Islami - ndikimi i tij n civilizim dhe merita e tij pr njerzimin

[ Shqip Albanian ]

Ebul Hasen Alij En Nedevij

Prktheu: Bashkim Aliu Redaktoi: Sektori shkencor pran Komitetit t

Bashkuar Saudit - Kosov

2011 - 1432

:

:

2341 - 1102

EBUL-HASEN ALI EN-NEDEVIJJ

ISLAMI

NDIKIMI I TIJ N CIVILIZIM DHE MERITA E TIJ PR

NJERZIMIN

Prishtina, 2004

Titulli i origjinalit: EL ISLAM - ETHERUHU FIL HADARE VE FADLUHU ALA EL INSANIJJE Titulli i librit: ISLAMI - ndikimi i tij n civilizim dhe merita e tij pr njerzimin Autor: Ebul-Hasen Ali en-NEDEVIJJ Prktheu nga arabishtja: Bashkim ALIU Redaktor gjuhsor-korrektor: Arian Koi Kopertina & Faqosja: PLAKU DeSiGn Bashkim Svirca Shtypi: Tirazhi: Boton:

KOMITETI I BASHKUAR SAUDIT NDIHM KOSOVS

5

FJALA E AUTORIT

Falnderimi i takon vetm Allahut, lavdrimet dhe pr-shndetjet qofshin mbi at pas t cilit nuk ka m Pejgamber.

Autorit t ktij punimi iu drejtua ftes nga Kshilli Nacio-nal pr Kultur, Art dhe Letrsi n Ministrin e Informimit n Kuvajt q ta mbaj nj ligjerat n temn Islami dhe civilizimi njerzor, me rastin e fillimit t shekullit XV hixhrij, q u kremtua n an t ndryshme t bots, n mnyra dhe ngjyra t ndryshme. 1

Solemnitetin e organizoi Ministria e Informimit n Kuvajt dhe ligjrata u mbajt n amfiteatrin e Fakultetit t Shkencave n Universitetin e Kuvajtit, n lagjen Halidije, ditn e mrkur n mbrmje, 18 Safer 1404 h/23 Nntor 1983. N t morn pjes personalitete t shquara, dijetar t mdhenj dhe intele-

Ky propozim hasi n prkrahje shpirtrore dhe ideore n shpirtin e autorit, pr shkak t kuptimit t tij, rndsis dhe seriozitetit t ksaj teme, si dhe preokupimit t tij me studim dhe shkrim rreth asaj q ka t bj me kt tem dhe t ndihmoj pr t'u zgjeruar, nse ka nevoj pr t dhe pr t'u koncentruar n t nse lypset prej tij koncentrim me lexim dhe shkrim, studim dhe rezonim. Pr at u pranua kjo ftes e bekuar dhe e mireseardhur, e cila arriti nga nj vend islamo-arab, u prgatit pr t nj seminar pr nj koh t shkurtr prplot me pun t shpeshta dhe udhtime e vizita t njpas-njshme.

1 N mesin e tyre ishte edhe solemniteti t cilin e organizoi Organizata Islame e Studentve, m 22 Dhul-hixhxhe t vitit 1400 hixhrij, n salln e madhe t simpoziumeve n kryeqytetin e shtetit verior t Indis, Lakheneu, dhe prej rezultateve dhe gjurmve t tij t dobishme q mbetn ishte edhe ligjrata e autorit t ktyre rreshtave, e cila m von u botua me titull: "Shekulli i ri i XV-t i hixhretit, n dritn e historis dhe realitetit", n tri gjuh, urdisht, arabisht dhe anglisht. Ajo pati jehon dhe pranim t mir n mjediset fetare dhe shkencore.

6

ktual t vendit, po ashtu pjesa m e madhe e ktij seminari u lexua n nj tubim t madh n klubin kulturor t Mekes, n fund t muajit Safer 1404 h/6 Dhjetor 1983 dhe u botua n prmbledhjen Biseda t botuara me vllezrit tan arab dhe musliman.

Por, krahas bazave t forta valide dhe aspekteve t ndrit-shme e inkurajuese q kishte n tem, punimin e prshkon natyra e improvizimit dhe vshtrimit azhur t asaj q ka t bj me kt tem nga afr ose larg pr shkak t kohs s shkurtr dhe preokupimit t trurit.

Pas ksaj, autori u ftua nga Sekretariati i Prgjithshm pr simpoziumin e katrt botror pr biografin dhe sunetin e Pej-gamberit a.s., i cili mbahej n lokalet e Ez-herit t famshm n Kajro. Bashk me t ishte lista e temave t propozuara pr t'u paraqitur n kt simpozium, prej atyre temave ishte edhe Ndikimi i misionit Islam n civilizimin njerzor. Kjo ftes dhe kjo tem e propozuar e ngjalli dshirn pr t'u zgjeruar n t dhe e preokupoi mendjen. Pasi q autori kishte prfunduar nga t menduarit rreth saj, ia kushtoi asaj iden dhe emocionet dhe i pushtoi pasionet e tij, gj q ishte shprehi e tij n kso temash shkencore dhe objektiva transkriptive, filloi ta shqyrtoj at srish, t regjistroj nn do titull ansor-gjat shpjegimit t aspekteve dhe fushave n jetn e popujve, komuniteteve dhe civilizimit, n t cilat jan paraqitur ndiki-met islame n format e tyre m t theksuara dhe n sqarimin e dhuntive t rndsishme dhe dhuratave themelore t Islamit dhe Pejgamberis s Muhammedit a.s. materiale t reja, argumente t forta dhe dshmi t huaja, t cilat e transferuan ligjratn prej nj artikulli t shkruar me azhuritet, n nj punim t shqyrtuar, t hollsishm dhe studim shkencoro-historik q trheq vmendjen e studiuesve dhe shkenctarve t matur musliman dhe jomusliman. Po ashtu meriton t pr-kthehet n gjuh t huaja dhe t'i prezentohet shtress intelek-tuale t prgatitur pr pranimin e s vrtets dhe realitetit, dshmive historike dhe deklaratave t kolosve t huaj dhe autoriteteve t shquara t mendimit dhe gjurmimit n botn perndimore dhe n nnkontinentin Indian.

7

Autori nuk u prmbajt dhe as q e ndaloi modestia q ta potencoj at q sht shkruar nga dora e tij pr disa aspekte t ksaj teme n shkrimet e tij t mhershme dhe n disa vepra t tij, kur e ka par se si ia ka dhn tems hakun e vet dhe nuk mund ta formuloj di m t mir se ajo, sepse do autor dhe shkrimtar pranon disa puhi t cilat nuk i jan t mundshme n do koh dhe do vend dhe nuk i zihet pr t madhe nj autori ose shkrimtari nse kopjon prej vetvetes pr vetveten dhe shkput pjes prej librave dhe shkrimeve t tij. Lexuesi, i cili i ndjek shkrimet e autorit t ktyre rreshtave dhe veprat e tij, do t has n pjes t cilat i ka lexuar n librat vijuese t autorit: humbi bota me dekadencn e muslimanve, ose Biografia pejgamberike, t mos flasim pr at q sht pr-mendur n prmbledhjen Biseda t hapura me vllezrit tan arab dhe musliman, por procesi i formulimit, kombini-mit, shkputjes s teksteve dhe prshkrimit e bn kt libr t vogl libr t ri me stil t dalluar shkrimi, t harmoni-zuar e kombinuar, konstruktiv e unik.

Autori, kur mori vesh pr shtyrjen e simpoziumit t katrt botror pr biografin dhe sunetin e Pejgamberit a.s., i cili qe prej motiveve t qasjes s srishme t autorit t ksaj teme, edhe at pa mos e caktuar terminin, e pa t arsyeshme ta bo-toj kt libr pr shkak lnds q prmban pr analiz, materialit pr veprimtart dhe t preokupuarit n fushat e da'es (thirrjes), si dhe kurajos pr autort dhe studiuesit, t cilt i nderoi Allahu me dituri t gjr dhe zemrmirsi, trimri n pranimin e realitetit dhe pr t'u zgjeruar dhe kryer at me dinjitet dhe merit. Kt studim t zgjeruar, i cili u b shum m voluminoz sesa seminari i par, e quajta Islami, ndikimi i tij n civilizim dhe merita e tij pr njerzimin. Qllimin ton e mbshtesim tek Allahu xh.sh.

Ebu-l-Hasen Ali el-Hasenij en-Nedevijj Akademia e Shkencave Islame, Asambleja e dijetarve, Lakheneu (Indi) 19 Sheval 1405 hixhrij 08.07.1985

8

ISLAMI

NDIKIMI I TIJ N CIVILIZIM DHE MERITA E TIJ PR NJERZIMIN

Falnderimi i takon Allahut. Lavdrimet dhe prshnde-tjet qofshin mbi Pejgamberin e Allahut, familjen dhe mbar shokt e tij.

SHTRIRJA DHE INTERNACIONALIZMI I TEMS

Tema Islami dhe ndikimi i tij n civilizim sht tem aktuale dhe e gjall, ajo nuk ka lidhje t fort vetm me pejgamberin e Muhammedit a.s. dhe misionin e msimet islame, por edhe me realitetin e jets, aktualitetin e njerzi-mit dhe ardhmrin e tij, si dhe rolin e ummetit islam n ndrtimin e civilizimit dhe orientimin e tij.

Kjo tem sht m e denj pr nj pun kolektive sesa individuale. Kjo tem, nga vet natyra e saj, sht interna-cionale njerzore, shtrihet n disa sfera t gjera e t ndry-shme.

Sfera kohore shtrihet prej shekullit t par islam e deri n shekullin n t cilin jetojm; sfera hapsinore shtrihet prej nj skaji n skajin tjetr t bots; sfera intelektuale shtrihet prej fushs s besimit (akaidit), deri n fushn e moralit dhe sjelljes, dhe prej sfers s shoqris dhe jets familjare, deri n sfern e politiks, sheriatit, jurisprudencs dhe marrdh-

9

nieve t popujve dhe komuniteteve mes vete; dhe prej sfers s formave qytetruese progresive precize, deri n sfern e arkitekturs, letrsis, poezis dhe shijes s lart.

donj nga kto sfera sht e gjer dhe prmban shum knde t shtrira, pr at nuk mund t'ia jap hakun sa duhet ksaj teme vetm se nj akademi e prbr prej profesor-ve t shquar, ekspert n fushat e veta t cilat kan lidhje t ngusht me kt tem e cila ndriohet me kolegjium profesi-onist n shkenc dhe hulumtim, besnik t ndershm n gjyki-min e gjrave, guximtar n dhnien e mendimit dhe rezulta-teve shkencore. Kshtu nj profesor e merr prsipr aspektin e besimit dhe t mendimit fetar, tjetri aspektin shoqror, i treti aspektin juridik dhe ligjor, i katrti parimin e liris dhe t barazis, i pesti t drejtat e gruas dhe pozitn e saj n shoqri, e kshtu me radh. Ajo sht m e prshtatshme pr nj enciklopedi t veant sesa pr nj libr dhe nj punim i cili prgatitet pr nj koh t shkurt dhe me mendime t shkaprderdhura e pun t shumta. Mirpo, sikur q kan thn t part (m mir dika se asgj) dhe nuk ka m t prkryer se Fjala e Allahut: Po edhe nse nuk i bie shi i madh, i bie nj rig(q i mjafton).2

OPERACIONET M T RNDA DHE M PRECIZE

Prej operacioneve m t rnda dhe m precize sht analiza kimike e civilizimit i cili sht fermentuar, seleksio-nimi i elementeve t cilat hyn n t n epoka t ndryshme dhe ne periudha t caktuara historike, kthimi i tyre n baz dhe burim, prcaktimi i peshave dhe i fuqis s ndikimit dhe pranimit t tyre, si dhe prcaktimi i atij i cili ka merita pr kt kontribut civilizues dhe reform rrnjsore. Kto eleme-nte dhe faktor kan hyr n skeletin civilizues dhe ne shoqrin njerzore, deprtuan n brendin e tyre dhe qar-kullonin n to si shpirti dhe gjaku, reaguan dhe prej tyre u formua nj natyr e veant pr kt civilizim, gj q ishte

2 Sure: el-Bekare 265

10

rast me faktort e formimit, edukimit, ambientit dhe ushqi-meve n jetn e individit dhe formimit t personalitetit t tij t veant dhe deri tani nuk sht zbuluar ndonj laborator kimik i cili do ta bnte punn e analizs historike e as ndonj mikroskop i cili do t'i zmadhonte kto pjes t imta q e luajtn rolin e tyre n formimin e veant t civilizimit.

Prandaj, patjetr duhet tu bhet nj studim i thell dhe i gjer historis s popujve, bashksive nacionale, vendeve dhe shoqrive, ashtu q t mund t bjm krahasim ndr-mjet t kaluars dhe s tashmes s tyre, ta njohim veprim-tarin e thirrjes islame dhe pejgamberis s Muhammedit a.s. n reformimin e besimit dhe n prmirsimin e tij, zhdukjen e gjurmve t injorancs, filozofive politeiste dhe traditave t trashguara, kthimin e rryms ideologjike prej nj ane n ann tjetr dhe ndryshimin revolucionar n cilsi dhe shembuj, si dhe t'ua nnshtrojm qytetrimit, konsolidimit dhe restaurimit. Por, kjo krkon studime t vyeshme dhe mund shpirtror dhe intelektual, mirpo ajo sht pun e dobishme. Nse kt nuk e arrin nj asociacion shkencor si UNESCO ose akademi n Evrop e Amerik, q kuptohet nga vetvetiu, patjetr t prcaktohet nj akademi n ndonj nga qendrat e Lindjes islame ose ndonj nga universitetet islame, e nuk ka dyshim se kjo do t jet m e dobishme dhe m e mi-rseardhur se shum pun shkencore me t cilat merren kto akademi e universitete t cilave ua prkushtojn fuqit dhe mjetet e tyre.

