adjectives hindi

15

Upload: somya-tyagi

Post on 30-Nov-2014

5.573 views

Category:

Documents


24 download

DESCRIPTION

 

TRANSCRIPT

Page 1: Adjectives HINDI
Page 2: Adjectives HINDI

वा�क्य में� संज्ञा� अथवा� संवा ना�में की� विवाशे�षता� बता�ना� वा�ले� शेब्दों� की� वि�शे�षण कीहता� ह�। जि सं विवाकी�री" शेब्दों सं� संज्ञा� की� व्या�प्ति%ता मेंय� दिदोंता ह�ता" ह', उसं� भी" वि�शे�षण कीहता� ह�। जि सं शेब्दों (संज्ञा� अथवा� संवा ना�में) की� विवाशे�षता� बता�य" �ता" ह' उसं� वि�शे�ष्य कीहता� ह�। 'सं� -

की�ले� की- त्ता�।इसं वा�क्य में� की�ले� विवाशे�षण ह'।की- त्ता� विवाशे�ष्य ह' । में�हनाता" विवाद्या�थ3 संफलेता� पा�ता� ह�। धरीमेंपा-री स्वाच्छ नागरी ह'। वाह पा"ले� ह'। ऐसं� आदोंमें" कीह�< मिमेंले�ग�? इना वा�क्य� में� मे�हनती�, स्�च्छ, पी�ला� औरी ऐसा� शेब्दों विवाशे�षण ह�। � क्रमेंशेA विवाद्या�थ3, धरीमेंपा-री, वाह औरी आदोंमें" की� विवाशे�षता� बता�ता� ह�।विवाद्या�थ3, धरीमेंपा-री, वाह औरी आदोंमें" शेब्दों विवाशे�ष्य ह�।

वि�शे�षण

Page 3: Adjectives HINDI

वि�शे�षण के� प्रके�रविवाशे�षण की� चा�री प्रकी�री ह�-1.ग-णवा�चाकी विवाशे�षण (Adjective of quality)2.संख्य�वा�चाकी विवाशे�षण (Adjective of number)3.पारिरीमें�ण-ब�धकी विवाशे�षण, औरी (Adjective of quantity)4.सं�वा ना�मिमेंकी विवाशे�षण। (Demonstrative adjective)

Page 4: Adjectives HINDI

1.गु�ण��चके वि�शे�षण�जि सं शेब्दों सं� संज्ञा� य� संवा ना�में की� ग-ण, रूपा, रीग आदिदों की� ब�ध ह�ता� ह', उसं� ग-ण वा�चाकी विवाशे�षण कीहता� ह�। 'सं�-1. बग"चा� में� सं-दोंरी फJ ले ह�। 2. धरीमेंपा-री स्वाच्छ नागरी ह'। 3. स्वाग वा�विहना" गदोंM नादोंM ह'। 4. स्वास्थ बच्चे� खे�ले रीह� ह�।उपाय- क्त वा�क्य� में� सं-दोंरी, स्वाच्छ, गदोंM औरी स्वास्थ शेब्दों ग-णवा�चाकी विवाशे�षण ह�।1. संमेंय संबध"- नाय�, पा-री�ना�, ता� �, वाता में�ना, भीJता, भीविवाष्य, अगले�, विपाछले� आदिदों।2. स्थ�ना संबध"- लेब�, चाTड़ा�, ऊँ< चा�, ना"चा�, सं"ध�, ब�हरी", भी"तारी" आदिदों।3. आकी�री संबध"- ग�ले. चाTकी�री, सं-डौTले, पा�ले�, सं-दोंरी आदिदों।

Page 5: Adjectives HINDI

4. दोंशे� संबध"- दुबले�, पाताले�, में�टा�, भी�री", ग�ढ़ा�, ग"ले�, गरी"ब, पा�लेताJ आदिदों।

