บทที่ 3 วัฒนธรรม

By: อ.น ำขวญ วงศประทม

บทท 3

วฒนธรรม

Topic;

•ความหมาย

•ประเภท

•คณลกษณะ

•หนาท

•แนวคดทเกยวของ

วฒนธรรม ( Culture )

วฒนธรรม มาจากภาษาบาล และสนสกฤต

วฒน มาจาก วฑฒน (บ.) = เจรญเปลยนแปลงในทางทด

ธรรม มาจาก ธรม (ส.) = ความเปน, ความอย,

สภาพสงของ

มรากศพทมาจาก “Culture” (ลาตน)

วา Colo-Colete แปลวา

การแตกหนอ หรอการปรบปรงดน

หมายถง - การเพาะปลก/การปลกฝง ในทน

หมายถง

“การปลกฝงสงทสงคม เหนวาเปนสงดงาม”

วฒนธรรม ( Culture )

วฒนธรรม คอ ?

พฤตกรรมการเรยนรรวมกนซงสบทอดจาก

คนรนหนงมายงอกรนหนง เพอจดมงหมายใน

การสนบสนนการด าเนนชวตของบคคลและ

สงคม การปรบตว การเจรญเตบโตและ

พฒนาการ

(Marsella, 1994)

อดมการณ

ความเชอ

คานยม

รปแบบการคด

ปฏบต

ประดษฐ

สงทอด ปลกฝง

อบรม ส งสอน สงคม

เลอกสรร

ความหลายหลายทางวฒนธรรมในประเทศไทย

• ภาษา

• อาหาร

• การแตงกาย

• ทอยอาศย

• วถชวต

• ประเพณ

• ภมปญญาทองถน

วฒนธรรมเปนตวแทน

- สงทอยภายนอก เชน บทบาทของ

สถาบน

- สงทอยภายใน เชน คานยม ทศนคต

ความเชอ เปนตน

วฒนธรรมเปนเรองทเกยวกบวถชวต

ของผคน (ways of life) เปนเรองของทกสง

ทกอยาง เรองราวท งหลายทงมวลแหง

ชวตมนษย (totality of life) ซงจ าแนกออก

ไดเปน 3 ประเภทหลก คอ

1.มรดกทางวฒนธรรม (Cultural Heritage)

2.วฒนธรรมรวมสมย (Living or Contemporary Culture)

3.ภมปญญาและเทคโนโลย (Wisdom and Technology)

ประเภทของวฒนธรรม

1. มรดกทางวฒนธรรม (Cultural Heritage)

1.1 มรดกทางวฒนธรรมทจบตองได

หมายถง อนสรณสถาน กลมอาคารและสถานทซงมคณคาทาง

ประวตศาสตร สนทรยภาพ โบราณคด วทยาศาสตร ชาตพนธ

วทยา หรอมานษยวทยา ไมวาจะเปนงานทางดานสถาปตยกรรม

ประตมากรรม จตรกรรม หรอแหลงโบราณคดทางธรรมชาต

เชน ถ า หรอสถานทส าคญทอาจเปนผลงานจากฝมอมนษยหรอ

เปนผลงานรวมกนระหวางธรรมชาตและมนษย

1.2 มรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมได

ประกอบไปดวย

1. ภาษพนเมองและการแสดงออกทางภาษา

2. ศลปะการแสดง รวมถง ดนตร การเตนร า และมหรสพ

3. การปฏบตทางสงคม พธกรรมและประเพณ

4. ความร การปฏบตทเกยวของกบธรรมชาตและสงตางๆ รอบตว

5. หตถกรรมพนบาน

2. วฒนธรรมรวมสมย

1] เรองการท ามาหากน เชน

รปแบบการด ารงชพ (lifestyles) การ

เพาะปลก การประมง การลาสตว

วฒนธรรมการบรโภคอาหาร การแตงกาย

การผลตงานศลปะ รวมถงทอยอาศย การอย

รวมกนในหมเครอญาต ความสมพนธของชมชน

การใชตะเกยบ

1.หามปกตะเกยบแบบเสยบใหต งบนถวยขาว เพราะการท าแบบนจะถอเปน

ขาวส าหรบคนทเสยชวตแลว

2.หามถอตะเกยบสายไปมาบนอาหารหลายชนด โดยไมตดสนใจเสยท วาจะ

เลอกอาหารชนดใด

3.หามน าตะเกยบแทงของกนหรอใชตะเกยบชคน

4.หามใชตะเกยบคยหาอาหารชนทตองการในถวยอาหาร

5.หามใชตะเกยบเพอดงหรอขนยายภาชนะอาหาร

6.หามใชปากดดตะเกยบ

2] เรองของภาษาและวรรณศลป

- การพด

- การอาน

- การเขยน

- การแสดงออกถงกรยามารยาท บคลกภาพนสยใจคอ

- การใชภาษาช นสงทแสดงล าดบช นของโครงสรางทาง

สงคมหรอฐานนดรทางภาษา

2.วฒนธรรมรวมสมย(ตอ)

