คานา

จากการเผชญกบกระแสโลกาภวตนระบบทนนยมทใหความสาคญกบการพฒนาทางวตถ เอาเงนเปนตวตง กอใหเกดความเสอมถอยและลมสลายของสถาบนครอบครว สถาบนทางสงคม การดาเนนธรกจทขาดความรบผดชอบ เกดคานยม วฒนธรรม วถการดาเนนชวตทไมเพยงพอและขาดความสมดล สภาพแวดลอมไมปลอดภย ขาดการใสใจดแลควบคมปองกนปจจยเสยงทสงผลกระทบตอสขภาพ โดยเฉพาะอยางยงจากพฤตกรรมการบรโภคทไมเหมาะสม ขาดการออกกาลงกาย เกดความเครยดหาทางออกโดยการกนอาหาร สบบหร ดมสรา ทาใหมภาวะนาหนกเกนและอวน เปนสาเหตหลกสาคญทาใหเกดโรคไมตดตอเรอรงหรอเรยกวา โรควถชวตแพรระบาดไปทวโลก และมแนวโนมรนแรงมากขน หากไมสามารถสกดกนหรอหยดยงปญหาไดจะทาใหเกดการเจบปวย พการ เสยชวต มภาระคาใชจายทางดานสขภาพและการสญเสยทางเศรษฐกจตามมาอยางมหาศาล ประเทศไทยกกาลงเผชญกบปญหาทวกฤตเชนกน ตองประสบกบแนวโนมปญหาทเพมขนมาโดยตลอดจากโรคทปองกนไดทสาคญ ไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง และโรคมะเรง ซงไดกาหนดเปนเปาหมายหลกการพฒนาในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 และแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 10 และตองสานตอเจตนารมณในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 และแผนพฒนาระยะยาวอยางจรงจงและตอเนอง สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กระทรวงสาธารณสข และสถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล ไดเลงเหนตระหนกถงความสาคญทจาเปนตองสรางการมสวนรวมของภาคเครอขายทกภาคสวน และระดมพลงทงสงคมเพอปองกนแกไขและขจดปญหาดงกลาว ผานกระบวนการจดทาแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 ขน ซงเปนแผนยทธศาสตรระดบชาต เพอใชเปนกรอบชทศทางการขบเคลอนสการปฏบตการอยางบรณาการเปนเอกภาพทกระดบ ในการปรบเปลยนวถชวตใหมเปนวถชวตทลดเสยง ลดโรค ลดภาวะแทรกซอน ลดการพการ ลดการตาย และลดภาระคาใชจายทงระดบบคคล ครอบครว ชมชน สงคม และประเทศ ใหกาวสวถชวตพอเพยง สขภาพพอเพยง ระบบสขภาพพอเพยง และสงคมสขภาวะ ภายใตสงคมอยเยนเปนสขรวมกนเปนสงคมทอยรวมกนอยางมความสข

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

กระทรวงสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล

สารบญ

หนา

คานา สรปสาระสาคญแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554-2563 ก-ข บทนา 1 ภาคท 1 สถานการณปญหาสขภาพและโรคไมตดตอเรอรงจากวถชวตทเปลยนแปลงไป 3

สวนท 1 บรบทใหมทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมทสงผลกระทบตอวถชวตและสขภาพ

3

สวนท 2 แบบแผนการบรโภคและการดารงชวตทเปนภยคกคามสขภาพ 7 สวนท 3 สถานการณความรนแรงของโรควถชวต 14 สวนท 4 สถานการณปญหาและแนวโนมการปองกนและแกไขปญหาโรควถชวต 21

ภาคท 2 ปรชญา แนวคด และยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย 23 สวนท 1 ปรชญาและแนวคดหลกในการพฒนา 23 สวนท 2 วสยทศน พนธกจ เปาประสงคสงสด และเปาหมายหลกในการพฒนา 26 สวนท 3 เสนทางและยทธศาสตรการพฒนา 27 สวนท 4 กรอบแผนงานภายใตยทธศาสตรการพฒนา 27

ภาคท 3 แนวทางการขบเคลอนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย 35 สวนท 1 แนวทางการบรหารจดการสความสาเรจ 35 สวนท 2 กลไกการขบเคลอนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย 36

ภาคผนวก 37 1. กรอบขนตอนการจดทาแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 38 2. ความสมพนธของเปาหมายและยทธศาสตรการพฒนาในแผนยทธศาสตรสขภาพด

วถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 กบแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 10 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 พ.ศ. 2550–2554 และ ทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559

39

3. คณะกรรมการอานวยการยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย และคณะกรรมการบรหารยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย

41

ก

สรปสาระสาคญแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554-2563

แผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย ไดจดทาขนใหสอดคลองกบสถานการณปญหาโรคไมตดตอเรอรงทสามารถปองกนได หรอเรยกวาโรควถชวต ซงเปนปญหาสขภาพสาคญลาดบตน ๆ ทระบาดอยในปจจบนและในอนาคตทคาดวาจะมแนวโนมทวความรนแรงมากยงขน หากปลอยใหสถานการณดาเนนไปโดยมไดดาเนนการสกดกนปญหาอยางจรงจง และไดกาหนดไวเปนเปาหมายและทศทางการพฒนาคณภาพคน สงคม และสขภาพในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 10 และทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 แผนนไดตอยอดความคดเชงลกในแตละประเดนปญหา สานตอแนวคดสขภาพพอเพยงตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทยดคนเปนศนยกลางของการพฒนา สรางสมดลการพฒนาในทกมตและสรางภมคมกนทเขมแขงใหกบคนไทยและประเทศ ผานมมมองแบบบรณาการเปนองครวมในบรบทแวดลอมทกวางขวาง การสรางกระบวนการการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม และการมสวนรวมในการตดสนใจของประชาชน ทมความชดเจนของเปาหมายการพฒนาทมงสรางวถชวตทพอเพยงเพอการมสขภาพทดของคนไทยดวยการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาแบบมสวนรวมของทกภาคสวนในทกระดบทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชน สงคม และประเทศ ใหกาวไปสระบบสขภาพพอเพยง และสงคมอยเยนเปนสขและอยรวมกนอยางมความสข สรปสาระสาคญของแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทยไดดงน

1. สถานการณขอบเขตของปญหา ไดวเคราะหปจจยเสยงพนฐานทเปนภยคกคามสขภาพจาก

พฤตกรรมการบรโภคอาหารและเครองดมทมรสหวาน มน เคมมากเกนไป กนผกและผลไมนอย ขาดการออกกาลงกาย ไมสามารถจดการกบอารมณและความเครยด สบบหรและดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล ภาวะนาหนกเกนหรอโรคอวน ทสงผลกระทบตอโรควถชวตทเปนปญหาสาคญของประเทศ ทมปจจยเสยงรวมกนและมความสมพนธซงกนและกนใน 5 โรค ไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง และโรคมะเรง

2. แนวคดหลกในการพฒนาสขภาพดวถชวตไทย ไดยดแนวคดการสรางวถชวตไทยทพอเพยง

เพอการมสขภาพด ตามแนวคดสขภาพพอเพยงและปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และมมมองการบรณาการเปนองครวมในระบบสขภาพ บรบทแวดลอมและการมสวนรวมของทงสงคม และความสมพนธขององคประกอบทเชอมโยงปจจยทเกยวของกบโรควถชวต

3. วสยทศน พนธกจ เปาประสงคสงสด และเปาหมายหลกในการพฒนา ไดกาหนดไว

ตามแนวคดหลกดงกลาวขางตน ดงน วสยทศน : ประชาชนมศกยภาพในการจดการปจจยเสยงและสภาพแวดลอมทสงผลกระทบตอโรค

วถชวต ดวยการรวมพลงขบเคลอนจากทกภาคสวนอยางบรณาการ สมดล ยงยน และเปนสข บนพนฐานปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ข

พนธกจ : สรางชมชน ทองถน สงคม ทตระหนก ลดปจจยเสยง เสรมปจจยเออ และมสวนรวมอยางเขมแขงในการผลกดนนโยบายสการปฏบตการคนหา เฝาระวง ปองกนควบคม จดการปญหา และพฒนาของทกภาคสวนอยางเปนระบบ องครวม ครอบคลม มประสทธภาพ

เปาประสงคสงสด : ประชาชน ชมชน สงคม และประเทศ มภมคมกนและศกยภาพในการสกดกนภยคกคามสขภาพจากโรควถชวตทสาคญได

เปาหมายหลกในการพฒนา : ลดปญหาโรควถชวตทสาคญ 5 โรค (เบาหวาน ความดนโลหตสง หวใจ หลอดเลอดสมอง มะเรง) ใน 5 ดาน (การเกดโรค ภาวะแทรกซอน การพการ การตาย ภาระคาใชจาย) ดวยการเพมวถชวตพอเพยงใน 3 ดาน (การบรโภคทเหมาะสม การออกกาลงกายทเพยงพอ การจดการอารมณไดเหมาะสม) โดยมตวชวดหลกในการพฒนา 18 ตวชวดใน 3 ระยะ (ระยะสน ระยะกลาง ระยะยาว)

เสนทางการพฒนา : ไดกาหนดไวเปน 3 ระยะ 1) ระยะสน : บรณาการความคด สรางความเชอมน และการมสวนรวมขบเคลอนของภาคเครอขายรวม 2) ระยะกลาง : ปฏบตการเชงรกสการวางรากฐานทมนคงเชงโครงสรางและระบบ 3) ระยะยาว : สรางความเขมแขงเชงโครงสรางและระบบในการปองกนและแกไขปญหาอยางยงยน

4. ยทธศาสตร เปาหมายเชงยทธศาสตร ยทธวธ และแผนงานในการพฒนา ทสอดคลอง

กบวสยทศน พนธกจ เปาหมายการพฒนาในแตละชวงของเสนทางการพฒนาไว 5 ยทธศาสตร (14 เปาหมายเชงยทธศาสตร 3 ยทธวธรวม 11 ยทธวธรายยทธศาสตร 29 แผนงาน) คอ 1) นโยบายสาธารณะสรางสข (4 เปาหมาย 3 ยทธวธ 11 แผนงาน) 2) การขบเคลอนทางสงคมและสอสารสาธารณะ (2 เปาหมาย 2 ยทธวธ 4 แผนงาน) 3) การพฒนาศกยภาพชมชน (1 เปาหมาย 2 ยทธวธ 3 แผนงาน) 4) การพฒนาระบบเฝาระวงและการจดการโรค (3 เปาหมาย 3 ยทธวธ 7 แผนงาน) 5) การสรางความเขมแขงของระบบสนบสนนยทธศาสตร (4 เปาหมาย 1 ยทธวธ 4 แผนงาน)

5. แนวทางและกลไกการขบเคลอนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย ไดกาหนดกรอบแนวทาง

ในการผลกดนสการปฏบตการ ภายใตกลไกระดบชาตในการขบเคลอนระดบนโยบาย : คณะกรรมการอานวยการยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย ระดบบรหาร : คณะกรรมการบรหารยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย เพอใหบรรลวสยทศนและเปาหมายทกาหนดไว

บทนา

จากการตระหนกถงความสาคญของปญหาสขภาพทเปนผลจากบรบททางดานเศรษฐกจและสงคมท

เปลยนแปลงไปภายใตกระแสโลกาภวตน ระบบทนนยม และเทคโนโลยการสอสารไรพรมแดน สงผลใหคนไทย

เปลยนวถการดาเนนชวตอยางไมพอเพยง ทามกลางคานยม วฒนธรรมและสงคมแวดลอมทเตมไปดวยความเสยง

และเปนภยคกคามสขภาพ เกดการระบาดของโรคไมตดตอเรอรงหรอโรควถชวตทสามารถปองกนไดทมแนวโนม

ทวความรนแรงมากขน จงไดกาหนดเปนเปาหมายสาคญของการพฒนาคณภาพชวตและสขภาพของคนไทยไวใน

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 และแผนพฒนาสขภาพแหงชาตฉบบท 10 พ.ศ. 2550–2554

และถกหยบยกมาเปนประเดนในการวเคราะห แจกแจงใหเหนแกนแทของสาเหตตนตอของปญหา สถานการณ

ความรนแรงทแทจรง กาหนดเปาหมายและทศทางการพฒนาทชดเจน ตรงประเดนและครอบคลมอยางรอบดาน

โดยผานกระบวนการรวมคด รวมทา และยอมรบรวมกนของภาคเครอขายการพฒนาทกภาคสวนไวในแผนยทธศาสตร

สขภาพดวถชวตไทย ถงแมวาในชวงทผานมาไดมการขบเคลอนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทยสการปฏบตการ

ทกภาคสวนตาง ๆ มาโดยตลอด แตกยงคงปญหาการเจบปวย ตาย พการ มภาระคาใชจาย และเกดการสญเสย

ทางเศรษฐกจและสขภาพทสาคญในอนดบตน จงจาเปนตองสรางความเขมแขงและตอเนองของการขบเคลอน

ยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทยในชวงของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555–2559

และในระยะยาวตอไป ซงเปนแผนยทธศาสตรเพอชนาทศทางการพฒนาวถชวตไทยเพอการมสขภาพด (ดภาคผนวก

ท 1 และ 2) โดยไดนาเสนอสาระสาคญของแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 ไว ดงน

ภาคท 1 สถานการณปญหาสขภาพและโรคไมตดตอเรอรงจากวถชวตทเปลยนแปลงไป ไดทบทวน

วเคราะหสถานการณทเปลยนไปภายใตบรบททางดานเศรษฐกจ สงคม วถการดาเนนชวต แบบแผนการบรโภคท

สมพนธเชอมโยงกบปจจยเสยง พฤตกรรมสขภาพ โรคภยไขเจบ ความรนแรงของปญหา ขอจากดของการ

พฒนาทผานมา เพอใหมองเหนทศทางการปองกนและแกไขปญหาไดอยางชดเจนมากยงขน

ภาคท 2 ปรชญา แนวคด และยทธศาสตรการพฒนาสขภาพดวถชวตไทย ไดยดหลกของปรชญา

เศรษฐกจพอพยง ผานมมมองของการบรณาการแบบองครวมภายใตบรบทแวดลอมและวถชวตทเปนพนฐานของ

ปจจยเสยงและภยคกคามสขภาพอยางรอบดาน บนเสนทางการพฒนาทมจงหวะกาวเปนขนตอน ไมกาวกระโดด

และไมสดโตง ทเนนคนเปนศนยกลาง การมสวนรวมของทงสงคม จงไดกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาประสงค

สงสด เปาหมายหลกในการพฒนา ดวยการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนา ยทธวธ และแผนงานรองรบท

สอดคลองกน ในการสรางวถชวตไทยทพอเพยงเพอการมสขภาพด นาไปสวถชวตพอเพยง สขภาพพอเพยง

สงคมอยเยนเปนสขและสงคมอยรวมกนอยางมความสขทยงยน

2

ภาคท 3 แนวทางและกลไกการขบเคลอนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย เพอใหกรอบแผนยทธศาสตร

สขภาพดวถชวตไทยสามารถแปลงไปสการปฏบตของภาคเครอขายทกภาคสวนอยางจรงจง จงไดกาหนดใหม

แนวทางการดาเนนงานเพอใชเปนกรอบในการผลกดนสการปฏบตการ และการจดตงองคกรในรปคณะกรรมการนโยบาย

และบรหารระดบชาตรวมรบผดชอบ เพอเปนแกนขบเคลอนยทธศาสตรใหบรรลเปาหมายและเกดสมฤทธผลได

อยางมประสทธภาพและยงยน

ภาคท 1 สถานการณปญหาสขภาพและโรคไมตดตอเรอรงจากวถชวตทเปลยนแปลงไป

สวนท 1 บรบทใหมทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมทสงผลกระทบตอวถชวตและสขภาพ การพฒนาทางดานเศรษฐกจและสงคมทขาดความสมดลของทวโลกและของประเทศไทยภายใตกระแสโลกาภวตน ทมงเนนการพฒนาทางวตถโดยเอาเศรษฐกจหรอเอาเงนเปนตวตงแบบทนนยม ทดาเนนธรกจการคาและบรการทถกครอบงาดวยกลไกตลาดทมงแสวงหากาไรเปนสาคญ และการเตบโตทางเศรษฐกจในอตราทสง แตกมความผนผวนตลอดเวลาจากปจจยแวดลอมภายนอก ทาใหเศรษฐกจเกดความเหลอมลา สงคมเปลยนไปสการเสอมสลาย จากสงคมตะวนออกเปนสงคมตะวนตก สงคมเกษตรกรรมเปนสงคมอตสาหกรรม สงคมชนบทกลายเปนสงคมเมองมากขน ทาใหแบบแผนในการดารงชวตและแบบแผนการบรโภคเปลยนไป เกดกระแสวตถนยม บรโภคนยม ทมคานยมเลยนแบบการบรโภคตามตางชาต ละเลยไมเหนคณคาความเปนไทย เกดความฟงเฟอฟมเฟอย ไมเพยงพอ มการใชเทคโนโลยเกนความจาเปนและไมเหมาะสม สถาบนทางสงคมออนแอกลายเปนสงคมทพรองทางดานคณธรรม ศลธรรม จรยธรรม มการใชชวตอยางเรงรบ แกงแยง แขงขน เอารดเอาเปรยบ แสวงหารายไดเพอเลยงดตนเอง ครอบครว และการเตบโตของธรกจ ทาใหขาดความเอออาทรใสใจซงกนและกน ขาดการเอาใจใสดแลสขภาพ รบผดชอบตอผลกระทบทางดานสขภาพและสงคม โดยเฉพาะอยางยงเรองของการผลตผลตภณฑทไรคณคาทางโภชนาการ และพฤตกรรมการบรโภคทไมเหมาะสม ไมไดสดสวน ขาดความสมดล ละเลย หรอมองขามคณคาทางโภชนาการ ไมคานงถงผลกระทบทางสขภาพทนาไปสภาระโรคตาง ๆ ทาใหอาหารทนยมและเขาถงงายทเกดจากการขบเคลอนโดยอตสาหกรรมอาหารและการเกษตรขามชาตและในประเทศ จากการสงเสรมการตลาดเพอชวงชงผลประโยชนทางการคา อาหารฟาสตฟด อาหารจานดวน อาหารสาเรจรป กงสาเรจรป ทหาไดงาย สะดวก ไมสนเปลองเวลามาก ซงสวนมากมกเปนอาหารประเภทผด ทอด ยางหรอปง อาหารประเภทเนอทมโปรตนและเปนอาหารทมไขมนสง เปนอาหารทเขมขนดวยพลงงานมากขน ทางเลอกในการกนคอย ๆ ลดนอยลง นยมอาหารรสจดทมความเคมมเกลอโซเดยมสงและหวานมากเกนไป กนผกและผลไมนอย ขาดการออกกาลงกาย เนองจากวถชวตทถกขดขวางดวยโครงสรางผงเมองทไรทศทาง ระบบขนสงจราจรทผกขาดโดยรถยนตสวนบคคล เกดภาวะคบคงชะงกงนสญเสยเวลาในการเดนทางและยงคกคามตอสวสดภาพของคนเดนเทาหรอขจกรยาน สงแวดลอมทไมปลอดภยมมลพษทาใหวถการเดนทางทเออตอสขภาพไมเกดขนกบคนสวนใหญ นอกจากนยงเกดความเครยดสะสม ในบางรายไมสามารถหาทางออกไดตองหนไปพงการกนอาหาร สบบหรและดมสรา ซงมกลไกการตลาดทเขมแขง ตองมการควบคมไดอยางเทาทน ดวยเหตดงกลาวขางตน ทาใหปญหาทางดานสขภาพเปลยนแปลงไป โดยมแบบแผนการเจบปวยและตายเปลยนจากภาวะทพโภชนาการเปนภาวะโภชนาการเกนและโรคอวนมากขน จากโรคตดเชอหรอโรคตดตอทวไป เปนโรคไมตดตอเรอรงทสามารถปองกนได ทเกดจากปจจยเสยงภายใตวถชวตและสภาพแวดลอมทเปลยนไป ซง

4

องคการอนามยโลก (World Health Organization – WHO) ไดคาดประมาณวาในป 2548 จานวนการตายของประชากรโลกทงหมดประมาณ 58 ลานคน มประมาณ 35 ลานคน (รอยละ 60) มสาเหตหลกจากโรคเรอรง โดยเฉพาะอยางยง โรคไมตดตอเรอรงหรอโรคไรเชอเรอรงจากโรคหวใจและหลอดเลอด (Cardiovascular Disease) เปนปญหาอนดบตน ๆ ของทวโลก มการตายประมาณ 17.5 ลานคน (รอยละ 29) และมแนวโนมรนแรงขน โดยคาดวาในป 2565 ทวโลกจะมผเสยชวตประมาณ 25 ลานคน โดยมประชากรประมาณ 19 ลานคน หรอรอยละ 80 จะเกดขนในกลมประเทศกาลงพฒนาและยากจน และเปนสาเหตการตายทสาคญของกลมประชากรวยแรงงาน ซงจะเปนเหตใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจของครอบครว สงคมและประเทศชาต และความสญเสยปสขภาวะหรอภาระทางสขภาพ (Disability Adjusted Life Year : DALY) จากโรคเรอรง 6 ใน 10 อนดบแรก และมากกวาเกอบ 2 เทา เมอเทยบกบโรคตดเชอ จากการศกษาภาระโรคและภาวะจากปจจยเสยงทางสขภาพของประชาชนไทย ในป 2547 มความสญเสยทางสขภาพจากโรคไมตดตอ คดเปนรอยละ 65 ของความสญเสยทงหมด โดยเฉพาะอยางยงกลมโรคหวใจและหลอดเลอด และโรคมะเรง นอกจากนยงพบวาภาระโรคใน 10 อนดบแรก เกดจากปจจยเสยงจากการดาเนนวถชวตทไมถกตองเหมาะสมทสาคญตามลาดบคอ การบรโภคสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล บหร ความดนโลหต ภาวะอวน คอเรสเตอรอล การบรโภคผกและผลไม กจกรรมทางกายหรอการออกกาลงกายไมเพยงพอ (ดแผนภมท 1.1 และ 1.2) โดยสถานการณอตราการเจบปวยเขารบการรกษาเปนผปวยในดวยโรคทมความสาคญในอนดบตน ๆ ใน 5 โรค มแนวโนมเพมขนจากป 2548 - 2551 ประมาณ 1.2 – 1.6 เทา สาหรบในป 2551 พบวามอตราผปวยในดวยโรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคหวใจ โรคมะเรง และโรคหลอดเลอดสมอง คดเปน 1,149, 845, 684, 505 และ 257 ตอประชากรแสนคน และมอตราผปวยนอก คดเปน 14,328, 9,702, 2,565, 1,023 และ 980 ตอประชากรแสนคน ตามลาดบ (ดแผนภมท 1.3) และสาเหตการเสยชวตของคนไทยทสาคญ 10 อนดบแรก ในป 2552 มาจากโรคมะเรง รองลงมาคอ โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง โรคเบาหวาน และโรคความดนโลหตสง ในอตรา 88.3, 29.0, 21.0, 11.1 และ 3.6 ตอประชากรแสนคน ตามลาดบ จากโครงสรางประชากรไทยทเปลยนไปสสงคมผสงอาย ทาใหประชากรวยสงอายเพมขน ประชากรวยเดกและวยแรงงานลดลง ภาวะอนามยเจรญพนธรวมอยตากวาระดบทดแทน มสดสวนประชากรเดก : แรงงาน : ผสงอาย รอยละ 20.5 : 67.6 : 11.9 ในป 2553 เปนรอยละ 18.3 : 66.9 : 14.8 ในป 2559 ในขณะทอายขยเฉลยของคนไทยเพมขนเปน 75.6 ป (เพมจากป 2549 ชาย 68 ป หญง 75 ป แตยงตากวาเปาหมายทกาหนดไว 80 ป) แตมปญหาการเจบปวยดวยโรคไมตดตอเรอรงเพมขนเชนกน โดยเฉพาะกลมผสงอายมอตรามารบบรการผปวยในในอตราคอนขางสงมาก ในป 2551 ดวยโรคความดนโลหตสงมากทสดในอตรา 7,213 ตอประชากรแสนคน รองลงมาคอ เบาหวาน ไขมนในเลอดสง หวใจขาดเลอด อมพฤกษอมพาต ในอตรา 4,656, 1,909, 1,857 และ 995 ตอประชากรแสนคน ทาใหสงผลกระทบตอภาระคาใชจายรกษาพยาบาลของภาครฐในปจจบนและอนาคตอยางมากมาย

5

แผนภมท 1.1 แบบแผนการสญเสยปสขภาวะของประชากรไทย พ.ศ.2547 ทมา : รายงานการศกษาภาระโรคและการบาดเจบของประชากรไทย พ.ศ.2547 แผนภมท 1.2 รอยละของภาระโรคทเกดจากปจจยเสยงทศกษาเมอเปรยบเทยบกบภาระโรครวมทงหมด พ.ศ.2547

ทมา : รายงานการศกษาภาระโรคและการบาดเจบของประชากรไทย พ.ศ.2547

9.4%8.1%

5.8%5.5%

4.4%3.9%

2.4%1.8%

1.3%0.9%0.9%

0.5%0.3%0.3%0.2%

0.0% 1.0% 2.0% 3.0% 4.0% 5.0% 6.0% 7.0% 8.0% 9.0% 10.0%

Unsafe sex

Alcohol

Tobacco

Blood pressure

Not wearing helmet

Obesity

Cholesterol

Fruit & vegies

Physical inactivity

Illicit drugs

Air pollution

Water & sanitation

Malnutrition - int standard

Not wearing seatbelt

Malnutrition - Thai standard

% of total burden

6

แผนภมท 1.3 อตราของผปวยในตอประชากรแสนคนดวยโรคไมตดตอเรอรงทสาคญ พ.ศ.2548 - 2551

ทมา : ขอมลผปวยในรายบคคล หลกประกนสขภาพถวนหนา ประกนสงคม และสวสดการรกษาพยาบาล

ขาราชการและครอบครว สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข หมายเหต : นบการวนจฉยโรคหลกและการวนจฉยโรครองแรกทพบและมคาใชจาย

505

845

1,149

684

257

485443421

795

689

611

851

726

1,024

518 568

646

211 223247

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2548 2549 2550 2551พ.ศ.

