aftësim teknologjik - erik...
TRANSCRIPT
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
1
7
Aftësim teknologjik
Libër mësuesi
Majlinda LIPO
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
2
Eduk
ata
Shoq
ëror
e 7
Libë
r Mës
uesi
Botimet “ERIK”
Kont Urani, Nr. 25, Tiranë - Albania.
Tel.: 00355 4 2467762; 00355 4 2220645;
Cel.: 069 20 40 333; Cel.: 069 40 66 442
E-mail: [email protected], web: www.erikbotime.com
SHTEPIA BOTUESE ERIK
Botues: Dëshira SHEHU
Autor:Majlinda LIPO
Redaktore përgjegjëse: Anila KONOMI
Arti grafik, studio grafike “ERIK” Botime:Gjergji KOLLUMBI
Kopertina:Blerina Balla DAUTI
Të gjitha të drejtat janë ekskluzivisht të rezervuara. Ndalohet prodhimi, riprodhimi, shitja, rishitja, shpërndarja, kopjimi, fotokopjimi, përkthimi, përhapja me çdo lloj forme apo mjeti, pa miratimin me shkrim nga Shtëpia Botuese “ERIK”.
Botimi i parë, viti 2012
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
3
Eduk
ata
Shoq
ëror
e 7
Libë
r Mës
uesi
Përmbajtja
Kreu 1. Njeriu dhe shoqëria në teknologjiMësimi 1.1 Mjedisi fizik dhe social i vendbanimit ...............................................15Mësimi 1.2 Impiantet në banesa dhe mobilimi i tyre ..........................................................17
Kreu 2. Teknologjia e materialeve dhe e proceseve Mësimi 2.1 Burimet e materialeve .......................................................................................19Mësimi 2.4 Qeramika dhe qelqi .......................................................................................21Mësimi 2.6 Mjetet dhe instrumentet, përdorimi i tyre ..................................................23
Kreu 3. Strukturat, mekanizmat, forca dhe energjia Mësimi 3.1 Burimet dhe format e energjisë ....................................................................................25
Kreu 4. Teknologjia e informacionit dhe e komunikimiMësimi 4.1 Komunikimi dhe mënyrat e komunikimit ................................................26
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
4
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
5
P a r a t h ë n i e
Teksti “Aftësimi teknologjik 7” është shkruar në përputhje me programin e lëndës të kurikulës së shkollës 9-vjeçare për klasën e gjashtë. Futja e lëndës “Teknologjia” në shkollë bazohet në konceptimin bashkëkohor, sipas të cilit arsimi teknologjik (kultura teknologjike) nuk është vetëm arsim karriere profesionale, por edhe pjesë përbërëse e arsimit të përgjithshëm të çdo niveli. Ky konceptim lidhet me faktin se teknologjia është një nga fushat kryesore të dijes e të veprimtarisë së njeriut dhe pjesë e rëndësishme e kulturës njerëzore, me ndikim gjithnjë e më të fuqishëm në të gjitha aspektet e tjera të jetës dhe të veprimtarisë së njerëzve. Marrja e arsimit teknologjik nga nxënësit e shkollës 9-vjeçare, nëpërmjet lëndës “Aftësimi teknologjik 7”, ka rëndësi si për përfshirjen e tyre në sfera të ndryshme të botës së punës, ashtu edhe për jetën e përditshme dhe vazhdimin e shkollës së mesme. Ai i aftëson nxënësit për të përballuar sfidat e botës së sotme, ku teknologjia moderne po bëhet gjithnjë e më shumë një nga elementet bazë të jetës e të veprimtarisë në të gjitha fushat, duke filluar nga shtëpia, mjedisi që na rrethon e më gjerë. “Aftësimi teknologjik” është konceptuar si një lëndë komplekse, që përfshin fushat kryesore të veprimtarisë teknologjike të njeriut. Synimi është realizimi i funksioneve të shumta njohëse, zhvilluese dhe edukuese, nëpërmjet pajisjes së nxënësve me njohuri, shkathtësi e shprehi, qëndrime e vlera të caktuara. Teksti, në përputhje me programin, përmban këta krerë:
1. Njeriu dhe shoqëria në teknologji 2. Teknologjia e materialeve dhe e proceseve 3. Strukturat, mekanizmat, forca dhe energjia 4. Teknologjia e informacionit dhe e komunikimit Teknologjia është përdorimi krijues dhe i qëllimtë i njohurive
njerëzore, aftësive dhe burimeve fizike për zgjidhjen e problemeve praktike. Teknologjia përshkon jetën tonë të përditshme në familje, punë e kudo gjetkë. Ajo përfshin zhvillimin e objekteve, të sistemeve ose të mjediseve.
Të gjithë nxënësit kanë nevojë të zhvillojnë aftësitë teknologjike dhe kuptimet që i përkasin botës në të cilën ata jetojnë. Edukimi teknologjik ndihmon të zhvillohen tek ta kërkesa për t’u përshtatur në një botë të ndryshimeve të shpejta.
Nxënësit do të zhvillojnë një kuptim të rrugëve në të cilat teknologjia është formuar dhe vazhdon të formohet nga shoqëria.
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
6
Ata do të mësojnë se teknologjia ka ndikuar në mënyrën e jetesës së njerëzve dhe se njerëzit kanë zhvilluar dhe kanë përdorur teknologjitë për të plotësuar nevojat e tyre, duke pasuruar dhe duke thelluar njo-huritë e aftësitë që kanë marrë në ciklin fillor. Ata do të zhvillojnë njohuri për ndikimet e teknologjisë në mjedis.
Nxënësit do të ndihmohen të marrin vendime të menduara rreth përdorimit të teknologjisë në lidhje me shoqërinë, mjedisin dhe eko-nominë. Ata do të mësojnë të vlerësojnë kostot potenciale dhe përf-itimet prej llojeve të teknologjive të përdorura. Nxënësit, gjithashtu, do të zhvillojnë njohuritë rreth llojeve të teknologjive të realizuara, rrugët në të cilat ato operojnë dhe përdorimet që gjejnë. Ata do të zhvillojnë kompetencën në një radhë teknologjish, si dhe aftësinë e të përshtaturit ndaj përdorimit të teknologjive të reja.
Edukimi teknologjik zhvillon një numër të madh aftësish, duke përfshirë ato të zgjidhjes së problemeve, projektimin, ndërtimin, komunikimin, të menduarit kritik, analizën, sintezën dhe vlerësimin.
Kjo fushë e të mësuarit ka lidhje me të gjitha lëndët shkollore, si për shembull, me shkencat e natyrës, matematikën, shkencat shoqërore, vizatimin, artet etj.
Brenda kësaj fushe jepen mundësi të shumta për formimin e nxënësve edhe në drejtim të realizimit të edukimit për karrierën.
Zhvillimi i aftësive për punët e dorës është objektiv fillestar i teknologjisë në moshat e vogla. Në varësi të veprimtarive, duhet punuar për të zhvilluar te nxënësit ndjenjën e arritjes së qëllimit, të rritjes së saktësisë, të shpejtësisë dhe të integrimit në botën e punës në nivel shkolle.
Hartimi i këtij programi është bërë në përputhje me ndryshimet cilësore të kurikulës shkollore.