5. वाण संबध"- ले�ले, पा"ले�, ना"ले�, हरी�, की�ले�, ब�गना", सं-नाहरी" आदिदों। 6. ग-ण संबध"- भीले�, ब-री�, उचिचाता, अना-चिचाता, पा�पा, झूJठ आदिदों। 7. संज्ञा� संबध"- में-बईय�, बना�रीसं", लेखेनावा" आदिदों।

1.गु�ण��चके वि�शे�षण�

Page 6: Adjectives HINDI

2.सा!ख्य���चके वि�शे�षण�जि सं विवाशे�षण सं� संज्ञा� य� संवा ना�में की� संख्य� की� ब�ध ह�ता� ह', उसं� सा!ख्य���चके वि�शे�षण कीहता� ह�। 'सं�-

1. कीक्षा� में� चा�ले"सं विवाद्या�थ3 उपास्थिस्थता ह�। 2. दों�ना� भी�इय� में� बड़ा� प्र�में ह�। 3. उनाकी� दूसंरी" लेड़ाकी� की� शे�दोंM ह'। 4. दों�शे की� हरी�की ब�लेकी वा"री ह'।

उपाय- क्त वा�क्य� में� चा�ले"सं, दों�ना�, दूसंरी" औरी हरी�की शेब्दों संख्य�वा�चाकी विवाशे�षण ह�।

संख्य�वा�चाकी विवाशे�षण की� भी" दों� प्रकी�री ह�-1. विनश्चि$ती सा!ख्य���चके 2. अवि&श्चि$ती सा!ख्य���चके

Page 7: Adjectives HINDI

विनश्चि$ती सा!ख्य���चके की� छA भी�दों ह�-1. पी'ण�(के बो*धके- 'सं�, एकी, दोंसं, सं�, ह �री, ले�खे आदिदों। 2. अपी'ण�(के बो*धके-, 'सं�, पाTना�, संवा�, डौ�ढ, ढ�ई आदिदों। 3. क्रमे��चके- 'सं�, दूसंरी�, चाTथ�, ग्य�रीहवा�<, पाचा�संवा�< आदिदों। 4. आ�.त्ति0��चके- 'सं�, दुग-ना�, ता"ग-ना�, दोंसंग-ना� आदिदों। 5. सामे'ह��चके-, 'सं�, ता"ना�, पा�<चा�, आठ� आदिदों। 6. प्रत्य�के बो*धके- 'सं�, प्रविता, प्रत्य�की, हरी�की, एकी-एकी आदिदों।

विनश्चि$ती सा!ख्य���चके वि�शे�षण

Page 8: Adjectives HINDI

अवि&श्चि$ती सा!ख्य���चके वि�शे�षणअविनश्चि$ती सा!ख्य���चके विवाशे�षणओं सं� अमिधकीतारी बहुत्वा की� ब�ध ह�ता� ह'। 'सं�-

1. सं�री� आमें संड़ा गए। 2. पा-स्ताकी�लेय में� असंख्य पा-स्ताकी� ह�। 3. लेकी� में� अना�की मेंहले ले गए। 4. सं-ना�में" में� बहुता सं�री� ले�ग में�री� गए।

विनश्चि$ती सा!ख्य���चके की� अताग ता आना�वा�ले� पाJण�kकी ब�धकी विवाशे�षण की� पाहले� लेगभीग य� कीरी"ब औरी ब�दों में� एकी य� ओं प्रत्यय लेग�ना� सं� अविनाश्चिmता संख्य�वा�चाकी विवाशे�षण ह� �ता� ह'। 'सं�-

1.लेगभीग पाचा�सं ले�ग आए<ग�। 2. कीरी"ब ब"सं रूपाए चा�विहए। 3. सं�कीड़ा� ले�ग में�री� गए।

कीभी"-कीभी" दों� पाJण�kकी ब�धकी सं�थ में� आकीरी अविनाmय वा�चाकी बना �ता� ह�। 'सं�-1. चा�ले"सं-पाचा�सं रूपाय� चा�विहए। 2. की�में में� दों�-ता"ना घंटा� लेग�ग�।