อตรา

ตอ

100,

000

ประช

ากร

มะเรง เบาหวาน ความดนโลหตโรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง

7

สวนท 2 แบบแผนการบรโภคและการดารงชวตทเปนภยคกคามสขภาพ จากแบบแผนการบรโภคและการดารงชวตทเปลยนแปลงไป เปนปจจยเสยงหลกทสาคญทเปนภยคกคามสขภาพ ทาใหปญหาสขภาพจากโรคไมตดตอเรอรงหรอเรยกวา โรควถชวตทสามารถปองกนได ไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง และโรคมะเรง มแนวโนมเพมขนโดยตลอด หากไมสามารถหยดยงพฤตกรรมเสยงไดกจะทาใหทวความรนแรงมากยงขนในอนาคต

1. พฤตกรรมการบรโภคไมเหมาะสม

• การบรโภคผกและผลไมนอย องคการอนามยโลกคาดวาการบรโภคผกและผลไมทตากวา มาตรฐานทกาหนดไว 400 – 600 กรม/คน/วน (5 – 7.5 ถวยมาตรฐาน) ในประเทศกาลงพฒนา ทาใหประชากรเสยชวตมากกวา 2.5 ลานคนตอป และสมพนธกบการเกดโรคหวใจขาดเลอด โรคเสนเลอดในสมองตบและโรคมะเรง จากการสารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายของสานกงานสารวจสขภาพประชาชนไทย พบวาคนไทยอาย 15 ปขนไป มแนวโนมบรโภคผกและผลไมลดลง โดย มความชกของการกนผกและผลไม ปรมาณตอวนเพยงพอตามขอแนะนา (รวม ≥ 5 สวนมาตรฐานตอวน) ลดลงจากรอยละ 21.7 ในป 2546 - 2547 เปนรอยละ 17.7 (9 ลานคน) ในป 2551 – 2552 โดยกนผกและผลไมเฉลยเพยงวนละ 3 สวนมาตรฐานเทานน สาหรบในเดกอาย 1 – 5 ป จากการสารวจของกองโภชนาการ กรมอนามย ในป 2546 พบเพยง 1 ใน 3 กนผกและผลไมทกวน สวนเยาวชนทงชายและหญงอาย 15 – 29 ป กนผกและผลไมเฉลย 285 และ 320 กรม/คน/วน สาหรบในป 2551 – 2552 พบเดกไทยอาย 2 – 14 ป กนผกและผลไมเฉลย 0.7 และ 1.3 สวนมาตรฐานตอวน ตามลาดบ และมเพยงรอยละ 6.3 ทกนผกและผลไมรวมกนได 5 สวนมาตรฐานขนไปตอวน อยางไรกตาม สงทตองใหความสาคญคอความปลอดภยจากการบรโภคผกและผลไม และสามารถหาซอไดงายในราคาทเหมาะสม ซงยงเปนปญหาของประเทศไทยทยงคงพบสารพษตกคางทงในผกและผลไมสด และอาหารสดเกนมาตรฐาน โดยผกและผลไมทบรโภคในประเทศและทสงออกไปตางประเทศ ในป 2546 – 2549 มสารพษตกคางเกนมาตรฐาน รอยละ 4.0 – 8.2 และจากการนาเขาจากตางประเทศพบรอยละ 2.9 (ศนยปฏบตการความปลอดภยดานอาหาร กระทรวงสาธารณสข และกรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ) นอกจากนในป 2553 พบสารเคมกาจดศตรพชทนอกเหนอจากประกาศ อย. ใน 4 กลม ไดแก กลมออรกาโนคลอรน กลมออรกาโนฟอสฟอรส กลมคารบาเนต และกลมสารสงเคราะหไพรทรอยดในผกและผลไมสด ทนาเขาจากตางประเทศถงรอยละ 16.7 (สานกคณภาพและความปลอดภยอาหาร กรมวทยาศาสตรการแพทย) ในขณะทผกและผลไมปลอดสารพษกมราคาแพงมากขน โดยคณะกรรมการอาหารแหงชาตไดบงชวา มการใชสารเคมปองกนกาจดศตรพชทนาเขาในป 2552 มากถง 126,577 ตน คดเปนมลคา 16,168 ลานบาท เปนตนทน

คนไทยประมาณรอยละ 76 บรโภคผกและผลไมตากวาเกณฑมาตรฐาน ถาบรโภคผกและผลไมไดตามเกณฑมาตรฐาน จะลดโรคหวใจขาดเลอด และโรคเสนเลอดในสมองตบไดประมาณรอยละ 31 และ 19 ตามลาดบ ลดการเจบปวยและตายจากโรคมะเรงกระเพาะอาหารรอยละ 19 มะเรงหลอดอาหารรอยละ 20 มะเรงปอดรอยละ 12 และมะเรงลาไสรอยละ 2

8

ทมมลคาสงมากกวา 1/3 ของตนทนการปลกพชทงหมดของเกษตรกร และยงมความหลากหลายนอยมากของพชผกสาคญของตลาดในประเทศทมเพยง 8 ชนด ไดแก ผกบง คะนา กะหลาปล กะหลาดอก ผกกาดขาว กวางตง พรกขหน และแตงกวา ซงแสดงถงการละเลยพชพนบานทมความสาคญตอวถชวตและโภชนาการ

• การบรโภคหวาน เคม มน มากเกนไป จากพฤตกรรมการบรโภคอาหารทเปลยนไปนยมอาหารฟาสตฟด อาหารสาเรจรป ขนมขบเคยว ขนมกรบกรอบ ชอคโกแลต ลกอม นาอดลมและเครองดมรสหวาน ทหาซอไดงาย สะดวก มการแขงขนทางการตลาด มการลงทนโฆษณาสงมาก ทมสวนประกอบหลกดวยแปง นาตาล นามน ไขมน ผงชรส และเกลอมากขน แตมสารอาหารทจาเปนตอการเตบโตของรางกายและ

สตปญญาอยในปรมาณนอยมาก โดยทผผลตไมไดใหขอมลเกยวกบสวนประกอบและคณคาทางโภชนาการ แตเพมรสชาดหวาน มน เคมในปรมาณมากขน เสยงตอการเกดโรคอวน เบาหวาน ไต หวใจ เสนเลอดอดตน ความดนโลหตสง และมะเรง สวนการทาอาหารทบาน และการปลกผกกนเองมลดนอยลงไปเรอย ๆ

โดยเฉพาะอยางยงประชาชนใน กทม. และปรมณฑล ในป 2552 สวนใหญรอยละ 80.1 รบประทานอาหารนอกบานตามแผงลอยหรอรถเขน มปญหาภาชนะใสอาหารไมสะอาด มสงแปลกปลอมในอาหาร และอาหารไมสดมากกวารอยละ 60 (ศนยวจยความสขชมชน มหาวทยาลยอสสมชญ) ทาใหมการบรโภคเครองดมและอาหารทมรสหวานเพมมากขนตามมา จากการรายงานของสานกงานคณะกรรมการออยและนาตาล พบวา ในชวง 2 ทศวรรษทผานมาคนไทยบรโภคนาตาลเพมสงขนเกอบ 3 เทา จาก 12.7 กโลกรม/คน/ป ในป 2526 เปน 36.4 กโลกรม/คน/ป ในป 2550 ซงเกนกวาเกณฑมาตรฐานขององคการอนามยโลกกาหนดใหบรโภคนาตาลไดนอยกวา 15 – 20 กโลกรม/คน/ป หรอ 24 กรม/คน/วน (6 ชอนชา) โดยในป 2546 เดกไทยอายตากวา 5 ป เกอบ 2 ใน 3 บรโภคนาตาลเฉลยวนละ 30.4 กรม (8 ชอนชา) และ 1 ใน 4 ทบรโภคนาตาลมากกวาวนละ 40 กรม (10 ชอนชา) สวนในป 2552 พบคนไทยอาย 6 ปขนไป รอยละ 31.3 ดมนาอดลมและเครองดมทมรสหวาน โดยดมทกวนถงรอยละ 25.3 (การสารวจอนามยสวสดการและพฤตกรรมการบรโภคอาหารของประชาชน สานกงานสถตแหงชาต) ในขณะทเดกวยรนอาย 13 – 22 ป ใน กทม. มพฤตกรรมบนทอนสขภาพ รอยละ 51.3 ชอบกนอาหารฟาสตฟด (ศนยวจยมหาวทยาลยกรงเทพ – กรงเทพโพลล) นอกจากนเดกประถมศกษากนขนมกรบกรอบเปนประจาเพมขน จากรอยละ 26.7 ในป 2547 เปนรอยละ 38.1 ในป 2551 (โครงการ Child Watch) โดยมมลคาการโฆษณานาอดลมและขนมขบเคยว (ขนมปงกรอบ ลกกวาด ชอคโกแลต/เวเฟอร) ในป 2551 สงถง 4,506 ลานบาท คดเปนรอยละ 27.4 ของมลคาการโฆษณาอาหารทงหมด (Media Data Resources – MDR) และทางสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดประมาณการวาเดกและเยาวชนใชจายเงนซอขนมขบเคยวคนละ 9,800 บาทตอป รวมทงสนประมาณ 170,000 ลานบาทตอป จากอทธพลของสอทเปนอนตรายและสอยวยตาง ๆ มากมาย จนกลายเปนพนทเสยงทเดกใชเวลากบสอประเภทตาง ๆ สงมาก มขอมล

คนไทยบรโภคนาตาลและโซเดยมเพมขนเกนกวาเกณฑมาตรฐาน 3.4 – 5.6 เทา และ 1.4 – 2.3 เทา สวนใหญมาจากการบรโภคเครองดมประเภทนาอดลม อาหารและขนม ผลตภณฑนมปรงแตงรสหวาน และมาจากผลตภณฑเครองปรงรส นาปลา ซอว เกลอ กะป ซอสหอยนางรม ตามลาดบ

9

เชงประจกษวา เดกประถมถงอดมศกษา ในป 2550 – 2551 ใชเวลาวนละ 6 – 7 ชวโมง โดยหมดไปกบโทรทศนราว 3 ชวโมง อนเทอรเนตกวา 2 ชวโมง และโทรศพทอก 1 ชวโมงครง หรอเทากบครงชวตยามตนของเดก (สถาบนรามจตต โครงการ Child Watch) นอกจากน คนไทยโดยเฉลยบรโภคเกลอหรอโซเดยมคลอไรดเพมขน 3 เทาตว จากนสยชอบกนผลไมจมเกลอ พรกนาปลา การใชเกลอแกงทมสารอนตรายอยางโซเดยมหรอโซเดยมคลอไรดในการถนอมอาหารและปรงอาหาร ในป 2550 คนไทยไดรบเกลอหรอโซเดยมคลอไรดจากอาหารแหลงตาง ๆ โดยเฉลย 10,879 + 2,604 มลลกรม/คน/วน (มโซเดยมประมาณ 8,275–13,483 มลลกรม/คน/วน การบรโภคไมควรเกน 2,400 มลลกรม/คน/วน) โดยมผลตภณฑเครองปรงรสทครวเรอนใชในปรมาณเฉลยมากใน 5 ดนดบแรก ไดแก นาปลา ซอว เกลอ กะป และซอสหอยนางรม ซงโดยหลกแลวไมควรบรโภคเกลอเกน 1–1.5 ชอนชาตอวน นาปลาไมควรเกน 2–3 ชอนโตะตอวน รวมทงโมโนโซเดยมกลตาเมทในผงชรส (การสารวจปรมาณการบรโภคโซเดยมคลอไรดของประชากรไทย กองโภชนาการ กรมอนามย และองคการยนเซฟ)

• การสบบหรและดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล องคการอนามยโลกชควนบหรเปนคอกเทลพษรวมของสารพษตาง ๆ กวา 400 ชนด มผสบบหรประมาณ 1,100 ลานคน กวารอยละ 50 อยในเอเชย ผสบกวารอยละ 50 จะตองเสยชวตกอนถงวยชรา และตอวนจะมวยรนกลายเปนนกสบหนาใหมเพมขน 80,000 – 100,000 คนทวโลก โดยมผเสยชวตจากบหรปละ 5 ลานคน ในป 2563 จะเสยชวตเพมขนเปน 2 เทา หรอประมาณ 10 ลานคน เฉลยนาทละ 19 คน โดยรอยละ 70 อยในประเทศกาลงพฒนา และจะเพมขนปละ 1 พนลานคนในป 2642 เฉลยวนาทละ 32 คน มคนสบวนละ 15,000 ลานมวน มประชาชนกวา 5,000 ลานคน ทไมสบบหรไดรบควนบหรมอสอง จากการสารวจสขภาพของประชาชนไทย อาย 15 ปขนไป มความชกของการสบบหรรอยละ 23.7 (12 ลานคน) ผทสบบหรเปนประจา รอยละ 19.9 (10 ลานคน) ลดลงจากป 2546 – 2547 ทมความชกถงรอยละ 25.3 โดยมแนวโนมการเรมสบบหรเมออายนอยลง อายเฉลย 18.6 ป ในชายอายเฉลย 17.7 ป หญงอายเฉลย 26.6 ป และผไมสบบหรไดรบควนบหรมอสองรอยละ 78 ไดรบบอยทสดคอทบาน รอยละ 55 รองลงมาคอในทสาธารณะ รอยละ 46 และในททางานรอยละ 30.6 ในขณะทภาษสรรพสามตจากบหรเพมขนมากกวาเทาตว จาก 26,708 ลานบาท ในป 2542 เปน 41,528 ลานบาท ในป 2550 (กรมสรรพสามต กระทรวงการคลง) เปนสาเหตทาใหเกดโรคภยทสาคญคอ โรคมะเรงปอด กลองเสยง และหลอดอาหาร ทวโลกมการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลหรอดมสราประมาณ 2,000 ลานคน กอปญหาตอสขภาพ ทาใหเกดโรคภยกวา 60 ชนด และคราชวตประชากรโลกถง 2.3 ลานคน ในป 2547 โดยมความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอลของคนไทยอาย 15 ปขนไป ในป 2551 – 2552 รอยละ 45.3 (23 ลานคน) ดมตงแตระดบเสยงปานกลางขนไป (ไดรบแอลกอฮอล ≥ 41 กรมตอวน ในผชาย และ ≥ 21 กรมตอวนในผหญง)

ในป 2551 – 2552 คนไทยอาย 15 ปขนไป สบบหร 12 ลานคน ดมสรา 23 ลานคน และในชวงทศวรรษทผานมา ครวเรอนไทยบรโภคสนคาเครองดมทมแอลกอฮอลและยาสบ ทเปนอนตรายตอสขภาพเพมขน 2 เทา มมลคาถง 63,915 ลานบาท นอยกวาการจายเงนเพอสขภาพทมเพยง 60,861 ลานบาท ในป 2550

10

รอยละ 7.3 (3.7 ลานคน) และดมอยางหนกรอยละ 17.6 (8.9 ลานคน) ลดลงจากป 2546–2547 ทมความชกถงรอยละ 9.2 และ 44.6 ตามลาดบ โดยเรมดมเมออายเฉลย 21.5 ป (ชาย อายเฉลย 19.1 ป หญง อายเฉลย 26.3 ป) (สานกงานสารวจสขภาพประชากรไทย, 2551 – 2552) ทงนสามารถเขาถงแหลงจาหนายไดงายมากขน ในป 2547 มรานขายสราทไดรบอนญาตจาหนายเครองดมแอลกอฮอลถง 585,700 ราน หรอประมาณ 1 รานตอประชากรไทย 110 คน โดยผบรโภคใชเวลาเฉลยเพยง 7.5 นาท ในการหาซอและมผบรโภคเพยงรอยละ 3 ทรายงานวามความยงยากในการซอ และในป 2552 มรานจาหนายเครองดมแอลกอฮอลในรศม 500 เมตร รอบมหาวทยาลยใน กทม. เฉลย 57 รานตอตารางกโลเมตร โดยมปรมาณการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลเฉลยของประชากรไทยเพมขนอยางตอเนอง ในผใหญเพมจาก 7.28 ลตรของแอลกอฮอลบรสทธตอคนในป 2550 เปน 7.71 ลตร (แผนยทธศาสตรนโยบายแอลกอฮอลระดบชาต มตสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 2 พ.ศ.2552 และ ภทรพร พลพนาธรรม, 2552) นอกจากน จากการประเมนตนทนหรอความสญเสยทางเศรษฐกจจากการดมแอลกอฮอลของคนไทย ในป 2549 มมลคาสงถง 150,677 ลานบาท คดเปนรอยละ 1.92 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (Gross Domestic Product – GDP) คดเปน 2,398 บาทตอหวประชากร (กระทรวงสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล และศนยวจยปญหาสรา, 2550) ในชวง 2 ทศวรรษทผานมา ป 2524 – 2550 ครวเรอนไทยบรโภคสนคาทเปนอนตรายตอสขภาพ (เครองดมทมแอลกอฮอลและยาสบ) ในมลคาคงท ป 2550 เพมขน 2 เทา จาก 32,910 ลานบาท ในป 2524 เปน 63,915 ลานบาท ในป 2550 โดยมอตราเพมขนเฉลยรอยละ 5.7 ในมลคาจรง ในขณะทครวเรอนจายเงนเพอสขภาพ (การรกษาพยาบาล) นอยกวาเพยง 60,861 ลานบาท ในป 2550 หรอเพมขน 2 เทา ในอตราเพมเฉลยรอยละ 5.8 ในมลคาจรง (สานกงานสถตแหงชาต การสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน, 2550)

2. การออกกาลงกายไมเพยงพอ องคการ

อนามยโลกไดประมาณวา การไมมกจกรรมทางกายเพยงพอเปนสาเหตของโรคหวใจและหลอดเลอด รอยละ 22 – 23 โรคมะเรงลาไสใหญ รอยละ 16 – 17 เบาหวาน รอยละ 15 หลอดเลอดสมอง รอยละ 12–13 ในประเทศไทยการขาดกจกรรมทางกายเพยงพอเปนสาเหตของภาระโรคลาดบท 9 ทาใหสญเสยรอยละ 1.3 ของ DALY และสานกงานสถตแหงชาตไดรายงานวา ในป 2550 คนไทย อาย 11 ปขนไป ทมอาการปวยในรอบ 1 เดอนทผานมา รอยละ 16.7 ในจานวนนเปนผทไมออกกาลงกายรอยละ 68.5 และผทเขาพกรกษาในสถานพยาบาลระหวาง 12 เดอนทผานมา รอยละ 6.1 เปนผทไมออกกาลงกายถงรอยละ 74.2 อยางไรกตาม จากการสารวจสขภาพของคนไทยอาย 15 ปขนไป มกจกรรมทางกายเพยงพอเพมขนจากรอยละ 77.5 ในป 2546 – 2547 เปนรอยละ 81.5 (41.2 ลานคน) ในป 2551 – 2552 ซงสอดคลองกบการ

คนไทยมกจกรรมทางกายเพยงพอและออกกาลงกายเพมขนเปนรอยละ 81.5 ในป 2551 – 2552 และรอยละ 37.5 ในป 2550 ตามลาดบ การออกกาลงกายอยางสมาเสมอชวยลดความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองถงรอยละ 25 โรคหลอดเลอดหวใจรอยละ 28 โรคหวใจ รอยละ 40 และมะเรงเตานมไดรอยละ 40 และการไมมกจกรรมทางกายเพยงพอเปนสาเหตของโรคหวใจรอยละ 22 – 23 มะเรงลาไส รอยละ 16 – 17 เบาหวานรอยละ 15 หลอดเลอดสมอง รอยละ 12 - 13

11

สารวจพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอและการบาดเจบของสานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค พบคนไทยอาย 15 – 74 ป ออกกาลงกายในระดบปานกลางและระดบหนกครงละนานกวา 30 นาท อยางนอย 3 ครงตอสปดาห เพมขนจากรอยละ 30.9 ในป 2548 เปนรอยละ 37.5 (16.3 ลานคน) ในป 2550

3. ปญหาสขภาพจต (อารมณ) จากการรายงานของบรษทเซเรบอส แปซฟก จากด ไดสารวจ

พฤตกรรมทางดานสขภาพของประชาชนอาย 15 – 60 ป ในภมภาคเอเชย 6 ประเทศ ไดแก จน ฮองกง มาเลเซย สงคโปร ไตหวน และประเทศไทย พบวามปญหาทางดานความเครยดเปนอนดบหนง โดยมสาเหตมาจากปญหาเศรษฐกจ รองลงมาเปนความรบผดชอบตอครอบครวและปญหาเรองงาน ทงนจากการสารวจของสานกงานสถตแหงชาต ในป 2551 พบวาคนไทยอาย 15 ปขนไป ประมาณ 1 ใน 5 มสขภาพจตตากวาคนทวไป หญงมสดสวนของผมสขภาพจตตากวาคนทวไปมากกวาชาย รอยละ 18.43 และ 17.06 ตามลาดบ นอกจากนจากการสารวจของศนยวจยมหาวทยาลยกรงเทพ ป 2552 มวยรนอาย 13–22 ป ใน กทม. มพฤตกรรมบนทอนสขภาพโดยประมาณ 2 ใน 3 มพฤตกรรมนอนดกและพกผอนนอย และ 1 ใน 4 มปญหาความเครยด

4. ภาวะนาหนกเกนและอวน จากพฤตกรรมการบรโภคเกนจาเปน ขาดความสมดลของพลงงานเขา และออก ไมสามารถควบคมนาหนกทเหมาะสมได ทาใหเกดภาวะโภชนาการเกน มภาวะนาหนกเกนมาตรฐาน หรอเปนโรคอวนอนมสาเหตจากความนยมบรโภคทเนนความอรอยตามใจชอบมากกวาคณภาพและคณคาทางโภชนาการ กนแบบอมเกนเพราะความเสยดายอาหารทตองทง และกนใหคมคาจากการขยายตวของการตลาดเชงรกจากการจาหนายอาหารแบบบฟเฟย ลดแลกแจกแถมเปนกรณพเศษและเปนประจา กนอาหารไมหลากหลาย กนผกและผลไมนอย กนขนมบรรเทาความหวหรอรองทอง เปนอาหารวางหลงอาหารมอหลกหรอแทนอาหารมอหลกบางมอ กนอาหารเพราะอารมณทกระตนใหเกดความหวหรอเปนเพยงความอยาก หรอกนตามโฆษณาชวนเชอเทานน รวมทงการกนทเพลดเพลนรวมกบการดโทรทศนเลนเกมสและคอมพวเตอร โดยเฉพาะอยางยงอาหารขยะหรอจงคฟด (Junk Food) ทอดมไปดวยสารอาหารทใหพลงงานเปนสวนใหญ เชน นาตาล แปง ไขมน แตมสวนประกอบของโปรตน วตามน เกลอแรนอยมาก ไดแก ขนมกรบกรอบ ลกอมหมากฝรง ขนมหวาน อาหารขบเคยว อาหารทอด อาหารจานดวน นาอดลม นาหวาน ซงไดรบความนยมมากขนเรอย ๆ ไดกอใหเกดปญหาภาวะนาหนกเกนและโรคอวนเพมขนเปนปจจยเสยงตอการเกดโรครายแรงอน ๆ ตามมามากมาย

แนวโนมความชกของภาวะนาหนกเกนและอวนของคนไทย เพมขนกวารอยละ 20 ในชวง 6 ปทผานมา ในป 2551 – 2552 พบในเดก 1.6 ลานคน ผใหญ 17.6 ลานคน และมอวนลงพง 16.2 ลานคน โดยมการใชยาลดความอวนเพมขน 5.5 เทา เสยงตอการเกดโรควถชวต • เอวทเพมขนทก ๆ 5 เซนตเมตร จะเพมโอกาสเกด

โรคเบาหวาน 3 – 5 เทา โรคเบาหวานในผหญงอวนมมากกวาคนปกต 8 – 10 เทา และชาย 2 เทา

• คนทมนาหนกเกนตงแต 13 กโลกรมขนไป มถงรอยละ 30 ทมปญหาความดนโลหตสง

• คนอวนจะเปนอมพาต อมพฤกษ และโรคหวใจไดมากกวาคนปกตถง 2 – 4 เทา

• ผหญงอวนมอตราเสยงเปนมะเรงเตานม มดลก รงไข เพมขน 3 เทา จากคนปกต ผชายอวนมโอกาสเกดโรคมะเรงลาไสใหญ ตอมลกหมากเพมขน

• คนอวนรอยละ 30 – 40 มอาการขอกระดกเสอมเรวกวาปกต และเสยงตอการเปนโรคเกาท

• ถาลดนาหนกลงไดเพยงแครอยละ 5 – 10 ของนาหนกตว จะสามารถลดความเสยงทเปนโรคตาง ๆ ไดถงรอยละ 20 (โรคมะเรง รอยละ 37 โรคหลอดเลอดหวใจ รอยละ 9) ลดอตราการเสยชวตลงไดถงรอยละ 44

12

องคการอนามยโลกรายงานในป 2548 วา ประชากรโลกอาย 15 ปขนไปนาหนกเกนมาตรฐาน ประมาณ 1,600 ลานคน และมผใหญอวนมากถง 400 ลานคน สวนในเดกอายตากวา 5 ป มนาหนกตวเกนมาตรฐานประมาณ 20 ลานคน โดยในป 2558 ทวโลกจะมผใหญนาหนกเกนมาตรฐานประมาณ 2,300 ลานคน และมคนอวนประมาณ 700 ลานคน โดยมขอมลการศกษาทนาสนใจวา หลงจากพนวยทารกแลวเดกผหญงจะอวนมากกวาเดกผชาย เดกทอวนเมออาย 6 ขวบขนไป จะมโอกาสเปนผใหญอวนรอยละ 25 หากเดกอวนเมออาย 12 ขวบ เมอเตบโตเปนผใหญกจะมโอกาสอวนไดมากถงรอยละ 75 นอกจากนจากการศกษาตดตามเดกอวนในระยะยาวพบวา 1 ใน 3 ของเดกทอวนในวยกอนเรยน และครงหนงของเดกทอวนในวยเรยน จะยงคงอวนเมอเปนผใหญ หากยงอวนเมอเปนวยรน โอกาสทจะเปนผใหญอวนจะยงสงมากขน ความอวนทาใหมความเสยงสงตอการเกดปญหาเรองความดนโลหต ไขมนในเลอดสง โรคหวใจและหลอดเลอด โรคมะเรง ไตวายเรอรง นวในถงนาด โรคเกาท กระดกและขอเสอม ทาใหขาออนแอโกงโคงและทาใหบรเวณขอเขาอกเสบ โรคเบาหวานชนดท 2 หากอวนรนแรงมผลกระทบตอโรคทางเดนหายใจอดกนและหยดหายใจขณะหลบ การหลงของฮอรโมนผดปกต รวมทงปญหาดานจตใจและสงคม สาหรบประเทศไทย แนวโนมคนไทยอาย 15 ปขนไป มภาวะนาหนกเกนและอวน (ดชนมวลกาย หรอ Body Mass Index - BMI ≥ 25 กโลกรมตอตารางเมตร) เพมขนจากรอยละ 28.6 ในป 2546 – 2547 เปนรอยละ 34.7 (17.6 ลานคน ชายรอยละ 28.4 หญงรอยละ 40.7) ในป 2551 – 2552 และมภาวะอวนลงพง (รอบเอว ≥ 90 เซนตเมตร ในชาย และ ≥ 80 เซนตเมตร ในหญง) เพมขนเชนกนจากรอยละ 26.0 เปนรอยละ 32.1 (16.2 ลานคน ชายรอยละ 18.6 หญงรอยละ 45) โดยมการใชยาลดความอวนเพมขน 5.5 เทา จากรอยละ 0.2 เปนรอยละ 1.1 โดยกลมวยรนหญงอาย 15 – 29 ป ใชยาลดความอวนมากทสด และเพมสงขนถง 16.3 เทา จากรอยละ 0.1 เปนรอยละ 4.9 ในชวงเวลาเดยวกน และใชยาลดลงในกลมอายทมากขน ทงนจากการสารวจของสานกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในป 2550 พบวา คาใชจายในการลดนาหนกอยระหวาง 900 – 2,600 บาทตอเดอน ขนอยกบวธการทใช โดยสวนใหญใชวธไปรบบรการทโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาลลดนาหนก มคาใชจายเฉลย 2,555 บาทตอเดอน รองลงมาคอ ซออาหารหรอยาลดนาหนกมากนเอง มคาใชจายเฉลยประมาณ 1,200 บาทตอเดอน โดยมมลคาการโฆษณาผลตภณฑเสรมอาหารผานสอตาง ๆ เพมขนจาก 890.6 ลานบาท ในป 2545 เปน 2,112.1 ลานบาท ในป 2552 หรอเพมขน 2.3 เทา ในชวง 7 ปทผานมา เปนการโฆษณาผลตภณฑอาหารเสรมบารงรางกายมากทสด 1,120.1 ลานบาท รองลงมาเปนวตามนเสรมอาหาร 877.6 ลานบาท และอาหารลดนาหนก 114.5 ลานบาท (บรษท Media Spending, 2552) นอกจากนจากการศกษาหลายแหงบงชไดวาปญหาภาวะโภชนาการเกนในเดกไทย มแนวโนมเพมขนเชนกน โดยพบวาเดกไทยอยในภาวะโภชนาการเกนเพมขนปละ 5 หมนคน เดกอายตากวา 5 ป อวนเพมขนเปน 3 เทา ในระยะเวลาเพยง 6 ป ในป 2551 – 2552 มเดกอาย 1 – 5 ป และเดกอาย 6 – 9 ป รอยละ 11 – 12 มนาหนกตวอยในเกณฑทวมถงอวน และสดสวนนเปนรอยละ 14.9 เมออาย 10–14 ป รวมทงสนประมาณ 1.6 ลานคน พบใน กทม. และภาคกลางสงกวาภาคอน ๆ และในเขตเทศบาลมากกวานอกเขตเทศบาล จากความนยมในการ