Edukimi teknologjik përfshin njohuritë dhe shkathtësitë teknologjike, proceset teknologjike, si dhe impaktin e teknologjisë ndaj individit dhe shoqërisë, në të njëjtë kohë. Nëpërmjet këtij edukimi synohet krijimi i shtratit të lidhjes së teknologjisë me shkencat.
Pra, në përgjithësi, ai synon: 1. Promovimin e kapacitetit të nxënësit për të vepruar me frytsh-
mërit në mjedisin teknologjik ku jeton; 2. Nxitja e motivimi i nxënësit për të dhënë ndihmesë në për-
mirësimin e këtij mjedisi. 3. Përdorimin me frytshmëri të produkteve dhe sistemeve
teknologjike 4. Aftësinë për të vlerësuar produktet teknologjike nga pikëpamja
funksionale, ekonomike, mjedisore dhe estetike. 5. Aftësinë për të skicuar dhe për të prodhuar në mënyrë të pa-
varur disa produkte të thjeshta, të cilat plotësojnë nevoja të caktuara të parashtruara nga vetë nxënësi ose të tjerët.
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
7
Disa kërkesa ndaj orës së mësimit Cilësia dhe efektiviteti i punës mësimore edukative varet nga
përsosmëria e orës së mësimit. Ora e mësimit është një nga hallkat kryesore të punës mësimore
edukative. Në orën e mësimit, nxënësit marrin njohuri të qëndrueshme dhe formojnë shkathtësitë dhe shprehitë e nevojshme. Disa nga cilësitë e nevojshme që duhet të këtë ora e mësimit janë:
- Brendia dhe metodat e mësimit përbëjnë një unitet që duhet t’u përgjigjet kërkesave të zhvillimit bashkëkohor shkencor.
- Detyrat mësimore dhe edukative të orës së mësimit të jenë të shkrira në një dhe të ndikojnë ne formimin e përfytyrimeve hapësinore, në aktivizimin e veprimtarisë njohëse, në realizimin efektiv të detyrave. Sigurisht, lënda e Teknologjisë ka specifikën e vet, jo vetëm si fushë e veçantë, por edhe për organizimin e orës së mësimit, të metodave dhe të mjeteve për realizimin e objektivave të saj.
- Ora e mësimit të shoqërohet me demonstrim të mjeteve të ndryshme (të detaleve, modeleve, vizatimeve, figurave, pllakateve). Gjatë orës së mësimit të vizatimit duhet të aktivizohen të gjithë nxënësit në zgjidhjen e detyrës së caktuar nga mësuesi, gjatë procesit të së cilës ata dëgjojnë me vëmendje, mendojnë, vizatojnë, bëjnë skica, pyetje etj. Në një orë të tillë mësimi del në pah puna e gjallë krijuese e nxënësve, nën udhëheqjen e mësuesit.
Mësuesi të përcaktojë metodat më efektive të veprimtarisë grafike të nxënësve gjatë orës së mësimit dhe të krijojë kushtet për përvetësi-min e tyre.
Ora e mësimit të zhvillohet në një nivel të lartë metodik, i cili shprehet në zgjidhjen me zgjuarsi të materialit didaktik dhe në zbatimin e tij me mjeshtri në ushtrime, në punët praktike dhe në forma të tjera të punës në shkollë.
Që ora e mësimit të jetë e një niveli të lartë, mësuesi duhet të njohë mirë aftësitë individuale, interesat dhe mundësitë e nxënësve.
Përgatitja e mësuesit për orën e mësimitDijet e nxënësve varen nga përgatitja e mësuesit dhe nga zhvillimi i mësimit nga ai, si dhe nga planifikimi i drejtë i orës së mësimit. Përmirësimi i cilësisë së dijeve është i lidhur ngushtë me rritjen e nivelit të mësimdhënies dhe të efektivitetit të saj.
Gjatë përgatitjes për mësim, mësuesi ka parasysh:- Të mësuarit e koncepteve bazë të aftësimit teknologjik duhet
të ketë karakter edukativ e të zhvillohet në nivel të lartë shkencor.
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
8
Që të realizohet kjo, mësuesi duhet të punojë me këmbëngulje dhe sistematikisht, për rritjen e kualifikimit të tij profesional, pedagogjik dhe metodik.
- Orët e mësimit duhet të kenë lidhje të ngushtë me njëra-tjetrën. Që të realizohet një lidhje e tillë, mësuesi duhet të krahasojë dhe të ndërlidhë orën aktuale me orën e mësimit të kaluar.
- Vëmendje e madhe në mësim i duhet kushtuar aktivizimit të veprimtarisë mendore, zhvillimit të të menduarit dhe përfytyrimeve hapësinore të nxënësve, aftësimit të tyre për zgjidhjen e detyrave të ndryshme.
- Mësuesi duhet ta pasqyrojë mirë në ditar strukturën e përafërt organizative të orës së mësimit, vëllimin dhe përmbajtjen e materialit mësimor, qëllimin dhe detyrat.
Në mësim, sigurisht që lejohen shmangiet nga ditari, por pa u larguar nga qëllimi kryesor i orës së mësimit.
Detyrat e përdorura në orën e mësimit të ndahen në kryesore dhe në ato të dorës së dytë.
Përmbajtja dhe metodat e mësimit të mendohen mirë, në përputhje me arritjet më të reja të shkencës, por duke pasur parasysh veçoritë e moshës së nxënësve.
Gjatë orës së mësimit duhet shfrytëzuar materiali i tekstit të viza-timit, por duhet shfrytëzuar edhe materiali i shumëllojshëm plotësues e ndihmës. Mësuesi duhet ta zgjedhë literaturën metodiko-shkencore dhe nga kjo literaturë të përdorë gjithçka që shërben për zgjerimin e horizontit të nxënësve.
Aftësitë njohëse të nxënësve duhet të shfrytëzohen plotësisht gjatë mësimit.
Gjatë përgatitjes për orën e mësimit mësuesi duhet të mendojë edhe për pyetjet e mundshme që mund të bëjë nxënësi gjatë orës së mësimit. Ata mund të pyesin për gjithçka.
Përgjigjet e argumentuara të mësuesit për pyetjet e nxënësve e ngrenë autoritetin e tij në sytë e tyre. Si rregull, nxënësit e këtij më-suesi kanë përparim të mirë dëshirë për t’i zgjeruar njohuritë e tyre.
Mësuesi ka për detyrë t’u mësojë nxënësve si të mësojnë në mënyrë të pavarur dhe krijuese. Prandaj, ai duhet të parashikojë edhe punën që do të bëjë me nxënësit, për t’u edukuar etje dhe dije dhe për t’i pajisur ata me metodat më racionale të studimit, në varësi të materialit mësimor dhe të detyrave që u jepen për çdo mësim.
Fillimi i orës së mësimit Nga fillimi i orës së mësimit varet shumë e gjithë ecuria e saj. Është me vlera të mëdha edukative aftësia e mësuesit që, menjëherë,
qysh në fillim të orës së mësimit, të ketë në dorë gjendjen e klasës,
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
9
të ngjallë te secili nxënës interesin për mësimin. Kjo aftësi, sigurisht nuk fitohet menjëherë, por vendosja e rregullit që në minutën e parë të mësimit duhet të jetë si pikësynim i vazhdueshëm i çdo mësuesi.