Page 9: Adjectives HINDI

3.पीरिरमे�ण-बो*धके वि�शे�षण�जि सं विवाशे�षण सं� विकीसं" वास्ता- की� ना�पा-ताTले की� ब�ध ह�ता� ह', उसं� पारिरीमें�ण-ब�धकी विवाशे�षण कीहता� ह�। 'सं�-1. में-झू� दों� में"टारी कीपाड़ा� दों�। 2. उसं� एकी विकीले� चा"ना" चा�विहए। 3. ब"में�री की� थ�ड़ा� पा�ना" दों�ना� चा�विहए। उपाय- क्त वा�क्य� में� दों� में"टारी, एकी विकीले� औरी थ�ड़ा� पा�ना" शेब्दों पारिरीमें�ण-ब�धकी विवाशे�षण ह�। पारिरीमें�ण-ब�धकी विवाशे�षण की� दों� प्रकी�री ह�-

1. विनश्चि$ती पीरिरमे�ण-बो*धके� 'सं�, दों� सं�री ग�हूँ<, पा�<चा में"टारी कीपाड़ा�, एकी ले"टारी दूध आदिदों।2. अविनश्चि$ती पीरिरमे�ण-बो*धके� 'सं�, थ�ड़ा� पा�ना", औरी अमिधकी की�में, की- छ पारिरीश्रमें आदिदों। पारिरीमें�ण-ब�धकी विवाशे�षण अमिधकीतारी भी�वावा�चाकी, द्रव्यावा�चाकी औरी संमेंJहवा�चाकी संज्ञा�ओं की� सं�थ आता� ह�।

Page 10: Adjectives HINDI

4.सा��6न�मिमेके वि�शे�षण� ब की�ई संवा ना�में शेब्दों संज्ञा� शेब्दों सं� पाहले� आए ताथ� वाह विवाशे�षण शेब्दों की� तारीह संज्ञा� की� विवाशे�षता� बता�य�, उसं� सं�वा ना�मिमेंकी विवाशे�षण कीहता� ह�। 'सं�-

1. वाह आदोंमें" व्यावाह�री की- शेले ह'। 2. कीTना छ�त्र में�री� की�में कीरी�ग�।

उपाय- क्त वा�क्य� में� वाह औरी कीTना शेब्दों सं�वा ना�मिमेंकी विवाशे�षण ह�। पा-रूषवा�चाकी औरी विना वा�चाकी संवा ना�में� की� छ�ड़ा ब�की� संभी" संवा ना�में संज्ञा� की� सं�थ प्रय-क्त ह�कीरी सं�वा ना�मिमेंकी विवाशे�षण बना �ता� ह�। 'सं�-

1. विनाmयवा�चाकी- यह मेंJर्तिताt, य� मेंJर्तिताtय�<, वाह मेंJर्तिताt, वा� मेंJर्तिताtय�< आदिदों। 2. अविumयवा�चाकी- की�ई व्याचिक्त, की�ई लेड़ाकी�, की- छ ले�भी आदिदों। 3. प्रश्रवा�चाकी- कीTना आदोंमें"? कीTना लेTग?, क्य� की�में?, क्य� संह�यता�? आदिदों। 4. संबधवा�चाकी- � पा-स्ताकी, � लेड़ाकी�, � वास्ता-ए< आदिदों।

व्या-त्पाश्चित्ता की� दृमिw सं� सं�वा ना�मिमेंकी विवाशे�षण की� दों� प्रकी�री ह�-1.मे'ला सा��6न�मिमेके वि�शे�षण औरी 2.य8विगुके सा��6न�मिमेके वि�शे�षण।

Page 11: Adjectives HINDI

1.मे'ला सा��6न�मिमेके वि�शे�षण� जो* सा�6न�मे विबोन� विकेसा� रूपी�!तीर के� वि�शे�षण के� रूपी मे; प्रय�क्त ह*ती� ह= उसा� मे'ला सा��6न�मिमेके वि�शे�षण केहती� ह?। जो=सा�-