3] เรองของศาสนา (religion)

- ความเชอทางพธกรรม

- ขนบธรรมเนยมประเพณ

หลกปฏบต คานยม คณธรรม

การสบทอดทางประเพณปฏบต ตาง ๆ ท ง

ในระดบสงคมเมองหรอทองถน

2.วฒนธรรมรวมสมย(ตอ)

3.ภมปญญาและเทคโนโลย

(Wisdom and Technology

ความหมาย ของภมปญญา

ค าวา “ภมปญญา” ตรงกบภาษาองกฤษวา wisdom

หมายถงความรความสามารถ ทกษะ ความเชอ และ

ศกยภาพ ในการแกปญหาของมนษยทไดรบการ

ถายทอดมาจากอดต-ปจจบน ยงมค าเรยกอก เชน

ภมปญญาไทย ภมปญญาทองถน ภมปญญาชาวบาน

ภมปญญาไทย หมายถง

องคความรความสามารถและทกษะของคนไทย

อนเกดการสะสมประสบการณท ผานกระบวนการ

เรยนร เลอกสรร ปรงแตง ถายทอดสบตอกนมา

เพอแกปญญาและพฒนาชวตของคนไทยใหสมดล

กบสภาพแวด ลอมเหมาะสมกบยคสมย

ภมปญญาทองถน (Local Wisdom )

หมายถง ความรประสบการณทงหลายของ

ชาวบานในทองถน ทใชในการแกปญหาหรอการ

ด าเนนชวต โดยไดรบการถายทอดและกลนกรองเปน

ระยะเวลานาน มลกษณะของการเชอมโยงไปในทก

สาขาวชา อยางผสมกลมกลนกน ไมแยกเปน

วชาๆ สามารถประยกตใช ในการด าเนนชวต

เศรษฐกจ และสงคม อยางด

การแบงประเภทของวฒนธรรม

ตามแนวคดนกสงคมวทยาแบงวฒนธรรมออกเปน

3 ประเภท ดงน คอ

1.วฒนธรรมทางวตถ (Material)

ไดแก วตถสงของเครองใชตาง ๆ ทมนษยสราง

ขนเพอน ามาใชในสงคม เชน ทอยอาศย อาหาร

เสอผา ยารกษาโรค

การแบงประเภทของวฒนธรรม

2. วฒนธรรมความคด (Idea) หมายถง วฒนธรรมท

เกยวกบความรสกนกคด ทศนคต ความเชอตาง ๆ

เชน ความเชอในเรองตายแลวเกดใหม ความเชอใน

เรองกฎแหงกรรม การเชอถอโชคลาง ตลอดจน

เรองลกลบ นยายปรมปรา วรรณคด สภาษต และ

อดมการณตาง ๆ เปนตน

การแบงประเภทของวฒนธรรม

3. วฒนธรรมดานบรรทดฐาน (Norm)