VSHTIRSIA E PRCAKTIMIT T FUSHAVE T NDIKIMIT

Prcaktimi i fushave t ndikimit islam n civilizimin nje-rzor sht i rnd dhe gati jopraktik, sepse ky ndikim sht przier me organizimin e civilizimit sikur gjaku me mishin, pr at kta popuj dhe bashksi nacionale m nuk i vrejn kto ndikime dhe nuk u shkon ndrmend ndonjher se ato jan elemente t fytyrave barbare. Ato tashm jan br nj pjes prej pjesve dhe mendimit t tyre, qytetrimit dhe

11

jets s tyre. Ktu do ta prsris at q e kam thn m par n librin tim 'humbi bota me dekadencn e muslima-nve, duke folur pr qytetrimin islam dhe ndikimin e tij n orientimin njerzor.

NDIKIMI I PRGJITHSHM INTERNACIONAL

Natyrat dhe mendjet e njerzve ndryshoheshin dhe ndikoheshin nga Islami me vetdije ose pa vetdije, ashtu si bie nn ndikim natyra e njeriut dhe bimve n stinn e pranvers, zemrat e egra mkatare filluan t zbuten dhe fri-kohen, parimet islame dhe t vrtetat e tij filluan t derdh-en n thellsin e shpirtrave dhe t deprtojn n brendi, vlera e sendeve filloi t ndryshoj n syt e njerzve, para-metrat e vjetr t transferohen dhe t'i zvendsojn para-metrat e rinj, injoranca (xhahilijeti) u b nj lvizje regre-sive, ruajtja e s cils ishte konservativizm dhe mendjeleh-tsi. Islami u b gj e ngritur bashkkohore, t'i prkassh atij dhe t'i manifestosh format e tij ishte prej menuris dhe shkathtsis. Popujt, e bile edhe toka, i afrohej dalngadal Islamit, ndrkaq banort nuk e vrenin lvizjen e tyre, ashtu si nuk e vrejn banort e siprfaqes s toks rrotullimin e tyre rreth diellit. Kjo shihet n filozofin, fen dhe qytetri-min e tyre, kt e ndjenin brendit dhe ndrgjegjet e tyre, prej tij ushqehen lvizjet reformiste t cilat u paraqitn tek ata, madje edhe pas dekads s muslimanve.3

DHJET DHURATA T RNDSISHME DHE PRIVILEGJE THELBSORE

Mirpo, nse sht e domosdoshme q t prcaktohen aspektet dhe sferat n jetn e bashksive, popujve dhe civili-zimi n t cilat jan demonstruar ndikimet islame n format e tyre m t theksuara, ather do t'i prcaktojm n mny-

3 "Madha hasirel el-alemu bi inhitatil muslimin" f. 137, botimi i 13 v.1982 Darul kal-em Kuvajt.

12

r koncize dhe zgjedhse n dhjet prej dhuratave t rnd-sishme dhe privilegjeve thelbsore t shtrenjta, t cilat e kan pasur rolin m t madh n orientimin e gjinis njer-zore, reformimin, udhzimin, zhvillimin dhe lulzimin e tij, dhe t cilat krijuan nj bot t re e t ndritshme q nuk i prngjan me asgj bots s vjetr e t venitur, e ato jan si vijon:

- besimi i kulluar i qart i njshmris s Allahut xh.sh. (Teuhid);

- parimi i unitetit njerzor dhe i barazis njerzore; - proklamimi i prestigjit dhe i ekselencs njerzore; - kthimi i prestigjit t gruas dhe dhnia e t drejtave dhe

privilegjeve t saj; - luftimi i dshprimit dhe pesimizmit dhe ngjallja e

shpress, aspirats, besimit dhe mburrjes n shpirtin e njeri-ut;

- bashkimi i fes dhe ksaj bote dhe njsimi i radhve t shprndara dhe taboreve ndrluftuese;

- krijimi i lidhjes s shenjt t prhershme mes fes dhe shkencs, lidhja e ardhmris s njrs me tjetrn, hiper-bolizimi i vlers s shkencs dhe inkurajimi pr t, si dhe udhzimi i saj n shkenc atraktive t dobishme drguese tek Allahu;

- prdorimi i mendjes dhe shfrytzimi i saj madje edhe n shtje fetare dhe inkurajimi pr prsiatje n vetvete dhe n horizonte;

- detyrimi i ummetit (popullit) islam pr ta pranuar pr-gjegjsin e udhzimit t bots dhe mbikqyrjes s moralit, drejtimeve dhe sjelljes s individve dhe popujve si dhe ta bart prgjegjsin pr drejtsi dhe dshmi pr hir t Allahut;

- uniteti ideologjik civilizues ndrkombtar. Nn do titull hyn rrfim i gjat, qasje e hollsishme,

precize e besnike ndaj civilizimeve dhe periudhave t injo-rancs t cilat i paraprin misionit t Muhammedit a.s.

13

dhe njeriut i cili lindi pas pejgamberis. donj prej kty-re titujve sht tem e nj libri n vete, i cili mund t ket qindra faqe.

Do ti shqyrtojm kto sfera, n t cilat u pa ndikimi islam rrnjsor dhe revolucionar nj nga nj dhe do t'i he-dhim disa vrojtime suksesit t ndikimit islam dhe msimeve t tij njerzore ndrkombtare.

14

BESIMI I ILTR E I QART I NJSHMRIS S ALLAHUT

E shqyrtojm dhuratn e par t Islamit dhe begatin e madhe t Muhammedit a.s., e ajo sht se Islami ia fali njerzimit besimin e pastr dhe t shtrenjt t njshmris s Allahut. Ai sht besim i gjall, mrekulli e gufuar n fuqi dhe gjallri, ndryshues i rrethanave dhe shkatrrues i zotave t rrejshm, njerzimi nuk ka pasur dhe nuk do t mund t ket si ky besim deri n Ditn e Gjykimit.

SHIRKU DHE IDHUJTARIA, DHE NDIKIMI I TYRE N JETN E NJERIUT

Ky njeri q mban pretendime boshe dhe botkuptime t thata prej poezis, filozofis, politiks dhe sociologjis; ky q i robroi popujt dhe vendet shum her; ky q transferoi gurt statik n lule aromatike t kndshme, i shprtheu lumenjt prej brendis s maleve; ky q pretendonte ndonj-her hyjnit; ky njeri u prkulej gjrave pa vler, t cilat nuk sillnin as dm as dobi, as nuk jepnin e as nuk ndalonin: Nse miza ua rrmben atyre ndonj send, ata nuk do t mund ta shptojn at prej saj, i dobt sht edhe lutsi edhe i luturi. 4

4 Sure El-Haxh 73.

prulej para gjrave t cilat i kishte ndrtuar me dorn e vet, frikohej dhe shpresonte pr t mira prej tyre. Ai nuk u ra n sexhde (u prkul) vetm kodrave, lumenjve, drunjve, kafshve, shpirtrave, djajve dhe feno-meneve t tjera natyrore, por u ra n sexhde (u prkul) po ashtu edhe insekteve dhe krimbave, tr jetn e vet e kaloi

15

ndrmjet parafytyrimeve dhe psikozave, ndrmjet imagjina-tave dhe iluzioneve, dshirave dhe ndrrave, rezultat i natyrshm i s cils ishte frika dhe lodhja, anarkia ideologj-ike dhe shqetsimi shpirtror, si dhe humbja e besimit dhe jostabiliteti.

India Brahmaniste u dallua n veanti me zota t shum-t, hyjni dhe perndesha. Idhujtaria e arriti kulminacionin e vet n shekullin VI t ers son. Numri i zotave n kt shekull, kishte arritur 320, 5

BESIMI I NJSHMRIS S ALLAHUT DHE NDIKIMI I TIJ N JET

do gj e tmerrshme dhe e dobi-shme u shndrrua n Zot i cili adhurohej.

Kur'ani dhe pejgamberia e Muhammedit a.s. proklamuan se kjo bot nuk sht pa sundues, e as pa shtet t prbashkt t disa sunduesve, por ajo ka nj sundimtar, e ai sht Krijuesi, Ndrtuesi, Dirigjuesi dhe Drejtuesi i saj. Atij i takon tr krijimi dhe shtja dhe Atij i takon gjykimi: Vetm Atij i takon krijimi dhe sundimi6 n kt bot, nuk ndodh asgj pa urdhrin dhe fuqin e Tij dhe se motivi i vrtet i ekzistencs s Tij sht vullneti dhe fuqia e Tij, i tr ky kozmos i sht nnshtruar Atij n qensin dhe ekzistencn e vet, i sht dorzuar Atij dhe i sht prulur urdhrit t Tij: E Atij i sht dorzuar gjithka n qiej e n tok7, pr at krijesat t cilat posedojn vullnet dhe dshir t lir duhet t'i nnshtrohen Atij, Vini re! Adhurim i sinqert sht vetm ai pr Allahun!8

Ndikimi i par racional pr njeriun, i cili rezultoi prej k-tij besimi sht se tr bota e prcjell nj qendr dhe sistem. Njeriu n pjest e tij t shtrira sheh nj lidhje t

5 Konsulto: "El-Hind El-Kadime", e autorit R.C.But. 6 Sure El- A'raf 54 7 Sure Ali Imran 53. 8 Sure Ez-Zumer 3.

16

qart reciproke dhe unitet n zakon q t vij me koment t kompletuar pr jetn dhe t ngrihet ideja dhe veprimtaria e tij n kt gjithsi mbi urtsi dhe fakt.

JEHONA E BESIMIT MBI NJSHMRIN E ALLAHUT N BOT DHE NDIKIMI I TIJ N

RELIGJION

Ajo sht pejgamberia e Muhammedit a.s., e cila ia fali njerzimit kt dhurat t rrall, besimin mbi njshmrin e Allahut (Teuhidin), i cili ishte i panjohur e harruar, i syrgjy-nosur e i mashtruar m tepr se do besim n bot, pastaj e tr bota e prsriti jehonn e tij dhe prej tij u ndikuan pak a shum tr filozofit dhe ideologjit botrore.

Disa religjione t mdha, t cilat u zhvilluan mbi idhuj-tari dhe zota t shumt dhe u njsuan me t si mishi e gjaku, n fund u detyruan t pranojn, e bile edhe me z t frik-suar dhe pshpritje n vesh se Allahu sht Nj, i cili nuk ka shok, iu imponua t'i komentoj botkuptimet e veta politei-ste n mnyr filozofike, gj q do t'i pastronte nga akuza e idolatris dhe risive (bidat) dhe do t'i bnte t ngjashm me besimin e njshmris s Allahut (Teuhid) n Islam. Udhhe-qsit dhe shrbyesit e tyre religjioz filluan t turprohen nga konfirmimi i idolatris (shirkut) dhe turproheshin nga prmendja e saj. Tr kto sisteme politeiste u goditn nga kompleksi i inferioritetit dhe ndjenja e nnmimit dhe posht-rimit, pr at kjo dhurat qe prej dhuratave m t shtrenjta t ciln e pati fat njerzimi duke iu falnderuar pejgambe-ris s Muhammedit a.s.

Kt realitet doktrinor shpirtror dhe rolin e tij n edu-kimin e njeriut dhe orientimin e qytetrimit jashtzakonisht bukur e ka ekspozuar profesori i yn i shquar, zotri Sulej-man En-Nedviju, n librin e tij t shklqyeshm e t shquar Jeta Pejgamberike me fjalt:

Popujt t cilt nuk e kan shijuar (nuk e din sh.p.) be-simin n njshmrin e Allahut (Teuhidin), vshtir e njohn domethnien e njerzis, por e konsideronin veten t nn-

17

shtruar n do manifestim t fuqis, ndrkaq besimi mbi njshmrin e Allahut (Teuhid), me t cilin erdhi Muham-medi a.s. Pejgamberi i Allahut, ishte ai besim i cili arriti ta liroj njeriun nga ankthet (tmerret sh.p.) t cilat domi-nonin mbi ndjenjat e tij, pr at duke iu falnderuar ktij besimi ai m nuk i frikohej askujt prve Allahut.

Atij iu prkul e nnshtruar ajo q besonte m par dhe e konsideronte burim ose prfaqsim t fuqis sunduese kreative, si dielli, toka, lumi, deti etj., tek ai u rrnjos frikrespekti mbretror dhe lartmadhria sunduese pr njeriun, pr at hyjnit e Babilonis dhe Egjiptit, Indis dhe Iranit si dhe deklaruesi Un jam zoti juaj m i madh (ka pr qllim faraonin sh.p.) nuk u shfaqn ndryshe vetm si shrbyes t njeriut, kujdestar t interesave t tij dhe mbrojts i prons s tij. Hyjnit nuk i emronin ata sun-dimtar e as q i shkarkonin, por ai i cili i lartsonte dhe ndrtonte ishte vet njeriu, shoqria njerzore e cila i ishte nnshtruar pushtetit t hyjnive, ishte shoqri e lig, e coptuar dhe e ndar n klasa t cilat i sundonin traditat tirane, i shndrruan njerzit n autoritativ dhe t nn-muar: ky i takon klass s lart e ky tjetri asaj t ult, kt e ka krijuar Bermishori (i madhi i hyjnive t Indis) prej koks s tij, pr at sht autoritativ, zotri, ndrkaq at e ka krijuar prej kmbs s tij, pr at sht i pavler, shrbtor. Ai tjetri sht krijuar prej dors s Zotit t madh, pr at duhet ta prfaqsoj klasn mesatare t njerzve, pr at ishte e natyrshme prej tiranis s ksaj doktrine (besimi) q t jet shoqria njerzore atbot e ndar n grupe dhe klasa sipas origjins dhe fisit duke e injoruar kuptimin m t thjesht t parimit t barazis dhe prestigjit njerzor dhe dhnies s t drejtave t barabarta. Pr at bota ather nuk ishte gj tjetr vetm se nj aren pr lufta, pr mburrje t grupeve dhe shtresave. Kur erdhi Islami, i shpartalloi errsirat dhe pr her t par e njohn njerzit besimin pr njshmrin e Allahut, domethnien e vllazris njerzore e cila i rregulloi plasaritjet dhe i zhduku kriteret artificiale. Me kt besim e arriti njeriu at

18

q iu rrmbye nga e drejta e tij n barazi. Historia sht dshmitare m e mir pr rezultatet pozitive efektive t ktij besimi dhe shkalls s ndikimit t tij n mentalitetin e popujve dhe komuniteteve t cilt e pranuan, deshn ose nuk deshn, vlern e ktij besimi, edhe pse vazhdojn ti injorojn kuptimet dhe efikasitetin e tij real n reformimin e fuqive dhe kritereve.