13

บรโภคเครองดม นมหวาน นาอดลม ขนม ลกอมทมรสหวาน ซงเดกจะไดรบอทธพลของสอโฆษณา โดยเฉพาะอยางยงจากการดโฆษณาในโทรทศนจากการวางแผนการตลาดทด การกาหนดรปลกษณใหชวนกน ใชกลยทธดานราคา การวางขายแบบกระจายทวหาซองาย การมของแถมของเลนทมากบขนมและเครองดมเพอจงใจ ในขณะทยงประสบกบปญหาการควบคมใหมฉลากโภชนาการบนซองขนมเดกไดไมถงรอยละ 30 ของขนมเดกทงหมด รวมทงสญลกษณ ขนาดตวอกษร เนอหา ภาษาของฉลากโภชนาการทมอย กยงไมสามารถสรางความเขาใจทถกตองและครบถวนเพอประกอบการตดสนใจเลอกซอและบรโภคไดอยางเหมาะสม ในขณะทยงมโรงเรยนทไมมนาดมใหเดกฟร และยงมนาอดลมขายในโรงเรยน ถงแมวาจะมมาตรการหามขายนาอดลม โดยโรงเรยนทาการขายเอง และใหบรษทมาประมลขายผกขาดเพยงเจาเดยว มขนมกรบกรอบ ขนมซองขายในโรงเรยนและหนาโรงเรยน ทาใหมโอกาสเกดภาวะนาหนกเกนและอวนในเดกมากขน ทงนจากการศกษาในสหรฐอเมรกาบงชวาเดกดโทรทศนวนละ 2 – 4 ชวโมง จะอวนเกนปกต เสยงทจะเปนโรคความดนโลหตสง อนทาใหกลายเปนโรคหวใจและอมพาตตอไปไดสงกวาปกต 2.5 เทา หากมากกวาวนละ 4 ชวโมง จะยงเสยงสงขนเปน 3.3 เทา สาหรบเดกไทยใชเวลานอกเหนอจากการเรยนและกจวตรประจาวน 1 ใน 5 ไปกบการดโทรทศน โดยรายการการตนเปนทนยมของเดกในเชาวนเสาร – อาทตย ใชเวลา 1 ใน 4 เปนการโฆษณา และ 2 ใน 3 เปนการโฆษณาขนมเดก หรอคดเปนรอยละ 15 ซงเปนกลมขนมขบเคยว มนฝรง ขาวเกรยบ ขนมปงอบกรอบ มความถในการโฆษณาสงทสด รวมทงการใชเวลาไปกบการเลมเกมสคอมพวเตอร และใชอนเทอรเนต ซงมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคขนมทอดมดวยแปงและไขมน และไมเคลอนไหวออกกาลงกาย ทาใหเดกยงกาวเขาไปใกลภาวะโภชนาการขาดสมดลมากขนเรอย ๆ

14

สวนท 3 สถานการณความรนแรงของโรควถชวต 1. โรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus) สมาพนธเบาหวานนานาชาต (International Diabetes

Federation) คาดการณวา มผปวยเบาหวานทมอายระหวาง 20 – 79 ป ทวโลก 285 ลานคน ในป 2553 และจะเพมขนเปน 438 ลานคน ในอก 20 ปขางหนา ในจานวนน 4 ใน 5 เปนชาวเอเชย เฉพาะภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตคาดวาจะเพมจาก 58.7 ลานคน เปน 101 ลานคนในป 2573 นอกจากน มเดกอายตากวา 14 ป จานวน 4.4 แสนคนจากทวโลกปวยเปนเบาหวานชนดท 1 (เบาหวานชนดทตองพงอนซลนมกพบในเดก ตองรกษาดวยการฉดอนซลนทกวน) และแตละปมเดกมากกวา 70,000 คน กาลงพฒนาสการเปนเบาหวานชนดน โดยพบในกลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใตมากทสด และเดกทเปนเบาหวานจะมอายสนลงอก 10–20 ป สาหรบประเทศไทย ในชวงป 2546–2547 และป 2551–2552 แนวโนมความชกของโรคเบาหวาน คงเดมรอยละ 6.9 (3.5 ลานคน) ความชกในผหญงสงกวาผชาย (รอยละ 7.7 และ 6) แตมผปวย

ไดรบการวนจฉยเพมขนจากรอยละ 44.3 เปนรอยละ 68.8 และในสวนของการรกษาสามารถควบคมได เพมขนจากรอยละ 12.2 เปนรอยละ 28.5 ตามลาดบและจากการตรวจคดกรองคนไทยอาย 35 ปขนไป ในป 2552 จานวน 21 ลานคน พบผปวยเบาหวาน 1.4 ลานคน (รอยละ 6.8) และกลมเสยง 1.7 ลานคน

(รอยละ 8.2) กลมผปวยมภาวะแทรกซอน 107,225 คน (รอยละ 10) ทงทางตา รอยละ 38.5 เทา รอยละ 31.6 และไต รอยละ 21.5 และคาดประมาณวาในป 2568 จะพบผปวยถง 4.7 ลานคน เสยชวตเฉลยปละ 52,800 คน ภาวะแทรกซอนทางตาทาใหมสายตาเลอนลางและอาจตาบอดในทสดประมาณรอยละ 2 หากเปนมานานกวา 15 ป ในวยทางาน ถามการตรวจรกษาตาในระยะทเหมาะสมสามารถลดโอกาสตาบอดไดถงรอยละ 50 และทาใหเปนแผลเรอรงบรเวณเทา ตองตดเทาหรอขา ผปวยเบาหวานมความเสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจและสมองสงเปน 2–4 เทา เมอเทยบกบคนปกต และมากกวาครงของผปวยเบาหวานพบความผดปกตของปลายระบบประสาท ผชายเกนกวาครงเสอมสมรรถภาพทางเพศมสาเหตจากโรคเบาหวาน ดงนนหากสามารถปองกนควบคมการเกดของปจจยเสยงรวม กจะสามารถลดโรคไดอกหลายโรค โดยการปรบเปลยนวถชวตทสาคญ คอการลดนาหนกใหอยในระดบดชนมวลกายตามเกณฑปกต และออกกาลงกายสมาเสมอทาใหความเสยงจากการเกดโรคเบาหวานลดลงถงรอยละ 58 และถาใชยา (Metformin) จะมความเสยงลดลงรอยละ 31 ดงนน การปรบวถชวตโดยเฉพาะพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ออกกาลงกาย การคดกรองกลมเสยงและการคดกรองภาวะแทรกซอนของกลมปวย จงเปนสงททกฝายตองใหความสาคญเพอสกดกนปญหาดงกลาว

ในป 2551 – 2552 คนไทยปวยเปนโรคเบาหวาน 3.5 ลานคน แตมถง 1.1 ลานคนไมทราบวาตนเองปวย และไมสามารถควบคมได 1.7 ลานคน ผปวยเบาหวานเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจและสมองสงถง 2 - 4 เทา มากกวาครงพบความผดปกตของระบบประสาท และเสอมสมรรถภาพทางเพศในผชาย เกดภาวะแทรกซอนทางตา เทา และไต

15

2. โรคความดนโลหตสง (Hypertension) ความดนโลหตสงเปนปญหาทกาลงขยายตวอยาง

รวดเรวในประเทศเศรษฐกจเกดใหม ทใชระบบเศรษฐกจแบบตะวนตก องคการอนามยโลกคาดการณวา ผปวยมความดนโลหตสงประมาณ 1,000 ลานคนทวโลก ขณะทเครอขายความดนโลหตสงโลก (World Hypertension League) พบวา 1 ใน 4 ของพลโลกทงชายและหญงมภาวะความดนโลหตสง มสวนทาใหคนทวโลกเสยชวตปละ 7.1 ลานคน มผลกระทบไมเฉพาะแตคนสงอาย แตไดรกเขาสวยทางานมากขน โดยมแนวโนมสงขนตามอายทมากขนและเปนหนงในปจจยเสยงทสาคญของโรคหวใจและหลอดเลอดหวใจ และโรคหลอดเลอดสมอง เปนตวการสาคญตอการปวยเปนอมพฤกษ อมพาตในคนไทยและคนจน ซงจะกลายจากผขบเคลอนเศรษฐกจและสรางรายไดหลกเปนผรบสวสดการสงคมในระยะยาวแทน โดยความดนโลหตในทก ๆ 10 มลลเมตรปรอททเพมขน ทาใหความเสยงในกลมคนไทยและจนจะเพมสงประมาณรอยละ 35 ในขณะทกลมชาวตะวนออกจะ

เพมขนเพยงรอยละ 25 เทานน นอกจากนยงทาใหความเสยงตอโรคหลอดเลอดสมองเพมขน รอยละ 40 และโรคหลอดเลอดหวใจเพมขนรอยละ 25 เมอนามาประเมนภาระโรค พบวาประมาณครงหนงของผปวยโรคหลอดเลอดหวใจ และ 2 ใน 3 ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองทวโลกเกดจากความดนโลหตทมากกวา 115 มลลเมตรปรอท ทงนผทมความดนโลหตสงมกมคอเรสเตอรอลสงกวาผทมความดนโลหตปกตประมาณ 6–7 เทา และเมอผปวยทมปญหาทงสองชนดรวมกน กเสยงทจะพฒนาใหเปนโรคหวใจมากขนกวา 2 เทา

โดยผทมความเสยงทจะพฒนาไปสการเปนโรคหวใจแลว ยงมโอกาสมากกวารอยละ 18 – 50 ในการพฒนาไปสโรคเบาหวานดวย เมอเทยบกบผทมปญหาหรอความเสยงเพยงอยางเดยว ผทมความดนโลหตสงจะเสยชวตเพมขนเปน 2 – 4 เทาของผทมความดนโลหตปกต จากการสารวจสภาวะสขภาพคนไทยอาย 15 ปขนไป พบมความชกของโรคความดนโลหตสงลดลงเลกนอย จากรอยละ 22 ในป 2546 – 2547 เปนรอยละ 21.4 (10.8 ลานคน) ในป 2551 – 2552 ผชายและผหญงมภาวะความชกใกลเคยงกน โดยมผปวยทไดรบการวนจฉยเพมขน จากรอยละ 28.6 เปนรอยละ 49.7 ทงในสวนของการรกษาและสามารถควบคมได เพมขนจากรอยละ 8.6 เปนรอยละ 20.9 ตามลาดบ นอกจากนจากการตรวจคดกรองสขภาพคนไทยอาย 35 ปขนไป ทวประเทศในป 2552 ทงสน 21.2 ลานคน พบผปวยโรคความดนโลหตสง 2.2 ลานคน (รอยละ 10.2) และกลมเสยง 2.4 ลานคน (รอยละ 11.4) กลมผปวยความดนโลหตสงมภาวะแทรกซอน 93,144 คน (รอยละ 6.2) ทงทางหวใจ รอยละ 26.8 สมอง รอยละ 23 ไต รอยละ 21.8 และตา รอยละ 17.5

ในชวงป 2551 – 2552 คนไทยอาย 15 ปขนไปมความชกของโรคความดนโลหตสง รอยละ 21.4 หรอ 10.8 ลานคน โดยมถง 5.4 ลานคน ไมทราบวาปวย และผทปวยสามารถควบคมไดเพยง 1.1 ลานคน ผทมความดนโลหตสงมกมคอเรสเตอรอลสงกวาคนปกตประมาณ 6 – 7 เทา เสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองและโรคหลอดเลอดหวใจเพมขนรอยละ 40 และ 25 ตามลาดบ และมโอกาสเสยชวตจากหวใจวายถงรอยละ 60 – 75 หลอดเลอดสมองแตกหรออดตน รอยละ 20 – 30 ไตวาย รอยละ 5 - 10 ทาใหเปนอมพาตและเสยชวตมากกวาคนปกตถง 5 เทา และ 2 – 4 เทา ตามลาดบ

16

สมาคมแพทยโรคหวใจของอเมรกาไดแนะนาใหลดพฤตกรรมเสยงทสาคญคอ ลดการบรโภคอาหารทมรสเคมมากเกนไป ออกกาลงกายพอประมาณ หลกเลยงอาหารประเภทไขมนอมตว คอเรสเตอรอลสง รบประทานอาหารทมกากไยอาหารสง มแรธาตสารอาหารทจาเปน โดยเฉพาะโปแตสเซยมและแมกนเซยม พกผอนเพยงพอ ลดเครยด ลดนาหนก ลดการดมเครองดมทมแอลกอฮอลและหยดสบบหร

3. โรคหวใจ (Heart Diseases) ปจจยเสยงของโรคหวใจมหลายสาเหตทงทางพนธกรรม ความเสอม

หรอความบกพรองของรางกายตามเพศ อาย การสบบหร ไขมนคอเลสเตอรอล ความอวน เบาหวาน ความดนโลหตสง และความเครยด หากมปจจยเสยงมากกยงมโอกาสเกดโรคมากเปนทวคณ โดยเฉพาะในกลมเสยงเปนกลมคนวยทางานและคนวย 40 ป ขนไป องคการอนามยโลกกาหนดใหโรคหวใจเปนภยรายแรงคราชวตมนษยทวโลก 792 คนตอวน หรอชวโมงละ 33 คน ในขณะทในป 2551–2552 คนไทยเสยชวตเฉลย 50 คนตอวน หรอชวโมงละ 2 คน และเจบปวยเขารบการรกษาเปนผปวยใน เฉลย 1,185 รายตอวน และจากการสารวจสขภาพพบคนไทยอาย 15 ปขนไป มความชกของปจจยเสยงโรคระบบหวใจและหลอดเลอด 3 ปจจยขนไป ไดแก

โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง อวน สบบหร และคอเลสเตอรอลรวมสง เพมขนจากรอยละ 7.6 ในป 2546–2547 เปนรอยละ 8.4 (4.3 ลานคน) ในป 2551–2552 โดยมความชกของโรคหลอดเลอดหวใจหรอกลามเนอหวใจตาย รอยละ 1.4 และรอยละ 1.9 ของคนทมอาย 35 ปขนไป ผชายและหญงมความชกใกลเคยงกน ความชกเพมขนเมออายเพมขน ความชก

สงสดในกลมอาย 80 ปขนไป ซงมรอยละ 5.8 นอกจากน จากการสารวจพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอและโรคเรอรงของกรมควบคมโรค ป 2548–2550 คนไทยอาย 15–74 ป พบความชกของโรคหวใจขาดเลอดเพมขนจากรอยละ 1.1 (0.5 ลานคน) เปนรอยละ 1.5 (0.7 ลานคน) ทงนผลการสารวจพฤตกรรมคนไทยลาสดพบวา มความเสยงปวยโรคหวใจสงรอยละ 86 นยมรบประทานอาหารไขมนสงทาใหมไขมนสะสมในเสนเลอดแดง ทาใหเกดโรคหวใจและเสนเลอดตบและเสยชวตกอนวนอนควร โดยเฉพาะอยางยงโรคหวใจขาดเลอดทเกดจากหลอดเลอดตบจากภาวะคอเลสเตอรอลหรอไขมนในเลอดสง การสรางคานยมลดความเสยง จากปจจยดานอาหาร ออกกาลงกาย อารมณ บหรและสรา ดวยการ กนด ไรพง งดอาหารทมรสมน อาหารไขมนสง การคมระดบไขมนคอเลสเตอรอลในเลอด อาหารหวานจด นาตาล นาอดลม และเคมเกนไป เพมการกนผก ผลไมทมรสหวานไมมาก ลด ละ เลกการสบบหรและดมสรา ออกกาลงกายสมาเสมอ ควบคมอารมณ ไมเครยด ไมโกรธ ฉนเฉยวงาย ทาจตใจใหสงบ แจมใส มองโลกในแงด ทาสมาธ ทาชวตใหมความสข การปรบพฤตกรรมดงกลาวสมพนธกบการควบคมเบาหวาน ระดบนาตาลในเลอดและความดนโลหตสงใหอยในภาวะทปกตจะชวยชะลอการเปนโรคหวใจขาดเลอด อมพาต ไตวายได

ในชวงป 2548 – 2552 คนไทยปวยเปนโรคหวใจตองนอนรกษาตวในโรงพยาบาลเพมขน 1.3 เทา เฉลย 1,185 รายตอวน ในจานวนนปญหาทสาคญคอ โรคหวใจขาดเลอด เพมขนเชนกน เฉลย 470 รายตอวน เสยชวตดวยโรคหวใจเฉลยชวโมงละ 2 คน โดยมความชกของโรคหลอดเลอดหวใจในคนไทยอาย 15 ปขนไป รอยละ 1.4 และกลมเสยง 4.3 ลานคน

17

4. โรคหลอดเลอดสมอง (Cerebrovascular Disease) หรอโรคอมพาต อมพฤกษ (Stroke)

องคการอนามยโลกไดประมาณการวาทกปจะมผปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองกวา 15 ลานคนทวโลก โดยมผปวยประมาณ 5 ลานคน พการถาวร และอกกวา 5 ลานคน เสยชวต ซง 2 ใน 3 ของผเสยชวตอยในประเทศกาลงพฒนา และมแนวโนมเพมขนทกป ในป 2563 ทวโลกจะมผปวยเพมขนอก 2 เทา สาหรบประเทศไทยไดคาดการณวามผปวยรายใหมในแตละปไมตากวา 150,000 ราย และในป 2548–2550 พบคนไทยอาย 15–74 ป มความชกของโรคหลอดเลอดสมอง อมพฤกษ อมพาต เพมขนจากรอยละ 0.9 (0.4 ลานคน) เปนรอยละ 1.1 (0.5 ลานคน) จากการศกษาภาระโรคในป 2547 พบวา โรคหลอดเลอดสมองทาใหสญเสยปสขภาวะ หรอ เปนภาระทางสขภาพอนดบหนงในหญงไทยและเปนอนดบ 3 ของชายไทย มอบตการณเพมขนมาตลอดในป 2551 มการเขารบการรกษาพยาบาลเปนผปวยในดวยโรคหลอดเลอดสมองใหญ เฉลย 446 รายตอวน ผทมโรคความดนโลหตสงมความเสยงเพม 3–17 เทาตว ผทเปนโรคเบาหวานเสยงเพม 3 เทาตว การสบบหรเสยงเพม 2 เทา ไขมนคอเรสเตอรอลในเลอดสงเสยงเพม 1.5 เทา และ

ผทมปจจยเสยงมากกวา 1 ปจจย จะมความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมองเพมขนเปนแบบทวคณ และเปนปจจยเสยงรวมของการเกดโรคอน ๆ ไดแก หวใจขาดเลอด โรคสมองเสอม โรคหลอดลมอดตนเรอรง และมะเรง เปนตน โดยผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ไดรบการรกษาภายใน 3 ชวโมง เพยงรอยละ 1.96 เทานน รอยละ 10 – 20 เปนการเสยชวตแบบเฉยบพลนทนท ทเหลอเสยชวตจากภาวะแทรกซอนหลงจากมอาการโรค อก 1 – 2 เดอน ถารอดชวตกมกจะมความพการหลงเหลออย ทาใหอตราการเสยชวตและความพการมสงมาก แมวาโรคนจะเปนปญหาทใหญมาก แตการรกษาในปจจบนกลบไมมวธการรกษาทไดผลด การปองกนไมใหเกดโรคจงเปนวธการทดทสดในปจจบน โดยลดปจจยเสยงทสาคญคอ ความดนโลหตสง เบาหวาน ไขมนในเลอด ความเครยด การสบบหร ดมเครองดมแอลกอฮอล 5. โรคมะเรง (Cancer) โรคมะเรงเปนสาเหตการเสยชวตรอยละ 13 ของคนเสยชวตทวโลก มผปวยมะเรงมากกวา 18 ลานคน และมผปวยรายใหมประมาณ 9 ลานคนในทก ๆ ป ทก ๆ 6 วนาท จะมผเสยชวตดวยโรคมะเรง 1 คน และองคการอนามยโลกไดคาดวาในป 2563 ทวโลกจะมคนเสยชวตดวยโรคมะเรงมากกวา 11 ลานคน และจะเกดขนในประเทศกาลงพฒนามากกวา 7 ลานคน โรคมะเรงทพบบอย 6 อนดบแรกของโลกคอ มะเรงปอด กระเพาะอาหาร เตานม ลาไสใหญ ตบ และมดลก ตามลาดบ จากสถตการเขารบการรกษาเปนผปวยในดวยโรคมะเรงป 2548–2551 มอตราเพมขนถง 1.2 เทาในป 2551 ในอตรา 505 ตอประชากรแสนคน หรอเฉลย 874 รายตอวน และอตราตายเพมขน 1.1 เทา เปน 88 ตอประชากรแสนคน หรอเฉลย 154 คนตอวน ในป 2552 นอกจากน การคาดการณของสถาบนมะเรงแหงชาตในป 2551 ประเทศไทยจะมผปวยมะเรงรายใหม 120,000 ราย และประมาณการวาจะเพมขนถงรอยละ 50

คนไทย อาย 15 – 74 ป ปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองอมพฤกษ อมพาต เพมขนเปน 5 แสนคน ในป 2550 คาดวามผปวยรายใหมในแตละปไมตากวา 150,000 ราย เขารบการรกษาเปนผปวยใน เฉลย 446 รายตอวน เสยงทจะเปนประมาณ 10 ลานคน เกดความสญเสยปสขภาวะในหญงเปนอนดบ 1 ในชายเปนอนดบ 3 สวนหนงเสยชวตทนท ถารอดชวตสวนใหญมความพการ

18

ในชวง 10 ป โดยมะเรงทพบบอย 5 อนดบแรก คอ มะเรงตบ มะเรงปอด มะเรงปากมดลก มะเรงเตานม มะเรงลาไสใหญและทวารหนก ทงนปจจบนพบผหญงเปนมะเรงเตานมและมะเรงปากมดลกเพมขนมาโดยตลอด เรมพบ

มากในสตรอาย 35 ปขนไป และพบสงสดในอาย 45 ป โดยเกอบรอยละ 50 อยในระยะทมการกระจายในตอมนาเหลองแลว อยางไรกตาม ในชวงป 2546–2547 และ 2551–2552 สตรอาย 15–59 ป ไดรบการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกในชวง 2 ปทผานมา เพมขนจากรอยละ 32.4 เปนรอยละ 42.5 และมการตรวจมะเรงเตานมดวยตนเองเพมขน จากรอยละ

48.7 เปนรอยละ 60.7 นอกจากน การตรวจแบบโมแกรมในสตรอาย 40–59 ป ในชวง 1 ปทผานมาเพมขนจากรอยละ 1.7 เปนรอยละ 3.9 ตามลาดบ โรคนสามารถปองกนไดโดยการปรบเปลยนวถชวตไมใหเสยง และสามารถรกษาใหหายไดหากตรวจพบตงแตระยะกอนเปนมะเรง หรอในระยะเรมแรก แตรอยละ 80 ของผปวยมกมาพบแพทยในระยะลกลามแลว ทงน สาเหตและปจจยเสยงของการเกดโรคมะเรงทสาคญ สวนมากเกดจากสงแวดลอมภายนอกรางกาย จากสารกอมะเรงทปนเปอนในอาหาร อาหารไขมนสง เคมจด หวานจด อาหารปงยางเผาเกรยม สารเคมในผกและผลไมและทใชในการถนอมอาหาร อาหารทมสารเจอปนผสมสสงเคราะห มสารอะฟาทอกซน บหร เครองดมทมแอลกอฮอล เชอไวรส พยาธใบไมตบ เปนตน และเกดจากความผดปกตในรางกายเพยงสวนนอยเทานน หากพจารณาถงปจจยเสยงรวมของโรควถชวตทมความสมพนธกน พบวาคนไทยอาย 15 ปขนไป มความชกของภาวะไขมนในเลอดสง (ภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวม ≥ 240 มลลกรมตอเดซลตร) เพมขนจากรอยละ 15.5 ในป 2546–2547 เปนรอยละ 19.4 (9.8 ลานคน) ในป 2551–2552 ความชกในผหญงสงกวาผชาย (รอยละ 21.4 และ 16.7) และเพมขนตามอายทเพมขนแตทราบวาปวยเพมขนจากรอยละ 12.9 เปนรอยละ 27.3 และสามารถควบคมไดเพมขนจากรอยละ 6.2 เปนรอยละ 14.8 ตามลาดบ ตลอดจนภาวะเมตาบอลกซนโดรม (Metabolic Syndrome) ทมภาวะ 3 ใน 5 ของภาวะอวนลงพง ความดนโลหตสง เบาหวาน ไขมนไตรกลเซอไรดสง (Triglyceride) และไขมน HDL-C ตา (High Density Lipopotien – Cholesterol) ทพบความชกในป 2551–2552 รอยละ 21.1 (10.7 ลานคน) พบในหญงมากกวาชาย (ผหญงรอยละ 23.9 และผชายรอยละ 18.1)

ดวยขอเทจจรงเชงประจกษดงกลาวขางตน สามารถกลาวไดวาโรคไมตดตอเรอรงทสามารถปองกนได หรอโรควถชวต ไดแก เบาหวาน ความดนโลหตสง หวใจ หลอดเลอดสมอง มะเรง ยงคงเปนปญหาทางดานสขภาพทสาคญในอนดบแรกของประเทศและมแนวโนมทสงขน บนทอนสขภาพและคณภาพชวต และสรางความสญเสยทางดานเศรษฐกจอยางมากมาย ทเกดจากปจจยเสยงทางดานสขภาพทสงผลกระทบทสาคญจากการบรโภคทไมเหมาะสม ทงทางดานอาหาร เครองดม บหร สรา ขาดการออกกาลงกาย/กจกรรมทางกายทเพยงพอ และไมสามารถจดการกบอารมณและความเครยดไดอยางเหมาะสม หากยงขาดความตระหนก ความเขาใจ

คนไทยปวยและเสยชวตดวยโรคมะเรงในชวง 4 – 5 ปทผานมาเพมขน ถง 1.2 เทา และ 1.1 เทา เฉลย 874 รายตอวน และ 154 คนตอวน ตามลาดบ คาดวาจะมผปวยมะเรงรายใหม 120,000 ราย และจะเพมขนรอยละ 50 ในชวง 10 ป ยงมพฤตกรรมเสยงสงจากพฤตกรรมการบรโภคไมเหมาะสม การสบบหร ดมสรา และยงไมสามารถตรวจคดกรองและรกษามะเรงตางๆ ไดครอบคลมและทนการณ

19

เขาถงแกนแทของปญหา และการพฒนาทมทศทางอยางถกตองเหมาะสมและเขมแขง จะกอใหเกดการสญเสยสขภาพ ชวต และมภาระคาใชจายตามมาอยางมหาศาล ทงน หากประมาณการคนไทยปวยดวยโรควถชวตทง 5 โรค รวม 18.25 ลานคนตอป มารบบรการทสถานพยาบาลจะตองเสยคารกษาพยาบาลทงสนประมาณ 335,359 ลานบาทตอป คดเปนรอยละ 2.94 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ การสกดกนปญหาขางตนจะตองสรางวถชวตทพอเพยง มภมคมกนทงทางดานวตถ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม สการมสขภาพดของทกคน และสขภาวะของทงสงคม บนพนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และสขภาพพอเพยงดวยการมสวนรวมของทกภาคสวนอยางจรงจง (ดสรปภาพรวมกรอบสถานการณและแนวโนมปญหาโรควถชวตในแผนภมท 1.4)

20

สขภาพ/สขภาวะ

Health For All All For Health

ประชาชน

ชมชน

ทองถน

ประชาสงคม

เอกชน

รฐ

แผนภมท 1.4 กรอบสถานการณและแนวโนมปญหาโรควถชวตสการพฒนายทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย

วถชวต โรควถชวต ภาระคาใชจาย

• การบรโภคผกและผลไมนอย - WHO คาดวา การบรโภคผกและผมไมทตากวาเกณฑมาตรฐานในประเทศกาลงพฒนา ทาใหประชากรเสยชวตมากกวา 2.5 ลานคนตอป และสมพนธ

