iSTANBUL NlVERSTES YAYINLARINDAN RDF.SiY A. T F AKL TE.Sl TRK OlU VE. FOE.BlY A. T! DAU No. 3

Hayiili Bey Divlin

Dr. Ali Nihat Tarlaa Eebiyat Fakltesi Metinler erhi Profesrii

STANIUL l"lirltaaeddin Ereler Mat'Daas

194:5

1 ST AN BUL 0 N 1 VERS TESt YA YlNLARlND AN : 277 EDEBI VA T FAKLTESI TRK DL~ VE F.DEBlY A Tl DALI No. 3

lfayil/i Bey Diviin

Dr. Ali Nihat Tarlan Edebiyat Fakltesi Metinler erhi Profesr

STANBUL Brhaneddin Erenl"r Mabaa.s

1 u 4 5

Bu eseri hazrlarken almamr kolaylaitr mak hususunda yardmna mazhar olduum Beyazd Umumi Ktphanesi Mdr aziz kardeim Saadeddin Nzhet Erguna; Hayalinin

mezar hakkndaki mracaatimi byk bir ihtimam ve nezaketle karlayp mezarn fotog-rafisini ve Osman Nuri Peremeci'nin ehem miyetli malumat havi mektubunu gnderen Edirne Halkevi Reisi sayn Doktor Sezai Samiye; nushalarn tavsi/ini yapan Doent Ahmed Atee; ve bunlar karlatrmak zahmetini benimle paylaan deerli taZebemden brahim Olgun ve Haydar Dirize derin kranlarm arzetmeyi bir bor bilir, kymetli bilgin Osman Nuri Peremeci'nin aziz hatra sn hrmet/e anar ve kendisine Tanrdan rahmet dilerim.

A. N. T.

HAYALBEY Hay al i, onaltnc asrn F uz u I i' d e n sonra en byk airidir. smi M ehmet, lakab, B e k ar M e m i' dir. Selanik vilayetinin 43 kilometre kuzey dousunda Ye nice glnn dou sahilinde bulunan Vardar Yenicesinde domutur. M ura t H u da V e n d i g ar zama nn da Gaz i Evre n o s Bey bin M u st af a 8 ey tarafndan alan

aa Vardar havzas, fatihinin hususi malikanesiydi. Vardar Yenicesi ha valisinde Osmanl hakimiyetinden nce Bizans imparatorluu za-mannda muhtelif Trk kavimleri iskan edilmiti. Dokuzuncu asrda Bizans kaynaklarnda (V ardarl Trkler) diye zikredilen baz Trk gruplar Selanik civarna yerletirilmi, onbirinci asrda Uguzlar yine Bizansllar tarafn-dan Makedonyaya iskan edilmitir.

Osmanllardan nce bu nntakada Seluklu Trklerin de her hangi bir devrede gelip yeremi bulunmas muhtemeldir. Ancak Rumeli ve havalisinin trklemesi andrdnc asr sonlarndan balu. Bu asrda k:esif Trk unsurlar artk bu havaliye yerle' mitir [1]. Ka n u n iye yazd bir kasidesinde dedelerinin ROm ~~iyarnda bir kariyeele yattn yle anlatr:

Diyari Rmda bir ~arye vardur Anun etrafi k uhistana benzer Ikibin yz a~e yazus var

Ne }:al n b.at gbana benzer Civarnda yatur ecdad-i pakm Ki ben la'l oldum anlar kana benzer [2]

Vardar Yenicesi Hay a 1 i devrinde ufak bir ilim ve edebiyat merkezi idi. Hayreti, Usilli, lahi, Garibi gibi air ve,mu-tasavvflar yetitirmitir. Orada istinsah edilmi klasik kitaplar-.dan maada bir ok ta laik ilimiere ait kitaplara rastlanr.

r (Kr.imskiy) nln (

vn

Hay aI i, K n aI i Zade' nin ~Mecmac-z ucara ve merb(/- bille gu dedii Vardar Yenicesinde kinci Bayezit zamannda S86-918 [I) (1481 1512) dnyaya gelmitir. Doum tarihi belli deildir.ik tahsilini memleketinde yapmtr.

A k e 1 e b i, kendi uslibu ile bu tahsilin G I i st an ve-B o st an gibi o zaman klasik olan edebi eserler etrafnda ol

duunu ima ediyor. Hay a 1 i 'nin kuvvetli bir medrese tahsili rmedii eserlerinden anlalr. Bu tahsili yaparken de muh telif memleketleri dolaln zikreder. O sralarda Baba A 1 i' M e st i Acemi adl bir k alenderi mridi, dervileri ile be u b er Yenice}e uramt. Hay a 1 i, bu serazat dervilein 50hbeti~dea pek zevk ald. Daha ocuk dent~cek yata iken [2] bunlarn iinden bir k dilherine ak olarak o kafileye katld, stanbula gt>lip

git:nee balad. u beyitler, bu macaraso anlatr: ihresinde grben lemca-i nri Nebev Bir ya!n yzl ~ ev~ine oldum calevi

-Dilden ljayal ret-i idraki 1$-azyub Dvane-mereb oldu I:alenderlik eyledi

Ha ya 1 i bu seyahatleri esnasnda gerek Baba Al i M e st-ii Acemi 'den ve gerek iinde bulunduu muhitten tasavvufa dair bir ok eyler renmiti. HayatnJn bu ilk devresinin gei tarz ken-diainin baba ihtimarnndan mahrum kaldn gsterir. nk /(nhl'ahbar adl eserinde mverrih A 1 i, 2ahien p~yesi pest manada sahibi iktidar ve zeberdest bir babayi alem olan bu. mridi Hayaliyi evlat edinip onu okuthuu ve JT.ehur bir tair t'lma1J iin himmet sarfettiini kaydeder.

Yine byle bir gelite titanbul Ka d s Sa r g r z N ur e d d i & Efendi byle gzel, yakkl bir gencin kalendeiler arasnda

bulunmas De meru ve: nede maki.ldur diyerekHay a 1 i yi onlar dan ayrp qehir Muhtesibi Uz u n A 1 i ye emanet etti. Bu dev rede de Hayali, tahsile ve belki biraz medrese tahsiline devam-etmitti~.

Ruben kuvvetli bir istidada malik olduu iin pek az: zamanda iirler sylernee balayan Hay a 1 i, yava yava ~hret yolunu tutuyor. Defterdar i s k e n d er e 1 e b i, nazari dikkatini

[1] A. K ri m k i y , Trkiye tarih {!e edebiyat .Mu akova 1910, [ 2] Henii:. Caltt-i eb1u iiyinei uhiira .liim ve girdi le b i lrlniu:-

mre-i \t ~m1 ki ... ~A el.. ~

lX

eelbeden bu gen airi himayesi altna ald. Sonra onu Sadrazam i br ah i m Paa 'ya takdim etti. Onun da iltifatina mazhar olan Hayal i artk ik bal yolunu da tutmutur. Sadrazarnn himayesinden Ka n u n i' nin himayesine geiyor. A k e 1 e b i'nin tabirince

X

ahum ljayal maliki- mlk- kelam iken ol$. mdur ~na Rumelinun Ketbudal

Matlah gazellerinde bu iskteklerini ima eder. ~ k e n d er el e b i ile (1535) brahim Pa a'nm ( 1536) idamlarndan sonra Padiahn Hay aI i' ye iltifat azalma benzer. A k el e b i bunun aksini iddia ediyorsa da doru olmasa gerek. Hay aI i' nin yirmi senelik dostu olan bu tezkire mellifi belki Padiah rencide etmemek iin hem i.irin yetimesinde yalnz Ka n u n i'y amil gryor, he~ d~ hamilerinin vefatndan sonra Padiahn hsannn devam ettii~i zikrediyor. Eer byle olsayd o dnya malna rabet etmeyen deryadil airin Sancak Beylii ve Rumeli Kethudat istemesine saraydan ayrlmak arzusundan baka ne sebep olabilirdi? Bir ga zelindeki u . beyit te onbin ake dirl~inin elinden alnd,n gsteriyor:

Onbin a~e dirlii lay~ mdur bu bendenn Ruzigar ile ola bad- hevaya mterek

brahim Paa' dan sonra sadrazam olan R st e m Paa edebiyata ve tasavvufa kymet vermezdi

Bu devirde kendisine basel: edenlerin hcumuna urayan Hay a 1 i, saraydan ekilmek istedi ve bir Sancak Beyliine talip olclu. Bu arzusu is' af olunmu olmal ki Hayal i B ey unvann almtr.

Hay aI i' nin bu sralarda M u st af a S u lt a n'n ldrlmesi hu-smmnda nethaldar olduunu H ay r u ll ah Efe n d i tarihinden nak-len Ah n et Reit efe n d i Tarihi Osmani adl eserinde kay dediyorsa da byle serazat, rindmerep, dnyevi ihtiraslardan uzak bir airin kanl bir siyasete itirak etmeyecei kanaatindeyiz. Bu, ihtimal ki onun brahim Paa'ya ve Magnisada vefat ederek

na stanbula getirilip Yenieri odalar yaknnda defnedilen ehzade M e h m e tHan' a mersiyeler ya:td halde M u st af a S u l-t an hakknda bir ey yazmamas dolaysile meydana kan bir riva-yettir M u st af a S u lt an hakknda ok kuvvetli bir mersiye yazan Yahya B e y'le aralarnn ak olmas byle bir mersiye yazma-

sna mani olmu olabilir. Hayal i, dier baz gazellerinde de bu iltifatn azlndan ika

yet eder, Artk tali dnmt. Ufukta yeni bir iir yldz beliri

XI

yordu: B ak i. Divannda Hal ep hakknda bir iki beytine tesadf edildiine nazaran lrakeyn seferine itirak ettii zaman orada bir mddet kaldna ve F uz u Ii' ye nazire olarak birka ~iiri bulun-

duuna gre de Bagdatta byk azeri airi ile tantna hkmet rnek icap eder.

tJayali 9emi ceyran dil-rbalar seyrin eylersin Bu mevsimde ikara yer mi var ehr-i ljalebden yeg

Ne var 'alemde ey zahid bugn 'ay tarabclan yeg Bizehir knc meyl}ane gelr ehr-i ljalebden yeg

Hayali M. 1557 - H. 964 senesinde Edirnede vefat etmitir. A k e 1 e bi; mezarnn Salh hane yolunda Haydarhane hatire-sinde) bulunduunu syler. Bugn Edirnede mezarnn malum olup

olmadn Edirne Halkevinden sordum Halkevi reisi sayn Doktor SezaiSami ile Edirneli bilgin rahmetli Osman Nuri Pere-m e ci 'den aldm cevaplarda Hayali'nin mezar hakknda u malmat verilmektedir:

Hayal i, Edirnede uzun kaldrm mezarlna kar dedelerin-den kalan Vize elebi mescidinin avlusu nne kendi yaptrm olduu ki lleli denmekle maruf emenin sol taraf~na penere boyuna gmlmtr.

Bu mezarn fotografn gndermek ltfunda bulunan saym Doktor S eza i Sa m i, bu gnk vaziyetini yle anlatmaktadr:

Resimde de grlecei vehile mezar, etraf duvarla evrilmi ve iki peneresi bulunan, ats yklm bir mahaldir. ierde yahnz ba tarafnn ta vardr. Lakin o da yklmtr ve zerinde hi bir yaz grlmemitir. Beri tarafndaki emede trbent)"l

mteaHikatndandr. Fakat emenin zerindeki yazda, emeyi tamir edenlerin ismi mevcut olup Hayal i' den bahsedilmemek-tedir. emenin hanisi hakknda da hi bir kayda rastlanmam tr. Eski e~me halen su yolu bozuk ve muattal olup unde, Beledi~ yenin tazyk ile suyunu akhin madeni bir (eme musluk) mev-cuttur. Resimde de bu husus ayrt olunabilir.

O zaman airlerinden Ar i el e b i Hay al i' nin vefatma u tarihi sylemitir:

Ijayal kim gazel t--adasn Tamamet nh lpbab arl}a ald

XII

ekb emlr-i l'r-i abdar Hezaran pehlevan na?:m ald Bu meydan ire Suitan- cihandan Semendi tab' ile gdller ald Yumub gz sal:ili hestclt-n agr cAdem ba):rna mah:-var dald Dedi 'ar iidiib ana tar:b

.s.Jii .::.j~ Jl:'"" ..d:. sj,-964 = 1557

(Szi] dilde bayali gzde ~ald) ir adl dier bir air de u msra tarih drmtr.

(fjayal: ld l).ayf ell:km lillah) .:-.I"Cl.. ...__.: ... .s..JJ Jl:;..

Hayal i, evlenmi olup m e r 8 ey adl bir de olu vard. Zevcesinin kendinden evvel vefat ettiini bildiren u kt'a ile Pa diaha tavsiye ettii bu m er B ey olacaktr.

Bir fjayal-zade benden vardur ey ah- kerim Anas J:-la~ ra):metinde kend l$-almdur yetm Dergehn derya seniin ~atun gne ren bu kim

r;acr deryada gneden nur alur drr- yetlm

mer B ey de airdi, Muradiye camiinde uzun seneler Mesnevi okutmutu. M. 1024- H. 1615 ylnda vefat etmi ve Kyk mezarl na defnedilmitir. fslrim Ansiklopedi' si mer B ey i n 988 den 1008 e kadar yirmi sene Halep defterdarlnda bulunduunu ve 1010 tarihlerinde mazulen vefat ettiini ve Koca Mustafa Paaya

defnedildiini yazyor. Osmanl melliflerh) ise Uara ve erbab maariften bir zat olup 10~2 tarihinde Edirnede irtihal ederek Tepe kabristanna defnedildi. Bir hayl e'ar ve Ayasofya bina-sna bir "tarihesi olduu

xm

rr~mze olduka aykr bir tehikkiye sahip olmakla beraber, o devir san'atkar ve tezkirecilerinin _aire byk kymet atfettlk-lerini grrz:

Zaman airlerinden biri muasr byk airleri mukayese ederken yle der:

cubeyd)nn sznde suz vardur Edada lk Bak b bedeldr Nezaketde ljayali gibi olmaz Vel Emr: tagayylde meeldr

Bu kt'a bizeHay a 1 i 'nin ince bir air olduunu gsterir. On altmc asrda Edirne bir iir, yuvas idi. [i] Nitekim bu kt'ada zikr edilen drt airden B a k i mstesna dier E m ri, H a y a li 'Ubeydi Edirnelidirler.

Yine zaman airlerinden Saf i Rum ve ran airlerini yle kar 1 abrr:

acir cibarida o~dur feyz-i ljudaya ma~har Anlar zinde 15-lm nehr-i bner zlali Mehur-u ehl-i cirfan a}:ab- resm-i divat Bir ~a suban-ver olmu ser-defter-i ahal Rum-u-cAcemde ~opmu acyan ehl-i na?muii

Eraf yacni olmu bir birinn miali Selman anld A}:med Haco yazld Zat:

Husrevler Necati Haf~lanur ljayali Nazg edalarnda ahi ayld Ba~ Her dilde 1$-udretinden Camz ~utldu 'Al:

ah bu penc beytde yazld e chetde Alt gzide ?,atun evaf pHrkernali

Bu kt'adan Hay aI i 'nin Hafzla mukayese edildiini gryoruz. Safi 'ni Hayali hakkndaki gr ok muvaEfaktyetlidir. raa

ellebiyatda Ha f z n mevkiini dnnce Hay a 1 i 'Bin ne de-rece air Gldutu anlalr.