Atyre popujve q nuk besojn n parimin e njshmris s Allahut (Teuhid)- madje edhe n kohn ton - u mungon ky ideal i sinqert pr barazin njerzore, nuk sht se ti nuk i sheh manifestimet e tij vetm n shoqrit dhe tubimet e tyre, por ti nuk do ta shohsh manifestimin e barazis madje edhe n faltoret e tyre, kur prgjegjsit e tyre ballafaqohen me trajtimin e njerzve n baz t rangjeve t tyre (protokoleve).

Nuk ka dyshim se muslimant jan n mirqenie,- kt parim e njohn qe trembdhjet shekuj duke iu falnderuar besimit t tyre mbi njshmrin e Zotit t Lartsuar e t Gjithfuqishm,- u liruan prej kritereve artificiale dhe kla-save t diktuara. Njerzit n Islam jan t barabart si dhmbt e krhrit, nuk i ndan ata ngjyra ose vendi dhe nuk dallohet n mes tyre nacionalizmi dhe shovinizmi. Qndruan para Zotit t tyre t prkulur, t nnshtruar, t bindur edhe kur bashkpunojn n jetn e tyre, ata jan fisnik, t barabart, nuk dallohen mes vete prvese n besim dhe nuk ka merit asnjri prvese me pun, M i ndershmi prej jush tek Allahu sht m i devotshmi .9

NDIKIMI I BESIMIT ISLAM MBI NJSHMRIN E ALLAHUT N INDI

Studiuesi i njohur indian K.M.Panikkar, duke folur pr ndikimin e besimit islam mbi njshmrin e Allahut n men-talitetin e popullit indian dhe religjionet e tij, thot: 9 "Es-siretun-nebevije", e shkenctarit t shquar Sulejman en-Nedvij p.4, f. 523 - 524.

19

sht e qart dhe e konfirmuar se ndikimi i Islamit n religjionin hindus ka qen i thell n kt periudh (islame). Ideja e adhurimit t Allahut te hindust i ka borxh Islamit. Krert e mendimit dhe t fes n kt shekull, edhe pse i quajtn hyjnit e tyre me emra t ndryshm, thirrn n adhurimin e Zotit dhe deklaruan se Zoti sht Nj dhe Ai meriton t adhurohet, prej tij krkohet shptimi dhe lumtu-ria. Ky ndikim u manifestua n religjionet dhe agjitimet t cilat u paraqitn n Indi n periudhn islame, si p.sh.: religjioni Bhagti dhe agjitimi i Kebit dasit."10 11

I njjt sht rasti edhe me fraksionin q quhet Sikh, i cili luajti rol t rezikshm n sfern politike, ushtarake dhe sociologjike n shoqrin e prgjithshme hinduse. Prej fakte-ve t konstatuara nga historia e ktij fraksioni sht se qllimi final i themelimit t ktij drejtimi n religjionin hindus ka qen pastrimi i doktrinave religjioze, dhe se themeluesi i ktij religjioni Baba Nak, ka qen i ndikuar prej msimeve islame. Njohurit e tij n gjuhn persiane dhe n fe i mori nga nj person musliman i njohur me devotsh-mri, emri i t cilit ishte Sejjid Hasen.Ai ka qen objekt i prkujdesjes dhe butsis s tij, po ashtu jan prmendur edhe emra t tjer nga hoxhallart dhe msuesit e tij musliman. Numri i tyre arrin deri n gjasht persona. Transmetohet se i ka vizituar dy vendet e shenjta (Mekken dhe Medinn sh.p.), ka kaluar nj koh n Bagdad, ka pasur lidhje t veant me sheh Feridin, i cili ishte prej shehlerve t mdhenj t Tarikateve n Penxhab. Baba Nak n thirrjen dhe msimin e tij koncentrohej n besimin pr njshmrin e Zotit dhe barazin e njerzimit si dhe largimin nga adhurimi i putave dhe idhujtaria.

12

10 Poet sofist, e kritikonte shoqrin indiane dhe thirrte n t sot m, ekzistojn polemika n religjionin e tij. 11 A Survey of indian History, p.132. 12 Shih m detalisht :Machauliffe: The Sikh religion, Seva Rami Singh Life of Guru Manak.

20

Dr. Tarachandi, n librin e tij Ndikimi i Islamit n kulturn indiane duke iu referuar librit religjioni i Indis t autorit Barith, thot:

Prej asaj q duhet prsritur sht se shkollat religji-oze dhe filozofike n jug t Indis kan qen n trsi si uni-on huazim prej sistemeve ideologjike klasike, por nga aspe-kti i grupimit ose prioriteteve specifike pasqyr pr ndikimin islam dhe e bn t logjikshm se ata jan ndikuar nga Islami.13

NDIKIMI I BESIMIT MBI NJSHMRIN E ALLAHUT N BOTN KRISHTERE

Profesori Ahmed Emin thot: N mes t krishterve u shfaqn kontradikta n t cilat

shihet ndikimi islam. Prej saj sht se n shekullin VIII t ers s re, gjegjsisht n dy shekuj t dytin dhe t tretin hixhrij, n Septimani, 14

Po ashtu thirrte n shkatrrimin e fotografive dhe ikonostaseve. Kjo ndodhi ngase n shekullin VII dhe IX t ers s re, ose shekullin e III dhe IV t hixhretit, u paraqit nj drejtim i krishter i cili e refuzonte shejtrimin e fotogra-five dhe ikonostaseve. Imperatori romak, Lio i tret, dha urdhr n vitin 726 t ers son ku e ndalonte shejtrimin e fotografive dhe ikonokstaseve, kurse n vitin 730 t ers son dha urdhr tjetr, n t cilin kt e konsideronte idolatri. Po kshtu vepronte edhe Konstantini V dhe Lio IV,

u paraqit nj lvizje e cila thrriste n mohimin e t rrfyerit para priftave dhe se prifti nuk ka ingerenc n t, por njeriu duhet t'i lutet vetm Allahut pr faljen e mkateve q i ka br, ndrkaq Islami nuk ka prifta, murgj dhe rabina, dhe sht e natyrshme q mos t ket n t t rrfyer.

13 F.107 ? 14 Septimani sht krahin e vjetr franceze n jugperndim t Francs, buz detit Mesdhe.

21

derisa Papa Gregori II dhe III, Germaniusi patriku i Konsta-tinit dhe perandori iranian ishin prej prkrahsve t adhuri-mit t fotografive dhe n mes tyre ndodhi konflikt i ashpr, pr detajet e t cilit nuk ka vend. E gjith ajo q dshirojm ta prmendim sht se disa historian prmendin se thirrja pr flakjen e fotografive dhe ikonostaseve ka qen e ndikuar nga Islami, dhe thon: "Klaudiusi, episkopi i Torinos (i cili u emrua n vitin 827 t ers son, ose prafrsisht 213 hixhrij), i cili i digjte fotografit dhe kryqat dhe ndalonte nga adhurimi i tyre n peshkopatn e tij, lindi dhe u edukua n Spanjn islame."

Urrejtja e Islamit ndaj ikonostaseve dhe fotografive sht e njohur. Buhariu dhe Muslimi transmetojn prej Aish-es r.a. se ka thn: Erdhi Pejgamberi a.s nga udhtimi, e un e kisha mbuluar nj dritare me plhur n t ciln kish-te fotografi, posa e pa e hoqi at, iu ndryshua fytyra dhe tha:" Oj ilahie, dnim m t madh Ditn e Gjykimit do t ken ata njerz t cilt i bjn konkurenc krijess t Allahut." Tha (Aisheja): "E prem dhe bm prej saj nj ose dy jastk. Hadithet rreth ksaj shtjeje jan t shumta.

Po ashtu, ka pasur nj fraksion t krishter 15, q e ka shpjeguar doktrinn e trinitetit t prafrt me njshmrin (e Allahut sh.p.), si dhe ka mohuar hyjnin e Isait a.s. 16

Ai i cili e lexon historin fetare t Evrops dhe historin e kishs krishtere mund ta vrej ndikimin racional t Islamit n konfrontimet e reformatorve dhe demostruesve kundr sistemit episkopian dominues, ndrkaq agjitimi reformues i LUTERIT, i cili u shfaq n shekullin XVI ers son, e ku u paraqitn pasqyrime t zbehta t msimeve islame dhe rolit t tij n reformizm - si paraqitn reflektimet e nj drite n vend t largt, rrezet e s cils i shpojn mburojat e dendura penguese prej nnshtrimit t mentalitetit t mesjets nga modelet e vjetra dhe shtypjes s kishs si thot autori i

15 Haime's Christianity and Islam in Spain. P. 116. 16 "Duhal-Islam" p. I. f. 364 - 365.

22

shquar krishter J.Bass Mullin Ger,17- dhe pr shkak t ndiki-meve t mdha t Polisit (A.D. 65 - 10) mbi krishterimin dhe nnshtrimit t tij (krishterimit sh.p.) ideve dhe komentimit t tij pr doktrinn krishtere, si thot Ernest De Bunsen. 18

17 Konsulto: Daritetu Mearif Britania, artikulli i J.Bass Mullin Gerit pr Martin Luterin. 18 Konsulto librin: Islam or true christiamity. Ernest de Bansen.

Protestantizmi, t cilin e shpiku Luteri, prmban ide liberaliste n shtjet e ksaj bote dhe ato fetare, po ashtu n njohjen individit t drejtn e vlersimit dhe gjykimit dhe tolerancn fetare, e kjo sht n kundrshtim me imitimin dhe me pushtetin religjioz, ndrkaq shpirti i protestantizmit sht n prgjegjsin e individit vetm ndaj Zotit e jo ndaj kishs.

23

PSE DSHTUAN KTO PRPJEKJE DHE NUK ERDHN ME REZULTATIN E PRITUR

Ktu, patjetr le t prkujtojm nj fakt t amshueshm t cilin e konfirmoi historia e religjioneve dhe e pranoi psika e popujve; e ai sht se lvizja reformuese revolucionare rrnjsore n religjione psoi falsifikim ose devijim rrnj-sor - sado q patn sinqeritet dhe dhan mund prgjegjsit dhe thirrsit pr n kto lvizje - pasi nuk u shkputn qart nga kto religjione t devijuara ose t falsifikuara dhe nuk u distancuan prej tyre, pr at mbeti ky fraksion i mishruar n shoqrin e tij t madhe fetare e cila ia mohoi doktrinat e tij kryesore themelore dhe e pranoi parimin e tolerances, i cili sht i pamundshm. Epilogu i ktyre fraksioneve dhe misioneve m n fund ishte shkrirja n kt religjion,ndrsa t gjith kontributin dhe mundin q dhan prijsit e ktyre lvizjeve reformuese dhe revolucionare i mori era. Kshtu sht edhe m lvizjet revolucionare n revolucionin e krishter si dhe lvizjet e thirrjes n monoteizm dhe barazi njerzore t cilat u paraqitn n Indi, e q i prmendm.

Pr kt, qndrimi i pejgamberve t mparshm dhe qndrimi i fes islame ka qen i qart dhe konkret n t nuk ka pasur dilem e as paqartsi, i fort, n t nuk ka pasur dobsi dhe as labilitet. Kjo u theksua n fjaln e Pejgamberit ton Ibrahimit a.s., dhe besimtarve q ishin me t, drejtuar idhujtarve n kohn e tyre, fjal t ciln e ka prcjell Kur'ani: Ju e keni shembullin m t mir te Ibrahimi dhe te ata q ishin me t, kur i than popullit t vet: Ne trhiqemi prej jush dhe prej asaj q adhuroni, pos Allahut, nuk besojm tuajn, prandaj ndrmjet nesh e jush sht e hapt armiqsia e urrejtja deri sa t besoni vetm Allahun Nj! (nuk e keni shembull) Me prjashtim t fjals s Ibrahimit thn babait t vet:Un do t krkoj falje pr ty, po un nuk kam n dor asgj pr ty

24

te Allahu! Zoti yn, vetm Ty t jemi mbshtetur, vetm nga Ti jemi t kthyer dhe vetm te ti sht e ardhmja!19

Kjo nuk ka qen e kufizuar n koh ose shoqri, por Ibrahimi me kt i porositi ithtart dhe pasardhsit e tij Kur'ani thot: (Prkujto o i Drguar) Kur Ibrahimi babait t vet dhe popullit t tij i tha:Un jam i drguar prej asaj q adhuroni ju, prve Atij q m krijoi, dhe q Ai do t m drejtoj! Dhe ai (Ibrahimi) e la t prjetshme at fjal (besimin n nj Zot) ndr pasardhsit e vet me shpres q ata t kthehen prej rrugs s gabuar n rrugn e drejt.

20

Fal ksaj, Islami mbeti fe e qart, e prkrahur duke e mbrojtur shpirtin dhe msimet e tij deri n kt moment t shkatrroj me argument at q u shkatrrua dhe ta bj t jetoj me argument at q jetoi.

21

19 Sure Mumtehine - 4. 20 Sure Zuhruf: 26 - 28. 21 Sure El Enfal: 42

25

PARIMI I UNITETIT DHE I BARAZIS NJERZORE

PROKLAMIM GRANDIOZ HISTORIK PR VLLAZRIN NJERZORE

Begatia e dyt madhshtore njerzore e Pejgamberit a.s. dhe bamirsia e tij mbijetuese lvizse n bot sht koncepti i unitetit njerzor. Njeriu sht i shprndar npr fise, popuj e klasa, disa prej tyre m posht prej t tjerve, si dhe n fanatizma t ngusht. Dallimi mes ktyre klasave ishte i madh, sikur q sht dallimi ndrmjet njeriut dhe kafshs, t lirit dhe robit, adhuruesit dhe t adhuruarit. Absolutisht nuk ka ekzistuar ide pr unitetin dhe barazin dhe pas shum shekujve t shuarjes totale dhe territ dominu-es Pejgamberi a.s. e kumtoi at proklamim shqetsues habi-ts pr mendjet, si ndryshues t rrethanave: O ju njerz, Zoti juaj sht nj, dhe babai i juaj sht nj, gjith ju jeni t Ademit, e Ademi sht prej toke. Njmend m i ndershmi prej jush tek Allahu sht m i devotshmi dhe nuk ka prparsi arabi ndaj joarabit, vetm se me devotshmri.22

Ky proklamim prmban dy kumtesa t cilat jan dy shtyllat mbi t cilat ngrihet siguria dhe paqja, mbi ta u ngrit paqja n do vend dhe koh, ato jan uniteti i Krijuesit dhe uniteti njerzor. Pr at, njeriu sht vlla i njeriut dy her:

22 kenzulummal (Ky sht hadith (fjal) e Pejgamberit a.s. sh.p.)