กบการเกดโรคหวใจขาดเลอด โรคเสนเลอดในสมองตบ และโรคมะเรง - ในป 2546 เดกไทยอาย 1 – 5 ป เพยง 1 ใน 3 กนผกและผลไมทกวน สวนเยาวชนไทยอาย 15 – 29 ป ทงหญงและชายกนผกและผลไมเฉลย 285

และ 320 กรม/คน/วน ตากวามาตรฐานท WHO กาหนด 400 – 600 กรม/คน/วน (5-7.5 ถวยมาตรฐาน) ในป 2551 – 2 เดกไทยอาย 2 – 14 ป กนผกและผลไมเฉลย 0.7 และ 1.3 สวนมาตรฐาน/วน ตามลาดบ มเพยงรอยละ 6.3 ของเดกทกนผกและผลไมรวมกนได 5 สวนมาตรฐานขนไปตอวน

- คนไทยอาย 15 ปขนไป กนผกและผลไมนอยลง เฉลยเพยงวนละ 3 สวนมาตรฐาน มความชกของการกนผกและผลไมปรมาณตอวนเพยงพอตามขอแนะนา (รวม ≥ 5 สวนมาตรฐานตอวน) ลดลงจากรอยละ 21.7 ในป 2546 – 7 เปนรอยละ 17.7 (9 ลานคน) ในป 2551 – 2

- ผกและผลไมทบรโภคในประเทศและทสงออกไปตางประเทศ ในป 2546 – 9 พบสารพษตกคางเกนมาตรฐานรอยละ 4.0 – 8.2 แตป 2553 พบสารเคมกาจดแมลงทนอกเหนอจากประกาศ อย. ในผกและผลไมสดทนาเขาจากตางประเทศถงรอยละ 16.7 • การบรโภคหวาน เคม มนมากเกนไป

- ในชวง 2 ทศวรรษทผานมา คนไทยบรโภคนาตาลเพมสงขนเกอบ 3 เทา เปน 36.4 กก./คน/ป ในป 2550 เกนเกณฑมาตรฐานโภชนาการของ WHO 15 – 20 กก./คน/ป

- เดกไทยอายตากวา 5 ป ป 2546 เกอบ 2 ใน 3 บรโภคนาตาลเฉลยวนละ 30.4 กรม (8 ชอนชา) และ 1 ใน 4 บรโภคนาตาลมากกวาวนละ 40 กรม (10 ชอนชา) เกนกวาเกณฑมาตรฐานแนะนา 24 กรม/คน/วน (6 ชอนชา)

- คนไทยอาย 6 ปขนไป ประมาณ 2 ใน 3 ดมนาอดลมและเครองดมทมรสหวาน โดยดมทกวนถงรอยละ 25.3 เดกวยรนอาย 13–22 ปใน กทม. 1 ใน 2 ชอบกนอาหารฟาสทฟด (ป 2552) เดกประถมศกษากนขนมกรบกรอบเปนประจาเพมขนเปนรอยละ 38.1 (ป 2551) โดยมการโฆษณานาอดลมและขนมขบเคยวในป 2551 มลคาถง 4,506 ลานบาท มสดสวนถงเกอบ 1 ใน 3 ของมลคาการโฆษณาอาหารทงหมด ประมาณการวาเดกและเยาวชนไทยใชจายเงนซอขนมขบเคยวคนละ 9,800 บาทตอป หรอ 170,000 ลานบาทตอป

- เดกประถมถงอดมศกษา ป 2550 – 1 ใชเวลากบสอประเภทตาง ๆ สงมากถงวนละ 6 – 7 ชม. โทรทศนราว 3 ชม. อนเทอรเนตกวา 2 ชม. และโทรศพทอก 1 ชม.ครง หรอเทากบครงชวตยามตนของเดก

- คนไทยไดรบโซเดยมคลอไรด ป 2550 เฉลย 10,879 + 2,604 มก./คน/วน (มโซเดยมประมาณ 8,275-13,483 มก./คน/วน ไมควรบรโภคเกน 2,400 มก./คน/วน) มผลตภณฑเครองปรงรสทครวเรอนใชในปรมาณเฉลยมากใน 5 ลาดบแรก ไดแก นาปลา ซอวขาว เกลอ กะป และซอสหอยนางรม

- ประชาชน กทม. และปรมณฑล ป 2552 รอยละ 80.1 รบประทานอาหารนอกบานตามแผงลอยหรอรถเขน มปญหาภาชนะทใสอาหารไมสะอาด มสงแปลกปลอมในอาหารและอาหารไมสดมากกวารอยละ 60 • การสบบหร ดมสรา

- ทวโลกมคนสบบหร 1,100 ลานคน ประเทศไทย ป 2551 – 2 มความชกของการสบบหรของคนไทยอาย 15 ปขนไป รอยละ 23.7 (12 ลานคน) สบบหรเปนประจา รอยละ 19.9 (10 ลานคน) (ลดลงจากป 2546 – 7 ทมความชกถงรอยละ 25.3) มแนวโนมการเรมสบบหรเมออายนอยลง อายเฉลย 18.6 ป และผไมสบบหรไดรบควนบหรมอสอง รอยละ 78 ในขณะทป 2542 – 50 ภาษสรรพสามตจากบหรเพมขนมากกวาเทาตว เปน 41,528 ลานบาท และตนทนการรกษาพยาบาลเพมขนเกอบเทาตว เปน 53,674 ลานบาท ในป 2550

- ทวโลกมคนดมสราประมาณ 2,000 ลานคน ประเทศไทย ป 2551 – 2 ความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอล รอยละ 45.3 (23 ลานคน) ดมตงแตระดบเสยงปานกลางขนไป รอยละ 7.3 (3.7 ลานคน) และดมอยางหนก รอยละ 17.6 (8.9 ลานคน) (ลดลงจากป 2546 – 7 ทมความชกถงรอยละ 9.2 และ 44.6 ตามลาดบ) เรมดมอายเฉลย 21.5 ป โดยสามารถเขาถงแหลงจาหนายไดงายมากขน ในป 2547 จานวนรานขายสราทไดรบอนญาต 585,700 ราน หรอประมาณ 1 รานตอประชากรไทย 110 คน โดยผบรโภคใชเวลาเฉลยเพยง 7.5 นาท ในการหาซอ และป 2552 มรานจาหนายเครองดมแอลกอฮอลในรศม 500 เมตร รอบมหาวทยาลยใน กทม. เฉลย 57 รานตอ ตร.กม.

- ในชวง 2 ทศวรรษทผานมา (ป 2524 –50) ครวเรอนไทยบรโภคสนคาทเปนอนตรายตอสขภาพ (เครองดมทมแอลกอฮอลและยาสบ) ในมลคาคงทป 2550 เพมขน 2 เทา เปน 63,915 ลานบาท โดยมอตราเพมขนเฉลยรอยละ 5.7 ในมลคาจรง ในขณะทครวเรอนจายเงนเพอสขภาพ (การรกษาพยาบาล) นอยกวาเพยง 60,861 ลานบาท หรอเพมขน 2 เทา ในอตราเพมเฉลยรอยละ 5.8 ในมลคาจรง ตนทนหรอความสญเสยทางเศรษฐกจจากการดมแอลกอฮอลของคนไทยป 2549 มมลคารวมทงสนถง 150,677 ลานบาท (รอยละ 1.92 ของ GDP) เทากบ 2,398 บาทตอหวประชากร

• การออกกาลงกายไมเพยงพอ - WHO ประมาณวาการไมมกจกรรมทางกายเพยงพอเปนสาเหตของโรคหวใจและหลอดเลอด โรคมะเรงลาไสใหญ เบาหวาน หลอดเลอดสมอง ใน

ประเทศไทยการขาดกจกรรมทางกายเพยงพอเปนสาเหตของภาระโรคลาดบท 9 ทาใหสญเสย รอยละ 1.3 ของ DALY - คนไทยอาย 15 ปขนไป มกจกรรมทางกายเพยงพอเพมขนจากรอยละ 77.5 ในป 2546-2547 เปนรอยละ 81.5 (41.2 ลานคน) ในป 2551 – 2 - คนไทยอาย 15 – 74 ป ออกกาลงกายในระดบปานกลางและระดบหนกครงละนานกวา 30 นาท อยางนอย 3 ครงตอสปดาห เพมขนจากรอยละ 30.9

ในป 2548 เปนรอยละ 37.5 (16.3 ลานคน) ในป 2550 - คนไทยอาย 11 ปขนไป ป 2550 ทปวยในรอบ 1 เดอนทผานมา รอยละ 16.7 ในจานวนนเปนผทไมออกกาลงกายรอยละ 68.5 และผทเขาพกรกษาใน

สถานพยาบาลระหวาง 12 เดอนทผานมา รอยละ 6.1 เปนผทไมออกกาลงกายถงรอยละ 74.2

• ปญหาสขภาพจต (อารมณ) - คนไทยอาย 15 ปขนไป ป 2551 ประมาณ 1 ใน 5 มสขภาพจตตากวาคนทวไป หญงมสดสวนของผมสขภาพจตตากวาคนทวไปมากกวาชาย - วยรนอาย 13 – 22 ป 2 ใน 3 ของ กทม. ป 2552 มพฤตกรรมบนทอนสขภาพ นอนดกและพกผอนนอย และ 1 ใน 4 มปญหาความเครยด

• ภาวะนาหนกเกนและอวนและปจจยเสยงรวม - WHO รายงานป 2548 ประชากรโลกอาย 15 ปขนไป นาหนกตวเกนมาตรฐาน 1,600 ลานคน ผใหญอวน 400 ลานคน เดกอายตากวา 5 ป นาหนกตว

เกนมาตรฐาน 20 ลานคน ในป 2558 ทวโลกจะมผใหญนาหนกตวเกนมาตรฐาน 2,300 ลานคน และมคนอวน 700 ลานคน รอบเอวทเพมขนทก ๆ 5 ซม. เพมโอกาสเสยงเปนเบาหวาน 3 – 5 เทา

- คนไทยอาย 15 ปขนไป ป 2551 – 2 มความชกภาวะนาหนกเกนและอวน (BMI ≥ 25 กก./ตร.ม) รอยละ 34.7 (17.6 ลานคน) อวนลงพง (รอบเอว ≥ 90 ซม. ในชาย และ ≥ 80 ซม. ในหญง) รอยละ 32.1 (16.2 ลานคน) และใชยาลดความอวนเพมขน 5.5 เทา เปนรอยละ 1.1 (เพมจากป 2546 – 7 รอยละ 28.6, 26.0 และ 0.2 ตามลาดบ) พบในหญงมากกวาชายและใชยาลดลงในกลมอายทมากขน

- มลคาการโฆษณาผลตภณฑเสรมอาหารผานสอตาง ๆ เพมขนถง 2.3 เทา ในชวง 7 ปทผานมา เปน 2,112 ลานบาท ในป 2552 ในจานวนนเปนการโฆษณาอาหารลดนาหนก 115 ลานบาท

- คาใชจายในการลดนาหนก ป 2550 อยระหวาง 900 – 2,600 บาทตอเดอน ถาไปรบบรการทโรงพยาบาลหรอสถานบรการลดนาหนก เฉลย 2,555 บาทตอเดอน ซออาหารหรอยาลดนาหนกมากนเอง เฉลย 1,200 บาทตอเดอน

- คนไทยอาย 15 ปขนไป ป 2551 – 2 มความชกภาวะเมแทบอลกซนโดรม 10.7 ลานคน (รอยละ 21.1) และมภาวะไขมนคอเลสเตอรอลในเลอดสง (≥ 240 มก./ดล.) เพมขนเปน 9.8 ลานคน (รอยละ 19.4) พบในหญงมากกวาชาย และเพมขนตามอายทเพมขน แตทราบวาปวยและสามารถควบคมไดเพมขนกวา 2 เทา เปนรอยละ 27.3 และ 14.8 ตามลาดบ

• โรคเบาหวาน - สมาพนธเบาหวานนานาชาต รายงานป 2550 วา มผเสยชวตจากโรคเบาหวานทวโลกปละ 3.8 ลานคน มผปวย 246 ลานคน โดยในทก ๆ 10 วนาท จะมผปวย

รายใหมเพมขน 2 คน หรอปละ 7 ลานคน ในป 2553 คาดการณผปวยเบาหวานอาย 20 – 79 ปทวโลกม 285 ลานคน ในป 2573 จะเพมขนเปน 438 ลานคน ในจานวนนประมาณ 4 ใน 5 เปนคนเอเชย เฉพาะภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเพมจาก 58.7 ลานคน เปน 101 ลานคน

- คนไทยอาย 15 ปขนไป ป 2551 – 2 เปนเบาหวาน 3.5 ลานคน (รอยละ 6.9) ความชกคงเดม พบในหญงมากกวาชาย แตทราบวาปวยเพมขน 1.5 เทา เปนรอยละ 68.8 และสามารถควบคมไดเพมขนกวา 2 เทา เปนรอยละ 28.5 (ป 2546 – 7 รอยละ 6.9, 43.4 และ 12.2 ตามลาดบ)

- การตรวจคดกรองสขภาพคนไทยอาย 35 ปขนไป ป 2552 พบผปวยเบาหวาน 1.4 ลานคน (รอยละ 6.8) กลมเสยง 1.7 ลานคน กลมปวยมภาวะแทรกซอน 0.1 ลานคน ทงทางตา เทา และไต

- ผปวยเบาหวานเสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจและสมอง 2 – 4 เทา มากกวาครงพบผดปกตของระบบประสาท ป 2552 คนไทยเสยชวตดวยโรคเบาหวาน 11.1 ตอแสนประชากร (19 คน/วน) ป 2551 ผปวยเบาหวานมารบบรการผปวยนอก 9,702 ตอแสนประชากร คารกษาเฉลย 1,172 บาทตอราย ผปวยใน 845 ตอแสนประชากร (1,463 ราย/วน) คารกษาเฉลย 10,217 บาทตอราย คารกษาทงสน 3,984 ลานบาทตอป หากประมาณการผปวยเบาหวาน 3 ลานคน จะตองเสยคารกษาประมาณ 47,596 ลานบาทตอป

• โรคความดนโลหตสง - WHO และเครอขายความดนโลหตสงโลก คาดการณผปวยความดนโลหตสงทวโลกประมาณ 1,000 ลานคน และ 1 ใน 4 ของพลโลกมภาวะความดนโลหตสง - คนไทยอาย 15 ปขนไป ป 2551 – 2 เปนโรคความดนโลหตสง 10.8 ลานคน (รอยละ 21.4) ความชกลดลงเลกนอย ผชายและหญงมความชกใกลเคยงกน แต

ทราบวาปวยเพมขนเกอบ 1 เทา เปนรอยละ 49.7 และสามารถควบคมไดเพมขนกวา 2 เทา เปนรอยละ 20.9 (ป 2546 – 7 รอยละ 22, 28.6 และ 8.6 ตามลาดบ) - การตรวจคดกรองสขภาพคนไทยอาย 35 ปขนไป ป 2552 พบผปวยความดนโลหตสง 2.2 ลานคน (รอยละ 10.2) กลมเสยง 2.4 ลานคน กลมปวยม

ภาวะแทรกซอน 0.09 ลานคน ทงทางหวใจ สมอง ไต และตา - ผทมความดนโลหตสงมกมคลอเรสเตอรอลสงกวาคนปกต 6 – 7 เทา เสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง หวใจและหลอดเลอด ทาใหเสยชวตเพมขน 2 – 5

เทา ป 2552 คนไทยเสยชวตดวยโรคความดนโลหตสง 3.6 ตอแสนประชากร (6 คน/วน) ป 2551 ผปวยนอก 14,328 ตอแสนประชากร คารกษาเฉลย 831 บาทตอราย ผปวยใน 1,149 ตอแสนประชากร (1,989 ราย/วน) คารกษาเฉลย 4,586 บาทตอราย คารกษาทงสน 2,465 ลานบาทตอป หากประมาณการผปวยความดนโลหตสง 10 ลานคน จะตองเสยคารกษาประมาณ 79,263 ลานบาทตอป

- • โรคหวใจ - WHO ใหโรคหวใจเปนภยรายคราชวตคนทวโลก 792 คน/วน ป 2552 คนไทยเสยชวต 29 ตอแสนประชากร (50 คน/วน) ป 2551 ผปวยนอก 2,565 ตอ

แสนประชากร คารกษาเฉลย 1,109 บาทตอราย ผปวยใน 684 ตอแสนประชากร (1,185 ราย/วน) คารกษาเฉลย 28,633 บาทตอราย คารกษาทงสน 6,906 ลานบาทตอป หากประมาณการผปวยโรคหวใจ 4 ลานคน จะตองเสยคารกษาประมาณ 154,876 ลานบาทตอป

- คนไทยอาย 15 ปขนไป มความชกของปจจยเสยงโรคระบบหวใจและหลอดเลอด 3 ปจจยขนไปเพมขน ป 2551 – 2 4.3 ลานคน (รอยละ 8.4) (ป 2546 – 7 รอยละ 7.6) เฉพาะคนไทยอาย 15 – 74 ป ป2548 – 50 มความชกโรคหวใจขาดเลอดเพมขนเปน 0.7 ลานคน (รอยละ 1.5) คารกษาผปวยนอกเฉลย 1,410 บาทตอราย ผปวยในเฉลย 40,892 บาทตอราย คารกษาทงสน 2,748 ลานบาทตอป

ปรชญาเศรษฐกจพ

อเพยง

& สขภาพพอเพ

ยง

ภมคมกนดานวตถ

ภมคมกนดานสงคม

ภมคมกนดานวฒ

นธรรม ภมคมกน

ดานสงแวดลอม

วถชวตพอเพ

ยง บรโภคทเหมาะสม – ออกกาลงกายเพยงพอ – จดการอารมณ

ไดเหมาะสม

เบาหวาน ความดนโลหตสง หวใจ

หลอดเลอดสมอง มะเรง อาหาร ออกกาลงกาย

อารมณ

บหรสรา

ภาพรวม - WHO คาดประมาณ ป 2548 ประชากรทวโลกเสยชวต 58 ลานคน สาเหตมาจากโรคไมตดตอเรอรง 35 ลานคน (รอยละ 60) และ 4 ใน 5 อยในประเทศกาลงพฒนาและยากจน - พฤตกรรมเสยงทมความสมพนธกบโรควถชวตทสาคญ ไดแก การบรโภคผกและผลไมตามเกณฑมาตรฐานจะลดโรคมะเรงกระเพาะอาหาร โรคหวใจขาดเลอด และโรคเสนเลอดในสมองตบ ไดรอยละ 19 – 31, การออกกาลงกายอยางสมาเสมอชวยลดความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดสมอง โรคหลอดเลอดหวใจ โรคหวใจ และมะเรงเตานม ไดรอยละ 25 – 40, คนอวนมอตราเสยงเปนอมพาต อมพฤกษ โรคหวใจ โรคมะเรง เบาหวาน ความดนโลหตสง ไดมากกวาคนปกต 2 – 10 เทา - ป 2554 ประมาณการรายจายสขภาพของประเทศไทย 454,444 ลานบาท เปน 3.99 % GDP เปนรายจายเพอสงเสรมสขภาพเพยง 0.22 % GDP เปนคารกษาผปวยนอก 1.84 % GDPและผปวยใน 1.58 % GDP ในชวงป 2546 - 52 คาใชจายผรบบรการสงเสรมสขภาพลดลงเกอบครงหนง เปนรอยละ 3 ในป 2552 หรอ 127 บาท/คน/ป - โครงสรางประชากรไทยมสดสวนประชากรวยสงอายเพมขน เดกและวยแรงงานลดลง ภาวะอนามยเจรญพนธรวมอยตากวาระดบทดแทน ในป 2553 มสดสวนประชากรเดก : แรงงาน : ผสงอาย รอยละ 20.5 : 67.6 : 11.9 และผสงอายจะเพมขนเปนรอยละ 14.8 ในป 2559 ผสงอายมความเสยงสงตอการเปนโรคไมตดตอเรอรง ปจจบนคนไทยมอายขยเฉลยเพมขนเปน 75.6 ป ยงตากวาเปาหมายทกาหนดไว 80 ป - ประเทศไทย ป 2547 มภาระโรคไมตดตอเรอรง คดเปนรอยละ 65 ของความสญเสยทางสขภาพทงหมด การบรโภคแอลกอฮอล บหร ความดนโลหต ภาวะอวน คอเรสเตอรอล การบรโภคผกและผลไม กจกรรมทางกายไมเพยงพอ เปนภาระโรคใน 10 อนดบแรก ป 2552 สาเหตการเสยชวตของคนไทยทสาคญ 10 อนดบแรกมาจากโรคมะเรง หวใจ หลอดเลอดสมอง เบาหวาน ความดนโลหตสง 88.3, 29.0, 21.0, 11.1 และ 3.6 ตอแสนประชากร ตามลาดบ ในชวงป 2548 – 51 ผปวยในเพมขน 1.2 – 1.6 เทา เปน 505, 684, 257, 845 และ 1,149 ตอแสนประชากร ตามลาดบ ป 2551 มอตราผปวยนอก 1,023, 2,565, 980, 9,702, 14,328 ตอแสนประชากรตามลาดบ ทาใหสญเสยคารกษาทงสน 25,225 ลานบาทตอป ภายใตหลกประกนสขภาพถวนหนา ประกนสงคม และสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการและครอบครว หากประมาณการคนไทยปวยจาก 5 โรค รวม 18.25 ลานคนตอป มารบบรการทสถานพยาบาล จะตองเสยคารกษาประมาณ 335,359 ลานบาทตอป คดเปน 2.94% GDP

• โรคหลอดเลอดสมอง - WHO ประมาณวาทกปมผปวยโรคหลอดเลอดสมองกวา 15 ลานคนทวโลก 5 ลานคน พการถาวร 5 ลานคนเสยชวต และ 2 ใน 3 อยในประเทศกาลงพฒนา

ป 2563 จะเพมขนเปน 2 เทา ประเทศไทยคาดวามผปวยรายใหมในแตละปไมตากวา 150,000 ราย ป 2552 เสยชวต 21 ตอแสนประชากร (37 คน/วน) - คนไทยอาย 15 – 74 ป ป 2548 – 50 พบความชกโรคหลอดเลอดสมอง อมพฤกษอมพาต เพมขนเปน 0.5 ลานคน (รอยละ 1.1) ป 2551 ผปวยนอก 980

ตอแสนประชากร คารกษาเฉลย 1,629 บาทตอราย ผปวยใน 257 ตอแสนประชากร (446 ราย/วน) คารกษาเฉลย 29,571 บาทตอราย คารกษาทงสน 2,973 ลานบาทตอป หากประมาณการผปวยโรคหลอดเลอดสมอง 0.5 ลานคน จะตองเสยคารกษาประมาณ 20,632 ลานบาทตอป

• โรคมะเรง - WHO รายงานวาทวโลกมผปวยมะเรง 18 ลานคน มผปวยรายใหม 9 ลานคนในทก ๆ ป ทก ๆ 6 วนาท จะเสยชวต 1 คน ป 2563 จะเสยชวตมากกวา 11

ลานคน เปนประเทศกาลงพฒนา 7 ลานคน ป 2552 คนไทยเสยชวต 88 ตอแสนประชากร (154 คน/วน) - คนไทยปวยดวยโรคมะเรงเพมขน ป 2551 ผปวยนอก 1,023 ตอแสนประชากร คารกษาเฉลย 2,486 บาทตอราย ผปวยใน 505 ตอแสนประชากร (874

ราย/วน) คารกษาเฉลย 29,940 บาทตอราย คารกษาทงสน 8,897 ลานบาทตอป และคาดวาจะมผปวยมะเรงรายใหม 1.2 แสนราย และจะเพมขนถงรอยละ 50 ในชวง 10 ป มะเรงทพบบอย 5 อนดบแรก คอ ตบ ปอด ปากมดลก เตานม ลาไสใหญ และทวารหนก หากประมาณการผปวยโรคมะเรง 0.75 ลานคน จะตองเสยคารกษาประมาณ 32,991 ลานบาทตอป

อายขยเฉลย

20

21

สวนท 4 สถานการณปญหาและแนวโนมการปองกนและแกไขปญหาโรควถชวต จากสถานการณปจจยเสยงตอการเกดโรควถชวต ทเปนปญหาสาคญของทวโลกและของประเทศไทย จากประสบการณทดาเนนการทงทประสบความสาเรจและยงมขอจากดเกดปญหาอปสรรค ซงทกฝายตองตระหนกใหความสาคญและเรงรดแสวงหาทางออกเพอกาหนดแนวทางและมาตรการในการปองกนและแกไขปญหาอยางจรงจงและบงเกดผลสาเรจ เพอสกดกนปญหาไมใหลกลามรนแรงตอไป โดยมประเดนสาคญทตองเรงรดปองกนและแกไขปญหาดงน

1. การขาดความตระหนกรถงภยคกคามสขภาพ นบวาประชาชนทงในกลมคนทวไป กลม

เสยง และกลมปวย ยงขาดความรความเขาใจตระหนกและละเลยถงโทษพษภยความรนแรงของปญหาโรควถชวต ตลอดจนความรและแนวปฏบตในการปรบเปลยนวถชวตใหเหมาะสมและถกตอง จากขอจากดในการสอสารสสาธารณะทสอและชองทางสอสารยงขาดประสทธภาพ ขาดการรวมพลงเครอขายสอสารทกภาคสวนในทกระดบ ในการหนนเสรมการทางานไดอยางมประสทธภาพ ทาใหไมสามารถเขาถงกลมเปาหมายเฉพาะทมความแตกตางจากกลมเปาหมายทวไป ไมตรงประเดนและขาดความนาเชอถอ สรางความสบสน ไมเหมาะสมกบบรบทและภมสงคมไทย ทาใหไมสามารถสรางกระแสการเปลยนแปลงความตระหนกของสงคมและจตสานกสขภาพใหเปนสวนหนงของวฒนธรรมและวถชวตของสงคมไทยได

2. นโยบายระดบชาตและระดบพนทขาดความเปนเอกภาพ โดยเฉพาะอยางยงนโยบาย

สาธารณะในระดบชาตทงนโยบายทางเศรษฐกจ การคา การเกษตร อตสาหกรรม เทคโนโลย สงแวดลอม ทมความขดแยง บนทอนและไมหนนเสรมการปรบเปลยนคานยม วฒนธรรม และสภาพแวดลอมทเออตอวถชวตทดตอสขภาพ ในขณะทการสรางนโยบายสาธารณะในกลมเปาหมายและพนทเฉพาะกยงมขอจากดในการขยายผลสระดบประชากรในวงกวาง ซงจาเปนตองมความชดเจนของทศทางนโยบาย แผน และแนวปฏบต ในการลดปจจยเสยงและโอกาสเสยงตอการเปนโรคตาง ๆ โดยใชมาตรการทเนนการปองกนระดบปฐมภมทมประสทธผลและประสทธภาพทงทางดานสงแวดลอมและดานประชากร เปนมาตรการทงทเชอมโยงในทกมตของสงคม โดยเฉพาะอยางยงการใหขอมลขาวสาร การศกษา การใชมาตรการทางกฎหมาย ภาษ การเงนการคลง และมาตรการทางสงคม การสรางเสรมสนบสนนเกยวกบอาหารและโภชนาการทมคณคา คณภาพ เขาถงงาย ราคาเหมาะสม การสรางสภาพแวดลอมทางกายภาพและเทคโนโลยทเออตอกจกรรมทางกายและการออกกาลงกายทเพยงพอ ลดการสบบหร ดมเครองดมทมแอลกอฮอล จดการกบอารมณและความเครยด ตลอดจนการควบคมนาหนกทเหมาะสม ลดเสยงและจดการไดดวยตนเองทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชน สงคมและประเทศ โดยมมาตรการจดการโรคเปนมาตรการเสรมและสนบสนน

3. ระบบเฝาระวง คดกรอง คนหากลมเสยงและกลมปวยออนแอ เนองจากยงมลกษณะ

ตางคนตางทา ขาดการบรณาการและการจดวางระบบงาน การพฒนาระบบขอมลการเฝาระวงตดตามควบคมปองกนและการใชประโยชนในลกษณะเครอขายเชอมโยงในระดบชาต ขาดความร ทกษะและความพรอมของ