เปนเรองของการประพฤตปฏบตตามระเบยบ

แบบแผนทสงคมก าหนดเอาไวไมวาจะเปนลายลกษณ

อกษรหรอไมเปนลายลกษณอกษรกตาม ซงแบง

ออกเปนประเภทยอย ๆ ดงน

3.1 วฒนธรรมทางสงคม (Social Culture) เปน

วฒนธรรมทเกยวกบความประพฤต หรอมารยาททาง

สงคม เชน การไหว การจบมอทกทาย การเขาแถว

การแตงชดด าไปงานศพ เปนตน

การแบงประเภทของวฒนธรรม

3.2 วฒนธรรมทเกยวของกบกฎหมาย (Legal

Culture) เปนวฒนธรรมทกอใหเกดความเปนระเบยบ

และกฎเกณฑเพอใหคนในสงคมอยดวยกนอยางม

ความสข

3.3 วฒนธรรมทเกยวกบจตใจและศลธรรม (Moral

Culture) วฒนธรรมประเภทนใชเปนแนวทางในการ

ด าเนนชวตในสงคม เชน ความซอสตย สจรต ความ

เมตตากรณา ความเออเฟอเผอแผ เปนตน

แบงวฒนธรรมตามขนาดของสงคม

วฒนธรรมจะแบงเปน 2 ประเภท คอ

1. วฒนธรรมหลกหมายถง วฒนธรรมของสงคมใหญ

สงคมใหญเปนสงคมทประกอบดวยสงคมยอยๆ

หลายสงคม

2. วฒนธรรมยอย หมายถง รปแบบพฤตกรรมของ

คนกลมใดกลมหนงทมลกษณะเดนเปนเอกลกษณ

ของตนเอง

วฒนธรรมยอย

1) วฒนธรรมยอยตามเชอชาต (Ethnic-sub-culture)

ซงในสงคมหนง ๆ ยอมประกอบดวยคนหลายเชอชาต

อยปะปนกน เชน กรงเทพมท งชาวไทย ชาวจน แขก

ฝร ง มอญ อาศยอย แตละเชอชาตดงกลาวตางกม

วฒนธรรมเปนแบบฉบบของตนเอง

วฒนธรรมยอย 2) วฒนธรรมยอยตามเกณฑอาย (Age-sub-culture) คนในสงคมหนงยอมมอายแตกตางกน แตละวยยอมมแนวทางการปฏบตทแตกตางกน เดกวยรนกมแนวทางปฏบตแตกตางจากผใหญ เชน การแตงกาย การละเลน การพดจา ตลอดจนความสนใจ ฯลฯ

วฒนธรรมยอย

3) วฒนธรรมยอยตามทองถน (Regional-sub-

culture) เนองจากคนในชาตหนงยอมอยกระจายกนไป

ตามภาคตาง ๆ ดงน น วถชวตในการปฏบตตาม

ขนบธรรมเนยมประเพณยอมแตกตางกน เชน คนไทย

ในแตละภาคมภาษาพด ประเพณทแตกตางกน

วฒนธรรมยอย

4) วฒนธรรมยอยตามอาชพ (Occupational-sub-culture)

คนมอาชพอยางเดยวกนกจะมวถการด าเนนชวตท

เหมอนกน เชน ชาวประมง นกรอง นกหนงสอพมพ

วฒนธรรมยอย

5) วฒนธรรมยอยตามเพศ (Sex-sub-culture) เพศ

หญงเพศชายมการปฏบตแตกตางกนไปหลาย ๆ ดาน

เชน กรยามรรยาท หญงอาจเดนกระตงกระตงชอบเยบ

ปกถกรอย ชายเดนทาทางขงขง ฯลฯ

ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต

ไดแบงออกเปน 5 สาขา คอ

1. สาขามนษยศาสตร ไดแก ขนบธรรมประเพณ

คณธรรม ศลธรรม ศาสนา ปรชญา ประวตศาสตร

โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย

เปนตน

2. สาขาศลปะ ไดแก ภาษา วรรณคด ดนตร นาฏศลป

วจตรศลป สถาปตยกรรม ประตมากรรม จตรกรรม

เปนตน

ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต

ไดแบงออกเปน 5 สาขา คอ

3. สาขาชางฝมอ ไดแก การเยบปกถกรอย การแกะสลก การทอ

ผา การจดสาน การท าเครองเขน การท าเครองเงน เครอง

ทอง การจดดอกไม การประดษฐ การท าเครองปนดนเผา

เปนตน

4.สาขาคหกรรมศลป ไดแก ความรเรองอาหาร การประกอบ

อาหาร ความรเรองการแตงกาย การอบรมเลยงดเดก การ

ดแลบานเรอนทอยอาศย ความรเรองบา การรจกใชยา

ความรในการอยรวมกนเปนครอบครว เปนตน

ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต

ไดแบงออกเปน 5 สาขา คอ

5.สาขากฬาและนนทนาการ ไดแก การละเลน มวยไทย

ฟนดาบสอบมอ กระบกระบอง การเลยงนกเขา ไมดด

ตาง ๆ เปนตน

ลกษณะของวฒนธรรม 1. วฒนธรรมเปนสงทจ าเปนส าหรบการด าเนนชวตในสงคม

มนษย อกนยหนงคอ “มนษยจะอยโดยปราศจาก

วฒนธรรมไมได” หรอ “วฒนธรรมกบมนษยจะตองอย

ควบคกนไป เสมอนเงากบตวทงกนไมได”