26

nj her, gj q sht edhe kryesore, sepse Zoti sht nj, dhe hern e dyt, se babai sht nj: O ju njerz! Kini frik Zotin tuaj q ju ka krijuar prej nj vete (njeriu) dhe nga ajo krijoi paln (shoqn) e saj, e prej atyre dyve u shtuan burra shum e gra. Dhe kini frik Allahun me emrin e t Cilit prbetoheni, ruajeni farefisin (akraba-llkun), se Allahu sht mbikqyrs mbi ju 23 ; O ju njerz, vrtet ne ju krijuam ju prej nj mashkulli dhe nj femre, ju bm popuj e fise q t njiheni ndrmjet vete, e s'ka dyshim se tek Allahu m i ndershmi ndr ju sht ai q m tepr sht ruajtur (nga t kqijat) e Allahu sht shum i dijshm dhe hollsisht i njohur pr do gj.24 Po ashtu Pejgamberi i Allahut thot: Allahu e largoi prej jush fanatizmin pagan dhe mburrjen e njeriut me strgjyshr, por ai sht besimtar i denj ose plangprishs i dshpruar, njerzit jan bijt e Ademit, ndrkaq Ademi sht krijuar prej toke, nuk ka prparsi arabi ndaj joarabit, pos se me devotshmri.25

23 Sure En Nisa: 1 24 Sure El Huxhurat: 13 25 Transmeton: Tirmidhiu dhe t tjert.

Pr kt arsye feja islame ka qen realitet i prgjith-

shm dhe revolucion i prbashkt pr tr komunitetet, popujt, rasat, gjinit, familjet, shtpit, hapsirat dhe troj-et, n t nuk ka monopol, si kishin monopol levitt prej ifutve ose bahmant prej hindusve. N t nuk shquhet nj popull nga tjetri e as nj origjin nga tjetra, n t nuk bazohet sipas origjins dhe gjakut, por n t bazohet vullneti dhe dshira, studimi i qlluar, rritja e vlersimit dhe priori-teti n Xhihad (prpjekje) dhe orvatje (shkencore, sh.p. - ixhtihad). Imam Ahmedi transmeton me zinxhirin e tij prej Pejgamberit a.s., se ka thn: Sikur t kishte qen dituria n plejad (n yje lart n qiell sh.p.), do ta merrnin at njerzit prej persianve.

27

Arabt, n tr shekujt e tyre, e lavduan donjrin q u shqua n shkencat fetare dhe kishte sukses t lakmueshm n to, ua pranuan atyre prirjen dhe udhheqjen n to, iu ngjitn atyre atribute dhe ofiqe, gj q nuk e bn me shum prej arabve t cilt u dalluan n kto shkenca. Kshtu Imam Muhammed Ibn Ismail (Ibn Ibrahim Ibn Mugire ibn Berdizbeh) el-Xhufij el-Buharit, autorit t Xhamius Sahih (lindi n v. 256 hixhrij) i dhan ofiqin Emirul-mu'minin - udhheqs i muslimanve n hadith (tra-ditn e Muhammedit a.s. sh.p.), ndrsa pr librin e tij than se sht libri m i vrtet pas librit t Allahut; Imam Ebul-lme'ali Abdul-melik el-Xhuvejni en-Njsaburit (lindi n v. 468) i dhan ofiqin Imamul-l-Haramejn - Imam i dy vendeve t shenjta (xhamis s Pejgamberit n Medine dhe Qabes n Mekke sh.p.); Imam Ebu Hamid Muhammed Ibn Muhammed el-Gazali et-Tusit (lindi n v. 505 hixhrij) i dhan ofiqin Huxhetul-l-Islam - argument i Islamit. Klientt dhe bijt e t huajve kan qen lider t bots dhe prgjegjs t muslimanve n tr qendrat e shtetit t gjer islam. N fund t shekullit t par hixhrij ata e arritn kulminacionin e dituris, dekretit fetar (fet'vas), fik'hut (s drejts islame) dhe hadithit (tradits Pejgamberike). Ky sht rrfimi i njo-hur; tr librat e gjeneratave, jetshkrimeve, historive dhe historia e civilizimit islam jan unik pr kt n shekujt e art islam n t cilt mbizotruan arabt, saq gjeniu i ara-bve, i famshmi Abdurrahman Ibn Haldun el-Magribij (lindi v. 808 hixhrij), tha: sht realitet i uditshm se bartsit e dituris te muslimant n pjesn m t madhe t tyre jan joarab, nuk jan prej shkencave fetare e as prej shkencave teorike, prvese shum rall. Nse ka pasur n mesin e tyre arab n prkatsin e tij, ai ka qen i huaj n gjuhn, edukimin dhe hoxhallart e tij, edhe pse populli sht arab dhe bartsi i sheriatit t tij sht arab. Poashtu thot: Ekspert i gramatiks ka qen Sibe Vejhi, pas tij Farisiju dhe pas tyre Ez-Zexhaxhi; t tr kta kan qen me origjin joarabe. Po kshtu kan qen edhe bartsit e hadithit, shkenctart e bazave t jurisprudencs islame (usuli fikh),

28

bartsit e apologjetiks (kelam), dhe numri m i madh i ko-mentatorve t Kur'anit (mufesirave).26

GJENDJA SHOQRORE PARA ISLAMIT DHE SHEJTRIMI I FISEVE DHE I INDIVIDVE

Ato jan fjal t amshueshme q doln nga goja e Pej-

gamberit a.s. n haxhin e lamtumirs, por kur e kumtoi Pej-gamberi a.s. kt proklamim t madh historic bota nuk ishte n gjendje t qet natyrore, (ku prshtateshin dhe kishte mundsi t'i mbaj kto fjal burrrore t qarta,) ky prokla-mim nuk ka qen m pak se nj trmet i tmerrshm e i fort. Ekzistojn disa gjra t cilat ndoshta mund t mbahen n mnyr graduale ose pas perdes, si p.sh. rryma elektrike, ne e prekim kur sht e mbuluar ose e shtyr brenda pruesve, por nse e prekim t zhveshur prjetojm tronditje t rnd ose na (vdes).

Kto rrug t largta dhe distanca t mdha t dituris, kuptimit dhe ides njerzore, t cilat i kaloi sot njerzimi fal thirrjes islame, paraqitjes s shoqris islame dhe pr-pjekjeve t misionarve, reformatorve dhe edukatorve, e bn kt proklamim grandioz, revolucionar, t furishm, trondits t foleve t paganizmit dhe fortifikatave t idhuj-taris dhe racizmit, realitet ditor normal n t cilin thrret sot do organizat politike dhe shoqrore n bot, e prej ktij sht Marrveshja (karta) pr t Drejtat e Njeriut (Human Rights Charter), flamurin e s cils e bartn Kombet e Bashkuara dhe deklaratat t cilat i jep do republik dhe do organizat pr t drejtat dhe barazin njerzore, pr at nuk e habisin asknd.

Njeriu prjetoi nj koh n t ciln mbizotroi botkup-timi i dominimit t disa popujve dhe familjeve si dhe se ata jan mbi nivelin njerzor. Disa familje dhe fise origjinn e tyre ia mveshnin diellit, hns dhe Allahut t Madhrishm, qoft i Lartsuar Allahu nga ajo q thon mbrapshtant. 26 Mukkaddimetu Ibn Haldun. f. 401 e rezymuar.

29

Kur'ani na ka rrfyer thnien e ifutve dhe t krishte-rve, dhe thot: Jehudit dhe t krishtert than:" Ne jemi bijt e Allahut dhe t dashurit e tij. (XX) Faraont e Egjiptit pretendonin se ishin mishrim i zotit t diellit RAY dhe manifestim i tij. Ndrkaq, n Indi u njohn dy familje t cilat u quajtn Surexh Bensi, q do t thot bijt e diellit dhe Xhndr Bensi, bijt e hns. E pr sa i prket Iranit, perandort e tyre pretendonin se n venet e tyre qarkullon gjaku i Zotit, ndrsa banort e Iranit ata i shikonin me shejteri dhe hyjnizim. Prej ofiqeve dhe atributeve t peran-dorit (Kisra) Ebruvejz (590 - 628 e.t.s.) ishte: "Te zotat, njeri i amshueshm dhe te njerzit, Zot i vetm q nuk ka rival tjetr. Fjala e tij u lartsua dhe nami i tij u ngrit, lind me diellin, me shklqimin e tij dhe i shndrit nett e errta me dritn e tij."27 Po ashtu edhe perandort romak kan qen hyjni, pr at donjri q kishte n dor udhheqsin e shtetit ishte Zot dhe ofiqi i tij ishte Augustus, q do t thot "i muari, i madhrishm"28

Ndrkaq kinezt, imperatorin e konsideronin bir i qiellit. Besonin se qielli sht mashkull e toka femr dhe me bashkimin e tyre sht krijuar ky kozmos, dhe se imperatori Hata i Par sht fmija i par i ktyre dy bashkshortve.

.

29

Arabt do njeri tjetr e konsideronin barbar, prderisa fisi Kurejsh e shihte veten se sht fisi m i shquar arab dhe kt prioritet e ruante gjat ceremonive, pr at nuk i shoqronte njerzit e tjer n vendqndrimet dhe vendba-nimet e tyre, nuk hynin n Arafat me haxhinjt, por qn-dronin n Harem (vendin e shenjt sh.p.), qndronin n Muzdelife dhe thonin: "Ne jemi banort e Allahut n qytetin e Tij dhe shrbyes t shtpis s Tij. Po ashtu thonin: "Ne jemi Ahmes

30(t pamposhtur)."31

27 Irani n periudhn e Sasanidve f.104 28 Konsulto: "Bota Romake", Victor Chopart.j.gdr f.418 29 Shih: "Historia e Kins" e autorit Xhems Karkern. 30 Transmeton Buhariu prej Aishes r.a.

30

India u dallua nga fqinjt e saj dhe vendet tjera t bots me diferencn e madhe midis klasave t popullats dhe dallimin midis njerzve. Ka qen sistem i ashpr n t cilin nuk ka pasur butsi dhe elasticitet, ka qen i mbshtetur n fe dhe besim i nnshtruar interesit t Arijanve ozurpues dhe Brahmanve monopolizues t religjionit dhe shenjtris, i ngritur mbi bazn e artizanateve dhe shkathtsive dhe trashgimit t tyre, racizmit dhe familjarizmit, e kjo i tako-nte ligjit civil politik religjioz, t miratuar nga ligjdhnsit hindus, t cilt kan gzuar atribut fetar. Kshtu ligji i b i prgjithshm pr shoqrin dhe kushtetutn e jets, e ai i klasifikonte banort e Indis n katr shtresa:

-shtresa e klerikve dhe teologve, "Brahmant"; - lufttart dhe ushtart, Shatra; - bujqit dhe tregtart, Visana; -Shrbtort,Shodra. Kta t fundit jan shtresa m e

ult, ngase Krijuesi i gjithsis i ka krijuar prej kmbve t tij, ndrsa kta e kan obligim t'i shrbejn dhe dfrejn kto tri shtresa.

Ky ligj Brahmanve u dha pozit dhe vend, n t cilin nuk i shoqron askush. Brahmani sht njeri i falur, edhe nse i mbulon t tri bott me mkatet dhe punt e tij, nuk lejohet t'i vhet atij tatim dhe nuk dnohet me vdekje asnjher. Ndrkaq Shodrat e kan t ndaluar t posedojn pasuri, t deponojn thesar, t ulen me nj brahman ose t'ia prekin dorn, ose t'i msojn librat e shenjt. 32

Zejtarve, si gdhendsve, peshkatarve, kasapve, konopa-xhinjve, pastruesve dhe pjesmarrsve t pastrimit t qyte-teve, nuk u lejohej sipas normave t Menu Semerti q t

31 Ofiq me t cilin sht dalluar fisi Kurejsh pr hir t banimit t tij n tokn e shenjt dhe pran tempullit t Qabes (sh.p.) 32 Shih m gjersisht ligjin civil shoqror indian t quajtur "Menu Shaster", kapitujt 1,2,8,9,10,11, apo librin "Madhahasire al-alem bi inhitatil-muslimin - ka humbi bota me dekadencn e muslimanve" titulli: "Sistemi tiran i shtresave", f. 58-60; botimi i 13 darul-Kalem.