1. �ह लाड़केB वि�द्या�लाय जो� रह� ह=।2. के*ई लाड़के� मे�र� के�मे केर दे�।3. के� छ वि�द्या�र्थीH अन�पीस्थिJती ह?।

उपीय�6क्त ��क्यL मे; �ह, के*ई और के� छ शेब्दे मे'ला सा��6न�मिमेके वि�शे�षण ह?।2.य8विगुके सा��6न�मिमेके वि�शे�षण� जो* सा�6न�मे मे'ला सा�6न�मे मे; प्रत्यय आदिदे जो�ड़ जो�न� सा� वि�शे�षण के� रूपी मे; प्रय�क्त ह*ती� ह= उसा� य8विगुके सा��6न�मिमेके वि�शे�षण केहती� ह?। जो=सा�-

1. ऐसा� आदेमे� केह�P मिमेला�गु�?2. विकेतीन� रूपीय� ती�म्ह; च�विहए?3. मे�झसा� इतीन� बो*झ उठा�य� नहV जो�ती�।

उपीय�6क्त ��क्यL मे; ऐसा�, विकेतीन� और इतीन� शेब्दे य8विगुके सा��6न�मिमेके वि�शे�षण ह?। य8विगुके सा��6न�मिमेके वि�शे�षण विनम्नत्तिलाखिXती सा��6न�मिमेके वि�शे�षणL सा� बोनती� ह?- यह सा� इतीन�, इतीन�, इतीन�, ऐसा�, ऐसा�, ऐसा�। �ह सा� उतीन�, उतीन�, उतीन�, �=सा�, �=सा�, �=सा�। जो* सा� जिजोतीन�, जिजोतीन�, जिजोतीन�, जो=सा�, जो=सा�, जो=सा�। के8न सा� विकेतीन�,विकेतीन�, विकेतीन�, के= सा�, के= सा�, के= सा�।

4.सा��6न�मिमेके वि�शे�षण�

Page 12: Adjectives HINDI

ivaSaoYaNaaoM kI ivaSaoYaNaaoM kI rcanaarcanaa

kucC Sabd maUla $p maoM hI ivaSaoYaNa haoto hOM :

jaOsao- AcCa, baura, gau$, sauMdr, catur, maQaur, Aaid. kucC ivaSaoYaNa SabdaoM kI rcanaa inamnailaiKt p`kar sao kI jaatI hO.

1 maUla $p maoM p`%yaya, ]psaga- Aqavaa samaasa ka p`yaaoga kr nae ivaSaoYaNa kI rcanaa .

2 saM&a SabdaoM sao ivaSaoYaNaaoM kI rcanaa.3 sava-naama SabdaoM sao ivaSaoYaNaaoM kI

rcanaa.4 ik`yaa SabdaoM sao ivaSaoYaNaaoM kI rcanaa.5 Avyaya SabdaoM sao ivaSaoYaNaaoM kI rcanaa.

Page 13: Adjectives HINDI

]psaga- sao ]psaga- sao ivaSaoYaNa rcanaaivaSaoYaNa rcanaa

]psaga- nae ivaSaoYaNa SabdA Aivakisat, Aivacala, Asamaqa-,

AbaaoQasa safla, saica~, sapUt, sajalaina: inaBa-ya, inagau-Na, inadao-Ya,

inama-maina inaDr, inakmmaadu dubalaabao baoksaUr, bao[maana, baohaoSa,

baovajahlaa laavaairsa, laa[laaja, laapta, laacaar

Page 14: Adjectives HINDI

p`%yayaaoM sao p`%yayaaoM sao ivaSaoYaNa rcanaaivaSaoYaNa rcanaa

p`%yaya nae ivaSaoYaNa Sabd

[k eoithaisak, saamaaijak, dOinak, Qaaima-k

[laa rMgaIlaa, sajaIlaavatI &anavatI, BaagyavatIAk maaQak, saaQkmaana bauiwmaanaSaalaI balaSaalaI, BaagyaSaalaI

Page 15: Adjectives HINDI