2. วฒนธรรมไมใชสงทตดตวมนษยมาแตก าเนด และไมใชสงท

อาจถายทอดทางพนธกรรมได ดงน นนสยและ

ความสามารถตาง ๆ ของมนษยสวนใหญเปนผลมาจาก

การเรยนร หรอขบวนการสงคม (Socialization)

ลกษณะของวฒนธรรม

3. วฒนธรรมของแตละสงคม มความแตกตางกนและ

ความแตกตางนไมอาจน ามาเปรยบเทยบ

พจารณาวาวฒนธรรมใดดกวากน เพราะ

วฒนธรรมแตละวฒนธรรมยอมมความเหมาะสม

ถกตองตามสภาพแวดลอมของแตละสงคม

แนวความคดทวา วฒนธรรมทกวฒนธรรมม

สวนดเปนของตนเอง ซงเรยกวา “วฒนธรรม

สมพนธ” แนวความคดน มงทจะลบลางความ

คดเหนทวา วฒนธรรมของตนดกวาวฒนธรรม

ของคนอน (Ethnocentrism)

ลกษณะของวฒนธรรม

4. วฒนธรรมเปนสงทอาจเปลยนแปลงได

โดยทวไปการเปลยนแปลงมกจะเปนไปได 2

วธคอ

- การเปลยนแปลงทเกดขนภายใน

วฒนธรรมเอง เชน การประดษฐคดคน

- การเปลยนแปลงทมาจากภายนอก เชน

การตดตอกบวฒนธรรมอน เปนการ

เลยนแบบวฒนธรรมอน ๆ มาใช

ลกษณะของวฒนธรรม

5. วฒนธรรมเปนผลรวมของแบบแผนและแนว

การด าเนนชวตของหลาย ๆ อยางในสงคม

เขาดวยกน ถาสมาชกในสงคมสวนใหญยดถอ

เปนแบบอยางเดยวกนเรยกวฒนธรรมน นวา

“วฒนธรรมใหญ” หรอ “วฒนธรรมรวม”

และภายหลงวฒนธรรมใหญยงแบงเปน

“วฒนธรรมยอย” หรอ “วฒนธรรมรอง”

ดวย

หนาทของวฒนธรรม

1. เปนตวก าหนดรปแบบของสถาบน

2.เปนตวก าหนดบทบาท ความสมพนธของมนษย

3.ท าหนาทควบคมสงคม

4.ท าหนาทเปนเครองหมาย สญลกษณ ทแสดงวา

สงคมหนงแตกตางไปจากอกสงคมหนง เชน

สงคมไทยทกทายดวยการไหว สงคมธเบตทกทาย

ดวยการแลบลน สงคมตะวนตกทกทายดวยการ

จบมอ เปนตน

หนาทของวฒนธรรม

5.ท าใหเกดความเปนอนเหนงอนเดยวกนในสงคม เกดเปน

ปกแผนความจงรกภกด และอทศตนใหแกสงคม ท าให

สงคมอยรอด

6.วฒนธรรมเปนปจจยส าคญในการสรางและหลอหลอม

บคลกภาพของสงคมใหกบสมาชก

7.ท าใหสมาชกแตละคนและแตละสงคมไดตระหนกถงความหมาย

และวตถประสงค ของการมชวตของคน เชน สงคมไทยพทธ

เชอวาเกดมาแลวตองชดใชกรรม ดงน นเมอเกดปญหา

เกยวกบชวตของคน เขากเชอวาเปนเรองของกฎแหงกรรม

หนาทของวฒนธรรม

8.สรางหรอจดรปแบบความประพฤตและการปฏบตรวมกน

โดยบคคลไมจ าเปนตองคดหาวธประพฤตปฏบตโดย

ไมจ าเปน รปแบบความประพฤตทสงคมเคยกระท า

อยางไร หนาทของสมาชกในสงคมกคอ การปฏบต

ตาม

ปจจยทท าใหวฒนธรรมเจรญงอกงาม

1.การเรยนร รบจากผอน ปรบความคด ความเชอ พฤตกรรม

2.การสงทอด บรรพบรษ ปลกผง ความคด ความร คานยม

วถชวต รนลกหลาน

3.การเผยแพรวฒนธรรม (Cultural Diffusion)

กระจาย Cult. หนงสอก Cult. หนง

โดยการตดตอสมพนธกน

ทางตรง ทางออม

4. การรบวฒนธรรม

วฒนธรรมหนง อกวฒนธรรมหนง รบ

บางสวน

ทงหมด (ฝายเผยแพร) (ฝายรบ)

เผยแพร

5. การผสมผสานทางวฒนธรรม (Acculturation)

วฒนธรรมหนง

อก Cult.หนง

ผสมผสาน

ทาง Cult.