Tezkirelere gelince: A k el e b i tezkeresi, Hay aI i hak-kada -1lar yazar:

Sehl zamanda i'r syleyb galbat vafnda zerine no~ta ~onmayaca~ gazeller yazub zlf--gisu medQinde ane gibi bark: fikirlere ve dr-u-draz sevdalara el %:arub her gece abaJ: olunca nice gazeli m.sevvedei batt- dil-dar- siyab gibi bey:l:ia ~arub her gn gazelleri gn gibi mehur-u afa~ ve keman ebrlara baglanui

i'rler 'ale md e ta~ olur. Ol blend ma'alar ve nadr fel:valar, ca~ane tebih-i dilpe~Irler

ve mu})a~~i~ane ta'birler mutaavvifane kelimat ve mutaarrifane ebyat ...

Hay a 1 i 'nin iirlerinin mehur ve ekseri gazellerinin iir bilen ve sevenlerin agzlarnda dolatn yine A k e 1 e b i kaydeder.

Ah d i tezkiresi de Hayali hakknda yle der: -?.ljusrev-i u c ara-yi zeman ve ser-amed-i :?Urefayi cihan ...... Ol tut-i ekkeristan el):ani ve ol blbl- glza:r- ma'an'nii. tab'- paki nihayetde ve letafeti ~ihn-i af gayetde fnnu 're ~adir ve her bir fende ustadan- mte~addimin ve mte'aggirin gibi mahir ..... eiQ.a~ e!fa:? nefis-i paki ile Rmun I:Iaf?: ira~ ve edayi selis-i blendi ile u'aranuii ser-efraz ve di~k,:at i gayalde tagayylat kemal ile mevf ve aayi'~i i(rde u'arayi 'acem gibi rengin mal$.al ile ma'rufd.ur. Ol yegane-i cihan ve ferzanei ~urefa-yi zerna-nun kemal-i hreti .bir mertebede valfic olmudur ki ~abii-i ta~rlr ve dabil-i imkan- tal;rir degldr. Zira ki e'ar abdar ve na?:m- drer bar bi-~ad ve la yucaddr

B eya n i tezkiresi H ay al i 'yi, d:;:layal-i mehn diye takdim ettikten sonra: Memaliki

Rmuii Meliku'aras ve mecalis-arasdun der. La t if i tezkiresinde : ,, ve bilcmle zamane gazetglarnuii mir

mihteri ve bil_aseb-l- 'urfi vel'izafe ol zmrenn seramedii- ser-def-teridr diye medh sena edilen airimizi K n a l z a d e Ha s an e 1 e b i de yle tavsf eder: e:Diyar Rmun Sultan- u'aras ve ol merzbiimun merci-i nutk-arasdur

Bu ifadelerden huisa olarak H ay a 1 i 'nin devri iinde birinci derecede airlerden sayldn ve bilhassa Hafz iraziy'e benze-tildiini gryoruz. iirin usul ve inceliklerine vukufu, mehareti

bulunduu, iirlerinin tatl ve ahenkdar, fasih ve selis, bilhassa -tasavvufa ok mtemayil olduu; zamannda byk bir hret

kazandt mttefikan beyan edilmektedir.

xv

M u all i m N a. c i de H aya li 'yi zernannn en gzel ve kud-retli airi olarak tamr ve ond~ bulunan kudretin devrinin dier airlerinde mevcut olmadn syler.

Trk edebiyat hakknde byk bir eser vcuda getiren M i s t-er G i b b 'in Hay a 1 i hakkdaki fikri udur:

- Yksek tabiat-i iiriye ile muttasfl!r.

2 - Hayalinin iirleri ekseriyetle bu devir airlerinde griil-meyen sfiyaie bir felsefe ile mezcedilmitir.

3 - Tasvir, hayal, kelime tezynat bakmndan muasrlarnn. iirleri Hay a 1 i 'nin iirlerine msavi ve hatta faiktir.

4 - Bak i ile N e ca t i arasnda yaayan ve stanbulda yer-le_~en airlerin en iyisidir.

5 - fade ve hatta his deilse bile fikir, Hayal i 'nin air ' olarak en bariz vasfdr.

Bu dnceleri burada tetkik ve tenkit edecek deiliz. Artk divam elde bulunduu ii okuyanlar, hkmlerini vereceklerdir .

. - Dncelerimizi hazrlamakta olduumuz Hayali divann tetkik adl esernizde uzun uzadiye izah edeceimiz iin burada Hay a 1 i hal,kndaki fikirleri nakl ile iktifa ediyoruz

K ri m i s k i y de hulasatan, hayali zengin, lirik- mutasavvf bir air olduunu zikr ile iktifa ediyor.

Hay a 1 i, dou ta air yaratlm bir ahsiyetti. Kuvvetli bir iir ve, tarikat. kltr merkezi olan ve Ha sa e 1 e b i tarafndan

~Mecma u3ra ve menha- zurafa, A k elebi tarafndan ise (l Gaziler oca ve arifler dura vasflar verilen bir muhitte

yetimiti.

_ ahsan yakkl idi. A k el e b i tezkiresinde: stanbul Kads bunun gibi per:-peyker gulam- enred bu raf:ii-i n div -dedn yannda durmak ne merc ve ne ma'~uldr diyerek onu B ;i b a AI i M e st-i Acemi'nin yanndan almtr; B eya n i tezki-resi ise Erbab l:sn--beha miyannda ser-amed bir nevcevan diye-rek anun gzelligini ifade ediyorlar. Ftri istidad tesiri kendini der-hal gstermi ve Hayal i on drt yanda iir sylemeye v~ hret yapmaya balamtr. Kendisinin -

XVI

F.y ljayili ar-deh aile dabi bir tfl iken Tab'- mevzununla oldun na~d-i Selmin- zemin

heyti ve Knhl'ahbar mellifi mverrih Ali' nin: Dabi ebze-zir- btt nii-resde ar-ebrular gibi ~avs ~alaranun

tiyesi lebi la'linde demide olmadan eear- ]:aaene ile itihar bQl~ mudon kayd bunu isbat eder.

Ve yine pek gen iken bir ak urunda yerinden yurdundan ayrilarak kalenderilere katlp ehir ehir dola,mas, onu yar~

dl itibarle gzellie kar gayet hassas ve sinirlerinin kuvvetli hakimiyeti altnda zebun bir ahsiyet olarak takdim eder.

Onun yirmi senelik arkada A k e 1 e b i, tezkireeilde Hay a i 'ye ait bir ok iikane maceralar anlatr. Lakin hayatilla ait atk maceralar, ilk kalenderlik devresindr. aldat tasavvufi terbiyenin tesiri altnda bu tefekkr sistemine brnerek fiiriae intikal etmitir. Bu rivayetlere nazaran airin manevi sima.stn yle izmek kabildir:

Hay a 1 i; ser azade, kayd tanmayan, avare, rind bir pir-dir. Dnya servetine kat'iyen deer vermez. Kayd tanmadi iin Ak e e b i 'nin srarina ramen bir mesnevi yazmamslbr.

Malna ve mlkne tasarruf etmezdi. Cmert idi. Paras batka-larnm elinde mahvolub gitmiti. Mutasavvft. Mistik Bfk en zahiri erialin dar hudutlarndan i aleminin geni tefekkir ve tahsssne karmt. Bu sistem esasen ak temeli iiteri-ae

kurumuh. Onu da bu ruhi vaziyeti aka ve onun pefindea 'bai!~ilij'e srkleniti. Felee ba egmeyen, dnya iierine eleter Yermeyen, yalnz a\eminin zevkleri peinde ko,an bir ae viyet.

Kendisinde hal denen derin samimiyelin lerine verditi kdret muhitine o derece messir olmuttu ki muasrlar hil' evi kudsiyet dahi atfediyorard. A k e 1 e b i~

Ululardan mervidr ki tJaya i'nn %:uvve-i l}udsiyyesi cilcm-i ns ile aina ve dide-i cayn'elya~ini ku~li rena-yi j'ubar- 'alei .;ayb ile b'in idb

?ij~re~. b"u noktaya iiaret etmitir Ka n u n i. ribi mutaassp, alan. br hlikumdam saraynda ona yksek bir mevki tenia

XVII

eclen de bu vakur, m.tagni ve tasavuf zevki ile incelmi yksek ruhudur kanaatindeyiz.

H a~y i I i' nin kuvvetli bir medrese tahsili yoktur. iirlerindek baz gramer yanljlar bulunmas ve bunlardan bazlarnn kendi ta-rafndan tashih edildiini A lj k e I e b i nin kaydetmesi bunu gsterir. Anlalyor ki o, iiri derin, ruhi bir ihtiya ile syl-yor, ilim kuvveti ile deil.

iirlerine kar likaydd;onlar toplayan ve ona divan eklini ve-ren Vefab eyhzade Ali elebidir Sultan Sleyman, Hay i I i divann istettii zaman ancak bir nushas bu zatta bulun-mutu. Bu mecmuann da eksik olduunu, otuz be beyitlik kaside-lerio bazan On' sekiz on dokuz beyt olarak kaydedilditini A k e 1 e b i bize haber veriyor.

Ruhi portresini muhtasaran izmee altmz air; eser-lerinde sentetik, ruhani ve ulvi bir azameti bazan parlak ve mmtaz bir hayali, bilhassa ili bir ak, rind ve avare bir

hayat aksettirir. H ay i I i' nin IJhreti o zaman Osmanl Devleti hudutlarnda kalmam, rana da intikal etmitir.

ran ah ah T ah ma s b meclisinde ljairin ljU beyti okunduu zaman ah, Ha ya I i ak na dolu iip onu takdir et-

mitir:

Fena ehline tacn etme -eb 'ucb ile yanndan Bu deyr-i va};et-abadun~alpn ir-i jiy3nndan

Edb der-post M~cnunu germi Leyli yanndan Vefa ayinini ren gnl Leyli obanndan

Dediler kim bazan eyyam geldi va~t-i 'iretdr Baharndan ne buldum kim bulam anun bazanndan

Bunu duyan Hayali de u beyt ile nr: Ben ljayali Rnda bir rind-i drdaam iken

Cam~ fa'furi ier lja~an Trkistan bana

Bi bii yoraf ya

Sehi bey tezkiresi niversite ktphanesi N : 3732 A,k elebi : )) )) N: 2405-119-120 Knal Zade Hasan elebi Beyani

Hususi ktphanemizdeki nsha

Ahdi Riyazi

K af Zade Faiz i

Knhl'ahbar:

))

:D

)

:D

))

))

))

))

ll

Esami: Muallim Naci- stanbul :1308

N: 2568- 104 N: 2604 N: 761 <

N: 3289

N: 2579

Osmanl ,Mellifleri: Mehmet Tahir - stanbul 1338 Elaf: Faik Read - stanbul 1311 slam Ansiklopedisi - (>aris 1934 Sicilli Osmani : Mehmed Sreyya - stanbul 131 1 Devleti Osmaniyye Tarihi: Hammer (tercemesi) stanbul 1330 Latifi Tezkiresi: Latifi - stanbul Osmanl ii'ri tarihi : Gipp Trkiye tarihi ve edebiyat : Krimski - Moskova 191 o: Tarih-i Osmani: Ahmed Reid - stanbul 1328 Solakzade tarihi: Bulak tab 1248 Edirne Tarihi : Osman Peremeci stanbul 934

Karslastrlannushalar ~ ~

1 - - Esas nusha- niversite Ktphanesi: 1849 (Rza Paa: 277) Divan- tJayali

emseli mein bir cilt iinde 137 varak. Eb'ad 20 X 123 (15X8). Bir ka mavi, dierleri beyaz, kalnca, saykall kat. Yaldz cetvel iinde 17 satrl dikkatli nesih. Bazan baiyelerde de iirler vardr. 1 b ve 24 b de gzel birer balk var. Her kasidenin banda krmz mrekkeple yazlm bir nvan bulunmaktadr. lstinsah taribi yoktur, Eski ve gzel bir nushadr.

1 b - 19 b kasideler 19 a - 24 b morabba ve muhammesl.er 24 b - 135 b gazeliyyat 135 b - son mukatta'at, matla'lar mfretler

Ba: Dila bu menzil-i viran anma cayi srr Son: u vara geldi serv-i braman ayagna

2 - F Fatih ktphanesi: 3823 Divan- tJayali emseli ve zincirekli mein bir eilt iinde 144 varak. Eb'ad:

17 X 10,3 (ll ,8 X 6,5). Sar saykall kat. Yaldz cetvel iinde 13 satrl kaln, siyah harfli nestalik. Sz balar, kaside, ve lehu mavi mrekkeple. 1 b de gzel bir balk vardr. 143 b - 144 a da iirler hendesi ekiller meydana getirecek tarzda yazlm ve aralar

yaldz, krmz ve mavi mrekkeple kaba bir tarzda sslenmitir. Bazan kenarda da iirler vardr. stinsah tarihi: ~I.JJ! .:..:" sene 964

144 b de mstensih tarafndan yazlm bir kt'a vardr: Bela-at tahtna gedi oturdu Faa~at mlkn buldu~da bili: Temlim etdm yazub divinn anufi Dedm tarihini: Jl.:,;. ..?."':

(964)

1 b - 29 b Kaside, mersiye, murabba' ve mubamme1ler 29 b '-- 142 a - gazeller 142 a - t43 b - rubaler, 143 a-b mfretler

Ba: Dilli: bu menzil-i viran anma cay-i arr Son: Bana bir gzel der bunn muttal

J.ai' J.Jf J; tJf 3 - n - niversite Ktphanesi (Edebiyat): 755

Divan- ljayali Eskimi mein. bir cilt iinde 94 varak. Eb'ad 19,5 X 12,5

(12,5 X 7,5) Az saykall bir katt, 17- 18 satrh idi nestalik. 1 a da yaldz sade bir balk. lk varakda yazlar yatdz eedvelde. 7 b ye kadar krmz cedvel iinde. Kaside balklar krmzr mrekkeple.

Haiyelerde i'irler vardr. ls tir sah tarihi : ~ 972 1 b - 23 a Kasideler, muhammes, murabba, terci'i bent 23 b - 93 a gazeller 93 a - son kt' alar, mfretler

Ba : Dila bu menzil-i viran anma cayi surur Son: Derya-yi 'a~a gar~ olal bulmadum ken:r

Mevc-i belayi batan aurd bu rzigir

4 - v. Oniversite Kplanesi: 2923 Divan- ljaya:li

Eskimit kaln bir mein cilt iinde 121 varak. Eb'ad: 20X14,5 (14, 1 X 10.5). Kalnca, az saykaB sararm katt. 15 satarl kaln harEli nesih.

lstinsah tarihi: . .J. J. ... ~i&ll-~_ :.~ .)1~-:d~ .. f .:t ;_,~ t_IJ.ili~J ~; : .bi _iJ c,;e;l/, _; "'~- J;... \li~Jll-! Jf"! .;...IJIJ ,~... ~d-..,U!