Organizimi i mirë i orës së mësimit është ana më e rëndësishme e mësimit. Nga ky shpesh varet arritja e qëllimit të mësimit dhe ekonomizimi i kohës mësimore.
Çdo mësues duhet të arrijë që, me hyrjen e tij në klasë, të ndërpriten bisedat e panevojshme dhe nxënësit të vihen në gjendje pune, të dëgjojnë me kujdes mësuesin dhe të plotësojnë kërkesat e tij. Nuk lejohet që mësuesi të hyjë me vonesë në mësim ose ta fillojë atë pa vendosur ende rregullime të nevojshme.
Koncepti i vlerësimit dhe etapat e tijKoncepti i vlerësimit në praktikën e shkollës sonë ka evoluar. Si
pasojë e këtij ndryshimi, rezultatet e nxënësve maten e vlerësohen me praktika dhe instrumente të reja bashkëkohore. Vlerësimi i nxënësve është pjesë shumë e rëndësishme e procesit mësimor në të dyja aspe-ktet e tij, të mësimdhënies dhe të mësimnxënies. Vlerësimi në klasë është procesi i gjykimit të informacionit të grumbulluar për të marrë vendimet përkatëse për të bërë përmirësimet e duhura. Ai ndodh para, gjatë dhe pas procesit mësimor:
Para e procesit mësimor, vlerësimi kryhet kryesisht: 1. Për të njohur karakteristikat e nxënësve;2. Për të planifikuar mësimdhënien.Gjatë procesit mësimor mësimdhënësit kryejnë vlerësimin për të
marrë vendime që lidhen:Me zbatimin e programit mësimor, Me të nxënit,Me drejtimin e klasës. Pas përfundimit të procesit mësimor vlerësimi synon të japë për-
fundime lidhur:Me arritjet e nxënësve,Me përparimin e tyre,Me vendimet për të përmirësuar mësimin në vitin e ardhshëm
shkollor. Vlerësimi kalon nëpër disa etapa, si: kontrolli, matja dhe vlerësimi. Kontrolli ka të bëjë me përfundimin e të mësuarit dhe shprehet
në mënyra të ndryshme. Ai realizohet në çdo hap mësimor dhe nga ai mblidhet informacion se çfarë u arrit e çfarë jo.
Matja ka qëllim shprehjen në forma të ndryshme si me pikë, përq-indje, shprehje, shenja dalluese të asaj që u kontrollua. Matja është proces krahasimi, që do të thotë se ajo realizohet duke u bazuar në një standard të përcaktuar qartë. Megjithëse kontrolli bëhet gjatë gjithë
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
10
orës së mësimit, matja, e cila shpesh është e pandarë nga vlerësimi, bëhet në etapa të caktuara të tij dhe jo çdo kontroll shoqërohet me matje, Vlerësimi nënkupton vendosjen e vlerës për gjykimin sasior e cilësor të bazuar në matjen.
Format me anë të të cilave mësuesi realizon vlerësimin janë të shumta. Përveç pyetjeve të strukturuara në forma të ndryshme, vlerësimit të nxënësve i shërbejnë edhe diskutimet e ndryshme, punët me projekte, studimet e rastit etj., për të cilat do të flitet në vazhdim.
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
11
a
Pla
ni m
ësim
or
Edu
kim
i fig
urat
iv 7
PR
OG
RA
MI
SIN
TE
TIK
35
jav
ë x
1 or
ë =
35
orë
NJO
HU
RI
TË
RE
JA =
16
OR
Ë
PU
NË
PR
AK
TIK
E =
16
OR
Ë
DIS
PO
ZIC
ION
= 3
OR
Ë _
____
____
____
____
____
____
____
___
GJI
TH
SEJ
= 3
5 O
RË
Nr.
Orë
tK
reu
Tem
a O
bjek
tivat
1 22
I. N
jeri
u dh
e sh
oqër
ia n
ë
tekn
olog
ji
1.1
Mje
disi
fiz
ik d
he s
ocia
li v
endb
anim
itN
ë p
ërfu
ndim
të m
ësim
it n
xënë
sit d
o të
jenë
të a
ftë:
të
shp
jego
jnë
rënd
ësin
ë e
bane
save
;•
të tr
egoj
në s
i kla
sifi
kohe
n ba
nesa
t nga
pik
ëpam
ja
tekn
olog
jike;
•të
treg
ojnë
sik
lasi
fiko
hen
ndër
tesa
t sip
as f
unks
ioni
t të
tyre
.3 4
21.
2 Im
pian
tet
në b
anes
a dh
em
obili
mi i
kët
yre
•të
shp
jego
jnë
rënd
ësin
ë që
kan
ë im
pian
tet n
ë ba
nesa
;•
të d
allo
jnë
mën
yrën
e in
stal
imit,
për
çdo
impi
ant;
•të
din
ëm
obili
min
e b
anes
ave.
5 62
1.3
Vep
rim
tari
pra
ktik
e N
johj
a m
e llo
jet
e ba
nesa
ve d
he
ndër
tim
ii n
jë s
kice
të
thje
shtë
tip
pla
nim
etri
e
• të
dal
lojn
ëm
irë
lloje
t e b
anes
ave;
•të
din
ëtë
bën
i një
ski
cë të
thje
shtë
të b
anes
ës.
7 82
1.4
Vep
rim
tari
pra
ktik
e M
obili
mi i
sht
ëpis
ë•
të m
ësoj
nësi
mob
ilohe
t një
sht
ëpi (
bane
së);
•të
din
ëtë
kom
ento
ni s
kica
(pl
anim
etri
), d
uke
i par
ë at
o.
92
1.5
Ush
qim
i dhe
rën
dësi
a e
të
•të
kup
tojn
ërë
ndës
inë
e të
ush
qyer
it;
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
12
b 10
ushq
yeri
t•
të d
inë
ushq
yesi
t,që
i nev
ojite
n tr
upit
tonë
;•
të k
upto
jnë
mir
ë dh
e ta
pra
ktik
oni p
iram
idën
e u
shqi
mev
e.11 12
21.
6 R
uajt
ja e
ush
qim
eve
•të
treg
ojnë
rënd
ësin
ë e
ruaj
tjes
së u
shqi
mev
e;•
të p
ërsh
krua
jnë
mën
yrat
e r
uajtj
es s
ë ty
re.
13 142
1.7
Vep
rim
tari
pra
ktik
e•
të p
ërga
titin
vetë
dis
a llo
je k
ompo
stos
h dh
e tu
rshi
sh.
15K
reu
II.
Tek
nolo
gjia
e
mat
eria
leve
dh
e e
proc
esev
e
2.1
Llo
jet
dhe
klas
ifik
imi
i mat
eria
leve
. Met
alet
•të
treg
ojnë
grup
et e
mat
eria
leve
tekn
olog
jike,
më
të
përd
orur
a;•
të s
hpje
gojn
ërë
ndës
inë
e pë
rdor
imit
të m
etal
eve;
•të
për
shkr
uajn
ëm
ënyr
at e
për
puni
mit
të m
etal
eve.
162.
