเอาเฉพาะสวนทเปนวน บรรจลงกระปองใหไดน าหนก 250 กรม/ กระปอง (ปรมาตรสทธ 180 มล.) 250 กรม/ กระปอง (ปรมาตรสทธ 180 มล.)

2. เตรยมน าเชอมโดยต งน าใหเดอด น าดอกค าฝอยใสผาขาวบางมดไวลงไปตม เตมน าตาลทรายแดงใหไดความหวาน 14 องศาบ

รกซ 3. น าน าเชอมดอกค าฝอยทไดบรรจใสกาน าหยอดลงไปใหพอดกบขนาดบรรจกระปอง

4. น าเขาเครองอดส าหรบปดฝากระปอง

9

5. น าผลตภณฑทไดไปเขาระบบฆาเช อ โดยวธสเตอรรไรเซชน (ตมในน าเดอดเปนเวลา 30 นาท หรอนงในหมอแรงดน 150

องศาเซลเซยส นาน 30 นาท) แลวน าไปแชในน าเยนทนท

รอใหแหงแลวจงน าไปปดฉลาก ซงสามารถน าไปบรโภค และจ าหนาย ไดเลย โดยเกบไวไดนาน 1 ป

นอกจากน ยงมผลตภณฑททางภาควชาคดคนใหมเชน น าลกหวา 35 เปอรเซนต น ามงคด 45เปอรเซนต ซงอาจารยทองจวนกระซบวาก าลงไดรบความนยมเพมมากข น

โดยทปจจบนทางภาควชาไดมการขยายผลและถายทอดวธการแปรรปไปยงกลมแมบานและผสนใจอยางตอเนองเปนประจ า โดยเฉพาะการใหค าปรกษาในดานฉลากอย. ของผลตภณฑทผลตข น

10

อกไมนานเกนรอทเราจะไดเหนตนส ารองและผลตภณฑจากส ารองในแปลงปลกทมไดมาจากปาแตเพยงอยางเดยวผลส าเรจน ตองยกใหกบนกวชาการทกลาวมาท งหมดนบไดวา เปนการอนรกษและพฒนาควบคกนไปอยางยงยน

ทานทสนใจการขยายพนธส ารองและการทาน าสารองบรรจกระปองกรณาตดตอท คณะเทคโนโลยและอตสาหกรรมการเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตจนทบร ถ.

บ าราศนราดร ต.พลวง กงอ.เขาคชฌกฎ จ.จนทบร 22210 โทรศพท 0-3930-7261-4 โทรสาร 0-3930-7268, 0-3930-7274

แหลงขอมลเพมเตม 1. “ผลตภณฑเสรมอาหารปรบภมคมกนจากพงทะลาย” ฝายเภสชและผลตภณฑธรรมชาต สถาบนวจยวทยาศาสตร

และเทคโนโลยแหงประเทศไทย (วว.) กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย โทร. 0 2577 9000 โทรสาร 0 2577 9009 หรอตดตอไดท E-mail : tistr@tistr.or.th

2.หนวยบรการฐานขอมลสมนไพร ณ ส านกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล 3. พงษศกด พลเสนา คมอจ าแนกความแตกตางระหวางส ารองกบส ารองกะโหลก กรมอทยานแหงชาต สตวปาและ

พนธพช พ.ศ. 2550 4..อทยาน แหงชาตเขาคชฌกฎ อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ ต.พลวง อ. กงอ าเภอเขาคชฌกฏ จ. จนทบร 22210

โทรศพท 0 3945 2074 โทรสาร 0 3945 2074 อเมล reserve@dnp.go.th

การเดนทาง : จากกรงเทพฯ เดนทางโดยรถยนตไปตามถนนสายบางนา-ตราด เมอถงสแยกเขาไรยา ตรงหลกกโลเมตรท 248 เล ยวซายเขาถนนบ าราศนราดร เปนระยะทาง 24 กโลเมตร จะมปายบอกทางเขาอทยานแหงชาตเขาคชฌกฎ ต าบลพลวง อ าเภอมะขาม จงหวดจนทบร

ขอแนะน าทพกและสงอ านวยความสะดวก : อทยานฯ มบานพกส าหรบไวบรการนกทองเทยว จ านวน 4 หลง ดงน บานเสนหจนทร จ านวน 2 หองพกได 7 คน คาธรรมเนยม 600 บาทตอคน บานกฤษณา 1 จ านวน 2 หองพกได 12 คน คาธรรมเนยม 1,000 บาทตอคน บานกฤษณา 2 จ านวน 2 หองพกได 12 คน คาธรรมเนยม 1,000 บาทตอคน บานเทพชลธาร จ านวน 3 หองพกได 13 คน คาธรรมเนยม 1,200 บาทตอคน สอบถามเกยวกบทพกและรายละเอยดเพมเตมไดท กองอทยานแหงชาต กรมปาไม โทร. 579-7223, 579-5734

11

คณโกมล ภแกวและภรรยา พนกงานพทกษปา อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ จ.จนทบร ผเขยนและทมงาน

นอกจากตนส ารองในเสนทางศกษาธรรมชาตแลว อทยานฯเขาคชฌกฏ กยงมสถานททองเทยวทนาสนใจอกหลายแหง อาท น าตกกระทง น าตกคลองไพบลย พระบาทพลวง และสภาพปาเขาทรมรน ผทสนใจสามารถ สอบถามโดยตรงไดท อทยานแหงชาตเขาคชฌกฏ 039-452-074 หรอหากทานทสนใจขอมลในรปแบบ วซด เรอง การขยายพนธส ารองและการทาน าสารองบรรจกระปอง สามารถตดตอสงซ อไดท ส านกสงเสรมและฝกอบรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ลาดยาว จตจกร กทม. 10900 โทร 02-5792294 และ 02-9428460 ตอ 345 หรอ http://www.eto.ku.ac.th/media/index.html

ฉบบหนาจะน าทานไปด กำรเลยงมดแดงในสวนมะมวง ทอ.วงน าเขยว จ. นครราชสมา ครบ