(982) Bunun yannda: evrak 121 ve ebyat- razeli ljayali .. :l"' ..11:..~;

cem'an 31 16 1 b - 23 a Kasideler. muhammes, murabba', (terkibi bent) 23 a - 120 a g-azeller 120 b - 121 Kt'alar. Bundan sonra mfretler gelir. Sonda

Jjaylli'nin lm tarihini rateren bir beyit vardr.

Ba~: Dila bu menzil-i vlrin anma ca:y-i arilr Son: Mal,abbet-biinedr giilm ezelden

XXII

......A;o.;.J:.;,:.l~ u" ~il .. --iJ W:::'"" '-:- )) .. ~J l":...u.:\:o.!. .lt":j t!JAli~J .._i .l ... ;., J ".)~ .J_ j.l. ....

1 b - 19 a Kasideler 19 b - 24 a torkibi bend ve muhammesler 24 a -123 b gazaliyat

123 b -125 a kt'alar. Ba - Dila bu menzil-i viran anma cay- srr

Son- Hatif-i gayb dedi taribin Oldu l::la~~a ljayall Beg val Karlatrld halde metne idhaline lzum grlmeyen dier

nushalar: 1 - uiversite Ktphanesi: 61 S (mecmua) 2 - Fatih Miltel Ktphanesi. 134 (stinsab tarihi. 969) (Bu nusbann sonunda (Ramazan nam mal:bb Celili Tahir nam

kimesnenn hdetinde oldugu mnasebetle ljayali Beg buyurmutur: Oldugumn Ramazanum gam- 'al$:uiida alil -Buyurubdur seni bana yemege Rabb-i Celil kayd vardr,

3- (!niversite ktphanesi: 2930 (Halis Ef. 6677) (siyakat yazs ile)

4- niversite : 2945 (Halis Ef. 4965) 5 =Ankara Umumi Ktphanesi y e/84 ve y 1/ 81 6- Bursa Umumi kritphanesi: 2191. Umum'i, 283 Edebiyat

Hususi.

Transkripsiyon

1 - Arapa ve farsa kelir.elerde H~ruf-u med)) olan C.s' _, 1) harfleri a. , l)) eklinde gsterilmiiir. Kelimelerin bnyesinde bulu-nup ta zerine izgi konmayan sesli harfler hareke dir. Bu izgiler vezinde imaleye delalet etmez.

F araada va v- ma' dul e ile yazlan mahdut bir ka kelimede a) hadi meddi Hiib Han gibi.

~ .... 1_,~ '":"'1_,;.. 'Ji.f- gibi italik ile gsterilmitir:

O zaman ki imla ekillerini belirtmek ve nushalar hakknda bir fikir vermek iin zerinde altmz divanlarn ilk ve son sahifele-rinin fotograflarn ilave ettik.

Arap alfabesinde mevcut olup trk alfabesinde yer almayan harfler u ekillerde gsterilmitir:

:: ..:,

l: c h ( :?; .)

(,)"

z d .;. J.

...

t. 2 - Trk alfabesinde ayn ekillerle gsterilen ve telaffuzlar

tabi olduklar sesli harflerin ince veya kaln olmasna gre deien g ve k harflerinin ince ve kaln telaffuzlar ayr ayr ekillerle gsterilmitir:

XXIV

. 3 - Trke kelimelerin telaffu2lar mmkiin oldutu kadar 15 ve 16 ae asra ait metinlerdeki yazl ve harekelenie rre tesbit

edilmitir. Bunlarn o eaman ne ekilde teliffuz edildikleri, bu harf ve harekelerin yalnz ekleo kelimenin g-ramer bakmndan durumunu belirtmek iin mi yazldklar malQm deg-ildir. Bununla beraber biz metinlere sadk kalmay stn bulduk. Yalnz uhudi, nakli mazilerle sla siygalarnda, meful edatlarnda, d, m, g. ~kleri daima bu ekilde harekelendikleri halde biz bunlar umumi ahenge gre yazdk.

tmek (yapmak), virmek, dimek, irmek gib kelimelerde i sesi e ile gsterilmitir. .

4 - Arapa ve farsa kelimelerde ekler kelimelere bir (-) izgi ile balanmtr. Mrekkep isim veya sfat olan kelimelerin de aralarna birer izgi konmutur.

5 - Arapa terkiplerde harfi ta'rif - ayrmak mmkn oldufu zaman iki izgi arasndadr. Farsa terkiplerde izafet veya tavaif es-resi trk telaffuzuna gre i, i, , u olarak gsterilmi ve yalnz mu-zaf ve mevufa bir izgi ile balaJmtr. Atf edah olan J>> dai ma iki izgi arasndadr.

Kasideler 1. []

1 - Dila bu menzil-i v:ran anma cay-i srr Ki ~ar- dehre bulunur hezlir drl ~ur

2 - ~aranusuna anun ~ima bande emc gibi Dilersen ola yzn a nitekim kafr

3 -- Sipihr ~ara yere crca-ve dker kanqn I:Iababgne dimagunda-ohrsa bad- gurur

4 Bulanma seyl uyu. gibi a~ma her yanaya Na~arlarnda yr af-dillern duru dur

5 ~aia elinde keman oldu arb- gam-~amet Ecel o~ u-ile bizi. etmek i n ehli ~ubr

6 - Zemane ~anun ier oldun ise o~ baiu Bu bag- dehrde manend i be-i enr

7 Belas balna degmez ~o leget-i dehri Evn yl}lmaya ta mili bane-i zenbr

8 Gerekse ~uvvet-i bazda ah Behrai ol Bu Zal-i dehr eder menzilni agr rur

. ["] 0 F n v A M C [1] ciyi : dir- Os [2] ~araiiusu:a anun: ~ara gnne eln A/ag: a v ak C [3] dimagunda oluna (vezin iin Dimagund' olursa okunmaldr): dimiguiida

olsa v A: dimiigunda ola M [4] Yanaya : aya n yana M f iif: ~if! n v C na~arlarnda afiJ dillern

yr ... C ~af! A [6] Bu~: F n v M [8] ih: mi_!l-i A /Bu: Ki A

9 - Dilersen olma'a gn gibi aiuman-rif'at Yzn say~ fat bak-i rah ol yere ur

10 Gel olma bezm-i fenada mey ile alde Ki una sa~i-i vaQ.det elne Ma- "fahur

ll - adayi

-7-21 - eh-i zemine Sleyman- incin ki anun

Cihan emrine tabi'drr vu}Jutuyr 22 ~aan ki 'aleme bag ola ban- il).s:nun

Tefabur eyleye iniii gtrmee Fagfur 23 - Gele_;idi ~aruna Cem ey ehi diyar- kerem

Yaavulun ana der idi kim ira~dan dur 24 - On iki ay ylun bt mah-mihri taur

Sarayi ~adrni ya.pmaga arb olub m.zdr 25 - J:-lamam 'a~l .eremez ahbaz- likretne

Hma ~uu_ile beraber hi ola m 0ufr 26 - Ser-i 'ad lekedr cism camesi zre

Ki her gulamun am ab- tlgi birlen yur 27 - ljayali mlk sobande 'aceb mi olsa emir

Ki verdi ljusrev-i m lk- sugan ana . menr 28 Niteki vai5,t-i sel).er sebzezar- gerdnda

Olub reva:e tarav~t vere bu eme-i nur 29 Ola 'adlarunun saye gibi yz siyah

Sen olduunca cihanda gne gibi mehur

[22] ola : oldu F M olu .A [23] yasavuluii aiia: yasavul aiia F v M \ der idi kim: derya betim

F v C der idi begn n yaavul : ya aavul C [2-4] olub: olur v (25j fikr~tiie: rWatiie A hi ola m: olur mu hi 11. ola m bi

v A C [26] her : bir A tli: tig v tigi birleu.: tigi abclar ilen A tigi i\1

dir ile s [27] mlk i : ehri A su han : 'acem A [28} bu : v M C

2

~a! de i Bahar heray-i Sultan Sleyman ljan [*]

1 - ljab gafletde iken oldu gz aub bidar ~udreti f:Ia~~a na?ar ~ld 'uynu ezhar

2 Her kufe deh~n-- herg zebandur gya _?:ikr eder ljali~ini l)al dili-ile ecar

3 ~ Gnl ~atlan erse yeridr nev--nema Bu ful ire ki sebze bitrbdur al)car

4 - ek di avaze-i Daviidunu her blbl mest Yed-i Beyzaan 'ari eyledi gl Msa-var.

5 - Bad tal)rik edjcek ~ay ada eyle deyu Nefesin tutdu o dem ald biraz msil}ar

6 - Gece balin-i feragatde yaturken nageh Hatif-i gayb dedi se m 'm e can gzn uyar

7 - Bir na?arla gr iki 'alemi nergis-manend Bauna ister isen giymeg-e tac- zerkar

8 - Bu 1$-adar 'mr in goncay dil-teng grb al)n- glende eder agz aub bande enar

9 - aha 'arz etmee mlk- emenn maQln Elde evra~ tutar gller olub defterdar

[*] Ka~lde-i Bahariyye gfte-i merl;m ve magfiir Hayiili Beg beray" f:Iazreti Sul-tan Sleyman Han n O F n v A M C

[3j al;car: ecar M e!miir C (Sj niy: niya n M ald: ekdi O F v 1 biraz: hernin v C [8] goncay dil- teng; gonca-i dil tcrgi C

_:__ 10 -

10 - Nice eh ljusrev"i Cemd-fer-Dara der arb-pervaz - .- hma- sa ye- v tut i - gftar

11 - Glbn- bag- kerem ah Sleyman ki- anun Vardriir bencileyin blbl- guyas bezar

12 - Sanca~:u-tugun eder ruz-u sa 'd n nevruz Her ne vaJ:tin ki beraber ola bu leyl--nehar

13 Meh i encm- sipeh - mihr-i fe! ek mertebetin Sana dersem yeridr ba~r-i sega kh-u ve~ar

14 - Dnyede buldug bu nam- - ni an i le eref Sinede mhr- Sleyman _gtrr her dinar

15 - Kimse J:an yutmad devriinde mege~ gonca-i bag Kimse ah etmedi 'ahdnde -meger blbl zar.

16 Ab tign edeli ehli hava olan bak Ijavfdan kendsine ta }:iar eyledi nar

17 - f:fal- ':rn bimarlgum etdi tebah Padiahum bana vaJ:tidr edersen llmar

18 Tac- tabtum vereliden yele manend-i l}abab Cr"a - ve bake db J:an yutaram sagar - var

19 - Benem ol murg-u havayi ki gidb dane-i abr Dam- ayyad .belada ederem imdi J:arar

20 Bu J:aidemde benm ahid-i ma'r:a o~dur tlusre v i mlk- ma can i be nem etmen inkar

21 Dem-i 'Isa gibi oldu suganm rl}-efza ~adr ile baum eger ge eserse yeri var

22 - Nice k im cnd-- i ta ar et ed ii b glzar Eyledikce ari maglb ehi mlk bahar

23 - Dmanunun ola pijmrde bahar- cmr Vird edindi Ijayali bunu !eylen \'e nehar

[ll] Vardrr: Vardur F gyas : eydas n [15] devriinde : 'ahdiinde n [18! tahtum: taht n yele yere n [21) subanm: nefeam r_ [22] edb : ede v C (23) Vird edindi : Eyledi vird M

3

J>,:alde -i Fet 1). -i Rodos beray- i . Sultan Sleyman lja:n [*]

1 - Brc-u I$:at

- 12-

l - Nesim-i llltfuii es_erse ~itada ey yz gl Bitre bar mugaylanda gonca-i al].mer

12 - Eter ki J:ahr ile J:lsaii ne?are mihr -- mehe Biri bilale dner birisi :r.evale erer

13 - Rubun gn ile meh oynasayd nerd-i cemal Bu nak- bal- ii- batuii mah ~yler idi J:amer

14 eha ljayali a1aguii tozuna ~ld niar ljazayin ..:. i dil- - candan hezar drr- gher

15 Grnce al)ib- i. d van olanlar ebyatum Dediler o Isan olur ehl -i na~ma ser defter

16 - Iitse gl yznn vaf ile e'arum Ya~ay Jale gibi gonca ak ak eyler

17 - Niteki snbl--ebb si fal- i gerdilnda Yi t b yerine bi te vaJ:t- i u bl) nllfer

18 - eha gne gibi ol 'alem ire kiver-gir Bil]a~~- n r- u cebin-i beyaz Peygamber

[ll er ers e : eriae c (13) mih eyler idi : eyler idi mah i [14] Drr- : drl F v M C [17) Yitb: Batub F v A M C

~aide- i Sel)er [j 1 - Gn gibi dodu ~arudan ol meh -lil~a sel)er

Riijen gzkd gel bana ey aina sel)er 2 - Kuy-u nigar bekleyeyin gece ubl)a dek

ayed gnm gele .bauma gn doa sel:l-er 3 - Dn gece ubl) olunca eigini bekledm

Sovu~lu etdi bir yana ol bir yana sel)er 4 - Abamla ben arb ile bir gece sevdgm

Kavlne ad~ ol nitekim dilbera sel)er 5 - Mil)net ana ki grmeye bir am sen ehi _

Devlet anun ki gre seni gz aa sel)er 6 - Cana ~aan ki derlese bu carizun gl

Benzer u baa kim ana yamur yaa sel)er 7 - Devr-i ~amerde niteki

5

~ai:de - i Afitab beray - i Sultan Sleyman tlin (*]

1 - Olal mar~ ilinde ahbaz- zer gne Her sel}.er zag- ebi uub si kar eyler gne

2 - Zag- e b meh beyzasn alnca zir- i baline Dodu' andan in se~e-r ta~ us- u zer In- per gne

3 - Cara girdi ~u lle- i arbun pelengi ,dodu n B ie- i efiakde n manend-i ~Ir- i n er gne

4 - ljani~ah- arbda bir mrid- i nurani.dr Nurdan seecadesi duunda seyr eyl~r gne~

5 - Hindu- yi e b micmer- i mah ile eyiiilah eder Bir lpzl altun ana her gn verr benzer gne

6 - Bu ne l}.ikmetdr ki tennur-u felekden her sel}.er ~arub bir ~ur-u germi 'alemi toylar gne

7 - Tanr ya~dug iragr kimse syndrmedi Ger dell-i ruen istersen sana yeter gne

8 - Grd evra~

- 16-

11 - amdan gelmi yaln yzl ~ ma}:bbudur '!'as alub kyuii gedalar gibi leyr eyler gne

12 Gzde e k m lfatresin evIf- rubu n rengin eder Kan iinde gr nice gevherleri besler gne

13 - Damen-i gerdn u anm~ Jale- gn etdi afa~ Sen meh- i bl- mihr in her ub}: kan alar gne