2Qer
amik
at d
he q
elqi
•të
treg
ojnë
rënd
ësin
ë që
kan
ë qe
ram
ika,
dhe
qel
qi (
xham
i)
për
përd
orim
të p
ërdi
tshë
m;
•të
për
shkr
uajn
ëllo
jet e
qer
amik
ave
dhe
të q
elqi
t, që
pë
rdor
en m
ë sh
umë;
•të
treg
ojnë
lënd
ën e
par
ë që
për
dore
t për
pro
dhim
in e
tyre
.
172.
3 V
epri
mta
ri p
rakt
ike:
Njo
hja
me
veti
të d
he p
ërpu
nim
ine
qera
mik
ës d
he t
ë m
etal
eve
•të
pro
vojn
ëm
e sh
embu
j të
thje
shtë
dis
a ng
a pr
oces
et e
pë
rpun
imit
artiz
anal
të m
etal
eve,
•të
treg
ojnë
vetit
ë e
qera
mik
ës d
he të
met
alev
e.
182.
4P
olim
eret
dhe
mat
eria
let
kom
pozi
te•
të s
hpje
gojn
ërë
ndës
inë
e m
ater
iale
ve p
olim
ere;
•të
treg
ojnë
lloje
t dhe
vet
itë e
pol
imer
eve;
•të
shp
jego
jnë
rënd
ësin
ë e
përd
orim
it të
mat
eria
leve
ko
mpo
zite
;•
të tr
egoj
nëllo
jet e
mat
eria
leve
kom
pozi
te.
192.
5 V
epri
mta
ri p
rakt
ike:
Njo
hja
me
lloje
t e
bane
save
dhe
ndë
rtim
ii n
jë s
kice
të
thje
shtë
tip
pla
nim
etri
e
•të
pro
vojn
ëdi
sa v
eti t
ë m
ater
iale
ve k
ompo
zite
dhe
të d
allo
niko
mpo
zite
t nat
yral
e ng
a at
o ar
tifi c
iale
.•
të p
rovo
jnë
disa
vet
i të
polim
erev
e dh
e të
dal
loni
pol
imer
et
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
13
c
naty
rale
nga
ato
artif
icia
le.
202.
6 M
jete
t dh
e in
stru
men
tet,
përd
orim
i i t
yre
të s
hpje
gojn
ërë
ndës
inë
e pë
rdor
imit
të m
jete
ve •
të d
orës
;•
të n
johi
nin
stru
men
tet e
lekt
rike
dhe
mek
anik
e;•
të k
ryej
nëve
të, d
isa
vepr
imta
ri p
rakt
ike
të th
jesh
ta.
21K
reu
III.
St
rukt
urat
, m
ekan
izm
at,
forc
at d
he
ener
gjia
3.1
Bur
imet
dhe
for
mat
e e
nerg
jisë
• të
dallo
jnë
buri
met
e e
nerg
jisë
dhe
të je
pni s
hem
buj t
ë ty
re;
•të
treg
ojnë
cila
t jan
ë fo
rmat
e e
nerg
jisë
dhe
të je
pni s
hem
buj
tësh
ndër
rim
it të
tyre
në
njër
a-tje
trën
;•
të s
hpje
gojn
ësi
shn
dërr
ohen
ato
, nga
një
for
më
në n
jë tj
etër
.
223.
2V
epri
mta
ri p
rakt
ike:
For
mat
e
ruaj
tjes
dhe
të
shnd
ërri
mit
të e
nerg
jisë
•të
pro
vojn
ëpr
aktik
isht
, me
shem
buj t
ë th
jesh
të, s
hndë
rrim
in
een
ergj
isë
nga
një
form
ë në
tjet
rën;
•të
ana
lizoj
nëdh
e të
ndë
rton
i ske
ma
të s
hndë
rrim
it të
en
ergj
isë.
233.
3B
urim
et e
pas
hter
shm
e të
ene
rgji
së•
të s
hpje
gojn
ërë
ndës
inë
e bu
rim
eve
të p
asht
ersh
me
dhe
të
biom
asës
;•
të p
ërsh
krua
jnë
mën
yrat
e n
drys
hme
të s
hfry
tëzi
mit
të
buri
mev
e të
pash
ters
hme
të e
nerg
jisë.
243.
4 V
epri
mta
ri p
rakt
ike:
“E
lekt
rici
teti
dh
e qa
rku
elek
trik
”•
të tr
egoj
nësi
fun
ksio
non
një
qark
ele
ktri
k;•
të s
hpje
gojn
ëç’
ësht
ë nj
ë qa
rk i
shku
rtër
dhe
ç’r
ol k
a au
tom
atie
lekt
rik
në s
htëp
itë to
na.
253.
5 St
rukt
urat
dhe
for
cat
që v
epro
jnë
mbi
str
uktu
rëtë
shp
jego
jnë
ç’ja
në s
truk
tura
t, ci
lat j
anë
forc
at •
at q
ë ve
proj
në m
bito
dhe
si l
idhe
n el
emen
tet e
tyre
një
ri m
e tje
trin
;•
të tr
egoj
nëpë
rdor
imet
e ll
ojev
e të
ndr
yshm
e të
str
uktu
rave
;•
të tr
egoj
nëm
ater
iale
t që
përd
oren
në
stru
ktur
a të
ndr
yshm
e.
263.
6 V
epri
mta
ri p
rakt
ike:
Njo
hja
me
•të
dal
lojn
ëm
irë
elem
ente
t str
uktu
rore
të n
jë n
dërt
ese;
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
14
d
stru
ktur
at•
të tr
egoj
nëse
cila
t jan
ë fo
rcat
që
vepr
ojnë
mbi
str
uktu
rë;
•të
kra
haso
jnë
dhe
të d
allo
ni s
truk
tura
të n
drys
hme.
273.
7 M
akin
at e
thj
esht
a dh
e m
ekan
izm
at•
të p
ërsh
krua
jnë
mak
inat
e th
jesh
ta;
•të
treg
ojnë
ç’ja
në m
ekan
izm
at d
he s
i kri
johe
n at
o;•
të ja
pin
shem
buj t
ë pë
rdor
imit
të m
akin
ave
të th
jesh
ta d
he të
mek
aniz
mav
e.
283.
8 V
epri
mta
ri p
rakt
ike:
Mak
inat
e
thje
shta
dhe
mek
aniz
mat
• të
shp
jego
jnë
si f
unks
iono
jnë
mak
inat
e th
jesh
ta;
•të
pro
vojn
ëtë
ndë
rton
i vet
ë m
odel
e të
thje
shta
mak
inas
h;•
të tr
egoj
nërë
ndës
inë
e pë
rdor
imit
të ty
re.
29K
reu
IV.
Tek
nolo
gjia
e
info
rmac
ioni
t dh
e e
kom
unik
imit
4.1
Kom
unik
imi d
he m
ënyr
at e
kom
unik
imit
•të
shp
jego
jnë
rënd
ësin
ë e
kom
unik
imit;
•të
treg
ojnë
mën
yrat
dhe
mje
tet e
kom
unik
imit.
304.
2 K
omun
ikim
i me
sim
bole
dhe
para
qitj
a gr
afi k
e e
tyre
•të
shp
jego
jnë
rënd
ësin
ë, q
ë ka
kom
unik
imi m
e si
mbo
le d
hepë
rdor
imi i
gra
fikë
ve;
•të
ndë
rtoj
nëve
të n
jë m
odel
gra
fi k
u.