31

qndrojn brenda mureve t qytetit, e n qytet hynin pas lindjes s diellit, q t'i kryejn punt dhe angazhimet e tyre, ndrsa prej tyre dilnin para se t perndonte dielli. Pr at, pr shkak t ktij zakoni, ata nuk kishin hise n prjetimin e t mirave t jets qytetare dhe komoditetit t saj. Ata bnin jet t degraduar dhe t mjeruar nomade. 33

ROLI I ISLAMIT N KONFIRMIMIN E PARIMIT T BARAZIS NJERZORE DHE NDIKIMI I TIJ

NDRKOMBTAR

Pr sa i prket Islamit, ai e proklamoi parimin e barazis njerzore me fjal t qart e t kuptueshme, mbi t ciln nuk ka paqartsi dhe n t nuk ka rezerv, klasifikimin e bri vetm me devotshmri dhe vlera idealiste. Pr kt thot: O ju njerz vrtet ne ju krijuam juve prej nj mashkulli dhe nj femre, bm popuj e fise q t njiheni ndrmjet vete, e s'ka dyshim se tek Allahu m i ndershmi ndr ju sht ai q m tepr sht ruajtur (kqijat) e Allahu sht shum i Dijshm dhe hollsisht i njohur pr do gj34

Asnj shoqri njerzore nuk korri sukses sikur q korri Islami n konfirmimin e barazis mes brezave t ndryshm, pa marr parasysh klasat njerzore, lloj-llojshmrin n shfrytzimin e rasteve dhe mundsive pr pun. Nga pozici-onet e etnitetit t madh islam n Afrik, Indi, Indonezi dhe etnitetit t vogl islam n Japoni, u pa qart fuqia e Islamit

Figurat kolosale t Perndimit dhe orientalistt e stu-

diuesit e mdhenj e kan pranuar madhshtin e rolit t Islamit n konfirmimin e parimit t barazis njerzore dhe zbatimit t tij praktik n shoqrin e cila bazohet n t dhe punon sipas instruksioneve t tij. Autori i njohur H.A.R.Gibb n librin e tij Drejtimi islam - Whither Islam, thot:

33 Konsulto: "Menu Semerti', dhe konsulto m detajisht pr privilegjet e shtresave: "Menu and Yajnaval kya Jaysal", p. 85. 34 Sure El-Huxhurat: 13.

32

n mnjanimin e kontradiktave n breza dhe dokeve t cilat nuk eliminohen me kalimin e shekujve dhe gjat historis, pr at, nse sht e domosdoshme q vendin e konfrontimit dhe armiqsis ta kap ndjenja e solidaritetit ndrmjet dy shoqrive t mdha lindore dhe perndimore, ather domosdo duhet t'i drejtohemi Islamit pr ndihm dhe t mbshtetemi n t n realizimin e ksaj krkese.35

Eliminimi i dallimeve familjare dhe fanatizmave nacio-nale dhe t gjakut sht prej bamirsive dhe mburjeve m madhshtore t Islamit, ndrkaq, n epokn aktuale n t ciln jetojm, kjo bamirsi sht prej nevojave m t mdha t ktij shekulli. Nuk ka dyshim se popujt t cilt flasin anglisht kan arritur njfar suksesi n lidhjen e popujve mes vete dhe i solln bots njerzore mirsi dhe mshir, por fakti i pamohueshm, i cili domosdo duhet t pranohet, sht se ata dshtuan n eliminimin e animeve familjariste dhe nacionaliste.

Historiani filozof A.J. Toyanbee n librin e tij Civilizimi

n sprov thot:

36

Vllazria q e proklamoi Islami ka qen realitet dhe gj jo e rndomt, t ciln nuk e kan njohur popujt e Lindjes. Ne dyshojm se t krishtert e Siris jan sjell ndaj t krishterve t Iranit sikur q sillen vllezrit n mes vete, ashtu si sillen muslimant e Shamit ndaj vllezrve t vet n fe prej iranianve dhe i konsiderojn antar t nj familjeje.

Lawrence-e-Browne n librin e tij The prospects of

Islam thot:

37

Kt do ta prfundojm me dshmin e nj hinduseje zemrgjer, e cila sht prej zonjave kolosale m t shquara n nnkontinentin Indian. Ajo sht letrarja, poetesha n gjuhn angleze, Sarajini Naidu, e cila quhej Bilbili i Indis

35 H.R. GIBB, Whither islam, London, 1932 - p. 379. 36 A.J. Toyanbee "Civilization on trial" (Ne York, 1948, p.205) 37 Larence, E.Brone "The prospects of Islam." (London, 1949) p.12.

33

e q n fund ka qen kryetare e provincs m t madhe Indiane, gjegjsisht provincs veriore (Uttar Pradesh). N librin e saj Ligjerata dhe ese thot:

Islami ka qen feja e par e cila thirri n demokraci dhe veprim sipas parimeve t saj, pr at, posa ushton ezani prej minares s nj xhamie, menjher tubohen ata q dshirojn ta adhurojn Allahun, tubohen n saffe (radh) pes her n dit dhe prkulen prpara Allahut me zrin e tekbirit, e me kt demonstrohet barazia islame n format e saj m fantastike. Un disa her kam vrejtur se Islami me fuqin e unitetit praktik v individ t ndryshm njerzor n nj linj t vllazris.

Ti nse takon nj egjiptas, algjerian, indian ose turk n Londr, nuk sht me rndsi tek asnjri se atdheu i njrit prej tyre sht Egjipti dhe atdheu i tjetrit sht India.38

N INDI

Prej gjrave m t uditshme q bartn muslimant me vete kur hyn n Indi, e cila ishte prej vendeve t cilt m s teprmi ishin t dhn nga nacionalizmi dhe sistemi i prhershm klasor, sikur q prmendm m pare, ishte bara-zia njerzore e cila ishte absurde pr Indin. Nuk ka sistem klasash e as t braktisur; nuk ka t flliqur me lindjen e as injorant, t cilit i sht ndaluar msimi, dhe nuk ka klasifi-kim t prhershm t zejeve dhe shkathtsive. Jetojn bash-krisht, han s bashku, msojn n mnyr t barabart, vet i zgjedhin zejet dhe profesionet q dshirojn. Kjo ka qen nj tronditje e fuqishme pr trurin dhe shoqrin hinduse, por nuk ka dyshim se India pati prej ksaj shum dobi dhe u zbut nga ashprsia e sistemit klasor dominues, ka qen kurajo e fort pr reaksion kundr sistemit klasor, im-puls pr misionart e reformizmit shoqror dhe anulimin e verbsive s braktisur.

38 Sarojini Naidu, Speeches and ritings. (Madras, 1918) p.169.

34

Dr. Taraxhendi, duke folur pr lidhjen ndrmjet shoq-ris dhe popullit n epokn mongole, thot: N kt periudh u zhvilluan shum shkolla ideologjike, t cilat e shfrytzuan gjuhn popullore si mjet komunikimi dhe kup-timi n thirrjen pr n ide revolucionare, ato silleshin rreth klasave t ulta, i prfaqsonin aspiratat t masave t privuara pr progres dhe fitimin e t drejtave t tyre t mohuara. Prijsit e tyre ishin t koncentruar n prestigjin e njeriut dhe respektimin e njerzis, sepse ata mendonin se do individ mund t arrij deri n gradn m t lart t ciln e arrin njeriu, edhe at me punn e tij individuale. E refuzonin klasn klerike dhe vizitn e tempujve idhujtar, si dhe doket dhe traditat iracionale. Thirrja dhe pshpritja e tyre ishte se njeriu mund ta njoh dhe adhuroj Allahun drejtprdrejt. Kjo lvizje filloi n shekullin XV t ers son dhe zgjati deri n gjysmn e shekullit XVII t ers son, pastaj u shua me kalimin e kohs, prijsit e tyre u takonin krahinave t ndryshme indiane, por ndikimi islam sht i theksuar qart n instruksionet dhe doktrinat e tyre.39

Deprtimi i lufttarve, t cilt erdhn prej veripern-dimit t Indis, dhe deprtimi i Islamit ka rndsi t madhe n historin e Indis. Ai e demaskoi ligsin e cila ishte prhapur n shoqrin hinduse. Ai e tregoi ndarjen e klasave dhe verbsin e braktisur si dhe dshirn e izolimit nga bota n t ciln jetonte India. Teoria e vllazris islame dhe barazis n t ciln besonin dhe jetonin muslimant, pati ndikim t thell n intelektin e hindusve. Ktij ndikimi m s teprmi iu nnshtruan njerzit e thjesht, t cilt i privoi shoqria hinduse nga barazia dhe gzimi i t drejtave njerzore.

Kt fakt historik e konstatoi edhe Xhevahirlal Nehru,

ish-kryeministr indian, kur tha:

40

39 Society and the state in the Mughal period, (Delhi 1941) p.91. 40 Discovery of India. 335 - 526.

35

PROKLAMIMI I PRESTIGJIT T NJERIUT DHE EKSELENCS S TIJ

Begatia e tret madhshtore pr gjinin njerzore sht proklamimi i prestigjit njerzor dhe shklqesis s tij, dinji-tetit t njerzis dhe pozits s lart t saj. Para ardhjes s Muhammedit s.a.v.s. njeriu e arriti kulminacionin e nnmi-mit dhe prbuzjes, pr kt nuk kishte mbi siprfaqe t to-ks gj m t ult dhe m t nnmuar se ai, ndrsa disa gjallesa dhe drunj t shenjt pr t cilt ishin t lidhura disa legjenda dhe besime t veanta ishin m t nderuar, lart-suar dhe m meritor pr mbrojtje dhe pr kujdesje te adhu-ruesit e tyre sesa njeriu, po bile edhe sikur t ishte kjo n llogari t vrasjes s t pafajshmve dhe derdhjes s gjaqeve.

Atyre u onin sakrifica prej gjakut dhe mishit t njeriut pa i brejtur fare ndrgjegjja dhe pa u prekur n shpirt. Disa shembuj dhe pamje t tilla trishtuese i kemi par edhe n shtete t prparuara dhe t ngritura si sht (India) n shekullin XX.

Muhammedi s.a.v.s. ia ktheu njerzis nderin dhe dinji-tetin e saj, pozitn dhe vlern e saj dhe proklamoi se njeriu sht krijesa m e muar n kt gjithsi dhe qenia m e shtrenjt n kt bot. Nuk ka gj m t muar, m fisnike, m t denj pr dashuri dhe m meritore q t mbrohet sesa njeriu.

Ai e ngriti pozitn e njeriut, saq u b mkmbs nga Allahu dhe zvends nga Ai, pr t u krijua bota dhe ai u krijua vetm pr Allahun: Ai (Allahu) sht q pr juve

36

krijoi gjithka ka n tok. 41 Njeriu sht krijesa m e denj e Allahut edhe n pozitat kye dhe me prgjegjsi: Ne, vrtet nderuam pasardhsit e Ademit (njerzit), u mundsuam t udhtojn hipur n tok e n det, i begatuam me ushqime t mira, i vlersuam ata (i lart-suam) ndaj shumics s krijesave q Ne i krijuam.42

Nuk ka argument m t qart q flet pr dinjitetin dhe madhrin e tij sesa fjala e Muhammedit a.s. Krijesat jan robrit e Allahut, prandaj krijesat m t dashura tek Allahu jan bamirsit ndaj robrve t Tij.

43

O bir i Ademit (o njeri), krkova q t m japsh uj e ti, nuk m dhave?!" (njeriu) Do t thot: "O Zoti im, si t t jap uj, kur ti je Zot i Gjithsis?!" (Allahu) Do t thot:

Nuk ka argument i cili dshmon m qart pr prestigjin e

njerzis dhe afrimin tek Allahu, duke i shrbyer dhe mshi-ruar at, sesa hadithi t cilin e transmeton Ebu Hurejreja, Allahu qoft i knaqur me t, prej Muhammedit a.s. se ka thn:

Allahu xh.sh. do t thot Ditn e Gjykimit: "O bir i Ade-mit (o njeri), u smura, e ti nuk m vizitove?!" Njeriu do t thot: "O Zoti im, si t t vizitoj kur Ti je Zot i gjithsis?!" Do t thot (Allahu): "A nuk dgjove se nj robi im u smur, e ti nuk e vizitove?! A nuk e dite se, sikur ta vizitoje, do t m gjeje mua tek Ai?!

O bir i Ademit (njeri), krkova q t m ushqesh, e ti nuk m ushqeve?!" (njeriu) Do t thot: "O Zoti im, si t t ushqej ty, kur ti je Zot i gjithsis?!" (Zoti) do t thot: "A nuk dgjove se nj robi im krkoi q ta ushqesh, e ti nuk e ushqeve?! A nuk e dite se ti sikur ta ushqeje at, do ta gjeje at tek Un?!

41 Sure El-Bekare 29. 42 Sure El-Isra: 70 43 Transmeton Bejhekiu

37

"Nj robi im t krkoi uj, e ti nuk i dhave! A nuk e dite se, sikur ti jepje uj, do ta gjeje at tek Un?!44

Muhammedi s.a.v.s. t mshiruarit e njerzve e bri kusht t domosdoshm pr fitimin e mshirs s Allahut xh.sh., Muhammedi s.a.v.s., thot: T mshirshmit (prej njerzve) i mshiron i Gjithmshirshmi (Allahu xh.sh.). M-shironi ata q jan n tok, do t'ju mshiroj Ai q sht n qiell.

A mund t imagjinohet proklamim m i qart dhe m i

theksuar pr prestigjin e njerzis dhe pozitn e lart t njeriut prej ktij proklamimi i cili erdhi n fen, moto e s cils sht njshmria e Allahut xh.sh. (Teuhid).

A thua e arriti njeriu kt pozit madhshtore dhe respekt t lart n ndonj fe apo filozofi tjetr n t kalua-rn dhe sot?

45

Ngrihej Jul esari (viti 44 p.e.s.), imperator romak, apo lufttari lirues dhe eprori ushtarak sikur Kanibali (viti 183 -

Prej ksaj shihet se si ka qen gjendja e bots dhe

pozita e saj shoqroro-politike para se t dal Muhammedi s.a.v.s. me kt fe dhe thirrje, thirrjen e unitetit dhe presti-gjit njerzor si dhe t kontribuoj maksimalisht n realizimin e tyre.

mimi i epsheve t nj individi dhe pasioneve t nj personi para ardhjes s Muhammedit s.a.v.s. ishte m i madh dhe m i shtrenjt se shpirtrat e qindra mij njerzve. Ngrihet nj mbret ose perandor, e prvetson vendin dhe i robron njerzit, i shkatrron bimt dhe shtazt dhe shfryt-zon do gj pr ta ngopur nj egoizm mbretror dhe aspira-t politike. Marshoi Leka i Madh (viti 324-356 p.e.s.) dhe e liroi Iranin, Sirin, vendet bregdetare, Egjiptin dhe pjest m t mdha t Turkestanit deri sa arriti n Indin Veriore, dhe gjat marshimit t tij shkatrroi civilizime dhe kultura t vjetra madhshtore.