14 - Mer}:amet ~l ?Ulm ~fo yo\};a ikayet eylerem Ol ehe kim oldu ana bende-i kemter gne

15 - ll-i Yezdan l:fazret-i Sultan Sleyman ah kim Tabt eyvan- sipihr oldu ana efser gne

16 - Rezm hengamnda grm tg-i ate - rengini Belizi ararm dahi ol ~orbudan titrer g~e

17 - ljavf- Ugnden eya ljorld-i Mirrlb-inti~am arbl ~al~ann sipihrn yzne tutar gne

18 - Bir ba- v bir ~l c var gulamundur senn Geri oldu ljusreva sultan - ba}:r--ber gne

19 - Sensin ol ah;:. cihan kim bm edb bir kez desen Mah gerdn ile kyum nice seyr eyler gne

20 - Bal)r~ slmabide seyran etmeye flk- hilal Bezm-i mevcdatda gezdrmeye sagar gne

21 - Dehr ~ulmnden ljayali lfulunu ~urtar eha n gtrr ~erreyi yerden zya-gster gne

22 - arb ayaa aldugn lazmdrr almal,c ele Anun in ebnemi yerden gge ilter gne

[ll] seyr: cerr n A ['13] mihr n : mihrden n [14] eylerem: ederem Fn C [15] eyvan- : eyvan n [16] J:orbudan: havfdan FA J:orJ:udaa C [17] arhi: arb Fn llS] Bir-ba-v-bir J::lc var: Bir ba bir kle var. lir a l.ir ba var

bir klc bir M [21] dehr: davr v Jl;ruluiu : l.eadeii F

17-

23 - lltifatuiidur szm bu resme rengin eyley_en Terbiyelle ta1 a.c i abclar eyler gne~

24 - Nitekim ~~lme taipabndan sipihri almaga Mlk- baverden eke ~nvardan letker ~nat

25 - Saye gibi dmanunolsun aya~da payimal Sen eha eflak- ~adr ol nitekim enver gnef

l23] terbiyetle : terbiyetleo A {24] haverdeo: hiverde O n [25] ehii : eh-l

6

J>:alde-i Ti:g [*] l -'-- Dursa nyam iinde Js:aan kim yegane tg

Benzer ininde uyhuya varm ylana tlg 2 - Cevherleri yznde ayyad damdur

Dnd fena yolunda bir ab- revana tg

3 - Mlk vcudu ya~ d seraser kl el yedi Olal rezm atei ire zebane tg

. 4 Bir murgdur ki ~~dug dem beyzadan uar Far~- caduyu eyler o dem aiyane t:g

5 An geerdi ebla~- eyyam- fitne-cuy Olmasa gng-i devlete ger tziyane tg

6 - Bir bindi gcedr ki diler cevherin ala adr- 'aduda gedgi budur dkana tg

7 - Guya ki ahrnda ebn afitabdur yle yarad bu bat- canber-feana tg

8 - Dvar- cmrn eyleye diimanlarun barab . Seylab-var olsa ~aan kim revane tg

9 - Genc-i cemaln stne ~onmu tlsm ile Bu vechden dedai ol iki ebruvana tg

10 - Bir murgdur ki ~ondug dem far}s:- dmene J>:aniyle yan edinr ab~-dane g

[*] ~a'ide-i merl;iim ve magfiir Hayall Beg berayi Padiah- ca:lempenah n F n v A M C

[6] uyhu: uyku [ 4] Cad ii ya : 'adiinu A [6] hindi: hindii v M C , [~] Cmrn eyleye d~an!arun har ab: _cmrn nice dmanlaruii ylj:ar n [9] vechden: vech ile n 1 ded~ : derem v

- 20-

ll ,__ an al caae ire yaln yzl bubdur ljn-u cad ile dnicek ergavana Ug

:J2 - Kesdi dnanun gtrr bakden bao Benzer keremde ljusrev-i gitl-~itana tg

13 - Sultan- berr--bal;r Sleyman- ins--can K'alur kb-u dmeni olub behane tig

14 - Devr-i felekde tgini grd gred dedi Baland in yine pll-i demana tg

15 - Far~- cadsu ~ulle-i kh-u beladrr Benzer o ~ulle zre ekilmi duruana tig

16 - Bir ba ile bir ~lc v-tr ~uluiidrr alsa yolunda ibl: nola ad~ane tig

17 - Ba~san g.zabla nizesi mihrn der veli Meydan iinde almaz erenler ~aana tig

18 - Bir ~albi pak merebi af ~ulundrr ~almaz yolunda dmanunun ba-cana tig

19 - Burnundan etdini getrdi c adlaruii ~an a~dub u yerine ol navdana ti

20 Bal;r ire mahi brc;.. esedde hilaldr ol dem ki alsan ol kef-i derya-niana lig

21 - Mdbirlik ile hemdem olubdur zemanede Canlar yedrse yeridr ol hem zebana tig

22 - Bel balamazsa hd.metne mr gibi bam Lazm degl ki sen ekesin ins--cana tig

23 - Besdr ad-y .dive Vezr- melekgal Zira ki destpene yeter arslana tig

(131 alur : avlar v M 1 kiih: kiihu n [14] fiini : tigii n M [15)

-21-

2 4 - Ald zahm glleri glzar- .. nede Dndrd ni~e reti berg-i hazana Hg

25 - aha ljayi:i:Ii bunca klcun urr senn en dah I$. l (ata ana bir 'husrevane tig

26 __..:.-Meydan- nam iinde ehij bir dilaver~m Uiyi~ de~l mi bencileyin pehlevana tg

27 - Tayy eyledm menazil i failu-belagati ~oydum ~aramler gibi bu karvana tg

28 - Demdr ki devletnde l$-lc- etmein yi yem Budur getrdm afal;at- beyana Hg

29 - Ya tevliyet ver an l$-alem birle iabt edem Ya dirlik eyle olsun arada bah~ne t.ig

30 - Yagod beni vilayet i Hinde revane l$-l Ta kim elmden. anda dagi ~an ~aana t:ig

31 Bu resme ~lmaz idi beyan }:almi ~alem Ergrmeye.._..idi fa~r eli ger stbuna u"

32 Ta karvan- encm her ub~ almaa ekdkce mihr-i arg reh-i gehkeana tg

33 - ljamun metic- cmrn tarac edb felek ~nn u yerine ie ~ana ~ana tg

125) urur : alar n C [261 iinde: ire A chii bir: aeriimed n i27] Kiirviiaa : kiirbiioa v M (28] Yalnz F nushasnda vardr. (29] zabt: na:;m : v olaun arada: arade olsun F f3l] ger : ta F . [i12j 111ihr-i rh reh-i: arh mihr gibi v

7

J>:aide be ray i Sul~an Sleyman J:Ia []

1 - Liva-yi mah dkdi sipihre busrev-i zeng Sipan- encm ile doldu laciverd eyreng

2 Bra~d 'Vadiye kendin gazale-i borid Olunca ~ulle-i arb zre aikar peleng

3 - Yel i sipab- ncum olmu idi arb- berin Hilalden ta~nu b ba zre perr-i gleng

4 -=- n oldu Yu,uf-u mihrn mekan ab nola Olursa gz ya Yac~ub-u arba. heft-evreng

5 ~urulmu idi felek bargehinde ol].bet-i ba N cum nuls:l--afa~ anda bade-i gl-reng

6 - Zemane balls: gibi olmu idi asde Vul].u~ berr--beyabaada bal].r iinde neheng

7 - Veli ben olmu idm tar naleye dem-saz ljamide ~addm ile nlemekde niteki eng

8 - Eiende idi bu din--gnl ki niceyedek Reh-i belada beni bar- 'gu\'a eyleye deng

9 - Bu arndan alu ~aldum dera-yi deyr gibi Baum a~agda dilm gJft -gda niteki zeng

10 - Eridi semciime ol dem nida-yi hatif-i gayb Ki ey bulaa-i mevcud-u al].ib i ferheng

[*} 0 F n v A M C [2] aikar: iikare v [4] mihrii: Mruii A [8] deng: leng v [ayn kasidede leng kafiyesi tekerrr ettiki iin buradaki

deng olacaktr] eng F [9] aagda: aaga C

[lO] Ki ey: Eya v

-24-

11 - Yr cenab _eh-i Cem-nihada sr yzn Ki ~albn aynesi ola gn gibi b-jeng

12 - eh-i serr-sitan ljusrev-i vilayetbab Hizebr-i bie-i din af-der-i gazanfer-ceng

13 - ehi zemane Sleyman- ins--cin ki anun Kemlne ~ullardur Bicen-GivHeng

14 - Ne dem ki mah i Hki inaver-i dem ola Nemi ere semeke mevci ere ta hareng

15 - Gehi semendne cevlangeh oldu kiver-i in Gehi direfne aramgeh bilad Freng

16 - Cihan carsu bu denlu bulur midi zinet Eer yzn dem-i tign etmese gl-reng

17 - cAdya nacra eker grse nizedarlarun Ki neysitanda eder ir!er griv--gareng

18 - cAdu diler ki gubar: canabna sre yz Geldayi padieh eyler Kemerde calem-i beng-

19 -, cAdna ssen-i azadel~r llc ekdi Nihai-i gonca tutar nize serv tir-i badenr

20 - }:luduii eylemeie giilen-i cihandan dr Gl ald damenine jaleden bezaran sen

21 - J:laya:li na~on r-u hilal ile. iidb Diler 'utaride yazdurmaga iipihr i d ren

22 - ~amuya le~?;et-i dnya: bela-yi ea~ bana Zemane iayriya ebd etdi bab bana ereng

23 -. Nihai-i t!ke nab etdi ne)e-i bad e Felekde be-i pervini eyleyen aven

24 - arir edince ney-i game bezm-i medQ.inde cAra-u heft felek ra~a girdi apk--eng

[12) eeng: eng F [17] CAdya: 'Adiia n A C 1 eker : urur n [19] nize 1erv tir-i hadeng: ainuiode tir--hadeng A . [23) nJ'ei: netvei n [BJi neve iae de ne,' e galat mehurdur} l24) med~inde : medJ:iide A

- 25 -,.

25 - Srra erdi zaman ball} devr-i cadlnde Eleml g-nlm ile goncadur he::in dil-teig

26 - Sulurdu reng-i tegayyr u ar- :ucban Gre-idi bame i Man:-sitanum E.rjeng

27 - tJayali gllermi ge getrdm budur Ki pay-i batrum pay- gua eyledi leng

28 - Niteki mihr ile meh germ edb bu bazar Metac- cidi getrmekde eylemeye direng

29....:.. IS:adimn emri ile bu sipihr i l].adi~-nB~ ihiib gerdenine dmann ede pelheng

[25] hemln: heoz A hernan C [27} gllcrmi ge getrdgno : gllerini ge~ getrdgi C hiit

. rum : hitiro C

e

Kaside ekil beray-i Sultau Sleyman lan [*]

i - eb ki ineh gedi felek tabtma sultan-ekil Oldu her kevkebi raban ana acyan-ekil

2 - Oeyr-i ellake ~amer-ihre anemler gelicek Dehr brnd siyeh aln rhban-ekil

3 J>:,af- gerdnda cayan oldu o dem cayn- hilal Z.ulmat ire olan eme i I:Iayvan-ekil /

4 ah aZa dicek Yusuf-u mihr 'oldu o dem Man- Yackub-u felek klbe-i al)zan-ekil

5 - Pir-i nuriniye nageh gelb igvan ncum ubl) pirahenin ergrd edb ~an-ekil

6 Ol sel)er batruma geldi bu zlba matac c Aleme nur veren mihr-i drrgan-ekil

7 Mihr bir nize blend olmu idi ol dernde Nize zre ser-i Sultan i ehidanekil

8 Gel e ba~am yzne gonca-i bandan-ekil J>:.ana gar~ olsa gzm la e-i Nucman-ekil

9 J>:.ays ile Vam~-u-Ferhad cenabum bekler ah ca~em bana bunlardrr erkan-ekil

10 - J>:,abrme gelme n~ar etmege canuru yog iken Dmesn yere yiizm bergi dragtanekil

11 - Valuna ritei can ile baridar oldum JS'.a-i pirezen-- Yusuf-u K en can-ekil

[*] F n v A M C lll cb ki: Gece v [5] nageh gelb ;' ta kim gele n v c edb: o dem o [8] olsa : oldu v A gzm: yaum F v A M C [9] erkan: acyan A

.;_ 28 -

12 - Mihrni canda grb bauma ~d etdi felek Eyleyb mah nevi gaer-i brran-ekil

13 - lltica eyledm ol aha ki olmudur ana arb meydan meh-i nev lu'buna evgirn-ekil

14 - l;lusrev i Rum-u-'Arab ah Sleyman- cAcem K'oldu her bende_si Dara-der--l:ial$.ancekil

15 - Name-i 'izzetine oldu 'utarid miini Kadri babnda zuJ:al bindi-i derbari-ekil

16 ..,..- arba erimese ltfu kala. bruJ: uver Na~- fanus olan ur~L-i bican-ekil

17 - 'mer- NuJ: olsa kenara varmaz[*] flk- vcud Kaplad evre yanum gz- ya tufan-ekil

- 18 - 'Adl--dad ile iki 'alemi memlu ~ldlJn Mtesavi ol iki keffei mizan-ekil

19 - Ma h- nev 'aksini k e~ ul edinb deryalar Oldu ~apunda ge da lcce' i 'ummin-ekll -

- 20 Tut!!luam destm _ile damenn ey kan- kerem Zeyl-i deryada biten pene i mercan-ekil

21 ljusr~va himmet-i bal!:ani ?:ahir olsa bana Mlk- niq:m ire olam l:fa:iret-i Selman-ekil

_ 22 - Na?=m Kew 'amna ben Yfisuf-u ani olal Bana erbab- suban oldular igvanekil

23 - Beni ~apdurma J:ased ~urduna ey bebr-i vega Merta'- lu'ba varan Yusul-u guban-ekil

24 - Bir iki mra' ile magzn yerler nasun Duu >a~l}akdaki ol iki maran-ekil

[13] eyledm : eylerem C [15] hiod'i i : hindii-yi M [18] dad ile: ta'atle A M 1 ol iki: o" al n M ["'] varamaz [19] kekl : kekiil M [22] olal: oldum n v M C (23] lfu.duua : grgne A 1 be br-i vega ; pir i vefa M Merta':

Merta'a A varan: veren A 1 Y1ufu: lerver-i A

- 29-

25 - Bir iki k e r. n ola dn dman etdi-ise heve i arar ergrmeg-e mii)minlere busran-ekil