314.
3 T
ë dh
ënat
dhe
info
rmac
ioni
•të
shp
jego
jnë
rënd
ësin
ë që
ka
baza
e të
dhë
nave
, për
in
form
acio
nin;
•të
dal
lojn
ëpj
esët
kry
esor
e të
kom
pjut
erit;
•të
shp
jego
jnë
rënd
ësin
ë e
post
ës e
lekt
roni
ke d
he ta
për
dorn
i at
ë.
324.
4 V
epri
mta
ri p
rakt
ike:
Mat
jet
dhe
tekn
ikat
e m
atje
s•
të tr
egoj
nënj
ësitë
e m
atje
s të
par
amet
rave
të n
drys
hëm
;•
të b
ëjnë
dalli
met
mid
is n
jësi
ve të
mat
jes;
•të
kry
ejnë
vetë
, me
sakt
ësi,
mat
je të
ndr
yshm
e.
33O
rëtë
lira
34
Orë
të li
ra
35O
rëtë
lira
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
15
Kreu
1 Njeriu dhe shoqëria në teknologji
- të shpjegojnë rëndësinë e banesave; - të tregojnë si klasifikohen banesat nga pikëpamja teknologjike; - të tregojnë si klasifikohen ndërtesat sipas funksionit të tyre.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Fjalët kyçe: banesa, anët pozitive dhe negative të banesave; llojet e banesave.
Metoda e përdorur: PNP
Mjetet mësimore: libri bazë, informacione nga burime të ndryshme, foto të llojeve të ndryshme të banesave.
Mësimi 1.1 Mjedisi fizik dhe social i vendbanimit
Struktura e mësimit: P Parashikimi me terma paraprakë 5 min N Insert 30 minP Marrëdhënie pyetje-përgjigje 10 min
Zhvillimi i mësimit: Parashikimi me terma paraprakëKjo metodë i nxit nxënësit të kenë kureshtje për të lexuar mësimin dhe për të
zhvilluar imagjinatën për një kuptim më të mirë të informacionit gjatë leximit. Nxënësi vihet në rolin e një zbuluesi. Mësuesi shkruan në tabelë termat kryesore të mësimit si dhe foto që paraqesin llojet e ndryshme të banesave. Shpjegohet me pak fjalë se si kanë evoluar ato deri në ditët tona. Nxënësit bëjnë lidhjen mes këtyre termave dhe fotove me informacionin që do të marrin në mësimin e ri. Mësuesja dëgjon përgjigjet e nxënësve.
Ndërtimi i njohurive: InsertMësuesja shpjegon shkurtimisht se çdo të thotë mjedis fiziko-social dhe cili
është rëndësia e tij për jetën e shoqërisë.
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
16
Mësuesja ndërton tabelën me teknikën e Insertit. + – ?
Nxënësit e dinë informacionin që po lexojnë.
Informacioni është i ri.
Informacion që e dinin ndryshe.
Informacioni shtesë
Banesat janë të lidhura ngushtë me jetën e njeriut.
Banesat kanë ndryshuar në përshtatje me zhvillimin e teknologjisë dhe të shoqërisë.
Për sheku j me radhë mbizotëruan ndërtimet me gurë, ndërtime shumë të for ta dhe të qëndrueshme.
Ka lloje të ndryshme banesash.
Një nxënës ngrihet në dërrasën e zezë dhe shkruan llojet e banesave:
Llojet emjediseve
Shtëpi për një familje Shtëpi tip fshati; shtëpi tip vile
Pallate
Shtëpi dykatëshe, të vendosura njëra pas tjetrës dhe të ndara me pak oborr.
Ndërtesa administrative Ndërtesa arsimore Ndërtesa shëndetësoreNdërtesa kulturore Ndërtesa sportive Ndërtesa për mbrojtjen e qytetarëveNdërtesa industriale Ndërtesa bujqësore
Bllok shtëpish (banesash)
Shtëpi shumëkatëshe
Ndërtesa të tjera
Përforcimi: Marrëdhënie pyetje-përgjigjeMësuesja drejton pyetjet e mëposhtme për të parë përvetësimin e njohurive të reja:Përse shërbejnë ndërtesat? Pse themi që ato janë një domosdoshmëri jetike për të gjithë njerëzit? Cilat janë anët pozitive të banesave? Përse shërbejnë ndërtesat e tjera?
Shpjegohen fjalët kyçe si dhe punohet aparati pedagogjik. Zhvillohet puna në grupe dhe në fund jepet detyra e shtëpisë.
Përshkruani banesën në të cilën ju banoni. Çfarë tipi të banesash i përket?
Detyrë
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
17
2 Mësimi 1.2 Impiantet në banesa dhe mobilimi i tyre
- të shpjegojnë rëndësinë që kanë impiantet në banesa; - të dallojn137 mënyrën e instalimit, për çdo impiant; - të përshkruajnë mobilimin e banesave.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Fjalët kyçe: impiante, banesa, impiant i ujit të pijshëm, impiant elektrik, impiant termik.
Metoda e përdorur: PNPMjetet mësimore: mësimore: libri bazë, informacione nga burime të ndryshme, foto të impianteve të ndryshme
Struktura e mësimit
P Stuhi mendimesh 10 min N Punë me grupe 25 min P Rrjet diskutimi 10 min
Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesja vendos në dërrasën e zezë foto të llojeve të ndryshme të impianteve. Ajo pyet
se a i njohin nxënësit impiantet e paraqitura në foto. Më pas ajo drejton pyetje:A keni dëgjuar ndonjëherë për impiantet? Çfarë dini për to? Çfarë lloj impiantesh njihni? Mësuesja përmbledh idetë e nxënësve.
Ndërtimi i njohurive: Punë me grupe Nxënësit ndahen në grupe. Mësuesja i kërkon secilit grup të lexojë informacion e dhënë
në tekst për llojin e impiantit: Grupi i parë lexon: Impianti i ujit të pijshëm dhe i ujërave të zeza; Grupi i dytë lexon: Impianti elektrik së bashku me mobilimin; Grupi i tretë lexon: Impianti termik Grupet diskutojnë me njëri-tjetrin për këshillën që kanë lexuar dhe më pas diskutojnë të
gjithë së bashku. Ata shpjegojnë ashtu si e kanë kuptuar secilin lloj impianti dhe e anal izojnë atë sipas mënyrës së tyre.
Pas punës në grupe, mësuesja bën një përmbledhje të asaj që u tha nga të tria grupet.
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
18
Përforcimi: Rrjet diskutimiPyetja
Po A mendoni se shfrytëzimi i impianteve sjell vetëm pasoja pozitive?
Jo
Shpjegohen fjalët kyçe si dhe punohet aparati pedagogjik. Zhvillohet puna në grupe dhe në fund jepet detyra e shtëpisë.
Shikoni mjedisin e shtëpisë suaj. Me ndihmën e prindërve tregoni se si transmetohet energjia elektrike në shtëpi, te çelësi apo te prizat.
Detyrë
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
19
Kreu
2 Teknologjia e materialeve dhe e proceseve
Mësimi 2.1
- të tregojnë grupet e materialeve teknologjike, më të përdorura; - të tregojnë rëndësinë e përdorimit të materialeve; - të përshkruajnë mënyrat e përpunimit të metaleve.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Burimet e materialeve
Fjalët kyçe: metale, llojet, klasifikim, metale të zeza, metale me ngjyra.