22

บคลากรและเครองมออปกรณทจาเปนในการตรวจวดคดกรองทมประสทธภาพเพยงพอ โดยสวนใหญการคดกรองเปนเพยงเพอหาผปวยมใชเพอการหากลมเสยงและเตรยมการปองกนตงแตเรมตน และการดาเนนการกบกลมเสยงหรอกลมปกต มกเปนการแนะนาใหตรวจซา แตการใหคาแนะนาเพอปองกนยงไมเปนรปธรรมทชดเจนและขาดความเขมแขงจรงจง

4. ระบบบรการสขภาพมศกยภาพไมเพยงพอ ระบบงานในการดแลรกษาพยาบาลและการ

จดการโรควถชวตสวนใหญดาเนนการในลกษณะตงรบในสถานพยาบาล และขาดการบรณาการเปนองครวม ตลอดจนมขอจากดของศกยภาพในการสรางโอกาสการเขาถงบรการสขภาพในกลมเปาหมายเฉพาะ ทตองดแลไมใหเกดภาวะแทรกซอน พการ และเสยชวตกอนวยอนควร รวมทงการดาเนนการเชงรกสกลมเปาหมายในระดบชมชน จดการกบพฤตกรรมเสยงไดไมมาก ระบบการตดตามภาวะแทรกซอนยงจดการไมตอเนอง ยงมขอจากดในการสงเสรมบทบาทการมสวนรวมและพงตนเองในการดแลสขภาพระดบบคคล ครอบครว และการสรางความเขมแขงของชมชนทองถนในการลดเสยง ลดโรคและจดการโรคไดดวยตนเอง

5. การบรหารจดการความรยงขาดประสทธภาพ เนองจากองคความรทมอยกระจดกระจาย

เฉพาะจด เฉพาะพนท ขาดความจาเพาะ จาเปนตองพฒนากระบวนการรวบรวม สงเคราะห วจยพฒนา และการประยกตใชประโยชนจากองคความรในการกาหนดนโยบายสาธารณะ ยทธศาสตรการพฒนา การบรหารจดการแผนงานโครงการ ระบบงาน การบรหารจดการทรพยากร การพฒนาระบบขอมลและระบบบรการสขภาพทงในดานการสงเสรมสขภาพ การเฝาระวงปองกนควบคมโรค ดแลรกษาและฟนฟสภาพ ตลอดจนการตดตามประเมนผล ทลดความซาซอนมความเชอมโยงในภาพรวมแบบบรณาการครบวงจรทเหมาะสมสอดคลองกบบรบทแวดลอมของสงคมไทย และมประสทธภาพทงในระยะสนและระยะยาว

ภาคท 2 ปรชญา แนวคด และยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย

จากสถานการณการเปลยนแปลงทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ทาใหวถการดารงชวตของคนไทยภายใตบรบทแวดลอมทเตมไปดวยความเสยงตอสขภาพ ซงในทนไดใหความสาคญกบปจจยเสยงจากพฤตกรรมการบรโภคอาหารและเครองดมไมมคณคาทางโภชนาการ บหร สรา การออกกาลงกายทไมสมดลเพยงพอ รวมทงอารมณและความเครยดทเปนปจจยเสรมหนน กอใหเกดปญหาสขภาพจากโรควถชวตทสาคญสมพนธเกยวโยงซงกนและกนใน 5 โรค ไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง และโรคมะเรง รวมทงภาระทางดานสขภาพ เศรษฐกจ สงคม และประเทศตามมามากมาย หากไมสามารถสกดกนปญหาตงแตตนเหตจนถงปลายเหตอยางเปนระบบครบวงจร กจะทาใหแนวโนมสถานการณปญหาทวความรนแรงมากขนอยางแนนอน ดวยเหตปจจยดงกลาวแผนนจงจาเปนตองใหทกองคาพยพเขามามสวนรวมผลกดนใหเกดแนวทางการพฒนาทเปนรปธรรมและยงยนบนพนฐานปรชญา แนวคด และยทธศาสตรการพฒนาทสอดคลองรองรบกบแนวนโยบายแหงรฐ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 10 และทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ทเนนคนเปนศนยกลางการพฒนาตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทผกโยงกบปจจยพนฐาน ภมสงคม และบรบทของสงคมไทย

สวนท 1 ปรชญาและแนวคดหลกในการพฒนา ปรชญาและแนวคดหลกในการพฒนาวถชวตไทยใหหางไกลและปราศจากปจจยเสยง มปจจยเสรมทเออตอการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทด สรางภมคมกนและสขภาวะของทงสงคม สามารถลดโรคและภยคกคามสขภาพภายใตปรชญาและแนวคดการบรณาการระบบสขภาพของทงสงคม การมองถงบรบทแวดลอมและวถชวตไทยทเออตอการมสขภาพดตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

1. มมมองการบรณาการระบบสขภาพของทงสงคม การพฒนาแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย ซงเปนสวนหนงของแผนพฒนาสขภาพแหงชาต

และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดจดทาขนบนพนฐานการคานงถงการสรางสขภาพหรอสขภาวะทงทางกาย ทางใจ ทางสงคม ทางปญญา/จตวญญาณ อนเปนสทธขนพนฐานของมนษยชนทเกยวโยงกบปจจยกาหนดสขภาพในระดบปจเจกบคคล สภาพแวดลอม และระบบบรการสขภาพภายใตบรบทของการสรางทนทางเศรษฐกจ ทนทางสงคม และทนทางทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดวยวธคดและวธปฏบตทบรณาการเปนองครวมของทกภาคสวนในทกระดบ เพอสรางสงคมดทเปนสงคมทอยเยนเปนสขรวมกน สงคมอยรวมกนอยางมความสขดวยความเสมอภาค เปนธรรม และมภมคมกนตอการเปลยนแปลงอยางยงยน และสรางระบบสขภาพพอเพยงเพอการมสขภาพทดของคนทงมวลทนาสสงคมสขภาวะ (ดแผนภมท 2.1)

24

ทนทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม

ทนสงคม

แผนภมท 2.1 มมมองการบรณาการระบบสขภาพของทงสงคม

2. บรบทแวดลอมและวถชวตทลดเสยง ลดโรค และภยคกคามสขภาพ จากมมมองการบรณาการในภาพกวางสบรบทแวดลอมและวถชวตทลดเสยง ลดโรค และภยคกคามสขภาพ ซงเปนปญหาสขภาพทสาคญในระดบชาตและทวความรนแรงมาโดยตลอด แผนนจงไดใหความสาคญกบปจจยเสยงพนฐานหลกทเกยวของกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารและเครองดม ผกและผลไม บหร สรา การออกกาลงกาย และการควบคมอารมณ ทกอใหเกดภาวะโภชนาการเกน ภาวะนาหนกเกนและอวน และโรควถชวต ภายใตปจจยแวดลอมทงโครงสรางทางเศรษฐกจ สงคม เทคโนโลย และผานกลไกทางดานอปสงคและอปทานภายในประเทศและระหวางประเทศ (ดแผนภมท 2.2)

แผนภมท 2.2 บรบทแวดลอมและวถชวตทลดเสยง ลดโรค และภยคกคามสขภาพ

บคคล ครอบครว ชมชน สงคม ประเทศ

สถาบน องคกร ประชาสงคม บรหาร บรการ วชาการ

All for Health Health for All

ระบบบรการสขภาพ

ปจเจกบคคล สภาพแวดลอม

ทนเศรษฐกจ

สงคมอยเยนเปนสขรวมกน สงคมอยรวมกนอยางมความสข

สขภาพ/สขภาวะ

ทางใจ ทางกาย

ทางปญญา/ จตวญญาณ

ระบบสขภาพพอเพยง

ทางสงคม

กลไกการตลาด การสอสารประชาสมพนธ การควบคมกากบ

อปสงค

- ผลผลตการเกษตร (ผกและผลไม)

- สถานประกอบการ (อาหารและเครองดม บหร สรา) กา

รนาเข

า/สงอ

อก

การค

าระห

วางป

ระเท

ศ

- ปรมาณ/คณภาพ - พฤตกรรมบรโภค

อปทาน (การเขาถง) ปจจยแวดลอม

- โครงสรางทางสงคม ความเปนเมอง สงคมผสงอาย

- เทคโนโลย - โครงสรางเศรษฐกจ

ภาวะทพโภชนาการของแมและเดก

ภาวะนาหนกเกนและอวน โรคไมตดตอเรอรงหรอ

โรควถชวต

ผลกระทบเชงสขภาวะและเศรษฐกจ

- การออกกาลงกาย - การจดการอารมณ

ไมเพยงพอ ไมสมดล

25

3. กรอบแนวคดสขภาพดวถชวตไทยตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดารสชแนะใหเปนรากฐานในการดาเนนชวต การบรหาร และการพฒนาในทกระดบทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชน สงคม และประเทศ และไดเปนปรชญานาทางในการสรางสงคมอยเยนเปนสขรวมกน สงคมอยรวมกนอยางมความสข ระบบสขภาพพอเพยง และนาไปสการสรางสขภาพดวถชวตไทยทยดหลกทางสายกลางและความพอเพยงประกอบดวย 3 องคประกอบหลก คอ ความพอประมาณ มเหตผล และมภมคมกนทด ภายใตเงอนไขคณธรรม-จรยธรรม เงอนไขความร-หลกวชา และเงอนไขชวต ในการสรางวถชวตทเหมาะสม หรอวถชวตพอเพยง จากการมพฤตกรรมการบรโภคทเหมาะสม ออกกาลงกายทเพยงพอ จดการอารมณไดเหมาะสม มพลงงานและนาหนกทสมดล เพอใหบรรลเปาหมายการลดการเกดโรค ลดภาวะแทรกซอน ลดการพการ ลดการตาย และลดภาระคาใชจายจากโรควถชวตทสาคญใน 5 โรค (ดแผนภมท 2.3)

แผนภมท 2.3 กรอบแนวคดสขภาพดวถชวตไทยตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ปจจยเออตอการมสขภาพดทเพยงพอ เขาถงได ราคาเหมาะสม มคณภาพมาตรฐาน ปลอดภย และปจจยเสยงลดลง “อาหารและเครองดมทมคณคาทางโภชนาการ บหร สรา โครงสรางทางเศรษฐกจ สภาพแวดลอมทางกายภาพและสงคม ระบบบรการสขภาพ”

ขดความสามารถในการลดเสยง ลดโรค และ ภยคกคามสขภาพไดดวยตนเองอยางรเทาทน รอบดานและยงยน ทงดานวตถ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม “การประเมนตนเอง ระบบเฝาระวง ตระหนกรถงภาวะเสยง การประเมนและบรหารจดการความเสยงและภาวะวกฤต”

การดารงชวต การดาเนนธรกจ การคา การสรางนโยบายสาธารณะอยบนพนฐานทางวชาการอยางรอบคอบ ประหยดและคมคา “การคานงถงประสทธผล ประสทธภาพ ผลกระทบตอสขภาพ สงคม และสงแวดลอม”

พอประมาณ

มเหตผล มภมคมกนทด

เงอนไขคณธรรม-จรยธรรม เงอนไขความร-หลกวชา เงอนไขชวต

- การบรหารจดการขอมลและความร - คมอการปฏบตและแบบอยางทด - การสอสาร แลกเปลยนเรยนรและแบงปน - การพฒนาศกยภาพการวางแผน ตดตาม

ประเมนผล วจยพฒนาและบรหารจดการเชงโครงสรางและระบบอยางบรณาการและยงยน

- พฤตกรรมสขภาพ วถชวต คานยม วฒนธรรมทเหมาะสมกบภมสงคมไทย และภมปญญาไทย

- การมสวนรวมในการดแลสขภาพตนเองและสขภาวะของชมชนและสงคม

วถชวตพอเพยง : บรโภคทเหมาะสม – ออกกาลงกายทเพยงพอ – จดการอารมณไดเหมาะสม ลดการเกดโรค ลดภาวะแทรกซอน ลดการพการ ลดการตาย ลดภาระคาใชจาย

เบาหวาน ความดนโลหตสง หวใจ หลอดเลอดสมอง มะเรง

ทางสายกลาง & ความพอเพยง

- ความเชอถอศรทธาไววางใจ (เปดเผย โปรงใส ซอสตย รบผดชอบ)

- เอออาทร เกอกลกน ไมทอดทง มคณคา และศกดศรความเปนมนษย

- ขอตกลงและพนธสญญารวม - ขอพงปฏบต ขอบงคบ ระเบยบและ

กฎหมาย

26

สวนท 2 วสยทศน พนธกจ เปาประสงคสงสด และเปาหมายหลกในการพฒนา 1. วสยทศน

ประชาชนมศกยภาพในการจดการปจจยเสยงและสภาพแวดลอมทสงผลกระทบตอโรควถชวต ดวยการรวมพลงขบเคลอนจากทกภาคสวนอยางบรณาการ สมดล ยงยน และเปนสข บนพนฐานปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

2. พนธกจ สรางชมชน ทองถน สงคม ทตระหนก ลดปจจยเสยง เสรมปจจยเออ และมสวนรวมอยางเขมแขง ในการผลกดนนโยบายสการปฏบตการคนหา เฝาระวง ปองกนควบคม จดการปญหา และพฒนาของทกภาคสวน อยางเปนระบบ องครวม ครอบคลม มประสทธภาพ

3. เปาประสงคสงสด ประชาชน ชมชน สงคม และประเทศ มภมคมกนและศกยภาพในการสกดกนภยคกคามสขภาพจากโรควถชวตทสาคญได

4. เปาหมายหลกในการพฒนา ลดปญหาโรควถชวตทสาคญ 5 โรค คอ 1) โรคเบาหวาน 2) โรคความดนโลหตสง 3) โรคหวใจ 4) โรคหลอดเลอดสมอง 5) โรคมะเรง ใน 5 ดาน คอ 1) ลดการเกดโรค 2) ลดภาวะแทรกซอน 3) ลดการพการ 4) ลดการตาย 5) ลดภาระคาใชจาย ดวยการเพมวถชวตพอเพยงใน 3 ดาน คอ 1) การบรโภคทเหมาะสม 2) การออกกาลงกายทเพยงพอ 3) การจดการอารมณไดเหมาะสม ประกอบดวยตวชวดหลกในการพฒนาใน 3 ระยะในชวงเวลา 10 ป (พ.ศ. 2554 – 2563) จานวน 18 ตวชวด ดงน ระยะสน 1-3 ป

1) ผนาเชงยทธศาสตรของทกภาคสวน ทงระดบสวนกลาง เขต และจงหวด รวมผลกดนนโยบายอาหาร การออกกาลงกาย การดารงชวต และสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพสการปฏบตครอบคลมทกกลมเปาหมาย “เพมขน”

2) ประชาชนกลมเปาหมายพงพอใจตอนโยบาย รบร เขาใจ ตระหนกถงภาวะเสยง แนวทางสรางเสรมสขภาพ และมภมคมกน สามารถปรบพฤตกรรมควบคมปองกนปจจยเสยงและโรควถชวตได “เพมขน”

3) ชมชน ทองถน องคกรทกภาคสวนทกระดบ สถาบนครอบครว และเครอขายทางสงคม ทสามารถดแลและจดการเกยวกบการลดโรคและภาระโรควถชวตไดดวยตนเอง “เพมขน”

4) สถานพยาบาลทกระดบทงภาครฐและเอกชน มนโยบาย กระบวนทศนของผนาและทมปฏบตงาน และศกยภาพในการจดการระบบเฝาระวง ควบคมปองกน สงเสรมสขภาพ และระบบบรการโรควถชวต “เพมขน”

5) การบรโภคผกและผลไม “เพมขน” 6) การบรโภคอาหารทมรสหวาน เคม มน ปนเปอนสารเคม และบหร สรา “ลดลง”

ระยะกลาง 5 ป 7) เดกอายตากวา 15 ป มภาวะอวน “ลดลง” 8) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะอวน “ลดลง”

27

9) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะอวนลงพง “ลดลง” 10) ประชาชนอาย 15 ปขนไป ออกกาลงกายและกจกรรมทางกายเพยงพอ “เพมขน” 11) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะไขมนคอเรสเตอรอลรวม “ลดลง” 12) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะเมแทบอลกซนโดรม “ลดลง” 13) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มทกษะในการจดการความเครยดอยางเหมาะสม “เพมขน” 14) อตราการเกดภาวะแทรกซอนในผปวยโรควถชวต “ลดลง”

ระยะยาว 10 ป 15) อายขยเฉลยของคนไทยทปราศจากโรคและภาวะแทรกซอนจากโรควถชวต “เพมขน” 16) อตราตายดวยโรควถชวต “ลดลง” 17) ความชกของโรควถชวต “ไมเพมขน” 18) คาใชจายดานการรกษาพยาบาลโดยรวมดวยโรควถชวต “ลดลง”

สวนท 3 เสนทางและยทธศาสตรการพฒนา แผนนไดกาหนดเสนทางการพฒนาและเปาหมายการพฒนาอยางเปนขนตอน ไมกาวกระโดดและไมสดโตง โดยการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนา 5 ยทธศาสตร ใน 3 ระยะ ดงน

1. เสนทางการพฒนา แบงออกเปน 3 ระยะ ระยะสน 1-3 ป : (พ.ศ. 2554-2556)

บรณาการความคด สรางความเชอมน และการมสวนรวมขบเคลอนของภาคเครอขายรวม

ระยะกลาง 5 ป : (พ.ศ. 2554-2558)

ปฏบตการเชงรกสการวางรากฐานทมนคงเชงโครงสรางและระบบ

ระยะยาว 10 ป : (พ.ศ. 2554-2563)

สรางความเขมแขงเชงโครงสรางและระบบในการปองกนและแกไขปญหาอยางยงยน

2. ยทธศาสตรการพฒนา ประกอบดวย 5 ยทธศาสตร 14 เปาหมายเชงยทธศาสตร 3 ยทธวธรวม และ 11 ยทธวธยอยรายยทธศาสตร (ดแผนภมท 2.4 และตารางท 2.1)

ยทธศาสตรท 1 : นโยบายสาธารณะสรางสข (Healthy Public Policy) ยทธศาสตรท 2 : การขบเคลอนทางสงคมและสอสารสาธารณะ (Social Mobilization &

Public Communication) ยทธศาสตรท 3 : การพฒนาศกยภาพชมชน (Community Building) ยทธศาสตรท 4 : การพฒนาระบบเฝาระวงและการจดการโรค (Surveillance & Care System) ยทธศาสตรท 5 : การสรางความเขมแขงของระบบสนบสนนยทธศาสตร (Capacity Building)

สวนท 4 กรอบแผนงานภายใตยทธศาสตรการพฒนา จากเปาหมายเชงยทธศาสตรไดกาหนดกรอบแผนงานการพฒนาภายใตยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทยไว 29 แผนงาน (ดตารางท 2.2)

28

แผนภมท 2.4 กรอบยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย (Thailand Healthy Lifestyle Strategy) พ.ศ. 2554–2563 ภาคประชาชน

“ประชาชนมศกยภาพในการจดการปจจยเสยงและสภาพแวดลอมทสงผลกระทบตอโรควถชวตดวยการรวมพลงขบเคลอนจากทกภาคสวนอยางบรณาการ สมดล ยงยน และเปนสข บนพนฐานปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง”

สรางชมชน ทองถน สงคม ทตระหนก ลดปจจยเสยง เสรมปจจยเออ และมสวนรวมอยางเขมแขง ในการผลกดนนโยบายสการปฏบตการ คนหา เฝาระวง ปองกนควบคม จดการปญหา และพฒนาของทกภาคสวน อยางเปนระบบ องครวม ครอบคลม มประสทธภาพ

ลดปญหาโรควถชวตทสาคญ 5 โรค คอ 1) โรคเบาหวาน 2) โรคความดนโลหตสง 3) โรคหวใจ 4) โรคหลอดเลอดสมอง 5) โรคมะเรง ใน 5 ดาน คอ 1) ลดการเกดโรค 2) ลดภาวะแทรกซอน 3) ลดการพการ 4) ลดการตาย 5) ลดภาระคาใชจาย เพมวถชวตพอเพยง ใน 3 ดาน คอ 1) การบรโภคทเหมาะสม 2) การออกกาลงกายทเพยงพอ 3) การจดการอารมณไดเหมาะสม

พนธกจ

วสยทศน

เปาประสงค สงสด

เปาหมายหลก ในการพฒนา

ระยะสน 1 – 3 ป ระยะกลาง 5 ป

1) ผนาเชงยทธศาสตรของทกภาคสวน ทงระดบสวนกลาง เขต และจงหวด รวมผลกดนนโยบายอาหาร การออกกาลงกาย การดารงชวต และสภาพแวดลอมทเออตอสขภาพสการปฏบตครอบคลมทกกลมเปาหมาย “เพมขน”

2) ประชาชนกลมเปาหมายพงพอใจตอนโยบาย รบร เขาใจ ตระหนกถงภาวะเสยง แนวทางสรางเสรมสขภาพและมภมคมกน สามารถปรบพฤตกรรมควบคมปองกนปจจยเสยงและโรควถชวตได “เพมขน”

3) ชมชน ทองถน องคกรทกภาคสวนทกระดบ สถาบนครอบครว และเครอขายทางสงคม ทสามารถดแลและจดการเกยวกบการลดโรคและภาระโรควถชวตไดดวยตนเอง “เพมขน”

4) สถานพยาบาลทกระดบทงภาครฐและเอกชน มนโยบาย กระบวนทศนของผนาและทมปฏบตงาน และศกยภาพในการจดการระบบเฝาระวง ควบคมปองกน สงเสรมสขภาพ และระบบบรการโรควถชวต “เพมขน”

5) การบรโภคผกและผลไม “เพมขน” 6) การบรโภคอาหารทมรสหวาน เคม มน ปนเปอนสารเคม และบหร สรา “ลดลง”

ระยะยาว 10 ป

เปาหมายเชงยทธศาสตร

ยทธศาสตรท 1 นโยบายสาธารณะสรางสข (Healthy Public Policy)

1.1 มนโยบายสาธารณะในการควบคมการบรโภคอาหาร เครองดม ยา และผลตภณฑทสงผลเสยตอสขภาพ

1.2 มนโยบายสาธารณะทสงเสรมการผลตและบรโภคอาหาร เครองดม และผลตภณฑสขภาพทสงผลดตอสขภาพ

1.3 มนโยบายสงเสรมการออกกาลงกายและกจกรรมทางกายและใจ

1.4 มนโยบายการจดการนาหนกสาหรบกลมเปาหมายเฉพาะ

การบงคบใชกฎหมายใหไดผลอยางจรงจง “ฉลากโภชนาการ การโฆษณา การผลตและจาหนายอาหารและเครองดมทสงผลเสยตอสขภาพ การควบคมการบรโภคบหร สรา ลดการใชยา”

การวจยและพฒนามาตรการทางกฎหมายใหม เพอควบคมการบรโภคและการผลตสนคาทสงผลเสยตอสขภาพ และสงเสรมสนบสนนสนคาทสงผลดตอสขภาพ “ภาษ ราคา การโฆษณา ขนาดบรรจภณฑของอาหาร เครองดม ผลตภณฑสขภาพ บหร สรา”

การปรบปรงการประกาศใช และการบงคบใชกฎหมายทมประสทธภาพ และมาตรการเพมโอกาสและทางเลอกการเขาถงสนคาทสงผลดตอสขภาพ เปนมตรตอสงแวดลอม ในราคาทเหมาะสม มความรบผดชอบ และสงเสรมภมปญญาไทยและสมนไพรไทย “ผกผลไมปลอดสารพษ เมนสขภาพ ลด หวาน เคม มน เครองดมสขภาพ ปลอดบหร สรา ในโรงแรม ภตตาคาร รานอาหาร หางสรรพสนคา รานสะดวกซอ ตลาด แผงลอย สถานพยาบาล สถานศกษา ททางาน บาน วด ชมชน ทองถน”

ผรบผดชอบหลก และผสนบสนน

สานกนายก รมต.(สศช. สคบ. สสส.) สช. ก.สาธารณสข ก.การคลง ก.เกษตรฯ ก.อตสาหกรรม ก.พาณชย ก.คมนาคม ก.ทรพยากรฯ ก.การทองเทยวฯ ก.ศกษาธการ ก.มหาดไทย กทม. องคกรปกครองสวนทองถน ก.วทยาศาสตรฯ ก.วฒนธรรม ก.การพฒนาสงคมฯ ก.แรงงาน ก.การตางประเทศ หนวยงานราชการ รฐวสาหกจ สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน

หนวยงานภาครฐ รฐวสาหกจ และเอกชนมนโยบายสงเสรมการออกกาลงกายและกจกรรมทางกายและใจ “สรางสภาพแวดลอม มาตรการจงใจ สนบสนนใหออกกาลงกายและกจกรรมทางกายและใจ”

ทองถนมนโยบายสรางสภาพแวดลอมทเออตอการออกกาลงกายและกจกรรมทางกายและใจ “สวนสาธารณะ ถนน ทางเดนเทา ทางจกรยาน ฟตเนสเซนเตอร พนทสขาว”

ภาครฐ ทองถนและเอกชนมนโยบายสงเสรมการออกกาลงกายและกจกรรมทางกายและใจทใกลบาน ใกลททางาน ใกลชมชน ไดอยางปลอดภย “พนทสาธารณะ ระบบขนสงมวลชน การกอสรางอาคาร สภาพแวดลอม สงอานวยความสะดวก และครอบครวออกกาลงกายและมกจกรรมทางกายและใจทเหมาะสมเพยงพอ”

การสรางความร ความเขาใจ การยอมรบ และขอตกลงรวมในการกาหนดนโยบายการจดการนาหนก “ศนยเดกเลก ศนยพฒนาเดก สถานรบเลยงเดกเอกชน โรงเรยน สถานทราชการ รฐวสาหกจ ธรกจเอกชน และสถานประกอบการ”

การขยายความครอบคลมนโยบายและกจกรรมการจดการนาหนกในกลมเปาหมายเฉพาะ “การเลยงลกดวยนมแม เมนอาหารสขภาพ กนผกผลไม ปลอดเครองดมรสหวาน ขนมกรบกรอบ ออกกาลงกาย กนดไมมพง”

เดก ขาราชการ พนกงานรฐวสาหกจ ธรกจเอกชน แรงงาน สามารถดแลและจดการนาหนกตนเองไดมากขน “ประชาชนกลมเปาหมายเฉพาะ สามารถจดการนาหนกตนเองได”

ยทธศาสตรท 2 การขบเคลอนทางสงคม และสอสารสาธารณะ

(Social Mobilization & Public Communication)

2.2 สถาบนภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และภาคประชาชน มสวนรวมและเปนเครอขายในการสรางวถชวตเพอการมสขภาพดไดอยางมประสทธภาพ

2.1 ประชาชนและสงคมรบร เขาใจ ตระหนกถงภาวะเสยง การปองกนโรค แนวทางการสรางเสรมสขภาพ และมภมคมกน เพอลดปจจยเสยงเชงพฤตกรรมทมผลกระทบตอโรควถชวต

สอและระบบการสอสารแบบบรณาการทมคณภาพ เหมาะสมกบกลมเปาหมาย และมประสทธภาพ “สอสรางสรรคทเหมาะสมกบภมสงคมสกลมเปาหมาย”

ประชาชน สถาบนทางสงคม รบร เขาใจ ตระหนกถงภาวะเสยง โรควถชวตปองกนได มสวนรวมเปนเครอขายปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทถกตอง เหมาะสมและจดการปญหาไดดวยตนเองอยางมประสทธภาพ “ประชาชน สงคมมความตระหนกร ปรบพฤตกรรมสขภาพและจดการปญหาไดอยางแทจรง”