26 - Ugurun ak ola imdi senndr nurat Fatil;-i tlayber olan Server-i Merdan-ekil

27 ~orona bana teng ola Alaman Beginii ar~ maglb olcak tac- ~}:ara tlan-ekil

28 Rayet-i sancagun z k'ola klr ehli ~amu ol hirasan olan ah- tlora~an-ekil

29 - Bir nice tr ii ser~estdrr bu ebyat K)oldu her birisine ~afiye khan-ekil

30 - Pke Ip ld cenabuiia tJayal benden Asumana ekilen ebr i dr-elan-ekil

31 - Bu ~afde umaram ~omaya yerde ykm tr iQan ede eh ol geen iQsan ekil

32 - Nitekim lale ola al duvag ile ca Her nihat ake aa stne baran-ekil

33 - Tab- ~ahrundan ola cmle cadu napeyda Perte ... -i mibr ericek jale-i bzanekil

l25] kez; gn A M 1 etdi~iae : edinse v ar~: arlp F v M 1 Kara Han : Kramsn n A

[28] Rayet-i aancaguiiu: Rayet.-aa;cauiiu v [30) ~ld: ekdi A. [31] eh ol: evvel C

9

J>:ade beray-i Sultan Sleyman ljan L*l

1 - u dem ki kendyi car:Z eyledi cihana hilal eb olmu id cemalinde :al-i dehrii bal

2 - Gazal-i mihr nmd vadH bake Dnbdrrd pelenge sipihr-i bed elc~n

3 - O gece dm id ah- bake delv-i sipihr . K)an ~armaa olmudu mah nev engal

4 - Hilal nacl idi ve da ar teninde ncum Semaca girmi idi asumar olul: abdal

5 -:- Ncumdan gher~i eb .era ii e o gece Sipihr damenini et.ini idi malamal

6 - Grb bu haleti gerduada pir i ca~la dedm Di~il bana nedrr asumanda Lu aQ.val

7 - Eyitdi adl eyler zemane geld"ine Ei~ine eh-i dehrii bu cd i ferrubfal

8 - eh i zemane Sleyman- ar~-u arb k\nun Gu!an- Q.ai~a-beguudrr felekde hiial

9 - eha sen ol gl- tersin ki ba- rezmride kufe grzdrr gonca zabn--nize nihai

10 - u deiil ~a i rezrnni ~ikr eder rav Ki Seyyid Gazinii oldu l,likayeti bagal

ll - cAdem diyarna usa cacab mi can cadu n oldu her yanadan o~lruii ana per--bal

[*] F n v M C-A [2] mihr : ar!} n [6] Digil baiia nedrr: Nedr bana di yi ver n

[lOJ Seyyid : Seyyid) (Seydl) F n v M [Bu ekil vezne daha uygundur]

- 32 ._:__

12 - anur ki. bad bahar et di Jalezara g:fer Gren atunla seni re:;m iinde rzu ~tal

13 - cAceb yz uludur fig-i can-sitanun kim alar ayaa ban urayan ana fill}.al

14 u kim ~lciia ey ~a ya boyun vermez EJnde grz- giraunJa zarb cann al

15 - alayd stne emc-i hidayetn pertev Dabi erimez idi alitab- srha zeval

16 - Gelei_di tapiia' ger ey mehi .sipihr-i eref Hilale menzilii ire degeydi aff- nical

17 - u kim cihanda sana al eylemek ister Tenini al;r ol z ~an birle eyler al

18 --- Niteki pute-i gerdoda nt~re-i ~ameri Ncm agkeri ile sipihr eyleye ~al

19 Zemane balimubli ls:uluii ola aha Budur ducas ljayali gulamiiii meh--sal

[131 ayaa: aaga n M [161 tapuna: ~apuiia n C { 17] ahr ol: a)}r F o C 1 ~l;r ol z: ii)}r z M'l bir le: .birleo n [18] ile : birle C

10

1 - Feza-yi calemi n ahbaz- zerrin bal ~anad altna alma~dan oldu farigbal

2 - Siyah-babt idi amma hma-eref oldu Gurab eb ~afes:i dehr iinde tti-mi2al

3 - Zyas ile eb-i tireden meh-i ren Grnd ~ulmet iinde mial-i ab zlal

4 - Kebdi adr iinde sipibr-i ucbede-baz Hezar ret ile arz eyledi ekal

5 - Zemane ademisi cmle burrem-bandan Ve lik olmu idm ben gari~i bal}r-i melal

6 - Bu baQ.ri guada nageb eridi ljZr gibi Bande sebz ramame-ile bir gzide-i al

7 - Eyitdi ey gam ile baa ~mayan

- 34-

12 - Zeval-i 'mr- 'adun !saza eyleye fal Ncm noista dker arb tabta-i remmal

13 - Sana bu brmen-i 'alemde cevce bugz edenn Delik delik ola a'za:s nitekim rbal

14 - Gzn ig-neler ile dikbdrr ebbaz Te~erv-i 'adln ualdan ber aub per--bal

'15 - Nigar zlfdrr devr i 'adln ire hem an Siyah-babt- ikeste-dil--perian-l}al

16 - Anlmaz idi Feridnu-Cemle Keybusrev Cihana gelmese ger a'iran- ehd-nelsal

17 - Hezar kerre ~tb oldu glen-i 'alem Ki geldi bencileyin blbl- . bahar hayal

18 - Cevahir-i subanm var tabi'atmdr kan Flu-~ al}mere degmez yanumda mal--menal

19 - eha zemanede ben ol uhanverem ki bugn Dahi cevan iken oldum emir-i mulk kemal

20 - Demen ki i'r hemin l:faf?-u-Kemalndr E~an ol}unmad.m dnyeden gidince Bilal

21 - Devatum oldu eb-i Babil--szm efsn Fsungeri ~alemm cari lpld sil}r-i l}alal

22 - Veli zernilnede ademler ldrr szle Mesih-dem dirilr oldu her ljari Deccal

23 - Hayali szlerni vaf klma gce olan Reva degl k'ola kend meta'na dellal

24 - Cihanda tiukemer al}ibi olur mu-idi Val$.ar ile eger sakin olmasayd cibal

25 - Zemane bali--muhli l$.ulun ola aha Budur ducas ljayali gulamunun meh--sal

[12] u : n F n v C ki A N cum : Ncrnu A arh: arh A [16] gelrnese ger: gelmeseler s V ~ [19] ol: bir M [22] her : bir A J 25 J )fuluii : enii F A

11

l):aide-i Serv Beriiy-i Ibrahm Paa [1]

1 - l):addne benedr zn ey nigar serv Kendyi iken aur yksek tutar serv

2 ,_ Grd ki gl ya~asn l$,arunda etdi ak Glende incinb a~a ban alar serv

3 - Se-n -~$.addi nabl bana vefa etmesen nola Ba cihanda oldutu y~l$. mivedar serv

4 - Ab- revana ~aru durub rast bu gn Mevzn ol$.urdu bir gazel-i abclar serv

5 Ol icri ga ederken o dem geldi yaduma Bu nam trki-l$,afiyeyi derdi yar serv

6 Bag- cihanda vardur egeri hezar ierv Yol} dur veli boyun gibi bir ivedar serv

7 - Zlf-l$.adn gamndan eger kendmi aam Snblden eyleyem resenn ola dar serv

8 - n nev-carus-u glen-i bag- zemanedr Ykn yul$,aru ygar ise vecbi var serv

9 - Gl cami ci olubdrr ey gonca le b e. men Mul$,ri)dr anda blbl- eyda menar serv

10. Ger bir ebn ele getrb bak_.i payn Bana efser edp ola taedar serv

(1 j F n v A M C [2] Karuiida: karuna F v Karuda A (4] bir: bu A (61 boyun: bunun C ivedir : iv.ekiir n v C [7] eyleyem : eyleem F M [8] zeminedr: zernilnede F A M C zerniloda v

[10] Getrb: getre a payn: piisn C

- 36-

ll - Kimdr o mah Sidre-niin--felek-n:e~am Kim sevdi Tbi boyunu bi-ihtiyar serv

12 - Paa-yi ah- cadil--Beglerberi-i Rum K)oldu hava-yi calp ile bi-~arar serv

13 - am- firaka sen mehi tu olmasun deyu El gtrp dler bunu leyl--nehar serv

14 Bir gn boyun nihaiini seyr eylesen deyu .YlJarla yolla~ zre eker inti?ar serv

15 Meydan,- re.zmi bun-ucadn etdi Ialezar Sen nlzelerle dikdn ana ad hezar serv

16 - Dorusu budrr ki bu gn bag- cadlde Sen aij- glsn ey yz gl ehriyar serv

17 Bir servdr ki ~omad hergiz havaya bar Kim grd bir anun gibi al)ib-va~ar serv

18 - CAiem ana ~ul olmagile fabreder bugn Azadelikle geri eder ift~bar serv

19 - Bag- macani oldu ~aidem benm eha Gayr drabt anda yog illa ki var serv

20 - Ben ol ljayalye ki beni egmeden cihan Dikdm bu na~m ba'na bir yadigar serv

21 - Serv oldu satr sayesi bat toijmudur no~at Her beytme desem nola ey glc~ar serv

22 - 'mrii ni hali taze-v- ter ola nitekim Ser-sebz--serferaz ola-v ber ~rar serv

23 - Geldkce berg-i sebz ile dogruluban eha Bu tekyegah- caleme dervi-var serv

[12) ak ile: akun ile F Av C (14J eyleem : eyleyem C 1 yollar: yolun n [20] na~m biigoa: bag- na~mda v C

12

Kaside-i Gl Beray i Sultan Sleyman tl an [1]

1 - Bagda olub, kfe baylma serdar gl Od bra~d hanmin blble tekdir giil

2 - Putesinde goncanun zer bali eyler 'andelib Gvare etmege J.

-38-

12 - ijak- pay kul;lnli abun abadan isteyb Baun eyler nergis-i birnarna tmar gl

13 - Nice eb Sultan Sleyman- selim l ~al b kim Ta~- eyvannda borld oldu bir zerkar gl

14 - By-u bul~undan e~erdr nefl;a-i bazar- n Fal- cdundan vara~dur daver-i ezhar gl

15 - Ylda bir kez aya toprana yz siirmese Li'l tacn jaleden l$.lmazd cevherdar gl

16 - Nlzen zre ~ana mstara~ 'adnun_kellesi Benzer ol mev.n nihale kim ucunda var gl

17 Blbln ~ann alub srmekden ey eb yzne cAdln eyyamnda demdr k' e de istifar gl

18 - ~maz illa 'adln evafi dehan- .oncadan Etmez illa zikr-i il;sanun senn her bar gl

19 - ltlerii izine geldm tl~sreva yz srmege Gleninde 'a:lemn oldur bana bi-bar gl

20 - A,iyan- blbl deryzeye kekl edb Cerr in dergahuna geldi ~alender-va- gl

21 - fS:anlu ~anlu da"Iarla zinet etdi kendyi Oldu sen sultan-I l;sne 'a~- dldar gl

22 - ihreainde jaleden gz ya peyda eyleyb JS:ara babtna ljayali beidenn, alar gl

23 - Ben fena bulsam szm ba~idr ey Cemld-fer Kend mal;v oldu glabmdan ~odu a:ar gl

24 - Sonra gelda:se Necati._ile Nevayiden ne gam tlar evvel ser zeied ez ag-u-ba'd ez bar gl[*]

25 - Gonca gibi bar arndan yre~m pr-bn iken Glbn- glzar-i babtum verdi berg--bar gl

[14] fa~l-: fazl- On v A [15] klmazd : etmezdi v C [23) Cemld: gorld r [24] ne am: nola A (*j bir evvel ser zened ez ab-u-ba'd ez ~ar gl

.- 39-

26 - Nitekim her no~ta i barana ba

13

~aidei Gonca Beray-i S~Jitan Sleyman ljan [*]

1 - Berg-i glden edb zeban gonca Vaf-I yara aar dehan gonca

2 Bildi blbl kimii helakidr Kefi glde grnce ~a_n gonca

3 - Bana sensz emende ey yz gl Tigdr ssen-sin~n gonca.

4 - Badeye laclden dzb sagar Iini ~ld zernian gonca

5 - Blble butbe o~udub her gn Oldu sultan- kamran gonca

6 - Berg-i glden yrtd sikkesini I:Ikmn eyledi revan gonca ;

i' - ~d tabt zmrrde perini Blblii ~ld sayeban gonca

8 - Bildi kim beglere bazine gerek Zerini eyledi nihan gonca

9 - Eli dzd abayi gnderdi .ljuarev-i Rma armaan gonca

1 O - Bir nice drc bi-bedel ya~t Bir gzel sim srmedan gonca

ll- Ya'ni Sultan CemCenaba k'anuii ~odu yolunda ba--can gonca

(] 0 n AF Ov M c (5] her gn: emene A

[ll] yolunda: yo1una A

-42 -

12 - Ij?;metinden ~aarsa snbl- bag Getre an m-kean gonca

13 - Ser i a'dasna do~unma in Eyledi grzn girlin onca

14 - Eyledi ermden grnce yzn ehresin reng-i eravan gonca

15 - Ijusreva sana Q.alm alardum Olsa ger a:Q.ibi beyan gonca

16 - Sensin ol glen-i sa'adet kim Oldu ol glene ehan gonca

17 - By-u bul~uiila geldi dnyaya Glen-i debrde doan gonca

18 - Benem ol 'andelib i ad~ kim Bulmad bende bir yalan gonca

19 Gl gibi glmeden feragat edb Oldu ~albmle tev'eman gonca

20 Bar bn olal cefalarla Bana benzer bana heman gonca

21 - aha eyler du'a Ijayal gibi Eyleyb rQ:-berasuman gonca

22 - Geldgiiice cihana dmanuna Ola peykan- can-sitan gonca

[12) Getre: Getrr O

14

~aide der sur-u lbrahim Paa[*]

1 - Gzm tu oldu eylerkm seher vaktinde seyran Semend-i naza birmilerle dolmu At Meydan

2 - Dem-i surna ada alm bu mehterhane-i arba -Dglr kuslar gm gm ~urulmu tabt- sultani

3 - T emaa eyler iktm can gz_.ile n agehan grdm O tabt zre oturmu bir sa'adet mlknn ban

4 - Gz yamac ehr-aublarla evresi dolmu anasin ortaya ylduzlar alm _mah- taban

5 - Gne gibi bu arb- laciverdiden olub peyda ua'- nur-u l}.sn birle lplm dehri nurani

6 - Temaa eyledm bimi bezaran drl ni'metler Cemi'-i bal~a bab oldu o demde ban- iQ.san

7 - Felek gya denmi ofra idi ol ~onu~lu~da Kim anun olmu idi ~ur-u mihr- meh iki nan

B Plavun gnberlin aru yagn nki seyr etdm Temaa eyledm er trbesinde nur-u yezdan

9 Tekell.fsz yenr.in sen dedgi-in ana eller ljacaletden ~zarmdur begayet ~uzu biryan

10 - rek bir bugday anlu lale-rub mal}.biibdur gya K'anun ba:dam olmudu yznde em-i fettan