Metoda e përdorur: PNP
Mjetet mësimore: mësimore: libri bazë, informacione nga burime të ndryshme.
Struktura e mësimit
P Stuhi mendimi, kllaster, debat 10 min N Shpjegim, debat 25 min P Bashkëbisedim 10 min
Zhvillimi i mësimit
Parashikimi: (Stuhi mendimi, kllaster, debat). Mësuesja u kërkon nxënësve të përmendin disa nga objektet që i rrethojnë. Ata i përmendin
dhe mësuesja shkruan disa prej tyre në dërrasën e zezë. Më pas ajo u shpjegon se të gjitha objektet që na rrethojnë janë të përbëra nga një ose disa materiale. Më pas mësuesja i pyet përsëri nxënësit, nëse e dinë lëndën nga janë të përbërë objektet e përmendura. Kështu ajo bën një hyrje për mësimin që do të shpjegojë në lidhje me llojet dhe klasifikimin e metaleve.
Ndërkohë në dërrasë mësuesi/mësuesja shkruan termin materiale teknologjike.
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
20
Ndërtimi i njohurive: (Shpjegim, debat) Mësuesja shpjegon ndryshimin midis materialeve të ndryshme teknologjike
dhe shpjegon klasifikimet e tyre. Më pas mësuesja pyet nxënësin se si i klasifikojmë këto burimet. Ata shprehin
mendimet e tyre.
Debat: - Çfarë janë metalet e zeza? - Pse i quajmë të tilla? - Si do të ishte jeta jonë nëse nuk do të ekzistonin këto burime?- Cili është përdorimi i metaleve në teknologji?
Përforcim (bashkëbisedim) Gjatë këtyre minutave nëpërmjet pyetjeve përforcohen njohuritë e marra.
Shfrytëzohen rubrikat dhe përforcohen fjalët kyçe. Në fund jepet detyra e shtëpisë.
Materiale teknologjike
Metale
Qeramikë
Polimerë
Materialet kompozite
hekuri, alumini, bakri, plumbi, çeliku
argjila, porcelani, xhami, çimentoja
plastika, goma, fibrat, druri dhe letra
betoni, plastikat e përforcuara, betonarmeja
Tregoni disa nga metalet më të përdorshme.
Detyrë
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
21
Mësimi 2.4
- të tregojnë rëndësinë që kanë qeramika, dhe qelqi (xhami) për përdorim të përditshëm;- të përshkruajnë llojet e qeramikave dhe të qelqit, që përdoren më shumë;- të tregojnë lëndën e parë që përdoret për prodhimin e tyre.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Qeramika dhe qelqi
Fjalët kyçe: qeramikë, qelq, argjilë Metoda e përdorur: ERR
Mjetet mësimore: tekstin, objekte prej qeramike dhe qelqi.
Struktura e mësimit:
E Brainstorming 10 minutaR Kllaser / Ditari dypjesësh 25 minutaR Diagrama e Venit 10 minuta
ZHVILLIMI
Evokimi (Brainstorming)Çfarë ju vjen në mendje kur dëgjoni fjalën: “Qeramikë” Po “Qelq”? Zhvillohet me
nxënësit një brainstorming me këtë fjalë. Nxënësit do të shprehin të gjitha njohuritë e tyre në lidhje me letrën.
Realizimi i kuptimit (Kllaster / Ditari dypjesësh) Mësuesi e ndan klasën në dy grupe dhe u kërkon grupeve që të ndërtojnë një kllaster
ku të evidentojnë: grupi 1 “Karakteristikat e qeramikës”, grupi 2 “Karakteristikat e qelqit”, Grupi 3 “Dallimet midis tyre”. Grupet i konsultojnë detyrat e tyre dhe dalin me një kllaser të përbashkët. Detyrën e plotësuar e lexon një nga përfaqësuesit e grupit.
Me anë të ditarit dypjesësh nxënësit do të zgjidhin çështjet kryesore që lidhen me qeramikën, qelqin dhe përdorimet e tyre.
Në këtë mënyrë ata kanë marrë njohuritë bazë për to dhe përdorimin e tyre.
Qeramikë Qelq
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
22
Reflektimi (Diagrami i Venit)Në fund të orës mësuesi së bashku me nxënësit diskutojnë pyetjet e aparatit
pedagogjik dhe realizojnë detyrën e klasës.
Sillni në klasë produkte qeramike (filxhan çaji apo filxhan kafeje, pjatë etj.) dhe produkte
qelqi, si: shishe, kavanoza, apo edhe pasqyrë të vogël (xhepi).Krahasoni këto produkte me njëri-tjetrin dhe tregoni çfarë
vetish të përbashkëta kanëato dhe dallimet midis tyre.
Detyrë Klase
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
23
Mësimi 2.6
- të shpjegojnë rëndësinë e përdorimit të mjeteve të dorës;- të njohin instrumentet elektrike dhe mekanike;- të kryejnë vetë, disa veprimtari praktike të thjeshta.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Mjetet dhe instrumentet, përdorimi i tyre
Fjalët kyçe: mjete të dorës, instrumente elektrike, instrumente mekanike. Metoda e përdorur: ERR
Mjetet mësimore: tekstin, mjete dhe instrumente të llojeve të ndryshme.
Mjetet e dorës
Struktura e mësimit:
E Brainstorming 5 minutaR Terma paraprake 25 minutaR Rrjeti I diskutimit 15 minuta
ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Me anën e Brainstorning nxënësit do të listojnë: Ç”dini për mjetet e dorës?
Realizimi i kuptimit (Terma paraprakë)
Jepen katër terma paraprakë: mjete goditëse, mjete prej druri,mjete marangozi, mjete prej metali.
Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të formulojnë individualisht nga një fjali për çdo term. Shkruhen disa variante të fjalive në tabelë.
Para leximit të tekstit nxënësit njihen me objektivat që duhet të arrijnë gjatë leximit të tij: Krahasimi i pjesës së nxënësit, me pjesën e librit. Kjo do të realizohet me lexim individual nga ana e nxënësve.
Më pas ata diskutojnë rreth pyetjeve që u drejton mësuesi.
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
24
Reflektimi ( rrjeti i diskutimit)
Në këtë fazë përdoret teknika e rrjetit të diskutimit
Po Jo . Mjetet dhe instrumentet domosdoshmëri apo jo
Nxënësit punojnë individualisht në fletoret e tyre për të dhënë argumente pro ose kundër pyetjes së drejtuar. Më pas grupohen sipas argumenteve dhe u kërkohet që të ballafaqojnë argumentet e përdorura në favor të idesë së tyre.
Në fund të mësimit realizohet veprimtaria praktika në fund të mësimit.
Si të krijojmë një kornizë për këndin e klasësPër realizimin e kësaj pune na duhen: disa listela të holla druri, një copë kompensatë,
gozhdë dhe çekiç, metër, sharrë dore, laps etj.Mbasi i kemi siguruar të gjitha mjetet e duhura, fillojmë nga puna.Në fillim, matim listelat dhe i shënojmë me laps, aq sa na duhen,• Më pas i presim me anën e sharrës, pjesët e tepërta;• Po kështu matim saktë edhe përmasat e kompensatës, e cila do lidhë nga mbrapakornizën.• E presim atë sipas formës dhe përmasave të duhura,duke llogaritur edhe lidhjen e
saj me listelat.• I mbërthejmë listelat me kujdes, me anën e gozhdëve, duke i lidhur ato me njëra –
tjetrën dhe me kompensatën, që vendoset poshtë listelave, e duke krijuar kështu ” kornizën”.