44 Transmeton Muslimi n "Sahihun" e tij. 45 Transmeton Ebu Davudi

38

247 p.e.s.), dhe i rrmbenin tufat e njerzve sikurse gjuetari i pangopur kur e rrmben gjahun e malit pa dhembje. Procesi i asimilimit dhe nprkmbjes s dinjitetit t njeriut dhe jets s tij vazhdoi edhe pas ardhjes s Isait a.s. N mesin e gjakpirsve t njerzimit dhe kriminelve t vrazhd ishte edhe Neroni (viti 68 e.s.), i cili shkatrroi nj numr t madh t popullit t vet n mesin e t cilve ishte edhe nna dhe gruaja e tij. Po ky konsiderohet prgjegjs pr djegien e madhe e cila ndodhi n Rom. Qyteti digjej n flak, kurse ai ishte i zn me kng dhe muzik.46

Ndrkaq fiset e egra evropiane, si gott perndimor dhe lindor, nedalt dhe tjer, t cilat ishin aktiv n shekullin V t ers son (nj shekull para ardhjes s Muhammedit s.a.v.s.), shkatrronin qendra t mdha t qytetruara, bnin turbullira n tok, panik dhe trazira, e pr sa i prket detit t mos bisedojm

47

Po ashtu sht edhe lufta e Dahisit dhe Gabras, shkaku i s cils ishte se Dahisi, kali i Kajs Ibn Zuhejrit, printe n garn q ishte n mes Kajs ibn Zuhejrit dhe Hudhejfe Ibn

. Kurse, sa u prket arabve, atyre u ishte br normale

lufta dhe derdhja e gjakut n at mas sa ishte zhvlersuar jeta n syt e tyre, saq at (luftn dhe derdhjen e gjakut sh.p.) e nxiste bile edhe nj ndodhi e cila nuk ishte gjithaq e rrezikshme. Kshtu ndodhi lufta ndrmjet Bekrit dhe Tagli-bit, bijve t Vailit, e cila zgjati dyzet vjet, n t u derdh gjak i madh. E kjo nuk ndodhi pr di tjetr, prpos se Kulejbi (kryetari i Fisit Ma'd), i gjuajti gjinjt e deves se Besuss, bijs s Munkidhit. Kshtu u przi gjaku me qumsh-tin e saj. Pr kt Xhesas Ibn Murreh e vrau Kulejbin dhe u ndez lufta ndrmjet Bekrit dhe Taglibit, epilogu i s cils ishte, ashtu si e prshkruan Muhelhili, vllau i Kulejbit: U zhdukn t dy palt, mbetn nna pa bij, fmij jetima, lot t pathara dhe kufoma t pavarrosura.

46 Shih m gjrsisht: Enciklopedin e historis s bots (iliam L. Langet 1964). 47 Po aty.

39

Bedrit. Kshtu e gjuajti me prkrahje prej Hudhejfes nj nga fisi Esed, i ra me shuplak fytyrs, e pengoi dhe ia tejkaloi kali. Pas ksaj ngjarjeje pasoi vrasja. Pastaj ai u hakmor, u ndihmoi fiseve pr bijt e tyre dhe robroi dhe spastroi n dobi t fiseve. N t u vran mijra njerz.48

Ndrsa n luftrat e Muhammedit a.s., numri i t cilave arriti njzet e shtat ose njzet e tet, dhe n ekspeditat e tjera, numri i t cilave arriti gjashtdhjet, sht derdhur gjaku m i pakt q sht njohur n historin e luftrave dhe betejave. Numri i t vrarve nga t dy palt nuk ishte m tepr se 918 vet. Ato (luftra) ishin mbrojtse t gjaqe-ve dhe shpirtrave njerzor, realizuese t qllimeve fisnike t cilat ishin n dobi t njerzimit, u nnshtroheshin norma-ve morale, instruksioneve mshiruese, t cilat i bn m t ngjashme me nj proces edukativ sesa betej apo luft.

49

48 Shih: "Ditt e arabve" 49 Lexo n librat e hadithit dhe biografis s Muhammedit s.a.v.s. Kshillat dhe instruksionet q ua jepte Muhammedi s.a.v.s. ushtrive t veta kur i prcillte. M gjersisht lexoe librin e autorit: "Biografia Pejgamberike", Titulli: "Vshtrim mbi luftrat" f. 325 - 327.

Islami e ushqen me besim dhe msimet e tij etike vet-

dijen pr prestigjin e njeriut, vlern e tij dhe e forcon at, derisa t bhet muslimani me ndjenja t buta dhe sensibil n t, assesi nuk pajtohet q ta vr njeriun n gradn e kafsh-ve dhe nuk qetsohet zemra e tij q t sillet ndaj krijesave t gjinis s vet (njerzve) sikur ndaj kafshve dhe trupave t tjer statik.

Nuk i robron ata q t prfitoj ai personalisht dhe t dominoj mbi ta.

Nuk sheh dallim mes tij dhe gjinis s tij (njerzve), ashtu q ti nnmoj dhe mposht, pr at ktu do ta pr-mendim nj rrfim interesant pr kt barazi dhe respekt njerzor:

Enes Ibn Maliku r.a. ka thn:

40

Ishim tek Omer Ibn Hattabi kur i erdhi atij nj njeri prej Egjipti dhe i tha: "O prijs i besimtarve, ky sht vendi n t cilin krkojm ndihm prej teje." Omeri tha: ka ke? Egjiptasi tha:"'Amr Ibn el Asi organizoi n Egjipt gara n vrapimin e kuajve. N t kali im ua tejkaloi. Kur e pan njerzit, u grit Muhammed Ibn Amr Ibn el As (djali i Amrit sh.p.) dhe tha: "Pasha Zotin, kali sht i imi." Kur m'u afrua e njoha dhe i thash: "Jo pr Zotin, kali sht i imi, e ai (Muhammed Ibn Amri sh.p.) u ngrit dhe m ra mua me kamxhik duke thn: "Merre at (kalin), se un jam biri i dy t ndershmve." Enesi tha: "Pr Allahun, Omeri nuk bri m tepr sesa i tha atij: "Ulu!" Pastaj i shkroi Amrit duke i thn; "Kur t arrij letra ime, eja ktu bashk me birin tend, Muhammedin." Enesi tha: "Amri e thirri birin e vet dhe i tha: "ka ka Omeri q t thrret edhe ty "?",- dhe arritn tek Omeri.

- Enes Ibn Maliku tha: "Pasha Allahun, un isha tek Omeri r.a. kur arriti Amri r.a.. Omeri r.a. filloi t sillet pr ta par djalin e tij (birin e Amrit), i cili ishte pas babait t vet, dhe tha: "Ku sht egjiptasi?" Egjiptasi tha: "Ja ku jam." Pastaj tha Omeri r.a.: "Afr teje e ke kamxhikun, bjeri me t t birit t dy t ndershmve." Enesi r.a. tha: "I mshoi derisa e rraskapiti pastaj, tha: "Fundi i saj sht n llogari t postit t Amrit. Pr Allahun nuk t ka rn vetm duke iu falnderuar pushtetit t tij." Tha: "O prijs i besimtarve, i rash atij i cili m ra mua." Tha: "Pr Allahun, sikur ti kishe rn atij ne nuk do t ndrhynim n mes jush derisa ta lje ti vet."

O Amr, kur i robruat njerzit, duke qen t lindur t lir nga nnat e tyre? Pastaj iu drejtua egjiptasit dhe i tha: "Kthehu i udhzuar, e nse t ndodh dika, m shkruaj mua.50

50 Biografia e Omer Ibn Hatabit. - Ibn el Xhauzi, f. 86 - 87.

41

KTHIMI I PRESTIGJIT T GRUAS DHE DHNIA E T DREJTAVE DHE PRIVILEGJEVE T SAJ

S pari do t bjm nj studim retrospektiv t domosdo-shm pr t njohur rolin e madh q e luajti Islami n dobi t gruas. Ktu do t nxjerrim disa pjes nga libri Gruaja n Kur'an, t profesorit Abas Mahmud Akad, i cili dallohet me nj thellim dhe studim t gjer n kt lnd.

Autori - duke e prmendur pozitn e gruas n religjionet dhe shoqrit e vjetra paraislame - thot:

Ligji Mano 51

51 "Mano" (t cilin e prmendi profesor Akadi) sht "Menu", i cili konsiderohet burim i kodit shoqror civil familjar te hindust. Ai sht personalitet i cili prshkohet me shum paqartsi, iluzione dhe shenjtri. Nuk mund t prcaktohe epoka dhe personaliteti i tij, ai paraqitet n disa tekste t librave t shenjta tek hindust si (Veda) zot mbi njerzit; ndrsa n disa tekste tjera t tyre paraqitet si gjysh i brezit njerzor dhe prfaqsues n rend t par i Krijuesit t gjithsis. Ky emr dhe tipar u jepet disa personaliteteve n Indin e vjetr. Ndrkaq "Meno Esmerti", i cili sht ligj shoqror dhe familjar i Indis s vjetr, i mvishet "Beherko Meharaxhs" njrit prej dijetarve t mdhenj t jurisprudencs n Indin e vjetr, i cili n botkuptimet dhe zakonin e tij i prkiste "Menos". "Meno Esmerti" konsiderohet libri m i vjetr legjislativ n Indin e vjetr. Pjesa m e madhe e studiuesve shkojn n at se prpilimi i ktij libri sht br n shekullin e III-t p.e.r. Pr kt kemi prdotur librat e Dr: Kene Kanatihe Xheha dhe Dr: Xhejus Vali, t cilt konsiderohen prej dijetarve t mdhej t historis t kanunit hindus.

n Indi nuk i njihte gruas t drejt t veant (t pavarur) nga e drejta e babait, burrit ose fmijs s saj, n rast t vdekjes s babait ose burrit; n rast t vdekjes s ktyre, obligohej gruaja q t'i prkiste nj burri prej t afrmve t bashkshortit t saj dhe asnjher nuk i

42

kishte n duart e veta frenat e shtjeve t saj personale. Edhe m tragjik se mohimi i t drejts s saj n jetn e pr-ditshme, ishte mohimi i t drejts s saj pr jet t pavarur nga jeta e burrit. Pr t ishte e gjykuar q t vdes n ditn e vdekjes s burrit t saj dhe t digjet me t n nj vend. Kjo tradit e vjetr zgjati gjat shekujve m t lasht t civilizimit Brahmanit e deri n shekullin XVII, por pastaj u anulua duke u urrejtur nga pjestart e ritualeve fetare.

Ligji i Hamorabit52

52 Mbreti m i njohur i familjes sunduese n Irak, q themeloi pushtet t fort dhe sundoi 3.000 vjet para ers s re.

, me t cilin u popullarizua Babi-lonia, e konsideronte femrn n grupin e kafshve shtpiake. Pr rndsin e tij maksimale n vlersimin e pozits s femrs dshmon edhe fakti se ai e detyronte at i cili ia vret vajzn ndonj njeriu tjetr, q t'ia dorzoj vajzn e vet q ai (tjetri) ta vras ose t prvetsoj, nse dshiron q ta fal pr at, e ndodhte q t imponohet vrasja e saj q ta ekzekutoj gjykimin e ligjit t caktuar pr kt.

Te grekt e vjetr, gruaja ishte e privuar nga liria dhe t drejtat e saj ligjore; ajo qndronte n kulla t larta, n ven-de t ndara nga rruga, me dritare t vogla, dyer t mbrojtu-ra. N qytetet greke u popullarizuan klubet e kngtareve pr mosprfilljen e grave dhe zonjave t shtpis dhe lejimin e rrall q t'i shoqrojn burrat n klubet dhe solemnitetet e dalluara. Tubimet e filozofve ishin t zbrazura nga gjinia fe-mrore, nuk u shqua ndonj grua intelegjente prej tyre kra-has kngtareve t popullarizuara ose robreshave t lira.

Aristoteli ua zinte pr t madhe (prqeshte) banorve t Sparts tolerancn e tyre ndaj grave t familjes s tyre, dhnia e t drejtave t trashgimis dhe shkurorzimit pr grat, t drejtat e liris dhe daljes s saj n shoqri, t cilat i tejkalojn mundsit e tyre. Bile rnien e Sparts dhe shkatrrimin e saj ia mvesh ksaj lirie dhe teprimi n dhni-en e t drejtave.

43

Qndrimi i Romakve t vjetr ishte sikur qndrimi i hin-dusve t vjetr n botkuptimin pr paaftsin e gruas, ashtu q ajo ishte e lidhur me prindrit, burrin ose fmijt, dhe motoja e tyre, t ciln e trumpetonin gjat civilizimit t tyre, ishte se pranga e gruas nuk lirohet dhe plhura e saj nuk hiqet. N kt kontekst sht fjala e njohur e Katos: Nunquam exuitur servitus mulie brio - gruaja romake nuk sht liruar nga kto pranga vese ditn kur u liruan prej ty-re robrit pas revolts q e shprehn n kryengritje dhe pro-testa t njpasnjshme. Pr at, u pamundsua robrimi i gruas, si u pamundsua robrimi i shrbtorit dhe shrb-tores.

Profesor Akadi, pasi q foli pr civilizimin e vjetr egji-ptas, n t cilin gruaja gzoi disa t drejta dhe privilegje, tha:

Ndrsa prendoi civilizimi egjiptas bashk me cere-monit e tij para epoks islame, atbot n Lindjen e Mesme deprtoi i mbuluar prej urrejtjes s jets s ksaj bote pas rnies s perandoris romake me q u zhyt n dfrim dhe korrupcion si dhe lakmi ndaj knaqsive dhe epsheve. Ky kundrefekt i oi ata n urrejtjen e jets dhe trash-gimtarve. N kt koh u prhap ideja e asketizmit dhe botkuptimi pr flliqsin e trupit dhe gruas dhe gruaja e meritoi mallkimin e mkatit, pr kt largimi nga ajo ishte vepr e mir pr at t cilin nuk e mund domosdoshmria.

Prej gjurmve t mbetura t ksaj eprsie, n shekujt e mesm, sht se ato i preokupuan disa spiritualist t she-kullit XV t ers son, pr at bn studime serioze pr natyrn e gruas dhe pyetn n koncilin e Makonit: A thua gruaja sht vetm trup, ose trup dhe shpirt, e cila shpton dhe shkatrrohet? Mbi mendimet e tyre mbizotroi se ajo sht e zbrazt nga shpirti i shptuar dhe prej ksaj porosie nuk sht prjashtuar asnj grua, prve zonjs s pastr, nns s Isait a.s.