สอมวลชน/แมบาน/ผประกอบการ-ผปรงอาหารจาหนาย/แรงงาน/นกเรยน/ประชาชนกลมเปาหมายเฉพาะและสงคม มสวนรวมสรางพฤตกรรมสขภาพ ความเชอ คานยม ประเพณวฒนธรรม เกยวกบการผลตและบรโภคทเนนคณคาทางโภชนาการ ความปลอดภย และอนรกษความเปนไทย การออกกาลงกายและกจกรรมทางกายทเหมาะสมกบบรบทแวดลอม การจดการอารมณ และดแลสขภาพไดอยางถกตอง เหมาะสมและยงยน “ประชาชน สงคม มสวนรวมสรางพฤตกรรมสขภาพทด มภมคมกนเพยงพอทงดานวตถ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม และสามารถสรางคณคาการดารงวถชวตไทย”

ก.การพฒนาสงคมฯ สานกนายก รมต. (กปส. อสมท. สคบ. สสส.) ก.วฒนธรรม ก.เทคโนโลยฯ ก.มหาดไทย ก.สาธารณสข สปสช. ก.ศกษาธการ ก.แรงงาน ก.ทรพยากรฯ ก.การทองเทยวฯ กทม. องคกรปกครองสวนทองถน สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน

ยทธศาสตรท 4 การพฒนาระบบเฝาระวง และการจดการโรค

(Surveillance & Care System)

ยทธศาสตรท 5 การสรางความเขมแขงของ ระบบสนบสนนยทธศาสตร

(Capacity Building)

การขบเคลอนยทธศาสตร

ระยะสน 1 - 3 ป (พ.ศ. 2554-2556) ระยะกลาง 5 ป (พ.ศ. 2554-2558) ระยะยาว 10 ป (พ.ศ. 2554-2563)

1. ประชาชนกลมเปาหมายไดรบรขอมล ความร เกดความตระหนก ปรบทศนคตและพฤตกรรมสขภาพไดอยางถกตอง เหมาะสม ทนการณ

2. ภาคเครอขายทกภาคสวนเปนแนวรวมกระบวนการวางแผน ปฏบตการและแลกเปลยนเรยนรอยาง บรณาการตอเนองและจรงจง

บรณาการความคด สรางความเชอมนและการมสวนรวมขบเคลอนของภาคเครอขายรวม

1. โครงสรางทางเศรษฐกจ สงคม ศกษา สงแวดลอม และระบบสขภาพ สามารถปรบตวรองรบไดอยางมประสทธภาพสงขน

2. ประชาชน ประชาสงคม ชมชน ทองถน มศกยภาพ เพยงพอในการบรหารและจดการไดดวยตนเองมากขน

3. ประชาชนมสขภาวะทดขน

สรางความเขมแขงเชงโครงสรางและระบบ ในการปองกนและแกไขปญหาอยางยงยน

1. นโยบายการคา การตลาด การเกษตร การศกษา อตสาหกรรมและบรการเออตอการปรบพฤตกรรมสขภาพทด

2. ระบบการเฝาระวง ปองกนควบคมปจจยเสยง และดแลชวยเหลอผทมปญหาไดอยางครอบคลมเปนองครวม

ปฏบตการเชงรกสการวางรากฐานทมนคงเชงโครงสรางและระบบ

ตวชวดหลก ในการพฒนา

ประชาชน ชมชน สงคม และประเทศ มภมคมกนและศกยภาพในการสกดกนภยคกคามสขภาพจากโรควถชวตทสาคญได

7) เดกอายตากวา 15 ป มภาวะอวน “ลดลง” 8) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะอวน “ลดลง” 9) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะอวนลงพง “ลดลง” 10) ประชาชนอาย 15 ปขนไป ออกกาลงกายและกจกรรมทางกายเพยงพอ “เพมขน” 11) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวม “ลดลง” 12) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มภาวะเมแทบอลกซนโดรม “ลดลง” 13) ประชาชนอาย 15 ปขนไป มทกษะในการจดการความเครยดอยางเหมาะสม “เพมขน” 14) อตราการเกดภาวะแทรกซอนในผปวยโรควถชวต “ลดลง”

15) อายขยเฉลยของคนไทยทปราศจากโรคและภาวะแทรกซอนจากโรควถชวต “เพมขน”16) อตราตายดวยโรควถชวต “ลดลง” 17) ความชกของ โรควถชวต “ไมเพมขน” 18) คาใชจายดานการรกษาพยาบาลโดยรวมดวยโรควถชวต “ลดลง”

3.1 ชมชน ทองถน และองคกร รบร เขาใจ ตระหนก สามารถดแลและจดการเกยวกบสขภาพดวถชวตไทย และ สขภาวะ

บคลากร ผนาภาครฐ เอกชน ชมชนและประชาชนปรบเปลยนทศนคตและกระบวนทศนใหม “กระบวนทศนใหมของชมชนรวมกบสถานบรการดานหนาและบรการระดบปฐมภมสการดแลและจดการสขภาพดวยตนเอง”

ชมชน ทองถน องคกร มศกยภาพในการจดการลดเสยงลดโรคไดดวยตนเอง โดยใชคนเปนศนยกลางการพฒนา ยดชมชนเปนฐาน และบรณาการรวมของชมชน ทองถน ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และภาคประชาชน “ชมชนเขมแขง จดการไดดวยตนเองในวงกวางมากขน”

ชมชน ทองถนและองคกรสามารถพงพาตนเองในการจดการลดเลยงลดโรคและภาระโรควถชวตไดอยางจรงจง “ชมชน ทองถน องคกร จดการไดดวยตนเองอยางยงยน”

ก.มหาดไทย กทม.องคกรปกครองสวนทองถน ก.การพฒนาสงคมฯ ก.วฒนธรรม ก.แรงงาน ก.เกษตรฯ ก.สาธารณสข สปสช. สช. สสส. พศ. สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน

ยทธศาสตรท 3 การพฒนาศกยภาพชมชน (Community Building)

บคลากรสาธารณสขปรบเปลยนกระบวนทศนและศกยภาพบรการใหม “กระบวนทศนและศกยภาพใหมของแวดวงสาธารณสข”

ระบบการคดกรอง ระบบและมาตรฐานการจดการโรคและภาวะแทรกซอน คณภาพระบบบรการ และมาตรฐานเทคโนโลยทางการแพทยไดรบการพฒนา “ระบบบรการแบบผสมผสานมศกยภาพเพยงพอ”

ประชาชนกลมเสยง กลมผปวยไดรบการคดกรองและ ดแลใหสามารถจดการไดดวยตนเอง โดยสรางความรวมมอของสถาบนวชาชพ แหลงทนภาครฐและเอกชน ในการจดระบบบรการไดอยางครอบคลมและมคณภาพมาตรฐานมากขน “ประชาชนทกกลมเปาหมายเขาถงระบบบรการทมคณภาพมาตรฐานแบบบรณาการเปนองครวม”

ก.สาธารณสข สปสช. สสส. สพฉ. สวรส. ก.ศกษาธการ ก.กลาโหม ตช. ก.แรงงาน (สปส.) ก.มหาดไทย กทม. องคกรปกครองสวนทองถน สศช. สช. พศ. สสช. สถานพยาบาลภาครฐและเอกชน สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน

4.1 มระบบเฝาระวงปจจยเสยงและโรควถชวตทมคณภาพมาตรฐาน โดยการมสวนรวมจากทกภาคสวน

4.2 กลมเสยงไดรบการคดกรองทมคณภาพ ครอบคลมและสามารถจดการไดดวยตนเอง

4.3 กลมผปวยมระบบและมาตรฐานการจดการโรคและภาวะแทรกซอน และการดแลสงตอผปวยโรควถชวตแบบบรณาการเปนองครวม

5.1 ผนาและบคลากรมศกยภาพในการบรหารจดการและสนบสนนการดาเนนงานตามยทธศาสตรในทกระดบ

การพฒนาศกยภาพผนา บคลากร และระบบการบรหารจดการ การดาเนนงาน ระบบคณภาพ และการประเมนผล “การบรหารจดการยทธศาสตรแนวใหมอยางบรณาการและเปนเอกภาพ”

การวจยพฒนาและจดการความรเกยวกบนโยบายและยทธศาสตร การบรหารจดการเชงยทธศาสตร และการบรหารความเสยง “การบรหารจดการความร ระบบขอมลสารสนเทศและการสอสาร รองรบการวจยพฒนาตอยอด ขยายผลการพฒนาทางดานบรหารจดการ บรการ วชาการ และ สรางเครอขายแลกเปลยนเรยนรทมประสทธภาพ”

ผนา บคลากร องคความร ผลการประเมนและการบรหารจดการ มศกยภาพเพยงพอในการพฒนานโยบายและยทธศาสตร การบรหารจดการใหมไดอยางเหมาะสม ทนการณ “ระบบบรหารจดการอยบนพนฐานเหตผลทางวชาการ ความพอประมาณ และพงตนเองไดอยางยงยน”

ก.เทคโนโลยฯ ก.ศกษาธการ ก.สาธารณสข สปสช. ก.แรงงาน (สปส.) ก.มหาดไทย กทม. องคกรปกครองสวนทองถน วช. สวรส. สสช. สสส. สช. พศ. ก.วฒนธรรม ก.การพฒนาสงคมฯ สงป. ก.พ. ก.พ.ร. สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน

5.2 มองคความรทสามารถนาไปใชในการกาหนดนโยบายสาธารณะและการบรหารจดการยทธศาสตรไดอยางเหมาะสม

5.3 มระบบบรหารจดการและ กลไกการขบเคลอนยทธศาสตรทมประสทธภาพ

5.4 มระบบคณภาพและการประเมนผลภาพรวมอยางบรณาการ

ภาคเครอขายมความเขาใจ ยอมรบและมขอตกลงรวมกนในการพฒนาระบบขอมลสขภาพ เพอการเฝาระวงโรควถชวตทมคณภาพมาตรฐาน “ระบบภาคเครอขายเฝาระวงโรควถชวตทครอบคลมเปนเอกภาพ”

ระบบขอมลสขภาพ ระบบรายงานและบคลากรไดรบการพฒนาอยางตอเนอง เพอสนบสนนใหเกดการเฝาระวงโรควถชวตทมคณภาพมาตรฐาน “ระบบสนบสนนการเฝาระวงโรควถชวตทเขมแขง”

ระบบการบรหารจดการเพอการเฝาระวงโรคและวถชวตของประเทศไทยทเปนมาตรฐานสากล “ระบบเฝาระวงโรคและวถชวตทไดรบการยอมรบและมมาตรฐานสากลระดบชาต”

29

ตารางท 2.1 ยทธวธภายใตกรอบยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 ยทธศาสตร เปาหมายเชงยทธศาสตร ยทธวธรายยทธศาสตร ยทธวธรวม

1.1 มนโยบายสาธารณะในการควบคมการบรโภคอาหาร เครองดม ยา และผลตภณฑทสงผลเสยตอสขภาพ

1.2 มนโยบายสาธารณะทสงเสรมการผลตและบรโภคอาหาร เครองดม และผลตภณฑสขภาพทสงผลดตอสขภาพ

1.3 มนโยบายสงเสรมการออกกาลงกายและกจกรรมทางกายและใจ

ยทธศาสตร 1 นโยบายสาธารณะสรางสข (Healthy Public Policy)

1.4 มนโยบายการจดการนาหนกสาหรบกลมเปาหมายเฉพาะ

1-1 สรางความเขมแขงของมาตรการบงคบใชกฎหมาย มาตรการทางการเงนการคลง ภาษ การผลต การตลาด การบรโภค ทรวมรบผดชอบ และสงเสรมภมปญญาไทย

1-2 สรางทางเลอกของนโยบายสาธารณะระดบชาต บนพนฐานสทธ หนาท และความเหนรวมระดบประชาสงคม

1-3 สรางนโยบายสาธารณะระดบสถาบน องคกร ทสรางสภาพแวดลอมสาหรบปรบพฤตกรรมในกลมเปาหมายเฉพาะไดอยางเพยงพอ และสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม

2.1 ประชาชนและสงคม รบร เขาใจ ตระหนกถงภาวะเสยง การปองกนโรค แนวทางการสรางเสรมสขภาพ และมภมคมกน เพอลดปจจยเสยงเชงพฤตกรรมทมผลกระทบตอโรควถชวต

I สรางกระบวนการบรณาการ แนวคด แนวนโยบาย และแนวปฏบต ดวยการปรบเปลยนกระบวนทศนและการมสวนรวมของผนาและภาคเครอขายในทกระดบ ตงแตเรมตนจนครบวงจร ยทธศาสตร 2

การขบเคลอนทางสงคมและสอสารสาธารณะ

(Social Mobilization & Public Communication)

2.2 สถาบนภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และภาคประชาชน มสวนรวมและเปนเครอขายในการสรางวถชวตเพอการมสขภาพดไดอยางมประสทธภาพ

2-1 รณรงคสรางกระแสสงคม สอสารสาธารณะ และการตลาดเชงสงคม (Social Marketing) ประเดนการสรางเสรมสขภาพและลดปจจยเสยงตอโรควถชวต เพอใหเกดความร ความเชอ คานยม ประเพณ วฒนธรรม การดารงชวตทดงามแบบไทย มภมคมกนอยางรอบดานและเกดพลงรวมทางสงคมอยางตอเนอง

2-2 การจดการความร สรางหนสวนภาคเครอขายและชองทางการสอสารเชงรกแบบบรณาการ เพอเตอนภย เรยนร และจดการความเสยงไดอยางทนการณ

ยทธศาสตร 3 การพฒนาศกยภาพชมชน (Community Building)

3.1 ชมชน ทองถน และองคกร รบร เขาใจ ตระหนก สามารถดแลและจดการเกยวกบสขภาพดวถชวตไทยและสขภาวะ

3-1 เปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยเขามามสวนรวมในการตรวจสอบและเรงรดการปรบเปลยนกระบวนทศน วฒนธรรม และคานยมใหมของผนา เจาหนาทและประชาชน

3-2 สรางความรวมมอ ขยายเครอขาย พฒนารปแบบเพมคณภาพและสรางความเปนเจาของใหจดการปจจยเสยงเพอการมวถชวตสขภาพทด

II สรางนโยบาย กลไก มาตรการ การบรหารจดการเชงยทธศาสตรและระบบอยางเชอมโยงเสรมแรงกนบนพนฐานภมสงคมและภมปญญาทเขมแขง

4.1 มระบบเฝาระวงปจจยเสยงและโรควถชวตทมคณภาพมาตรฐาน โดยการมสวนรวมจากทกภาคสวน

4.2 กลมเสยงไดรบการคดกรองทมคณภาพ ครอบคลม และสามารถจดการไดดวยตนเอง

ยทธศาสตร 4 การพฒนาระบบเฝาระวง

และการจดการโรค (Surveillance & Care System)

4.3 กลมผปวยมระบบและมาตรฐานการจดการโรคและภาวะแทรกซอน และการดแลสงตอผปวยโรควถชวตแบบบรณาการเปนองครวม

4-1 พฒนาศกยภาพระบบเฝาระวงโรคทมคณภาพมาตรฐาน เพอการปองกนควบคมโรคและภยสขภาพ

4-2 สรางผนาการเปลยนแปลง ตนแบบของผมกระบวนทศนและศกยภาพบรการใหม และกระบวนการเรยนรสกระแสการเปลยนแปลงแบบเชอมโยงเปนระบบในทกระดบ

4-3 เพมโอกาสการเขาถงกลมเสยงและกลมเปาหมายเฉพาะ โดยใชชมชนและเครอขายรวมภาครฐ-เอกชน-วชาการ เปนกลไกนาเขาสระบบการจดการไดดวยตนเองอยางมคณภาพมาตรฐาน

5.1 ผนาและบคลากรมศกยภาพในการบรหารจดการและสนบสนนการดาเนนงานตามยทธศาสตรในทกระดบ

III สรางนวตกรรม นโยบาย รปแบบการพฒนา และแบบอยางปฏบตทดทมอทธพลตอการขยายผลใหเกดการพงพาตนเองและพฒนาอยางยงยนในระดบชมชน ทองถน สงคม และประเทศ

5.2 มองคความรทสามารถนาไปใชในการกาหนดนโยบายสาธารณะและการบรหารจดการยทธศาสตรไดอยางเหมาะสม

5.3 มระบบบรหารจดการและกลไกการขบเคลอนยทธศาสตรทมประสทธภาพ

ยทธศาสตร 5 การสรางความเขมแขงของระบบ

สนบสนนยทธศาสตร (Capacity Building)

5.4 มระบบคณภาพและการประเมนผลภาพรวมอยางบรณาการ

5-1 สรางวฒนธรรมทเออตอการเรยนรวทยาการแนวใหม เพมศกยภาพระบบบรหารจดการทรพยากร และสรางระบบพฒนางานเชงรกอยางตอเนอง

30

ตารางท 2.2 กรอบแผนงานภายใตยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563

ยทธศาสตร 1 นโยบายสาธารณะสรางสข (Healthy Public Policy) เปาหมายเชงยทธศาสตร กรอบแผนงาน ผรบผดชอบหลกและผสนบสนน

1.1.1 การบงคบมาตรการทางกฎหมาย (ฉลากโภชนาการและขอมลแสดงปรมาณพลงงาน ทงอาหารสาเรจรป กงสาเรจรป อาหารปรงสาเรจและพรอมปรง ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข และกฎหมายอนทเกยวของ การปองกนและควบคมการบรโภคบหร สราหรอเครองดนทมแอลกอฮอล)

1.1 มนโยบายสาธารณะในการควบคมการบรโภคอาหาร เครองดม ยา และผลตภณฑทสงผลเสยตอสขภาพ 1.1.2 การศกษาวจยและพฒนานโยบาย กฎหมาย และมาตรการบงคบ/สงเสรม (นโยบายสาธารณะทเออตอสขภาพอยางมสวนรวม สงเสรมองคกร

ธรกจทมความรบผดชอบตอสงคม เสรมสรางกลไกคมครองผบรโภค การลดความซาซอน/ขดแยงของกฎหมาย กลไกภาษและราคา ควบคมการจาหนาย โฆษณา ขนาดบรรจภณฑของอาหาร เครองดมทมรสหวาน และผลตภณฑทสงผลเสยตอสขภาพ เชน ซองนาตาลขนาดพอดกบ 1 ชอนชา, ควบคมการโฆษณาอาหารทสงผลเสยตอสขภาพ ยาและอาหารเสรมลดความอวน บหร สรา, ควบคมการโฆษณาทมผลกระทบตอการขบเคลอนและสรางกระแสสงคมเกยวกบวถชวตทถกตองเหมาะสม, พรบ.อาหาร เปนตน)

1.2 มนโยบายสาธารณะทสงเสรมการผลตและบรโภคอาหาร เครองดม และผลตภณฑสขภาพทสงผลดตอสขภาพ

1.2.1 การศกษาวจยและพฒนามาตรการสนบสนนการผลตและการบรโภคอาหาร เครองดม และผลตภณฑสขภาพทมคณคาทางโภชนาการ ปลอดภย และสงเสรมการใชภมปญญาไทยและสมนไพรไทย (การสรางแนวทางมาตรฐานอาหารแหงชาต : Food National Guideline from Farm to Table (Food Safety, Food Security, Food Education), อาหารลดหวาน มน เคม(นาตาล ไขมน โซเดยมคลอไรด), ขนมและอาหารไทยเพอสขภาพ, อาหารหลกและอาหารวางเพอสขภาพ, อาหารขจดความเครยด, ขนมขบเคยวและอาหารจบจบทสงเสรมสขภาพ : Healthy Snack ; Smart Snack, นาผลไมไมใสนาตาล, นาดมสะอาด, โรงเรยนและสถาบนการศกษาปลอดนาอดลมและขนมคบเคยว บหร สรา, สงเสรมใหมตราสญลกษณ ธงโภชนาการ)

1.2.2 การพฒนาระบบเฝาระวงควบคมคณภาพมาตรฐานความปลอดภยอยางครบวงจรของสนคาเกษตร การผลตอาหาร และสรางความมนคงทางอาหาร สงเสรมการผลตและบรโภคผกและผลไมไทย และอาหารเกษตรปลอดสารพษหรอเกษตรอนทรย สมนไพรและอาหารทองถนเพอสขภาพ

1.2.3 การเพมการเขาถงวตถดบ อาหาร เครองดม ผลตภณฑสขภาพ ผกผลไมและอาหารเกษตรปลอดสารพษ ในราคาทเหมาะสม หาซองาย ปลอดภย มคณภาพและความรบผดชอบ

1.2.4 การยกระดบมาตรฐานโรงแรม ภตตาคาร รานอาหาร ผผลตอาหาร และผจาหนาย (จดใหมเมนอาหารมอหลกและอาหารวางสขภาพ, ใหแสดงปรมาณพลงงาน เกลอ นาตาล, มการใชวตถดบทมคณคาทางโภชนาการ)

1.3 มนโยบายสงเสรมการออกกาลงกายและกจกรรมทางกายและใจ

1.3.1 ทองถนมสถานทออกกาลงกายและเลนกฬาในพนท (สวนสาธารณะ ถนน ทางเดนเทา ทางจกรยาน สถานทและอปกรณในการออกกาลงกายและเลนกฬา, ฟตเนสเซนเตอร, สงเสรมการจดกจกรรมและสงอานวยความสะดวกอยางตอเนอง)

1.3.2 การสงเสรมครอบครวออกกาลงกาย เดกและเยาวชนเลนกฬาและออกกาลงกายเปนวถชวต การมกจกรรมทางกายและใจทเหมาะสมกบอาชพและชวงวย (การพฒนาหลกสตรการเรยนการสอน การเพมศกยภาพการเรยนการสอนวชาพละศกษาและกจกรรมเสรมหลกสตร, การสรางพนทสขาวสาหรบเดกและเยาวชน, สงเสรมธรกจการออกกาลงกาย, การลดหยอนภาษสาหรบอปกรณการเลนกฬาและออกกาลงกาย, มาตรการสงเสรมการไดรบประโยชนจากการออกกาลงกาย, มาตรการสรางภาพลกษณกตกาเชงบงคบทางสงคม)

1.3.3 นโยบายการวางผงเมอง การสรางพนทสาธารณะ พนทสเขยว ระบบขนสงมวลชน การกอสรางอาคาร สภาพแวดลอม และสงอานวยความสะดวก ทเออตอการออกกาลงกาย ใกลบาน ใกลททางาน ใกลชมชน ไดอยางปลอดภย

1.4 มนโยบายการจดการนาหนกสาหรบกลมเปาหมายเฉพาะ

1.4.1 ศนยเดกเลก ศนยพฒนาเดก สถานรบเลยงเดกเอกชน โรงเรยน และสถาบนการศกษา มนโยบายสงเสรมจดการนาหนก (จดเมนอาหารสขภาพ, กนผกและผลไม, ปลอดเครองดมรสหวาน, ปลอดขนมกรบกรอบ, ออกกาลงกายและสนทนาการ และสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม)

1.4.2 ขาราชการ พนกงานรฐวสาหกจ ธรกจเอกชน และแรงงานในสถานประกอบการ “กนด ไมมพง” (จดสถานทจาหนายเครองดม อาหาร และผลตภณฑสขภาพทมคณคาทางโภชนาการและถกสขอนามย, สถานทออกกาลงกาย, การผอนคลายความเครยด, อาหารหลกและอาหารวางเพอสขภาพ, เมนอาหารสขภาพ, มาตรการสงเสรมและสนบสนนอน ๆ : มาตรการทางภาษ; การเงนการคลง; สวสดการ)

สานกนายกรฐมนตร (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ) สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต กระทรวงสาธารณสข กระทรวงการคลง กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงอตสาหกรรม กระทรวงพาณชย กระทรวงคมนาคม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงการทองเทยวและกฬา กระทรวงศกษาธการ กระทรวงมหาดไทย กรงเทพมหานคร องคกรปกครองสวนทองถน กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงแรงงาน กระทรวงการตางประเทศ, หนวยงานราชการ รฐวสาหกจ สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน

31

ตารางท 2.2 กรอบแผนงานภายใตกรอบยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 (ตอ) ยทธศาสตร 2 การขบเคลอนทางสงคมและสอสารสาธารณะ (Social Mobilization & Public Communication)

เปาหมายเชงยทธศาสตร กรอบแผนงาน ผรบผดชอบหลกและผสนบสนน

2.1 ประชาชนและสงคม รบร เขาใจ ตระหนกถงภาวะเสยง การปองกนโรค แนวทางการสรางเสรมสขภาพ และมภมคมกน เพอลดปจจยเสยงเชงพฤตกรรมทมผลกระทบตอโรควถชวต

2.2 สถาบนภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และภาคประชาชน มสวนรวมและเปนเครอขายในการสรางวถชวตเพอการมสขภาพดไดอยางมประสทธภาพ

2-1 การรณรงคและประชาสมพนธการขบเคลอนสงคมและการสอสารสาธารณะผานชองทางการสอสารทหลากหลาย มประสทธภาพอยางทวถงตอเนอง (การสรางกระแสสงคม รณรงคสอสารประเดนนโยบายสาธารณะและประเดนเฉพาะ และการตลาดเพอสรางสขภาพดวถชวตไทย (Marketing Healthy Lifestyle) เชน โรควถชวตปองกนได, กนด ไมมพง, การผลต การตลาด และการบรโภคอาหารทถกหลกโภชนาการ, คานยม ประเพณ วฒนธรรม การบรโภคขนมและอาหารไทย เครองดมสมนไพรไทย ทลดหวาน มน เคม และเพมผกและผลไม, การออกกาลงกายและกจกรรมทางกายทเหมาะสมในการดารงชวตประจาวน, ความเครยดทาใหความดนโลหตสง, ความโกรธทาใหเปนโรคหวใจ, การจดการความเสยง อารมณและความเครยด, การดแลสขภาพตนเอง, การคดกรองกลมเสยง, การพฒนาคณภาพระบบบรการ เพอลดภาวะแทรกซอนในกลมผเปนโรค : คณภาพบรการเพอลดปญหาหวใจ สมอง เทา ตาบอด ไตวายจากเบาหวาน และความดนโลหตสง เปนตน) 2-2 การสรางและพฒนาเครอขายการสอสารแบบมสวนรวม (การสรางและพฒนาความรวมมอดานการสอสารเพอสงคม และเครอขายการสอสารแบบมสวนรวมของชมชน ทองถน ภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน และสอมวลชน) 2-3 การจดการความรในการขบเคลอนสงคมและการสอสารสาธารณะ (การจดการความรและพฒนาชองทางการสอสารทเหมาะสมกบกลมเปาหมาย เชน ศกษาวจย, แลกเปลยนเรยนร, ศนยขอมลขาวสารดานปจจยเสยงฯ, การพฒนาคณภาพสอและเทคโนโลยการสอสารอยางสรางสรรค, การสรางวฒนธรรมและสงคมแหงการเรยนรตลอดชวต, การสรางภมคมกนระดบปจเจก, การเลอกบรโภคสนคาและบรการทเปนมตรกบสงแวดลอม, การดาเนนวถชวตพอเพยงตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและสขภาพพอเพยง เปนตน) 2-4 การควบคมสอสาธารณะทสรางวถชวตทสงผลเสยตอสขภาพ (การควบคมสอสาธารณะผานชองทางการสอสารทหลากหลาย ทงโทรทศน วทย วทยชมชน อนเทอรเนต สอสงพมพ ทสรางการรบร ความเขาใจ ทศนคตและคานยมในการดาเนนวถชวตทสงผลเสยตอสขภาพ)

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สานกนายกรฐมนตร (กรมประชาสมพนธ องคการสอสารมวลชนแหงประเทศไทย สานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ) กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงมหาดไทย กระทรวงสาธารณสข สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต กระทรวงศกษาธการ กระทรวงแรงงาน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงการทองเทยวและกฬา กรงเทพมหานคร องคกรปกครองสวนทองถน สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน

32

ตารางท 2.2 กรอบแผนงานภายใตกรอบยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 (ตอ) ยทธศาสตร 3 การพฒนาศกยภาพชมชน (Community Building)

เปาหมายเชงยทธศาสตร กรอบแผนงาน ผรบผดชอบหลกและผสนบสนน

3.1 ชมชน ทองถน และองคกร รบร เขาใจ ตระหนก สามารถดแลและจดการเกยวกบสขภาพดวถชวตไทยและสขภาวะ