Si ta vendosim kornizën në mur?Për këtë qëllim na duhen: gozhdë, çekiç, trapanoja e dorës, metër, etj.Kur muret janë prej betoni, është pak e vështirë të varësh korniza, pandihmën e trapanos.• Në fillim caktojmë vendin e saktë se ku do ta vendosim kornizën, me ndihmën e
matjeve të sakta, të kryera me metër (vizore),• Pastaj me trapano shpojmë vrimën, ku do vendoset gozhda apo vidha,• Vendosim gozhdën (vidhën) në mur dhe varim kornizën e klasës.E kështu e kemi kryer me sukses këtë veprimtari praktike.Sqarojmë se: në këtë kënd, na duhet të vendosim: objektivat e klasës, orarin e mësi-
meve, aktivitetet që zhvillon klasa, në çdo muaj, fotografi të e nxënësve të dalluar si dhe aktivistët e klasës.
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
25
Kreu
3 Strukturat, mekanizmat, forca dhe energjia
Mësimi 3.1
- të dallojnë burimet e energjisë dhe të jepni shembuj të tyre;- të tregojnë cilat janë format e energjisë dhe të jepni shembuj të shndërrimit të tyre në njëra-tjetrën;- të shpjegojnë si shndërrohen ato, nga një formë në një tjetër.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Burimet dhe format e energjisë
Fjalët kyçe: burim energjie, burime të pashtershme, burime të ripërtëritshme, burimet e paripërtëritshme.
Metoda e përdorur: ERR
Mjetet mësimore: tekstin, foto nga burime të ndryshme energjie.
energji
Struktura e mësimit
E Kllaster, Bashkëbisedim R Di, dua te di, mësojR Bashkëbisedim, debat
Zhvillimi i mësimit
Evokim (kllaster, bashkëbisedim). Mësuesja pyet nxënësit pasi shkruan në dërrasë fjalën energji. ‘‘
- Çfarë ju kujton kjo fjalë? - Cilat janë disa nga burimet e energjisë? - Përse na nevojitet energjia? - Sa e rëndësishme është ajo në jetën e njeriut?
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
26
2
Përmes përgjigjeve mësuesja kupton se çfarë njihet nga nxënësit dhe çfarë jo. Këto i shërbejnë asaj për zhvillimin e fazës së dytë.
Realizim i kuptimit (Di, dua të di, mësoj)Mësuesja pasi diskuton disa nga përgjigjet e nxënësve i fton ato të hapin tekstin dhe të
plotësojnë rubrikat sipas njohurive. Te rubrika di njohuritë që nxënësi ka, te rubrika dua të di njohuritë që kërkon të marrë dhe te mësoj nxënësit do të shkruajnë një përmbledhje të njohurive që mësojnë nga teksti.
Di Dua të di MësojEnergjia është burimi i të
gjitha veprimtarive njerëzore. Përse përdoret ajo?
Ndërkohë mësuesja shpjegon edhe disa nga burimet e energjisë, duke u ndalur në to pak më gjatë.
Reflektim: (Bashkëbisedim, debat) Nxënësit diskutojnë përmes aparatit pedagogjik. Në fund zhvillohet rubrika e fundit
“Detyrë në klasë”.
Sillni shembuj të ndryshëm të përdorimit të energjive në jetën e përditshme, dhe tregoni shndërrimet e tyre nga një formë në tjetrën, duke kryer punë.
Detyrë
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
27
2Kreu
4 Teknologjia e informacionit dhe e komunikimi
Mësimi 4.1
- të shpjegojnë rëndësinë e komunikimit;- të tregojnë mënyrat dhe mjetet e komunikimit.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Komunikimi dhe mënyrat e komunikimit
Fjalët kyçe: komunikim, TIK, komunikim me shkrim, komunikim me simbole, komunikim virtual Metoda e përdorur: ERR
Mjetet mësimore: testi, foto nga interneti, foto të mjeteve të komunikimit.
Struktura e mësimit:
E Stuhi mendimi, kllaster, debat 5 min R Diskutim, shpjegim, punë në grupe 20 min R Debat, bashkëbisedim 20 min
Zhvillimi i mësimit
Evokim: (stuhi mendimi, kllaster, debat)Në dërrasë të zezë janë ngjitur disa foto të mjeteve të komunikimit të cilat përdoren
gjerësisht nga ne. Mësuesja, nisur nga njohuritë që kanë nxënësit drejton pyetjet:- Ç’kuptoni me komunikim?- Si komunikojmë ne me njëri-tjetrin? - Cili është elementi kryesor në komunikim?
Nxënësit komentojnë për disa minuta në lidhje me njohuritë që kanë në komunikim. - Për se shërben komunikimi?- Si realizohet ai?
Komunikim
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
28
Realizim i kuptimit (Diskutim, shpjegim)Mësuesja shpjegon se çfarë kuptojmë me komunikim: Komunikimi (lat. cum = me, munire = lidh, ndërtoj) është ecuria që
lejon gjallesat të shkëmbejnë informacion nëpërmjet disa mënyrave dhe niveleve. Komunikacioni kërkon që të gjitha palët të kuptojnë një gjuhë të përbashkët që mund të shkëmbehet. Komunikacioni paraqet procesin e kalimit të informatave nga burimi përmes rrugëve të mesme deri te pranuesi, si dhe kalimin e reagimit të pranuesit përmes rrugëve të mesme deri te burimi. Komunikimi si i tillë në procesin e vet përfshin dy ose më shumë persona. Në ditët e sotme fjala komunikim shpesh përdoret edhe si sinonim i termit lajmërim (p.sh. komunikoi - lajmëroi, komunikatë -lajmërim).
Sipas ligjit me komunikim nënkuptohet çdo shkëmbim ose bartje informacioni ndërmjet numrave të caktuar të palëve me anë të mjeteve të shërbimeve publike elektronike në dispozicion. Kjo nuk përfshin ndonjë informatë të bartur si pjesë e një shërbimi transmetues për publikun nëpërmjet rrjetit të komunikimit elektronik, përveç nëse informacioni ka të bëjë me palën, si klient, abonent, regjistrues të identifikueshëm ose shfrytëzuesin (përdoruesin) që merr informacionin
Diskutim: Cilat janë mënyrat e komunikimit?
- Pse ka rëndësi komunikimi me shkrim? - Po ai me simbole? Klasa ndahet në dy grupe. Grupi i parë: Komunikimi me simbole; Grupi i dytë: Komunikimi me gjeste. Me anë të kësaj veprimtarie praktike, nxënësit duke u mbështetur në njohuritë e marra,
argëtohen dhe i përvetësojnë ato akoma edhe më mirë.
Mësuesja gjithashtu u tregon nxënësve se ka edhe forma të tjera të paraqitjes së të dhë-nave. Ato janë diagrama karteziane, histograma, diagramat me shirita dhe aerogramat me sektorë rrethorë.