Kjo errsir mbuloi n epokn e romakve do gj q u trashgua nga civilizimi i par i Egjiptit rreth shtjes s

44

gruas. Rritja e torturave t romakve mbi egjiptasit ishte shkak i animit nga murgria dhe distancimi nga jeta. Pr kt, shum asket ende e konsideronin murgrin afrim tek Allahu dhe largim nga litart e shejtanit, gjersa litari i par i tij jan grat.

Ca fjal jan transmetuar sakt prej disa historianve perndimor, se Islami e ka mar legjislaturn e tij prej legjislaturave t mparshme, e n veanti prej legjislatu-rave s Musait a.s., e josaktsia e ksaj akuze nuk mund t kuptohet m qart sesa q kuptohet prej krahasimit t pozits s gruas n t drejtat e saj ligjore, si e potencojn kt librat e Teuratit, dhe pozits s gruas n t drejtat e saj ligjore q definoi Islami me normat Kur'anore.

Ajo q sht transmetuar prej librave, t cilat i jan mveshur Musait a.s., flet se vajza del prej trashgimis s babait t saj nse ka pasardhs prej meshkujve, e do gj tjetr prve, ksaj norme t qart konsiderohet dhurat t ciln e zgjedh babai gjat jets s tij, ashtu q nuk obligohet trashgimia si obligohen t drejtat ligjore pas vdekjes.

Norma e prcaktuar ligjore n t drejtn e trashgimis sht q t ndalohen vajzat derisa nuk ndrpritet gjinia mashkullore, dhe se vajza, t cils i bie trashgimia (mir-ath,) nuk lejohet q t martohet me fis tjetr, dhe nuk i lejohet asaj q ta transferoj trashgimin e saj te fisi tjetr. Kjo norm qart potencohet n disa vende n Teurat.

Tash t kalojm n vendet n t cilt filloi thirrja e Kur'anit t ndershm, e ata jan vendet e Gadishullit Arabik. Por, mos prit q gruaja atje t ket ndonj pozit t drejtsis dhe nderit ndryshe nga pozita e prgjithshme e saj n vendet e bots, krahas largsis s hapsirave dhe lloj-llojshmris s dokeve dhe zakoneve t tij, e ndoshta ajo keqtrajtohej n disa an t Gadishullit Arabik deri n at mas saq nuk ishte rast me mbar popujt n ant tjera. Por ndodhte edhe q t ngrihej, mirpo qllimi final i ksaj ngritjeje nuk ishte di tjetr prve se ajo nderohej nga

45

burri i saj sepse ishte bija e filan prijsit t aft, apo nn e ktij biri t dashur. Ndrkaq, t nderohej dhe mbrohej sepse ishte femr, t'i gzonte t drejtat dhe respektin q i gzonin femrat tjera, assesi. Nuk kishte ardhur asnjher n pyetje q t gzonte drejtsi dhe prestigj. Ndodhte q ta mbronte babai dhe burri, ashtu si e mbronte vllai dhe biri, si mbrojtje t domosdoshme t kushtzuar pr t, me gjith at q ka pran vetes ose gjith at q e ka nn mbikqyrjen dhe mbrojtjen e vet. Pr at, ndonj burr turprohet nse sprovohet n t (nnmohet), ashtu si turprohet n qoft se sulmohet n do gj q e mbron ose e posedon, e prej tyre sht edhe kali, kafsha shtpiake, pusi, kopeja, etj.

Kur nnmohej gruaja, kjo ishte turp ndaj s cils ndie-nin neveri familja e saj, apo nj fragment (artikull) q trashgohej me pasurin dhe kafsht, dhe prej friks s turpit, e varroste njeriu vajzn e tij n fmijri, e shihte t teprt mirmbajtjen e saj, gj q nuk ishte rast me robre-shat dhe kafsht e dobishme, dhe e gjith vlera e saj tek ata t cilt e linin t gjall dhe nuk e vritnin q n fmijri kon-siderohej se ajo ishte nj hise prej trashgimis, e cila tra-shgohej prej prindrve te fmijt, shitej dhe lihej si ga-ranc n realizimin e interesave dhe pagimin e borxheve dhe nuk e mbronte at prej ksaj gjendjeje, vetm n qoft se ishte prijse e popullit dhe ngrihej me at q ngriheshin ata, si autoriteti dhe mbrojtja.53

53 "El-Mer'etu fil Kur'an"- t prof. Abas Mahmud Akad. Darul-Hilal Egjipt. f. 51 - 57.

Krahasoje tr kt me rolin e ri t pashoq t Islamit n

kthimin e prestigjit t gruas dhe vnies s saj n pozitn e merituar n shoqrin njerzore si dhe n ndihmesn dhn asaj q t'i realizoj t drejtat e saj prej ligjeve shtypse, zakoneve tirane dhe dominimit t burrave. Bile, nj shikim siprfaqsor n Kur'an mjafton pr ta njohur dallimin e madh n mes t qndrimit t xhahilijetit dhe qndrimit kur'anor islam ndaj gruas. Sjellja individuale, normat dhe ligjet shoqrore, do her burojn dhe ndrtohen mbi kt qndrim.

46

Ajetet kur'anore, t cilat flasin pr gjysmn e shoqris njerzore dhe gjinin sensibile (femrn), mbjellin te gruaja besim pr pozitn e saj tek Allahu xh.sh., pr fuqin e saj q t arrij n gradat m t larta n fe, shkenc, shrbim t Islamit, ndihmess n t mir dhe devotshmri dhe formimit t shoqris s shndosh. Ajo do her prmendet bashk me mashkullin n pranimin e veprave, n shptim, n lumturi dhe n fitore n botn tjetr. Allahu xh.sh. thot: Kush bn ndonj nga punt e mira, qoft mashkull ose femr duke qen besimtar, t tillt hyjn n xhenet dhe nuk u bhet far padrejtsie. 54 Po ashtu thot: Zoti i tyre iu prgjegj lutjes s tyre (e tha): Un nuk ia humb mundin asnjrit prej jush, mashkull qoft apo femr. Ju jeni njri nga tjetri.55

Shoqrohet me t n sigurimin e rasteve dhe mjeteve pr jet t kndshme, bile e merr prsipr q t'ia siguroj dhe prgatis asaj nj gj t till, e jeta e kndshme sht fjal e prgjithshme me kuptime t thella, jep kuptimin e jets s lumtur, idealeve t begatshme si dhe i prfshin tr kndet e fisnikris, knaqsis, qetsis intelektuale dhe gjith at q nuk mund t prmblidhet ktu. Kush bn ve-pr t mir, qoft mashkull ose femr, e duke qen besim-tar, ne do t'i japim atij nj jet t mir (n kt bot), e (n botn tjetr) do t'u japim shprblimin m t mir pr veprat e tyre.

56

54 Sure En - Nisa: 124. 55 Sure Ali Imran: 195 56 Sure En Nahl: 97

I prmend vetit fisnike, veprat e mira dhe parimet themelore fetare, por, nuk mjafton vetm me shoqrimin e femrave me meshkujt dhe pohimin se nuk ka dallim ndrmjet meshkujve dhe femrave n veprat e mira dhe vetit fisnike, por, n t kundrtn, i prmend vetit nj nga nj dhe, kur i cilson meshkujt me ato veti, i cilson femrat me vetin e njjt dhe i prmend posarisht, edhe pse mund t zgjas sqarimi, sepse krahasimi i femrave me meshkujt, burra t fort e t pasur, n gjith kto cilsi,

47

ishte jo e natyrshme pr rezonet e njerzve t cilt jan rri-tur nn hijen e religjioneve, filozofive, shoqrive dhe etikave t vjetra, qofshin fetare, apo letrare t cilat do her kan br dallim ndrmjet tyre (meshkujve dhe femrave) dhe i prjashtuan femrat nga shoqrimi i meshkujve n shum sfera t preferuara dhe me rndsi.

Ta lexojm bashkrisht Fjaln e Allahut xh.sh. Nuk ka dyshim se pr muslimant e muslimanet, besimtart e besimtaret, adhuruesit e adhurueset, t sinqertit e t sinqe-rtat, durimtart e durimtaret, t prvuajturit e t prvuaj-turat, sadakadhnsit e sadakadhnset, agjruesit e agjr-ueset, ruajtsit e nderit e ruajteset e nderit, shum prme-ndsit e Allahut e shum prmendset e Allahut, Allahu ka prgatitur falje (mkatesh) dhe shprblim t madh57

Kur'ani nuk ndalet vetm n llojet e adhurimeve dhe veprave t mira, por i shoqron motrat muslimane me burra t fort e t ditur, njerz me vullnet t fort dhe aftsi shkencore, aspirata t larta, durim n vuajtje, ekspozim kun-drshtimit n t urdhruarit n t mir dhe t ndaluarit nga e keqja, krijon prej besimtarve dhe besimtareve brtham (popull) unike e t ngjeshur, t cilt ndihmohen n t mir dhe devotshmri dhe thot: Besimtart dhe besimtaret jan t dashur pr njri tjetrin, urdhrojn pr t mir e ndalojn nga e keqja, e falin namazin dhe japin zekatin, respektojn Allahun dhe t Drguarin e Tij. T tillt do ti mshiroj Allahu. Allahu sht ngadhnjyes i urt.

.

58

Shembull t prkryer dhe kusht pr arritjen e grads s lart n prestigjin njerzor e v devotshmrin, pa marr parasysh llojin, prejardhjen dhe gjakun. Pr at thot: O ju njerz, vrtet Ne ju krijuam juve prej nj mashkulli dhe nj femre, ju bm popuj e fise q t njiheni ndr-mjet vete, e s'ka dyshim se tek Allahu m i ndershmi ndr ju sht ai q m tepr sht ruajtur (kqijat) e Allahu

57 Sure Ahzab: 35. 58 Sure Et- Teube: 71

48

sht shum i dijshm dhe hollsisht i njohur pr do gj.59

Dhe duke iu falnderuar ksaj, pas vdekjes s Pejgam-berit s.a.v.s., e deri n shekullin ton, u gjet nj histori e mbushur plot me zonja t famshme muslimane,

Dhe e gjith kjo garanton n ngjalljen dhe kalitjen e

ambicjeve, kandisjen e krenaris dhe besimit n shpirtin e femrave dhe largimin nga ajo q quhet n psikologji "Kom-pleks i inferioritetit."

60

Ndrsa, sa u prket t drejtave dhe privilegjeve t cilat Islami ia dha gruas muslimane, si: e drejta e prons dhe e trashgimis, liris s shitblerjes, e drejta e krkimit t shkurorzimit, nse nuk ka rrugdalje tjetr (e cila n sheri-at quhet Hu'), e drejta e prishjes s fejess, nse nuk pajto-het t martohet, prania n festa, ditve t xhumaja dhe n xhemat, si dhe gjra t tjera, jan lnd t cilat i prmble-dhin librat e fik'hut.

msuese, edukatore, lufttare infermiere, poete, autore, nxnse t Kur'anit prmendsh (hafize), transmetuese t hadithit, aske-te t devotshme, t ndershme e dinjitoze n shoqri, shfry-tzohen, pasohen si mostr dhe merren shembull.

61

Shkenctart dhe studiuesit joekstrem perndimor t sociologjis dhe historis s kulturave kan pranuar se msimet kur'anore dhe sheriati islam i kan br nderim t shklqyeshm gruas n njohjen e t drejtave t saj etike dhe legjislative. Ne ktu do t prmendim vetm dy dshmi, s pari do te prmendim dshmin e nj zonje t shquar pern-dimore, e cila n Indi bri lvizje reformuese edukative, udhhoqi nj organizat kulturore, qendra e s cils ishte n jug t Indis, po ashtu kontribuoi n lvizjen lirimtare indi-

59 Sure El - Huxhurat: 13 60 Konsulto librat e veanta t cilat jan shkruar pr grat e shquara, si p.sh.: "E'lamu-n-nisa fialemiji-l-urubeti vel-l-Islam", t autorit Omer Rida Kehale, dhe "Siretu ummil-mu'minine essejjidetu Aishe", e Sulejman En-Nedevijut. 61 T konsultohet libri "El-Mer'etu bejnel-l-fikhi vel-lkanun", i autorit Mustafa Sibai.

49

ane. Pr at, dshmia e gruas e ka vlern dhe peshn e vet pr shkak t sensibilitetit t tepruar, i cili gjendet tek ajo, n lidhje me shtjen e gruas dhe mbrojtjes s gjinis s saj.

Zonja Anni Besant thot: Pr sa i prket shtjes s gruas, legjislatura islame

sht prej legjislaturave m t prparuara dhe m t drejta q kan dal n kt bot, ai sht shum ppara legjis-laturave perndimore pr sa i prket pasuris s patund-shme, t drejtave t trashgimis dhe ligjit t shkuror-zimit. Ai sht mbrojts i t drejtave t gruas. Frazat jete-sa vetm me nj grua, dhe poligamia, i kan tr-buar (mashtruar) njerzit dhe i kan kthyer kokat e tyre nga t menduarit rreth nnmimit dhe mjerimit n t cilin jetojn zonjat perndimore. Burrat e tyre t pare, t cilt ishin prgjegjs pr mbrojtjen e tyre, i lan rrugve pasi i kryen me ato nevojat e tyre, dhe u larguan nga ato pr shkak mr-zis dhe lodhjes, dhe pr kt pas ksaj nuk ndihmohen dhe as q mshirohen.62

Nuk ka dyshim se normat ligjore kur'anore q kan t bjn me definimin e pozits s gruas, e veanrisht atyre t martuara, jan normat m t drejta dhe reale ligjore. Nor-mat ligjore t kurorzimit dhe shkurorzimit, n mas t madhe dhe shikuar n prgjithsi, konsistojn n prmir-simin e pozits s grave n shoqri dhe ngritjen e tyre, bn ndryshime revolucionare n zakonet arabe q dominonin para Islamit, gruaja fitoi legjimitet t pavarur, gj q nuk e posedonte m par, ndrsa ndryshimi m i madh, t cilin e bri Kur'ani n parimet e shkurorzimit, sht vnia e ligjit t pritjes (iddetit) pr t shkurorzuarn.