3.1.1 การสรางความตระหนกและเสรมสรางพลงความเขมแขงชมชนในการจดการปญหาทางดานกาย ใจ สงคม ปญญา/จตวญญาณไดอยางมประสทธภาพ (การปรบกระบวนทศนของบคลากร ผนาภาครฐ เอกชน ชมชน และประชาชน, การสนบสนนกจกรรมนารองเสรมสรางสขภาพชมชน โดยจดเวทแลกเปลยนเรยนรในลกษณะเครอขายและการจดการสนบสนนรปแบบนวตกรรมการลดเสยงลดโรคในชมชน, การบรณาการนโยบาย แผน การจดการทรพยากร สภาพแวดลอมของเครอขายในระดบชมชนรวมกบภาครฐ สวนกลาง สวนภมภาค ทองถน ภาคเอกชน ภาคประชาสงคม และภาคประชาชน, การขบเคลอนนโยบาย แผนงาน โครงการ กจกรรม รวมทงการพฒนาโครงสราง เครองมอ และระบบการนเทศตดตามประเมนผลทเนนการสรางความรวมมอสนบสนนกระบวนการแบบบรณาการในการสรางสขภาพวถชวตไทยภายในชมชน การสรางระบบเฝาระวงปจจยเสยงและสขภาพชมชน ระบบสวสดการชมชน ระบบทนชมชน ระบบธรกจชมชน ระบบอตสาหกรรมชมชนทเออตอการดาเนนวถชวตและธรกจสขภาพทพอเพยงและรบผดชอบตอสงคม)

3.1.2 บรณาการบรหารจดการขอมลและขาวสารชมชน หมบาน (การสนบสนนขอมลและขาวสารอยางบรณาการ, การบรณาการขอมลขาวสารโดยชมชนเพอชมชน และแลกเปลยนเรยนรระหวางชมชนและเครอขาย)

3.1.3 การพฒนาและขยายรปแบบชมชน ทองถน และองคกร ทมศกยภาพในการจดการลดเสยงลดโรค (การพฒนาและขยายรปแบบในลกษณะตาง ๆ เชน ชมชนตนแบบสขภาพดวถชวตไทย ชมชนตนกลาลดเสยง การทาบญชพลงงาน (Energy Accounting) ชมชนออนหวาน ชมชนปลอดความโกรธ ถนนชมชนสขภาพ ตอยอดชมชนเกษตรทฤษฎใหม/เศรษฐกจพอเพยง ความรวมมอกบผประกอบการในชมชน การคดกรองความเสยงระดบหมบาน เปนตน การพฒนากลไกการทางานและสนบสนนบรณาการทรพยากรแบบเครอขาย สนบสนนการจดการความรแบบบรณาการของเครอขายและกลมเปาหมายในแตละระดบ สนบสนนใหมการกาหนดและใชมาตรการทางสงคมและกฎหมายทลดเสยงและสรางสขภาพ)

กระทรวงมหาดไทย กรงเทพมหานคร องคกรปกครองสวนทองถน กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงแรงงาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงสาธารณสข สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน

33

ตารางท 2.2 กรอบแผนงานภายใตกรอบยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 (ตอ) ยทธศาสตร 4 การพฒนาระบบเฝาระวงและการจดการโรค (Surveillance & Care System)

เปาหมายเชงยทธศาสตร กรอบแผนงาน ผรบผดชอบหลกและผสนบสนน

4.1 มระบบเฝาระวงปจจยเสยงและโรควถชวตทมคณภาพมาตรฐาน โดยการมสวนรวมจากทกภาคสวน

4.1.1 การพฒนาศกยภาพระบบเฝาระวงปจจยเสยงและโรควถชวตทมคณภาพมาตรฐานเพอปองกน ควบคมโรค และภยคกคามสขภาพ (การสรางระบบเครอขายการเฝาระวงปจจยเสยงและโรควถชวตทมคณภาพมาตรฐาน : การพฒนากลไกระบบเครอขาย; ระบบการสารวจสขภาพประชากร; ระบบทะเบยนขอมลสขภาพของโรคเปาหมาย; ระบบสถตชพ; ระบบ National Electronic Surveillance System ทมมาตรฐาน, การพฒนาระบบรายงานการเฝาระวงโรควถชวตทมคณภาพมาตรฐาน : ระบบการสอสารและรายงานการเฝาระวงโรคทเปนปจจบนและมมาตรฐานสกลมเปาหมาย; การเพมศกยภาพบคลากรทเกยวของใหสามารถเฝาระวงโรควถชวต; การจดตง National Health and Lifestyle Surveillance System Center)

4.2.1 การพฒนาการคดกรองกลมเสยง (Comprehensive/Composite/Target Screening) (การคดกรองภาวะนาหนกเกน/อวน ภาวะความดนโลหตสง ภาวะนาตาลและอนซลนผดปกต ความเครยด และอน ๆ ทเปนพฤตกรรมเสยง, การสนบสนนใหมการตรวจสขภาพประจาป, การพฒนาชดตรวจสอบเบองตนอยางงาย ทงปจจยเสยงและโรควถชวต และเพมขดความสามารถและความครอบคลมในการคดกรองกลมเสยง)

4.2 กลมเสยงไดรบการคดกรองทมคณภาพครอบคลม และสามารถจดการไดดวยตนเอง

4.2.2 การบรการลดเสยงตอเนอง (การพฒนาแนวคดและระบบบรการคดกรองและลดเสยงใหบรณาการกบระบบบรการสขภาพทมอยไดอยางมคณภาพ และสนบสนนใหกลมเสยงสามารถจดการดแลลดเสยงไดดวยตนเอง)

4.3.1 การพฒนากระบวนทศนและศกยภาพใหมของบคลากรสาธารณสข (แนวคดการใหความรแบบบรณาการ, แนวคดการจดการตนเอง, แนวคดตนแบบดแลสขภาพเรอรง (Chronic Care Model))

4.3.2 การพฒนาระบบเฝาระวงและดแลภาวะแทรกซอนในกลมผปวย (เชน เบาหวาน มการคดกรองภาวะแทรกซอนทางตา ไต เทา และอน ๆ)

4.3 กลมผปวยมระบบและมาตรฐานการบรหารจดการโรคและภาวะแทรกซอน และการดแลสงตอผปวยโรควถชวตแบบบรณาการเปนองครวม 4.3.3 การพฒนามาตรฐาน ระบบ และความเขมแขงของการจดการดานการดแลรกษากลมโรควถชวตในระดบชาต โดยผสมผสานภมปญญาการแพทย

แผนไทย การแพทยทางเลอก และการแพทยแผนปจจบน (คมอการดแลผปวยกลมโรควถชวตในระดบชาต, พฒนาระบบทะเบยนและรายงานโรค (เสรมความเขมแขงจากระบบเดม), การจดตง Assessment Center การตดตามและประเมนผล (Clinical Audit / Clinical Indicator), การพฒนาและธารงรกษาศกยภาพของบคลากรสขภาพและเครอขายสขภาพในการคดกรองภาวะแทรกซอนและดแลรกษาของกลมโรควถชวตแบบบรณาการ, การพฒนามาตรฐานเทคโนโลยทางการแพทยทเกยวกบบรการลดเสยงลดโรค, การกาหนดมาตรฐานคาใชจายในการรกษาผปวยกลมโรควถชวต)

4.3.4 การประสานความรวมมอในการจดทาแผนระบบบรการทมคณภาพรวมกน (การบรณาการระบบการจดการตนเองและระบบการดแลสงตอผปวยแบบบรณาการอยางครบวงจร, การจดการผปวย (Disease Management) แบบบรณาการตงแตระดบชมชน จงหวด จนถงระดบชาต)

กระทรวงสาธารณสข สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ สถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต สถาบนวจยระบบสาธารณสข กระทรวงศกษาธการ กระทรวงกลาโหม สานกงานตารวจแหงชาต กระทรวงแรงงาน (สานกงานประกนสงคม) กระทรวงมหาดไทย กรงเทพมหานคร องคกรปกครองสวนทองถน สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต สานกงานสถตแหงชาต สถานพยาบาลภาครฐและเอกชน สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน

34

ตารางท 2.2 กรอบแผนงานภายใตกรอบยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 (ตอ) ยทธศาสตร 5 การสรางความเขมแขงของระบบสนบสนนยทธศาสตร (Capacity Building)

เปาหมายเชงยทธศาสตร กรอบแผนงาน ผรบผดชอบหลกและผสนบสนน

5.1 ผนาและบคลากรมศกยภาพในการบรหารจดการและสนบสนนการดาเนนงานตามยทธศาสตรในทกระดบ

5.1.1 การเพมขดความสามารถของผนาและบคลากร (การเสรมสรางศกยภาพผนาระดบบรหารและแกนนาระดบปฏบตการ : ระดบนโยบายสวนกลาง สวนภมภาค ระดบจงหวด ระดบพนท/ทองถน ระดบองคกร ระดบบคคล, การพฒนาหลกสตร บคลากรสาธารณสข และการธารงรกษาบคลากรสาธารณสข เพอรองรบการพฒนาอยางเพยงพอ เหมาะสม และเปนระบบ, การพฒนาศนยประสานและจดการความรเพอพฒนาศกยภาพองคกรรวมกบชมชน)

5.2 มองคความรทสามารถนาไปใชในการกาหนดนโยบายสาธารณะและการบรหารจดการยทธศาสตรไดอยางเหมาะสม

5.2.1 การจดการความรและวจยแบบบรณาการในทกระดบ (การพฒนาระบบตนแบบดารงชวตไทยเพอการมสขภาพด, การพฒนาระบบการจดการความรและวจยดานสขภาพดวถชวตไทยทนาไปใชได, การศกษาวจยนโยบายและยทธศาสตร การบรหารทรพยากร การบรหารความเสยง, การศกษาผลกระทบทางดานสขภาพทมนโยบายระดบชาตมาเกยวของ, การแลกเปลยนความรระหวางชมชน ทองถน ประเทศ)

5.3 มระบบบรหารจดการและกลไกการขบเคลอนยทธศาสตรทมประสทธภาพ

5.3.1 การสรางระบบบรหารจดการและกลไกการดาเนนงานวธใหม (การจดตงศนยและสรางตนแบบการทางานรวมกนอยางเปนระบบทมประสทธภาพ (Work System Model), การพฒนาระบบบรหารจดการขอมลขาวสาร (Management Information System), รปแบบและกลไกการขบเคลอนยทธศาสตร, การสรางแรงจงใจใหเกดผลผลตตามตวชวดทกาหนดไว)

5.4 มระบบคณภาพและการประเมนผลภาพรวมอยางบรณาการ

5.4.1 การพฒนาระบบเฝาระวง ประเมนผล และพฒนาคณภาพอยางบรณาการ (การพฒนากรอบการวางแผนรวมกนของการประเมนผลการดาเนนงานตามยทธศาสตรรวม, การพฒนาระบบขอมลและการใชประโยชนขอมลในการเฝาระวงเชงบรหารและการประเมนผลนโยบายและยทธศาสตร, การพฒนาระบบคณภาพเพอการบรหารจดการอยางบรณาการและตอเนอง)

กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กระทรวงศกษาธการ กระทรวงสาธารณสข สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต กระทรวงแรงงาน (สานกงานประกนสงคม) กระทรวงมหาดไทย กรงเทพมหานคร องคกรปกครองสวนทองถน สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต สถาบนวจยระบบสาธารณสข สานกงานสถตแหงชาต สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ สานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต กระทรวงวฒนธรรม กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สานกงบประมาณ สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน

ภาคท 3 แนวทางการขบเคลอนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย

จากกรอบยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย จาเปนตองมการผลกดนขบเคลอนสการปฏบตการใหบงเกดผลสมฤทธตามทไดกาหนดไว ผานกระบวนการบรหารจดการเชงยทธศาสตรและกลไกการขบเคลอนยทธศาสตรดวยการมสวนรวมของภาคเครอขายทกภาคสวนอยางเปนเอกภาพและจรงจง

สวนท 1 แนวทางการบรหารจดการสความสาเรจ 1. สรางเจตจานงคทางการเมอง ใหกลไกทางการเมองทกฝายทกระดบตองใหความสาคญและความ

รวมมอในการกาหนดนโยบายและสนบสนนการดาเนนงาน 2. สรางจตสานก คานยม อดมการณ ความรกและภาคภมใจในความเปนไทย ดารงไวซง

ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรมอนดงามและภมปญญาทองถนทงในระดบบคคล ครอบครว สถาบน องคกร ทองถน ชมชน สงคม และประเทศ

3. มงเนนปองกน สงเสรม ขจดปญหา สรางศกยภาพของประชาชนและชมชนในระดบรากหญาใหเขมแขง มภมคมกน สามารถพงตนเองไดอยางยงยนบนพนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเพอสรางวถชวตพอเพยงททาใหมสขภาพดอยางพอเพยง ยกระดบคณภาพชวต สรางสงคมทเขมแขง สงคมคณธรรม สงคมทเกอกลตอกนและสรางความมนคงทางเศรษฐกจของประเทศ

4. แสวงหาความรวมมอและเสรมสรางบทบาทการมสวนรวมของภาคเครอขายทกภาคสวนทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคมและภาคประชาชนผานกระบวนการบรณาการแผนในทกรปแบบและทกระดบสการปฏบตการในลกษณะหนสวนและพนธมตรทางดานยทธศาสตรและการพฒนาในทกประเดนและทกขนตอนอยางเปนเอกภาพ เขมแขงและยงยน

5. จดโครงสรางองคกร/กลไกการขบเคลอนในทกระดบตงแตระดบชาต จงหวด อาเภอ/กงอาเภอ ตาบล หมบาน/ชมชน เพอเปนแกนนารบผดชอบดาเนนการในลกษณะการบรณาการทงแนวคด แนวนโยบาย แผนงาน งบประมาณ ทรพยากร การปฏบตการและกาหนดเปนตวชวดในการพฒนาและการตดตามประเมนผล เพอใหบรรลเปาหมายรวมกน

6. ใหทกสวนราชการ องคกรปกครองสวนทองถน รฐวสาหกจทกระดบตองใหความสาคญมสวนรวมรบผดชอบจดใหมระบบบรหารจดการสนบสนนดาเนนการทมงผลสมฤทธอยางจรงจงและตอเนอง เพอใหบงเกดผลในทางปฏบตทเปนรปธรรม ตอบสนองตอนโยบายและยทธศาสตรทไดกาหนดไว

36

สวนท 2 กลไกการขบเคลอนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย ไดกาหนดกลไกการขบเคลอนระดบนโยบายและระดบบรหารในระดบชาต ประกอบดวย คณะกรรมการ 2 คณะ คอ

1. คณะกรรมการอานวยการยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย มองคประกอบดงน

ประธาน : นายกรฐมนตร รองประธาน : รองนายกรฐมนตร ทไดรบมอบหมาย กรรมการ : ผบรหารภาครฐ องคกรอสระ องคกรปกครองสวนทองถน องคกรระหวาง

ประเทศ สถาบนวชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม เลขานการ : ปลดกระทรวงสาธารณสข เลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต อธการบดมหาวทยาลยมหดล

2. คณะกรรมการบรหารยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย มองคประกอบดงน

ทปรกษา : ผทรงคณวฒ ประธาน : รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข รองประธาน : รฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสข ปลดกระทรวงสาธารณสข กรรมการ : ผบรหารภาครฐ รฐวสาหกจ องคกรอสระ องคกรปกครองสวนทองถน สถาบน

วชาชพ ภาคเอกชน สอมวลชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชน เลขานการ : รองปลดกระทรวงสาธารณสข ทไดรบมอบหมาย รองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ทไดรบมอบหมาย ผอานวยการสถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล

ทงน คณะกรรมการดงกลาวขางตน ทง 2 คณะ มบทบาทในการขบเคลอนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทยสการปฏบตการในระดบชาต ใหบงเกดผลสมฤทธอยางจรงจงและยงยน (ดรายละเอยดภาคผนวก 3)

ภาคผนวก

38

ภาคผนวก 1 กรอบขนตอนการจดทาแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554-2563

ลาดบ กจกรรม ระยะเวลา 2550 2551 2552 2553

1. การประชมคณะอนกรรมการนโยบายสงคมครงท 3/2550 โดย สศช. มมตให สธ. เปนเจาภาพหลก รวมกบ สถาบนวจยโภชนาการ และ สศช.ดาเนนการเรองแนวทางการลดปจจยเสยงทสงผลกระทบตอสขภาพ

23 ม.ค.50

2. กาหนดผรบผดชอบของกระทรวงสาธารณสข (รองปลดกระทรวงสาธารณสข หวหนากลมภารกจดานพฒนาการสาธารณสข)

12 เม.ย.50

3. การประชมปรกษาหารอระดบผบรหารรวมของ สธ. (นพ.วลลภ ไทยเหนอ รมช.สธ. นพ.สวจน เฑยรทอง รองปลด สธ., นพ.ศภกจ ศรลกษณ ผอ.สนย.) สศช. (นายกตศกด สนธวนช รองเลขาธการฯ ) สถาบนวจยโภชนาการ (รศ.ดร.เอมอร วสนตวสทธ ผอ.สถาบนฯ)

25 พ.ค.50

4. การยกรางแนวทางการลดปจจยเสยงทสงผลกระทบตอสขภาพ : มาตรการในการลดภาวะนาหนกเกน ภาวะอวน (IHPP สนย. และสถาบนวจยโภชนาการ)

26 พ.ค.50– 24 ม.ย.50

5. การประชมระดมความคด เรอง แนวทางการลดปจจยเสยงทสงผลกระทบตอสขภาพ : มาตรการในการลดภาวะนาหนกเกน ภาวะอวน จดโดย สศช. (นพ.วลลภ ไทยเหนอ รมช.สธ.เปนประธาน)

25 ม.ย.50

6. การประชมปรกษาหารอเกยวกบแนวทางการลดปจจยเสยงจากภาวะนาหนกเกนและโรคอวน ทสงผลกระทบตอสขภาพ (สธ.) (นพ.วลลภ ไทยเหนอ รมช.สธ.เปนประธาน)

24 ก.ค.50

7. การประชมปรกษาหารอการลดปจจยเสยงจากภาวะนาหนกเกนของ สธ. 1 ส.ค.50

8. การประชมปรกษาหารอการลดปจจยเสยงจากภาวะนาหนกเกนของ สธ. 14 ส.ค.50

9. การประชมพจารณาแนวทางการลดปจจยเสยงทสงผลกระทบตอโรคไมตดตอเรอรง (นพ.วลลภ ไทยเหนอ รมช.สธ.เปนประธาน)

24 ส.ค.50

10. การบรณาการแผนงานในอดตของ สธ. สปสช. สวรส. และ สสส. ทเกยวของกบโรคไมตดตอเรอรง เชน แผนเบาหวาน แผนอวน แผนภยเงยบ แผนคนไทยไรพง แผนการจดการโรคเบาหวาน ฯลฯ

ส.ค.50 - ตน ก.ย.50

11. การขบเคลอนแผนสการสอสารสงคม เชน นาเสนอแผนฯ ในงานสมมนาการวจยระดบประเทศ ตอผทรงคณวฒดานการเงนการคลง ดานระบบบรการสขภาพ ผบรหารภาคสาธารณสข นกวชาการภาคสอสารมวลชน เปนตน

7-11 ก.ย.50

12. การประชมเชงปฏบตการหลายครง เพอยกรางแผนการลดปจจยเสยงฯ 12-23 ก.ย.50

13. การประชมพจารณา(ราง) กรอบแผนยทธศาสตรและแนวทางฯ ตอทประชมภายใน สธ. (นพ.วลลภ ไทยเหนอ รมช.สธ. เปนประธาน)

24 ก.ย.50

14. การประชมปรกษาหารอเพอปรบ (ราง) กรอบแผนยทธศาสตรและแนวทางฯ โดยผทรงคณวฒและผบรหารหนวยงานทเกยวของทงในและนอกสงกด สธ.

3 ต.ค.50

15. การประชมสรป (ราง) กรอบแผนยทธศาสตรและแนวทางฯ [ฉบบปรบปรงแกไข] 4-7 ต.ค.50

16. การประชมนาเสนอสรป (ราง)กรอบแผนยทธศาสตรและแนวทางฯ ตอทประชมภายใน สธ.เพอใหความเหนชอบ (นพ.วลลภ ไทยเหนอ รมช.สธ.เปนประธาน)

8 ต.ค.50

17. การประชมนาเสนอ (ราง)กรอบยทธศาสตรโรควถชวตแหงชาตฯ (ปรบชอใหม) กลไกและกรอบการดาเนนงานฯ รวมของภาคเครอขายทกภาคสวน เพอใหความเหนชอบเบองตน

15 ต.ค.50

18. การประชมเชงปฏบตการจดทา (ราง)แผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2550-2559 รวมของภาคเครอขายทกภาคสวน (นพ.วลลภ ไทยเหนอ รมช.สธ. เปนประธาน)

28-30 ต.ค.50

19. จดทารางแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2550-2559 1 พ.ย.50 – 31 ธ.ค.50

20. การขบเคลอนแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2550-2559 สการปฏบตการของภาคเครอขายทเกยวของ

1 ม.ค.51– 5 ก.ย.53

21. การประชมปรกษาหารอการทบทวนแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2550-2559 และบรณาการขบเคลอนสการปฏบตการ ครงท 1 ของภาคทางดานสขภาพสวนกลาง

6 ก.ย.53

22. การประชมเชงปฏบตการทบทวนแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 และบรณาการขบเคลอนสการปฏบตการ ครงท 2 ของภาคทางดานสขภาพสวนกลางและสวนภมภาค (นพ.ไพจตร วราชต ปลด สธ. เปนประธาน)

15–16 ก.ย.53

23. การประชมปรกษาหารอการทบทวนแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 ครงท 3 ของภาคทางดานสขภาพและภาคเครอขายทเกยวของทกภาคสวน (นพ.พรเทพ ศรวนารงสรรค รองปลด สธ. เปนประธาน)

28 ต.ค.53

24. การประชมนาเสนอรางแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 ตอทประชมกระทรวงสาธารณสขไดใหความเหนชอบ (นายจรนทร ลกษณวศษฏ รมว.สธ. เปนประธาน)

29 พ.ย.53

25. จดทาแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554–2563 นาเสนอตอ ครม. เพออนมต ธ.ค.53

39

ภาคผนวก 2 ความสมพนธของเปาหมายและยทธศาสตรการพฒนาในแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2550-2559

กบแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 10 และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 พ.ศ. 2550-2554

ยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย

แผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2550-2559

ยทธศาสตรการสรางระบบภมคมกนเพอลดผลกระทบจากโรคและภยคกคามสขภาพ

ยทธศาสตรการพฒนาคณภาพคนและสงคมสสงคมภมปญญาและการเรยนร/เปาหมายการ

พฒนาคณภาพคน เพมวถชวตพอเพยงดวยการบรโภคทเหมาะสม ออกกาลงกายทเพยงพอ การจดการอารมณไดเหมาะสม

แผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 10 พ.ศ. 2550-2554 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 พ.ศ. 2550-2554

1. ขยายและยกระดบคณภาพและระบบบรการปฐมภม

2. ผลตและพฒนาบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขใหมศกยภาพและกระจายอยางเหมาะสม

3. มการประเมนความพงพอใจทงในผมารบบรการและผใหบรการ

4. ผปวย คนทกข คนยากหรอผพการไมถกทอดทงและไดรบการดแลชวยเหลออยางสมศกดศร

ยทธศาสตรการสรางระบบบรการสขภาพและการแพทยทผรบบรการอนใจผใหบรการมความสข

1. การแพทยแผนไทย การแพทยพนบานและการแพทยทางเลอก ไดรบการพฒนาและสนบสนนจากภาคเครอขายอยางจรงจงและ ตอเนอง

2. ยาและผลตภณฑสขภาพและวถการดแลรกษาสขภาพจากภมปญญาไทยทปลอดภย มคณภาพเปนทยอมรบและไดรบการอนรกษและคมครอง

3. มการสนบสนนการวจยและพฒนาวทยาศาสตรการแพทยและเทคโนโลยทางการแพทยทจาเปน

4. มระบบการประเมนเทคโนโลยและการวางแผนทรพยากรทางการแพทย

ยทธศาสตรการสรางทางเลอกสขภาพทหลากหลายผสมผสานภมปญญาไทยและสากล

1. มระบบขอมลและระบบประเมนและตวชวดบนพนฐานของความรอบคอบ ความระมดระวงและใหความรทางวชาการทเหมาะสมเพยงพอ

2. มการพฒนาระบบขอมลองคความรและนวตกรรมดานนโยบายและการปฏบต

3. มการพฒนาระบบการตรวจสอบ ตดตาม ประเมนผลนโยบาย แผนงานและการบรหารทมประสทธภาพ และมคณธรรม จรยธรรม

ยทธศาสตรการสรางระบบสขภาพฐานความรดานการจดการความร

ลดรายจายดานสขภาพของบคคลลงในระยะยาว

อายคาดเฉลยของคนไทยสงขนเปน 80 ป

ลดอตราเพมจากการเจบปวยดวยโรคทปองกนได5 อนดบแรก ไดแก โรคหวใจ โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคหลอดเลอดสมอง โรคมะเรง

ยทธศาสตรการสรางความเขมแขงของชมชนและสงคมใหเปนรากฐานทมนคงของประเทศ

1. ชมชนอยเยนเปนสข

2. ทกชมชนมแผนชมชนแบบมสวนรวม

ยทธศาสตรการปรบโครงสรางเศรษฐกจใหสมดลและยงยน

1. ผลตภาพการผลตรวมสงขนเฉลยไมตากวารอยละ 3 ตอป (ภาคอตสาหกรรม ภาคการเกษตร และภาคการบรการ)

2. ลงทนเพอการวจยและพฒนาเปนรอยละ 0.5 ของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ

ยทธศาสตรการพฒนาบนฐานความหลากหลายทางชวภาพและการสรางความมนคงของระบบ

ทรพยากรและสงแวดลอม

1. ลดการนาเขาปยและสารเคมทางการเกษตรใหไมเกนปละ 3.5 ลานตน รวมทงมระบบจดการสารเคมอยางครบวงจร

2. ควบคมคณภาพอากาศทงในเขตเมอง ชนบท และเขตอตสาหกรรม ใหอยในเกณฑมาตรฐาน

3. เกดเครอขายชมชนพงตนเองทมความมนคงดานอาหารและสขภาพ จากการจดการทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพ ไมนอยกวา 1,500 ชมชน

ยทธศาสตรการเสรมสรางธรรมาภบาลในการบรหารจดการประเทศ

1. ธรรมาภบาลของประเทศ ทงในสวนภาครฐและภาคธรกจเอกชนเปรยบเทยบกบนานาชาตดขน โดยมคะแนนระดบความโปรงใสไมนอยกวา 5.0 คะแนน

2. สามารถเพมบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนในการจดบรการสาธารณสขใหประชาชนในทองถนอยางมประสทธภาพ

ยทธศาสตรท 1 นโยบายสาธารณะสรางสข

ยทธศาสตรท 3 การพฒนาศกยภาพชมชน

ยทธศาสตรท 5 การสรางความเขมแขงของ ระบบสนบสนนยทธศาสตร

5.1 ผนาและบคลากรมศกยภาพในการบรหาร จดการและสนบสนนการดาเนนงานตาม ยทธศาสตรในทกระดบ

5.2 มองคความรทสามารถนาไปใชในการกาหนด

นโยบายสาธารณะและการบรหารจดการ ยทธศาสตรไดอยางเหมาะสม

5.3 มระบบบรหารจดการและกลไกการขบเคลอน

ยทธศาสตรทมประสทธภาพ 5.4 มระบบคณภาพและการประเมนผลภาพรวม

อยางบรณาการ

หมายเหต : 1. ลกศรเสนทบหนา หมายถง การแสดงความสมพนธ

โดยตรงในภาพรวม เชอมโยงในทกยทธศาสตร 2. ลกศรเสนทบบาง หมายถง การแสดงความสมพนธ

โดยตรง 3. ลกศรเสนปะ หมายถง การแสดงความสมพนธท

หนนเสรมกน

ลดการเกดโรค ลดภาวะแทรกซอน ลดพการ ลดการตาย ลดภาระคาใชจายจากโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง โรคมะเรง และอายขยเฉลยทปราศจากโรคเพมขน