(รบสงทเขากบของเดม) ซมซาบไมรตว

เผยแพร

ปรบใหเขากบสงคมตน

6. การเปลยนแปลงทางวฒนธรรม

การเผยแพร

Cult.

ปรบ Cult

ใหเหมาะ

เกด Cult.

ใหม

รบ เปลยนรปแบบ

ความคด ความเชอของคน

• อตราการเปลยนแปลงขนอยกบ สถานท

เวลา

• ถาสนองความตองการสงคมยอมรบเรว Chanqe เรว

• ถาไมตรง/คลาย Cult. เดม (คนรบชา) เผยแพรตอเนอง

(นาน)

Change ซมซาบ

สาเหตการเปลยนแปลง Cult.

1. การคนพบ

2. การประดษฐ

3. การเผยแพร Cult. ของ

สงคมอน

สาเหตทคนยอมรบ และเปลยนแปลงพฤตกรรม

1. ไดรบผลประโยชน

2. เขากนไดกบ Cult. ด งเดม

3. Cult. ทไมยงยากซบซอนในการท าตาม ยอมรบ

โดยไมรตว/คอย เปนคอยไป

4. การคนพบสงแปลก ๆ ใหม ๆ

- แรก ๆ คนตอตาน

- ถาสงน นมอยตลอดเวลา+ ไดรบตอเนอง

ดดซม และยอมรบ

ขอสงเกตในการถายทอดทางวฒนธรรม

ถายทอดไดงาย

ถายทอดไดยาก

เผยแพรไดเรวกวา

สงทแทนกนไมได

มกคดคาน Cult. ทแพรเขามา

Cult. จะไมสมบรณ

เหมอนเจาของเดม

1. Cult.ทางวตถ

2. Cult. ทางความคด ความเชอ

3. Cult. ททดแทนกนได

4. สมาชก Soc. ทเกาแก

5. การรบ Cult. สงคมอน

ประโยชนของวฒนธรรม

4. ท าใหมนษยเปนมนษยอยางแทจรง

1. เปนแบบแผนการด ารงชวตคน (ก าหนดรปแบบพฤตกรรม)

2. เปนลกษณะเฉพาะในการด ารงชพแตละ Soc.

3. สนองความตองการของมนษย รางกาย

จตใจ

5. แสดงความเปนระเบยบเรยบรอยของ Soc.

สรป

• Cult. คอ สงทคนยคกอนพฒนาสงทดงาม และ

ถายทอดมาใหคนรนใหม ซงการถายทอดนเกดขนได

จาก การใชชวต “Way of life”

ของแตละ Soc.จะมความแตกตางกนตามรปแบบ

พฤตกรรมมนษยแตละ Soc.ซงแตละCult. มอทธพล

เหนอความคดและ พฤตกรรมมนษย

งานกลม

1. แบงกลมศกษาวฒนธรรมพนบานแตละภมภาคของประเทศไทย โดยแบงกลมเปนดานดงน 1.1 ภาษาถน 1.2 อาหาร

1.3 การแตงกาย

1.4 ศาสนา และความเชอ

1.5 ประเพณ

1.6 การแสดงพนบาน

ท าเปนรปเลมรายงาน แตไมตอง Print ใหสงเขาอเมล wongpatum@gmail.com โดยใชชอในการสง วฒนธรรม_รหสนศ. 3 ตวทาย

2. ท าเปน PPT. น าเสนอหนาชนเรยน ในวนจนทร ท 21 กนยายน 2558

ค าถามทายบท บทท 3

1. 1. วฒนธรรมหลกกบวฒนธรรม

รอง มความเหมอนหรอแตกตาง

กนอยางไรบาง พรอมยกตวอยาง

ประกอบ ?

ศกษาวดทศน “เรอง 15 ค า เดอน 11”

1) สรปเรองยอ

2) วฒนธรรม ในภาพยนตรคออะไร พรอมยกตวอยางประกอบ ?

3) จงบอกสญลกษณในการสอสารทางวฒนธรรมทพบในวดทศน ?

4) จากขอมลททานไดชม อะไรคอวฒนธรรมหลก อะไรคอวฒนธรรมรอง ?

ศกษาวดทศน “Outsourced”

https://www.youtube.com/watch?v=NKsX-rDBd3o