Reflektim (Debat, bashkëbisedim)Debat: Jepni mendimin tuaj rreth pohimit: “Komunikimi ka lindur së bashku me njeriun,
si një domosdoshmëri jetike”. Nxënësit japin mendimet e tyre rreth këtij pohimi.Në fund të mësimit zhvillohet detyra në klasë.
Komunikimi me simbole
Komunikimi me shkrim
Merrni një hartë në klasë dhe flisni për simbolet që shihni në të.
Detyrë
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
29
Informacion shtesë për mësuesin Ç’është teknologjia e shërbimeve të komunikimit?“Shërbimet” janë output-e të veprimtarive të njeriut, të cilat, ashtu sikurse
edhe prodhimet, “tregtohen” për të plotësuar nevoja të caktuara të shoqërisë. Një nga këto veprimtari është dhe shërbimi i komunikimit.
Me termin “komunikim” nënkuptohet kalimi i informacionit nga dërguesi, te marrësi. Komunikimi gojor është forma më tipike e komunikimit. Nëpërm-jet të folurit, një person (dërguesi) i transmeton informacion një personi tjetër (marrësit). Shërbimet e komunikimit veprojnë atëherë kur dërguesi dhe marrësi nuk janë në kontakt të drejtpërdrejtë me njëri-tjetrin (p.sh., kur bisedohet në telefon). Shërbimet e komunikimit realizohen nëpërmjet sistemeve teknologjike të komunikimit.
Teknologjia e shërbimeve të komunikimit përbëhet nga tërësia e mjeteve dhe e proceseve që mundësojnë funksionimin e sistemeve të komunikimit. Meqe-nëse komunikimi dhe informacioni janë të lidhur ngushtësisht, në shumë raste përdoret emërtimi “teknologji e informimit dhe e komunikimit”. Kështu, për të mundësuar komunikimin në largësi (distancë), ofrohet shërbimi i internetit, i cili mbështetet nga teknologjia e kompjuterave dhe e internetit.
Veçoritë e teknologjisë së shërbimeve të komunikimitGjatë shekujve, njerëzit kanë komunikuar në mënyrë të drejtpërdrejtë, por edhe
në largësi. Shkëmbimi i informacionit me anë të shenjave dhe me anë të tymit të zjarreve, është përdorur qysh në lashtësi. Ekuipazhet e anijeve prej shekujsh kanë shkëmbyer mesazhe me anë të dritave ose të fishekzjarrëve. Teknologjia e vërtetë e komunikimit ka filluar me shpikjen e telegrafit (1837), i cili u pasua nga telefoni (1876), radioja (1901), televizioni (1928) dhe, së fundmi, interneti (1969). Zhvillimet në shkencat dhe në teknologjitë e elektroteknikës, të elektronikës dhe të informatikës kanë shërbyer si bazë edhe për teknologjinë e komunikimit (që shpesh quhet komunikim elektronik).
Të gjitha teknologjitë e informacionit përdorin procese teknologjike, të tilla si: marrja e informacionit (kthimi në formë elektronike i informacionit pamor/zanor), regjistrimi, përpunimi, ruajtja, transmetimi dhe dhënia (rikthimi i infor-macionit në formë pamore/zanore).
Nisur nga mënyra se si shkëmbehet informacioni, janë tri lloje kryesore të teknologjisë së shërbimeve të komunikimit:
a) Teknologjia e shërbimeve të komunikimit masiv (masmedia), me transme-tim të njëanshëm të informacionit, nga dërguesi, te marrësit. Këtu futen radioja dhe televizioni, që japin informacion dëgjimor dhe pamor për publikun e gjerë.
b) Teknologjia e shërbimeve të komunikimit me transmetim të dyanshëm të informacionit, kur dërguesi dhe marrësi shkëmbejnë informacion. Të tilla janë telefonia (shkëmbimi i mesazheve zanore) dhe telegrafia (shkëmbimi i mesazheve të shkruara).
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
30
c) Teknologjia e shërbimeve të komunikimit me transmetim të shumanshëm të informacionit, kur shumë dërgues dhe shumë marrës japin, dërgojnë dhe marrin informacione njëkohësisht. I tillë është interneti.
Në një shërbim të sistemeve të teknologjisë së komunikimit veprojnë një tërësi pajisjesh të ndërlikuara elektronike, nga të cilat kompjuterat mbajnë peshën kryesore. Këto pajisje krijojnë atë që quhet hardëare (pjesa fi zike) e sistemit. Funk-ëare (pjesa fi zike) e sistemit. Funk-are (pjesa fizike) e sistemit. Funk-sionimi i tyre komandohet (mundësohet) nga një tërësi programesh elektronike, që quhet softëare i sistemit. Proceset bazë të sistemeve të komunikimit kryhen në këto pajisje kryesore:
Marrja e informacionit zanor/pamor dhe kthimi në informacion elektronik bëhet me mikrofona, në kamera optike, në lexues optikë etj.
Ruajtja e informacionit elektronik bëhet në shirita magnetikë, në kujtesa elektronike (harddisc), në disketa, në CD (compact disc) etj.
Përpunimi i informacionit bëhet me anë të procesorëve elektronikë.Transmetimi i informacionit bëhet me tela, me kabllo optike dhe me valë
elektromagnetike (nëpërmjet antenave dhënëse dhe marrëse).Dhënia e informacionit (kthimi nga informacion elektronik në informacion
zanon/pamor) bëhet në altoparlantë, në kufje dhe në ekrane (monitorë). Një numër shumë i madh pajisjesh të tjera elektronike janë në shërbim të sis-
temeve të komunikimit. Serverët e fuqishëm dhe satelitët për qëllime komunikimi e kanë bërë internetin burimin më të fuqishëm të informacionit. Teknikat e reja të prodhimit të çipeve elektronike me gjysmëpërçues, përdorimi i kabllove optike dhe i satelitëve kanë bërë që në një sekondë dhe vetëm duke shtypur disa komanda në një kompjuter, një sasi shumë e madhe informacioni të shpërndahet në të gjithë globin. Telefonat e lëvizshëm (mobilë) dhe laptop-at e lidhur me internetin pa tel (ëireless) janë tashmë mjete të zakonshme për shkëmbim informacioni kudo që të ndodhemi.
Sistemi i shërbimeve të komunikimit përfshin edhe lloje të tilla tradicionale, si shërbimi postar, kinemaja etj., teknologjia e të cilave është gjithashtu në zhvil-lim të vazhdueshëm.
Teknologjia, por edhe shoqëria e sotme as që mund të përfytyrohen pa teknologjinë e komunikimit dhe të informacionit (prandaj dhe quhet shoqëria e informacionit). Të gjitha këto kanë ndodhur vetëm në disa dhjetëvjeçarë të fundit. Kërkimet e thelluara që po kryhen në drejtim të përsosjes së softëare-ve dhe të hardëare-ve do të bëjnë që teknologjia e komunikimit të ofrojë informacion më të shumtë, më të shpejtë, me cilësi më të lartë dhe me kosto më të ulët, për t’u përdorur nga sa më shumë të interesuar.
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
31
Eduk
ata
Aft
esim
tek
nolo
gjik
7Li
bër M
ësue
si
32