[*) F n v A M C (2] arba : dehre n 1 kiislar: sineler M / )s:urulmu : lJ:urulur n [3} oturm bir : oturmudur A [6] oldu: olmu n [8J gnbedin aru yan nki: gnbed--aru yan ben nki M gnbedinde

aru yag nki n 1 er trbesinde : orta yerinde n [9] kzarmdur : kzarmd A

[lOJ rek bir: rel:ler F

-44

ll - Bu ni'metler yenb nkim iiidi ~ali erhetler eblgn .etdi ah- ruza cey i leyl-i ulmini

12 - Geceyi gndze ~atub afa-v-?;ev~ ~lmaga O bezmn ya~dlar her gesinde em'-i taban

13 - u denlu asumanller atld her yanadan kim irar- asumanllerle argun doldu damao

14 - Su'al etdm nedendr bu temaa deyu bir ehle Dedi ol dem cevabn verb ol dehrn sugan-dan

15 - Ve?;r-i Ac~am Ihrahim Paanun d~ndr Zyafet etmek in da'vet etdi ah- Qevran

16 - 'Aceb lOtf ssdur ol Padiah- asuman-ril'at Gne gibi dogub yerden gtrd ?;erre:ve a~

17 - Sz n istima' etdm o rind-i pak-merebden Bu i'ri o~uyub oldum bu bezmn bir gazel-ban

18 - Yolunda cy eden gzden a~an 'ek-i firavan i Yrr ol serv-i azadum braman braman

19 Siper gibi ~an in etdgi-.. .... in ol keman-ebr ljadeng-i ah ile deldm bu dols:uz arbi ~al~an

20 Dern-u goncad-a bir ~atre-i ebnemdrr gya Dil-i pr-gnum ire tirnn ey dost peykan

21 - Nice bir naz ile ive nice bir naz -istigna Beh-ey alim behey afet cefanun yois: mu oran

22 - Bana valun meta'n atmag in nals:d-i car a'd Ser-i zlfn nigara kimden grendi bu dolan

23 - Leb-i can-bagun etmezse eda ha~ls:um ag olsun Sleyman-mertebet Cemidray skender-i ~ani

24 - Meh-i brc eref Sultan Sleyman Saye-i Yezdan Ki ligi-ile gne gibi tutubdur ryu devran

(ll] etdi ah- rvza: eyledi an ah- riizu n [13] irar- : Seraser n v C [17] rind-i: pir-i n bu bezmii : o bezmii O M (21J niiz-: eevr n 'izz C J22] atma in : ormag in OF n A;M C ald : alduii v [24] ti"i--ile: 'adi ile M

-45 -~

25 - lletdi gy-u ~ulm_ ara i afalf,dan tara Elinde olal ol ehriyarun cadl evgan

26 - Heman devrinde mey adem tutar fettanlk eyler Anunn ol l}aramlnn dklr bezmde lf,an

27 - Senn meydan rezmn ljusreva bir glen-i candur Ser-i acda kfe nizeler serv-i braman

28 - Ma can mlkn tg-i zebanum birle fetl} etdm Olaldan Padiahum sen serr-i mlk sultan

29 - Sugan bezminde ben bir rindi drd-aam lf,opdum kim Macanl camn imekde oldum Caml-i ;:anl

30 Balaristan tabcumda ald bir gl- su ljacil eyler anun her bergi evralf.- glistan

31 - Nevay ger iitse_.idi nevayi l?lbl- tabcun Diye_.idi yagrak duymudur ol slbu Selman

32 - Ne tozlar lf,oparur ise semend-i tabc alakm Gzne ttya eyler afahanda Kemal an

33 Necati gitdise benden ljayall ag ola aha Erenler n ~omaz bal cihan ire bu meydan

34 - l:fuzur:.u ah- cadilde ne l].addm laf urmak kim Veli erbab icrn eksk olmaz byle yalan

35 - Nice kim bu ncmu arb b pervaneler gibi Alalar ortaya her eb erag- mah-_ taban

36 - Yana pervane-ve cismi cadnun nar- l$:ahrunla Ola_ tabende aha devletn e mc-i ebistan

[26] tutar: tutub n [28] mlk: Rum M [31] duymudur ol : duymudriir n M [32] Ne tozlar ]:oparur ise: Ne tozlar kim ]:oparursa M 1 alakm: mevzii-

. num M [33] ahi: ahum n v

15

I):alde-i Kerem [*] 1 - Geri ba egmedi Ce;:ld ile lja~ana kerem

Geldi ~ul oldu bu gn ah Sleymana Kerem 2 - I):zdurub yz dilemez dahi gneden pertev

Nur-u raynden ederse meh-i tabana kerem 3 - Dideye nrdrr ah cihandara seba

Zveri mlkdrr daver-i devrana kerem 4 - Ademe bezldrr kana gher ebre l;aya

Gle bu reng yeter Ialei Nu'mana kerem

5 ehperin ret-i ma~da edb ayineler Sidre tavsu gibi balad cevlana kerem

6 - Bir iim uyu dirlg eyledi lskenderden Ta'n ederse yeridr e~e-i I:Iayvana kerem

7 - Yz uyu ~lcun yere dklmd eger Berzeban-aver olub gelmese meydana kerem

8 - Ol nebaUH bitrd bu sa'adet emerin Neme benzer deyu ta'n eyledi barana kerem

9 Yeriere dd yz oldu ol ftade gacil LO.tfun i.?:har edicek zmre-i insana kerem

10 - Ad himmet dolsun bir nice mul}taclara Dergel-i ehden edb meclis-i ahane kerem

ll - Bana geldkde ~adel} f:almad m meydanda Y ogsa eksk m eder be~! ini milmana kerem

[*] n A-F v M C [2] ederse : eserse A [4] bu : bir O yeter : biter A [5] ehperin : Siperin A edinb: edb n [9] Litfun i~hiir: Litfu~Iiin n Litfun i~sa n insana : merdana O

: [ll) kalmad m : gelmedi mi O meydinda : meydana O n

---' 48 -

12 - Mlk temlik edb baina gevher dkm ah veys etdki dem I:Iazret-i Selmana kerem

13 - Biei na:m anun oldu ikaristan C~n yedrdise reva ol ~agan arslana kerem

14 - Ben hea ol ba~il-i feyz-i subanem Rumda kim ReQ.a-i kilkm eder lccei 'ummana kerem

15 - Gevher-i na:ma eha tab' ljayalidr kan Ma'deni liltfsun et gevher in kana kerem

16 - ahid-i devletnn guna ta~ kim yaraor Olmaga ol adefe ol dr- yek-dane kerem

17 - arb o~ gerdi eder dehr bulub ol$. '!Jret Eriince- bana manend subandana kerem

18 - Jjusreva ald ikliyet elini damenne un'-u pakm ki eder nrunu a'yana kerem

19 - ehdedr be~l beman begler olubdur er~el Bunlara bsset-i tab' oldu emirane kerem

, 20' - Birinn manbn bana 'inayet ~l kim Mehe-i rayetmi ergre keyvana kerem

21 - Ne ikayet demidr hltf-u-'inayet varken imdi mi etdi beni gar~a ol iQ.sana kerem

22 - Oirhemi jaleyi etdke ehi mlk- bahar Bagali gonca ile ceybi glisiana kerem

23 - Bula feyz ebr-i kefiiden gl-i glzar- seba Nur etdkce eh-i namiye aii.na kerem

[12] dkm: aam {16] ol : bu

16

JS:alde Beray-i Snnet deni ehzadegan [*]

. 1 - Eriii b aha lutf-u Rabbai Oldu sru sa

- 50 -'"

ll - Taedar- c Acem o~unsa buna Gele iki )folunda irvan

12 - Bir itaret olursa ala gele Ray-i Hindtan lgan

13 - Grae ah- Bedag basetini ehresin eder idi rmmanl

14 - ald i~lim-i Hinde velveleyi Hay--byi sipab co:mani

15 - Sensin ey ehriyar- Cem-mi~drr JS:udret eyvannun Sleyman

16 - Sana teklif olundu ehlerde Krsii paye-i Nerimani

17 - Haremeynn emanetini ljuda Grd seD ehriyara erz"l'i:n1

18 akerndr ljallfei Bagdad Bir ~ulun oldu Mr Sultan

19 Devlet atna sen svar olub Ele alsali ~aan ki evgan

20 - ~&p olursa nnde kelle-i bam RWate erdi ald meydan

21 - Rumdan ar~a bir na:{:ar ~lsan Dmen-i idlni yad edb ani

22 - Tengina-yi bela ede gzne Gazabun cara-i ljorasan

23 - Nola senden ~aarsa dmen-i din Istemez dzd mah taban

24 - ljusreva gayldan ljayall ~ulun Grmez oldu cemal-i ljal}an

{12] olursa : aluua C {13] eder idi :)de laCJ-1 A [19] olub : oluhan Ot [21] lplsaii : al&aii C

- 51-

25 - Talicm kevkeb-i sacadet iken A.h kim erdi ebr-i ?ulmani

'

26 - ah himmet ederse bana ol ebr F eyeian ed e feyi-i Rabban

27 - Benem ol sa~ir-i suban-perdaz Ki_eyledm zinde r~-u Selman

28 - I:Ittum zre szm gren buldu ~aranuluJ:da Ab- Hayvan

29 Her szm Sebcai Mucalla~adur Dergeh i ah Ka cbe i ;:an

30 - ~ay'r a cirlern kelammda Y o~dur e lfa? ~ev~-i rl;an

31 - Hi tac- ~ubada benzeye mi: Kembaha bir klah- baran

32 - Bana bunlar u gn beraber Glur Ki ede mihri mah nurani

33 - Ger erse hezar pervane emcn alnmaya giriban

34 - Nitekim debre arb dolab F eyeian ed e ab- adan

35 Glbn- devletn olub ser-sebz Sa~laya sayesinde insan

[25] erdi : ald A oldu 1 [26] feyi-i : emr-i M [27] sa~ir : ticir v r M [28] zre : ile A [!ll] mihri miih : mah mihri A [35] lnan: 1e 1in Ot F n n C sen can Ut

17

Kalde-i cJdiyye Beriiy-i Sultan Sleyman ljan []

1 - 'Id-i ~urban erdi Q.alk yine adan eyledi ~oncaleb dilbederi gl gibi bandiin eyledi

2 - anmanuz gl-gn afa~ oldu ufu~dan aikar "Id i n o arg felek evrini ~urban eyledi

3 - Ka'be-ve mestur olan dilb'erler oldu aikar Nur grm J:acl-ve 'ua~ nalan eyledi

4 - Ay--gole yere inmidr felek anur hemln Gerdi~i dolab- 'idi kim ki seyran eyledi

5 Byle bulmuken eref gn yzlieTle cld-gah '!'aHm zulin bana b-J:add-,- payan eyledi

6 - Bir mogolin yzl kafir gnlmn Badadm Ya~d y~d cevr ile al~n--talan eyledi

7 - Dest-i ~ulmnden ikayet eylerem ol aha kim Tlg-i ~ahr slnemn mlkn vlran eyledi

8 - Padiah- baJ:r--ber Sultan Sleyman ah kim Bir kemlne ak~rin Ceml? -lja~an eyledi

9 - Zagmdan rengin gl ald zemin-i slnede n kemanndan cadya tr baran eyledi

10 - Gn gibi bengam rezm ire alub tgin ele :?:ulmct-i eb gibi acdayi grhan eyledi

[*] F n v A M C [1] hl~ yine : yine hl~ .v !eb : ve M [2] uf~dan : ufu~da v [4] yere : seyre: M [6] yzl: gzl C ya~d y~d: y1~d ya~d n ba~d y~d A cevr ile: ceVI'

ilen A M .

- 54-i

ll - ~emse-i zerron rz-u ez elde t iinii Brc- devlet izre J:Ia~ gorid- raban eyledi

12 - r-i bam-efkensen oldun ljusrev: ol biede Rezm-gahun nizeler nkim neyistll:n eyledi

13 - Bir ekilmi bana benzer ki~vern a'da mekes Dest-i ~udret tign ol gana mekes-ran eyledi

14 - ahl~ imin felek sen Padiehden gayrya Fare-i arenc-ve bhtan--yalan eyledi

15 - ay~al-ilen rezmn esbabn aub her meh hilal arb dndkce ~lcuii da)Ji brran eyledi

16 - Sensin ol ah- hmayn-fer ki 'adln l;!risi Mar gncik aiy:nna niehban eyledi

17 - Kakl- dilber. perian oldu 'ahdnde bemin Devr-i 'adln ire anca~ nay efgan eyledi

18 - tJusrevi mlk- sugan oldu ljayal ljusreva tJayl- i'rin cem' edb bir gb divan. eyledi

19 - Serv-i bag- saltanat lplm seni ol kim beni Midl].atn glzarna murg-u go-ell;an eyledi

20 - i'r-i a'irdr veren Cemid-- Dilradan baber ah Veysi hre-i afa~ Selman eyledi

21 - Nola med}]. etsem keliimum nki erbab- kemal Kendyi vaf etmegi i'rinde erkan eyledi

22 - Dnyede bulsun sa 0adetle eref ol k ini e ha Kendyi bin can ile emriine fermlln' eyledi

23 - 'mrne no~an verb alsun cadunun batn Ol ki mah ah top-u-gah e~gan eyledi

[ll] tigiJii: tigiiii t [15] meh : .teb C . [16] !:!ayl- : ~ayl F n A M [20] Veyai: veyai A M

18

~aide Beriy-i Sultan Sleyman l:liin ["']

1 Felek gehvare-i byana bei1zer Meh i nev dn doan oglana benzer

2 -[ ararmt ii)ina bulmu felekde Yenm-i dubteri clmdina benzer

3 - if ada c ayndur Ya c~b-u ar b un afida Ysuf-u Ken::na benzer

4 - Veya bod ~ar cennetden cihina Alm revzeni RQvana benzer

5 Ururken biner-i Behrlimdan dem Kemin~ Rstemi Destana benzer

6 - Gnl mir0atnun pasn eder pak Olubdur m~ala insana benzer

7 - ~omaz dide ilir lo~ma-i ek . Bu gall,

- 56-

12 - Stanbul ol eh-i Ysufli~asuz Hemlin st au~ zindana benzer

13 - Bugn lja~an sensin Trk- inn Hezaran akern var ljana benzer

14 - Yabod Daray-i Efridn-nesebsin Ki her kemter lj;ulun sultana benzer

15 .:...... Senn devrnde el~ab salatn Denilse gayrya bhtana benzer

16.- J>:ulunun dinle ahum vaf- ~al in Bu l;ali. dinlemek il;sana benzer

17 - Diyar Rumda bir ~arye vardur Anun etraf kbistana ben zer

18 - Iki bin yz a~e yazuau var Ne }:al n bat- bubiina benzer

19 - Civarnda yatur ecdad pak.m Ki ben lacl oldum anlar kana baTizer

20 - Mnasib bendene olma~dur ol . cay Vatan l;ubbu hernan imana benzer

21 - Eign kacbe i }:acat-

19

ikayet ba ~a-i F ega ni f*] 1 - Ey seyl-i ek gane-i cismm garab ~$l

:(':ulmet-seram cilvegeh-i afitab ~l-li! - Mecnfin lnce dedi. serm ey felek ben m

Leyll mal:allesinde sifal-i kilab ~$l 3 - Gel ey }:.asd malik i mlk- kelam isen

Evaf- gusrevan sacadet-cenab ~l 4 - emlri abdar- Selm ile gakde

skendern dehann memlu acab ~l 5 - Evaf- barigah~ Sleyman eylesen

Divi }:.asedden eyle }:.a~er ictinab ~l .