Profesori N.L.Coulsen thot:

63

Ky shikim i ri ndaj gruas, konsiderimi dhe sjellja ndaj saj n dritn e ktyre parimeve, ajeteve kur'anore dhe porosive

62 The Life and tea ching of Mohammed. Madras - 1932, p.3. 63 Islamic Surveys; The History of islamic La (N.L.Coulsen) Edimburg, 1971, p.14.

50

t Pejgamberit s.a.v.s., 64

Numri i fatkeqsive t Sitas u zvoglua relativisht, sepse muslimant t cilt qeverisnin n kto vende, japin mund maksimal q ta zhdukin kt dok t egr, edhe pse ata nuk kan miratuar asnj zakon pr ta ndaluar kt fatke-qsi, sepse ata n qeverisjen e tyre nuk synojn q t ndr-hyjn n shtjet fetare t hindusve, por ata ua lejojn atyre kryerjen e obligimeve dhe ritualeve t tyre fetare dhe ua jepnin t gjitha lirit, mirpo ata u munduan ta ndalojn traditn Sita n mnyr indirekte. Pr kt, nuk guxonte

ishte rilindje e re pr gjinin femrore n botn njerzore, sepse nuk kishte dallim t madh n koht e lashta ndrmjet femrs dhe kafshs shtpi-ake apo mjetit statik, femrs s varrosur apo pengess, foto-grafis s bukur ose t shmtuar n pallat, si e prshkruam m pare. Prandaj ishte befasi e bekuar n botn e civilizimit, moralit, jets familjare dhe marrdhnieve bashkshortore, u harmonizuan dhe patn ndikim nga ajo n do aspekt shoqrit dhe vendet e shumta, e veanrisht vendet n t cilat hyri Islami luftues e lirues, sundues dhe rregulluesi i gjrave, apo thirrs reformues dhe shembull praktik.

Madhshtia e ksaj dhurate n vendet n t cilat grat e digjnin veten me zjarr pas vdekjes s burrave t tyre dhe nuk shihnin pr vete, e as q u shihte shoqria atyre t drejtn e jets pas burrave, sht e qart dhe nuk ka nevoj pr koment.

Mbretrit dhe sundimtart musliman luajtn rol t rndsishm n reformimin e dokeve dhe zakoneve q imito-heshin n Indi, e veanrisht prmirsimin e tradits e cila quhej Sita, sipas t cils vejusha e digjte vetveten me zjarr gjat djegies s kufoms s burrit t saj t vdekur, madje pa mos u br botkuptimeve fetare dhe ritualeve hinduse asnj t keqe apo shkelje nderi. Udhprshkruesi i njohur Dr. Bernier, mjeku francez i cili e vizitoi Indin n epokn e Shah Xhihanit, thot:

64 Konsulto pr kt; librat e hadithit; kapitujt e kurorzimit, mirsjelljes bashk-shortore dhe moralit.

51

asnj grua q t'ia ekspozoj veten Sitas vetm se me lejen e sundimtarit t krahins, ndrsa sunduesi nuk ia lejonte asaj kt vetm nse vrtetohet se ajo n asnj mnyr nuk do t hiqte dor nga qllimi i saj, po ashtu sunduesi i asaj krahine mundohej q ta bindte gruan dhe ta shtynte at q t hiqte dor nga dshira e saj, e friksonte, i krcnohej dhe po ashtu i premtonte t mira materiale. E kur dshtonin kto prpjekje dhe nuk jepte rezultat procesi i bindjes dhe krcnimit, e drgonte at te grat e veta me qllim q t'u bashkangjitej grave t menura dhe t hiqte dor nga dshi-ra e saj me bindjen e tyre, por, krahas gjith ktyre masave t ndrrmara fatkeqsit e Sitas prsri vazhdojn t ndodhin shpesh, e veanrisht n teritoret e prijsve (raxha-ve) dhe vendeve q jan nn sundimin e tyre, ku nuk sundojn muslimant.65

65 Udhtimi i Doktor "Berierit" pjesa e dyt; f.172.

52

LUFTIMI I DSHPRIMIT DHE PESIMIZMIT, DHE STIMULIMI I SHPRESS, BESIMIT DHE KRENARIS N SHPIRTIN E NJERIUT

Bamirsia e pest sht se pjesa m e madhe e gjinis njerzore kan qen t goditur nga pesimizmi ndaj mshirs s Allahut dhe mendimi negativ ndaj natyrs s shndosh njerzore. N krijimin e ksaj atmosfere dhe gjendje intele-ktuale specifike rol t madh kan luajtur edhe disa religjione t vjetra lindore dhe krishterimi i falsifikuar n Evrop dhe n Lindjen e Mesme.

Religjionet e vjetra n Indi propagonin kredon e psikozs dhe filozofin e saj, n t ciln absolutisht nuk ka terren (liri) n vullnetin dhe veprat e njeriut, dhe se secili njeri sht i detyruar patjetr q t pasoj nj dnim pr at q ka br n jetn e tij t par, e kjo bhet me paraqitjen e tij n form t kafshs s egr e bagtis q kullot, gjalless s shumuar apo njeriut fatzi e t dnuar.

Ndrsa krishterimi thirri n at se njeriu sht mkatar dhe mohues me lindjen dhe natyrn e tij, kurse Isai a.s. iu b atij shpagim dhe sakrific pr kto mkate dhe, natyrisht, ky botkuptim krijoi n shpirtrat e miliona njerzve, t cilt e prqafuan krishterimin n botn e qytetruar dhe t banuar, mendim negativ pr veten e tyre dhe pesimizm pr ardhm-rin e tyre dhe mshirn e Allahut.

Ather Pejgamberi s.a.v.s. proklamoi me plot forc dhe qartsi se natyra e njeriut sht si letra e pastr (e bardh),

53

n t ciln ende nuk sht shkruar asgj. N t mund t skalitet gravura m e shklqyeshme dhe t shkruhet shkrimi m i bukur, po ashtu njeriu sht prgjegjs vet pr jetn e tij, e meriton shprblimin dhe dnimin, xhenetin dhe xhehenemin me punn e tij, ai nuk prgjigjet pr punn e t tjerve. Kur'ani n shum vende e prmend se njeriu sht prgjegjs vetm pr punn e vet dhe se shprblehet dhe falnderohet pr veprat e tij: (Q n to shkruan) Se askush nuk bart barn e (mkatit) tjetrit. Dhe se njeriut nuk i takon tjetr vetm se ajo q ka punuar. Dhe se mundi i tij m von (Ditn e Gjykimit) do t shihet66

Muhammedi s.a.v.s. hapi para muslimanve gabimtar e t zhytur n humnern e mkatit dhe plangprishsis deri n fyt der t gjer pr pendim dhe u bri njerzve thirrje t prgjithshme n t, e sqaroi detajisht vlern e pendimit dhe aq tepr u zgjerua n t, saq mund t themi se ai e ringjalli kt kondit t veant madhshtore t fes. Pr at u

Ky proklamim ia ktheu njeriut besimin e tij t humbur n

natyrn dhe dhuntit e tij natyrore dhe marshoi prpara me vendosmri t fort, entuziazm t shtuar dhe ndjenj t shqetsuar q t ndrtoj ardhmrin e tij dhe ardhmrin e njerzimit, t provoj aftsin dhe fuqin e tij n ato mundsi madhshtore dhe raste t ralla.

Muhammedi s.a.v.s. pohoi se mosprfilljet dhe mkatet, gabimet dhe lajthitjet jan periudh e shkurtr dhe kalimtare n jetn e njeriut. Njeriu bie n to ndonjher me injorancn, zhgnjimin dhe shkurtpamsin e tij, e ndonj-her me dredhin e shejtanit dhe mashtrimin e vetes, dhe se mirqenia dhe prmirsimi, pranimi i gabimit dhe pendimi sht nj prej themeleve t natyrs s tij dhe esenc e njerzis s tij; dhe se prkushtimi dhe nnshtrimi ndaj Allahut xh.sh. dhe vendosmria e fort pr mos t'iu kthyer mkatit sht argument pr dinjitetin e njeriut dhe karak-terin e natyrs s tij, e ai sht trashgimi e Ademit a.s.

66 Sure En-Nexhm: 38-40

54

quajt, n mes emrave tjer t bukur t tij, edhe me emrin Pejgamber i pendimit. Ai nuk thirri n pendim vetm si mjet t domosdoshm pr ta kompensuar njeriu at q i kaloi, por ai e ngriti vlern e pendimit saq u b prej adhurimeve dhe veprave t mira m t vlefshme tek Allahu xh.sh., u b rrug e leht q t arrihet sa m par n gradat m t larta t adhurimeve dhe miqsis t ciln ia kan lakmi adhuruesit, t devotshmit, t pafajshmit e t pastrtit prej robrve t Allahut.

Kur'ani e sqaroi vlern e pendimit dhe shtrirjen e tij si dhe pastrimin e njeriut prej mkatit m t madh dhe gabimit m grandioz q e imagjinon njeriu, edhe at me nj mnyr t bukur e cila i prvetson zemrat. I thirri mkatart, gabi-mtart, t rraskapitur shpirtrisht dhe shejtanin q t kr-kojn mbrojtje dhe t mbshteten tek Allahu, t strehohen nn hijet e mshirs s Tij, t bien n gjirin e mshirs dhe butsis s Tij, i prshkruajti detet e gufuara e t gjera t mshirs s Allahut t rrethuara me shpirtra dhe horizonte, me nj ilustrim t bukur e fantastik, trheqs dhe stimulues, prej t cilit shihet se Allahu jo vetm q sht i But, i Mshirshm, Bujar dhe Fisnik, por Ai - nse mund t shpre-hemi kshtu - i do t penduarit, i do shum ata, e lavdron dhe e vlerson lart veprimtarin e tyre. Lexo ajetin vijues dhe shijoje stilin e ksaj butsie dhe mshire, si dhe frymn e dashuris e cila i prshkon kto ajete: Thuaj: O robrit e Mi, t cilt e keni ngarkuar me shum gabime veten tuaj, mos e humbni shpresn ndaj mshirs s Allahut, pse vrtet, Allahu i fal t gjitha mkatet, Ai sht q shum fal dhe sht mshirues!67

Edhe m tepr dhe m fantastike se kjo sht ajo q e hasim n ajetin vijues, ku Allahu xh.sh. ka prmendur grupe t shumta prej robrve t tij t devotshm dhe kt list shklqyese e t ndritshme e filloi me t penduarit, ai sht ajeti prej sures Teube: (T Xhenetit jan) Edhe ata q pendohen, ata q sinqerisht adhurojn, ata q falndero-

67 Sure Ez-Zumer 53.

55

jn, ata q agjrojn, ata q bjn ruku, q bjn sexhde, q urdhrojn pr t mira e ndalojn nga t kqiat, edhe ata q prmbushin dispozitat e Allahut. Pra, prgzoji besimtart.68

Allahu ia fali Pejgamberit, edhe muhaxhirve edhe ensarve, t cilt n astin e vshtir shkuan pas tij, kur (nga vshtirsit) zemrat e nj grupi nga ata, gati u lkundn, por Ai ua fali (i stabilizoi zemrat e) atyre. Vrtet Ai sht i but, i mshirshm ndaj tyre. (Ai u fali) Edhe atyre t treve, t cilve iu pat shtyr aq (pranimi i pendimit) sa q toka u b e ngusht pr ta, prkundr gjrsis s saj, kur u ngushtuan edhe shpirtrat e tyre sa q u bindn se nuk ka strehim prej Allahut (tjetrku) pos te ai. Prandaj edhe

Ky nderim, pastrim i robit t penduar prej mkatit dhe

tregim i besimit n t u pa qart kur Kur'ani e proklamoi pranimin e pendimit t tre shokve t Pejgamberit s.a.v.s., t cilt nuk morn pjes n betejn e Tebukut pa arsye t vrtet e t pranuar dhe qndruan n Medine. Kur'ani filloi me prmendjen e Pejgamberit s.a.v.s. si dhe t muhaxhirve dhe ensarve (Medinasve), t cilt morn pjes n kt betej, pastaj vazhdoi me ata tre t cilt nuk morn pjes me qllim q mos ta ndiejn ata t tre veimin e tyre me pendim dhe t jen larg ndjenjave t turpit dhe asaj q n psikologji quhet kompleksi i inferioritetit, dhe u bhet e qart besimtarve se pozita e tyre natyrore sht n radhn e par t t sinqertve t par prej muhaxhirve (Mekasve) dhe ensarve (Medinasve), e prandaj, nuk kan pse t turp-rohen dhe nuk ka vend pr turp.

A ka shembull m t shklqyeshm dhe m t bukur, m preciz dhe m t thell, m t plqyeshm dhe m t ndrit-shm pr pranimin e pendimit, nderimin e penduesit dhe heqjen e mbuless s depresionit prej tij me butsi, me dshir, dashuri dhe dhembshuri n historin e feve, moralit, edukats dhe reforms, se ky shembull ?!

Ti lexojm bashkrisht ajetet vijuese:

68 Sure Et-Teube: 112.

56

atyre ua fali Ai, n mnyr q t pendohen. Allahu pranon pendimin se sht Mshirues69

Pastaj, po ashtu, proklamoi si parim t prgjithshm se mshira e Allahut prfshin do gj dhe ia tejkalon hidhrimit dhe Madhris s Tij, Allahu xh.sh. thot: E mshira Ime ka prfshir secilin send

.

70 N hadithi kudsij 71 thuhet: Mshira Ime ia ka tejkaluar hidhrimit Tim.72

Ai e bri dshprimin sinonim t kufrit, injorancs dhe lajthimit dhe e sqaroi kt prmes fjalve t Jakubit a.s.: Pse vetm populli jobesimtar e humb shpresn n Allahun

73, ndrsa n nj vend tjetr e prmend fjaln e Ibrahimit a.s. dhe thot: Tha: Askush nuk e humb shpre-sn n mshirn e Zotit t vet, prve atyre q jan t humbur.74