1.1 มนโยบายสาธารณะในการควบคมการบรโภคอาหารเครองดม ยาและผลตภณฑทสงผลเสยตอสขภาพ

1.2 มนโยบายสาธารณะทสงเสรมการผลตและการบรโภคอาหาร เครองดม และผลตภณฑสขภาพ ทสงผลดตอสขภาพ

1.3 มนโยบายสงเสรมการออกกาลงกายและกจกรรมทางกายและใจ

1.4 มนโยบายการจดการนาหนกสาหรบกลมเปาหมายเฉพาะ

ยทธศาสตรท 2 การขบเคลอนทางสงคมและ สอสารสาธารณะ

2.1 ประชาชนและสงคมรบร เขาใจ ตระหนกถงภาวะเสยง การปองกนโรคและแนวทางการสรางเสรมสขภาพและมภมคมกน เพอลดปจจยเสยงเชงพฤตกรรมทมผลกระทบตอโรควถชวต

2.2 สถาบนภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคมและภาคประชาชน มสวนรวมและเปนเครอขายในการสรางวถชวตเพอการมสขภาพดไดอยางมประสทธภาพ

ยทธศาสตรท 4 การพฒนาระบบเฝาระวง และการจดการโรค

4.1 มระบบเฝาระวงปจจยเสยงและโรควถชวตทมคณภาพมาตรฐาน

4.3 กลมเสยงไดรบการคดกรองทมคณภาพ ครอบคลมและสามารถจดการไดดวยตนเอง

4.2 กลมผปวยมระบบและมาตรฐานการจดการโรคและภาวะแทรกซอน และการดแลสงตอผปวยโรควถชวตแบบบรณาการเปนองครวม

3.1 ชมชน ทองถน และองคกร รบร เขาใจ ตระหนก สามารถดแลและจดการเกยวกบสขภาพดวถชวตไทยและสขภาวะ

สามารถควบคม ปองกนโรคทมสาเหตการปวยและตายทสาคญ ไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง โรคมะเรง

1. มมาตรการควบคมพฤตกรรมเสยงทสาคญ เชน พฤตกรรมการบรโภค การออกกาลงกายและมสขภาพจตทด

2. มนโยบายทสาคญและโครงการขนาดใหญ ทอาจมผลกระทบตอ สขภาพไดรบการประเมนผลกระทบดานสขภาพ

3. มระบบภมคมกนทลดผลกระทบจากกระแสโลกาภวตนและการคาเสร

4. มการจดทาเปาหมายและระบบการตดตามเฝาระวงปจจยเสยงดาน

ยทธศาสตรการสรางวฒนธรรมสขภาพและวถชวตทมความสขในสงคมแหงสขภาวะ

2. มกจกรรมดานการสรางเสรมสขภาพครอบคลมอยางรอบดาน

3. การเตบโตและขยายบทบาทขององคกรสาธารณะและประชาสงคมดานสขภาพ

1. มความปลอดภยของดานอาหาร โภชนาการ ยา ผลตภณฑสขภาพ ความปลอดภยในการประกอบอาชพและสงแวดลอม

4. มการพฒนารปแบบใหมๆ ของอาสาสมครสขภาพเพมขน

5. มการพฒนารปแบบกจกรรมสงเสรมสขภาวะทางจตวญญาณและ สขภาวะทางปญญาตามแนวทางศาสนา

1. มกลไกการเฝาระวงวฒนธรรมการปฏบตตนและปฏบตงานใหเปนไปในลกษณะทเหมาะสม

2. มการสงเสรมและเผยแพรเรองราวของบคคลตนแบบทเปนแบบอยางทด

3. มการสงเสรมใหเกดหนวยงานตวอยางดานวฒนธรรมองคกรขนในทกระดบกรมและทกจงหวด

4. มการสนบสนนใหเกดการคนหาและชนชมเรองราวเกยวกบความด คณภาพของวชาชพและอดมคตของชวตทแฝงอยในระบบงาน

ยทธศาสตรการสรางเอกภาพและธรรมาภบาลในการจดการระบบสขภาพ

40

ภาคผนวก 2 ความสมพนธของเปาหมายและยทธศาสตรการพฒนาในแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554-2563

กบทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559

ยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย

แผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554-2563

สงคมอยรวมกนอยางมความสขดวยความเสมอภาค เปนธรรม และมภมคมกนตอการเปลยนแปลง

เพมวถชวตพอเพยงดวยการบรโภคทเหมาะสม ออกกาลงกายทเพยงพอ การจดการอารมณไดเหมาะสม

ทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11พ.ศ. 2555-2559 *

ยทธศาสตรท 1 นโยบายสาธารณะสรางสข

1.1 มนโยบายสาธารณะในการควบคมการบรโภคอาหาร เครองดม ยาและผลตภณฑทสงผลเสยตอสขภาพ

ยทธศาสตรท 2 การขบเคลอนทางสงคมและ สอสารสาธารณะ

2.1 ประชาชนและสงคมรบร เขาใจ ตระหนกถงภาวะเสยง การ

ปองกนโรค แนวทางการสรางเสรมสขภาพและมภมคมกน

เพอลดปจจยเสยงเชงพฤตกรรมทมผลกระทบตอโรควถ

ยทธศาสตรท 3 การพฒนาศกยภาพชมชน

3.1 ชมชน ทองถน และองคกร รบร เขาใจ ตระหนก สามารถดแลและจดการเกยวกบสขภาพดวถชวตไทยและสขภาวะ

ยทธศาสตรท 5 การสรางความเขมแขงของ ระบบสนบสนนยทธศาสตร

5.1 ผนาและบคลากรมศกยภาพในการบรหาร จดการและสนบสนนการดาเนนงานตาม ยทธศาสตรในทกระดบ

5.2 มองคความรทสามารถนาไปใชในการกาหนด

นโยบายสาธารณะและการบรหารจดการ ยทธศาสตรไดอยางเหมาะสม

5.3 มระบบบรหารจดการและกลไกการขบเคลอน

ยทธศาสตรทมประสทธภาพ 5.4 มระบบคณภาพและการประเมนผลภาพรวมอยาง

บรณาการ

ลดการเกดโรค ลดภาวะแทรกซอน ลดการพการ ลดการตาย ลดภาระคาใชจายจากโรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง โรคมะเรง และอายขยเฉลยทปราศจากโรคเพมขน

1.2 มนโยบายสาธารณะทสงเสรมการผลตและการบรโภคอาหาร เครองดม และผลตภณฑสขภาพ ทสงผลดตอสขภาพ

1.3 มนโยบายสงเสรมการออกกาลงกายและกจกรรมทางกายและใจ

1.4 มนโยบายการจดการนาหนกสาหรบกลมเปาหมายเฉพาะ

2.2 สถาบนภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสงคมและภาค

ประชาชน มสวนรวมและเปนเครอขายในการสรางวถชวต

เพอการมสขภาพดไดอยางมประสทธภาพ

สงคมไทยมความสงบสขอยางมธรรมาภบาลเพมขน

ประชากรไทยทกคนมหลกประกนทางสงคมทมคณภาพททวถง

ทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณและคณภาพสงแวดลอมดขน

ยทธศาสตรการพฒนาคนสสงคมแหงการเรยนรตลอดชวตอยางยงยน

1. พฒนาคณภาพคนไทยทกชวงวย

2. สรางเสรมสขภาวะคนไทยใหมความสมบรณ แขงแรง ทงรางกายและจตใจ ตงแตในครรภมารดาจนถงวาระสดทายของชวต

3. สรางวฒนธรรมการเรยนรดวยการสรางกระแสสงคมใหมการเรยนรเปนหนาทของคนไทยทกคน สรางนสยใฝรตงแตวยเดกควบคกบการสงเสรมใหองคกรและ

สอทกประเภทเปนแหลงเรยนรอยางสรางสรรค

4. สงเสรมองคกรธรกจในการดาเนนงานทมความรบผดชอบตอสงคม โดยเฉพาะบทบาทในการพฒนาคณภาพชวตในชมชนทสอดคลองกบศกยภาพแตละพนท

ยทธศาสตรการสรางความเปนธรรมในสงคม

1. ปรบระบบการคมครองทางสงคมใหครอบคลมทกคนอยางทวถง สอดคลองกบความตองการและความจาเปน

2. สรางโอกาสอยางเปนธรรมใหกลมดอยโอกาสเขาถงบรการทางสงคมอยางเทาเทยมและทวถง

3. เสรมสรางความเขมแขงของชมชนใหสามารถจดการปญหาตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพและพรอมรบกระแสการเปลยนแปลงทงภายในและภายนอกประเทศ

4. สนบสนนการพฒนาสอสรางสรรคในการสรางคานยมใหม ๆ ในสงคมไทย

5. สรางเสรมใหภาคเอกชนเปนพลงรวมในการพฒนาสงคมไทย

ยทธศาสตรการสรางความสมดลและมนคงของอาหารและพลงงาน

1. พฒนาสนคาเกษตรทมมลคาเพมสงและมโอกาสทางการตลาดใหมคณภาพตามมาตรฐานความปลอดภยของสนคาเกษตรและอาหารเพอสรางความเชอมนให

ผบรโภค

2. รณรงคใหเกษตรกรลดการใชสารเคมและหนมาใชสารชวภาพมากขน และพฒนาระบบควบคมและตรวจสอบการผลตใหรวดเรวทวถงและประหยดสาหรบ

เกษตรกร รวมทงสนบสนนใหมการรบรองสนคาอาหารปลอดภยทเปนทยอมรบอยางแทจรง

3. สงเสรมใหเกษตรกรทาการเกษตรกรรมทยงยน เพอสรางความมนคงและความหลากหลายทางดานอาหาร รวมทงดแลสขภาพอนามยของประชาชน ตลอดจน

เพมขดความสามารถในการแขงขน

4. พฒนาปรบปรงระบบกฎหมายเฉพาะใหมความเหมาะสมตอการคมครองพนธพชและสมนไพรใหมประสทธภาพในการบงคบใชมากยงขน และมความเปน

ธรรมในการคมครองภมปญญาทองถน เพอเพมศกยภาพในการผลตอาหารของประเทศ

ยทธศาสตรการสรางเศรษฐกจฐานความรและการสรางปจจยแวดลอม

1. พฒนาสนคาเกษตรและเกษตรแปรรปทมมลคาเพมสงและมโอกาสทางการตลาด

2. สนบสนนการวจยและพฒนาดานการผลตและแปรรปสนคาเกษตร

3. เพมผลตภาพและประสทธภาพภาคอตสาหกรรมอยางตอเนอง ตลอดจนการสรางนวตกรรมเพอมงสการเปนอตสาหกรรมเชงสรางสรรคและเปนมตรตอ

สงแวดลอม

4. เสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนธรกจบรการบนฐานความเปนไทย การสรางนวตกรรมและตอยอดองคความร

ยทธศาสตรการสรางความเชอมโยงกบเศรษฐกจและความมนคงในภมภาค

1. รวมมอในการปองกนการตดเชอและการแพรระบาดของโรคภยทงประเภททเกดขนใหมในโลกและทระบาดซา

ยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน

1. สงเสรมใหประชาชนทกภาคสวนนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการดาเนนชวต

2. สรางองคความรดานการบรโภคทยงยนใหกบประชาชน ผานกระบวนการศกษาในระบบ รวมทงสงเสรมการศกษาวจยและตอยอดเพอหาแนวทางการ

ปรบเปลยนสงคมไปสการบรโภคทยงยน

3. เพมขดความสามารถของประชาชนในการเลอกบรโภคสนคาและบรการทเปนมตรกบสงแวดลอม

4. เสรมสรางกลไกคมครองผบรโภคและสงเสรมเครอขาย สอ โฆษณา และประชาสมพนธใหเขามามบทบาทในการปรบเปลยนสงคมไปสการบรโภคทยงยน

5. ปรบระบบการผลตทางภาคอตสาหกรรมใหเปนมตรกบสงแวดลอมตลอดหวงโซคณภาพการผลต

6. สงเสรมการทาการเกษตรทเกอกลกบระบบนเวศนตามแนวคดการทาการเกษตรแบบยงยน

7. สรางโอกาสทางการตลาดใหกบสนคาและบรการทเปนมตรตอสงแวดลอม

8. พฒนาเมองทเนนการวางผงเมองทมการผสมผสานวฒนธรรม สงคม ระบบนเวศนเขาดวยกน

ยทธศาสตรท 4 การพฒนาระบบเฝาระวง และการจดการโรค

4.2 กลมเสยงไดรบการคดกรองทมคณภาพ ครอบคลมและสามารถจดการไดดวยตนเอง

4.3 กลมผปวยมระบบและมาตรฐานการจดการโรคและภาวะแทรกซอน และการดแลสงตอผปวยโรควถชวตแบบบรณาการเปนองครวม

4.1 มระบบเฝาระวงปจจยเสยงและโรควถชวตทมคณภาพมาตรฐาน

* ทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559 ฉบบเสนอคณะรฐมนตร เมอวนท 26 ตลาคม 2553

เพมผลตภาพการผลตรวมและในแตละภาคการผลต

คาสงสานกนายกรฐมนตร ท

เรอง แตงตงคณะกรรมการอานวยการยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย และ คณะกรรมการบรหารยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย

....................................................... ตามทรฐบาลไดกาหนดนโยบายดานสงคมในการพฒนาสขภาวะของประชาชน โดยการปฏรป

ระบบสขภาพเพอลดปจจยเสยงจากพฤตกรรมและสภาพแวดลอมทเนนการมสวนรวม เกดความสมดล มคณภาพอยางทวถงและเปนธรรม ตลอดจนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 ดานการพฒนาคณภาพคนและสงคม และแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 10 และทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ไดใหความสาคญกบการพฒนาสขภาพทเนนการลดปจจยเสยงทสงผลกระทบตอสขภาพ ซงประเทศไทยตองประสบกบปญหาจากปจจยเสยงทสงผลกระทบกอใหเกดโรคจากวถชวตทไมเหมาะสม ขาดความสมดลและมแนวโนมความรนแรงเพมขนมาโดยตลอด ซงเปนโรคทสามารถปองกนได หรอเรยกวาโรควถชวตทสาคญไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง และโรคมะเรง ทาใหบนทอนสขภาพของประชาชน สรางภาระคาใชจายทางดานสขภาพและเกดการสญเสยทางเศรษฐกจอยางมากมาย เปนปญหาทมความสาคญระดบชาตในการพฒนาคณภาพคน สงคม และสขภาพทเนนการลดปจจยเสยงจากพฤตกรรมและสภาพแวดลอมทสงผลกระทบตอโรควถชวต ทงในระดบนโยบายของรฐบาลและแผนพฒนาระดบชาตดงกลาวขางตน ตลอดจนสอดคลองกบการทองคการอนามยโลกไดเตอนประเทศสมาชกวา โรควถชวตจะเปนปญหาสาธารณสขของทกประเทศในอนาคตอนใกลอยางแนนอนนน เพอใหการลดปจจยเสยงทสงผลกระทบตอโรควถชวต และสรางสขภาพดวถชวตไทยเปนไปอยางมประสทธภาพดวยการรวมพลงขบเคลอนของทกภาคสวนในสงคมทกระดบในการปองกน แกไขปญหาและพฒนาสขภาวะของประชาชน ใหสามารถตอบสนองตอนโยบายของรฐบาลและทศทางการพฒนาตามแผนพฒนาระดบชาตทกาหนดไว จงไดแตงตงคณะกรรมการอานวยการยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย คณะกรรมการบรหารยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย โดยมองคประกอบและอานาจหนาท ดงน

ภาคผนวก 3 คณะกรรมการอานวยการยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย และคณะกรรมการบรหารยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย

42

1. คณะกรรมการอานวยการยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย 1.1 องคประกอบ

1) นายกรฐมนตร ประธานกรรมการ 2) รองนายกรฐมนตรทไดรบมอบหมาย รองประธานกรรมการ 3) รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข กรรมการ 4) รฐมนตรวาการกระทวงมหาดไทย กรรมการ 5) รฐมนตรวาการกระทวงศกษาธการ กรรมการ 6) รฐมนตรวาการกระทวงเกษตรและสหกรณ กรรมการ 7) ปลดสานกนายกรฐมนตร กรรมการ 8) ปลดกระทรวงการคลง กรรมการ 9) ปลดกระทรวงมหาดไทย กรรมการ

10) ปลดกระทรวงศกษาธการ กรรมการ 11) ปลดกระทรวงแรงงาน กรรมการ 12) ปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ กรรมการ 13) ปลดกระทรวงอตสาหกรรม กรรมการ 14) ปลดกระทรวงพาณชย กรรมการ 15) ปลดกระทรวงการตางประเทศ กรรมการ 16) ปลดกระทรวงคมนาคม กรรมการ 17) ปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กรรมการ 18) ปลดกระทรวงวฒนธรรม กรรมการ 19) ปลดกระทรวงการทองเทยวและกฬา กรรมการ 20) ปลดกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรรมการ 21) ปลดกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กรรมการ 22) ปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรรมการ 23) ปลดกระทรวงกลาโหม กรรมการ 24) ผบญชาการตารวจแหงชาต กรรมการ 25) เลขาธการคณะกรรมการสขภาพแหงชาต กรรมการ 26) เลขาธการคณะกรรมการขาราชการพลเรอน กรรมการ 27) เลขาธการคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ กรรมการ 28) เลขาธการสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต กรรมการ 29) ผจดการสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ กรรมการ

43

30) ผวาราชการกรงเทพมหานคร กรรมการ 31) ผแทนองคการอนามยโลกประจาประเทศไทย กรรมการ 32) นายกสมาคมโภชนาการแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ กรรมการ 33) นายกสมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย กรรมการ 34) นายกสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย กรรมการ 35) นายกสมาคมโรคหลอดเลอดสมองไทย กรรมการ 36) นายกสมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ กรรมการ 37) นายกสมาคมตอตานโรคมะเรงแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ กรรมการ 38) นายกสมาคมโฆษณาธรกจแหงประเทศไทย กรรมการ 39) นายกสมาคมนกวทยและโทรทศนไทย กรรมการ 40) นายกสมาคมนกขาว นกหนงสอพมพแหงประเทศไทย กรรมการ 41) ประธานสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย กรรมการ 42) ประธานกรรมการสภาหอการคาแหงประเทศไทย กรรมการ 43) ประธานมลนธเพอผบรโภค กรรมการ 44) ประธานมลนธสาธารณสขแหงชาต กรรมการ 45) ประธานมลนธรณรงคเพอการไมสบบหร กรรมการ 46) ประธานมลนธหวใจแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ กรรมการ 47) ปลดกระทรวงสาธารณสข กรรมการและเลขานการรวม 48) เลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กรรมการและเลขานการรวม 49) อธการบดมหาวทยาลยมหดล กรรมการและเลขานการรวม 50) รองปลดกระทรวงสาธารณสข ทไดรบมอบหมาย กรรมการและผชวยเลขานการรวม 51) รองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ กรรมการและผชวยเลขานการรวม

และสงคมแหงชาต ทไดรบมอบหมาย 52) ผอานวยการสถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล กรรมการและผชวยเลขานการรวม

1.2 อานาจหนาท 1) กาหนดนโยบาย ยทธศาสตร แนวทางและมาตรการในการปองกนและแกไขปญหาใหสอดคลอง

กบแนวนโยบายระดบชาต ตลอดจนเสนอแนะนโยบายแกคณะรฐมนตร 2) อานวยการ สงการ เรงรด สนบสนน กากบตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการดาเนนงานของ

คณะกรรมการ สวนราชการและองคกรทเกยวของใหเปนไปตามนโยบาย ยทธศาสตร แนวทางและมาตรการทไดกาหนดไว

44

3) บรณาการแผน งบประมาณ และการปฏบตการใหเปนไปอยางมประสทธภาพตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและสขภาพพอเพยง

4) มอบหมายใหทกสวนราชการ รฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถนทเกยวของแปลงนโยบายสการปฏบตและสนบสนนการดาเนนงานของคณะกรรมการโดยรวดเรวเตมความสามารถตามทไดรบการรองขอ

5) แสวงหาความรวมมอจากภาคเครอขายภาคเอกชน องคกรพฒนาเอกชน ภาคประชาสงคม ภาคประชาชนในการเขามามสวนรวมและสนบสนนการปฏบตการใหบงเกดผลสาเรจเปนรปธรรมชดเจนอยางตอเนองและยงยน

6) จดตงศนยอานวยการ/ศนยปฏบตการ และแตงตงคณะกรรมการ คณะอนกรรมการ ตามความจาเปนและเหมาะสม เพอใหการดาเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพ

7) รายงานผลการดาเนนการ ตลอดจนปญหาอปสรรค ขอขดของในการปฏบตงานใหคณะรฐมนตรทราบเปนระยะ ๆ

8) ดาเนนการอนตามทนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตรมอบหมาย 2. คณะกรรมการบรหารยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย

2.1 องคประกอบ 1) ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยประเวศ วะส ทปรกษา 2) ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยไกรสทธ ตนตศรนทร ทปรกษา 3) นายแพทยอมร นนทสต ทปรกษา 4) ศาสตราจารย ดร.อมมาร สยามวาลา ทปรกษา 5) ศาสตราจารย นายแพทยวจารณ พานช ทปรกษา 6) รองศาสตราจารย ดร. นายแพทยวชย วนดรงควรรณ ทปรกษา 7) รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ประธานกรรมการ 8) รฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสข รองประธานกรรมการ 9) ปลดกระทรวงสาธารณสข รองประธานกรรมการ

10) ปลดกรงเทพมหานคร กรรมการ 11) หวหนาผตรวจราชการกระทรวงสาธารณสข กรรมการ 12) อธบดกรมอนามย กรรมการ 13) อธบดกรมควบคมโรค กรรมการ 14) อธบดกรมการแพทย กรรมการ 15) อธบดกรมสขภาพจต กรรมการ 16) อธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ กรรมการ 17) อธบดกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก กรรมการ

45

18) อธบดกรมวทยาศาสตรการแพทย กรรมการ 19) เลขาธการคณะกรรมการอาหารและยา กรรมการ 20) อธบดกรมสงเสรมการเกษตร กรรมการ 21) ผอานวยการสานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต กรรมการ 22) ผอานวยการสถาบนอาหาร กรรมการ 23) ผอานวยการสถาบนคนควาและพฒนาผลตภณฑอาหาร กรรมการ 24) เลขาธการสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กรรมการ 25) อธบดกรมการพฒนาชมชน กรรมการ 26) อธบดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน กรรมการ 27) อธบดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กรรมการ 28) อธบดกรมประชาสมพนธ กรรมการ 29) อธบดกรมสวสดการและคมครองแรงงาน กรรมการ 30) อธบดกรมพฒนาสงคมและสวสดการ กรรมการ 31) อธบดกรมสงเสรมวฒนธรรม กรรมการ 32) เลขาธการสานกงานประกนสงคม กรรมการ 33) เลขาธการคณะกรรมการคมครองผบรโภค กรรมการ 34) เลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กรรมการ 35) เลขาธการคณะกรรมการการอดมศกษา กรรมการ 36) เลขาธการสถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต กรรมการ 37) ผอานวยการสานกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจร กรรมการ 38) ผอานวยการสานกงานพฒนาการกฬาและนนทนาการ กรรมการ 39) ผอานวยการสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต กรรมการ 40) ผอานวยการสานกงานสถตแหงชาต กรรมการ 41) ผอานวยการสานกงบประมาณ กรรมการ 42) ผอานวยการสานกงานเศรษฐกจการคลง กรรมการ 43) รองเลขาธการคณะกรรมการขาราชการพลเรอน ทไดรบมอบหมาย กรรมการ 44) รองผบญชาการตารวจแหงชาต ทไดรบมอบหมาย กรรมการ 45) รองปลดกระทรวงกลาโหม ทไดรบมอบหมาย กรรมการ 46) รองเลขาธการสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ทไดรบมอบหมาย กรรมการ 47) รองผจดการสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ ทไดรบมอบหมาย กรรมการ 48) ผอานวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข กรรมการ

46

49) ผอานวยการองคการเภสชกรรม กรรมการ 50) ผอานวยการศนยปฏบตการความปลอดภยดานอาหาร กรรมการ 51) ประธานราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย กรรมการ 52) ประธานราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย กรรมการ 53) ประธานชมรมโรคอวนแหงประเทศไทย กรรมการ 54) นายกสมาคมตอมไรทอแหงประเทศไทย กรรมการ 55) นายกสมาคมผใหความรโรคเบาหวาน กรรมการ 56) นายกสมาคมนกกาหนดอาหารแหงประเทศไทย กรรมการ 57) นายกสมาคมโรงพยาบาลเอกชน กรรมการ 58) ประธานชมรมนายแพทยสาธารณสขจงหวด กรรมการ 59) ประธานชมรมโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป กรรมการ 60) ประธานชมรมโรงพยาบาลชมชน กรรมการ 61) ประธานชมรมสาธารณสขแหงประเทศไทย กรรมการ 62) ประธานชมรมอาสาสมครสาธารณสขแหงประเทศไทย กรรมการ 63) ผอานวยการสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) กรรมการ 64) กรรมการผอานวยการใหญ บรษท อสมท จากด (มหาชน) กรรมการ 65) รองปลดกระทรวงสาธารณสข ทไดรบมอบหมาย กรรมการและเลขานการรวม 66) รองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ กรรมการและเลขานการรวม

และสงคมแหงชาต ทไดรบมอบหมาย 67) ผอานวยการสถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล กรรมการและเลขานการรวม 68) ผอานวยการสานกนโยบายและยทธศาสตร กรรมการและผชวยเลขานการรวม สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 69) ผอานวยการสานกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนาสงคม กรรมการและผชวยเลขานการรวม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 70) ผอานวยการสานกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กรรมการและผชวยเลขานการรวม

2.2 อานาจหนาท 1) วเคราะหสถานการณปญหา กลมเปาหมาย ทรพยากร และความตองการสนบสนนของภาค

เครอขายทเกยวของ 2) จดทาขอเสนอนโยบาย แผนยทธศาสตร แผนปฏบตการ แนวทางและมาตรการดาเนนงาน ทงใน

ระดบสวนกลางและระดบพนท โดยกระบวนการมสวนรวมของภาคเครอขายใหสอดคลองกนในทกระดบ

47

3) นานโยบาย ยทธศาสตร แนวทางและมาตรการในการปองกนและแกไขปญหาจากคณะกรรมการอานวยการฯ ไปสการปฏบตการ

4) อานวยการ สงการ เรงรด สนบสนน ตดตามกากบ ตรวจสอบ และประเมนผลการปฏบตงานขององคกรและหนวยปฏบตการใหเปนไปตามนโยบาย แผนและแนวทางการดาเนนงานทกาหนดไว

5) ใหคาปรกษา ขอเสนอแนะ ดาเนนการดานวชาการและสนบสนนการดาเนนการของคณะกรรมการอานวยการฯ

6) รายงานผลการดาเนนงานตอคณะกรรมการอานวยการฯ เปนระยะ ๆ 7) แตงตงคณะอนกรรมการ และคณะทางาน เพอดาเนนการอยางใดอยางหนงตามทคณะกรรมการ

อานวยการฯ มอบหมาย และดาเนนงานทเกยวของตามความจาเปนและเหมาะสม 8) ปฏบตหนาทอนตามทคณะกรรมการอานวยการฯ มอบหมาย

ทงน ตงแตบดนเปนตนไป สง ณ วนท

(อภสทธ เวชชาชวะ) นายกรฐมนตร