6 - apra tac- devleti geydr cenin iken . Daray an }:.ikayet-i. Efrasiyat ~l

7 - Vaf ile Erdevan devan eyle bezmde Behram rurdan J:arub taze ab Ipi

8 - Firdevsi- i kelam olmazsri ben m gibi Nar- ~aedle elinuna yz bin ca?;ab ~$l

9 - ljorld i himmetmde zemin gerd i ~erredr Ol ?;errden vcudunu var sen ~isab Ipi

10 - Ey gerd-i ahui eyleyicek seyr-i asuman Naz eyle afitaba ve maha citab ~l

ll - inkim ljayali sen sana oldun ~icab- dost Bend-en iit nai}:.ati relc-i J:icab ~l

[*) F n v A M C . v A M nushalarnda b kafiyeli gazeller arasndadr) (9) vcduiiu: vcdumu C

20

~aide Berty-i- Sultan Sleyman ljan [*]

1 - Ey hila:l-i Cid-i devran saar- rerdan msn ljakd:.n- debre feyzn crcasn rizan msn

2 Ya neciit ebiine oldun ketti-i N}: n-Nebi Srmege ya arg m eve-i -;ulzm- Y ezda:n _msn

3 Ntrdan bir Q.al~asn bab- necat caleme Ya der-i i~bile zer-UU~- felek

-60-

12 - Rezm olcak Murtazasn 'adi l;-ninde 'mer Yobsa falr- dduman- J:Iazret-i 'O:;man ms.n.

t3 Nru 'lzzetden midr cismii yagod m''uinlere lstiral:rat etmek in saye i Yezdan msn

t4 - Rum-u-Mr-u Hara-v-Bagdada hkmiidr redin Hindi alduii talib-i il~llm-i Trkistan msn .

15 - ljusrev-i Rmuii mul:ibbi olal ey bame sen Guy-u na?m asumana ergren evran msn

16 - !~b~- ahiden karursn macan cevherin Y ogsa sen gener-u g~r. c-i 'alem-i 'irfa; msn

17 - Na?m eyvannda ey Sultan il}!m-i sugan _ ah- ~a:iden mi yal}duii em' ya al}ran msn

18 - J:Iaf-u-Cami kel:am gibi mevzndur szn ahlar ire kemal-i nam ile Selman msn

19 - Crca-nuuii bezm eyvannda yz Dara v-Cem Rezm meydan _deminde Rstemi Destan msn

20 Kacbe-i bacatdur dergah- ah- Cem Cenab Sen ljayali: vaf ile ol Ka'bede }:fassan msn

21 'Aybuiia !}lmaz naar ah- cihan mac~urdur Pustin midr muraduii talib-i iJ:san msn

22 ~ I:Jal$ Taeala eylesn cizzetle cmrn ber mezd Devlet-i ehd neii ekskdr senii curyan msn

'[13] 'zzetden midr : 'zzet Cayndur v 114] Rum: Tr F v C [16J J:arursn: il,

21

IS:aide Beray-i Sultan Sleyman Jjan []

1 - Tari~at ehlidr al}.ib-vilayet tg u Sultani Hidayet yollarn gsterrnee gnderdi J:-Ia~ an

2.- Ve ya god bir nigar serv-~add-inaz-perverdr Gnller cem cine ba'i: ser-i zlf- perian .

3 - Dul}an Jaledr a}].ra-yi cizz-nazda bitmi Gtrsn emsi dlbendinde her gn asuman an

4 - 'Acemde ce;?;bei didarunuii ridesi bil}.ad Eesir ~tmi ~ara zli' de i~lim-i IS:araman

5 Hmay-i eve i cizzetdr alai:sa st:-;:e saye ekem p~hlya sanca~ adlu bir serv-i gra

-62-

12 - Sana gisy i. ahidle olubdur nagmei mutrib Kemend i ayd- Behrami ada-yi ks-u tJa~arii

13- Glistan ire blbl nagmesinden eyledn tercl}. Sen ey eb :tezm meydannda hay-.--hy-u merd;n

14 JS:arnca brmen i il:sanunun n dane-inidr Nola emirnn olursa va~t u-tayr mibmlo

, 15 Ben ol dnem ki goridi ~demden perveri buldum 'lnayet mevci almadan cih!na bal:r i cumman

16 ..._ Benm gnlm ~ma~dan ey felek ~l il:tiraz kim ikest olsa olur her paresi el mas peykan

t7 - Viicdu zevral$-n eyler

22

~alde Beriy-i ebzadegan Sultan Mu}:.ammed ve Sultan Selim ljan [*]

1 ki servi revlin etdi yine glzar- 'manl Sa'adet gleninn her biri bir verd-:i bandan

2 - Y~lm gnl ma'mur oldu Magnlsa-yi mehcrun ~ar aman tahtnun imdi oturdu yerine c! n

3 - ki ehzadesine ah- 'alem tabtlar verdi Feridun Selm--Tura etdi bag ran-u-Tran

4 - Biri brc- erefde eksg yo~ bedr-i kamildr Birisi llsuman- devletn borid-i rabfan

5 ~azal-i mihri ayd-' etmi biri selm-i sa'adetle Biri lr-i fel~kle ceng eder .geydkde ~aplan

6 Sen ol 'all-ghersin tlusreva kim bezm-i baunda Bir edna cr'adan 'add etdiler derya-yi 'Umman

7 - Smat- meclisnde nkl- encm gemedi bara Babab- ~agar bezmn begenmez arb- gerdan

8 - ~.zl Elmay ~apdun lerze dd kiver i Rm'e B;hamdillah Kanman eline katdun Alaman

. . . .

9 - Senn devrnde ytd ar~as zre }:.uir etdi Hava yolunda ser-gerdan iken tabt- Sleyman

10 - Cihan Mrna bir Yusuf dilerken ikisin verdn Bu ltfundan bala etmek urouldu ehl i zndan

11 - Sen n devrnde kimse dergehnde etmedi nale Meger ':d~i hmaynda ada-yi ks u sultan

12 - ere(de Mteriden ~erre deiil\i farlp olmazd Gubar- ehebn ~lsa merref far~- Keyvin

13 - Revafq:la baviiric mn'adim oldu zemnuiida ekelden ar~-u garbe Zlfi~ar- ab- Merdan

[] 0 F n v A C-M [lll derehiiiide: dergehiiiiden Qy

[12} far'lp olmazd : far~ olur mu~idi v

-64-

14 Dem-i a'da ile meydan- rezmn taze rlendr Siperler ~raz gl nizeler serv-i glistani

15 Meh-i nev naclenle menziletde edeli da'va Sreyyanun grnr bandeden her .gece dendam

16 Eger kim by-u bul~unden dem ursa nafe ineinme Bu sz mehurdur derler yumazlar ~an ile ~an

17 Kefn deryasnun emvac erdi arb- gerdna Ne gam bal:ri mui:n rekden var ise bul:ran

18 'arsu nama z:v~r vereli e'ar rengin,n Drii bagr delindi yere gedi e~vbern kan

19 Ne tozlar kim ~oparursa semend~i tab'- aJakii Gzne ttiya eyler felekde afiib ani

20 Benatn-na' rah- kehkeandan alsa ol gerdi ~amer mirJahn jeng-i kelefdep pak ede. ani

21 Bayali namnun battn temaii eyle vafunda Sipah mr ile grmek dilersen ekkerisUi:n

22 - Egeri tab'- ehbaz felek-pervazdur lkin Zebandur belagat banun murg-u go-el}:an

23 -. alnd nevbeti ba~ani nkim namna anoii Ma'ani milkinii sultanlar dagtd divan

24 -. ~ahrii ar~asndan mstecari camesin almaz 'fra etmez o ga'Yrlar gibi dvan Selman

25 Kemal- i lfahan geri tlalla~- Ma'anidr Ketamn rl;-u ma}:i: etmekde anun can yo~ can

26 Sz her l>aleb-i fersdenn mevcd candur ~aan bal bulur a'ir faa}:at ire meydan

27 Nitekim mah- nev sanca~ eke encm ola leker Nitekim l;km ede arga nlicmun yedi erkan

28 - Gne gibi sa'adet tagtnun al;ib klah ol afa bezminde her ehzad~ olsun bir Cemi !:!ani

[15] na'ieiile menziletde: menziletde nacenle v C [16]. hu~kuiiden : zlfnden v , [27] ekc: eker n F ekb 1 C lleker: 'asker n v C [28] ehziide: ebziiden A

~ade Beray-i Sultin Sleyman lj!n [*]

1 - Merl:aba ey rav:i:a-i ca: naarah- zi:n Dagdarundur aenn glzar- Firdevai Bern

2 - Her nihil i dzennnn oldu bir na~m- blend Blbl-U de1tanserayun lcir-i sil;.rafern

3 - cAks-i rah pr kufendr miyanbend-i felek ll-i ~arun ihre-i eyyima bal-i canbern

4 .- Ta: ki dil verdi sana triden oldu Bal:ri Rum Mevcden ebrularn big- behite etdi n

5 - M~:bler ml$-raz olub ml) ~umaa girdiler Keadi deryll ~addne lly~ libaa- i~enn

6 - jile-riz oldu havi ~anma sel;er gl:r:!rda Pir-i arb etdi bkl ~ldu,da dol!b enin

7 - Lale-i di!-subte tutmaga g-eldi damt>nin Dediler bunda yaramazn sen ey al;,a-niiii

8 - El ~alub '!~lara derler melekmanarlar .:r _ _J\;. ... , . )j J """ ..::.. ~~~ ..:...

9 - J:Iavzdur bir mah- bedr iinde her mahY hilal A,ina olmu; ana mh-tenn- nehcebn

10 Mirvel:a-ile oldu dilherler havadar bunun Sen dem urma ey ab~ bu ba'da tek dur hemln

ll - ubl;-deiR bu matlac mecrniica-i glde grb Ylra l$aru o~udu blbl edb avt- l;azln

[~] F n v A C-M [9] miih1bnan-: miih-teniin her mahyan n her mih-

taban v C an mah- ~ah- F [ llJ avt- : avtn F

5

-66-

12 - ljattun yzden tra etseii nola ey razenln V ec hi yo~ kim bir arada cem c ola kfr ile din

13 Iki robsar arasnda bloini anur gren ki bag etmi mehi engt- ljayr-l-Mrselin

14 - Leblerii ~an imegi ayn edinmidi veli ljatt mig-lnii eridi oldu cua~a mucin

15 - ol zenagdanun u~urunda bula etdklerin Andan eyler bgman dil aydna galn kemln

16 - cAks-i rugsaruiila diinyayi glistan eylediiii Aferin ey ab ry-i kiver-i })sn aferin

17 - J:lak biiradan griib ihar- uncun anicun ~ara topra~ bana almasa genc-i defin

18 Byle rzhet-bag iken tuba gibi ba~ indirb . Ben bu glzara ne mmkndr ki di yem aferin

19 - Glen ol va~tin olur kim ede deryadan naar Bil hilal ile geerken Afitab- Mlk--dn

20 - J:lusrevi Cem aker-Behram- rzu dargir Kim ena-guyudur anun tayyibln-tahirn

21 J:Iaireti Sultan Sleyman- selm-l ~alb kim . Brmeninde cadlin'n Nlrevandur ge-ln

22 l:facibidr rz--eb hindyu bam- heftmln Yz srer dergahna sultan- tabt- arinin

23 ~ande benzer dman ti mekarimde ana ayl;adur Cibrllden adr mekesdendr tanin

24 - J:lusreva erse 'ayagun toprandan bir gaber Etmeye hergiz ahanun batrn mugher zemin

25 - Gufendi cadln eyyamnda bulsa b-oban ane eyler myuna ser-peresin grg- gurin

[12] ljaHun yzden tra etsen n ola: ljatt- miglnii ci~arundan ~azt A [14] imegi : imege O F n v C [15] Andan: anda n A 1 aydna: aydn v J23] it-i rnekidrnde: itmekarimde C

- 67

26 - Saye-i I:Ia~sn veli envii.r- l1tfundan sana Cism ~lm peykerii.ra-yi cihan mii.)tln

27 Lam-ve ol kim dta olub sana vermez llelam Erre olsun far~na ol ?iili m n dendiin- sin

28 Dur dm iki bendemdr desen ey Falr- Rm Ral$ e de ljii.l$ii.n Trki st ii. n ile F agfuru n

29 - Padiahum baki payundan cdii. lpld beni Bir iki gn tali 'i ber-getevhabt galn

SO Da- l_asretdr beni blbl gibi gya eden Sylemez aylnesz tuti kelam skkerln

31 - ljusreva erbab- na?ma il_tirii.m et il_tiram n severdi bunlar Mal_bubu Rabb-l-'alemln

32 Olmasa bu zmre-i 'aH bu ~avm bi-bedel Dilde yad olmazd nii.m Sencer Turul Tigin

33 - E_remez a'irlern i 'ri- ljayal na?mna Geri oldu herbiri ser-defter-i na?m- metin

34 - icr oldur kim mecaz iken l}.al$il$at-bagola Ermedi b-:?;e~ ana illa ki cal$1- durbin

35 - Le:?;:?;et-i dnyaya maPil bilmez ugra :?;ev~ini Ana ral}.min nitekim bag- cinlin bilr cenln

36 - Tev)eman nabl-i meryemdr birinn bamesi Birinn rengin. kelam yz nigaristan- n

37 - Maverli-yi aferinidr birine cilve-gah Biri galvetbane-i fikretde al}.ib-erbacln

38 - Biri gl biri benefe biri bua laledr Biri ~$and oldu birisi ehd biri engbn

39 - Mlk- na?mun kenz-i layfnaya malik ahiyem Lekermdr acirii.n- evveln- abrln

40 - Oldu na?mum ehdine erval}.- l$udsler mekes ehperin. ana mekes-ran etdi Cibrl-i Emn

[27] ~1 kim: ol kim n sana vermez selam : -selam vermez saiia n [29] ber : ser. v C

-68-

41 - A.aitlnuiida nola edna iaem deryiyi gr tlir--baa far)fndadur ~a'rndadur drri ::emin

42 - Nitekim aultan- ezbl:ruii diyir- bxkda Ayata toprakma bld-a timll eyler yemin_

43 - Gl a-ibi aen a-lten-i 'alemde gand!n el veli Dimen-i bi-diniie olsun felek plr-kibr- kin

(43] veli : yr n

Musammetler

1 - Bir gzel. grdm ki rek-i uret i bt hanedr Kendsinden 'ayriya ate gibi biganedr

2 - Kim zebanndan gelen efsun ile efsanedr M'min--kffar ile hem-oQ.bet~ hem-biinedr

3 - Cam- zerrio nu eder bir bi vefa I-.lestanedr Nu eden bir crcasm bin .yl yeri meyganedr

'

4 Tug ekmi bir dilaverdr ki ~ad canadur Nr-u tabcomdan eragr~ ya~mamdur ya nedr

5 - Rast ben ernc-i dil:suzamc adu pervanedr Kim dolasa atee pervane ya divanedr

2 1 - Bir nihalem kim bana berg-i bazan oldu nai:b

Sud iinde gayrilar bana ziyan oldu naib Cismden 'ar eyler oldum ta ki can oldu naib Bir hma-yi nur-balem sthan oldu nab

3 - Gel haber verca~dan nkim. zeban oldu nab Suz-u Q.asret aikara-v-riihan oldu na:b

4 Bana yanma~ b-tereddd bi-fegan oldu nalb Kend halmden bana nkim beyan oldu na:b

5 - Rast ben ernc-i dil-szem cad pervanedr Kim dolasa atee pervane ya d:vanedr

3 1 - uretm na~' fena gstermege mir0atdur

cAyn- bori:dem bana pervaneler ?;erratdur [*] F r: v A C - M [3] bir bi-vefa: pr ev]: bir n A [4) tabCumdan: tabCndan F eragin: eriig - v C [S] ben: men n dolasa: dolaa A C [2] niir balem: piikbiilem v niir-u piikem n {3l ver: al n A sz-ul,:asret: siiz-u J.:asret n siiz-u-l,:ayret F

-72-

2 - yle gyayem ki yanumda cihan am!tdur Geh dilmden siQ.r cl:ri gah narenditdur

3 - Ta~- 'a~a kmaga bimmet bana mir~atdur Ab- f::layvanem ~eb-i mulim bana ulmitdur

of - Tende clnum pertevi envar baQ.r-i :?,Atdur Maverl:yi retm fehm eylemek heyhil:tdur

5 Rast b.m em'i dil-szem cad pervlnedlir Kim dolatsa atee pervane ya dv:nedr

4 1 - Geri devrin benden nden gayra verdi furat

Pliyi tabt- 'a~da alnd Me>cnn nevbeti 2 - Abr Ferh!d hem ergrd baa an'ati

I):ble gah oldu Mal:mdun Eyazun trbeti 3 - Vim~un CA~ri ile anld drl aleti

Lacerem her cli)f.un bir dernde oldu breti 4 Bunlarun batndadur i)flm i ca~un devleti

im gamda bunlarun oldum er:i"- oQ.beti 5 Rast ben emc-i dl-szem ca.du pervanedr

Kim dolasa ltee pervane ya divlnedr s

1 - Ey ljayali ta ki grdm ol ~amerrubsarum Mihr-i ':lem-U:bdan gern eyledm b::z!rum

2 - Vu:slat hicrana satdum aldlar ikrarum . . . . '

Deyri cal.

MURABBAC

der ~ati-i brahim Pa,a [*]

1 - Gn gibi evvel beni dnyaya sultan eyledn

Sonra dndn saye-ve bak ile yeks:n eylediiii Baum evglln mah nevle altan eyledn Neyledn ey atbr bil ni. neyledn l$.an eyledn

2 2 - Bana n aftelik ergrd devr-i ruzigar

Bal;r-~i gamsn eyledn mevci hil:li aikar Flk- cismm eyledn ol mevc birle bi~adi:r Neyledn ey arb- buni neyledn ~an eyledn

3 3 - ljab gafletden edb firet gznn perdesin

Dostluk ~anununun nasaz ~ldun perdesin Byle mi eyler cihanda bir kii perverdesin Neyledn ey arb buni neyledn ~an eyledn

4

4 - ~ara yere dkmege ehli zeminn ~ann A,ikar etdn hilaln baner-i brrann Kime zabm urdunsa sildn damennle ~ann Neyledn ey arb- bni neyiediiii ~an eyledn

5 li - Mihr yabsun }::,redek sinende }:asret d~gn

Dde-i encm a~tsun yere ~an rmagn Oilesn dendan- pervin mah- nev parmagn Neyledn ey arb- buni neyledn ~an eyledn

. .

11 0-F v A M C

TAijMS

Tabmis-i gazel-i bod [*]

1

1 - Ey gnl l$,opmaz afii n merdm- malmrdan Mest-i can- 'ak olunur mu meyi engurdan Dur olal yar- bi-'perva bu ben mehcurd~n

u'le-i gam cismm zre bl'atndr nurdan Dud-u ahun bauma bir taedur semmurdan

2 2 ~ ahsn n ola begm lutfet si paha etme cevr

B-klah bende i zerrinklaha etme cevr Ya'nl her bir na-tuvan- bi graha etme cevr Kuh olursan da alpn bir berg:i kaba etme cevr Ger Sleymansan nola bavf eyle ah- mrdar

3 - I):ulle-i !):af- sipihrn damenine od alar Mihrmahuii belki em-i ruenine od alar Ya

-75-

Dedi hatif can ~ulagna bu khne deyrden Bezm-i gamda nayve cismn teh: ~l gayrdan Can ~ulag-ile iit bu nkteyi tanbrdan

5 . 5 - Rindi drd-iiam- ea~ olub dili bh ~l

Bal;r-i bipayan olub can ile dilden ct ~l G-u h ile bu nusl;.-u-pendi ya eni g ~l Bezm-i val;.detde tfayil ea~ ciimn n ~l Ehli dil mesti Elest olmaz meyi engrdan

[4/t] gayrdan : aeyrden F v C [ 4/s] Cin ~ula_ilc iit ; iatima' eyle yr r [&/s] ehJ.i dil : kimse n r

M URA B B N[*]

Ahdan leker eker ba ~aldurub efgan bana ':!'(ne tan atar bu didei riryan bana Dagumun mir)at y:: gatermeyb yaran bana

Ba~dugumca na~- hicran gaterr her an bana

2 IS:ar- gerdnda der-i adi gide olmasun ~bJ: ~alsun ulmet-i lim- belada lmesn Greyin aynci devrin uret bulmasun Ba~dufpmca na~~ hicdin gsterr .her In bana

3 IS:lm idlim meclis i erbab- dilde kesb i J:al. MIIcib-i no~an imit bildm benfim iihum kem!l Dest-i sa~den gerekmez saar- bez111-i vi8;l

Ba~dugumca na~ hicrai gsterr her an bana

4 ctibir etsem glisianun al$.an rmagna Uilei al}ra niinii sineainii dana Baj'da by u ;efa yadna gl yapragna Ba~dugumca na~- hicran gsterr her an bana

5 Ey ljayal hemdem olmadum alub i~rarn Germ bulsam bu gne rubsarenn bazarn Zerre-i na izden car:i eylese ddarn Ba~dugumca na~t hicran gstertir her an bana

(*] F n v M C - A [1j1] efgan: hicran C P/al yiiran: ler an o F n c devran n v c (3/1] gade olmasun: gad bulma6UD F.v C itiid olmasun n [ 4f3J bada: ?agdan O F C [Sf~] bu: ol r / ruJ:sarenii: ruJ:a.iiruouii n

M U lj A M M E S [*]

1 Gamuiidan zge derman istemez bir derdinakem ben Teninde erf:alar erl: i"le denmez sineakrm bem Cihan alayii.den devleti c.,~uiida pakem ben ljadeng-i gamzeiie ciamm nian etdn ne hakem ben Olaldan doatum .ormende-i lOtfuJi helakem ben

2 Ciger val istemez dag- fira~uiila J:arar etdi Yerini de.wt-i gamda lalc gibi bakisar etdi

ebatn rd hicranun'anunn ihtiyar etdi Gnl murgun ~aurdum bir gz ahin ikar etdi ~afea fibi anunn tlg-i gamdan ak ake:o ben

3 ljarabat e h li yem ta en eylesn her zalid--cabid Bu ~ev~e olma8un hali }:aaedden bir nefes l,.asid Behite girmege yoJ:dur elinde kimsenn kagd Beni alayiinden 'alemii pak etd ey :abid Mal}abbet baniJ:abnda mr.idi 'a~- pakem ben

4 Grb renrio yu.zun verdn ~arar uabruii verdiiii Cigerde tazedr za\.mun yrekde eskidr derdn Hele yanuiida var bir gonca adlu naz-perverdii Gln derdinden ey blbl ne ekdn geri oy verdn Gamndan dilbern senden bezaran drdinakem ben

5 Tenmde ~anlu ~anlu dalardan g-lenm olsun ljadeng-i yar ~rv olsun ~lc susenm olsun Bu gl:r:aruii hezaran feganivenm olsun Serir-i 'a~ ya Mecnunuii alui ya benm olsun ljayali anmasun 'alem ki merd-i itirakem ben

l*] 0 F nv C-A M

TAijMS

Tabmis-i gazel-i Sultan Sleyman .Jjan [*J '

1

'Afi yelden eksUn el yar- vefadar isteyen Ky-u 'a~a gelmesn nams ile 'ar isteyen Sinesin pr-qag eder bir lalerubsar isteyen ~an yudarsa tan degl la'l-i leb-i yar isteyen Can verr bu yolda bir zlf siyehkar isteyen

2

Ka:'be i ma~sda ol kim ergrr sa'y ile yol Cann ~urban verr olmaz J:ayatndan mell Nagmei cuii~a aheng edemez her bi-ul Terk edb zhd-ala~ ~lma~ zlfn ~abl Rz u ma~erde ben em ey dost znniir isteyen

[--] F n v A C - M [ij4] taii: gam v ['/d ergrr: ergre .

-79-

3

Yara Is:almaz batr oldu"na avare dil Yandugna abr eder pervanedr her nara dil ~anlu da-um gibi boyand ~zl ~anlara dil ~ani'olmaz kyuna valuri diler bare dil Hie atd cenneti 'a~ ile ddar isteyen

4

'A~- ba~i candadur ean cismm ire 'ariyet Tene isen ~anum n eyle a}:}:an 'afiyet Cevher-i pak-i ma}:abbetde fenadur yayel I:Ial eyler derd--mil.net 'alem ire 'alpbet Na~d-i 'mrn barc edb yar- vefadaristeyen

s

Gam nedmndr Ijayal ~albni mesrur tut Zahirn virane eyle batnun ma'mur tut alsa pertev cismne nar- mal:abbet nur tut B-ve(a yarun Mu}:ibb t>.evrini ma'?;.ir tut Yarsuz ~alur cihanda 'aybsuz yar isteyen

[3/~ pervanedr her ara : pervane vermez iira: n A [ 4/t] cismm: cism v A C (4/~ J:anum: J:anuma n A f'/] mal].abbetde: ma~abbetden n v

MERYE

Beray - i Sult{n Mul].ammed lja.n

"1 ./ ":"'\!. [*]

1

Ey muradum c aksine dnmekde biperva felek LOtfuna ~ahr eylemekle fhre-i dnya felek

Bagban- unc unmuken sacadet de~tine ljake dmek yol mu ol nabl-i cihlnara felek

Matenih tut ol ac:det tabtnuii ult:nnuii Egniie g-ey dud-u :rb.umdan siyeh bara felek Ol gl in deatimil-i ebri doldur Y' f ile Iki gzn bakdugnca calerne a"la felek am- }:asretde kevakib emcini rilen }$lub

K:n- lt1t{uii bake dm gevherin ara felek M:h- nevden l:Jazret-i ehzade-i Cm-}:amettlii Geri ekdn devleti a~kamna tugra felek ljak adun alnnun :b r ~ara yazuuna Sen bilrain etdgii lazm degl ifa felek Bende-v-ah olmad ihad elnden a felek Dad elnden a felek feryad eliiden a: felek

uc ederdi afiab himmeti baralar I):lm idi dest-i i~san bac"l deryalan Gonca-i 'amac gyl olsa eylerdi bam Macrifet glbnlerinde blbl- guyalar

[*] n v A C M [ 1/sJ unc: dehr r (Zf~] gibnlerinde: glenlerinde n C gi!lenlerioii .v

-81-

Zbdn anub aglasun her zabid-i 'uzletniin Bezm-i baun ~anlar isnler ~adeQ.peyinalar

Atdlar and~ai bake gnller var iken Gamzeler tirin ol il,d misk tozlu yaiar

Kalar yasn grb yas etsn al;ab- ~ubr Gz pnarndan a~tiun eme eme malar Devleti camn yub skender-i devranlarun Dar- dnyadan grdn bayme-i Daralar Mateminde ~aralar geysn boyansun ~anlara Merdm emi cihanbinm gibi aalar

Bende-v-ab olmad azad elnden a felek Dad elnden a felek feryad elnden a felek

Daglarda etmesn kebk-i deri pervazlar gnelerle gzlerin diksn ~amu ehbazlar Boynunu uztmasun al;ralarin sglnleri Ol bna udu kime eyler ki bUnlar nazlar eng kessn an yansun lira~ odna 'd

~lmasun bu miiteme feryad ol nasazlar -~aru vard yaliiuz ceyi ~a:Zaya ol melek

l;Iazr iken yoluna can vermege ser-bazlar,, Bildgin etdi cihan yannda grd ~adri yo~ Vermek olmazm benm canuin cihiina razlar Matem etsn tabt- Magnisadaki yayla~lar Ol sacadet gleni bak-i lal}idde yazlar evketine rek edb etdn ~azaya an gamz Sonra dndn baladun gstermege i'zazlar

Bende-vah olmad azad eliiden a felek Dad eliiden a felek. feryad elnden a felek

4 ah ca~ullab ile benzer ki lfet eylemi Girmi ol meydana. da'va-yi mal,abbet eylemi

r/5) 'uzlet: )).alvet A (!1{11] gamzeler : amzesi A [S1ft3] giirdn : gtrdn n

[l1/3] miteminde: ~iiteminden n

-82-

kilik sevdasnun reddinde grm calemi Ca:n--dil mal;bbunu ol ?;ev~e ~ymet eylemi '!alib olmu srr~ eyayi kemahi bilmee

Dalm ol derya-yi bi-payan~ himmet eylemi Barigah himmeti ~urmu ~dem ~limine

Tac--tabt

MNAZARA-1 MlHR--MAH [*]

1 - Dedi bir gn mihr-i 'alem-taba mah- asuman Ey nigar- nr-s1ma dilber-i 'all-mekan

2 Camunun hem cr'asdur feyz-ba\}- bak--ab Tal'atun envarna gar~ oldu ~errat- cihan

3 Glen-i \}a:ira senn ~atunla buldu z1b--fer Nr-u rayuiila mnevverdr zemn--asuman

4 - Ben ne crm etdm l).uzuruiida ne ci rm ilm var benm Yzne ba~sam o dem ru\}sarun eylersin nihan

5 - Ben kemal-i l).snm bir gn sana cari eylesem Sen aipibr-i eve-i isti-nada eylersin mekan

6 - . Sem'-i goride eridi mahdan n bu kelam Dedi ey ayne-i ret-nma-yi insu can

7 - Her ~aan olsaii kema{-i l).sn ile man~r sen ljod-nmalk retin ~ende grr em-i cihan

8 - Bir na~ar zerd--:i: