บทที่ 1 บทนำtdri.or.th/wp-content/uploads/2012/09/s48.pdf ·...

รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการการสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง (Preparing Knowledge for Political Reform)

โดย

ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย และคณะ

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

0กรกฎาคม 2550

สญญาเลขท RDG4910011

รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการการสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง (Preparing Knowledge for Political Reform)

โดย

ดร. อมมาร สยามวาลา สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผศ. สรพรรณ นกสวน คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย อ. ปกปอง จนวทย คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร นายวรดลย ตลารกษ สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

สนบสนนการวจยโดย สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

(ความเหนในรายงานนเปนของผวจย สกว. ไมจาเปนตองเหนดวยเสมอไป)

บทสรปผบรหาร รายงานการวจยฉบบนระบปญหาของระบบการเมอง และนาเสนอทางเลอกในการแกไข

ปญหาดงกลาว โดยสงเคราะหขอเสนอในการปฏรปการเมองจากการสมภาษณผเชยวชาญ-ผนาทางความคด จากการรบฟงปญหาจากประชาชนในแตละภาค และจากการศกษางานศกษาวจยทเกยวของ เพอนาเสนอเปนขอเสนอเพอการปฏรปการเมอง แบงออกเปน 4 ดาน ดงตอไปน 1. ขอเสนอวาดวยสถาบนการเมอง

หลกการของระบบการเลอกตง มเปาหมายสาคญ 2 ประการ คอ 1. ใหไดมาซงการเปน

ตวแทนทอสระ เปนธรรม และเสมอภาคแกคนทกกลมในสงคม และ 2. เออตอการจดการปกครองทมประสทธภาพ กลาวคอ ใหการจดตงรฐบาลเปนไปไดงาย และเปนรฐบาลทมประสทธภาพ เขมแขง และมเสถยรภาพ จากเปาหมายขางตน คณะผวจยมขอเสนอในการปฏรประบบการเลอกตงดงน

สมาชกสภาผแทนราษฎร 1. ใหสภาผแทนราษฎรประกอบดวย ส.ส. 400 คน แบงเปน ส.ส. ในระบบเขต 300

คน และ ส.ส. ในระบบเลอกตงแบบสดสวนอก 100 คน โดยใชระบบเลอกตงแบบสดสวนผสมกบระบบเลอกตงแบบแบงเขต หนงเขตหนงคนเสยงขางมากธรรมดา (MMP) และใหระบบบญชรายชอเปนบญชทงประเทศ

ระบบเลอกตงแบบสดสวน จะชวยกระตนใหพรรคการเมองไทยเกดการสรางสรรคเชงนโยบายมากขน เปนระบบทเปนธรรมในการจดสรรคะแนนเลอกตง และเปนการแกไขขอบกพรองของการเลอกตงแบบแบงเขตทเออพรรคการเมองขนาดใหญ และปญหา “คะแนนเสยเปลา” จานวนมาก สวนระบบเลอกตงแบบแบงเขต หนงเขตหนงคนเสยงขางมากธรรมดา เปนระบบทใหสทธผเลอกตงทกคนเทาเทยมกน ผสมครกบประชาชนมความใกลชด และมตวแทนในเขตเลอกตงทชดเจน

2. ผใชสทธเลอกตงม 2 คะแนนเสยง 1 คะแนนสาหรบเลอกผสมครในระบบเขต และ 1 คะแนนสาหรบเลอกผสมครจากบญชรายชอหรอในระบบสดสวน คะแนนทพรรคการเมองไดรบจากระบบสดสวน เปนตวกาหนดจานวนทนงในสภาผแทนราษฎรของพรรคการเมองนน

3. ลดเกณฑขนตาในระบบเลอกตงแบบสดสวนลงเหลอ 1 เปอรเซนต เพอใหพรรคการเมองขนาดเลก เปนตวแทนปกปองผลประโยชนของประชาชนสวนนอย ทาใหคนสวนนอยมตวแทนของตนในสภา และเปนการเปดโอกาสใหพรรคการเมองขนาดเลกเตบโตได

4. ในระบบนเปดใหมผสมครอสระได เพอไมเปนการบงคบใหผสนใจมสวนรวมทางการเมองตองจาใจสงกดพรรคการเมอง

วฒสภา 1. ใหวฒสภาประกอบดวยสมาชกจานวน 100 คน สมาชกวฒสภาเปนตวแทนของ

จงหวด โดยทจงหวดหนงตองมตวแทนในวฒสภาอยางนอยจงหวดละ 1 คน สวนจงหวดทมประชากรเกน 600,000 คน อาจมสมาชกวฒสภาไดมากกวา 1 คน

2. ใหมการเลอกตงสมาชกวฒสภาแบบจดลาดบความชอบ (Alternative Vote หรอ Preferential Vote) อยางนอย 5 ลาดบ หรอไมนอยกวากงหนงของผสมครรบเลอกตงทงหมดในเขตนน ผชนะการเลอกตง ส.ว. ตองไดรบคะแนนเสยงเกนกวากงหนงของผใชสทธเลอกตงในเขตนน เพอใหไดสมาชกวฒสภาทมความชอบธรรมสง ทงน การซอเสยงจะทาไดยากขน เพราะผชนะเลอกตงตองไดคะแนนสง และโอกาสทแตละคนจะจดลาดบความชอบเหมอนกนเปนไปไดนอย

3. การนบคะแนนครงแรกจะนบเฉพาะผสมครทถกเลอกเปนลาดบทหนงในบตรเลอกตง ผสมครทไดคะแนนเกน 50% ถอวาเปนผชนะในเขตนน หากยงไมมผใดไดคะแนนเสยงเกน 50% ใหตดผสมครทไดคะแนนเสยงนอยทสดออกไป และนาบตรเลอกตงทเลอกผสมครทไดคะแนนเสยงนอยทสดมานบใหม โดยโอนคะแนนนนไปใหผสมครทถกเลอกในอนดบทสอง ทาเชนนเรอยไปจนไดผชนะการเลอกตงดวยคะแนนเกนกงหนงของผใชสทธในเขตนน

4. วฒสภาควรมอานาจหนาทในการใหความเหนชอบรางกฎหมาย มสทธเขาชอขอเปดอภปรายคณะรฐมนตรโดยใชคะแนนเสยงเกนกงหนง เพอใหคณะรฐมนตรแถลงขอเทจจรง แตไมมการลงมตไมไววางใจ และมอานาจหนาทในการรบรองผดารงตาแหนงในองคกรอสระ และศาลรฐธรรมนญ

พรรคการเมอง 1. ยกเลกใหผสมครรบเลอกตงตองจบการศกษาอยางนอยระดบปรญญาตร เนองจาก

เปนการสรางทานบกดกนการเขาสตลาดการเมองของประชาชนจานวนมากของประเทศ 2. รบรองเสรภาพในการรวมกนจดตงพรรคการเมอง โดยยกเลกกฎระเบยบวาดวย

จานวนสมาชกจานวน และสาขาพรรค 3. สรางมาตรการลงโทษการละเมดกฎระเบยบ เชน การละเวนจดทาเอกสารชแจง

คาใชจายในการเลอกตง การทจรตการเลอกตง และการกระทาผดอนๆ หากมการปฏบตผดกฎกตกา ควรใหเปนการลงโทษเฉพาะตวบคคลหรอกลมบคคลทกระทาความผดเทานน

4. ทบทวนการใหเงนอดหนนพรรคการเมอง ทตงอยบนหลกเกณฑเรองจานวนสมาชกพรรค สาขาพรรค จานวนคะแนนทไดรบในระบบบญชรายชอ และจานวนส.ส.ในสภา เนองจากเกณฑเหลานเปนสาเหตใหพรรคการเมองระดมการสรรหาสมาชกทเนนเพยงปรมาณ 5. กาหนดกตกาเรองการบรจาคเงนใหพรรคการเมอง ควรมการกาหนดจานวนเงนและจานวนครงทบคคลธรรมดา หรอบรษท องคกร จะสามารถบรจาคไดในแตละป เพอปองกนไมใหบคคลใด หรอบรษทใดเขามาผกขาดเปนนายทนพรรค

6. หามมใหมการยบรวมพรรคการเมองภายหลงการเลอกตง จนกวาจะสนสดอายของสภา เนองจากการยบรวมพรรคไมเปนธรรมกบผใชสทธออกเสยงเลอกตง และเปนปญหาการแสวงหาเสยงสนบสนนทางการเมองอยางไมเปนธรรมภายหลงจากการเลอกตง 7. ยกเลกใหผสมครรบเลอกตงตองสงกดพรรคการเมอง 2. ขอเสนอวาดวยองคกรอสระ

รฐธรรมนญป 2540 ไดจดตงองคกรตามรฐธรรมนญขนมาเปนจานวนมาก มทงองคกร

ทใชอานาจตลาการและองคกรทใชอานาจในทางบรหารเฉพาะเรอง ในการปฏรปการเมองโดยการจดทารฐธรรมนญขนใหม ควรจดโครงสรางของรฐธรรมนญใหสอดคลองกบการใชอานาจ และภาระหนาทขององคกรเหลานน

ขอเสนอคอ 1. ควรจดโครงสรางของรฐธรรมนญโดยแยกองคกรทใชอานาจตลาการ

เชน ศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง ออกจากองคกรทใชอานาจในทางบรหารเฉพาะเรอง เชน คณะกรรมการการเลอกตง คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต โดยกาหนดอานาจหนาทการสรรหาบคคลเขาสตาแหนงในองคกรอสระ และองคกรศาลใหเหมาะสมกบอานาจหนาทขององคกรอสระเหลานน

2. รฐธรรมนญควรบญญตประกนความเปนสถาบนขององคกรอสระทใชอานาจบรหารหรออานาจปกครอง เพอใหรฐสภาไปตรากฎหมายจดตงองคกรเหลานขน โดยรฐธรรมนญอาจกาหนดกรอบกวางๆ ในการตรากฎหมายไว เมอองคกรเหลานเปนองคกรทเกดขนตามพระราชบญญต หากมการใชอานาจทไมชอบดวยกฎหมายและกระทบสทธของบคคลใด บคคลดงกลาวซงเปนผเสยหาย สามารถฟองรองคดตอศาลปกครองได

3. การไดมาซงบคคลในองคกรอสระ ควรมการออกแบบใหองคกรสรรหาหรอแตงตงมความรบผดชอบตอสาธารณะ เชน หากใหวฒสภาเปนองคกรคดเลอก การลงคะแนนเสยงควรกระทาโดยเปดเผย และควรมการกาหนดบญชรายชอของบคคลทมคณสมบตในการทจะดารงตาแหนงในองคกรอสระตางๆ และเปดเผยตอสาธารณชน รวมทงใหองคกรคดเลอกมอานาจในการรเรมกระบวนการถอดถอนบคคลนนออกจากตาแหนง

นอกจากน กระบวนการสรรหาและคดเลอกบคคลเขาสตาแหนงในองคกรอสระแตละองคกรไมจาเปนตองเหมอนกน และการกาหนดคณสมบตของบคคลทจะเขาดารงตาแหนงในองคกรอสระยอมแตกตางกนไปตามลกษณะขององคกรนนๆ

4. ไมควรกาหนดใหผดารงตาแหนงในองคกรอสระตองพนจากตาแหนงพรอมกน แตควร กาหนดใหกรรมการครงหนงพนจากตาแหนงกอนเมอดารงตาแหนงครบครงวาระ เพอใหเกดความตอเนอง

คณะกรรมการการเลอกตง

ขอเสนอ 1. ควรให กกต. มอานาจในการควบคมการเลอกตงเทานน อาท การควบคมกตกาการ

เลอกตง กาหนดเขตเลอกตง เปนตน 2. เมอผลการนบคะแนนเสรจสนแลว ควรกาหนดให กกต. ประกาศผลการเลอกตง

เพอรบรองสถานะของผชนะการเลอกตงใหเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรไปกอน 3. ควรมการจดตงศาลเลอกตงเพอพจารณาพพากษาคดเลอกตง โดยให กกต. สงเรอง

ไปใหศาลวนจฉย เพอเพกถอนสถานะของสมาชกสภาผแทนราษฎรในภายหลง 4. กกต. ไมควรมอานาจดแลจดการการเลอกตงในระดบทองถน แตควรทาหนาทเพยง

แคกากบดแลการเลอกตงระดบชาตเทานน ศาลรฐธรรมนญ

ขอเสนอ

1. ตลาการศาลรฐธรรมนญควรมจานวนประมาณ 9 คนหรอมากทสดไมควรเกน 12 คน ทงนโดยเทยบเคยงกบองคคณะของศาลรฐธรรมนญทปรากฏในประเทศตางๆ ในกรณทศาลรฐธรรมนญประกอบไปดวยตลาการศาลรฐธรรมนญ 9 คน กควรกาหนดวาศาลรฐธรรมนญจะมความสามารถในการประชมปรกษาคดและการพจารณาวนจฉยคดไดกตอเมอมตลาการศาลรฐธรรมนญจานวนไมนอยกวา 6 คนประกอบเปนองคคณะพจารณาวนจฉย

2. ตลาการศาลรฐธรรมนญจานวน 9 คน นน ควรจะมทมาจาก 3 ทาง คอจากศาลยตธรรมและศาลปกครอง ฝายละ 2 คน จากฝายทใชกฎหมายในภาคปฏบตทไมใชผพพากษาตลาการ 3 คน และจากฝายวชาการจานวน 2 คน

3. ควรจะกาหนดใหรฐสภาเปนองคกรทมอานาจตรากฎหมายเกยวกบวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญในรปของพระราชบญญตหรอพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ

4. ควรยกเลกระบบการทาคาวนจฉยสวนตนของตลาการศาลรฐธรรมนญ โดยใชระบบตลาการผรบผดชอบสานวนแทน กลาวคอ ในแตละคดตองมตลาการผรบผดชอบสานวน และกาหนดใหตลาการผรบผดชอบสานวนมหนาทในการเตรยมรางคาวนจฉยเสนอตอทประชมและแกไขรางคาวนจฉยตามมตทประชม ในกรณทตลาการศาลรฐธรรมนญผใดมความเหนแตกตางจากมตวนจฉยชขาดคด ควรบญญตกฎหมายอนญาตใหตลาการศาลรฐธรรมนญผนนมอานาจทาความเหนแยงแนบไวกบคาวนจฉยกลางได

3. ขอเสนอวาดวยสทธ เสรภาพ และการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน หลกประกนวาดวยการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนในรฐธรรมนญฉบบใหม ตอง

ไมดอยไปกวาบทบญญตในรฐธรรมนญป 2540 โดยมขอเสนอ ดงน 1. ใหการคมครองสทธและเสรภาพตามทรฐธรรมนญบญญตเกดขนทนท เมอมการ

บงคบใชรฐธรรมนญ 2. สรางกระบวนการแกไขกฎหมายดงเดมทขดรฐธรรมนญ หรอทาใหรฐธรรมนญไม

สามารถใชบงคบไดเตมศกยภาพ และกฎหมายใหมทกาหนดหลกเกณฑในการรบรอง คมครอง และบงคบสทธตามรฐธรรมนญทบญญตขนใหม ใหแลวเสรจโดยเรว เพอเปนหลกประกนในการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน 3. ใหมระบบการถอดถอนผแทนโดยตรงในเขตของผใชสทธเลอกตง โดยกาหนดใหผทไปใชสทธเลอกตงจานวนเกนกวาคะแนนเสยงทผแทนคนนนไดรบ หรอผทไปใชสทธเลอกตงจานวนเกนครงหนงของผทไปใชสทธเลอกตง สามารถยนเสนอขอถอดถอนผแทนในเขตของตนได

4. ใหรฐธรรมนญบญญตใหรางกฎหมายทเสนอโดยภาคประชาชน ตองไดรบการพจารณาจากทประชมสภาผแทนราษฎร ตามระยะเวลาทกาหนด เชน ภายใน 3 เดอน โดยมตวแทนจากภาคประชาชนอยในคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางกฎหมายในสดสวนทเหมาะสม หากรฐสภาไมเหนชอบรางกฎหมายทประชาชนเขาชอเสนอ ใหมการทาประชามต นอกจากน ผมสทธเลอกตง ควรมสทธในการเขาชอเพอยบยงรางกฎหมาย และนารางกฎหมายเขาสกระบวนการจดทาประชามต

5. ในการประชามตในกจการทคณะรฐมนตรเหนวาอาจกระทบประโยชนไดเสยของประเทศชาตหรอประชาชน ใหการลงประชามตของประชาชนมผลผกพนใหคณะรฐมนตรตองปฏบตตาม และเปดโอกาสใหมการลงประชามตในระดบเขตพนททเลกกวาระดบประเทศได

6. ใหประชาชนสามารถฟองตรงตอศาลรฐธรรมนญในกรณทถกลดรอนสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

7. ควรแกไขพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540 ใหองคกรอสระตามรฐธรรมนญ และหนวยงานรฐอนๆ ตองอยภายใตพระราชบญญตน รวมทงกาหนดบทลงโทษทางวนยแกผบรหารหนวยงานรฐทไมปฏบตตามคาสงใหเปดเผยขอมลขาวสาร

4. ขอเสนอวาดวยมาตรการหนนเสรมเพอการปฏรปการเมอง

นอกเหนอจากการปฏรปสถาบนทางการเมองและองคกรอสระ การเพมการคมครอง

สทธเสรภาพของประชาชนแลว ยงควรมมาตรการหนนเสรมในการปฏรปการเมอง ดวยขอเสนอดงน

1. การปฏรปสอ ควรจดตงสถานโทรทศนสาธารณะ (public service television) ใหปลอดจากการแทรกแซงของรฐและกลมธรกจ และออกพระราชบญญตการประกอบกจการวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศนโดยเรว 2. การปฏรประบบยตธรรม ควรกาหนดใหคาตดสนของศาล ตลอดจนเอกสารทเกยวเนองกบคาตดสนทงหมดในทกระดบ ตองเปดเผยตอสาธารณะ และกาหนดใหมบทบญญตใหผวจารณการพจารณาหรอการพพากษาคดของศาลยตธรรมโดยสจรต ดวยวธการทางวชาการ ไมมความผดฐานละเมดอานาจศาล หรอดหมนศาลหรอตลาการ และควรออกกฎหมายเฉพาะวาดวยความผดทางอาญาอนเกดจากการบดเบอนขอกฎหมายของผมอานาจ นอกจากน ควรแกไขมาตรา 326-333 ของประมวลกฎหมายอาญาในคดหมนประมาททเกยวของกบประโยชนสาธารณะและผฟองเปนเจาหนาทของรฐ หรอดารงตาแหนงทางการเมอง โดยกาหนดใหผฟองควรมภาระในการพสจนเพมขนจากทเปนอย และใหบคคลไมตองรบความผดฐานหมนประมาทจากการกลาวความจรง

3. ควรปฏรประบบเศรษฐกจ เพอปองกนการผกขาดทางเศรษฐกจ โดยการสรางกลไกกากบดแลธรกจทมการผกขาดโดยธรรมชาต เพอลดสวนเกนทางเศรษฐกจซงเปนแหลงเงนทนของนกการเมอง และควรลดโอกาสในการแสวงหาประโยชนทางเศรษฐกจจากการแปรรปรฐวสาหกจของนกการเมอง รวมทงควรการสรางวนยดานการคลงโดยการออกกฎหมาย “ความรบผดชอบทางการคลง”

Executive Summary

The objective of this study is to propose policy recommendations for reforming the Thai political system. In the course of the study, we reviewed existing literatures on the Thai politics, interviewed over 70 experts and opinion leaders, and solicited opinions from community leaders and the grass roots through a series of public seminars and workshops. Based on the gathered information and our analysis, we propose a set of policy recommendations for political reform in four key areas: reforming political institutions, reforming the so called ‘independent organizations’, extending civic rights and freedom and promoting participatory democracy, and reforming supporting institutions. 1. Reforming Political Institutions

A key element in reforming any political institutions is the redesign of the electoral system. In our view, the Thai electoral system reform should be redesigned to promote fairer representation while maintaining its governing capability. In particular, we recommend the adoption of the following electoral rules: Electoral Rules for Members of the House of Representatives

• We propose that the House of Representatives be elected under a ‘Mixed Members Proportional Representation System’, as in the 1997 Constitution. In our proposal, however, the number of MPs would be reduced from 500 to 400 - 300 of which elected under single-member constituencies and the rest 100 elected under a proportional system.

• Under the proposed mixed system, each voter will cast one ballot for a candidate in each constituency and another ballot for a political party. The seats allocated to each party under the latter scheme will be proportional to the number of votes it gets from the second ballot. A party that hopes to win one seat must get at least one percent of the votes, down from five percent under the 1997 Constitution. The decrease in threshold is to promote fairer representation and reduce barriers for small parties to have seats in the House.

Election Rules for the Senate

• We propose that the Senate consists of 100 members directly elected by the voters based on provincial constituencies. A province with a population of less than 600,000 would be allowed to have 1 senator.

• The proposed rule for senate election is a preferential voting scheme, similar to that used for electing Australian senators. Under our proposed scheme, voters cast their ballots by ranking the most five preferred candidates or no fewer than half of total candidates in each province. Elected candidates must receive votes by an absolute majority. If no candidate receives an absolute majority of first choices, the candidate with fewest votes are eliminated, and ballots cast for this candidate are recounted for the next choice candidate until the winner achieves an absolute majority among remaining candidates.

• Under our proposal, the Senate would have power to approve or disapprove the bills submitted by the House, and to initiate a motion for general debate without a resolution. The Senate shall also have power and duty to approve nominations for independent organizations and the Constitutional Court.

Politicians and Political Parties

• Electoral rules should also be revised to reduce barriers for a candidate to enter into the political market. In particular, we propose that the requirement that a candidate have at least a bachelor degree and must be a member of political party be removed. We also propose to abolish the requirements on the minimum number of members and the minimum number of branches of a party. In addition, to reduce biases against small parties, the amount of public funding for a party should not depend on the number of party membership and branches.

• Donation to political parties should be more regulated to prevent big business from dominating a political party, possibly by limiting the maximum amount of donation by each donor.

• Political parties should not be allowed to merge with one another after the general election.

2. Reforming Independent Organizations

A number of the so called ‘independent organizations’ were created by the 1997 Constitution. Some of these organizations exercise administrative power while others exercise judicial power. Examples of the former are the Constitutional Court and the Administrative Court. Examples of the latter are the Election Commission, the State Audit Commission and the National Counter-Corruption Commission. We argue that these two groups of agencies should be treated differently by the Constitution and its organic laws. In particular, we propose the following legal revisions:

• We propose that essential details of the Constitutional Court, including its power and duty, be spelled out in the Constitution. For independent organizations with administrative power, however, we argue that only their status be guaranteed by the Constitution while the details of their duty and power be established by organic laws.

• The procedure for nominating and selecting commissioners of all independent organizations should be transparent and open to the public scrutiny. For example, if the Senate is the final selecting body, the vote of each senator in this regards should be disclosed to the public.

• Commissioners of independent organizations should have overlapping term to ensure the continuation of their organizational works and to prevent domination in the nomination and selection process by a single government.

The Constitutional Court

• The Constitutional Court should consist of 9-12 judges, with a quorum of two thirds of the existing judges. In case the Court consists of 9 judges, our suggested composition of the Court is the following: 2 judges are nominated by the Supreme Court, 2 by the Supreme Administrative Court, 3 selected from non-judge legal experts and the rest 2 selected from law academics.

• The procedures for the Constitutional Court trial should be set by a legislative act, rather than set by the Court’s own discretion as in the 1997 Constitution.

• The practice of requiring each judge to present his or her personal decision should be abolished. Under our proposal, a judge would be assigned to prepare

the draft verdict, which would be submitted to the quorum for final approval. Dissenting opinions should be recorded and attached to the final decision.

The Election Commission

• The Election Commission should have duty and power to supervise only national elections, not local ones. Moreover, it should not be involved in the direct operation of the national election, which should be left to the Ministry of Home Affairs.

• The Election Commission should be required to announce election results as soon as all votes are counted. It should not have the power to withhold or nullify election results. An Election Court, an ad-hoc special court, should be set up to settle all election disputes.

3. Protecting Civic Rights and Freedom and Promoting Participatory Democracy

The research team is of an opinion that the new Constitution should have

provisions which guarantee civic rights and freedom not less than that of the 1997 Constitution. Further potential improvements include:

• Protection of rights and freedom must immediately take effect when the Constitution becomes effective, rather than waiting for the related organic laws.

• A mechanism to amend existing laws that contradict the Constitution should be set up. The same mechanism can also be used to enact new organic laws required by the Constitution.

• A system of direct recall of misbehaved MPs by voters should be established. A trigger of the recall process can be a sign up of either a) at least one half of the voters who cast their ballot in the last election b) voters whose number is greater than the number of votes the MP received in the last election.

• Bills directly proposed by the people should be required to be considered by the House of Representatives within a specified time limit, e.g. 3 months. In case the bill is not approved by the parliament in the first or third reading, a national referendum should be conducted to decide the fate of the bill. If the bill passes

the first reading, representatives of the group that proposed the law should be given seats in the parliamentary committee to revise the bill in the second reading.

• The results of national referenda on matters of public interests should be binding to the Cabinet, rather treated as mere suggestions by the 1997 Constitution. Public referenda should also be conducted at local level to resolve certain types of local disputes.

• The Official Information Act of 1997 should be amended to promote greater access to information. Most importantly, the law should be revised to cover information disclosure of all public agencies, including independent organizations set up by the Constitution and other laws.

4. Reforming Supporting Institutions

Democracy cannot be consolidated without free media, fair and transparent judicial system and fair competition in the economy. The research team thus recommends the reform of the following institutions as parts of the political reform package. Media reform

• Public service television, free from interferences from the government and business influences, should be set up. It is also necessary to enact a new Broadcasting Business Act to replace the archaic current one.

Judicial system reform

• All court verdicts and related documents should be made accessible to the public. Good faith criticisms of court judgments should be protected from court contempt charges.

• Criminal defamation lawsuit (Article 326-333 of the Criminal Code) should be revised to promote greater freedom of expression. In particular, the burden of proof for public office holders filing defamation lawsuits against journalists or

civic watchdogs should be increased to prevent abuses of the law. In addition, people who expressed the truth should not be liable to defamation charges.

Economic reform

• Markets with high concentration should be liberalized and the competition law be strengthened to prevent economic monopolization. The current privatization law should also be revised to prevent rent-seeking activities by politicians and bureaucrats.

• A Fiscal Accountability Act should be enacted to promote greater fiscal transparency and accountability.

สารบญ

หนา

บทสรปผบรหาร.......................................................................................................................... i Executive Summary.................................................................................................................. vii บทท 1 บทนา ............................................................................................................................ 1

1.1 หลกการและเหตผล............................................................................................... 1 1.2 วตถประสงค ......................................................................................................... 1 1.3 ขอบเขตและแนวทางการดาเนนงาน ...................................................................... 1 1.4 ผลทคาดวาจะไดรบ ............................................................................................. 4 1.5 ระยะเวลาในการศกษา .......................................................................................... 4 1.6 ผลการดาเนนการ ................................................................................................. 5

1.6.1 สารวจงานวจย ผลการศกษาและงานเขยนในการปฏรปการเมอง ............... 5 1.6.2 การประชมรบฟงปญหาจากกลมภาคประชาชน ......................................... 17 1.6.3 การประชมระดมสมองหรอสมภาษณอยางเขมขนกบผเชยวชาญ-ผนา ทางความคด ............................................................................................ 18

การประชมระดมสมองภายในคณะผวจย ................................................... 19 1.6.4 1.6.5 รายงานสรปผลการศกษา.......................................................................... 20 1.6.6 การจดทาเวบไซตเพอเผยแพรขอมลแกสาธารณะ...................................... 20 1.6.7 การจดเสวนาระดมสมองกบผเชยวชาญ-ผนาทางความคด ......................... 20

บทท 2 ขอเสนอเพอการปฏรปการเมอง................................................................................. 23 2.1 ขอเสนอวาดวยสถาบนการเมอง ............................................................................ 23 2.2 ขอเสนอวาดวยองคกรอสระ................................................................................... 44 2.3 ขอเสนอวาดวยสทธ เสรภาพ และการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน ........... 54 2.4 ขอเสนอวาดวยมาตรการหนนเสรมเพอการปฏรปการเมอง .................................... 63

บทท 3 โจทยในการวจยตอไป.................................................................................................. 79 3.1 ทมาและคณสมบตของผดารงตาแหนงในองคกรอสระ และกระบวนการตรวจสอบ

การใชอานาจขององคกรอสระแตละแหง ................................................................ 79 3.2 การปฏรประบบยตธรรม........................................................................................ 79 3.3 การปฏรปการเมองทองถน และการกระจายอานาจสทองถน ................................ 79 3.4 การปฏรปเศรษฐกจ............................................................................................... 80 3.5 การศกษาวจยเรองการปฏรปการเมองโดยการใชขอมลเชงประจกษ ....................... 80

เอกสารอางอง .......................................................................................................................... 83

ภาคผนวกท 1 การรบฟงความคดเหนจากประชาชน ............................................................ 87 ภาคผนวกท 2 รายชอผทรงคณวฒจานวน 72 คน ................................................................. 131 ภาคผนวกท 3 สรปการสมภาษณผทรงคณวฒ ......................................................................133 ภาคผนวกท 4 ตารางสรปการเผยแพรขอมลแกสาธารณะ.................................................... 261

บทท 1 บทนา 1.1 หลกการและเหตผล หลงจากการแกไขรฐธรรมนญเพอปฏรปทางการเมองเมอป 2540 แลว การเมองไทยไดกลบเขาสจดอบถงขนทเรยกไดวาเกดวกฤตการณอกครงหนงในชวงป 2548-2549 ซงทาใหเกดกระแสเรยกรองใหมการปฏรปการเมองอกครงหนง จากทงองคกรภาคประชาชน สอมวลชนและพรรคการเมองตางๆ อยางไรกตาม ในปจจบน ยงไมมฉนทามต (consensus) วาปญหาทจะตองแกไขในการปฏรปการเมองครงนมเรองใดบาง นอกจากน ในประเดนทมกระบกนวาเปนปญหา สวนใหญกยงไมมแนวทางทเปนคาตอบทแนชด หรอแมกระทงยงไมมความชดเจนวา มองคความรในเรองนนๆ เพยงพอสาหรบการแกไขปญหาอยแลวหรอไม การสรางองคความรเตรยมไวเพอรองรบการปฏรปทางการเมอง โดยเฉพาะความรในการออกแบบระบบสถาบนทางการเมอง (political system design) ทนาจะเกดขนในอนาคตอนใกลจงเปนสงทมความสาคญอยางยง ในการผลกดนใหการปฏรปการเมองเกดขนในทศทางทพงปรารถนามากยงขน 1.2 วตถประสงค การศกษานมวตถประสงค ดงตอไปน

1. เพอสารวจปญหาของระบบการเมองทจาเปนตองแกไขในการปฏรปการเมอง 2. เพอนาเสนอแนวทางหรอทางเลอกในการปฏรปทางการเมองเพอแกไขปญหา

ดงกลาว 3. เพอรวบรวมโจทยในการวจยซงสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ควรใหการสนบสนนเพอสรางองคความรทจาเปนตอการปฏรป สาหรบปญหาทยงไมสามารถหาแนวทางในการแกไขทเหมาะสมได

1.3 ขอบเขตและแนวทางการดาเนนงาน

คณะผวจยมขอสนนษฐานวา การปฏรปการเมองทเกดขนจะสมฤทธผลไดจะตองมองคประกอบอยางนอย 4 สวนคอ

1. การแกไขรฐธรรมนญ ซงเปนกฎหมายแมบท 2. การตราหรอแกไขกฎหมายประกอบรฐธรรมนญ หรอกฎหมายอนๆ ทเกยวของ 3. การปฏรปสอมวลชนและระบบยตธรรม และ

4. การสรางความเขมแขงของภาคประชาชน

การปฏรปในสวนท 1 และ 2 ซงเปนการปรบปรงแกไขรฐธรรมนญและกฎหมายตางๆ มความมงหมายทจะสรางกตกาทางการเมองในสวนทเปนทางการ (formal rules of the game) ซงจะมผลในการกาหนดกระบวนการทางการเมอง (political process) และโครงสรางแรงจงใจ (incentive structure) ของผเลนฝายตางๆ ในระบบการเมอง เพราะกตกาทกาหนดขนจะมผลในการกาหนดอานาจตอรองโดยเปรยบเทยบของผเลนฝายตางๆ ตลอดจนสงเสรมหรอปองปรามพฤตกรรมตางๆ ในบางลกษณะของผเลนดวย สวนการปฏรปในสวนท 3 จะชวยหนนเสรมใหเกดวฒนธรรมทางการเมองทมความโปรงใส เปดกวาง มการตรวจสอบถวงดล และชวยใหกตกาทางการเมองทเกดขนใหม สามารถบงคบใชอยางเปนธรรมไดจรง ในขณะทการปฏรปในสวนท 4 จะชวยสรางขดความสามารถใหภาคประชาชนเขารวมในกระบวนการทางการเมองโดยตรงไดอยางมสมฤทธผลมากขน

ทงน การปฏรปในแตละสวนจะมลกษณะเฉพาะ การสนบสนนและเงอนเวลาทแตกตาง

กน เชน การปฏรปในสวนท 1 และ 2 นาจะสามารถเกดขนในชวงเวลาสนๆ โดยมมวลชนจานวนมากใหการสนบสนน แตการการปฏรปในสวนท 3 และ 4 จะตองดาเนนการอยางตอเนองเปนเวลานาน โดยความรวมมอของภาคตางๆ อยางกวางขวาง เปนตน

การศกษานจะสรางองคความรในการปฏรปการเมองตามแนวทางดงกลาวโดย

ดาเนนการดงตอไปน 1. สารวจงานวจย ผลการศกษาและงานเขยนทผานมา ทเกยวกบความสาเรจหรอ

ความไมสาเรจของการปฏรปการเมองทผานมาในประเทศไทย 2. ศกษาประสบการณการปฏรปการเมอง และทบทวนงานศกษาทเกยวของกบ

การออกแบบกตกาทางการเมองโดยเฉพาะการศกษาในเชงประจกษ (empirical research)

3. ประชมรบฟงปญหาจากกลมภาคประชาชนทตนตวในวงกวางในพนท 4 ภาค คอภาคเหนอ ภาคใต ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และสวนกลาง เพอเกบรวบรวมปญหาทประสบอย ซงมทมาจากระบบการเมองทเปนอย และขอเสนอแนะในการแกไขปญหา

4. ประชมระดมสมองหรอสมภาษณอยางเขมขนกบผเชยวชาญ-ผนาทางความคดจานวน 72 คน โดยแบงเปนกลมใหญ กลมยอย หรอสมภาษณรายบคคล หรอใชรปแบบอนทเออตอการแสดงความคดเหนอยางเสร สามารถถกอภปรายลงลกในรายละเอยดและเออตอการเรยนรรวมกน ทงน ผเชยวชาญ-ผนาทางความคดทเปนกลมเปาหมายของการระดมสมอง คอผทเคยแสดงความคดเหน

- สภาพปญหาททาใหเกดความจาเปนทตองปฏรปการเมองในมมมองของผเชยวชาญ-ผนาทางความคด

- แนวทางในการแกปญหาดงกลาวอยางเปนรปธรรมในมมมองของผเชยวชาญ-ผนาทางความคด

ทงน ประเดนคาถามหลกดงกลาวจะถกออกแบบใหมรายละเอยดสอดคลองกบ

ความเชยวชาญและความสนใจของผเชยวชาญ-ผนาทางความคดแตละคนทรวมระดมความคดเหน

5. ประชมระดมสมองกนเองภายในคณะผศกษา เพอกลนกรองและตรวจสอบ

ขอเสนอในการปฏรปการเมองทไดรบจากผเชยวชาญ-ผนาทางความคด-ประชาชนในพนทวา สมเหตสมผล และมหลกฐานในเชงประจกษรองรบหรอไม ทงน อาจตองกลบไปสมภาษณผเชยวชาญ-ผนาทางความคดบางทานอกครงหนงในประเดนทสาคญแตยงไมมความชดเจน

ในขนตอนน จะมการจดทาเครองมอในการบรหารองคความร (knowledge

management) เพออานวยความสะดวกในการจดเกบ เรยบเรยงและสงเคราะหองคความรจากการวจย โดยคาดวา เครองมอดงกลาวจะอยในรปของเวบไซตในลกษณะทคลายกบ Wikipedia ซงสามารถสบคนสารสนเทศตางๆ ไดอยางรวดเรวและเปนระบบ

6. จดทารายงานสรปผลการศกษาทสนกระชบ และตรงจด โดยแบงเนอหาของ

รายงานตามหมวดหมปญหา ซงครอบคลมมตของการปฏรปการเมองทง 4 สวนดงกลาวขางตน ดงตอไปน - ปญหาทจาเปนตองแกไขในการปฏรปทางการเมอง และขอเสนอหรอ

ทางเลอกในการแกไขปญหาดงกลาว - ปญหาทจาเปนตองแกไขในการปฏรปทางการเมอง ทยงไมพบแนวทางใน

การแกไข และจาเปนตองมการวจยในเชงลกตอไป 7. จดทาเวบไซตเพอใหขอมลแกสาธารณะและเปดเวทในการแลกเปลยนความ

คดเหนและเรยนรรวมกนตลอดระยะเวลาดาเนนการ ทงน ในชนตนนจะขอความรวมมอจากนตยสาร Open (www.onopen.com) ในการจดทาเวบไซตการปฏรปการเมอง

8. นาเสนอผลการศกษาเพอสรางความตนตวแกสาธารณะ และเปดรบความคดเหนเพมเตมในวงกวางเปนระยะ โดยรวมมอกบสมาคมนกขาวนก หนงสอพมพแหงประเทศไทย และ/หรอ สมาคมนกขาววทยและโทรทศนไทย

9. สอสารกบผทมหนาทในการปฏรปการเมอง เชน สภารางรฐธรรมนญ หรอองคกรในทานองเดยวกนในชออน หรอกลมประชาสงคม เมอมกระบวนการปฏรปทางการเมองทเปนทางการเรมตนขน เพอนาผลการศกษาไปใชประโยชน

1.4 ผลทคาดวาจะไดรบ

1. รายงานการสารวจองคความรและขอเสนอแนะเพอการปฏรปทางการเมอง ทง

ปญหาและแนวทางหรอทางเลอกในการแกไขปญหา โดยในสวนของแนวทางหรอทางเลอกในการแกไขปญหาจะ - ระบมาตราหรอประเดนในกฎหมายรฐธรรมนญ หรอกฎหมายอน ทตอง

ปรบปรงแกไข เพอรองรบการออกแบบกฎกตกาใหม และเออตอการปฏรประบบสอ การปฏรปกระบวนการยตธรรม และการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน หรอ

- นาเสนอขอเสนอแนะอนๆ ทไมเกยวของกบการแกไขกฎหมาย 2. โจทยในการวจยซง สกว. ควรใหการสนบสนนเพอสรางองคความรทจาเปนตอ

การปฏรป 3. ฉนทามตทอาจเกดขนระหวางกลมผนาทางความคด ถงแนวทางในการปฏรป

การเมอง จากกระบวนการระดมสมองและการเรยนรรวมกน 1.5 ระยะเวลาในการศกษา โครงการนจะใชเวลาในการดาเนนการประมาณ 7 เดอน นบตงแตลงนามในสญญา โดยมแผนการดาเนนงาน ดงตอไปน

เดอนท 1 2 3 4 5 6 7

ทบทวนผลการศกษาทผานมา X X จดทาเวบไซต X X ระดมสมองกบผนาความคด/ผเชยวชาญ X X X X X รบฟงปญหาจากประชาชนในพนท X X X X X จดทารายงานผลการศกษา X X แถลงขาวผลการศกษา X X

1.6 ผลการดาเนนการ 1.6.1 สารวจงานวจย ผลการศกษาและงานเขยนในการปฏรปการเมอง

คณะผวจยพบวา ในชวงกอนป 2540 มงานศกษาวจยเกยวกบการปฏรปการเมองใน

ประเทศไทยเปนจานวนมาก แตภายหลงจากการบงคบใชรฐธรรมนญป 25401 พบวา มงานศกษาวจยเกยวกบการปฏรปการเมองโดยตรงจานวนไมมากนก ทงนคณะผวจยไดสารวจงานศกษาวจยทงในประเทศไทยและตางประเทศ ซงครอบคลมการปฏรปการเมองในหลายดาน โดยไดสรปสาระสาคญของเอกสารหลก ดงน เอกสารภาษาไทย อมร จนทรสมบรณ, “คอนสตตวชนแนลลสม (Constitutionalism) : ทางออกของประเทศไทย” กรงเทพฯ : สถาบนนโยบายศกษา, 2537

อมร (2537) ชใหเหนวา ระบบรฐสภาแบบอานาจเดยว (monist) ซงฝายบรหารและรฐสภามทมาจากทเดยวกน คอ ส.ส. เปนสาเหตหนงของปญหาเผดจการโดยรฐสภา ตางจากระบบรฐสภาแบบอานาจค (dualistic) ซงฝายบรหาร และรฐสภามทมาแตกตางกน

อยางไรกตาม ในการปฏรปการเมอง งานวจยนมไดเสนอใหเปลยนแปลงทมาของฝายบรหารและรฐสภาใหแตกตางกน แตเสนอวาควรจดใหมองคกรตรวจสอบการใชอานาจของฝายบรหารบรรจไวในโครงสรางของรฐธรรมนญ นอกจากน ในกระบวนการรางรฐธรรมนญ ควรกนนกการเมองออกไป บนสมมตฐานทวา นกการเมองจะไมสามารถออกแบบรฐธรรมนญ เพอจากดอานาจของตนเองได อมร จนทรสมบรณ “กระบวนทศนใหม สาหรบการปฏรปการเมองครงท 2 (พ.ศ. 2541-2550) กรงเทพฯ : สถาบนพระปกเกลา, 2549

อมร (2549) ชใหเหนถงปญหาสาคญของการเมองไทย คอปญหาระบบเผดจการโดยพรรคนายทน โดยแยกกลมของรฐธรรมนญเผดจการออกเปน 2 กลม กลมแรก คอระบบเผดจการโดยพรรคคอมมวนสต เชน จน เวยดนาม เกาหลเหนอ เปนตน สวนกลมทสอง คอระบบเผดจการโดยพรรคนายทน เชน ประเทศไทยในชวงรฐบาลทกษณ ซงนายทนหวหนาพรรคการเมอง คมอานาจเหนอ ส.ส. ของพรรค และคมอานาจในรฐสภา

1 รฐธรรมนญป 2540 หมายถง รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช ๒๕๔๐

งานวจยนเสนอวา ในการปฏรปการเมอง ควรมงปฏรปสถาบนการเมองกอน เนองจากสถาบนการเมอง เปนองคกรทมอานาจสงสดในการแกไขกฎหมายและแกไขรฐธรรมนญ โดยมขอเสนอดงน

(1) รฐธรรมนญควรประกนสทธเสรภาพของ ส.ส. เพอให ส.ส. เปนอสระในการปฏบตหนาทตามมโนธรรมของตน โดยไมจาเปนตองปฏบตตามมตของพรรค และไมควรบงคบให ส.ส. สงกดพรรคการเมอง

(2) ควรสรางผนาฝายบรหาร (strong prime minister) ใหเขมแขงและมเสถยรภาพ แตผนาฝายบรหารตองไมมอทธพลเหนอสภาผแทนราษฎร และผนาฝายบรหารตองรบผดชอบตอรฐสภามากขน

(3) ไมควรบงคบใหนายกรฐมนตรตองมาจาก ส.ส. เนองจากขอบงคบดงกลาว จะสรางแรงจงใจแกนายทนพรรคการเมองใหเขามาเปน ส.ส.

(4) ควรปรบระบบการเลอกตง ส.ว. ใหเปนตวแทนทองถน คลายกบระบบการเลอกตงสภาสงของฝรงเศส

(5) สรางกระบวนการตรวจสอบการทจรตนกการเมอง โดยตงศาลฎกาแผนกคดอาญานกการเมองขน

(6) ควรปรบปรงกระบวนการคดเลอกองคกรอสระตลอดจนวธการพจารณา ใหมความโปรงใส และเปดเผยตอสาธารณะ

(7) เจาหนาทของรฐในตาแหนงสาคญ เชน ผวาการธนาคารแหงประเทศไทย อยการสงสด ควรไดรบความเหนชอบจากรฐสภา

วษ วรญ, “องคกรของรฐทเปนอสระ = Independent administrative body”, กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2538.

วษ (2538) เสนอวา องคกรของรฐทเปนอสระ ควรมสถานะพเศษภายในโครงสรางทางการบรหารของรฐ โดยไดรบหลกประกนใหปฏบตหนาทไดโดยอสระจากการบงคบบญชาและปลอดจากการแทรกแซงของรฐและสถาบนการเมอง องคกรของรฐทเปนอสระควรมหนาทวางกฎระเบยบ (regulate) และควบคม (control) ทงกจกรรมของรฐและเอกชน ทมผลกระทบตอสวนรวม อยางไรกตาม องคกรของรฐทเปนอสระอาจไมจาเปนตองเปนองคกรตลาการ (organe juridictionel) ตามหลกการแบงแยกอานาจ แตควรเปนองคกรทสามารถใชอานาจนตบญญต บรหาร ตลาการได ตามความเหมาะสม

นอกจากน องคกรในประเทศไทยทควรยกระดบใหเปนองคกรของรฐทเปนอสระ ไดแกคณะกรรมการปองการและปราบปรามการประพฤตมชอบในวงราชการ (ป.ป.ป.) คณะกรรมการอาหารและยา (อย.) คณะกรรมการคมครองผบรโภค คณะกรรมการกจการวทยกระจายเสยง

ในบทสรป งานวจยนเสนอวา ควรบญญตหลกการวาดวยองคกรของรฐทเปนอสระไวใน

รฐธรรมนญอยางกวางๆ และออกพระราชบญญตขนมารองรบแตละองคกร วรเจตน ภาครตน, “วธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ: ศกษาเปรยบเทยบกรณของศาลรฐธรรมนญตางประเทศกบศาลรฐธรรมนญไทย”, กรงเทพฯ: สานกพมพวญชน, 2546.

วรเจตน (2546) ชใหเหนวา ปญหาการดาเนนการของศาลรฐธรรมนญทผานมา สวนหนงเกดจากบทบญญตตามรฐธรรมนญป 2540 และอกสวนหนงเกดจากการปฏบตหนาทของศาลรฐธรรมนญเอง ตวอยางปญหาทเกดจากบทบญญตตามรฐธรรมนญ ไดแก มาตรา 266 ศาลรฐธรรมนญไดปรบใชบทบญญตน เพอขยายขอบเขตอานาจของตนอยางกวางขวาง และยงใหอานาจศาลรฐธรรมนญในการกาหนดหลกเกณฑเกยวกบวธพจารณาขนเอง

สวนปญหาทเกดขนจากการปฏบตของศาลรฐธรรมนญเอง อาท ปญหาการตงประเดนวนจฉย ปญหาความผกพนของตลาการศาลรฐธรรมนญในการออกเสยงวนฉยชขาดคด และปญหาการทาคาวนจฉยและการประกาศคาวนฉย

งานวจยนเสนอวา ควรแกไขรฐธรรมนญใหรฐสภาเปนผมอานาจตราพระราชบญญต

ประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ แตในระหวางทยงไมมการแกไขรฐธรรมนญ ศาลรฐธรรมนญควรพจารณาปรบปรงวธพจารณาของตนใหเหมาะสม เนองจากคาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญมผลผกพนกบองคกรตางๆ นนทวฒน บรมานนท “กระบวนการกลนกรองคดทจะเขาสการพจารณาของศาลรฐธรรมนญไทยตามมาตรา 264” กรงเทพฯ: สานกงานศาลรฐธรรมนญ, 2548.

นนทวฒน (2548) ชใหเหนถงปญหาจานวนคดทเขาสศาลรฐธรรมนญ เนองมาจากรฐธรรมนญป 2540 มาตรา 264 ไดเปดชองทางใหประชาชนสามารถใชสทธรองขอใหศาลรฐธรรมนญตรวจสอบความชอบดวยรฐธรรมนญของบทบญญตแหงกฎหมายทใชบงคบคดของตนได โดยศาลผสงไมมอานาจในการพจารณาเนอหาของคารอง เปนเหตใหเกดปญหาวา ประชาชนใชชองทางดงกลาวเปนจานวนมาก และศาลรฐธรรมนญตองใชองคคณะเตม ในการพจารณาแตละคด

งานวจยน เสนอแนวทางกลนกรองคดไว 3 แนวทางคอ (1) แบงแยกองคคณะของศาลรฐธรรมนญ ตามความสาคญของคด โดยกาหนด

ใหใชตลาการเตมองคคณะ พจารณาเฉพาะคดทมความสาคญ เชน คดทมผลตอการใชอานาจรฐ หรอตอองคกรผใชอานาจระดบสง คดทคความฝายหนงฝายใดเปนเจาหนาทรฐระดบสงหรอเปนองคกรตามรฐธรรมนญ คดทตรวจ สอบความชอบของรฐธรรมนญของพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ สวนคดทมความสาคญลาดบรองลงมา ใหใชองคคณะยอย

(2) ควรตงองคคณะยอย เพอชวยกลนกรองคด กอนทองคคณะของตลาการศาลรฐธรรมนญจะพจารณา อาจประกอบดวยตลาการจานวน 3 คน เปนผพจารณาหลกเกณฑเบองตนแลวนาเสนอความเหนตอองคคณะเตม แตองคคณะยอยไมมอานาจในการพจารณาวาจะรบคาฟองไวพจารณาหรอไม

(3) ควรปรบแนวทางการพจารณาของศาลรฐธรรมนญ โดยใหศาลรฐธรรมนญสามารถพจารณาจาหนายคารองทปรากฏวาไมใชคารองทโตแยงบทบญตแหงกฎหมายทศาลจะใชบงคบแกคด คารองทศาลรฐธรรมนญมคาวนจฉยในเรองนนแลว และคารองทไมเปนสาระควรไดรบการวนจฉย

มานตย จมปา “มาตรการทางกฎหมายในการเสรมสรางเสถยรภาพรฐบาล”, กรงเทพฯ: สถาบนนโยบายศกษา, 2541

มานตย (2541) ชวา การสรางระบบพรรคการเมองจานวนนอยพรรค มอาจเกดขนทนท

ทมการบญญตกฎหมาย หากตองใชระยะเวลาและความตอเนองในกระบวนการพฒนาประชาธปไตย ทงนมาตรการตางๆ ในรฐธรรมนญป 2540 เปนเพยงปจจยทชวยเสรมสรางระบบพรรคการเมองนอยพรรค และความมเสถยรภาพของรฐบาล งานวจยนเสนอวา ควรมมาตรการเพมเตมในรฐธรรมนญ เชน กาหนดใหการเสนอญตตเปดอภปรายไมไววางใจรฐบาล สามารถกระทาไดภายหลงทรฐบาลบรหารประเทศอยางนอย 1 ป และควรมขอกาหนดใหรฐบาลตองดาเนนการตามนโยบายทแถลงไวตอสภา บญศร มวงศอโฆษ, “การเลอกตงและพรรคการเมอง: บทเรยนจากเยอรมน”, กรงเทพฯ: สถาบนนโยบายศกษา, 2542

บญศร (2542) เสนอวา การสรางความเขมแขงใหแกพรรคการเมอง สามารถกระทาไดโดยการบญญตกฎหมาย ทงนบทบญญตของรฐธรรมนญป 2540 ไดสรางความเขมแขงใหแกพรรคการเมองและประกนความเปนสถาบนการเมอง มใหถกยกเลกหรอยบพรรคการเมองไดโดยงาย เชน การใหอานาจศาลรฐธรรมนญตดสนคดยบพรรคการเมอง อยางไรกตาม การ

บวรศกด อวรรณโณ “การสรางธรรมาภบาล (good governance) ในสงคมไทย” กรงเทพฯ: สานกพมพวญชน, 2542

บวรศกด (2542) ชวา ปญหาสาคญในระบอบประชาธปไตยของไทย คอระบอบประชาธปไตยอปถมภ และเศรษฐกจทนนยมอภสทธ งานวจยนเสนอวา ควรสรางธรรมาภบาลสากลใหเกดขนในสงคมไทย โดย

(1) ปรบกระบวนทศนและโลกทศนใหสอดคลองกบธรรมาภบาลสากล (2) แยกความเปนสวนตวออกจากตาแหนงหนาทโดยเดดขาด (3) ปรบกระบวนทศนการพฒนาเศรษฐกจแบบพงพาการคาและการสงออกเพยง

อยางเดยว มาเปนเศรษฐกจหลายแบบ ทงเศรษฐกจตลาดและเศรษฐกจพอเพยง

(4) ปฏรปภาคธรกจเอกชนใหโปรงใส โดยสรางกลไกตรวจสอบและกากบดแล (5) สรางความเขมแขงแกภาคประชาสงคมและเพมการมสวนรวมของประชาชน

ในระบบการบรหารจดการประเทศ (6) สรางระบบธรรมาภบาลโดยองคกรนอกภาครฐ เชน จดตงสภาสจรตธรรม

แหงชาต ทาหนาทสงเสรมการสรางธรรมาภบาลใหทกภาคสวน รวมทงสรางดชนชวดความสจรตของหนวยงานรฐและภาคเอกชน

บวรศกด อวรรณโณ และถวลวด บรกล, “ประชาธปไตยแบบมสวนรวม (Participatory Democracy)”, กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา, 2548

บวรศกด และถวลวด (2548) ชวา หลงจากการบงคบใชรฐธรรมนญป 2540 ประชาชนมสวนรวมทางการเมองมากขน ประชาชนไดใชรฐธรรมนญในหลายมาตรา เชน มาตรา 56 มาตรา 57 มาตรา 58 มาตรา 59 มาตรา 60 มาตรา 76 และมาตรา 290 ซงเกยวของกบการคมครองสทธของประชาชนในดานตางๆ อยางไรกตาม ตองมการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญเพอใหการคมครองสทธมผลในทางปฏบต

งานวจยนสรปวา รฐธรรมนญป 2540 ไดเปลยนรปแบบการบรหารของรฐไปจากเดม กลาวคอ การใหประชาชนมสวนรวมสะทอนความตองการของตนตอการดาเนนนโยบายของรฐ

เอนก เหลาธรรมทศน, “สองนคราประชาธปไตย : แนวทางปฏรปการเมอง เศรษฐกจเพอประชาธปไตย”, กรงเทพฯ : สานกพมพมตชน, 2538

เอนก (2538) ชใหเหนวา ในการเมองของประเทศไทย ประชาชนในชนบทเปนฐานเสยงของรฐบาลหรอกลาวอกนยหนง คอเปนผจดตงรฐบาล สวนประชาชนในเมองหรอชนชนกลางเปนฐานทางนโยบาย หากนโยบายของรฐบาลไมเออประโยชนตอประชาชนในเมอง ประชาชนในเมองกจะเรยกรองและกดดนใหรฐบาลพนจากอานาจ ทงน งานวจยนเสนอใหปรบปรงระบบการเมองใหประชาชนในชนบท เปนฐานทางนโยบายมากขน และทาใหประชาชนในเมองเปนฐานเสยงมากขนดวย นนทวฒน บรมานนท, พนา มอาคม, ชลช จงสบพนธ และคณะ, “การตดตามและการประเมนผลการทางานขององคกรอสระ: ศาลปกครอง คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต และผตรวจการแผนดนของรฐสภา”, กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา, 2548.

นนทวฒน และคณะ (2548) สรปปญหาการดาเนนงานของศาลปกครอง คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต และผตรวจการแผนดนของรฐสภาทควรแกไขคอ (1) การกาหนดคณสมบตของตลาการศาลปกครอง ขอบเขตอานาจของศาลปกครอง วธพจารณาของศาลปกครอง (2) ขอบเขตอานาจ และความรบผดชอบทชดเจนของกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตแตละบคคล ความเปนอสระของสานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต มาตรฐานในการพจารณาวนจฉย (3) องคประกอบของคณะกรรมการสรรหาผตรวจการแผนดนของรฐสภาทเปนอสระจากนกการเมอง หลกเกณฑในการเสนอเรองตอศาลรฐธรรมนญหรอศาลปกครอง และดลยพนจของผตรวจการรฐสภา รายงานวจย “ประสทธผลของกลไกตามรฐธรรมนญฉบบปจจบน : ศกษากรณเฉพาะการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร เมอวนท 6 มกราคม พ.ศ. 2544”, ศนยศกษาการพฒนาประชาธปไตย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2544

งานวจยนชวา ประชาชนสวนใหญมความเขาใจตอระบบการเลอกตงตามรฐธรรมนญป 2540 เชน ระบบการเลอกตง ส.ส. เขตและ ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง ขนาดของเขตเลอกตงทเลกลง การนบคะแนนจากรวมกนทหนวยเลอกตง เปนตน และประชาชนสวนใหญเหนดวยกบการเปลยนแปลงระบบการเลอกตง ตามเจตนารมยของรฐธรรมนญป 2540 ในหลายประเดน เชน การนา ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมองมาเปนรฐมนตร การปองกนการซอเสยงโดยกาหนดให ส.ส. บญชรายชอใชเขตประเทศเปนเขตเลอกตง การปองกนการทจรตเลอกตงโดยนบคะแนนรวมกนทหนวยเลอกตงเดยว เปนตน

นอกจากน งานวจยนไดชใหเหนขอบกพรองของระบบการเลอกตงตามรฐธรรมนญป 2540 บางประการ เชน ในทางปฏบต ขนาดของเขตเลอกตงทเลกลง อาจมไดทาใหผทไดรบการเลอกตง มคณสมบตทเหมาะสมขน หรอการจดตงพรรคการเมองไดงายขน อาจมไดเพมตวเลอกใหแกประชาชน กตตศกด ปรกต,”สทธชมชน” กรงเทพฯ: สานกพมพวญชน, 2550

กตตศกด (2550) ชวา สทธชมชนตามรฐธรรมนญป 2540 เปนสทธขนพนฐานท

รฐธรรมนญไดรบรองไวอยางชดเจน แตภาคสวนตางๆ ขาดความเขาใจ และยงมไดมการพฒนาองคความรทางกฎหมายในเรองน ยกตวอยางเชน ในชวงทผานมาประชาชนไดหยบยกประเดนสทธชมชนขนมาตอสคดในศาล แตในการวนจฉยคดยงขาดความชดเจน และไมไดรบการยอมรบ รวมทงเกดความไมมนใจตอประชาชน ในการนาขอพพาทขนสการพจารณาของศาล

นอกจากน งานวจยนยนยนวา ชมชนเปนหนวยสงคมทมสภาพบคคล และมสทธและ

อานาจหนาทไดตามสภาพความเปนจรง โดยกฎหมายควรยอมรบความมอยของชมชนในฐานะผทรงสทธรวม (Collective Rights) สทธชมชนจงเปนสทธขนพนฐาน ซงรฐหรอหนวยงานของรฐตองยอมรบ และงดเวนการกระทาทเปนการละเมดสทธนน

ในบทสรป งานวจยนเสนอวา ในกรณทยงไมมกฎหมายบญญตการคมครองสทธชมชน ศาลรฐธรรมนญควรวางหลกเกณฑ เพอคมครองสทธเสรภาพขนพนฐานนน โดยใหมผลผกพนกบองคกรของรฐไวเปนการชวคราว จนกวาฝายนตบญญตจะไดตรากฎหมายขน

เอกสารภาษาองกฤษ

Sartori Giovanni, “Parties and Party Systems: A Framework for Analysis”, Cambridge: Cambridge University Press, 1976.

Sartori (1976) ไดเสนอเกณฑทชดเจนเกยวกบพรรคการเมอง โดยกลาววาการนบจานวนพรรคการเมองในระบบการเมอง ใหพจารณาเฉพาะพรรคทมโอกาสจดตงหรอรวมจดตงรฐบาล (Coalition Potential) หรอทาหนาทคดคานรฐบาลไดอยางมประสทธภาพ (Blackmail Potential) กลาวอกนยหนงคอ พรรคทไมมนยสาคญ (Irrelevant Parties) ตอระบบการเมองใหตดทงไปในการนบ

นอกจากการนบจานวนพรรคการเมองแลว การแบงระบบพรรคการเมองเปนอกมตหนง

ทสมพนธกบรปแบบรฐบาลและเสถยรภาพของระบบการเมอง โดยแบงระบบพรรคการเมองออกเปน 7 ประเภท ผสมผสานหลกเกณฑเรองจานวนพรรคการเมอง (Numerical Criterion) ซงสะทอนระดบความขดแยง และการแบงกลมในสงคม (Degree of System Fragmentation) เขากบหลกเกณฑอดมการณทางการเมอง (Ideological Distance) ทสะทอนชวงหางหรอระดบความเขมขนทางอดมการณในสงคม (Degree of System Polarization) ระบบพรรคการเมองทง 7 คอ (1) มพรรคการเมองพรรคเดยว (one party systems) เชน ในประเทศคอมมวนสต (2) มพรรคการเมองเดยวครอบครองอานาจและบรหารประเทศ (hegemonic party systems) โดยทการคงอยของพรรคอนๆ กโดยความยนยอมของพรรคใหญ ใหเปนพรรคระดบรอง เชนโปแลนด และเมกซโก (3) มพรรคการเมองใหญพรรคเดยวทชนะการเลอกตงไดเสยงขางมากในสภาตดตอกนเปนระยะเวลานาน (predominant party systems) เชน พรรค LDP ของญปน และพรรค Congress ของอนเดย ซงอาจเกดจากพรรคการเมองอนๆ เปนพรรคเบยหวแตก (4) ระบบสองพรรคการเมอง (two party systems) เชน องกฤษ สหรฐอเมรกา นวซแลนด ออสเตรเลย ซงอาจมพรรคไดรบเลอกตงมากกวาสองพรรค แตมเพยงสองพรรคผลดเปลยนกนเปนรฐบาล (5) ระบบหลายพรรค (limited pluralism party systems) เชน เดนมารก (6) ระบบทมพรรคจานวนมาก (extreme pluralism party systems) เชน อตาล และ (7) ระบบพรรคเบยหวแตก (atomized party systems) โดยระบบพรรคการเมองประเภทท 1-3 จดอยในกลมของระบบพรรคการเมองเดยว หรอมพรรคเดนพรรคเดยว ในขณะทประเภทท 4-7 แยกออกมาจากระบบพรรคการเมองหลายพรรค

Sartori Giovanni, “Comparative Constitutional Engineering. An Inquiry into Structures, Incentives and Outcomes”, New York: New York University Press ,1994

Sartori (1994) วจารณระบบการเมองทเนนเสยงขางมาก (majoritarian) วาละเลยเสยงขางนอย และไมเออใหเกดการแปลงคะแนนเสยงของประชาชนเปนทนงในสภาอยางเปนธรรม อยางไรกตาม ระบบเลอกตงแบบสดสวน สงผลใหเกดพรรคการเมองจานวนมาก และมรฐบาลทไมคอยมเสถยรภาพ ในการเปรยบเทยบระหวางระบบประธานาธบดและระบบรฐสภา Giovanni ชวาทงสองระบบตางมจดแขงและจดออน และนาจะผสมผสานสวนดของกนและกน

ในบทสรป Sartori เสนอวา ทสดแลวรฐธรรมนญจะตองเปนเครองมอหรอกลไกในการ

ควบคมการใชอานาจและผใชอานาจ ดงนน รฐธรรมนญควรตงอยบนโครงสรางทมทงการสรางแรงจงใจใหทาด และมการลงโทษหรอขอจากดในการใชอานาจทชดเจน Freedman, Amy, “Thailand’s Missed Opportunity for Democratic Consolidation” Japanese Journal of Political Science 7 (2) 175–193 Cambridge University Press, 2006

Freedman (2006) ชวา ประชาธปไตยของประเทศไทยพฒนาในแงของสถาบน

มากกวาเนอหาสาระ กลาวคอ รฐธรรมนญป 1997 มงเนนการสรางสถาบนการเมอง แตในทางปฏบต คณคาทางสงคมการเมอง มไดพฒนาไปตามแนวทางประชาธปไตย โดยเฉพาะในหมชนชนนา

Freedman วเคราะหวา การปฏรปการเมองป 1997 เปนผลสาเรจจากการผลกดนของ

ชนชนนา และปจจยภายนอกประเทศ กลาวคอการผานรางรฐธรรมนญป 2540 โดยสภาผแทนราษฎรในชวงนน มแรงกดดนจากนกการเมอง นกธรกจ ภาคประชาสงคม และกองทพ สวนปจจยภายนอกทมผลตอการปฏรปการเมองในป 1997 คอกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) ซงผลกดนใหการเมองมเสถยรภาพ และมความโปรงใส

Freedman สรปวา หลงจากป 1997 เปนตนมา ชนชนนาไทยทเคยผลกดน

ประชาธปไตยในป 1997 กลบมไดเปนพลงสาคญในการเสรมสรางประชาธปไตย ยงในชวงรฐบาลทกษณ ชนชนนาเหลานน บางสวนแสดงความไมเปนประชาธปไตย ประเทศไทยจงพลาดโอกาสในการเสรมสรางประชาธปไตยใหเขมแขง

Leyland, Peter, “Constitutional Problems and Constitutional Reform: The UK, Thailand and Case for Preservation as well as change” King Prajadhipok Institute, 2006

Leyland (2006) ชใหเหนวา การปฏรปการเมองของไทยควรมงแกไขปญหาใน 2 สวน

หลกคอ (1) ปญหาผลประโยชนทบซอน โดยสรางมาตรการปองกน เชน การออกกฎหมายทเขมงวดกบการโอนทรพยสนของนกการเมอง เชนเดยวกบกฎหมาย Blind Trust ของสหรฐ (2) สงเสรมและคมครองเสรภาพในการแสดงความคดเหนใหมากขน เชน การปรบปรงกฎหมายขอมลขาวสาร ใหสงคมสามารถตรวจสอบความโปรงใสในการทางานของรฐบาลได

Leyland ยงเสนอวา ในการแกไขรฐธรรมนญ ควรแกไขในสวนทเปนปญหาเทานน ยกตวอยางเชน ในประเทศองกฤษ รฐบาลไมมแผนการปฏรปการเมองขนานใหญ แตหากกฎหมายใดมขอบกพรอง กจะแกไขเฉพาะจดนน นอกจากน ควรจะมงเนนปฏรปการเมองในสวนทมความกาวหนาอยแลว ใหเขมแขงขนไปอก ทงน ลาพงการรางรฐธรรมนญ ไมอาจแกไขปญหาทฝงรากลกในสงคมไทยได ผลทเกดขนจากการแกไขรฐธรรมนญ อาจคาดหวงไดเพยงบางสวนเทานน และการปฏรปการเมองควรใหความสาคญกบการเคารพจตวญญาณของรฐธรรมนญ ซงอยบนพนฐานการยอมรบหลกการประชาธปไตยและหลกนตรฐ Powell, Bingha, “Elections as Instrument of Democracy”, New Haven, Yale University Publishing, 2000

Powell (2000) ชวา ระบบการเลอกตง เปนเครองมอทจะบรรลเปาหมายในการสราง

ระบอบประชาธปไตย 2 แบบ คอระบอบประชาธปไตยเนนเสยงขางมาก (majoritarian system) หรอระบอบประชาธปไตยแบบสดสวน (proportional system) ในระบบเนนเสยงขางมาก อานาจของประชาชนจะถกนาไปสนบสนนการกาหนดนโยบาย (policy making) ของรฐบาล โดยมฝายนตบญญตใหการสนบสนน สวนในระบบสดสวน อานาจการตดสนใจในรฐสภาจะกระจายไปแกคนทกกลม และเปนระบบการเลอกตงทมความยตธรรมตอพรรคการเมองขนาดเลก

Powell สรปวา ระบอบประชาธปไตยแบบสดสวน เปนระบบทเปนประชาธปไตยมากกวา เนองจากสามารถสะทอนความตองการของประชาชนกลมตางๆ ไดด แตมขอควรระวงกคอ ความตองการทหลากหลายและกระจดกระจายมากเกนไป อาจกอใหเกดการตอรองของกลมตางๆ สงมาก จนรฐบาลไมสามารถตอบสนองได นอกจากน Powell ยงพบวา ในระบบประชาธปไตยแบบสดสวน นโยบายของรฐบาลมกจะอยในชวงกลางๆ ระหวางความตองการของคนกลมตางๆ (median voters)

Strom,Kaare, “Agency and Parliamentary Democracy”, Oxford University Press, 2001

Strom (2001) ชใหเหนถงปญหาการสญเสยตวแทน (agency loss) ของผใชสทธเลอกตง กลาวคอ หลงจากผแทนไดรบการเลอกตงไปแลว ผแทนเหลานนกลบไมดาเนนนโยบายตามทผลงคะแนนเสยงเลอกตงเขาใจในชวงหาเสยงเลอกตง สาเหตของปญหาดงกลาวอาจเกดจากผลงสมครรบเลอกตงไมเปดเผยขอมลอยางแทจรง และในทางปฏบต ผใชสทธเลอกตง ไมสามารถเปรยบเทยบขอมลของผลงสมครรบเลอกตงทกคนไดอยางครบถวน

Strom ชวา ระบบรฐสภา มจดออนในการควบคมผแทนหลงจากทไดรบมอบอานาจไปแลว (ex post) โดยเสนอวา ควรสรางกลไกคดสรรบคคลผลงสมครรบเลอกตงใหมความเขมแขง เชน กลไกคดสรรบคคลผลงสมครรบเลอกตงโดยพรรคการเมอง ระบบสญญาระหวางประชาชนกบนกการเมอง เปนตน หากกลไกการควบคมผแทนกอนเขาทาหนาทในสภา (ex ante) มประสทธภาพ กลไกการควบคมผแทนหลงจากนน กจะลดความจาเปนลงไป

นอกจากน Strom (2001) ยงเปรยบเทยบระบบรฐสภากบระบบประธานาธบดตอปญหาการสญเสยตวแทน โดยสรปวา ระบบประธานาธบด มกลไกการควบคมตวแทนหลงจากทไดรบมอบอานาจไปแลว (ex post) ทดกวาระบบรฐสภา กลาวคอในระบบประธานาธบด มสถาบนทางการเมองททาหนาทตรวจสอบการกระทาของประธานาธบดทมประสทธภาพ

Shugart, Matthew S. “ Presidentialism, Parliamentarism, and the provision of collective goods in less-developed countries”, Constitutional Poitical Economy, 1999

Shugart (1999) ชวา ระบบรฐสภาอาจเปนระบบดทสดในการจดสรรสนคาสาธารณะ

(public goods) ใหแกคนทกกลม แตระบบนจะทางานไดกตอเมอพรรคการเมองเขมแขง หรอพรรคการเมองสามารถรวมตวกนได เพอดาเนนนโยบายสาธารณะ Shugart พบวา ในประเทศกาลงพฒนาสวนใหญ พรรคการเมองไมเขมแขง และไมสามารถรวมกลมกนได ผลทตามมาคอ การจดสรรสนคาสาธารณะใหแกกลมตางๆ ไมมประสทธภาพ ดงนน ผนาพรรคการเมองทเขมแขง จงจาเปนสาหรบประเทศกาลงพฒนา Thompson, Dennis F. “Just Elections: Creating a Fair Electoral Process in the United States” University of Chicago Press, 2002.

Thompson (2002) ชวา ในการออกแบบระบบการเลอกตง ตองคานงถงองคประกอบ

สาคญ 3 ประการดงน (1) การเคารพสทธบคคลอยางเทาเทยมกน (equal respect) เชน ควรแบงเขตเลอกตง

ใหเปนธรรม ควรใหสทธเลอกตงแกบคคลผพานกอาศยในประเทศ (resident) โดยไมเลอกปฏบต ควรอานวยความสะดวกแกผลงคะแนนเสยงเลอกตง และควรสรางแรงจงใจในการไปใชสทธเลอกตง เปนตน

(2) การเลอกโดยอสระ (free choice) กลาวคอ ผใชสทธเลอกตงควรมตวเลอกทมากพอ มขอมลอยางเพยงพอ และปองกนการบงคบผลงคะแนนเสยงทงทางตรงและ

(3) อานาจอธปไตยของประชาชน (popular sovereignty) กลาวคอ ในระบบประชาธปไตยแบบเนนเสยงขางมาก หลงจากทประชาชนไดมอบอานาจของตนผานระบบตวแทนแลว มกจะเกดปญหาฝายบรหารใชอานาจอยางไมมขดจากด Thompson เสนอวารฐธรรมนญควรจากดการใชอานาจของฝายบรหารโดย (1) ประกนเสรภาพในการแสดงความคดเหนของประชาชน (2) คมครองพลเมองอยางเสมอภาคกน (3) ไมควรใหอานาจรฐบาลเพยงองคกรเดยว เปนผกาหนดกตกาการเลอกตง ขนตอนการเลอกตง และกตกาทเกยวของกบพรรคการเมอง

นอกจากน Thompson ยงเสนอวาควรใหประชาชนมอานาจในการรเรมแกไขกฎหมาย

การเลอกตง อาจอยในรปแบบของคณะกรรมาธการทบทวนแกไขรฐธรรมนญ (constitutional revision commissions) โดยมหนาทจดทาขอเสนอในการปฏรประบบการเลอกตง Cox, Gary W., “Making Votes Coun : Strategic Coordination in the World's Electoral Systems” Cambridge University Press, 1997.

Cox (1997) วเคราะหปญหาคะแนนเสยงทสญเปลาของผลงคะแนนเสยงเลอกตง โดย

ยกตวอยาง 2 กรณคอ (1) ผลงคะแนนเสยงเลอกตง ลงคะแนนเลอกผสมครของพรรคการเมองทไมมโอกาสชนะการเลอกตงไดเลย (2) ผลงคะแนนเสยงเลอกตง ลงคะแนนใหแกผสมครรบเลอกตง หรอพรรคการเมองทชนะเลอกตงอยางแนนอน จากกรณตวอยางขางตน Cox เสนอวา ปญหาคะแนนเสยงทสญเปลา แกไขไดโดยผลงคะแนนเสยงเลอกตง ตองรวมมอเชงกลยทธ (strategic coordination) ในการตดสนใจ กลาวคอ ผลงคะแนนเสยงเลอกตงควรเลอกผสมครทเปนตวแปรในการแขงขนทแทจรง นอกจากน ความรวมมอเชงกลยทธ อาจทาใหพรรคการเมองทไมมโอกาสชนะการเลอกตง ตดสนใจไมลงสมครรบเลอกตง ผลทตามมากคอ จานวนพรรคการเมองจะลดลง

ในสวนของระบบการเลอกตงและพรรคการเมอง Cox เชอวา การออกแบบระบบการเลอกตง มผลตอระบบพรรคการเมอง อยางไรกตาม Cox ไดโตแยงแนวความคดทวาระบบเขตเดยวคนเดยว (single member district) เปนปจจยสาคญททาใหเกดระบบพรรคการเมองสองพรรค โดยชใหเหนวา ปจจยสาคญททาใหเกดระบบพรรคการเมองสองพรรค คอแรงจงใจของนกการเมองในการรวบรวมเครอขาย ส.ส. ในเขตตางๆ ใหเพยงพอตอการเปนผนาฝายบรหาร

Phongpaichit, Pasuk, and Baker, Chris, Thaksin: The Business of Politics in Thailand, Nordic Institute of Asian Studies: Silkworm Books, 2004.

Pasuk and Baker (2004) ชใหเหนถงความเกยวโยงระหวางธกจกบการเมอง วาตงแตกอนวกฤตเศรษฐกจในป 1997 การเตบโตทางเศรษฐกจ ไดสรางนกธรกจและชนชนกลางขนมาเปนจานวนมาก นกธรกจชนนาเรมแสดงความตองการของตนตอการเมองมากยงขน เชน นกธรกจบรจาคเงนใหแกพรรคการเมองในการณรงคหาเสยงเลอกตง นกธรกจสรางสายสมพนธกบขาราชการในกระทรวงตางๆ และมการใหตาแหนงกรรมการบรษทเอกชน เปนสงตอบแทนแกขาราชการ บคคลในกองทพ และนกการเมอง ทใหการสนบสนนผลประโยชนทางธรกจของตน

ในชวงรฐบาลทกษณ นกการเมองเกยวโยงธรกจหลายประเภทมากยงขน เชน ธรกจสมปทานโทรคมนาคม ธรกจในตลาดหลกทรพย ฯลฯ จนเกดปญหาผลประโยชนทบซอน การเลนพวกพอง (cronyism) ปญหาดงกลาวทาใหระบบเศรษฐกจไมมประสทธภาพ

ในขณะเดยวกน รฐบาลทกษณใชนโยบายประชานยม เปนสนคาการเมอง (political goods) เพอขยายระบบอปถมภรปแบบใหมในชนบท ผเขยนพยากรณวา ในระยะยาว การเมองไทยจะเปนระบบพรรคการเมองพรรคเดยว

1.6.2 การประชมรบฟงปญหาจากกลมภาคประชาชน

คณะผวจยไดจดประชมรบฟงปญหาจากกลมภาคประชาชนในแตละภาคจานวน 3 ครง

เพอเกบรวบรวมปญหาทประสบ ซงมทมาจากระบบการเมองทเปนอย และขอเสนอแนะในการแกไขปญหา โดยมบทสรปเนอหา กาหนดการและรายชอผเขารวมประชมสมมนาในภาคผนวกท 1

การประชมรบฟงปญหาจากกลมภาคประชาชนจดขน 3 ครง ดงน - การประชมรบฟงปญหาครงท 1 ในเขตภาคเหนอตอนบน ทจงหวดเชยงใหม รวมกบ

สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย และโครงการพนททางสงคมและสอทางเลอก จงหวดเชยงใหม เมอวนท 21 ตลาคม 2549

ผเขารวมประชมสมมนา ประกอบดวยเครอขายภาคประชาชนจานวน 10 กลม

ดงตอไปน แนวรวมเกษตรกรภาคเหนอ กลมเครอขายปญหาทดน เครอขายปาชมชนภาคเหนอ เครอขายชนเผาและชาตพนธ เครอขายสลมภาคเหนอ สหภาพแรงงาน เครอขายสอภาคประชาชน เครอขายภาคประชาชนภาคเหนอตอนลาง องคกรพฒนาเอกชนดานเอดสภาคเหนอ

- การประชมรบฟงปญหาครงท 2 ในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง ทจงหวด

อบลราชธาน รวมกบสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย และมลนธประชาสงคม จงหวดอบลราชธาน เมอวนท 21 มกราคม 2550

ผเขารวมประชมสมมนาประกอบดวยตวแทนเครอขายภาคประชาชนจานวน 9 กลม

ดงตอไปน เครอขายปาชมชน มลนธพทกษธรรมชาตเพอชวต เครอขายชมชนอบลราชธาน เครอขายเกษตรอนทรยจงหวดยโสธร เครอขายคนปลกขาวจงหวดอบลราชธาน มลนธเพรล เอส บค เครอขายครภาคอสาน สมาพนธวทยชมชนจงหวดอบลราชธาน กลมตวแทนองคกรปกครองสวนทองถน รวมทงนกวชาการภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และบคคลผสนใจ รวมทงสน 62 คน

- การประชมรบฟงปญหาครงท 3 ในเขตภาคใต ทอาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา

รวมกบสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย คณะกรรมการประสานงานองคกรพฒนาเอกชนภาคใต (กป.อพช.ใต) และสภาอาจารย มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ จงหวดสงขลา เมอวนท 25 กมภาพนธ 2550

ผเขารวมประชมสมมนาประกอบดวยตวแทนเครอขายภาคประชาชนจานวน 15 กลม

ดงตอไปน สมาพนธประมงพนบานภาคใต กลมอนรกษอาวบานดอนจงหวดสราษฎรธาน เครอขายปาชมชนภาคใต เครอขายปฏรปทดนเพอคนจนภาคใต เครอขายคดคานโครงการทอสงกาซและโรงแยกกาซไทย-มาเลเซย เครอขายชมชนเปนสขภาคใต ศนยพลเมองเดกจงหวดสงขลา กลมสหภาพแรงงาน เครอขายแรงงานนอกระบบ เครอขายสลม 4 ภาค เครอขายสทธเกษตรกร เครอขายคนทางานดานเอดส จงหวดสงขลา เครอขายวทยชมชนภาคใต เครอขายกลมชาตพนธ รวมทงนกวชาการภาคใต และผบคคลสนใจ รวมทงสน 54 คน

1.6.3. การประชมระดมสมองหรอสมภาษณอยางเขมขนกบผเชยวชาญ-ผนาทางความคด

คณะผวจยไดสมภาษณผเชยวชาญ-ผนาทางความคดจานวน 72 คน ประกอบดวย นกวชาการในสาขาตางๆ จานวน 44 คน อดตสมาชกวฒสภาจานวน 11 คน อดตสมาชกสภาผแทนราษฎรจานวน 7 คน บคคลในองคกรพฒนาเอกชนจานวน 4 คน และบคคลในวชาชพสอมวลชน 2 คน อดตผทรงคณวฒในกระบวนการยตธรรม 2 คน ผทรงคณวฒองคกรอสระ 2 คน ตามรายชอในภาคผนวกท 2 โดยมบทสรปการสมภาษณในภาคผนวกท 3

ทงนการระดมสมองหรอสมภาษณผเชยวชาญ-ผนาทางความคดแบงออกเปน 2

รปแบบ คอ 1) การเขาสมภาษณผเชยวชาญ-ผนาทางความคดรายบคคล กลมยอย และกลมใหญ รวมทงสน 49 คน และ 2) การจดเสวนาโตะกลมระดมสมองระหวางผเชยวชาญ-ผนาทางความคด กบคณะผวจย จานวน 23 คน แบงออกเปนการเสวนา 5 ครง ดงจะกลาวในหวขอท 1.6.7

1.6.4 การประชมระดมสมองภายในคณะผวจย

คณะผวจยไดมการประชมระดมสมองกนภายในคณะผวจย เพอกลนกรองและตรวจ

สอบขอเสนอในการปฏรปการเมองของผนาความคด-ผเชยวชาญ และขอเสนอของประชาชนในพนท จานวน 9 ครง ดงตอไปน

ประชมประเมนแนวทางการดาเนนการในระยะตอไป หลงจากทคณะผวจยไดเขาสมภาษณผนาทางความคด-ผเชยวชาญ ในระยะเรมตน เมอวนท 8 กนยายน 2549 ทหองนทโดมมหาวทยาลยธรรมศาสตร

- ประชมเพอนาเสนอแนวทางปฏรปการเมองในหวขอการปฏรปสอ โดย ดร.สมเกยรต ตงกจวานชย และการปฏรปองคกรอสระ โดย รศ.ดร.วรเจตน ภาครตน เมอวนท 21 กนยายน 2549 ทคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

- ประชมเพอนาเสนอแนวทางปฏรปการเมองในหวขอการปฏรประบบเลอกตงและพรรคการเมอง โดย ผศ. สรพรรณ นกสวน และการปฏรปเศรษฐกจ และธรรมนญการคลง (fiscal institution) โดย อาจารย ปกปอง จนวทย เมอวนท 5 ตลาคม 2549 ทคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

- ประชมสงเคราะหขอเสนอทไดจากจากการระดมสมองกบผนาความคด-ผเชยวชาญ และการรบฟงความเหนจากประชาชน เมอวนท 18 ตลาคม 2549 ทสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

- ประชมสงเคราะหขอเสนอวาดวยระบบการเลอกตงและพรรคการเมอง เมอวนท 22 มกราคม 2550 ทสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

- ประชมสงเคราะหขอเสนอวาดวยองคกรอสระและการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน เมอวนท 29 มนาคม 2550 ทคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

- ประชมสรปขอเสนอในการปฏรปการเมองของคณะผวจย เมอวนท 19 เมษายน 2550 ทคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

- ประชมเพอยกรางรายงานวจย เมอวนท 5 พฤษภาคม 2550 ทสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

- ประชมพจารณาผลการวจยเพอนาเสนอตอสาธารณะ เมอวนท 4 มถนายน 2550 ทคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ในการแลกเปลยนความคดเหน และการเรยนรรวมกนของคณะผวจยตลอดระยะเวลาดาเนนการ คณะผวจยไดจดทาเครองมอในการบรหารองคความร (knowledge management) ในรปของเวบไซต www.onopen.com/politics ซงมการจดเกบ เรยบเรยง และสงเคราะหองคความรโดยจาแนกเปนหวขอ ดงน 1. ประเดนการปฏรปการเมอง 2. รางรายงานวจย 3. ขาวและบทความ 4. ขอเสนอ 5. คาอภปรายของ สสร. 6.ประเดนทตองวจยตอ 7. บนทกการสมภาษณ 8. บนทกการรบฟงความคดเหนจากประชาชน 9. ตารางเวลาของคณะทางาน

1.6.5 รายงานสรปผลการศกษา

คณะผวจยไดจดทารายงานสรปผลการศกษา โดยระบปญหาทจาเปนตองแกไขในการ

ปฏรปทางการเมองใน 4 สวน คอ 1. สถาบนการเมอง 2. องคกรอสระ 3. การคมครองสทธเสรภาพ และการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน 4. มาตรการหนนเสรมในการปฏรปการเมอง อาท การปฏรปสอ การปฏรประบบยตธรรม และการปฏรปเศรษฐกจ โดยคณะผวจยพยายามทจะเสนอทางเลอกในการแกไขปญหาดงกลาว และระบปญหาทยงไมพบแนวทางในการแกไข และตองมการวจยตอไป ดงปรากฏในบทท 2 และบทท 3

1.6.6 การจดทาเวบไซตเพอเผยแพรขอมลแกสาธารณะ

คณะผวจยไดจดทาเวบไซตเพอเผยแพรขอมลแกสาธารณะ ดงปรากฏรายละเอยดในภาคผนวกท 4 ซงประกอบดวย

- นาเสนอเนอหาการสมภาษณผทรงคณวฒและผนาทางความคดและบทความ ตอสาธารณะ โดยรวมมอกบนตยสาร Open (www.onopen.com) ผานเวบไซตการปฏรปการเมอง (Reforming Thailand)

- เผยแพรบนทกเสยงการเสวนาระดมสมองกบผเชยวชาญ-ผนาทางความคด ผาน เวบไซตคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร(www.econ.tu.ac.th/semina)

- เผยแพรขอมลการเสวนาระดมสมองกบผเชยวชาญ-ผนาทางความคด และการประชมรบฟงปญหาจากกลมภาคประชาชน ผานหนงสอพมพและเวบไซตอนๆ

1.6.7 การจดเสวนาระดมสมองกบผเชยวชาญ-ผนาทางความคด

คณะผวจยไดรวมกบคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรและสมาคมนกขาว

นกหนงสอพมแหงประเทศไทย จดเสวนาเพอระดมสมองกบผเชยวชาญ-ผนาทางความคด สราง

- เสวนาปฏรปการเมอง ครงท 1 ในหวขอ “โจทยปฏรปการเมอง 2550 ” เมอวนท 29 พฤศจกายน 2549

- เสวนาปฏรปการเมอง ครงท 2 ในหวขอ "ระบบเลอกตง 2550" เมอวนท 25 ธนวาคม 2549

- เสวนาปฏรปการเมอง ครงท 3 ในหวขอ "องคกรอสระ 2550" เมอวนท 24 มกราคม 2550

- เสวนาปฏรปการเมอง ครงท 4 ในหวขอ "เศรษฐกจการเมองทองถน 2550" เมอวนท 29 มกราคม 2550

- เสวนาปฏรปการเมอง ครงท 5 ในหวขอ “กระบวนการยตธรรม 2550” เมอวนท 26 กมภาพนธ 2550

- เสวนาปฏรปการเมอง ครงท 6 การนาเสนอผลการศกษาวจยของคณะผวจยตอสาธารณะ ในหวขอ “ขอเสนอวาดวยการปฏรปการเมอง” เมอวนท 11 มถนายน 2550

บทท 2 ขอเสนอเพอการปฏรปการเมอง หลงจากการสารวจงานเขยนเชงวชาการและงานวจยในอดต การประชมระดมสมองหรอการสมภาษณอยางเขมขนกบผเชยวชาญหรอผนาทางความคดหลากหลายวงการ การจดสมมนาทางวชาการ และการประชมรบฟงปญหาของประชาชนในแตละเขตพนท คณะผวจยไดจดการประชมระดมสมองกนเองภายในทมงาน เพอสงเคราะหองคความรทไดจากกระบวนการทาวจยใหเปนขอเสนอเพอการปฏรปการเมอง ซงสามารถจาแนกขอเสนอดงกลาวออกเปน 4 ดาน ดงตอไปน

2.1 ขอเสนอวาดวยสถาบนการเมอง 2.2 ขอเสนอวาดวยองคกรอสระ 2.3 ขอเสนอวาดวยสทธ เสรภาพ และการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน 2.4 ขอเสนอวาดวยมาตรการหนนเสรมเพอการปฏรปการเมอง

2.1 ขอเสนอวาดวยสถาบนการเมอง

หนาทหลกของรฐธรรมนญ คอการเปนอภมหาสถาบน (Super-institution) ในการกาหนดกตกาการเขาสอานาจ กตกาการใชอานาจ และกตกาการเปลยนถายอานาจ ของสถาบนตางๆ ในสงคมการเมอง ซงจะสงผลตอพฤตกรรมและปฏสมพนธของตวละครในตลาดการเมอง รวมถงการกาหนดกตกาวาดวยการจดความสมพนธเชงอานาจระหวางฝายบรหาร ฝายนตบญญต และฝายตลาการ

สาระสาคญในรฐธรรมนญของทกประเทศ ตงอยบนปญหาทประเทศเหลานนเผชญอย

รฐธรรมนญสะทอนความพยายามแกปญหาจากมมมองของผรางรฐธรรมนญ หลายครงความพยายามของผรางรฐธรรมนญในการแกปญหาขนาดเลก และปญหาเฉพาะกจทกประเดน กอใหเกดความขดแยงในสาระสาคญของรฐธรรมนญ

นอกเหนอจากสาระของรฐธรรมนญแลว กรอบความคดใหญในการปฏรปการเมองไทยคอเปาหมายของระบบการเมอง โดยมเปาหมายทควรคานงถง 3 ประการ คอเสถยรภาพของระบบการเมอง ประสทธภาพของการบรหารและระบบตรวจสอบ และการมสวนรวมของประชาชน ดงนน โจทยสาคญของการปฏรปการเมอง คอทาอยางไรจงจะออกแบบสถาบนและกระบวนการทางการเมองใหบรรลเปาหมายของระบบการเมองทง 3 ประการ โดยไมใหสาระสาคญในรฐธรรมนญขดแยงกนเอง

เนอหาในสวนน คณะผวจยขอนาเสนอขอเสนอวาดวยการปฏรปสถาบนการเมอง โดยจาแนกเนอหาออกเปน 4 สวน ไดแก (1) ระบบเลอกตง (2) พรรคการเมอง (3) กระบวนการทางรฐสภา และความสมพนธระหวางฝายนตบญญตและฝายบรหาร และ (4) การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ

1. ระบบเลอกตง

ระบบเลอกตงถอเปนสถาบนทสาคญยงของการเมองในระบอบประชาธปไตย เพราะเปนกตกาทกาหนดกระบวนการเขาสอานาจของฝายบรหาร ซงสงผลกระทบโดยตรงตอความชอบธรรมและประสทธภาพในการบรหารงานของรฐบาล โจทยสาคญเบองตนของการออกแบบระบบเลอกตง คอจะออกแบบกตกาการเลอกตงอยางไร ใหไดมาซง ‘ผแทน’ ทเปนตวแทนของประชาชนอยางแทจรง โดยชอบธรรม และเปนธรรม

ระบบการเลอกตงทดตองเปนระบบทผลลพธของการเลอกตงเปนตวสะทอนความพงใจ

(Preference) ของผคนสวนรวมในสงคมไดอยางถกบดเบอนนอยทสด คะแนนเสยงทกคะแนนของผไปใชสทธเลอกตงตองมความหมาย ไมตกหลนหรอสญเปลาไป

ในการเลอกนาระบบเลอกตงมาใช ควรคานงถงหลกคด 2 ประการ คอเปาหมายของ

ระบบเลอกตง และความสมพนธระหวางระบบเลอกตงกบระบบการเมอง เปาหมายของระบบเลอกตงม 2 ประการ คอ 1. ใหไดมาซงการเปนตวแทนทอสระ เปนธรรม และเสมอภาคแกคนทกกลมในสงคม

(Representative Justice)

2. เออตอการจดการปกครองทมประสทธภาพ (Governing Capability) กลาวคอให

การจดตงรฐบาลเปนไปไดงาย อกทงเปนรฐบาลทมประสทธภาพ เขมแขง และมเสถยรภาพ

ระบบเลอกตงมความสมพนธกบระบบการเมอง ดงน

1. ระบบเลอกตงสงผลตอจานวนพรรคการเมองในระบบ ระบบเลอกตงแบบสดสวน ซงจดสรรทนงของพรรคตามสดสวนคะแนนเสยงทพรรคไดรบ จะใหความยตธรรมแกการเปนตวแทนมากกวา แตจะสงผลใหมพรรคการเมองในระบบจานวนมาก จนอาจตองมการจดตงรฐบาลผสมเพอบรหารประเทศ ในขณะทระบบเลอกตงแบบเสยงขางมาก ซงผชนะการเลอกตงเพยงเทานนทไดรบเลอกใหเปนผแทน จะเออตอการจดตงรฐบาลทมเสถยรภาพ แตอาจเปนรฐบาลทขาดตวแทนจากกลมตางๆ ในสงคมอยางทวถง

2. ระบบเลอกตงสงผลตอการตดสนใจและพฤตกรรมของผเลอกตงวาจะเลอกโดยใชพรรค (party-centered) หรอผสมคร (candidate-centered) เปนเกณฑ ระบบเลอกตงแบบสดสวนจะทาใหคนใหความสาคญแกพรรคมากขน แตในระบบเลอกตงทผใชสทธเลอกตงสามารถเลอกผสมครทแขงขนกนเองภายในพรรคเดยวกนได อาจสงผลใหระบบพรรคการเมองออนแอ เพราะตวบคคลเปนปจจยชขาดในการชนะเลอกตง

3. ระบบเลอกตงสงผลตอองคกรพรรค และการจดทายทธศาสตร (Strategies) ของพรรคการเมอง ในระบบเลอกตงแบบสดสวนทเขตเลอกตงมขนาดใหญ เชน การใชประเทศเปนเขตเลอกตง พรรคการเมองมแนวโนมทจะตองแสดงจดยนเชงอดมการณ หรอแนวนโยบายของพรรคทชดเจนกวา และตอบสนองผลประโยชนของคนกลมใหญกวาในระบบเลอกตงทเขตเลอกตงมขนาดเลกกวา เชน การใชภมภาคเปนเขตเลอกตง ดงนน ระบบเลอกตงแบบสดสวนทเขตเลอกตงมขนาดใหญจะกระตนใหพรรคการเมองยงตองสรางองคกรทมความเขมแขงขน และจดทายทธศาสตรทตอบสนองผลประโยชนทครอบคลมกวางขวางกวา

4. ระบบเลอกตงสงผลตอความสมพนธระหวาง “ผแทน” และประชาชน กลาวคอ ระบบเลอกตงแบบเขตเดยวคนเดยว ในเขตเลอกตงทมขนาดเลก จะทาใหไดตวแทนทมความใกลชดกบประชาชนในพนท ผแทนสามารถดแลและรกษาผลประโยชนของเขตเลอกตงตนไดอยางทวถง เมอเกดปญหาในพนทประชาชนสามารถหาผรบผดชอบชวยเหลอไดอยางชดเจน และมกลไกการรบผดทชดเจน ในทางตรงกนขาม ระบบเลอกตงแบบสดสวนทมเขตเลอกตงขนาดใหญ จะทาใหผแทนหางเหนกบประชาชน ยงหากทงประเทศเปนเขตเลอกตงดวยแลว ผแทนมกจะรบผดชอบตอพรรคการเมอง และสนใจประเดนปญหาระดบชาตมากกวา ปญหาความสมพนธระหวางผแทนและประชาชนพบไดมากในสงคมเกษตรกรรม เชนประเทศไทย ทความสมพนธมลกษณะอปถมภพงพาสง ประชาชนมความคาดหวงตอการทาหนาทของผแทนในเรองปญหาชวตประจาวนเฉพาะหนาของทองถน มากกวาใหผแทนตองมความรและวสยทศนในการวางแผนพฒนาประเทศชาตในระยะยาว

สภาพปญหา

ระบบการเมองไทยและระบบเลอกตงทผานมาเปนระบบทเนน “บคลาธษฐาน” กลาวคอ

แอบองตวบคคลมากกวาหลกการ เหตผล และกระบวนการ ซงสงผลใหระบบพรรคการเมอง

ออนแอ การแขงขนเปนเรองของคณสมบตเฉพาะบคคลมากกวาจะใชนโยบายเปนเครองมอใน

การไดมาซงคะแนนเสยงและฐานสนบสนนจากประชาชน พรรคการเมองไมไดทาหนาทเปนผ

รวบรวมและเปนตวแทนผลประโยชนของประชาชนอยางแทจรงและมประสทธภาพ

ระบบเลอกตงทใชอยกอนรฐธรรมนญป 2540 เออใหมการจดตงรฐบาลผสมหลายพรรค

จนเกนไป ทาใหระบบการเมองขาดเสถยรภาพ มการเปลยนแปลงรฐบาลอยบอยครง ในขณะท

ระบบเลอกตงและกตการการเลอกตงภายใตรฐธรรมนญ 2540 เออประโยชนใหพรรคการเมอง

ขนาดใหญและทนสง รฐบาลมเสถยรภาพมากจนคกคามระบบตรวจสอบ

ขอเสนอ

คณะผวจยมขอเสนอวาดวยการปฏรประบบเลอกตง ทงระบบการเลอกตง

สมาชกสภาผแทนราษฎร (ส.ส.) และระบบการเลอกตงสมาชกวฒสภา (ส.ว.) ดงน

ขอเสนอวาดวยการปฏรประบบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร

(1) จานวน: สภาผแทนราษฎรประกอบดวยสมาชกจานวนประมาณ 400 คน โดยแบงเปน ส.ส. ในระบบเขต 300 คน และ ส.ส. ในระบบเลอกตงแบบสดสวน 100 คน

ในอดตทผานมา ประเทศไทยมจานวน ส.ส. และส.ว แตกตางกนไปตามทรฐธรรมนญ

แตละฉบบกาหนด เชน ภายใตบทบญญตของรฐธรรมนญป 2475 ใชระบบสภาเดยว รฐธรรมนญป 2489 กาหนดใหม 2 สภาเปนครงแรก ซงขณะนนวฒสภายงมชอเดมวา “พฤฒสภา” รฐธรรมนญป 2517 กาหนดใหม 2 สภา ใหม ส.ว. จากการแตงตง 100 คน และม ส.ส.ไมนอยกวา 240 คนจากการเลอกตง รฐธรรมนญป 2534 ม 2 สภา โดยม ส.ว. 270 คนซงเปนผทรงคณวฒในวชาชพตางๆ แตงตงโดยพระมหากษตรย และม ส.ส. 360 คนจากการเลอกตงโดยตรง รฐธรรมนญป 2540 ม 2 สภา โดยม ส.ส. จานวน 500 คน และ ส.ว. จานวน 200 คน ทงสองสภามาจากการเลอกตงทางตรง เปนตน

การกาหนดจานวน ส.ส. และ ส.ว ในแตละประเทศใชเกณฑแตกตางกนไป บางประเทศ เชน ประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศญปนกาหนดจานวน ส.ส. และ ส.ว. ไวเทาเดม ไมวาจานวนประชากรจะเพมขนเทาใด บางประเทศ เชน ประเทศฝรงเศส จานวน ส.ว. จะเพมขนตามจานวนประชากรทเปลยนแปลง ตารางดานลางเปรยบเทยบจานวนประชากรตอ ส.ส. หนงคนในหลายประเทศ และอาจกลาวไดวาประเทศไทยมจานวน ส.ส. คอนขางสงตอจานวนประชากร เมอเปรยบเทยบกบตางประเทศ

ตารางแสดงจานวนสมาชกสภาผแทนราษฎรของประเทศตางๆ

ประเทศ จานวนสมาชกสภาผแทนราษฎร (คน)

จานวนประชากรตอสมาชกผแทนราษฎร 1 คน (คน)

อนเดย 545 2,024,533.94 สหรฐฯ 435 685,547.13 อนโดนเซย 550 405,056.36 ฟลปปนส 214 388,102.80 รสเซย 450 (225 + 225) 318,226.67 ญปน 480 (300 +180) 266,843.75 ออสเตรเลย 150 134,366.67 ไทย 500 (400 + 100) 128,466.00 มาเลเซย 219 115,739.73 ฝรงเศส 577 104,845.75 สหราชอาณาจกร 646 92,365.33 สงคโปร 84 51,500.00

บทบาทหลกของ ส.ส. และ ส.ว. ในระบบประชาธปไตย คอการทาหนาทรวบรวมความ

ตองการของประชาชนเขาสกระบวนการรฐสภา และทาหนาทในการเสนอ พจารณา และกลนกรองกฎหมาย เพราะฉะนน หนาทในการบรการประชาชนจงไมใชหนาทหลก ดงนน ความกงวลวาถาลดจานวน ส.ส. และ ส.ว. ลงแลวจะใหบรการประชาชนไดนอยลงจงไมใชเหตผลสาคญในการคงไวซง ส.ส. และ ส.ว. จานวนมาก

การม ส.ส. และ ส.ว. จานวนมากไมไดเปนภาพสะทอนถงประสทธภาพในการทางาน

ของสภานตบญญต ในทางกลบกนจานวน ส.ส. และ ส.ว. ทมากเกนไป อาจทาใหการตดตามตรวจสอบการทางานของสภานตบญญตโดยประชาชนเปนไปไดยากขน นอกจากนการลดจานวน ส.ส. และ ส.ว. ลงจะเปนการประหยดงบประมาณทเปนเงนภาษอากรของประชาชน

(2) ทมา: การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ใหใชระบบเลอกตงแบบสดสวนผสมกบระบบเลอกตงแบบแบงเขตแบบหนงเขตหนงคนเสยงขางมากธรรมดา (Mixed Members Proportional Representation System) ระบบเลอกตงแบบผสมผสานแบบสดสวนและแบบแบงเขตเขาดวยกน มลกษณะสาคญ ดงตอไปน

1. ส.ส. แบบแบงเขต เปนแบบหนงเขตหนงคนเสยงขางมากธรรมดา (เขตเดยวคนเดยว)

2. ส.ส. แบบสดสวน มาจากบญชรายชอ (party list) โดยใหทงประเทศเปนเขตเลอกตง

3. ผใชสทธเลอกตงแตละคนม 2 คะแนนเสยง โดย 1 เสยง สาหรบเลอก ส.ส. ในเขต เลอกตงของตน อก 1 เสยง สาหรบเลอกพรรค โดยพจารณาจากบญชรายชอ

4. คะแนนเสยงรวมทพรรคไดรบจากการเลอกตงแบบสดสวน (บญชรายชอ) จะเปน ตวกาหนดจานวนทนงรวมทงหมดทพรรคการเมองนนพงไดในสภาผแทนราษฎร สมมตวา พรรค A ไดคะแนนเสยงในแบบบญชรายชอ 20% ของคะแนนเสยงในแบบบญชรายชอทงหมด กจะไดรบการจดสรรทนงในสภาผแทนราษฎร รวมทงหมด 80 คน

5. ผสมคร ส.ส. แบบแบงเขต ทไดรบคะแนนเสยงสงสดในแตละเขตเลอกตง ถอวาไดรบเลอกตงเปน ส.ส. แบบแบงเขต

6. การจดสรรทนงในสภาผแทนจะจดสรรให ส.ส. ระบบเขตกอน แลวจงจดสรร ส.ส.แบบบญชรายชอใหพรรคนน โดยให ส.ส. แบบบญชรายชอมจานวนเทากบสวนตางระหวางจานวน ส.ส. ทพรรคพงได ซงคานวณดวยวธการตามขอ 4. กบจานวน ส.ส. ทพรรคนนไดแลวจากแบบแบงเขต บญชรายชอจงเปนตวปรบชดเชยจานวน ส.ส. ของพรรคใหมสดสวนทนงในสภาเทากบสดสวนคะแนนเสยงทพรรคนนไดเมอเทยบกบคะแนนเสยงทงหมด

ผลการเลอกตงอาจเปนไปได 3 กรณ คอ (1) หากพรรคไดจานวน ส.ส. จากแบบแบงเขต นอยกวาจานวนทนงรวมทพรรคพงได ใหจดสรรทนง ส.ส. เพม จากบญชรายชอของพรรค จนเทากบจานวนทนงรวมทพรรคพงได (2) หากพรรคไดจานวน ส.ส. จากแบบแบงเขต เทากบจานวนทนงรวมทพรรคพงได พรรคนนกจะไมไดรบการจดสรร ส.ส. จากบญชรายชอเลย และ (3) หากพรรคไดจานวน ส.ส. จากแบบแบงเขตมากกวาจานวนทนงรวมทพรรคได ใหถอวา ส.ส.จากแบบแบงเขตทกคนไดสทธเปน ส.ส. ทงหมด โดยไมไดรบการจดสรร ส.ส. แบบบญชรายชอเลย ในกรณทสามน ถอวาพรรคนนไดทนงในสภาเกนกวาทนงทพรรคพงไดจากการคานวณตามสดสวนในขอ 4.

ภายใตระบบเลอกตงแบบน เปนไปไดทจานวน ส.ส. ทงหมดในสภาอาจมมากกวา 400 คน แตจากประสบการณของประเทศทใชระบบเลอกตงทมหลกการเดยวกนน เชน ประเทศเยอรมน จานวน ส.ส. ทเกนมาในการเลอกตงบางครง มจานวนไมมากและไมมนยสาคญ

ตวอยางทสบเนองจากตวอยางในขอ 4. คอถาพรรค A ได ส.ส. แบบแบงเขต 60 คน

พรรค A กจะไดรบการจดสรร ส.ส. แบบบญชรายชอเพมใหอก 20 คน เนองจาก พรรค A มจานวนทนงรวมทพรรคพงได 80 คน จาก ส.ส. ทงสภา 400 คน (เพราะไดเสยง 20% ของเสยงทงหมด เลยไดทนงรวม 20% ของทนงทงหมด) และพรรค A ได ส.ส. แบบแบงเขตมาแลว 60 คน จงไดรบการจดสรร ส.ส. เพมขนจากแบบบญชรายชออก 20 คน ใหไดทนงครบ 80 คน (สตรการคานวณจานวน ส.ส. แบบบญชรายชอ คอจานวน ส.ส. ทพรรคพงได ลบดวย จานวน ส.ส. ทไดมาแลวจากแบบแบงเขต)

หากทนงในสภาผแทนเกดวางลง ใหเลอนผสมครจากบญชรายชอของพรรคการเมอง

เดยวกบ ส.ส. ททาหนาทไมไดขนมาแทนท ทงนรวมทงทวางของ ส.ส. ในระบบเขตดวย หากเปนทวางอนเกดจาก ส.ส. อสระทไมสงกดพรรคการเมอง หรอจากพรรคการเมองทม ส.ส. ในระบบสดสวน ใหมการจดการเลอกตงซอม

หากนาระบบเลอกตงทคณะผวจยเสนอมาเทยบเคยงกบขอมลผลการเลอกตงจรงท

เกดขนในปพ.ศ. 2544 ผลการเลอกตงจะเปลยนแปลงไป ตามตารางดานลาง ดงน พรรคไทยรกไทยไดคะแนนเสยงในระบบบญชรายชอหรอแบบสดสวน (popular vote)

40.64% พรรคไทยรกไทยจงสมควรมทนงในสภาทมจานวนสมาชกทงหมด 500 คน เทากบ 40.64% นนคอม ส.ส. ได 218 คน เมอพรรคไทยรกไทยไดรบเลอกตงในระบบเขต 200 ทนง จงไดรบการจดสรรทนงในระบบสดสวนเพมขนอก 18 ทนง ใหเทากบสดสวนคะแนนทพรรคไดรบทงประเทศ หากเทยบเคยงกบผลการเลอกตงจรงภายใตระบบเลอกตงแบบเกาตามรฐธรรมนญป 2540 ซงพรรคไทยรกไทยไดรบคะแนนเสยง 248 ทนงแลว จะเหนไดวา ระบบเลอกตงแบบเกาทาใหพรรคไทยรกไทยไดจานวนทนงในสภาเกนกวาทควรจะได (over-representation) ระบบเลอกตงแบบเกาจงมความเปนธรรมนอยกวา เพราะจานวนทนงในสภามไดสะทอนสดสวนคะแนนเสยงทพรรคไดรบจรง

ในกรณพรรคชาตไทยซงไดรบคะแนนเสยงในระบบสดสวน 5.32% ซงเทากบ 28 ทนง

จากสมาชกทงหมด 500 คน เมอพรรคชาตไทยไดรบเลอกตงในระบบเขตแลว 35 คน ดงนน จงไมมสทธไดรบการจดสรรทนงในระบบสดสวนเพมขนอก

ตารางแสดงตวอยางการจดสรรทนงใหแกพรรคการเมองตามระบบเลอกตงใหม โดยคานวณจากผลการเลอกตงปพ.ศ. 2544

ทนง พรรคการเมอง

ส.ส.ระบบเขต ส.ส. ระบบสดสวน รวม

เปอรเซนตคะแนนเสยงจากระบบสดสวน*

จดสรรเดม จดสรรใหม ผลเดม สมควรได

ไทยรกไทย 200 48 18 248 218 40.64% ประชาธปตย 97 31 45 128 142 26.58% ชาตไทย 35 6 0 41 **28(35) 5.32% ความหวงใหม 28 8 9 36 37 7.02% ชาตพฒนา 22 7 10 29 32 6.13% เสรธรรม 14 0 1 14 15 2.82% ถนไทย 1 0 10 1 11 2.11% ราษฏร 2 0 4 2 6 1.25% ประชากรไทย 0 0 6 6 1.19% กจสงคม 1 0 0 1 1 *0.20% รวม 400 100 103 500 503 93.08% ทมา: ปรบปรงจาก Siripan Nogsuan Sawasdee, Thai Political Parties in the Age of Reform. Bangkok:

Institute of Public Policy Studies, 2006, p. 54. หมายเหต: * ในกรณทมพรรคการเมองขนาดเลกจานวนมากไดรบคะแนนในระบบสดสวน (popular vote)

ไมถง 1 เปอรเซนต สงผลใหไมสามารถจดสรรทนงใหพรรคการเมองในระบบสดสวนไดครบตามจานวน ใหตดคะแนนพรรคการเมองทไดไมถง 1 เปอรเซนตออกกอน เพอใหสามารถจดสรรทนงไดครบตามจานวน ส.ส. ทพงม

** ในกรณทมพรรคการเมองไดรบเลอกตงในระบบเขตมากกวาทนงทพรรคสมควรไดรบจดสรรตามคะแนนทพรรคนนไดรบจากระบบสดสวน อาจทาใหม ส.ส. มากกวาจานวนทกาหนดไวแตเดมได ดงกรณตวอยางของพรรคชาตไทย ในป พ.ศ. 2544

ทงน การเปลยนคะแนนเปนทนงในสภาสามารถทาไดโดยการคานวณจากสตรคาเฉลยสงสด (Highest Average) และสามารถใชสตรใดคานวณกไดทง D’Hondt, Droop, หรอ Pure Sainte-Lague ขนอยกบวาตองการใหพรรคการเมองขนาดเลกมากๆ มทนงในสภาหรอไม

นอกจากนน คณะผวจยเสนอใหลดเกณฑขนตาในระบบเลอกตงแบบสดสวนลงเหลอ

เพยง 1 เปอรเซนต เพอใหพรรคการเมองขนาดเลกเปนตวแทนปกปองผลประโยชนของประชาชนสวนนอย ทาใหคนสวนนอยมตวแทนของตนในสภา สามารถเรยกรองสทธและเสนอความตองการผานพรรคทตนเลอกได และเปนการเปดโอกาสใหพรรคการเมองขนาดเลกเตบโตไดเมอสามารถมผแทนของตนเขาไปทาหนาทในสภา

(3) เหตผลเบองหลงการออกแบบระบบเลอกตงทนาเสนอ ขอดของระบบเลอกตงดงกลาวคอ การพยายามใชประโยชนจากขอดของระบบสดสวน

อยางเตมท โดยไมกระทบกระเทอนกบโอกาสของประชาชนในการ ‘เลอกคนทรก’ มาเปนผแทน ‘ของตน’ ในระดบพนทเขตเลอกตง ถอเปนการผสมผสานการเลอกตงระบบสดสวนเขากบระบบเขตไดอยางคอนขางลงตว

ระบบเลอกตงแบบสดสวนเปนระบบเลอกตงทมความเปนธรรมในการจดสรรทนง

เพราะพรรคแตละพรรคไดรบการจดสรรจานวนทนงเปนสดสวนเดยวกนกบคะแนนทพรรคนนไดรบจากประชาชน หากเราใชระบบเลอกตงแบบแบงเขตเพยงอยางเดยว (ไมวาจะเปนระบบแบบแบงเขตแบบใด) จะเกดปญหาคะแนนเสยงตกหลนสญเปลาจานวนมาก อกทงมอคตเออประโยชนใหพรรคการเมองขนาดใหญ เพราะภายใตระบบเลอกตงแบบแบงเขต คนทเลอกผชนะการเลอกตงเทานนทมตวแทนของตนไปนงในสภา ซงผสมครจากพรรคการเมองขนาดใหญจะไดเปรยบ สวนคะแนนของผทเลอกผสมครคนอนทพายแพหมดสนความหมาย ดงทเรยกวาเกดปญหา “คะแนนเสยงตกนา” ในบางกรณ คะแนนเสยงตกนาเหลานน อาจรวมกนมากกวาคะแนนเสยงทผชนะไดรบดวยซาไป แตกลบไมมตวแทนในสภาแมแตคนเดยว

ตวอยางเชน ในเขตเลอกตงหนง มผสมคร 3 คน คนแรกไดคะแนน 20,000 เสยง คนท

สองไดคะแนน 15,000 เสยง คนทสามไดคะแนน 10,000 เสยง หากการเลอกตงเปนแบบเขตเดยวคนเดยว ผไดคะแนนเสยงสงสดเปนผชนะการเลอกตง ประชาชน 20,000 เสยงทเลอกผสมครคนแรก มตวแทนเขาไปนงในสภา ขณะทประชาชน 25,000 เสยง ทเลอกผแพ (คนทสองและสาม) กลบไมมตวแทนในสภาเลย กลายเปนคะแนนเสยงทสญเปลาไรความหมายในระบบการเมองไป ทงทมระดบคะแนนเสยงมากกวาผไดรบเลอกตงเสยอก

ระบบเลอกตงแบบแบงเขตเพยงลาพงจงไมใชระบบเลอกตงทเปนธรรมในการจดสรรคะแนนเลอกตง และไมสามารถสะทอนความพงใจ (Preference) ของผคนสวนรวมในสงคมไดอยางเตมทและอยางไมถกบดเบอน

การนาระบบเลอกตงแบบสดสวนมาผสมผสาน จะทาใหเสยงของประชาชนทเลอกผแพ

ยงคงมความหมาย เพราะถกนาไปจดสรรเปนทนงของ ส.ส. ในสภา ผานระบบบญชรายชอ (แมจะไมได ‘คนทรก’ เขาสภา แตยงไดตวแทนจาก ‘พรรคทชอบ’ เขาสภา) โดยเฉพาะหากพฤตกรรมของผเลอกตง เลอก ‘คน’ และ ‘พรรค’ อยางสอดคลองตองกน

นอกจากนน การใชระบบสดสวนมาผสมผสาน ยงเปดโอกาสใหพรรคอดมการณ หรอ

พรรคทมงผลกดนนโยบายเฉพาะ เชน พรรคสงแวดลอม พรรคแรงงาน ซงมขนาดเลก และยากทจะชนะการเลอกตงในระดบเขตพนท สามารถรวบรวมคะแนนเสยงตกนาสญเปลาของพรรคตนทกระจดกระจายอยในเขตพนททวทงประเทศใหเปนกลมกอนจนมากเพยงพอทจะมตวแทนในสภาไดดวย ทมวจยเชอวาระบบเลอกตงนจะชวยใหคนสวนนอยมตวแทนในสภา และเปดโอกาสใหพรรคเลกโดยเฉพาะพรรคอดมการณเตบโตได

ระบบเลอกตงแบบสดสวนทใชประเทศเปนเขตเลอกตงยงสงเสรมใหเกด ‘การเมองเชง

นโยบาย’ พรรคการเมองแตละพรรคมแรงจงใจในการสรางสรรคและนาเสนอนโยบายระดบชาตเพอแขงขนกน ไมใชมงเสนอนโยบายเพอสรางคะแนนนยมในระดบแคบ เชน ทองถนหรอภมภาคเทานน อกทงยงลดความสาคญของการเมองทผกตดกบตวบคคลลง ขณะทสงเสรมพรรคการเมองใหเขมแขงขนและสรางพรรคใหเปนพรรคนโยบายมากขนเชนนแลว ระบบการเมองจกมประสทธภาพสงขน

อกทง การมบญชรายชอภายใตระบบเลอกตงแบบสดสวนยงเปดโอกาสใหคน ‘อกแบบ’

หนง มชองทางเขาไปทาหนาทในสภาได คน ‘อกแบบ’ หนง ในทนหมายถงผสมครทไมมฐานเสยงในพนท ผสมครทไมใชนกเลอกตงอาชพ ผสมครทไมมทกษะหรอไมตองการหาเสยงหรอทางานในระดบพนทขนาดเลก แตมคณภาพ มความรความสามารถ หรอตองการทางานในหนาทระดบชาต เชน ออกกฎหมาย ตรวจสอบการทางานของรฐบาล เปนตน

ระบบเลอกตงทผสมผสานระบบสดสวนมาเปนตวกาหนดจานวน ส.ส. รวมทแตละพรรค

พงได แลวชดเชยทนงในแบบแบงเขตดวยบญชรายชอ ซงคณะผวจยไดนาเสนอนน ไมไดลดความสาคญของ ส.ส. แบบแบงเขตลง เพราะผทไดรบเลอกตงจากแบบแบงเขตถอวาไดเปน ส.ส. ในสภาแนนอน โดยไมไดรบผลกระทบแตอยางใด ขอดของ ส.ส. แบบแบงเขต จงยงคงอย

ทงน คณะผวจยสนบสนนใหใชการเลอกตงแบบเขตเดยวคนเดยว สาหรบระบบเลอกตง

แบบแบงเขต เนองจากระบบดงกลาวใหสทธแกผใชสทธทกคนเทาเทยมกน คอ ทกคนม 1 เสยงเทากน และเขตเลอกตงภายใตระบบนมขนาดเลกเพยงพอใหประชาชนกบผแทนมปฏสมพนธกนไดงาย ดแลประชาชนและพนทไดทวถง มเจาภาพทชดเจนในการรบผดชอบภาระงาน และเกดกลไกการรบผดของผแทนทชดเจนดวยเชนกน

เมอเปรยบเทยบระบบเลอกตงแบบเขตเดยวคนเดยวกบระบบเลอกตงแบบแบงเขตเรยง

เบอร เชน เขตเลอกตงหนงม ส.ส. 2 หรอ 3 คน ตามแตจานวนประชากรแลว เขตเลอกตงแบบแบงเขตเรยงเบอรมขนาดใหญ ส.ส. กบประชาชนมปฏสมพนธกนไดยากขน และเกดความไมเทาเทยมกนระหวางประชาชนในเขตเลอกตงทมขนาดแตกตางกน บางเขตประชาชนมสทธเลอก ส.ส. ได 1 คน บางเขต 2 คน และบางเขต 3 คน อกทงระบบเลอกตงแบบแบงเขตเรยงเบอรยงมผลบนทอนความเขมแขงของพรรคการเมอง ในบางกรณ เชน ผสมครพรรคตรงขามมฐานเสยงทเขมแขงมาก ผสมครจากพรรครองบอนมแรงจงใจทจะแขงขนกนเอง เพอใหแทรกตวเขาสสภาได ดงทเคยมปญหาทเรยกวา “ยงลกโดด” ในบางกรณ อาจได ส.ส. ท “พวง” มากบผสมครทมการซอเสยง เปดชองใหนายทนหรอผสมครตางถนเลดรอดเขาสสภาได ระบบเลอก ตงแบบแบงเขตเรยงเบอรมชวยใหพรรคการเมองเขมแขงขน ดงเชนระบบเลอกตงแบบเขตเดยวคนเดยว

โดยสรป ระบบเลอกตงแบบสดสวนผสมกบระบบเลอกตงแบบแบงเขต (MMP) นเปนระบบเลอกตงทออกแบบใหการจดสรรทนงกบคะแนนเสยงทพรรคการเมองไดรบใกลเคยงกนมากทสด เพราะมการชดเชยทนงในระบบเขตดวยทนงในระบบบญชรายชอ อยางไรกด การเบยงเบนของสดสวน (dis-proportionality) อาจเกดขนไดเสมอ หากผใชสทธเทคะแนนใหพรรคใดพรรคหนงในการเลอกตงระบบแบงเขตมากเกนไป จนคะแนนเสยงในระบบสดสวนไมอาจทดแทนไดทงหมด กระนน กรณเชนนมกปรากฏในระบบสดสวนทมการแบงเขตเปนขนาดเลก เชน ระดบกลมจงหวด หรอภาค ไมใชในกรณทใชประเทศเปนเขตเลอกตง

ตารางแสดงตวอยางประเทศทใชระบบเลอกตงแบบ MMP

ประเทศ จานวน ส.ส. ระบบเขต

จานวน ส.ส. ระบบสดสวน

เกณฑขนตา

เยอรมน 50% 50% 5% หรอ 3 ทนงในระบบเขต

นวซแลนด 58% 42% 5% หรอ 1 ทนงในระบบเขต

สกอตแลนด 57% 43% ไมม เวลส 67% 33% ไมม อตาล 25% 75% นอยกวา 5% เมกซโก 40% 60% 2% โบลเวย 48% 52% 3%

ขอเสนอวาดวยการปฏรประบบการเลอกตงสมาชกวฒสภา (ส.ว.)

(1) จานวน: ใหวฒสภาประกอบดวยสมาชกจานวน 100 คน กาหนดใหแตละเขตเลอกตงมสมาชกวฒสภา 1 คน ทงน จงหวดหนงตองมตวแทนใน

วฒสภาอยางนอยจงหวดละ 1 คน สวนจงหวดทมประชากรเกน 600,000 คน อาจมสมาชกวฒสภาไดมากกวา 1 คน โดยใหแบงจงหวดออกเปนเขตเลอกตงตามความเหมาะสม โดยทสมาชกวฒสภาทงประเทศตองไมเกน 100 คน

(2) ทมา: ใหมการเลอกตงสมาชกวฒสภาแบบจดลาดบความชอบ (Alternative Vote

หรอ Preferential Voting) โดยผชนะการเลอกตงตองไดรบคะแนนเสยงเกนกวากงหนง (Absolute Majority) ของผใชสทธเลอกตงในเขตนน

ในระบบเลอกตงแบบจดลาดบความชอบตามทใชในการเลอกตงสภาสงของออสเตรเลย

ผใชสทธเลอกตงจะตอง “จดลาดบ” ผสมครทตนชอบลงในบตรเลอกตง ดวยความเขาใจวาถาผสมครทตนเลอกอนดบ 1 ไมไดรบเลอกตง จะยกคะแนนนนไปใหผสมครลาดบตอไปตามลาดบ

กาหนดใหผใชสทธเลอกตงตองจดลาดบความชอบตอผสมครรบเลอกตงอยางนอย 5

ลาดบ หรอไมนอยกวากงหนงของผสมครรบเลอกตงทงหมดในเขตนน อยางใดอยางหนง ไมเชนนนจะถอวาเปนบตรเสย ทงนเพอปองกนการซอเสยงแบบยงโดด และแบบยกพวง

ในการนบคะแนนรอบแรก จะนบคะแนนเฉพาะผสมครทถกเลอกในลาดบทหนงเทานน ถาในรอบนมผสมครทชนะดวยคะแนนเสยงขางมากเดดขาด การเลอกตงนนกสนสดลง

หากไมมผชนะในรอบแรก ใหจดใหมการนบคะแนนรอบสอง โดยผสมครทไดคะแนน

ตาสดจะถกตดทงไป แตนาเอาบตรเลอกตงทเลอกผสมครทไดคะแนนนอยทสดเปนอนดบหนงนมานบใหม ดวยการดวาผใชสทธเลอกตง เลอกผสมครคนใดเปนคนถดไป (ลาดบท 2) คะแนนเสยงนนกจะถกถายโอน (transfer) ไปใหผสมครคนนน หากในการนบคะแนนรอบทสองยงไมมผไดรบคะแนนเสยงเกนกวากงหนง ผสมครทไดคะแนนนอยทสดลาดบถดมาจะถกตดทง และคะแนนของบตรนนกจะถกโอนไปใหผสมครทถกเลอกเปนลาดบท 2 ในบตรนทาเชนนเรอยไปจนกระทงมผชนะไดรบคะแนนเสยงขางมากเดดขาด

ระบบนจะทาใหไดสมาชกวฒสภาทมความชอบธรรมสง เพราะผชนะเลอกตงไดเสยง

เกนกวากงหนงของผใชสทธเลอกตง และการซอเสยงจะทาไดยากขน เพราะผชนะเลอกตงตองไดคะแนนสง และโอกาสทผใชสทธเลอกตงแตละคนจะจดลาดบความชอบเหมอนกนเปนไปไดนอย

ยงไปกวานน ระบบเลอกตงเชนนจะชวยกอใหเกดการประสานผลประโยชนของคนกลม

ตางๆ เพราะผชนะเสยงขางมากจะตองสรางคะแนนนยมในกลมอนๆ นอกเหนอจากกลมทเปนฐานคะแนนเสยงแคบๆของตน ผลกคอจะชวยสงเสรมนโยบายและผสมครท “เปนกลาง” ใหไดรบคะแนนนยมสง ในขณะเดยวกน ผใชสทธเลอกตงเมอทราบดวาผทตนชนชอบทสดอาจไมไดเปนผชนะ จงตองหาตวเลอกทเปน “คนดอนดบสอง” ไวดวย ซงจะกอใหเกดการประนประนอมรวมมอระหวางกลมไดงายขน ในตางประเทศ เชน ประเทศปาปวนวกน พบวาระบบเลอกตงนชวยบรรเทาปญหาความแตกแยกระหวางชนกลมนอยไดเปนอยางด

(3) ใหผสมครเปนสมาชกวฒสภาสามารถหาเสยงได ทงนใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตง และใหใช

กตกาเดยวกนกบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร (4) หามไมใหพรรคการเมองชวยเหลอหรอสนบสนนผสมครรบเลอกตงเปนสมาชก

วฒสภาไมวาโดยทางตรงหรอทางออม

(5) อานาจหนาทของวฒสภา เนองจากวฒสภาไมตองรบผดชอบตอประชาชนในเชงนโยบายเชนเดยวกบฝายบรหาร

และไมไดเปนทมาของฝายบรหารเชนเดยวกบสภาผแทนราษฎร วฒสภาจงไมควรมอานาจในการเสนอรางกฎหมาย คณะผวจยเสนอใหวฒสภามอานาจหนาทหลกคลายคลงจากทถกบญญตไวในรฐธรรมนญป 2540 ไดแก การกลนกรองกฎหมาย รวมถงการรบรองและถอดถอนผดารงตาแหนงในองคกรอสระ และศาลรฐธรรมนญ

ใหสมาชกวฒสภาไมนอยกวากงหนง (ลดจากเดมสามในหา) ของจานวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของวฒสภา มสทธเขาชอขอเปดอภปรายไมไววางใจในวฒสภา เพอใหคณะรฐมนตรแถลงขอเทจจรง โดยไมมการลงมต เพราะหากใหมการลงมตถอดถอนคณะรฐมนตรโดยวฒสภาได จะทาใหรฐบาลบรหารประเทศอยางลาบาก เพราะตองรบผดชอบสองสภาทมาจากฐานการเปนตวแทนประชาชนทตางกน เชนนจะสนคลอนเสถยรภาพของรฐบาลมากเกนไป

พรรคการเมอง 2.

การจดระเบยบสถาบนทางการเมอง (Institutional Arrangement) ภายใตรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 สงผลใหเกดกฎระเบยบ ขอบงคบ และกตกาใหมแกพรรคการเมอง เชน ขอบงคบในการจดตงพรรคการเมอง จานวนสมาชก และสาขาพรรค ขอบงคบทางการเงน และการใหเงนสนบสนนกจกรรมของพรรคการเมอง เปนตน

กฎกตกาเหลานมวตถประสงคใหพรรคการเมองเปน “พรรคมวลชน” ตามฐานคตท

อางองจากประสบการณระบบการเมองตะวนตกวาพรรคการเมองควรมฐานสมาชก และสาขาพรรคจานวนมาก ผลกคอพรรคการเมองไทยไมไดเตบโตและบมเพาะความเขมแขงตามธรรมชาต แตพรรคการเมองกลบตองเดนตามการขดเสนของกฎหมายและขอบญญตในรฐธรรมนญ ในบางกรณ พรรคการเมองเตบใหญขนจากการควบรวม (merger and acquisition) กบพรรคการเมองอนเขาดวยกน โดยไมมกรอบกตกากากบเพอใหการแขงขนทางการเมองเปนไปอยางเปนธรรม ไมเกดการผกขาดทางการเมอง

ถงแมจะมความพยายามสรางพรรคการเมองไทยใหเปนสถาบนทางการเมอง แตพรรค

การเมองและระบบพรรคการเมองของไทยยงคงประสบปญหาทเรอรงมาแตเดม เชน ความออนแอขององคกรพรรคการเมอง การขาดวนยของนกการเมอง และทสาคญ ระบบพรรคการ

สวนประเดนเรองความโนมเอยงทระบบพรรคการเมองไทยควรจะเปลยนจากระบบพรรคการเมองหลายพรรค ไปเปนระบบสองพรรค ซงนกวชาการไทยหลายทานเชอวาทาใหระบบการเมองมประสทธภาพและความมนคงมากกวาเดมนน ไมควรนามาเปนหวใจของการปฏรปการเมอง ระบบสองพรรคมใชหลกประกนแหงความสาเรจของระบบการเมอง ระบบพรรคการเมองควรสะทอนความหลากหลายของคนในสงคม และพฒนาการของพรรคการเมองควรเปนไปโดยธรรมชาต มใชเปนไปตามอคตทกาหนดไวในรฐธรรมนญ เพอสรางแรงจงใจใหพรรคการเมองไทยเปนองคกรการเมองททาหนาทรวบรวมผลประโยชน สะทอนปญหา ความตองการ และเปนตวแทนของประชาชนอยางมประสทธภาพ และสามารถจดการปญหาความขดแยงในสงคมได คณะผวจยมขอเสนอดงน

ขอเสนอ (1) ยกเลกใหผสมครรบเลอกตงตองจบการศกษาอยางนอยระดบปรญญาตร เหตผลเนองจากการกาหนดคณสมบตของผสมครรบเลอกตงตองจบปรญญาตรเปนการ

สรางทานบกดกนการเขาสตลาดการเมองของประชาชนจานวนมากของประเทศ ผแทนควรประกอบดวยบคคลทมประสบการณและมาจากหลากหลายอาชพ การเปนบคคลท “มคณวฒและมคณภาพ” ไมไดขนอยกบวฒการศกษาเสมอไป นอกจากนน การกาหนดวฒการศกษาขนตาในระดบปรญญาตร สงผลตอระบบการศกษาไทย เชน เกดการเรยนการสอนในระดบปรญญาตรภาคพเศษทไมมคณภาพขนเปนจานวนมาก เกดกรณการซอวฒปรญญาตร หรอปลอมแปลงเอกสารเกยวกบคณวฒของผสมคร ส.ส. และ ส.ว. บางคน

(2) รบรองเสรภาพในการรวมกนจดตงพรรคการเมอง ทงนตองยกเลกกฎระเบยบวาดวยการจดตงพรรคการเมองวาพรรคการเมองตองม

สมาชกจานวน 5,000 คน และสาขาพรรคจานวน 4 สาขา ในทกภมภาค ภายในระยะเวลา 180 วนหลงจากจดทะเบยนกบคณะกรรมการการเลอกตง เพอใหพรรคการเมองสามารถเตบโตตามธรรมชาตและศกยภาพของตนเอง และเปนการรวมกลมการเมองดวยความสมครใจ ดวยความสนใจในประเดนทางการเมองรวมกน ไมใชการบงคบ ทสาคญการกาหนดเกณฑในการจดตงพรรคการเมองเชนนเปนการเพมตนทนในการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน

(3) สรางมาตรการลงโทษการละเมดกฎระเบยบ เชน การละเวนจดทาเอกสารชแจงคาใชจายในการเลอกตง การทจรตการเลอกตง และ

การกระทาผดอนๆ ตามทปรากฏในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง โดยหากมการปฏบตผดกฎกตกา ควรใหเปนการลงโทษเฉพาะตวบคคลหรอกลมบคคลทกระทาความผด โดยมไดเปนเหตแหงการยบพรรคการเมอง หรอตดสทธทางการเมองของคณะกรรมการบรหารพรรคทงหมดทกราย ทงน เพอใหพรรคการเมองสามารถพฒนาตวเองไดอยางตอเนอง

(4) ทบทวนการใหเงนอดหนนพรรคการเมอง ทตงอยบนหลกเกณฑเรองจานวนสมาชก

พรรค สาขาพรรค จานวนคะแนนทไดรบในระบบบญชรายชอ และจานวน ส.ส. ในสภา เนองจากเกณฑเหลานเปนสาเหตใหพรรคการเมองระดมการสรรหาสมาชกทเนนเพยง

ปรมาณ แตไมคานงถงเปาหมายและจดยนรวมกน หลายครงพบวารายชอสมาชกของพรรคการเมองซาซอนกน และสาขาพรรคไมไดทาหนาทเปนตวเชอมตอระหวางพรรคและประชาชนอยางแทจรง แตจดตงขนเพอหวงเงนอดหนน กระทงมการตงพรรคการเมองเพอมงหวงเงนอดหนนพรรคการเมอง

(5) กาหนดกตกาเรองการบรจาคเงนใหพรรคการเมอง ภายใตรฐธรรมนญป 2540 ไมมการกาหนดกตกาการบรจาคเงนใหพรรคการเมอง จง

เปดโอกาสใหนายทนจานวนหนงบรจาคเงนจานวนมากและปละหลายครง ทงโดยฐานะปจเจกบคคล และในนามบรษท เพอสรางอทธพลในพรรคและหวงผลประโยชนตางตอบแทนในรปตางๆ

เชนนแลว ควรมการกาหนดจานวนเงนและจานวนครงทบคคลธรรมดา หรอบรษท องคกร จะสามารถบรจาคไดในแตละป เพอใหประชาชนสามารถสนบสนนพรรคการเมอง หรอผสมครทตนชนชอบไดอยางเปดเผย แตปองกนไมใหบคคลใด หรอบรษทใดเขามาผกขาดเปนนายทนพรรค พรอมกนนตองกาหนดใหการแสดงบญชเงนบรจาคทงแกพรรคการเมองและผสมครตอคณะกรรมการการเลอกตง ตองเปดเผยแกสาธารณะ และใหประชาชนสามารถเขาไปตรวจสอบไดงาย หากมการปดบงการใหเงนบรจาคแกพรรคการเมองและผสมครจะตองมบทลงโทษทชดเจน

(6) หามมใหมการยบรวมพรรคการเมองภายหลงการเลอกตง จนกวาจะสนสดอายของสภา

เนองจากไมเปนธรรมกบผใชสทธออกเสยงเลอกตง ทเลอก ส.ส. ในนามพรรคหนง แต

ภายหลงกลบมการยบพรรคไปรวมกบอกพรรคหนง โดยทประชาชนไมมสวนรวมในการตดสนใจ อกทงมาตรการนเปนการขดขวางมใหเกดการแสวงหาเสยงสนบสนนทางการเมองอยางไมเปนธรรมภายหลงจากการเลอกตง เชน พรรคการเมองพรรคหนงอาจกลายเปนพรรคทมเสยงขางมากเดดขาดในสภาจากการยบรวมกบพรรคการเมองอนภายหลงจากการเลอกตงได

หากพรรคการเมองใดมอนตองหมดสภาพการเปนพรรคการเมองลงไมวาดวยเหตใด ใหสมาชกพรรคทเปน ส.ส. อยในขณะนนและตองการยายไปอยพรรคการเมองอน ตองลงสมครรบเลอกตงใหมเพอใหประชาชนตดสนใจอกครงวายงตองการใหบคคลนเปนตวแทนของตนภายใตสงกดพรรคใหมหรอไม

(7) ยกเลกใหผสมครรบเลอกตงตองสงกดพรรคการเมอง ทจรงแลวระบบการเมองทมผสมครอสระจานวนมากสะทอนวาระบบการเมองขาด

ประสทธภาพในการรวบรวมผลประโยชนของประชาชน แตขณะเดยวกน การบงคบใหผสมครตองสงกดพรรคการเมองเปนการปดกนสทธเสรภาพของประชาชน เพราะเปนการกดกนผสมครทอาจไมเหนดวยกบนโยบายและจดยนของพรรคการเมองใดเลยไมใหลงสมครรบเลอกตง หากพรรคการเมองพฒนาตนเองจนมนโยบายทชดเจน พสจนวาเปนผเลนทมบทบาทและความ สาคญตอระบบการเมองแลว ผสมครอสระจะหนไปรวมกลมหรอจดตงพรรคการเมองเอง แตทงนตองไมใหความเปนสมาชกพรรคการเมองเกดขนภายหลงทบคคลนนไดรบเลอกตงเปนตวแทนของประชาชนแลว เพราะเทากบขดตอเจตนารมณของผเลอกตงทตองการเลอกบคคลนนในฐานะผสมครอสระ

3. กระบวนการทางรฐสภา และความสมพนธระหวางฝายนตบญญตและฝาย

บรหาร สภาพปญหา

รฐธรรมนญป 2540 มเปาหมายเพอมงเนนเสถยรภาพของระบบการเมอง โดยอาจไมใหความสาคญแกมตดานประสทธภาพของการบรหาร ระบบตรวจสอบ และการมสวนรวมของประชาชนมากนก จะเหนไดจากกลไกและทรพยากรในการสนบสนนการทางานของรฐสภามความออนแอ ทาใหรฐสภาไมสามารถตรวจสอบการทางานของฝายบรหาร และการพจารณารางกฎหมายไดอยางมประสทธภาพ

โจทยสาคญของการปฏรปการเมองในประเดนน คอทาอยางไรจงจะมรฐบาลทเขมแขง มเสถยรภาพ ควบคไปกบการมระบบตรวจสอบ และถวงดลอานาจทมประสทธภาพ รวมทงเปดโอกาสใหประชาชนสามารถตดตาม ตรวจสอบพฤตกรรมการลงคะแนนสนบสนนหรอคดคานรางกฎหมายของสมาชกรฐสภาไดโดยงาย

ขอเสนอวาดวยกระบวนการทางรฐสภา

(1) ใหรฐสภาบนทกการออกเสยงของสมาชกสภาผแทนราษฎรและวฒสมาชกในสภา และถอเปนขอมลสาธารณะ การลงคะแนนทไมกอใหเกดความเสยหายแกบคคล สถาบน หรอองคกรตองเปนการลงคะแนนโดยเปดเผย และถอเปนขอมลสาธารณะใหประชาชนทวไปสามารถเขาไปตรวจสอบได โดยตองทาใหการสบคนเปนไปไดโดยงาย เชน จดทาเปนระบบออนไลน เปนตน แตหากเปนการลงมตหลงจากการอภปรายไมไววางใจ หรอมตทสงผลในทางลบอาจใหเปนการลงคะแนนโดยลบ เพอให ส.ส. สามารถใชสทธไดอยางเตมท โดยไมตองกงวลตออทธพลใดๆ นอกจากน ควรจดทาระบบฐานขอมลดานนตบญญตในรายการอนๆดวย เชน ประวตการเสนอกระทของสมาชกแตละคน ประวตการเสนอรางกฎหมายของสมาชกแตละคน แมกระทง ระเบยบวาระการประชมสภา และรางกฎหมายทฝายรฐบาลและฝายคานเสนอตอทประชมควรจะสามารถสบคนในระบบออนไลนไดดวย (2) จดสถานทใหสมาชกรฐสภาแตละคน และคณะกรรมาธการแตละชดมหองทางานเปนของตน (3) ยกระดบหองสมดของรฐสภา ใหสามารถสนบสนนการสบคนขอมลทเกยวของกบกฎหมายตางๆ เชน กฎหมายลกษณะเดยวกนในตางประเทศ เชนเดยวกบ Library of Congress ของสหรฐ

(4) เชอมโยงรฐสภาเขากบกลไกสนบสนนภายนอก เชน สถาบนพระปกเกลา หรอจดตงหนวยวจยของรฐสภา ซงมอตรากาลงและ

งบประมาณทเหมาะสม เพอสนบสนนภารกจในการพจารณากฎหมายดวยงานทางวชาการ และการพจารณางบประมาณ เชนเดยวกบ Office of Budget Management ของสหรฐ (5) ยกระดบคาตอบแทนเจาหนาทวชาการประจากรรมาธการตางๆ ของรฐสภา เพอใหสามารถดงดดผมความสามารถได และ/หรอ ปรบโครงสรางคาตอบแทนผชวยสมาชกรฐสภาใหมคาตอบแทนตอรายสงขน พรอมกบลดจานวนลง (6) กาหนดใหการมาใหการตอรฐสภาเปนหนาท หากไดรบคาเชญจากคณะกรรมาธการตองปฏบตตามเสมอนไดรบหมายศาล ผไมใหความรวมมอโดยไมมเหตผลสมควรจะมความผด แตหากกาหนดเชนนตองมกลไกเสรมเพอปองกนการใชอานาจอยางฉอฉลของคณะกรรมาธการ เชน เรยกชแจงบอยครงเกนความจาเปน หรอเรยกชแจงโดยมเปาหมายแอบแฝง เชน ใชชองทางนเปนเครองมอตอรองทางการเมอง หรอแสวงหาผลประโยชนสวนตน เปนตน

(7) ควรออกระเบยบใหสมาชกรฐสภาเขารวมประชมรฐสภามากขน เชน หามการเดนทางออกนอกประเทศในสมยประชมนอกจากไดรบอนญาต หรอใน

กรณทมเหตจาเปน จากดใหสมาชกรฐสภาตองอยในอาคารรฐสภาในวนทมการประชม และควรกาหนดวาหากสมาชกรฐสภาขาดประชมเกนกวาทกาหนด จะหมดสมาชกภาพ ทงนเพอปองกนไมใหกฎหมายทผานรฐสภาเปนกฎหมายทไมไดรบความเหนชอบจากเสยงขางมาก (ของสมาชกสภาทงหมด) อยางในหลายกรณทผานมา (8) แกไขบทบญญตในมาตรา 110 ของรฐธรรมนญป 2540 ใหครอบคลมการหามการคงไวซงสมปทานจากรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ ของสมาชกรฐสภา ผดารงตาแหนงทางการเมองอนๆ รวมทงคสมรส

ขอเสนอวาดวยความสมพนธระหวางฝายบรหารและฝายนตบญญต

(1) กาหนดวาระการดารงตาแหนงของนายกรฐมนตร

เชน นายกรฐมนตรบรหารงานไดไมเกน 2 สมย หรอไมเกน 8 ป เปนตน โดยระยะเวลาทกาหนด ควรสอดคลองกบโลกทศนเรอง "เวลา" ของสงคมไทย

(2) ควรยกเลกขอบงคบใหรฐมนตรพนจากตาแหนง ส.ส. เพราะทาใหนายกรฐมนตรมอานาจมากเกนไป สรางโครงสรางสงจงใจใหรฐมนตรรบผด

ตอนายกฯ แทนทจะรบผดตอประชาชน เนองจากหากถกนายกฯปรบออกจาก ครม. จะไมมตาแหนงทางการเมองใดๆเลย นอกจากนน ขอบงคบนยงบนทอนความสมพนธระหวางฝายบรหารและฝายนตบญญต และสงผลใหฝายบรหารไมใหความสาคญกบงานนตบญญตในรฐสภา

ระบบรฐสภาแบบองกฤษดงเชนทประเทศไทยใชอย ไมสามารถแบงแยกอานาจนต

บญญตกบอานาจบรหารไดอยแลว ขอกาหนดนไมชวยใหเกดการแบงแยกอานาจ ทงไมชวยใหการถวงดลอานาจระหวางทงสองฝายมประสทธภาพมากขน เพราะถงอยางไร ฝายบรหารกยงครอบงาฝายนตบญญตไดเตมทอยด เนองจากนายกรฐมนตรยงเปนหวหนาพรรคและผนาเสยงขางมากในสภา

(3) ใหการตรวจสอบการทางานของฝายบรหารโดยฝายนตบญญตทาไดงายขน ทงนโดยลดจานวน ส.ส. ทจาเปนในการยนอภปรายไมไววางใจนายกรฐมนตรและ

คณะรฐมนตรลง เชน ให ส.ส. จานวนเพยง 1 ใน 5 ของสมาชกสภาผแทนราษฎรสามารถยนเปดอภปรายไมไววางใจนายกรฐมนตรและรฐมนตรเปนรายบคคลได นอกจากนน ใหมขอกาหนดหามมใหฝายบรหารปรบคณะรฐมนตรเพอหลกเลยงการอภปรายไมไววางใจรฐมนตร โดยปรบหรอเปลยนตาแหนงรฐมนตรทถกยนอภปรายไมไววางใจ การปรบคณะรฐมนตรในตาแหนงนนๆ จะเกดขนไดหลงการอภปรายไมไววางใจเสรจสน

(4) ใหนายกรฐมนตรและรฐมนตรตองมาตอบกระทถามในสภา เนองจากการตอบกระทถามในสภา เปนสงจาเปนอยางมากในการชแจงรายละเอยด

เกยวกบการบรหารประเทศในเรองตางๆ เพราะถอวาเปนการใชอานาจของฝายนตบญญตในการตรวจสอบฝายบรหาร และเปนชองทางททาใหฝายบรหารไดแสดงความรบผดชอบทางการ

(5) ใหการทาความตกลงระหวางประเทศ หรอหนงสอสนธสญญากบนานาประเทศใน

ประเดนสาคญทจะสงผลกระทบตอประชาชนในวงกวาง จะตองไดรบความเหนชอบจากรฐสภา ทงน ตองไดรบความเหนชอบจากรฐสภาทงกอนเรมเจรจาและกอนการแสดงเจตนา

ผกพน อกทงจะตองสรางกระบวนการใหประชาชนสามารถเขาไปมสวนรวมแสดงความคดเหนไดอยางกวางขวาง เพอเกดการประเมนผลกระทบตอภาคสวนตางๆ อยางรอบดาน และใหผลประโยชนจากความตกลงกระจายสทกภาคสวนอยางเสมอภาค เปนธรรม และลดความเคลอบแคลงสงสยในกรณผลประโยชนทบซอน

บทบญญตกฎหมายประกอบรฐธรรมนญในสวนของความตกลงการคาระหวางประเทศ

สามารถใชตนแบบของ Trade Act ของสหรฐ (6) เมอรฐบาลหมดวาระลงไมวาจะดวยเหตใด ตองกาหนดขอบเขตอานาจของรฐบาล

รกษาการใหชดเจน เชน หามไมใหลงนามในขอตกลงสนธสญญาระหวางประเทศทสาคญ หามโยกยาย

ขาราชการประจา หามทาสญญาทจะสงผลผกพนกบรฐบาลในอนาคตในเรองทเกยวของกบการใชงบประมาณจานวนมาก

4. การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ

สภาพปญหา รฐธรรมนญควรสามารถพฒนาและเปลยนแปลงไปตามความตองการของคนในสงคม

และตามสภาพสงคมการเมองทเปลยนแปลงไปอยางทนทวงท และเปนกระบวนการเปลยนผานโดยสนตและเปนประชาธปไตย ประชาชนควรมสวนรวมในกระบวนการแกไขรฐธรรมนญ มใชเปนหนาทของผดารงตาแหนงทางการเมองเทานน

ขอเสนอ (1) ควรกาหนดใหมกลไกในการทบทวนรฐธรรมนญโดยอตโนมตตามเวลาทกาหนดไวเชน ทก 6 ป

(2) ใหผมสทธเลอกตงสามารถเขาชอเสนอตอประธานรฐสภาเพอขอแกไขรฐธรรมนญได แตทงน อาจกาหนดจานวนผมสทธเลอกตงขนตาใหสงกวากรณยนเสนอรางกฎหมายทวไป เชน หนงแสนคน เปนตน 2.2 ขอเสนอวาดวยองคกรอสระ

รฐธรรมนญป 2540 ไดจดตงองคกรตางๆขนใหมในรฐธรรมนญเปนจานวนมาก ในบรรดาองคกรเหลานนมทงองคกรทใชอานาจตลาการและองคกรทใชอานาจในทางบรหารเฉพาะเรอง องคกรทใชอานาจตลาการ ไดแก ศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง สวนองคกรทใชอานาจในทางบรหารเฉพาะเรอง ไดแก คณะกรรมการการเลอกตง คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต เปนตน

สาธารณชนมกมความเขาใจคลาดเคลอนวาศาลทจดตงขนใหม คอศาลรฐธรรมนญและ

ศาลปกครอง เปนองคกรอสระ ซงไมถกตอง เพราะองคกรดงกลาวเปนองคกรประเภทศาล คอเปนองคกรทใชอานาจตลาการพจารณาพพากษาคดทานองเดยวกบศาลยตธรรม สาหรบองคกรอสระนน โดยลกษณะของการใชอานาจแลว องคกรประเภทนไมไดใชอานาจตลาการ องคกรดงกลาวจงเปนองคกรของรฐคนละประเภทกบองคกรศาล

ในกรณทจะมการปฏรปการเมองโดยการจดทารฐธรรมนญขนใหมสมควรทจะจด

โครงสรางของรฐธรรมนญโดยแยกองคกรทงสองประเภทออกจากกนใหชดเจน ตลอดจนสมควรกาหนดอานาจหนาท ตลอดจนการสรรหาบคคลเขาสตาแหนงในองคกรอสระและองคกรศาลใหเหมาะสมกบอานาจหนาทขององคกรเหลานน

1. ลกษณะทางกฎหมายขององคกรอสระตามรฐธรรมนญ สภาพปญหา

หากพจารณาในทางทฤษฎ การดาเนนการของรฐจะปรากฏใน 2 รปแบบหลก คอการจดทาบรการสาธารณะ และการควบคมหรอการวางระเบยบ กจกรรมทมลกษณะเปนการควบคมหรอการวางระเบยบน ถาดาเนนการในรปแบบราชการโดยมลาดบชนการบงคบบญชา หนวยงานทดาเนนงานเหลานจะอยภายใตการบงคบบญชาของรฐมนตรหรอฝายบรหาร

อยางไรกตาม งานบางประเภทเปนงานทควรจะใหหนวยซงเปนอสระจากการบงคบบญชาของรฐมนตรเปนผปฏบต ในตางประเทศจงมการจดตงองคกรอสระขน องคกรอสระเหลานจะใชอานาจบรหารหรออานาจปกครอง ถอเปนฝายบรหารหรอฝายปกครอง แตไมอยใน

สาหรบประเทศไทย แตเดมไดมการนาเสนอแนวความคดในเรององคกรอสระแบบนโดย

ใชช อว า “องคกรของฝ ายปกครองท เปน อสระ ” คอถ ายทอดมาจากค าว า Autorité Administrative Indépendente ในภาษาฝรงเศส แตภายหลงมผเปลยนไปใชคาวา “องคกรของรฐทเปนอสระ” ตอมาเมอมการจดทารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 กมการจดตงองคกรเหลานขนในรฐธรรมนญ และเรยกองคกรเหลานวา “องคกรอสระตามรฐธรรมนญ”

การทาใหองคกรเหลานเปนองคกรตามรฐธรรมนญสงผลกระทบตอระบบการจด

โครงสรางการใชอานาจของรฐอยางยง เพราะอานาจแทจรงขององคกรเหลานโดยหลกแลวเปนอานาจในทางปกครอง ไมใชเปนอานาจในทางรฐธรรมนญ และหากจะทาใหอานาจขององคกรเหลานกลายสภาพเปนอานาจตามรฐธรรมนญ กจะตองบญญตอานาจขององคกรเหลานไวใหหมดสนในรฐธรรมนญ ซงในทางปฏบตไมอาจกระทาได ในขณะทในทางทฤษฎกมปญหาอยางยง เพราะโดยเนอหาสาระแลว อานาจขององคกรเหลานไมไดเปนอานาจทมเนอหาสาระดงเชน อานาจทางการเมองของรฐสภา หรออานาจในทางนโยบาย อานาจบรหารโดยแทของคณะรฐมนตร หรออานาจชขาดคดรฐธรรมนญของศาลรฐธรรมนญ แตเปนอานาจในการบงคบการใหเปนไปตามกฎหมายในลกษณะทองคกรเหลานมอานาจรเรมกระทาการไดเอง การใชอานาจขององคกรเหลานจงเปนการใชอานาจปกครองนนเอง

ขอเสนอ คณะผวจยจงเสนอใหบญญตประกนความเปนสถาบนขององคกรอสระตางๆเหลานไว

ในรฐธรรมนญ เพอใหรฐสภาไปตรากฎหมายจดตงองคกรเหลานขน โดยรฐธรรมนญอาจกาหนดกรอบกวางๆ ในการตรากฎหมายไว เมอองคกรเหลานเปนองคกรทเกดขนตามพระราชบญญต หากมการใชอานาจทไมชอบดวยกฎหมายและกระทบสทธของบคคลหนงบคคลใด บคคลดงกลาวซงเปนผเสยหายกสามารถฟองรองคดตอศาลปกครองได

2. อานาจหนาทของคณะกรรมการการเลอกตง สภาพปญหา ในชวงทมการใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มความเขาใจกน

วาองคกรอสระบางองคกรมอานาจเบดเสรจเดดขาดอยในตวเอง เชน เขาใจวาคณะกรรมการ

มคาอธบายวาการรวมอานาจเกยวกบการเลอกตงทงหมดไมวาจะเปนการออกกฎ การ

บรหารจดการ และการวนจฉยชขาดไวทคณะกรรมการการเลอกตงเปนไปตามเจตนาของสมาชกสภารางรฐธรรมนญ (สสร.) การกาหนดให กกต. มอานาจตลาการ เนองมาจากทผานมา คดเลอกตงอยในอานาจพจารณาพพากษาของศาลแพง ซงใชวธพจารณาความแพงในการตดสนคด สงผลใหเกดความลาชา จงตองการให กกต. มอานาจวนจฉยชขาดดวย แตแนวคดนขดกบหลกการแบงแยกอานาจ ทาใหเกดการรวมศนยอานาจทงหมดไวท กกต. ซงอาจเปนอนตรายตอการบงคบใชกฎหมายได เพราะเมอผบงคบใชกฎหมายเปนบคคลคนเดยวกบผวนจฉยชขาดเปนทสดแลว กจะไมเกดการตรวจสอบการใชอานาจ

การไมมการตรวจสอบการใชอานาจนอกจากจะทาใหองคกรดงกลาวอาจใชอานาจตาม

อาเภอใจแลว ในสายตาของสาธารณชนหากมปญหาเกยวกบการใชอานาจขององคกรดงกลาวเกดขน แลวไมอาจตรวจสอบได ความเคลอบแคลงและไมไวเนอเชอใจกตามมา และจะสงผลตอการบงคบใชกฎหมายตอไปได

ขอบเขตอานาจทกวางใหญทาให กกต. มภาระความรบผดชอบลนมอเกนกวาจะจดการ

ไดอยางมประสทธภาพ มพกตองพดถงวา กกต. ตองทาหนาทออกกฎกากบดแล ควบคม บรหารจดการ และวนจฉยชขาดการเลอกตงทงในระดบทองถนทวประเทศ นอกเหนอจากการเลอกตงระดบชาต

นอกจากนน ในกระบวนการจดการเลอกตงยงมจดออนและปญหามากมาย ทงในการ

ขนตอนการปฏบต และการบงคบใช เชน การกาหนดใหการนบคะแนนตองดาเนนการรวมกนในเขตเลอกตงตามมาตรา 104 วรรค 4 ไมไดชวยแกปญหา แตกลบทาใหการโกงการเลอกตงทาไดงายขน และในขอบเขตทมากขน เชน เปลยนหบบตรเลอกตงระหวางขนยาย และการนบคะแนนในเวลาทดกมากทาใหยากตอการตรวจสอบจากประชาชน

ขอเสนอ (1) เมอพจารณาจากหลกการแบงแยกอานาจประกอบกบภาระงานของ กกต. แลว ควร

ให กกต. มอานาจในการควบคมการเลอกตงเทานน ซงหมายความวา กกต. มอานาจควบคมกตกาการเลอกตง กาหนดเขตเลอกตง ควบคมการแตงตงกรรมการประจาเขตเลอกตง ควบคมหลกเกณฑการหาเสยงเลอกตง ควบคมหลกเกณฑการนบคะแนนเสยงเลอกตง ควบคม

(2) เมอผลการนบคะแนนเสรจสนแลว ควรกาหนดให กกต. ประกาศผลการเลอกตงเพอรบรองสถานะของผชนะการเลอกตงใหเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรไปกอน เพอเคารพเจตจานงของประชาชนผมาออกเสยงเลอกตง หลงจากนน เมอมพยานหลกฐานอนแสดงวาบคคลนนไดรบการเลอกตงมาโดยไมชอบดวยกฎหมายถงขนาดทจะเพกถอนสถานะความเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรได กให กกต. จงสงเรองไปใหศาลวนจฉยเพอเพกถอนสถานะของสมาชกสภาผแทนราษฎรในภายหลง ทงน จะตองเปดโอกาสใหมการตอสคดกนอยางเปนธรรม ตามกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดเลอกตงทจะตองไดรบการตราขนโดยคานงถงสภาพของคด มใหการพจารณาพพากษาคดลาชามากเกน

(3) ควรมการจดตงศาลเลอกตงเพอพจารณาพพากษากรณในขอ (2) และกรณอนๆ ทเกยวเนองกบการเลอกตง ศาลเลอกตงสมควรเปนศาลเฉพาะกจทมทมาจากตลาการศาลปกครองและผพพากษาศาลยตธรรมจานวนเทาๆ กน

(4) กกต. ไมควรมอานาจดแลจดการการเลอกตงในระดบทองถน แตควรทาหนาทเพยงแคกากบดแลการเลอกตงระดบชาตเทานน เพราะโจทยทสาคญทสดของ กกต. คอทาใหกระบวนการเขาสอานาจรฐมความยตธรรม ใหสะทอนเสยงของประชาชนไดอยางแทจรง การท กกต. เขามาดแลจดการการเลอกตงทองถนทาใหภาระงานของ กกต. มากเกนกวาทจะทางานไดอยางมประสทธภาพ เปนภาระหนาททไมสอดคลองกบความเปนจรง

(5) ไมควรทจะทาใหสานกงานคณะกรรมการการเลอกตงเปนองคกรทใหญโตและมระบบราชการทซบซอนเกนไป จนเปนอาณาจกรราชการแหงใหม ทงน ควรจะตองพจารณาทบทวนความเปนองคกรถาวรของคณะกรรมการการเลอกตงประจาจงหวดดวย

(6) ในสวนของกระบวนการจดการเลอกตง คณะผวจยมขอเสนอปลกยอยเพมเตม ดงน ก. ใหการนบคะแนนกระทาในหนวยเลอกตง เพอหลกเลยงการสบเปลยนหบ

เลอกตงระหวางขนสง และทาใหการนบคะแนนทาไดโดยเรวหลงปดหบ และสงเสรมการมสวนรวมจากประชาชนทสามารถเฝาตดตามการนบคะแนนไดใกลชดทหนวยเลอกตงอกดวย

ข. ใหจดใหมการเลอกตงนอกเขต เพออานวยความสะดวกแกประชาชนทอาศยหรอทางานในพนทนอกทะเบยนบาน ทงน การเลอกตงนอกเขตตองไมเปนภาระตอผใชสทธเลอกตงในการเดนทาง หรอการจดเตรยมเอกสาร และเปดใหการใชสทธทาไดในระยะเวลาหนง ไมใชแคเพยงวนหนงหรอสองวน

ค. ใหกาหนดระเบยบวธปฏบตในการรณรงคหาเสยง เพอใหเกดความเทาเทยมกนแกพรรคการเมองและผสมครรบเลอกตง สรางการแขงขนทเปนธรรมระหวางผสมคร และลดทอนอทธพลของทนในการกาหนดผลการเลอกตง เชน ใหตดปายหาเสยงไดเฉพาะในพนททกาหนด ปายหาเสยงตองมขนาดตามทกฎหมายระบไว หามไมใหพรรคการเมองซอเวลา

3. การไดมาซงบคคลในองคกรอสระ (อานาจสรรหาและคดเลอก) สภาพปญหา รฐธรรมนญป 2540 ออกแบบกระบวนการสรรหาบคคลในองคกรอสระคอนขางซบซอน

ขาดการรบผดตอสาธารณะ และเปดชองใหมการแทรกแซงจากฝายการเมองได ขอเสนอ การออกแบบกระบวนการในการไดมาซงบคคลในองคกรอสระไมควรซบซอนเกนไป

ควรมการออกแบบใหองคกรสรรหาหรอแตงตงมความรบผดชอบตอสาธารณะ เชน หากใหวฒสภาเปนองคกรคดเลอก การลงคะแนนเสยงควรกระทาโดยเปดเผย หรอหากใหองคกรอนเปนผคดเลอก กควรจะตองออกแบบใหองคกรนนรบผดชอบตอการคดเลอกบคคล ซงหมายความวาหากในภายหลงบคคลทตนคดเลอกไปไมสมควรไดรบความไววางใจใหดารงตาแหนงตอไป อาจจะตองใหองคกรคดเลอกมอานาจในการรเรมกระบวนการถอดถอนบคคลนนออกจากตาแหนง อยางไรกตามตองคานงถงความเปนอสระและความมนคงแหงตาแหนงของบคคลทดารงตาแหนงในองคกรอสระประกอบกนดวย

กระบวนการสรรหาและคดเลอกบคคลเขาสตาแหนงในองคกรอสระแตละองคกรไม

จาเปนตองเหมอนกน ทงนการกาหนดคณสมบตของบคคลทจะเขาดารงตาแหนงในองคกรอสระยอมแตกตางกนไปตามลกษณะขององคกรนนๆ

เพอใหไดบคคลทมคณสมบตตรงตามลกษณะของอานาจหนาทและความรบผดชอบของ

องคกรอสระแตละองคกร และเพอใหเกดความโปรงใสในกระบวนการสรรหาบคคลเขาดารงตาแหนงตลอดจนเพอใหสาธารณชนมโอกาสทราบภมหลงตลอดจนผลงานของบคคลทมโอกาสจะเขาดารงตาแหนงในองคกรอสระ คณะผวจยเหนวาควรจะมการกาหนดบญชรายชอของบคคลทมคณสมบตในการทจะดารงตาแหนงในองคกรอสระตางๆ ไว ทงนกฎหมายควรจะกาหนดคณสมบตในลกษณะทไมกวางมากจนเกนไปเพอใหบญชรายชอของบคคลทมคณสมบตดงกลาวไมเปนบญชทใหญมากนก เชน หากกาหนดคณสมบตรองศาสตราจารย หรอศาสตราจารยแลว อาจจะตองกาหนดสาขาวชาทเชยวชาญซงตรงกบอานาจหนาทขององคกรอสระนนๆ เพมเตมลงไปเพอใหแคบลง ในการคดเลอกบคคลเขาสตาแหนง ไมวาจะกาหนดใหองคกรใดทอานาจคดเลอกกตาม กจะตองคดเลอกจากบคคลทมรายชอในบญชดงกลาว

ขอเสนอนเปนขอเสนอในเชงหลกการทสมควรศกษาคนควาตอไปในรายละเอยดอกเชน กอนจะมชอในบญชจะตองใหบคคลนนใหความยนยอมกอน นอกจากนจะตองมหนวยธรการในการจดทาบญชและปรบปรงบญชรายชอดงกลาวใหสอดรบกบคณสมบตของบคคลทอาจเปลยนแปลงไปได เปนตน

4. ความตอเนองกรณบคคลในองคกรอสระพนจากตาแหนง

สภาพปญหา รฐธรรมนญป 2540 มกจะกาหนดวาระในการดารงตาแหนงของบคคลในองคกรอสระไว

คอนขางยาว และกาหนดใหบคคลดงกลาวดารงตาแหนงไดวาระเดยว ทงนเพอเปนการประกนวาบคคลนนจะปฏบตหนาทดวยความเปนอสระ ไมตองพะวงวาเมอพนจากตาแหนงแลวตนจะไดรบการคดเลอกใหดารงตาแหนงในองคกรดงกลาวนนอกหรอไม อยางไรกตาม ปญหาสาคญประการหนงทเกดขนในกรณทบคคลในองคกรอสระพนจากตาแหนงกคอ ในกรณทการพนจากตาแหนงนนเปนการพนจากตาแหนงเนองจากดารงตาแหนงครบวาระ บคคลดงกลาวจะพนจากตาแหนงพรอมกนหมด ซงทาใหองคกรอสระนนไมมบคคลทจะปฏบตงาน โดยเฉพาะอยางยงหากกระบวนการคดเลอกบคคลเขาสตาแหนงแทนเปนไปอยางลาชา นอกจากนการพนจากตาแหนงพรอมกนหมด ยอมทาใหคณะกรรมการชดใหมทเขาดารงตาแหนงพรอมกน ไมสามารถเรยนรประสบการณในการทางานจากคณะกรรมการชดเดมทพนจากตาแหนงพรอมกนได

ขอเสนอ คณะผวจยเหนวาในการกาหนดการพนจากตาแหนงเพราะดารงตาแหนงครบวาระนน

ไมสมควรกาหนดใหผดารงตาแหนงในองคกรอสระตองพนจากตาแหนงพรอมกน แตควรมกลไกกาหนดการพนจากตาแหนงในลกษณะทกอใหเกดความตอเนอง เชน กาหนดใหกรรมการครงหนงพนจากตาแหนงกอนเมอดารงตาแหนงครบครงวาระในการดารงตาแหนงครงแรก และไมหามบคคลดงกลาวดารงตาแหนงอกครงหนงจนครบวาระ (หากกรรมการผนนไดรบการคดเลอกใหดารงตาแหนงอกครงหนง) ตอมาเมอกรรมการทเหลอดารงตาแหนงครบวาระแลว กใหคดเลอกกรรมการใหมมาแทน และทาเชนนเรอยไปทกครงทกรรมการครงหนงดารงตาแหนงครบวาระ

การกาหนดวาระการดารงตาแหนงเชนทกลาวมานจะทาใหการทางานขององคกรนนม

ความตอเนอง และทาใหบคคลทเขาสตาแหนงภายหลงไดมโอกาสเรยนรวธการในการทางานจากผทดารงตาแหนงมากอนในองคกรดวย

อนง ในกรณทเหตอนไมอาจคาดหมายไดเกดขนและเหตดงกลาวนน ทาใหบคคลทดารงตาแหนงในองคกรดงกลาวพนจากตาแหนงพรอมกน เชน กรรมการถงแกกรรมพรอมกนหมด หรอกรรมการตองคาพพากษาศาลใหจาคกและพนจากตาแหนงพรอมกนหมด ระบบกฎหมายจะตองสรางกลไกเสรมชวคราวในการทาใหองคกรนนสามารถปฏบตหนาทตอไปได เชน ใหหวหนาหนวยธรการขององคกรนนขนมาทาหนาทแทนคณะกรรมการทพนจากตาแหนงไปพรอมกน เปนตน

5. ประเดนวาดวยศาลรฐธรรมนญ

ก. ปญหาองคประกอบของศาลรฐธรรมนญ ปญหาทวาศาลรฐธรรมนญควรจะประกอบดวยตลาการศาลรฐธรรมนญจานวนกคนนน

เปนปญหาในทางนตนโยบาย การกาหนดจานวนตลาการศาลรฐธรรมนญขนอยกบขอบเขตอานาจหนาทของศาลรฐธรรมนญ ในกรณทระบบกฎหมายยงไมเปดโอกาสใหประชาชนสามารถฟองคดตอศาลรฐธรรมนญโดยตรง จานวนตลาการศาลรฐธรรมนญนาจะมอยประมาณ 9 คนหรอมากทสดไมควรเกน 12 คน ทงนโดยเทยบเคยงกบองคคณะของศาลรฐธรรมนญทปรากฏในประเทศตางๆ ในกรณทศาลรฐธรรมนญประกอบไปดวยตลาการศาลรฐธรรมนญ 9 คน กควรกาหนดความสามารถในการประชมปรกษาคดและการพจารณาวนจฉยคดของศาลรฐธรรมนญวาศาลรฐธรรมนญจะมความสามารถในการประชมปรกษาคดและการพจารณาวนจฉยคดไดตอเมอมตลาการศาลรฐธรรมนญจานวนไมนอยกวา ๖ คน ประกอบเปนองคคณะพจารณาวนจฉย

ข. ปญหาทมาของคณะตลาการรฐธรรมนญ หากเรมตนจากสมมตฐานทวาศาลรฐธรรมนญเปนองคกรตลาการเตมรป และตองการ

บคลากรทเปน “ตลาการ” ประกอบกบพจารณาจากหลกการทประเทศทงหลายยดถอแลว เหนวาในกรณทมวฒสภาทมาจากการเลอกตงและมความชอบธรรมในทางประชาธปไตยทจะคดเลอกตลาการศาลรฐธรรมนญ ตลาการศาลรฐธรรมนญจานวน 9 คนนน ควรจะมทมาจาก 3 ทาง คอจากศาลยตธรรมและศาลปกครอง จากฝายทใชกฎหมายในภาคปฏบตทไมใชผพพากษาตลาการ และจากฝายวชาการ

ตลาการศาลรฐธรรมนญซงมทมาจากศาลยตธรรมและศาลปกครองนน ควรจะมจานวน

เทากน คอจากผทดารงตาแหนงผพพากษาศาลฎกาจานวน 2 คน และจากผทดารงตาแหนงตลาการศาลปกครองสงสดจานวน 2 คน และเพอมใหมการใชศาลฎกาหรอศาลปกครองสงสด

อนง โดยการกาหนดเชนนจะทาใหผทรงคณวฒสาขาอนทไมใชสาขานตศาสตรสามารถ

เปนตลาการศาลรฐธรรมนญได โดยผานชองทางของศาลปกครองสงสด โดยหวงวากอนทจะมาดารงตาแหนงตลาการศาลรฐธรรมนญ บคคลดงกลาวจะมประสบการณในการดาเนนกระบวนพจารณา ตลอดจนการทาคาพพากษาตามสมควร

ในสวนของฝายผใชกฎหมายในภาคปฏบตซงไมใชผพพากษาตลาการนน ควรจะม

จานวน 3 คน ตลาการศาลรฐธรรมนญในกลมนจะมาจากเจาหนาทของรฐซงสาเรจการศกษาทางนตศาสตรและดารงตาแหนงทางบรหารในระดบสงหรอเปนอยการหรอทนายความทมประสบการณในการปฏบตงานไมนอยกวาสบหาปและมผลงานเปนทยอมรบโดยทวไป ตลาการศาลรฐธรรมนญกลมนจะมภมหลงทเกยวของกบการใชกฎหมายในทางปฏบตทไมใชเปนการพจารณาพพากษาคด โดยความรและประสบการณของตลาการกลมนจะทาใหคาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญสอดคลองกบสภาพความเปลยนแปลงของสงคม

ตลาการศาลรฐธรรมนญกลมสดทายจานวน 2 คน นน จะมาจากอาจารยมหาวทยาลยท

เปนผสอนวชากฎหมาย คณสมบตของตลาการศาลรฐธรรมนญกลมน คอเปนศาสตราจารยทางกฎหมายหรอเปนผสอนวชากฎหมายในสถาบนอดมศกษาของรฐโดยมประสบการณไมนอยกวาสบหาปและมผลงานเปนทยอมรบโดยทวไป ตลาการศาลรฐธรรมนญกลมนจะมภมหลงในทางวชาการ ความรทางทฤษฎ (โดยเฉพาะอยางยงทฤษฎทางกฎหมายมหาชน) ของตลาการศาลรฐธรรมนญกลมนจะทาใหคาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญมรากฐานในทางวชาการรองรบอยางหนกแนนมนคง

ในกรณทไมมวฒสภา คณะผวจยเหนวาอานาจในการแตงตงบคคลเขาดารงตาแหนง

เปนตลาการศาลรฐธรรมนญนนควรจะกระจายใหองคกรทใชอานาจนตบญญต คอสภาผแทนราษฎร องคกรทใชอานาจบรหาร คอคณะรฐมนตร และองคกรทใชอานาจตลาการ คอศาลยตธรรมและศาลปกครอง มอานาจในการแตงตง

ทงน ควรจะกาหนดสดสวนในการแตงตงตลาการจากองคกรทงสามฝาย ฝายละเทาๆ

กน ในกรณของสภาผแทนราษฎรนน ควรจะตองกาหนดมตในการคดเลอกตลาการรฐธรรมนญ

อนง ไมวาการคดเลอกตลาการศาลรฐธรรมนญจะใหองคกรใดคดเลอกกตาม องคกรนน

ไมอาจคดเลอกตามอาเภอใจได แตจะตองคดเลอกจากบญชรายชอทจะตองจดทาไวกอน โดยบคคลทจะมชออยในบญชรายชอของบคคลทอาจไดรบการแตงตงเปนตลาการศาลรฐธรรมนญนนจะตองมคณสมบตตามทกฎหมายกาหนดไว

การบงคบใหองคกรนตบญญต บรหาร และตลาการ คดเลอกบคคลจากบญชรายชอนน

มขอดตรงทจะทาใหสาธารณชนเหนไดวาตลาการศาลรฐธรรมนญทไดรบการคดเลอกนนไดรบการคดเลอกจากองคกรใด คณะผวจยเชอวาโดยวธการเชนนจะทาใหองคกรทคดเลอกพยายามคดเลอกบคคลทมคณสมบตและความสามารถเขาไปเปนตลาการศาลรฐธรรมนญ เพราะตนเองตองรบผดชอบตอการคดเลอกโดยตรง สวนการมบญชรายชอไวกอนลวงหนานนยอมทาใหสาธารณชนเหน “ตวบคคล” ทมโอกาสเปนตลาการศาลรฐธรรมนญ อนจะทาใหสาธารณชนมโอกาสแสดงความเหนเกยวกบผลงานของบคคลเหลานนอกดวย

ค. ปญหาการกาหนดกฎเกณฑเกยวกบวธพจารณา รฐธรรมนญป 2540 มาตรา 269 บญญตใหวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญใหเปนไป

ตามทศาลรฐธรรมนญกาหนด ซงตองกระทาโดยมตเอกฉนทของคณะตลาการรฐธรรมนญ และใหประกาศขอกาหนดดงกลาวในราชกจจานเบกษา บทบญญตในรฐธรรมนญทกาหนดใหศาลรฐธรรมนญออกขอกาหนดเกยวกบวธพจารณาไดเอง โดยไมมฐานจากกฎหมายแมบทในระดบพระราชบญญต เปนสาเหตสาคญประการหนงของปญหาทเกดขนในกระบวนวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญไทย

คณะผวจยเหนวาการกาหนดกฎเกณฑเกยวกบวธพจารณานน ควรจะคานงถงหลกการ

ในทางกฎหมายเปนสาคญ กฎหมายวธพจารณาความในชนศาลซงมลกษณะเปนกฎหมายวธสบญญตนนโดยทวไปแลวถอวาเปนกฎหมายสาคญทมผลกระทบตอสทธและเสรภาพของบคคลในกระบวนพจารณา ในกรณของกฎหมายวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญตองถอวากฎหมายดงกลาวเปนกฎหมายทมผลกระทบตอองคกรของรฐทเปนคกรณในกระบวนพจารณา กฎหมาย ในลกษณะดงกลาวนจาเปนอยางยงทจะตองไดรบการตราขนโดยองคกรทมความชอบธรรมสงสดในระบอบประชาธปไตย นนคอรฐสภา

นอกจากน กฎเกณฑวาดวยวธพจารณาของศาลบางประการเปนกฎเกณฑทโดยสภาพแลวไมอาจใหตลาการกาหนดขนเองได เชน กฎเกณฑวาดวยการคดคานตลาการ ทงนเนองจากกฎเกณฑดงกลาวกระทบตอตวตลาการโดยตรง รฐสภาจงมหนาทตองกาหนดกฎเกณฑดงกลาว วากรณใดบางทถอวาตลาการมสวนไดเสยในคดและอาจถกคดคานได หรอกรณใดบางทตลาการอาจถอนตวจากการพจารณาได และองคคณะจะมอานาจวนจฉยในเรองดงกลาวหรอไม อยางไร

นอกจากการกาหนดใหศาลรฐธรรมนญเปนองคกรทมอานาจในการกาหนดกฎเกณฑ

เกยวกบวธพจารณาดวยตนเองจะขาดความสมเหตสมผลแลว คณะผวจยเหนวาการทผรางรฐธรรมนญกาหนดใหการจดทาขอกาหนดศาลรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ ตองทาโดยมตเอกฉนทของคณะตลาการศาลรฐธรรมนญยงเปนการรางรฐธรรมนญทไมสอดคลองกบสภาพการณในทางปฏบตอกดวย เพราะยอมเปนการยากอยางยงทตลาการศาลรฐธรรมนญจะเหนพองตองกนทกคนในทกประเดนทเปนปญหาในการจดทาขอกาหนดวาดวยวธพจารณา

ดงนน หากจะปรบปรงประสทธภาพการปฏบตงานของศาลรฐธรรมนญแลว กควรจะ

กาหนดใหรฐสภาเปนองคกรทมอานาจตรากฎหมายเกยวกบวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญในรปของพระราชบญญตหรอพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ ทงนโดยรฐสภาอาจมอบอานาจใหศาลรฐธรรมนญกาหนดกฎเกณฑในรายละเอยดได เชน กฎเกณฑเกยวกบการขนนงบลลงกพจารณา วนประชมประจาสปดาห เปนตน

ง. ปญหาการทาคาวนจฉยสวนตน

การกาหนดใหตลาการศาลรฐธรรมนญทกคนตองทาคาวนจฉยสวนตนและตองมการประกาศคาวนจฉยสวนตนในราชกจจานเบกษาถอวาเปนลกษณะเฉพาะในการทาคาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญไทย การทรฐธรรมนญป 2540 กาหนดใหตลาการศาลรฐธรรมนญทกคนตองทาคาวนจฉยสวนตนกเนองจากตองการใหสาธารณชนไดตรวจสอบวธคด ตลอดจนการใหเหตผลของตลาการศาลรฐธรรมนญในการทาคาวนจฉย

อยางไรกตาม คณะผวจยเหนวาการกาหนดใหตลาการศาลรฐธรรมนญทกคนตองคา

วนจฉยสวนตน นอกจากจะทาใหขาดตลาการศาลรฐธรรมนญทตองดแลคาวนจฉย (กลาง) ของศาลรฐธรรมนญแลว ยงทาใหในหลายกรณเกดความสบสนในหมผปฏบต โดยเฉพาะอยางยงการเลอกเอาคาวนจฉยสวนตนของตลาการศาลรฐธรรมนญบางทานมาสนบสนนความเหนของ

เมอพจารณาจากหลกการในการทาคาวนจฉยประกอบกบพจารณาจากตวอยางท

ปรากฏในนานาอารยะประเทศแลว คณะผวจยเหนวาสมควรยกเลกระบบการทาคาวนจฉยสวนตนเสย แลวใชระบบตลาการผรบผดชอบสานวนแทน กลาวคอ ในแตละคดตองมตลาการผ รบผดชอบสานวน โดยกาหนดภาระหนาท ของตลาการผ รบผดชอบสานวนไว ในพระราชบญญตวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ โดยกาหนดใหตลาการผรบผดชอบสานวนมหนาทในการเตรยมรางคาวนจฉยเสนอตอทประชม และแกไขรางคาวนจฉยตามมตทประชม

ในกรณทตลาการศาลรฐธรรมนญผใดมความเหนแตกตางจากมตวนจฉยชขาดคด

สมควรบญญตกฎหมายอนญาตใหตลาการศาลรฐธรรมนญผนนมอานาจทาความเหนแยงแนบไวกบคาวนจฉยกลางได และใหประกาศความเหนแยงนน พรอมกบการประกาศคาวนจฉย ความเหนแยงดงกลาว อาจเปนความเหนแยงในเหตผลหรอในผลของคาวนจฉยกได ขอดของการประกาศความเหนแยงของคาวนจฉยกคอ สาธารณชนตลอดจนฝายวชาการจะไดเหนเหตผลในการพจารณาวนจฉยคดอยางรอบดาน และถอเปนการคานอานาจของตลาการรฐธรรมนญเสยงขางมากอกทางหนง อนทาใหในอนาคตศาลรฐธรรมนญอาจปรบเปลยนแนวทางการวนจฉยดวย

2.3 ขอเสนอวาดวยสทธ เสรภาพ และการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน

การปฏรปการเมองมอาจประสบความสาเรจไดดวยการออกแบบหรอปฏรประบบสถาบนทางการเมอง (political system design) ดงเชน การจดความสมพนธเชงอานาจระหวางฝายนตบญญต ฝายบรหาร และฝายตลาการ การออกแบบระบบเลอกตง การออกแบบองคกรอสระ ฯลฯ เพยงเทานน หากตองเสรมสรางความเขมแขงของการเมองภาคประชาชนดวย โดยใหประชาชนสามารถมสวนรวมในกระบวนการทางการเมองตางๆ ไดโดยตรง นอกเหนอจากการไปใชสทธเลอกตง และมตนทนตา เชน การผลกดนนโยบายสาธารณะ การคดคานโครงการขนาดใหญของรฐทกระทบตอชวตความเปนอยของตนและชมชน การตรวจสอบผใชอานาจรฐ การรวมตวเปนกลมผลประโยชน เปนตน ทงน พนฐานสาคญคอการมหลกประกนในการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนในดานตางๆ อยางเทาเทยมกน

แมวาการสรางบทบญญตทเปนลายลกษณอกษรในรฐธรรมนญจะไมสามารถปลกเสก

ความเขมแขงของการเมองภาคประชาชนไดดงใจนกและโดยฉบพลน เพราะความเขมแขงของ

กระนน บทบญญตทดในรฐธรรมนญ ซงชวยเสรมสรางการมสวนรวมทางการเมองของ

ประชาชน และสรางหลกประกนในสทธและเสรภาพของประชาชน กยงเปนเงอนไขทจาเปน (แตยงไมใชเงอนไขทเพยงพอ) ของการปฏรปการเมอง เพราะกตกาทเปนลายลกษณอกษรทดและเปนประชาธปไตย มผลชวยเสรมสรางกตกาทไมเปนลายลกษณอกษร เชน วฒนธรรมประชาธปไตย ใหพฒนาขนได ซงกตกาทไมเปนลายลกษณอกษรทพฒนาขนกจะสงผลยอน กลบใหกตกาทเปนลายลกษณอกษรสามารถบงคบใชไดอยางมประสทธภาพและสงผลจรงในทางปฏบตมากขน

เชนนแลว โจทยสาคญในการสรางรฐธรรมนญฉบบใหม คอการเปดพนทใหภาค

ประชาชนสามารถเขารวมและมสทธมเสยงในกระบวนการทางการเมอง ทงทเปนทางการ และไมเปนทางการไดโดยตรง รฐธรรมนญตองไมมบทบญญตในทางลดรอนสทธและเสรภาพของประชาชน และไมมบทบญญตในทางขดขวางการเตบโตและบนทอนโอกาสในการเรยนรและปฏบตการทางการเมองของประชาชนและองคกรภาคประชาชน

ทงน หลกประกนวาดวยสทธและเสรภาพของประชาชน และบทบญญตวาดวยการม

สวนรวมทางการเมองของประชาชน ในรฐธรรมนญฉบบใหม ตองไมดอยไปกวาบทบญญตในรฐธรรมนญป 2540

คณะผวจยมขอเสนอวาดวยสทธ เสรภาพ และการมสวนรวมทางการเมองของ

ประชาชนในรฐธรรมนญฉบบใหม เปนรายขอ ดงตอไปน 1. สภาพปญหา: ในหมวดสทธและเสรภาพของชนชาวไทย ในรฐธรรมนญป 2540 ม

วล "ทงนตามทกฎหมายบญญต" หอยทายมาตราทคมครองสทธและเสรภาพแกประชาชนหลายมาตรา ทาใหในความเปนจรง ถอยคารบรองสทธและเสรภาพทสวยหรในรฐธรรมนญมสามารถบงคบใชไดจรง ทงนเพราะ ในบางกรณ กฎหมายดงเดมทมเนอหาจากดสทธและเสรภาพของประชาชนยงถกบงคบใชซอนทบอกชนหนง และในบางกรณ ยงไมมการตรากฎหมายใหมทจาเปนสาหรบการบงคบใชสทธตามรฐธรรมนญ เชน กฎหมายวาดวยองคกรอสระเพอคมครองผบรโภค กฎหมายวาดวยการจดทาประชาพจารณ เปนตน

ขอเสนอ (1) ใหการคมครองสทธและเสรภาพตามทรฐธรรมนญบญญตเกดขนทนท เมอมการ

บงคบใชรฐธรรมนญ ทงน การบญญตใหสทธทางบวก (Positive rights) ไวในรฐธรรมนญ เชน สทธในการ

ไดรบการศกษาขนพนฐานอยางนอย 12 ป โดยไมเสยคาใชจาย (รธน. 2540 และราง รธน. 2550 ฉบบรบฟงความคดเหน) สทธในการไดรบความชวยเหลอจากรฐกรณไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอ (ราง รธน. 2550 ฉบบรบฟงความคดเหน) จาเปนตองคานงถงกาลงความ สามารถในการบงคบการตามสทธของรฐ และสถานะทางการเงนและการคลงของรฐดวย จงควรบญญตใหสทธทางบวกตามความจาเปน และสามารถบงคบการตามสทธไดจรงตามกาลงความสามารถของรฐ

(2) สรางกระบวนการแกไขกฎหมายดงเดมทขดรฐธรรมนญหรอทาใหรฐธรรมนญไม

สามารถใชบงคบไดเตมศกยภาพ และกฎหมายใหมทกาหนดหลกเกณฑในการรบรอง คมครอง และบงคบสทธตามรฐธรรมนญทบญญตขนใหมใหแลวเสรจโดยเรว เพอเปนหลกประกนในการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน

โดยอาจบญญตไวในบทเฉพาะกาลของรฐธรรมนญฉบบใหม ใหรฐสภาตงคณะกรรม

การ วสามญแกไขกฎหมายดงเดมทขดรฐธรรมนญ และรางกฎหมายใหมทจาเปนในการบงคบสทธใหมทบญญตไวในรฐธรรมนญในทนททรฐธรรมนญประกาศใช โดยระบองคประกอบของคณะกรรมาธการวสามญชดดงกลาว หนาทรบผดชอบกระบวนการจดทาระยะเวลาแลวเสรจและบทลงโทษอยางชดเจน

ทงน ใหสมาชกสภารางรฐธรรมนญ คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (ถายงมอย

ในรฐธรรมนญใหม) สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (ถายงมอยในรฐธรรมนญใหม) และพรรคการเมอง ยนบญชรายชอกฎหมายดงเดมทตนเหนวามเนอหาขดตอรฐธรรมนญ และรางกฎหมายใหมทจาเปนในการบงคบใชสทธใหมในรฐธรรมนญ ตอคณะกรรมาธการวสามญชดดงกลาวได รวมทงเปดโอกาสใหภาคประชาชนสามารถยนบญชรายชอกฎหมายถงคณะกรรมา ธการวสามญฯ ไดดวยเชนกน

ในกรณทรฐสภาไมสามารถดาเนนการแกไขกฎหมายเดมทขดรฐธรรมนญและออก

กฎหมายใหมทจาเปนในการบงคบสทธใหมทบญญตไวในรฐธรรมนญไดตามเงอนเวลาทกาหนดไวในบทเฉพาะกาล ใหรฐสภาเปนอนถกยบไป

2. สภาพปญหา: สทธในการไดรบทราบขอมลและขาวสารสาธารณะในครอบครองของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน ของประชาชนยงคงมปญหาในทางปฏบต แมรฐธรรมนญป 2540 ใหความคมครองแลว (มาตรา 58) อกทงพระราชบญญตขอมลขาวสารของทางราชการ และบทบญญตในรฐธรรมนญป 2540 ยงไมสมบรณ เชน (1) มาตรา 58 ในรฐธรรมนญป 2540 ไมครอบคลมองคกรอสระ (2) หนวยงานรฐแขงขนไมยอมเปดเผยขอมล แมคณะกรรมการวนจฉยขอมลขาวสาร (กวฉ.) วนจฉยใหเปดเผยแลว (3) ประชาชนตองเผชญตนทนสงแมหนวยราชการยอมเปดเผยขอมลขาวสาร เชน ตองคดลอกดวยลายมอ

ขอเสนอ (1) ใหองคกรของรฐทกองคกร รวมถงองคกรอสระทงหมด อยภายใตรฐธรรมนญ

พระราชบญญตขอมลขาวสารของทางราชการ (2) ใหคณะกรรมการวนจฉยขอมลขาวสาร (กวฉ.) เปนองคกรอสระ ไมขนตอสานก

นายกรฐมนตร และกาหนดบทลงโทษกรณหนวยงานรฐไมปฏบตตามคาวนจฉยของ กวฉ. ใหชดเจน

(3) ใหประชาชนสามารถรบรและเขาถงขอมลขาวสารของทางราชการทถกเปดเผยไดอยางสะดวก ดวยตนทนตา เชน บงคบใหหนวยราชการตองเปดเผยขอมล เชน สญญาสมปทาน บญชทรพยสนของผดารงตาแหนงทางการเมอง ฯลฯ ผานทางเวบไซต และใหมการถายสาเนาเอกสารขอมลของทางราชการไดโดยสะดวก มใชใหไปนงจดดวยลายมอ

(4) ใหขอมลทถกจดชนเปนความลบ ตองถกเปดเผยในอนาคตในเวลาทเหมาะควร โดยไมมเงอนไข เชน ขอมลขน ‘ลบทสด’ ตองถกเปดเผยในเวลา 30 ป ‘ลบมาก’ ในเวลา 20 ป ‘ลบ’ ในเวลา 10 ป เปนตน

(5) กาหนดบทลงโทษในกรณทองคกรอสระไมยอมเปดเผยขอมล ใหสามารถเปนเหตใหถอดถอนหรอพนจากการดารงตาแหนงในองคกรอสระได

3. สภาพปญหา: ประชาชนไมสามารถใชสทธตามรฐธรรมนญไดอยางเตมท เพราะกระบวนการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนไมมประสทธภาพ และในหลายกรณ เจาหนาทรฐเปนผละเมดสทธและเสรภาพของประชาชนเสยเอง เพราะกฎหมายมกเปดชองใหเจาหนาทรฐสามารถใชดลยพนจในการยกเวนและลดรอนสทธและเสรภาพของบคคล เชน เสรภาพในการสอสาร ไดโดยอางเหตผลเพอความมนคงของรฐ เพอการรกษาความสงบเรยบรอย หรอเพอศลธรรมอนดของประชาชน

ขอเสนอ (1) สรางระบบตรวจสอบการใชดลยพนจของเจาหนาทรฐ ในกรณทเจาหนาทรฐ

ดาเนนการในทางทสงผลลดรอนสทธและเสรภาพของประชาชน โดยอางเหตผลดานความมนคง หรออนใด หากเปนกรณทละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอยางรายแรง เชน บกรกเคหสถาน ยดทรพยสน ตองขอคาสงศาล ไมสามารถทาไดโดยพลการ

นอกจากนน ใหมการแสดงรายละเอยด ทมา และเหตผล ของการกระทาของเจาหนาท

รฐทสงผลลดรอนสทธและเสรภาพของประชาชน โดยเปดเผยอยางละเอยดตอสาธารณชน เพอใหประชาชนสามารถสบคน รบร และตรวจสอบ การใชดลยพนจของเจาหนาทรฐได และใหผทไดรบผลกระทบสามารถเขาถงขอมลและฟองเจาหนาทรฐตอศาลปกครองไดโดยงาย

(2) กาหนดมาตรการปกปองประชาชนในฐานะปจเจกบคคลทใชสทธเสรภาพตาม

รฐธรรมนญ โดยเฉพาะอยางยง การรองเรยน รองทกข กลาวโทษ และกลาวหาเจาหนาทของรฐหรอผดารงตาแหนงทางการเมอง โดยกาหนดใหเจาหนาทรฐหรอผดารงตาแหนงทางการเมองฟองรองประชาชนไดยากขน เชน ยกระดบองคประกอบการกระทาความผดใหฟองรองไดยากขน และใหเจาหนาทรฐหรอผดารงตาแหนงทางการเมองมภาระในการพสจนสงขน เชน กาหนดใหภาระในการพสจน (burden of proof) ตกอยกบผฟอง

(3) สาหรบคดทไมปรากฏผเสยหายโดยตรง แตกระทบผลประโยชนสวนรวม หรอเปน

การทจรตของเจาหนาทรฐหรอผดารงตาแหนงทางการเมอง ใหบคคลทวไปสามารถฟองคดได กระนน ขอเสนอดงกลาวนอาจนามาซงปญหาได เนองจากหากถอวาประชาชนทกคน

เปนผเสยหาย อาจมบคคลไมหวงดสวมรอยฟองคดดวยมาตรฐานตาเพอหวงใหจาเลยหลดคดในตอนทาย ซงจะทาใหไมสามารถฟองคดซาไดอกในภายหนา ดงนน ตองมการออกแบบระเบยบวธพจารณาคดใหรดกม เพอใหเกดประโยชนสาธารณะอยางแทจรง

(4) มขอกาหนดทชดเจนในการลงโทษเจาหนาทรฐทละเมดสทธและเสรภาพของประชาชน (5) จากดอานาจวนจฉยของเจาหนาทรฐใหอยในขอบเขตทเหมาะสม (6) รฐธรรมนญตองใหหลกประกนทมนคงในการรวมกลมของประชาชน เชน สหกรณ

กลมประทวง กลมอนรกษทรพยากร สหภาพแรงงาน เปนตน การละเมดสทธการรวมกลมของประชาชนโดยรฐถอเปนการทาผดรฐธรรมนญโดยตรง

4. สภาพปญหา: รฐธรรมนญป 2540 มาตรา 56 บญญตรบรองสทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการบารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและ

ขอเสนอ (1) ควรสรางกระบวนการมสวนรวมของประชาชนและชมชนในการจดการและใช

ประโยชนจากทรพยากร เชน กาหนดใหประชาชนในพนทมสวนรวมในการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอม และใหมขอมลจากหลายฝายเพอการตรวจสอบคดคานใหเปนการประเมนผลเพอประโยชนสาธารณะอยางแทจรง มใชใหองคการเอกชนดานสงแวดลอมหรอสถาบนอดม ศกษาเปนผประเมนใหความเหนประกอบเพยงเทานน อกทงองคกรทจดทาการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอมควรเปนองคกรทมความเปนอสระ มใชองคกรเจาของโครงการเปนผวาจางใหศกษา

(2) แกกฎหมายทขดขวางการใชสทธตามรฐธรรมนญของชาวบานและชมชน ในการจดการทรพยากรและหาประโยชนจากทรพยากร เชน พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต 2507 พระราชบญญตทดน 2497 พระราชบญญตปาไม 2492 พระราชบญญตการปฏรปทดนเพอการเกษตรกรรม 2518 พระราชบญญตอทยานแหงชาต 2504 พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา 2535 เปนตน รวมถงการรเรมเสนอกฎหมายทเกยวของกบการจดสรรทรพยากร ซงเปดโอกาสประชาชนและชมชนมสวนรวมในการจดสรรทรพยากร เชน กฎหมายปาชมชน

5. สภาพปญหา: รฐธรรมนญป 2540 ไมอนญาตใหประชาชนสามารถฟองตรงตอศาลรฐธรรมนญในกรณทถกลดรอนสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ

ขอเสนอ ขยายอานาจฟองใหกวางขน ใหประชาชนสามารถฟองรองนาคดขนสศาลรฐธรรมนญ

ไดโดยตรง หากสนหนทางเยยวยาโดยกระบวนการยตธรรมอนแลว ทงนจดใหมองคคณะยอยเพอกลนกรองการฟองรองคด องคคณะยอยอาจประกอบดวยตลาการศาลรฐธรรมนญจานวน 3 คน โดยคดทจะนาขนสการพจารณาของศาลอาจตองไดรบเสยงเหนชอบจากองคคณะยอย 2 ใน 3 เสยง เพอปกปองมใหศาลตองพจารณาคดมากเกนควร

ทงน ใหตดมาตรา 264 ตามรฐธรรมนญป 2540 ออก (มาตรา 264 มเนอหาวา ถาศาล

เหนเองหรอคความโตแยงวาบทบญญตแหงกฎหมายนนขดรฐธรรมนญ และยงไมมคาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญในสวนทเกยวกบบทบญญตนน ใหศาลรอการพจารณาพพากษาคดชวคราว และสงใหศาลรฐธรรมนญวนจฉย) เพอใหกระบวนการพจารณาคดไมซอนทบกน

นนคอ ใหกระบวนการพจารณาคดของศาลยตธรรมดาเนนไปอยางตอเนอง ประชาชนจะสามารถยนฟองตอศาลรฐธรรมนญโดยตรงได กตอเมอสนสดกระบวนการของศาลยตธรรมแลว

6. สภาพปญหา: ปจจบนยงไมมกฎหมายวาดวยการรบฟงความคดเหนสาธารณะ

หรอกฎหมายเกยวกบการจดทาประชาพจารณ มเพยงระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการรบฟงความคดเหนสาธารณะโดยวธประชาพจารณ พ.ศ. 2539 ซงวาดวยการรบฟงความคดเหนในกรณการกอสรางโครงการของรฐเทานน

ขอเสนอ ออกกฎหมายกาหนดหลกเกณฑการทาประชาพจารณโดยเรว ใหรายละเอยดของ

กฎหมายระบขนตอนการจดทาประชาพจารณ และเงอนเวลาในการจดทาประชาพจารณในขนตอนตางๆ เพอใหการทาประชาพจารณเปนการรบฟงความคดเหนจากสาธารณะและผทไดรบผลกระทบอยางแทจรง มใชเปนเพยงพธกรรมในการสรางความชอบธรรมของโครงการรฐเทานน

นอกจากนน ใหขยายขอบเขตของการทาประชาพจารณ ใหครอบคลมถงการออก

กฎหมาย กฎระเบยบ หรอขอบงคบ ของรฐดวย

7. สภาพปญหา: รฐธรรมนญป 2540 เปดโอกาสใหผมสทธเลอกตง 50,000 คน มสทธยนเสนอรางกฎหมายเขาสการพจารณากฎหมายของรฐสภาได (มาตรา 170) แตยงไมมกระบวนการคมครองการมสวนรวมทางการเมองของประชาชนผเสนอรางกฎหมายอยางเพยงพอ รฐสภาสามารถดงรางกฎหมายไมใหถกพจารณาโดยเรว และประชาชนผเสนอรางกฎหมายไมสามารถมสวนรวมในการชแจงและปกปองรางกฎหมายของตนในกระบวนการทางรฐสภา

ขอเสนอ (1) กาหนดใหรฐธรรมนญบญญตใหรางกฎหมายทเสนอโดยภาคประชาชน ตองไดรบ

การพจารณาจากทประชมสภาผแทนราษฎร ตามระยะเวลาทกาหนดโดยมชกชา เชน ภายใน 3 เดอน

(2) กาหนดใหในการพจารณาปรบปรงแกไขรางกฎหมายในวาระทสอง ใหมตวแทนจากภาคประชาชน ผลงนามเสนอรางกฎหมายดงกลาวเปนคณะกรรมาธการวสามญพจารณารางกฎหมายดงกลาวดวยในสดสวนทเหมาะสม

(3) หากรฐสภาไมเหนชอบรางกฎหมายทประชาชนเขาชอเสนอ ใหมการทาประชามต หากรางกฎหมายผานการทาประชามต ใหถอวารฐสภาเหนชอบรางกฎหมายดงกลาว

(4) นอกจากสทธในการเสนอรางกฎหมายของผมสทธเลอกตงแลว ใหผมสทธเลอกตงจานวนเดยวกบทมสทธในการเสนอรางกฎหมาย มสทธในการเขาชอเพอยบยงรางกฎหมายได และนารางกฎหมายเขาสกระบวนการจดทาประชามต

8. สภาพปญหา: รฐธรรมนญป 2540 บญญตใหผมสทธเลอกตง 50,000 ชอ มสทธเขาชอรองขอตอประธานวฒสภาใหถอดถอนบคคลออกจากตาแหนงทางการเมองได (มาตรา 304) รวมถงมสทธในการเสนอรางกฎหมายสรฐสภา (มาตรา 170) แตในทางปฏบต การรวบรวมรายชอประชาชนจานวนมากทาไดยากและมตนทนสง และประชาชนเปนผแบกรบภาระ (burden) ในภาคปฏบต

ขอเสนอ (1) ใหปรบลดจานวนผมสทธเลอกตงทสามารถเขาชอรองขอใหถอดถอนผดารง

ตาแหนงทางการเมอง รวมถงเขาชอเสนอรางกฎหมาย (และเขาชอยบยงรางกฎหมาย ตามขอเสนอในหวขอกอนหนา)

(2) ใหรฐอานวยความสะดวกแกประชาชนใหกระบวนการดงกลาว เชน จดหาพนทศนยกลางในการรวบรวมรายชอ เชน ทวาการอาเภอ หากประชาชนไปรวมลงชอในพนทศนยกลางทรฐจดหาให ใหรฐอานวยความสะดวกเปนผถายเอกสารใหโดยไมคดมลคา

ในกรณของการเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน อาจรเรมจากบคคลหรอกลมบคคล

จานวนหนง เมอยนรางกฎหมายเขาสรฐสภา ใหรฐสภานารางกฎหมายดงกลาวประกาศใหทราบโดยทวกนทางเวบไซตรฐสภา และใหผมสทธเลอกตงทสนบสนนรางกฎหมายดงกลาวมาลงชอสนบสนนเพมเตมไดทรฐสภาในเงอนเวลาทกาหนด

(3) ใหภาระในการพสจนสทธของผมสทธเลอกตงทยนถอดถอน ยนเสนอราง

กฎหมาย หรอยนคดคานรางกฎหมาย ตกเปนของรฐ โดยใหคณะกรรมการการเลอกตงเปนผรบผดชอบในการตรวจสอบรายชอ

(4) หากตรวจสอบพบวา มรายชอทไมถกตอง เชน ใชชอปลอม ไมมสทธเลอกตง ใหมบทลงโทษทางกฎหมาย แตรายชอทไมถกตองไมถอวาเปนเหตใหกระบวนการยนถอดถอน ยนเสนอหรอคดคานรางกฎหมาย เปนโมฆะ ตราบเทาทรายชอทเหลอมจานวนขนตาเทากบจานวนรายชอทกาหนดไวในรฐธรรมนญ

9. สภาพปญหา: รฐธรรมนญป 2540 เปดโอกาสใหประชาชนสามารถออกเสยงลงประชามตในกจการทคณะรฐมนตรเหนวาอาจกระทบประโยชนไดเสยของประเทศชาตหรอประชาชนได (มาตรา 214) แตการลงประชามตมผลเปนเพยงการใหคาปรกษาแกคณะรฐมนตรในเรองนนเทานน ไมมผลผกพนใหคณะรฐมนตรตองปฏบตตาม

ขอเสนอ (1) ใหการลงประชามตของประชาชนม ‘ผลผกพน’ ใหคณะรฐมนตรตองปฏบตตาม (2) เปดโอกาสใหมการลงประชามตในระดบเขตพนททเลกกวาระดบประเทศได

เพอใหคนในทองถนสามารถมสวนรวมในการตดสนกจการทมผลกระทบตอชวตของพวกเขาและทองถนไดโดยตรง ไมจาเปนตองเปนการทาประชามตในระดบชาตเทานน

(3) ใหมการกาหนดหลกเกณฑในการกาหนดใหมการออกเสยงลงประชามตอยางชดเจนวา กรณใดบางทถอเปนหนาทของรฐบาลทจะตองจดใหมการลงเสยงประชามต ตวอยาง เชน กรณทรฐบาลทาสนธสญญากบตางประเทศในบางลกษณะ กรณทรฐสภาไมรบหลกการรางกฎหมายทเสนอจากประชาชนโดยตรง กรณทมผมสทธเลอกตงเขาชอขอยบยงรางกฎหมายทผานการพจารณาจากรฐสภา เปนตน

10. สภาพปญหา: รฐธรรมนญป 2540 จากดสทธและเสรภาพของประชาชนในการมสวนรวมทางการเมอง และการใชสทธตามรฐธรรมนญและพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญในหลายมาตรา

ขอเสนอ ยกเลกขอจากดสทธเหลานน เชน ก. ยกเลกการบงคบใหผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชก

วฒสภา ตองจบการศกษาระดบปรญญาตรเปนอยางตา ข. ยกเลกใหการเลอกตงเปนหนาทและผไมไปใชสทธเลอกตงตองเสยสทธทางการเมอง ค. ยกเลกการบงคบใหผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรตองสงกดพรรค

และตองสงกดพรรคภายใน 90 วนกอนวนสมครรบเลอกตง ทงน เพอใหพนททางการเมองเปดกวางมากทสด ใหประชาชนสามารถมสวนรวม

ทางการเมองไดอยางเตมท และมทางเลอกมากทสด 11. สภาพปญหา: ประชาชนไมสามารถกากบควบคมสมาชกรฐสภาหลงจากการเลอกตงได หากไมมกลไกการรบผดของ ส.ส. ตอประชาชนผใชสทธเลอกตงหลงการเลอกตงจะเปนการยากทประชาชนจะตรวจสอบและลงโทษ ส.ส. ทไมไดปฏบตตามพนธะสญญาทไดใหไว

ขอเสนอ ใหมระบบการถอดถอนผแทนในเขตของตน โดย (1) ผทไปใชสทธเลอกตงคราวสดทาย

จานวนเกนกวาคะแนนเสยงทผแทนคนนนไดรบในการเลอกตงคราวสดทาย หรอ (2) ผทไปใชสทธเลอกตงคราวสดทายจานวนเกนครงหนงของผทไปใชสทธเลอกตงคราวสดทายทงหมด แลวแตจานวนตาม (1) หรอ (2) อยางใดมากกวา สามารถยนเสนอขอถอดถอนผแทนในเขตของตนได

ขนตอไป ใหจดใหมการลงคะแนนวาจะถอดถอนหรอไม และเลอกตงใหมพรอมกนไปดวยในคราวเดยว ผทถกเสนอขอถอดถอนจะพนจากความเปนผแทนกตอเมอไดรบคะแนนเสยงไมเหนชอบใหปฏบตหนาทตอ เกนกวาครงหนงของผมาใชสทธลงคะแนน โดยใหผชนะการเลอกตงใหมเปนผแทนคนใหมสบแทนผแทนทถกถอดถอน 2.4 ขอเสนอวาดวยมาตรการหนนเสรมเพอการปฏรปการเมอง นอกเหนอจากการปฏรปการเมอง โดยการจดโครงสรางและสถาบนทางการเมองใหม และการเพมการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนใหมประสทธผลแลว ยงควรมมาตรการอนๆ อกจานวนหนงซงหนนเสรมการปฏรปโครงสรางและสถาบนทางการเมอง และการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน โดยเฉพาะการปฏรปสอ การปฏรประบบยตธรรมและการปฏรปเศรษฐกจ

1. การปฏรปสอ 1.1 สถานโทรทศนสาธารณะ สภาพปญหา รายการโทรทศนและวทยทมคณภาพเปนประโยชนตอการพฒนาคณภาพชวตของ

ประชาชนและการพฒนาประเทศ แตการจดทารายการโทรทศนและวทยทมคณภาพตองใชตนทนในการดาเนนการสง และมผลตอบแทนในการดาเนนงานตา จงทาใหสถานโทรทศนและวทยของเอกชนทดาเนนการในเชงพาณชยไมผลตรายการดงกลาวเทาทควร และทาใหขาดการพฒนาผผลตรายการอสระทมงเนนผลตรายการทมคณภาพ ในขณะทสถานโทรทศนและวทยของรฐกขาดความเปนอสระและถกแทรกแซงจากฝายตางๆ ไดงาย ทงโดยผานกจกรรมทาง

ขอเสนอ ควรจดตงสถานโทรทศนสาธารณะ (public service television) ซงเปนสถานโทรทศน

ซงแตกตางจากสถานโทรทศนเชงพาณชย และสถานโทรทศนของรฐทมอยในปจจบน โดยใหมปรชญาและแนวทางในการดาเนนการทถอวาประชาชนผเปนเจาของประเทศเปนพลเมอง ในขณะทสอเปนพนทสาธารณะในการใหขอมลขาวสารและตวกลางในการแลกเปลยนเรยนรระหวางกนของประชาชน โดยมเปาหมายเพอใหเกดประโยชนตอสาธารณะ โดยประกนเสรภาพในการจดทารายการโทรทศนและวทยและการแพรภาพและกระจายเสยงรายการดงกลาวใหปลอดจากการแทรกแซงทางธรกจ และการแทรกแซงทางการเมองควบคไปกบการมความรบผดชอบตอสงคม ตลอดจนเพอสรางหลกประกนและความมนคงทางการเงน ใหแกผจดทาและเผยแพรรายการโทรทศนและวทยทมคณภาพอนเปนประโยชนตอสาธารณะ โดยมมาตรการดงตอไปน

1. มความเปนอสระในการดาเนนงาน จากการมหลกประกนทางกฎหมายทปองกน

การแทรกแซงทางจากรฐบาลและใหความมนคงทางการเงนควบคไปกบการหามโฆษณา เพอใหปลอดจากถกแทรกแซงจากกลมทน โดยใหมรายไดจากภาษสรรพสามตหรอภาษพเศษทจดเกบจากอบายมข หรอกจกรรมทกระตนการบรโภคของประชาชน โดยกนไวใหเปนรายไดของสถานโทรทศนโดยตรง (earmarked tax) ซงจะทาใหรฐบาลและกลมทนไมสามารถเขามาแทรกแซงได

2. กาหนดใหผลตรายการทเปนประโยชนตอสาธารณะทมคณภาพสง เชน รายการขาวและรายการเกยวกบสถานการณปจจบน ซงใหขอเทจจรงอยางครบถวนรอบดานในประเดนทมความสาคญตอสาธารณะ

3. ผลตและเผยแพรรายการอยางมความรบผดชอบตอสงคมจากการมขอกาหนดดานมาตรฐานของรายการ (programming standard) และจรยธรรมทางวชาชพ (code of conduct) และกาหนดบทลงโทษสาหรบผทแทรกแซงสถานโทรทศนดงกลาวใหผลตหรอออกอากาศรายการทขดหรอแยงตอมาตรฐานรายการ หรอขอกาหนดดานจรยธรรมของวชาชพดงกลาวโดยทจรต

4. สรางกลไกใหสงคมมสวนรวมและรสกเปนเจาของสถานโทรทศน เชน กาหนดใหมสภาผรบชมรบฟงรายการ (citizen board) การกาหนดกระบวนการรบเรองรองเรยน การสนบสนนผผลตรายการอสระทงผประกอบการรายยอยและชมชนใหสามารถใชประโยชนจากโทรทศนในการสอสารเพอเรยนรระหวางกน และเรยนรทางการเมอง

มาตรการทงหมดน สามารถดาเนนการไดโดยออก “พ.ร.บ. องคการแพรภาพกระจายเสยงสาธารณะ”

1.2 การปฏรปโครงสรางสอวทยและโทรทศน สภาพปญหา

โครงสรางระบบสอวทยและโทรทศนในปจจบนยงไมมการแขงขนอยางเตมท จากการทผประกอบการใหมๆ ไมสามารถเขาสตลาดได ซงทาใหประชาชนกลมตางๆ ไมสามารถใชสอวทยและโทรทศนในการสะทอนปญหาของตนทแตกตางหลากหลาย นอกจากน ระบบสอวทยและโทรทศนในปจจบนยงอยบนพนฐานของระบบสมปทาน ซงการไดมาซงสมปทานขาดความโปรงใส อายของสมปทานวทยโดยทวไปสนมากทาใหขาดความมนคง และขาดขอกาหนดในการรกษาผลประโยชนของสาธารณะ เชน ไมเออตอการมสทธเสรภาพของผปฏบตงาน และไมมบทบญญตทเกยวของกบการคมครองผบรโภค และการเยยวยาของบคคลทไดรบผลกระทบจากสอ

ขอเสนอ ทผานมา พระราชบญญตองคกรจดสรรคลนความถและกากบกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศนและกจการโทรคมนาคม พ.ศ. 2543 ซงออกตามบทบญญตในมาตรา 40 ของรฐธรรมนญป 2540 ไดกาหนดใหมการจดตงคณะกรรมการกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศนแหงชาต (กสช.) อยางไรกตาม การสรรหา กสช. ยงประสบปญหาจากการมการฟองรองของบคคลตางๆ อยางตอเนอง ซงทาใหกระบวนการสรรหาประสบความชะงกงน นอกจากน ยงขาดการออกกฎหมายเพอกาหนดกรอบอานาจของ กสช. ในการกากบดแลการประกอบการของสอวทยและโทรทศน นอกจากการสรรหา กสช. แลว หวใจสาคญของการปฏรประบบสอวทยและโทรทศนทงหมด คอการออกพระราชบญญตการประกอบกจการวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศน ทผานมา ไดมการยกรางพระราชบญญตการประกอบกจการวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศน โดยสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกามาหลายปแลว นอกจากน สกว. ยงเคยสนบสนนใหคณะผวจยในโครงการปฏรปสอ จดทารางกฎหมายคขนานกบรางกฎหมายของสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เพอเสรมใหเกดเนอหาทสนองตอบตอผมสวนไดเสยโดยเฉพาะภาคประชาสงคมใหมากขนกวารางของสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา อยางไรกตาม รางกฎหมายดงกลาวยงไมไดรบการผลกดนใหเปนกฎหมายในสมยรฐบาลทผานๆ มา

ดงนน จงควรผลกดนใหมการออกพระราชบญญตการประกอบกจการวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศนโดยเรว โดยใหมสาระสาคญดงตอไปน

การออกใบอนญาต

- ควรแบงประเภทของใบอนญาตเปนระดบชาต ระดบภมภาค ระดบจงหวด และระดบทองถน เพอสนองความตองการใชคลนความถและทรพยากรวทยโทรทศนของประชาชนในระดบตาง ๆ

- ควรกาหนดลกษณะของใบอนญาตประกอบกจการใหแตกตางกนระหวางใบอนญาตประกอบกจการบรการสาธารณะ บรการชมชน บรการธรกจ ตามวตถประสงค ลกษณะผงรายการ สดสวนเวลาและลกษณะของโฆษณา

- ควรกาหนดลกษณะตองหามไมใหผรบใบอนญาตประกอบกจการกระจายเสยงหรอกจการโทรทศน เปนนกการเมองหรอคสมรส และควรกาหนดคณสมบตตองหามของผปฏบตงานไมใหเปนผดารงตาแหนงทางการเมอง

- ควรมขอกาหนดในเรองของการถอครองในสอเดยวกนและการถอครองขามสอ เพอคมครองความหลากหลายในการแสดงความคดเหน

- ควรกาหนดอายของใบอนญาตแตละประเภทใหชดเจนในกฎหมาย เชน โทรทศน 15 ป สวนวทย 5 ป เปนตน

- ควรใชวธการประมลในการจดสรรคลนความถทใชในประกอบกจการทางธรกจ

- ควรกาหนดมาตรการเพมเตมเพอปองกนการผกขาด หรอสงเสรมการแขงขน เชน มาตรการปองกนการใชการผนวกกนในแนวดงและการใชสทธทางทรพยสนทางปญญาเพอกดกนการแขงขนอนไมเปนธรรม เปนตน

สอใหม

- ควรเปดเสรใหการประกอบกจการโทรทศนผานสาย วทยโทรทศนผานดาวเทยม (DTH) และสอใหมประเภทอน เชน โทรทศนผานโทรศพท เคลอนท (mobile TV), ไอพทว (IPTV) ไดรบอนญาตประกอบกจการทกรายโดยอตโนมต ถาหากผประกอบกจการและลกษณะรายการมคณสมบตตามทกาหนด เนองจากการประกอบกจการดงกลาวไมตองใชคลนความถ หรอไมตองขออนญาตจดสรรคลนความถ

- ควรกาหนดให กสช. จดทาแผนเพอเตรยมการแปลงสภาพระบบวทยโทรทศนในปจจบนไปสระบบวทยโทรทศนดจตล เชน กรอบเวลา

การผลตและเผยแพรรายการ - ควรหามการตรวจขาวหรอรายการลวงหนา และการระงบการออกอากาศ

ในขณะทกาลงออกอากาศอย เชน ใหทาไดเฉพาะในกรณทประเทศอยในภาวะสงคราม และใหใชหลกการตรวจสอบยอนหลงแทน เปนตน

- ควรใหผทไดรบความเสยหายจากการละเมดสทธ เสรภาพ เกยรตยศ ชอเสยง สทธในครอบครว หรอความเปนอยสวนตวของบคคล จากการนาเสนอรายการของผรบอนญาต มสทธชแจงหรอโตแยง (rights to reply)

- เพอใหเกดความเปนธรรมทางการเมองระหวางพรรคการเมอง ผดารงตาแหนงทางการเมองและผสมครรบเลอกตง ควรกาหนดใหมบทบญญตแหงกฎหมายบงคบใชในระหวางการเลอกตงทวไปในเรอง การนาเสนอขาวการหาเสยง ซงตองนาเสนออยางเปนธรรม ตามคณคาของขาว (newsworthiness) รายการสถานการณปจจบน และโฆษณาทเกยวกบพรรคการเมองทงทางตรงและทางออม

โครงสรางพนฐาน

- ควรกาหนดใหผรบใบอนญาตมสทธในการเขาถงการใชโครงสรางพนฐานดานสาธารณปโภค เชน ไฟฟา ประปา และทสาธารณะ เพอใหเกดการเขาสตลาดไดงายทสด และใชทรพยากรไดอยางมประสทธภาพสงสด

1.3 กฎหมายหมนประมาท

ในประเทศไทย ความผดฐานหมนประมาทเปนความผดทมบทลงโทษทางอาญาในลกษณะตางๆ รวมทงการจาคก ตามภาค 2 ลกษณะ 11 หมวด 3 วาดวยความผดฐานหมนประมาท (มาตรา 326-333) ของประมวลกฎหมายอาญา ซงถอเปนบทบญญตทลาหลงเมอเทยบกบกฎหมายระหวางประเทศหรอกฎหมายในลกษณะเดยวกนของประเทศพฒนาแลว2

นอกจากน คณะกรรมาธการสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต (UN Human Rights Commission) เคยแสดงความเปนหวงกรณทประเทศไทยใชการลงโทษทางอาญาในคดหมนประมาท โดยเฉพาะการลงโทษดวยการจาคกทเปนการลงโทษทมลกษณะเกนสดสวน ซงจะมผลเสยตอเสรภาพในการแสดงความคดเหน ในชวงหลง กฎหมายหมนประมาทยงถกใชเปน

2 เชน ปฏญญาซานา (Declaration of Sana’a) เมอป 1996 ซงไดรบการสนบสนนโดย UNESCO ระบวาขอพพาทเกยวกบสอหรอนกวชาชพสอในการทาหนาท ควรดาเนนการโดยทางแพง ไมใชทางอาญา

ในทางอดมคต ควรมการปรบปรงแกไขกฎหมายหมนประมาทในประเทศไทยใหสอดคลองกบมาตรฐานสากล โดยยกเลกโทษทางอาญาหรออยางนอยยกเลกโทษจาคกเสย อยางไรกตาม การสมมนาทผานมาหลายครง เชน การสมมนาทจดโดยสภาการหนงสอพมพแหงชาต (สภาการหนงสอพมพแหงชาต, 2547) ชวา หลายภาคสวนในสงคมยงไมสกงอมกบขอเสนอดงกลาว ในขณะเดยวกน ประเดนทไดรบการยอมรบ คอการเพมองคประกอบและภาระในการพสจนในกรณทบคลสาธารณะ (public figure) เชน นกการเมองหรอผใชอานาจรฐ ฟองหมนประมาทตอผทตรวจสอบการใชอานาจรฐ เชน สอมวลชน เพอใหการฟองรองในลกษณะกลนแกลงทาไดยากขน

ขอเสนอ (1) แกไขมาตรา 326-333 ของประมวลกฎหมายอาญา ใหในคดหมนประมาทท

เกยวของกบประโยชนสาธารณะ และผฟองเปนเจาหนาทของรฐ หรอดารงตาแหนงทางการเมอง ผฟองควรมภาระในการพสจน (burden of proof) เพมขนจากทเปนอย เชน ตองพสจนวา ผถกฟองมมลเหตจงใจพเศษ (motive) เชน มความประสงครายตอผฟอง เชน ทงทรหรอควรรไดวาเปนเทจกยงกลาวหมนประมาทตอผฟอง หรอมความประมาทเลนเลอในเรองขอเทจจรงของขอความทหมนประมาทอยางรายแรง ตามกฎหมายของตางประเทศ ทมบทบญญตในลกษณะคลายกน เชน สหรฐ

(2) แกไขประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 330 ใหบคคลไมตองรบความผดจากการหมนประมาทจากการกลาวความจรง จากเดมทมความผดแตไมตองรบโทษ

1.4 กฎหมายการพมพ

สภาพปญหา พระราชบญญตการพมพ พ.ศ. 2484 ยงมผลในการรดรอนสทธเสรภาพของสอมวลชน

โดยมบทบญญตในหลายดานทขดตอสทธเสรภาพในการแสดงความคดเหน และขดกบมาตรา 19 ของปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน เชน มาตรา 36 ของกฎหมายดงกลาวใหอานาจเจาพนกงานการพมพในการตกเตอนหนงสอพมพ หรอตรวจขอความทลงในหนงสอพมพกอนในกรณทเจาพนกงานการพมพเหนวา หนงสอพมพนนลงขอความทอาจจะขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน และใหอานาจเจาพนกงานการพมพในการพกใชหรอ

ขอเสนอ ยกเลกพระราชบญญตการพมพ พ.ศ. 2484 โดยใหนากฎหมายวาดวยการจดแจงการ

พมพมาใชแทน ซงจะทาใหประชาชนสามารถออกหนงสอพมพไดหากไดจดแจงตอเจาพนกงาน โดยปราศจากการแทรกแซงจากรฐ และใหอยภายใตการกากบดแลกนเองผานกลไกของสภาการหนงสอพมพแหงชาต

1.5 การใชงบประมาณดานโฆษณาของหนวยงานรฐ

สภาพปญหา รฐบาลมกใชการโฆษณาของหนวยราชการ รฐวสาหกจ หรอหนวยงานอนของรฐ ซงม

มลคาสงขนเรอยๆ ในการแทรกแซงสอมวลชน โดยการเลอกลงโฆษณาในสอมวลชนทสนบสนนรฐบาล

ขอเสนอ ใหเปดเผยรายละเอยดมลคาการลงโฆษณาของหนวยราชการ รฐวสาหกจ หรอ

หนวยงานของรฐทกแหง (หรอเฉพาะหนวยงานทมงบโฆษณาเกนกวามลคาขนตา) เปนประจาในแตละป โดยแยกตามสอมวลชนแตละราย ในกรณของสถานวทยและโทรทศน ใหแยกตามรายการดวย

1.6 ทนสงเสรมการทาขาวเชงสบสวน

สภาพปญหา การทาขาวเชงสบสวน (investigative journalism) เปนกจกรรมทมประโยชนตอสงคม

(social benefit) มาก แตมตนทนเอกชน (private cost) ตอสอมวลชนสงมากทงในดานเวลา และความเสยงจากการถกตอบโตจากผทถกตรวจสอบ ทงการคกคามทางการเมองหรอทางธรกจ ในขณะทมประโยชนเอกชน (private benefit) ไมมาก เชน ไมสามารถเพมยอดขายไดอยางนอยในระยะสน ทาใหขาวเชงสบสวนถกผลตออกมานอยกวาระดบทเหมาะสม

ขอเสนอ ควรมเงนทนทไมมขอผกพนในการสนบสนนการทาขาวเชงสบสวน ใหครอบคลมตนทน

อยางนอยตนทนดานบคลากร เพอลดตนทนของสอมวลชน และเพมรางวลทมอบใหแก

1.7 กองทนคมครองสทธเสรภาพ

สภาพปญหา องคกรพฒนาเอกชน นกวชาการ สอมวลชนและประชาชนทตรวจสอบการทจรต

คอรรปชน การใชอานาจรฐในทางมชอบ หรอพฤตกรรมของบรษทขนาดใหญมความเสยงจากการถกฟองรองดาเนนคดหมนประมาท ในลกษณะกลนแกลง เชน เรยกคาเสยหายมลคาสง เพอขมขหรอปดปาก โดยขาดทรพยากรในการสนบสนนการสคด

ขอเสนอ ตงกองทนเพอคมครองสทธเสรภาพประชาชน โดยเงนทนจากกองทนจะถกใชไปเพอ

การจางทนายความทมความเชยวชาญ และการตงคณะทางานเพอวางยทธศาสตรและสนบสนนการเตรยมขอมลเพอสคดในขนตอนตางๆ ทงน เงนทนจากกองทน ควรระดมมาจากแหลงตางๆ รวมกนดงตอไปน

1. แหลงเงนจากภายนอก เชน จากตางประเทศ 2. เงนสมทบจากหนวยงานทสนใจ เชน สภาการหนงสอพมพ 3. เงนบรจาคของประชาชน

นอกจากนน ควรมการตงคณะกรรมการบรหารกองทน เพอกลนกรองเลอกคดทจะเขา

ไปสนบสนน ทงน คดทกองทนจะใหการสนบสนน ควรมหลกเกณฑ ดงตอไปน 1. เกยวของกบประเดนทเปนประโยชนสาธารณะ 2. เปนคดทมการฟองในลกษณะกลนแกลง เชน ฟองรองเรยกรองคาเสยหายใน

มลคาทสงมาก ฟองอาญาหลายพนทพรอมกน หรอเปนคดทนกการเมองหรอผมอานาจรฐหวงใชการฟองรองเพอขดขวางการตรวจสอบ

3. ในกรณทหนงสอพมพถกฟอง ตองเปนคดทหนงสอพมพทถกฟองคดไดทาหนาทอยางถกตองตามขอกาหนดจรยธรรมของสภาการหนงสอพมพแหงชาต

2. การปฏรปเศรษฐกจ หวใจสาคญในการปฏรประบบเศรษฐกจ คอการปองกนการผกขาดทางเศรษฐกจ และ

การสรางกลไกกากบดแลธรกจทมการผกขาดโดยธรรมชาต เพอลดสวนเกนทางเศรษฐกจ (economic rent) ซงเปนแหลงเงนทนของนกการเมอง การลดโอกาสในการแสวงหาประโยชน

2.1 การปองปรามการผกขาดทางเศรษฐกจ

สภาพปญหา การผกขาดทางเศรษฐกจทาใหเกดกลมทนขนาดใหญทมอานาจมาก ซงมกเขาไป

เชอมโยงกบกลมการเมอง ทาใหเกดการผกขาดทางการเมอง สาเหตหลกประการหนงของการผกขาดทางเศรษฐกจเกดจากการท พ.ร.บ. การแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542 ไมสามารถบงคบใชได เนองจากขาดกฎหมายประกอบ และองคกรทเกยวของ คอกรรมการหลายคนในคณะกรรมการแขงขนทางการคามผลประโยชนทบซอน หรอมสายสมพนธกบธรกจทอยในขายถกรองเรยน นอกจากน คณะกรรมการแขงขนทางการคา ยงไมมฐานะเปนองคกรอสระ ซงทาใหถกแทรกแซงไดงายจากฝายการเมองและธรกจ (ด เดอนเดนและสณพร, 2549) นอกจากน การบงคบใชกฎหมายในชวงทผานมายงพบปญหาอกหลายประการ เชน การทคณะกรรมการตองดาเนนการทางอาญากบผฝาฝนกฎหมายทกราย โดยไมสามารถใชกระบวนการทางปกครองแทนได ซงทาใหดาเนนคดกบผฝาฝนกฎหมายไดยาก เนองจากรฐมภาระในการพสจนสงมากในกระบวนการทางอาญา

ลาสด กระทรวงพาณชยกาลงจะประกาศกฎกระทรวงเรองอานาจเหนอตลาด และกฎเกณฑเกยวกบการควบรวมกจการ ซงจะทาใหการบงคบใชกฎหมายดงกลาวมประสทธผลมากขน อยางไรกตาม ปญหาเชงโครงสรางและผลประโยชนทบซอนตางๆ กจะยงคงอย หากพระราชบญญตการแขงขนทางการคาเองยงไมไดรบการปรบปรงแกไข โดยเฉพาะในประเดนทมาของกรรมการและความเปนอสระของสานกงาน ตลอดจนแนวทางในการดาเนนดาเนนคดกบผฝาฝนกฎหมาย

ขอเสนอ (1) ออกกฎเกณฑตาม มาตรา 26 ของ พ.ร.บ. การแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542

เพอใหควบคมไมใหเกดการควบรวมธรกจ (merger and acquisition) อนอาจกอใหเกดการผกขาดหรอความไมเปนธรรมในการแขงขน

(2) แยกคณะกรรมการการแขงขนทางการคาออกเปนหนวยงานอสระจากฝายการเมอง เพอปองกนการแทรกแซงของฝายการเมอง และการแทรกแซงของธรกจผานการเมอง และแกไขบทบญญตทเกยวของเพอปรบปรงแกไขใหกรรมการแขงขนทางการคามองคประกอบทเหมาะสม ไมกอใหเกดปญหาผลประโยชนทบซอน เชน ตดกรรมการทมทมาจากผทรงคณวฒภาคเอกชนจากเดมทกฎหมายกาหนดวา ตองมผทรงคณวฒภาคเอกชนไมนอยกวาครงหนง

(3) ปรบปรงแกไขกฎหมายใหเจาหนาทสามารถดาเนนการกบผฝาฝนกฎหมาย โดยวธการทางปกครองควบคไปกบกระบวนการทางอาญา

(4) สงเสรมการเปดเสรในตลาดสนคาและบรการตางๆ เพอลดการผกขาด และจดตงหนวยงานการกากบดแล (regulator) ในกรณทโครงสรางตลาดไมเออใหเกดการแขงขนอยางเตมท

2.2 การปองกนการแทรกแซงหนวยงานกากบดแลเศรษฐกจ

สภาพปญหา รฐบาลสามารถแทรกแซงหนวยงานกากบดแลดานเศรษฐกจ เชน กลต. หรอปปง. ทงท

ผทอยในขายละเมดกฎหมายทางเศรษฐกจทเกยวของคอนกการเมองหรอกลมทนทใกลชดกบนกการเมอง ทาใหไมสามารถบงคบใชกฎหมายไดจรง

ขอเสนอ ปฏรปหนวยงานกากบดแลดานเศรษฐกจเหลานใหเปนองคกรในฝายบรการทเปนอสระ

และตดกรรมการทมาจากฝายการเมองออก

2.3 การกากบดแลและวางมาตรฐานการแปรรปรฐวสาหกจ

สภาพปญหา รฐบาลทผานมามนโยบายในการแปลงสภาพรฐวสาหกจ เพอเปดสวนรวมใหเอกชนม

บทบาทมากขน โดยใชพระราชบญญตทนรฐวสาหกจ พ.ศ. 2542 เปนเครองมอหลก อยางไรกตาม แนวทางดงกลาวไดกอใหเกดปญหาขดแยงอยางรนแรงระหวางรฐบาล และประชาชน ซงทาใหเกดการฟองรองคดอยางตอเนอง เนองจากกฎหมายดงกลาวไมมกลใกในการคมครองประโยชนสาธารณะ โดยเฉพาะการขาดมาตรการปองกนการผกขาดของรฐวสาหกจทแปลงสภาพเปนเอกชน นอกจากน กฎหมายดงกลาวยงมบทบญญตเฉพาะการแปลงสภาพรฐวสาหกจทไมมทนเรอนหนใหเปนบรษทจากดเทานน แตไมมหลกเกณฑในการเลอกรฐวสาหกจทจะตองแปรรป และการจดเตรยมความพรอมในการวางกลไกในการกากบดแลเพอคมครองประโยชนสาธารณะเลย ซงทาใหรฐบาลมดลพนจมากและถกตรวจสอบโดยประชาชนตลอดจนศาลปกครองไดยาก

ทผานมา ศ. ดร. นนทวฒน บรมานนท เคยยกรางกฎหมายการแปรรปรฐวสาหกจ โดย

ใชตนแบบของกฎหมายฝรงเศส อยางไรกตาม แมวากฎหมายทยกรางขนจะมแนวทางทชดเจนในการกาหนดขนตอนในการแปรรปรฐวสาหกจทเหมาะสม ในความเหนของคณะผวจยราง

ขอเสนอ ยกเลกกฎหมายทนรฐวสาหกจบงคบใชอยในปจจบน และยกรางพระราชบญญตกากบ

การแปรรปรฐวสาหกจขนใหม โดยปรบปรงจากรางกฎหมายของ ศ. ดร. นนทวฒน บรมานนท โดยมทศทางในการปรบปรงแกไข ดงน

(1) กาหนดเงอนไขทอนญาตใหรฐบาลสามารถแปรสภาพเฉพาะกจการทมลกษณะตามทกาหนด เชน ไมใชกจการทผลตสนคาหรอบรการทมการผกขาดโดยธรรมชาต (natural monopoly) ไมใชกจการทมผลกระทบภายนอกดานลบ (negative externalities)

(2) รฐวสาหกจทถกแปรรปตองไมคงไวซงอานาจมหาชน และสทธพเศษทเคยไดรบเมอครงมสภาพเปนรฐวสาหกจ

(3) กาหนดใหมการออกกฎเกณฑและกาหนดหรอจดตงองคกรกากบดแลกอนทจะมการแปรรปรฐวสาหกจ

(4) กาหนดเงอนไขในการถอหนของรฐบาลใหสอดคลองกบหลกบรรษทภบาลทด เชน ไมใหม “หนทองคา” (golden share)

(5) กาหนดเงอนไขในการกระจายหนใหเกดความเปนธรรม และมความโปรงใส ไมมการจดสรรหนใหแกผมอปการคณตางๆ

2.4 การสรางวนยการคลง

สภาพปญหา ทผานมา รฐธรมนญและกฎหมายระดบรองลงมาใหความสาคญตอการสรางวนยการ

คลงนอยมาก เชน ในรฐธรรมนญป 2540 มบทบญญตทเกยวของกบวนยการคลงเฉพาะทมง

(1) จากดอานาจฝายนตบญญต

- จากดในการเสนอรางกฎหมายเกยวกบการเงน ตองไดรบความเหนชอบจากนายกรฐมนตร (ม.169)

- หาม ส.ส. แปรญตตเพมรายจาย แตปรบลดได (ม.180) - หามแปรญตตตดรายจายทมขอผกผน (ม.180) - หาม ส.ส. เกยวของกบการใชงบประมาณทงทางตรงทางออม เชน งบ ส.ส.

(ม.180 วรรคหก) (2) การเบกจายเงนแผนดนตองผานกฎหมายงบประมาณ (ม.181) (3) กฎหมายเกยวกบภาษอากรไมตองผานรฐสภา

- ทผานมา การกาหนดพกดอตราภาษ ในทางปฏบต เปนอานาจหนาทของฝายบรหาร โดยไมตองผานสภา (taxation without representation) เพราะกฎหมายกาหนดเพดานภาษไวสงมาก จนฝายบรหารสามารถใชวจารณญาณเพมลดภาษไดโดยไมตองผานรฐสภา

- การใหอานาจฝายบรหารออกพระราชกาหนดเกยวกบภาษอากร (ม.218)

การไมมบทบญญตเกยวกบวนยการคลงของฝายบรหาร ทาใหในระยะ 4-5 ปทผานมา ซงฝายบรหารมความเขมแขง ไดมการใชมาตรการทางการคลงหลายประการในการบรหารประเทศโดยขาดความโปรงใสและขาดการวเคราะหความคมคา ตลอดจนความเสยงของภาระการคลงในอนาคต ตวอยางเชน การใชนโยบายประชานยม โดยใชวธการทหลากหลาย เชน การใชเงนนอกงบประมาณ (off-budget) การใชนโยบายกงการคลง (quasi-fiscal policy) ผานทางสถาบนการเงนของรฐ และถงแมจะเปนการใชเงนงบประมาณตามกระบวนการปกตกยงมการกอใหเกดความเสยงตอภาระการคลงในอนาคต (contingent fiscal liabilities) โดยขาดความระมดระวง ซงมาตรการเหลานสามารถทาไดเนองจากกฎหมายในปจจบน คอพระราชบญญตวธการงบประมาณ พ.ศ. 2502 มไดมความครอบคลมถงกจกรรมทางการคลงอยางครบถวน ตลอดจนมไดมการกาหนดกระบวนการทสามารถบงชถงภาระทางการคลงในอนาคต และทสาคญคอมไดมมตของความรบผดชอบทางการคลง (fiscal responsibility) ทภาครฐควรมตอประชาชน

ขอเสนอ การแกไขปญหาทกลาวขางตนสามารถดาเนนการโดยการจดทากฎหมายวาดวยความ

รบผดชอบทางการคลง (Fiscal Responsibility Act) ขนเปน “ธรรมนญการคลง” ซงม

กฎหมายดงกลาวควรมบทบญญตทมสาระสาคญกาหนด ดงน

(1) ใหรายไดของรฐทงหมดตองนาเขาเงนคงคลง เชน เงนสลากกนแบง (2) ใหมการจดทางบประมาณรวม (consolidated budget) ของภาครฐ ใน

เอกสารงบประมาณ โดยรวมทงงบประมาณของรฐวสาหกจ องคกรปกครองสวนทองถน โครงการใชเงนกตางประเทศ เพอชวยสรางความโปรงใส รฐสภาตรวจสอบได และถกกากบดวย พ.ร.บ. เงนคงคลง ในการเบกจาย

(3) ใหการจดการงบผกผน โดยเฉพาะการใชเงนกตางประเทศ ตองผานความเหนชอบจากรฐสภา

(4) ใหมการจากดเพดานการกหนตางประเทศ (5) ใหหวหนาองคกรทมความสาคญกบการดาเนนนโยบายการเงนและการ

คลงตองรายงานตอรฐสภา เชน รายงานตอคณะกรรมาธการการเงนหรอกรรมาธการเศรษฐกจของทงสองสภาอยางนอยปละครง หรอเมอมนโยบายทสาคญ

(6) ลดทอนขอจากดในงานนตบญญต เชน ให ส.ส. สามารถเสนอรางกฎหมายการเงนไดงายขน โดยใหมการตความคาวา “กฎหมายการเงน” ในความหมายทแคบ

(7) กาหนดเกณฑการใชจาย “งบกลาง” ใหมความรดกม มความโปรงใส ไมถกนาไปใชเปนเครองมอเพอเออประโยชนตอฝายบรหาร หรออยางนอยตองใหรฐบาลแสดงเหตผลและความจาเปนในการกาหนดงบประมาณรายจายเปนงบกลางไว

(8) กาหนดขอยกเวนในการเบกจายเงนคงคลงในกรณใหเบกจายกรณพเศษ กรณจาเปนเรงดวน และกรณออก พ.ร.ก. เพอเบกจาย ใหมความรดกม

(9) กาหนดหลกเกณฑกากบธนาคารของรฐทไมอยภายใต พ.ร.บ. ธนาคารพาณชย เชน ธนาคารออมสน ธนาคารอาคารสงเคราะห และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

3. การปฏรประบบยตธรรม

3.1 การตรวจสอบการตดสนของศาล

สภาพปญหา ในอนาคต ศาลมแนวโนมทจะมบทบาทมากขนในการตรวจสอบถวงดลฝายบรหาร ตาม

กระแส "ตลาการภวตน" จงควรมกลไกตรวจสอบศาลโดยภาคประชาชน เพอใหทนกบบทบาททจะเพมขนของศาล

ขอเสนอ (1) ควรกาหนดใหคาตดสนของศาล ตลอดจนเอกสารทเกยวเนองกบคาตดสน

ทงหมดในทกระดบ ตองเปดเผยตอสาธารณะ โดยแกไขกฎหมายวธพจารณาความแพง ความอาญา และการพจารณาคดทางปกครอง จากทปจจบน ประชาชนทวไปทไมใชคความหรอคกรณไมสามารถขอดคาตดสนได นอกจากศาลจะนามาเผยแพรเอง หากจะมขอยกเวนในการไมเปดเผยคาตดสนหรอเอกสารทเกยวของ ไมวาทงหมดหรอบางสวน ควรเปนกรณเฉพาะทเปนเหตจาเปนตามทกฎหมายกาหนด โดยตองมระบบตรวจสอบการใชดลพนจในการไมเปดเผยขอมลดงกลาวดวย

(2) จากดขอยกเวนของความผดในการละเมดอานาจศาล หรอดหมนศาลหรอตลาการใหกวางขน เพอใหสามารถตรวจสอบการตดสนคดของศาลไดงายขน โดยไมตองเกรงวาจะละเมดอานาจศาล เชน กาหนดใหมบทบญญตในลกษณะเดยวกบบทบญญตของกฎหมายจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง (มาตรา 65) "ผใดวจารณการพจารณาหรอการพพากษาคดของศาลปกครองโดยสจรตดวยวธการทางวชาการ ผนนไมมความผดฐานละเมดอานาจศาล หรอดหมนศาลหรอตลาการ"

(3) ออกกฎหมายเฉพาะวาดวยความผดอนเกดจากการบดเบอนขอกฎหมายของผมอานาจใชกฎหมาย ยกตวอยางเชน ประมวลกฎหมายอาญาเยอรมน มาตรา 336 ระบวาการตดสนคดโดยการบดเบอนกฎหมายเปนความผดในทางอาญา แมไดกระทาไปโดยไมไดรบผลประโยชนตอบแทนใดๆ เลยกตาม ผพพากษาทบดเบอนกฎหมายมโทษจาคกหนงถงหาป

ทงน ในประเทศไทยยงไมมกฎหมายลงโทษผกระทาการบดเบอนกฎหมายเปนการ

เฉพาะ มเพยงประมวลกฎหมายอาญา ในเรองความผดตอตาแหนงหนาทราชการ (มาตรา 147-166) และความผดตอตาแหนงหนาทในการยตธรรม (มาตรา 200-205) เทานน

3.2 การปฏรปตารวจ

สภาพปญหา องคกรตารวจถกนกการเมองแทรกแซง และถกใชเปนเครองมอของนกการเมองในการ

กลนแกลงฝายตรงกนขาม หรอถกดงเขาไปเปนสวนหนงของหนวยงานดานความมนคงของประเทศ นอกจากน ยงมกปรากฏเปนขาวอยเนองๆ วา มตารวจบางสวนทรงแกประชาชน

ขอเสนอ

(1) ควรปรบโครงสรางคณะกรรมการกากบการบรหารงานของตารวจ โดยใหคณะ กรรมการประกอบดวยตวแทนจากภาคสวนตางๆ โดยเฉพาะภาคประชาชนมสวนรวมเพมขน

(2) ควรปฏรประบบการศกษาของตารวจใหแยกออกจากของทหาร เนองจากภารกจ แตกตางกน และเพอสรางวฒนธรรมใหตารวจใกลชดกบพลเรอนมากขน ตลอดจนปฏรปการคดเลอกบคคลเขาเปนตารวจ โดยอาจใชระบบการสอบคดเลอกบคคลทวไปทจบปรญญาตร เพอเขาศกษาทโรงเรยนนายรอยตารวจ

(3) จดตงคณะกรรมการอสระรบเรองรองทกขจากการกระทาของตารวจทกอใหเกดความเดอดรอนตอประชาชน โดยใหคณะกรรมการดงกลาวมหนาทในรบเรองราวรองทกข และมอานาจในการวนจฉย

(4) ปรบคาตอบแทนของตารวจชนประทวนใหสงขน สอดคลองกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ

บทท 3 โจทยในการวจยตอไป

แมวา รายงานฉบบนไดนาเสนอขอเสนอแนะในการปฏรปการเมองไปแลวหลายประการกตาม ยงมปญหาสาคญในการปฏรปทางการเมองอกมาก ซงคณะผวจยไมสามารถหาคาตอบไดในการวจยน และจาเปนตองมการวจยในเชงลกตอไป ตวอยางของปญหาดงกลาว ไดแก 3.1 ทมาและคณสมบตของผดารงตาแหนงในองคกรอสระ และกระบวนการตรวจสอบการใชอานาจขององคกรอสระแตละแหง

ในรายงานการวจยฉบบน คณะผวจยไดศกษาปญหาขององคกรอสระตางๆ และไดเสนอกรอบความคดและแนวทางในการปฏรปองคกรอสระโดยรวม อยางไรกตาม องคกรอสระแตละองคกรมภารกจและอานาจหนาทซงแตกตางกนมาก จงจาเปนตองมการวจยในรายละเอยดตอไปวา องคกรอสระแตละแหงควรมทมาและคณสมบตของผดารงตาแหนงอยางไร และควรมกระบวนการตรวจสอบการใชอานาจขององคกรอสระเหลานอยางไร เพอใหเกดความรบผดรบชอบ (accountability) ในขณะทยงคงความเปนอสระไวได 3.2 การปฏรประบบยตธรรม

การปฏรประบบยตธรรมเปนประเดนทมความซบซอนมาก ในการศกษาครงนคณะผ วจยไดเหนปญหาของการปฏรปทางการเมองทเกดจากปญหาของระบบยตธรรม และไดมขอเสนอเบองตนในการพฒนาใหระบบยตธรรมโดยเฉพาะศาลมความโปรงใสมากขน เชน การกาหนดใหคาตดสนของศาล ตลอดจนเอกสารทเกยวเนองกบคาตดสนทงหมดของศาลในทกระดบตองเปดเผยตอสาธารณะ และการกาหนดขอยกเวนของความผดในการละเมดอานาจศาล หรอหรอดหมนศาลหรอตลาการใหกวางขน เพอใหประชาชนสามารถตรวจสอบการตดสนคดของศาลไดงายขน โดยไมตองเกรงวาจะละเมดอานาจศาล อยางไรกตาม การปฏรประบบยตธรรมอยางแทจรงตองดาเนนการตลอดกระบวนการตงแต การปฏรปตารวจ อยการและศาล ตลอดจนการปฏรประบบการศกษาดานกฎหมายในประเทศไทยดวย ซงการปฏรปในแตละสวนทกลาวมาลวนมประเดนดานโครงสรางทตองศกษาวจยในเชงลกตอไปมากมาย 3.3 การปฏรปการเมองทองถน และการกระจายอานาจสทองถน

การปฏรปการเมองทองถน และการกระจายอานาจสทองถนเปนอกหวขอซงมความ สาคญสงตอความสาเรจของการปฏรปการเมอง เพราะการเมองระดบชาตจะไมสามารถเขมแขงได หากการเมองทองถนไมมความเขมแขง

ทผานมา มการศกษาประเดนการกระจายอานาจสทองถนในประเทศไทยพอสมควร อยางไรกตาม การศกษาเหลานน มกเปนการศกษาโดยอสระ โดยไมอยในบรบทของการปฏรปการเมอง และยงไมม “พมพเขยว” (blueprint) หรออยางนอย “แผนทบอกทาง” (roadmap) ในการปฏรป ในการศกษาเพอจดทารายงานฉบบน คณะผวจยไดสมภาษณผทรงคณวฒและศกษาประเดนเรองการกระจายอานาจสทองถนบาง แตยงไมสามารถนาเสนอขอเสนอในการปฏรปอยางเปนรปธรรมได เนองจากประเดนดงกลาวมความซบซอนและมรายละเอยดมากเกนกวาทจะสามารถครอบคลมไดในรายงานฉบบน 3.4 การปฏรปเศรษฐกจ

การปฏรปเศรษฐกจเปนองคประกอบหลกของการปฏรปการเมอง ในรายงานฉบบน คณะผวจยไดเสนอแนวความคดในการปฏรประบบเศรษฐกจใหลดการผกขาดและสวนเกนทางเศรษฐกจ ซงจะชวยเพมประสทธภาพทางเศรษฐกจและปองกนทนผกขาดเขามาครอบงาการเมอง อยางไรกตาม การทการปฏรปการเมองจะประสบความสาเรจไดยงตองอาศยการปฏรประบบเศรษฐกจทมผลในการลดความเหลอมลาระหวางเมองและชนบท ซงเปนปญหาของ “สองนคราประชาธปไตย” ดวยแนวทางในการปฏรประบบเศรษฐกจเพอลดความเหลอมลากน สามารถทาไดโดยการเกบภาษมรดก การเกบภาษกาวหนาและการปฏรปทดน ซงเปนประเดนทมผเรยกรองมาก แตยงขาดการศกษาอยางเปนระบบ โดยเฉพาะการศกษาทงในเชงทฤษฎ และเชงประจกษ ทงการศกษาประสบการณของตางประเทศ และประเดนดานเศรษฐศาสตรการเมอง (political economy) ของมาตรการปฏรปเศรษฐกจดงกลาว 3.5 การศกษาวจยเรองการปฏรปการเมองโดยการใชขอมลเชงประจกษ

การถกเถยงทเกยวของกบการปฏรปการเมองในประเทศไทย มกเปนการถกเถยงในเชงทฤษฎ โดยคาดเดาวา นาจะเกดผลอยางไร หากมการเปลยนแปลงกตกาทางการเมองในลกษณะตางๆ อยางไรกตาม การศกษาวจยเรองการปฏรปการเมองเกอบทงหมดยงขาดการใชขอมลตรวจสอบเพอสนบสนนหรอหกลางขอสนนษฐานตางๆ นน ซงทาใหการถกเกยงกนไมไดขอสรปทชดเจน เชน มทงผทเชอวา เขตเลอกตงทมขนาดใหญขนเพมโอกาสในการซอเสยง และผทเชอวา เขตเลอกตงทมขนาดใหญขนจะทาใหการซอเสยงทาไดยากขน เปนตน การหาคาตอบในประเดนเหลานใหไดขอยตไมมทางเลอกอนนอกจากการศกษาดวยขอมลเชงประจกษเทานน

ตวอยางประเดนทเกยวของกบการปฏรปการเมอง ซงนาจะสามารถศกษาวจยดวยขอมลเชงประจกษ ไดแก

- ระบบเลอกตง เนองจากมขอมลเกยวกบการเลอกตงแตละครงแบงตามเขตการเลอกตงตางๆ

- ปจจยทมผลตอการลงคะแนนเสยงของผแทนราษฎร และสมาชกวฒสภาตอกฎหมายตางๆ เชน พรรคการเมองทสงกด เขตเลอกตงทเปนผแทน ภมหลงทางการศกษาและอาชพเดม ฯลฯ เนองจากมขอมลการลงคะแนนเสยงตางๆ

เอกสารอางอง

กนก วงษตระหงาน, “การเมองในสภาผแทนราษฎร”, สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2530

กตตศกด ปรกต, “สทธชมชน”, สานกพมพวญชน, 2550

จนทจรา เอยมมยรา และชาตชาย เชษฐสมน, “กลไกในการตรวจสอบและถวงดลฝายบรหารในการเจรจาความตกลงการคาเสร”, สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย รายงานการวจยฉบบสมบรณนาเสนอตอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2549

เดอนเดน นคมบรรกษ และสมเกยรต ตงกจวานชย, “การสรางความนาเชอถอของหนวยงานกากบดแลกจการโทรคมนาคม”, รายงานการวจยฉบบสมบรณในโครงการ “แนวทางการปฏรประบบโทรคมนาคมของประเทศไทย” นาเสนอตอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2545

เดอนเดน นคมบรรกษ และสณพร ทวรรณกล, “การผกขาดทางธรกจกบการเมอง” เอกสารประกอบการประชมวชาการประจาป 2549 ของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, ธนวาคม 2549

นนทวฒน บรมานนท, “การแปรรปรฐวสาหกจ”, รายงานสรปผลการศกษาวจยฉบบสมบรณนาเสนอตอคณะกรรมการพฒนากฎหมาย, 2547

นนทวฒน บรมานนท, “กระบวนการกลนกรองคดทจะเขาสการพจารณาของศาลรฐธรรมนญไทยตาม มาตรา 264”, สานกงานศาลรฐธรรมนญ, 2548

นนทวฒน บรมานนท, พนา มอาคม, ชลช จงสบพนธ และคณะ, “การตดตามและการประเมนผลการทางานขององคกรอสระ: ศาลปกครอง คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต และผตรวจการแผนดนของรฐสภา”, สถาบนพระปกเกลา, 2548

บวรศกด อวรรณโณ, “การสรางธรรมาภบาล (good governance) ในสงคมไทย” สานกพมพวญชน, 2542

บวรศกด อวรรณโณ และถวลวด บรกล, “ประชาธปไตยแบบมสวนรวม (Participatory Democracy)”, สถาบนพระปกเกลา, 2548

บญศร มวงศอโฆษ, “การเลอกตงและพรรคการเมอง: บทเรยนจากเยอรมน”, สถาบนนโยบายศกษา, 2542

มานตย จมปา, “มาตรการทางกฎหมายในการเสรมสรางเสถยรภาพรฐบาล”, สถาบนนโยบายศกษา, 2541

รงสรรค ธนะพรพนธ, “เศรษฐศาสตรรฐธรรมนญ เลม 3”, สานกพมพมตชน, 2547

วรเจตน ภาครตน, “วธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ: ศกษาเปรยบเทยบกรณของศาลรฐธรรมนญตางประเทศกบศาลรฐธรรมนญไทย”, สานกพมพวญชน, 2546

วษ วรญ, “องคกรของรฐทเปนอสระ = Independent administrative body”, สานกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2538

สภาการหนงสอพมพแหงชาต, “สมดปกขาวเรองความจาเปนทจะตองปฏรปการใชกฎหมายหมนประมาท”, 2547

สมเกยรต ตงกจวานชย และเทยนสวาง ธรรมวณช, “ยทธศาสตรในการกาหนดนโยบายสงเสรมกจการวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ในการจดซอจดจางภาครฐ”, รายงานการวจยเสนอตอสานกมาตรฐานระบบพสดภาครฐ กรมบญชกลาง, 2548

ศนยศกษาการพฒนาประชาธปไตย มหาวทยาลยธรรมศาสตร, “ประสทธผลของกลไกตามรฐธรรมนญฉบบปจจบน: ศกษากรณเฉพาะการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร เมอวนท 6 มกราคม พ.ศ. 2544”, 2544

อมร จนทรสมบรณ, “คอนสตตวชนแนลลสม (Constitutionalism): ทางออกของประเทศไทย”, สถาบนนโยบายศกษา, 2537

อมร จนทรสมบรณ, “กระบวนทศนใหม สาหรบการปฏรปการเมองครงท 2 (พ.ศ. 2541-2550)”, สถาบนพระปกเกลา, 2549

เอนก เหลาธรรมทศน, “สองนคราประชาธปไตย: แนวทางปฏรปการเมอง เศรษฐกจเพอประชาธปไตย”, สานกพมพมตชน, 2538

Cox, Gary W., “Making Votes Count: Strategic Coordination in the World's Electoral Systems”, Cambridge University Press, 1997.

Freedman, Amy, “Thailand’s Missed Opportunity for Democratic Consolidation”, Cambridge University Press, 2006.

Leyland, Peter, “Constitutional Problems and Constitutional Reform: The UK, Thailand and Case for Preservation as well as Change”, King Prajadhipok Institute, 2006.

Maurer, Hartmut, “Staatsrecht”, C.H.Beck,1999.

Phongpaichit, Pasuk, and Baker, Chris, “Thaksin: The Business of Politics in Thailand”, Nordic Institute of Asian Studies:, 2004.

Powell, Bingha, “Elections as Instrument of Democracy”, Yale University Publishing, 2000.

Sartori, Giovanni, “Parties and Party Systems: A Framework for Analysis”, Cambridge University Press, 1976.

Sartori, Giovanni, “Comparative Constitutional Engineering: An Inquiry into Structures, Incentives and Outcomes”, New York University Press ,1994.

Shugart, Matthew S., “Presidentialism, Parliamentarism, and the Provision of Collective Goods in Less-developed Countries”, Constitutional Poitical Economy, 1999.

Starck, Christian, and Weber, Albrecht, “Verfassungsgerichtsbarkeit in Westeuropa”, Nomos: Baden-Baden, 1986.

Strom, Kaare, “Agency and Parliamentary Democracy”, Oxford University Press, 2001.

Thompson, Dennis F., “Just Elections: Creating a Fair Electoral Process in the United States”, University of Chicago Press, 2002.

ภาคผนวกท 1 การรบฟงความคดเหนจากประชาชน

• การประชมรบฟงความคดเหนจากประชาชนครงท 1 ทจงหวดเชยงใหม

การสมมนา เรอง “การปฏรปการเมองของภาคประชาชน: จะปฏรปการเมองอยางไรใหกนได”

วนท 21 ตลาคม 2549 ณ ศนยสตรศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม จงหวดเชยงใหม

หลกการและเหตผล

การปฏรปการเมองรอบใหมทจะเกดขนไมควรเปนเพยงการจดความสมพนธทางอานาจ

ระหวางนกการเมอง และชนชนสงของประเทศ แตควรจะนาไปสการแกปญหาดานตางๆ ทประชาชนประสบอยใหมประสทธผลจรง หรอทเรยกวา “การปฏรปการเมองทกนได”

การเปดโอกาสใหประชาชนไดสะทอนปญหาและนาเสนอแนวทางในการแกไขปญหา

ของตนอยางเปนรปธรรม จงเปนหวใจของกระบวนการปฏรปการเมองทขาดไมได ในภาคเหนอ ประชาชนประสบปญหาสาคญตางๆ มากมาย เชน การจดสรรทรพยากร

นา ปญหาปาไมและทดน ปญหาชนพนเมอง เปนตน ทผานมา องคกรภาคประชาชนภาคเหนอไดเรยกรองตอรฐบาล พรอมทงนาเสนอขอเสนอของตนมาอยางตอเนอง ดงรปธรรมของการยกราง พ.ร.บ. ปาชมชน และ พ.ร.บ. นา และขอเสนอเรองการจดการโฉนดทดนชมชน แตขอเสนอดงกลาวยงคงไมไดรบการตอบสนองตามทชมชนตองการ

โครงการการสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง ซงสนบสนนโดยสานกงานกองทน

สนบสนนการวจย (สกว.) รวมกบสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย ตองการสรปบทเรยนความพยายามแกปญหาของภาคประชาชน เพอรวมกนสงเคราะหขอเสนอแนะในการปฏรปการเมองครงใหม ผานการสมมนาในหวขอ “จะปฏรปการเมองอยางไรใหกนได” ในวนท 21 ตลาคม 2549 ทจงหวดเชยงใหม

วตถประสงค

1. เพอเรยนรบทเรยนการตอสของประชาชนในภาคเหนอในการแกไขปญหาของตน 2. เพอรวมกนสงเคราะหขอเสนอในการปฏรปการเมองทจะนาไปส “การปฏรป

การเมองทกนได” ระหวางนกวชาการในโครงการฯ และประชาชน กลมเปาหมายและจานวนผเขารวมสมมนา

กลมประชาชนทไดรบผลกระทบจากการจดการทรพยากรธรรมชาต แรงงาน หรอปญหาอนๆ ในจงหวดเชยงใหมและจงหวดใกลเคยง จานวน 50-60 คน หวขอการสมมนา

1. การนาเสนอปญหาของตวแทนชมชน และขอเสนอในการปฏรปการเมอง 2. การสงเคราะหขอเสนอการปฏรปการเมองโดยนกวชาการและประชาชน 3. การแลกเปลยนความคดเหน

วทยากร

ตวแทนชมชนจากกลมปญหาปาไมและทดน ตวแทนจากกลมปญหาทรพยากรนา ตวแทนจากกลมชนพนเมอง ตวแทนจากกลมสลม และวทยากรจากมหาวทยาลยเชยงใหม งบประมาณ

คาใชจายในการจดประชมจะมาจากงบประมาณของโครงการการสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง และ สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย

กาหนดการสมมนา “การปฏรปการเมองของภาคประชาชน: จะปฏรปการเมองอยางไรใหกนได”

วนท 21 ตลาคม 2548 เวลา 8.30-16.30 น. ณ ศนยสตรศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม จงหวดเชยงใหม จดโดย สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย

โครงการการสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง โดยการสนบสนนของ สกว. และ โครงการพนททางสงคมและสอทางเลอก จงหวดเชยงใหม

08.30 - 09.00 น. ลงทะเบยน 09.00 - 10.30 น. นาเสนอปญหาของชมชนและขอเสนอในการปฏรปการเมอง โดย นายมนตร อมเอก ตวแทนเครอขายสอภาคประชาชนภาคเหนอ

นายมนญ ไทยนรกษ ตวแทนเครอขายปาชมชนภาคเหนอ นายมณเทยน พรหมลทธศร ตวแทนโครงการเพอชายรนใหมใสใจ สขภาพ (ความหลากหลายทางเพศ) นายไททศน ภยภลย ผประสานงานองคกรพฒนาเอกชนดานเอดสภาคเหนอ นายอนชา มทรพย รองประธานสหภาพแรงงานฯ นคมอตสาหกรรม ภาคเหนอ จงหวดลาพน นายวกจ เพญภาค เครอขายภาคประชาชน ภาคเหนอตอนลาง

นายสแกว ฟงฟ ตวแทนสหพนธเกษตรกรภาคเหนอ (สกน.) ดาเนนรายการโดย นายพษณ ไชยมงคล ผอานวยการสานกเรยนร ประชาธปไตย ทองถน ภาคเหนอ 10.45 - 11.00 น. พกรบประทานอาหารวาง 11.00 - 12.00 น. แลกเปลยนความคดเหนตอประเดนปญหาทวทยากรไดนาเสนอ 12.00 - 13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน 13.00 - 14.30 น. สงเคราะหขอเสนอปฏรปการเมอง โดย อาจารยอรรถจกร สตยานรกษ จากมหาวทยาลยเทยงคน และคณะนกวชาการในโครงการฯ ดาเนนรายการโดย ประดษฐ เรองดษฐ ตวแทนสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย 14.30 - 14.45 น. พกรบประทานอาหารวาง 14.45 - 16.15 น. สรปและรวบรวมขอเสนอการปฏรปการเมอง

- รายชอผเขารวมสมมนา นายมนตร อมเอก นายมนญ ไทยนรกษ นายมณเทยน พรหมลทธศร นายไททศน ภยภลย นายอนชา มทรพย นายวกจ เพญภาค นายสแกว ฟงฟ นายพษณ ไชยมงคล รศ.ดร. อรรถจกร สตยานรกษ ผศ. สมชาย ปรชาศลปกล นายดนพล สอนตาง นายเกรยงไกร ฟานสทอง นายมานพ มฎากร นายวจตร พรมสอน นายอธพล ปแส นายกลวฒ ดงดวงจนทร นางสาวศรพร รตนศรกล นายสรพจน มงคลเจรญสกล นายถนอม สภาวงศ นายอานภาพ นยสา นายประพนธ หรญพจนา นางสาวปณณพร ไพบลยวฒนกจ นายสงหทอง ธรรมพงค นายชลธ ตะเทง นางตอมจตร บญแผผล นายสชาต ตระกลทพย นายวมล วรษ นายศกดา เพชรฎา นายวระศกด วรรณอบล นายปยะ เสอเทศ นายสมชาย แซเอง

นายสรยา ศรประเสรฐ นายสมศกด นพอ นายสงกรานต ปญญา นายศรราช เสนาทพย นายปฎภาณ วรยะวนา นายไตรภพ แซยาง นายสมเกยรต ใจงาม นายพทกษ รตนแสงสวาง นายประเจด ศรสวสด นายสมยศ มณโชต นายจรญ เดชพระ นายอภสทธ พรมฤทธ นางจนตนา กจม นายจาลอง อนทะวงษ นายทว จนทรสกล นายพชต สะโมสขานย นางอรวรรณ ไพรครพฤกษา นางสาวพชรนทร พฤกษาฉมพล นายสนทนา มณรตนชยยง นายธนา ยะโสภา นายสมชย แกวทพย นางสาวปยะพร ศรแปลก นายเฉดฉนท ศรพาณชย นายองอาจ เดชา นายบญทน จระ นายสมศกด แมนศร นายวฑรย มโนวงศ นายวระ อยรมย นายอภชาต สองแสง นายวชระ สขปาน นางสาวสมพรรณ มาลาคมชว นางสาวกตมา ขนทอง

นายจรส ใหมยงค นายคาสงห กาวโล นางสาวสภาพร เครอชยแกว นายเจษฎา โชตกจภวาทย ดร. สมเกยรต ตงกจวาณชย รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน อ. ปกปอง จนวทย ผศ. สรพรรณ นกสวน นายรฐปกรณ วภานนท นายวรดลย ตลารกษ นายประดษฐ เรองดษฐ

-บนทกการรบฟงความคดเหนจากประชาชนครงท 1

นายสมศกด โยอนชย แนวรวมเกษตรกรภาคเหนอ

หลงจากเหตการณเดอนตลาคม 2516 เปนตนมา ประชาชนมความตนตวทางการเมองมาก ชาวชนบทกเรมตนตวทางการเมอง ในป 2517 เกษตรกรรวมตวกนจดตงสหพนธชาวนาชาวไรแหงประเทศไทย เพอเรยกรองใหมการแกไขปญหาทชาวนาประสบอย หลงจากนน มรฐธรรมนญทกาวหนาในเรองสทธเสรภาพของชาวบาน (รฐธรรมนญป 2517)

ในขณะเดยวกน ระยะเวลากวา 30 ปทผานมา ปญหาของเกษตรกรกลบไมไดรบการ

แกไขใหดขน ในอดต สหพนธชาวนาชาวไรฯ ไดนาเสนอปญหาของตนตอรฐบาลหลายตอหลายครง ไมวาจะเปน ปญหาราคาผลผลต ปญหาทดน ปญหาหนสน เปนตน สภาพปญหา

1. ปญหาทดนทากนของเกษตรกร ในป 2518 รฐบาลไดออกพระราชบญญตการ

ปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม กาหนดใหรฐนาทดนมาจดสรรใหแกเกษตรกรทไมมทดนทากน แตในความเปนจรง รฐไมสามารถปฏรปทดนโดยการเวนคนทดนจากเอกชนได

ในปจจบน รฐบาลไมสามารถจะปฏรปทดนใหแกเกษตรกรได เนองมาจากนายทนไดถอครองทดนจานวนมาก ยกตวอยางเชน ในภาคเหนอ รฐมนตรบางคนครอบครองทดนกวา 200 แปลง หรอมากกวา 700 แปลง เปนตน

ปญหาทดนทากนจงเปนปญหาใหญของเกษตรกรในภาคเหนอ เกษตรกรในจงหวด

ลาพนไดตอสเรองทดนมาอยางยาวนาน ถกฟองรองมากกวา 40 คด เกษตรกรพยายามทจะตอสเรยกรองเพอใหไดมาซงปจจยการผลตแตกฎหมายไมเอออานวย

รฐธรรมนญป 2540 หลายมาตรากาหนดใหมการคมครองสทธของชาวบาน แตกลบไมเกดผลในทางทางปฏบต อาท มาตรา 46 บญญตใหบคคลซงรวมกนเปนชมชนทองถนดงเดมมสวนรวมในการจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชน จากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน ทงนตามทกฎหมายบญญต

ในทางปฏบต ชาวบานไมสามารถใชสทธตามรฐธรรมนญได เนองจากตดกฎหมาย

หลายฉบบ เชน พ.ร.บ. ปาสงวนแหงชาต เปนตน

2. ปญหาราคาผลผลตการเกษตร ในอดต เกษตรกรสวนใหญประสบปญหาคาเชาทดน แตในปจจบนเกษตรกรประสบปญหาราคาผลผลตทตกตามาก เชน ในจงหวดเชยงใหม และจงหวดลาพน ราคาผลผลตตกตามาก จนเกษตรกรบางรายฆาตวตาย

3. ปญหาหนสนเกษตรกร ในปจจบน ปญหาหนสนเกษตรกรเปนปญหาใหญกวาในอดต เกษตรกรถกฟองลมละลายเปนจานวนมาก

ปญหาหนสนของเกษตรกรถอเปนปญหาปลายเหต รากเหงาของปญหาหนสนมาจาก

นโยบายของรฐบาล เชน นโยบายการพฒนาประเทศ นโยบายการคาเสรทาใหเกษตรกรภาคเหนอบางสวนไดรบผลกระทบ เปนตน

FTA ไทย-จน ทาใหเกษตรกรผปลกหอม กระเทยม และผลไมบางชนด ไดรบผลกระทบ

มาก เกษตรกรเหลานยงไมพรอมทจะเขาสการแขงขนในระดบโลกได

4. ปญหาสทธของเกษตร รฐธรรมนญกาหนดคณสมบตผลงสมคร ส.ส. วาตองมวฒการศกษาระดบปรญญาตร เกษตรกรสวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษาเทานน ขอกาหนดเชนน ถอเปนการจากดสทธทางการเมอง ขอเสนอ

หากมการรางรฐธรรมนญจะตองมกระบวนการการมสวนรวมจากภาคประชาชน เพอนาปญหาของชาวบานทงหมดมาพจารณาวา ในทางปฏบตจะมแนวทางแกไขปญหาไดอยางไร อปสรรคคออะไร ถาอปสรรคคอกฎหมาย เราตองแกกฎหมาย

ชาวบานควรคดวา รฐธรรมนญเปนของเราทกคน ดงนน เราตองมสวนกาหนดการเมอง

ได แมวาเราจะไมไดอยในระบบการเมองทเปนทางการกตาม นายธนา ยะโสภา กลมเครอขายปญหาทดน

ปญหาความเหลอมลาในการถอครองทดนในประเทศไทยทาใหเกษตรกรไรทดนทากน เกษตรจงตองเชาทดน หรอ บกรกปาสงวน ในขณะทนายทนมทดนหลายรอยไรแตกลบไมมการใชประโยชน

ขอเสนอ ในการปฏรปการเมองคอ 1. ควรแกไขกฎหมายทดนป 2497 เนองจากกฎหมาย

ดงกลาวลาสมย และกฎระเบยบตางๆ ทออกตามกฎหมายทดนป 2497 ไดกนชาวบานออกจากเขตปาสงวน

2. ควรแกไข พ.ร.บ. การปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมป 2518 เพอใหรฐจากดการถอครองทดนของเอกชนได

3. ควรรางกฎหมายจดเกบภาษทดนในอตรากาวหนา 4. ควรเขยนบทเฉพาะกาลไวในรฐธรรมนญวา ใหตงคณะกรรมการตรวจสอบกฎหมาย

และยกเลกกฎหมายทไมสอดคลองหรอขดแยงกบรฐธรรมนญ เชน กฎหมายปาสงวนแหงชาต กฎหมายอทยานแหงชาต รวมทงควรตงคณะอนกรรมการในระดบทองถนดวย

เมอคณะกรรมการฯ ไดตรวจสอบกฎหมายตางๆ เสรจสนแลว คณะกรรมการฯ ตอง

เสนอใหยกเลกกฎหมายทขดกบรฐธรรมนญเหลานน คณะกรรมการฯ จะมวาระ 5 ป ซงเปนระยะเวลาทเหมาะสมในการทบทวนพจารณาวา กฎหมายใดบางทขดตอรฐธรรมนญ นายประยร เกศราชย เครอขายปาชมชนภาคเหนอ สภาพปญหา

1. ภาคประชาชนไดรางกฎหมายปาชมชนเสนอตอรฐสภาตามรฐธรรมนญป 2540 แตรางกฎหมายดงกลาวไดถกบดบอน แกไข รวมทงถกขดขวางโดยรฐบาล และหนวยงานของรฐ

2. รฐธรรมนญป 2540 มมาตราทเกยวกบการจดการปาชมชน การจดการทรพยากร และองคกร ชมชน 3 มาตรา คอ มาตรา 46 บญญตใหบคคลซงรวมกนเปนชมชนทองถนดงเดมมสวนรวมในการจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชน จากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน ทงนตามทกฎหมายบญญต

มาตรา 56 สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการบารงรกษา และการได

ประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพและในการคมครอง สงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอมเพอใหดารงชพอยไดอยางปกตและตอเนองในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพ หรอคณภาพชวตของตน ยอมไดรบความคมครอง ทงน ตามทกฎหมายบญญต

มาตรา 79 รฐตองสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บารงรกษา

และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต และความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดล รวมทงมสวนรวมในการสงเสรม บารงรกษา และคมครองคณภาพสงแวดลอมตามหลกการพฒนาทยงยน

รฐธรรมนญทง 3 มาตราขางตนไมสามารถบงคบใชไดจรง เนองจากมการเขยนวลวา

“ทงนตามทกฎหมายบญญต” ในทางปฏบต เจาหนาทรฐอางกฎหมายหลายฉบบทไมสอดคลองกบรฐธรรมนญ ไดแก พ.ร.บ. อทยานแหงชาต พ.ร.บ. ปาสงวนแหงชาต และพ.ร.บ. สงวนและคมครองสตวปา กฎหมายเหลานเปนอปสรรคตอการจดการทรพยากรโดยชมชน

3. ในหลายพนทเกดปญหาขดแยงระหวางชาวบานกบเจาหนาทของรฐ โดยเฉพาะ

เจาหนาทอทยานแหงชาต ของกรมปาไม เนองจากเจาหนาทของรฐไมตองการใหชมชนจดการทรพยากรดวยตนเอง

4. ในปจจบน กลมทนเขาไปใชประโยชนจากปาไมและทรพยากรธรรมชาตมากกวาชมชน จากการเลอกปฏบตของรฐ ยกตวอยางเชน กฎหมายกาหนดไววา ประชาชนสามารถใชประโยชนจากทดนทมความลาดชนไมเกน 35 องศาเทานน ในขณะทรฐบาลอนญาตใหนกธรกจเขาไปใชพนททารสอรท เปนตน ขอเสนอ

1. ใหรฐบาลนา ราง พ.ร.บ. ปาชมชน กลบมาพจารณาอกครงหนง 2. เครอขายปาชมชนเสนอวา ในรฐธรรมนญมาตรา 46 มาตรา 56 และมาตรา 79 ให

ตดวลวา “ทงนตามทกฎหมายบญญต” 3. สนบสนนบทบาทองคกรทองถนในการจดการทรพยากรทงทดน นา และปา ใน

ปจจบนหลายชมชนพยายามจดการทรพยากรโดยชมชนเอง โดยนาความเชอทางวฒนธรรมเขามาใชในการจดการทรพยากรของชมชนใหมความยงยน เชน ปาชมชนแมทา จงหวดเชยงใหม ในปจจบนชาวบานจดการปาชมชนและทดนในรปแบบของโฉนดทดนชมชน เพอเปนตวอยางใหกบชมชนอนๆ มการออกระเบยบชมชนหมบาน มการคดถงอาชพอนๆ นอกเขตปาสงวน เปนตน

4. ควรออกกฎหมายรองรบการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตของชมชน ตราบใดทชมชนไมมสทธในการจดการทรพยากร รฐบาลอาจดาเนนการโครงการใหญๆ ทกระทบตอชาวบานได รวมทงบรษทเอกชนสามารถใชทรพยากรธรรมชาตจานวนมากได

นายศกดา แสนม เครอขายชนเผาและชาตพนธ

ปญหาชนเผาสะทอนถงปญหาของคนชายขอบของสงคมไทยมายาวนาน ปญหาหลก

ของชนเผาคอ 1. การไมถกยอมรบความเปนพลเมองไทย ทงกลมทมบตรชนกลมนอย และไมม

2. กลมชนเผาถกเลอกปฏบตจากเจาหนาทของรฐ ถงแมวาจะเปนกลมชนเผาทมคณสมบตตามเงอนไขทจะไดรบสญชาตไทยกตาม แตในทางปฏบต เจาหนาทของรฐกลบไมดาเนนการตามขนตอนทกฎหมายกาหนด

3. ชนเผาสวนใหญเขาไมถงสทธขนพนฐานของพลเมอง เนองจากไมมสถานะตามกฎหมาย หรอเรยกวา คนไรสญชาต

คนเหลานไมสามารถเขาถงบรการของรฐได เชน บรการทางดานสขภาพ การศกษา

เสรภาพในการเดนทางออกนอกเขตพนท เชน มการกาหนดใหชนเผาทถอบตรสเขยวขอบแดง (บตรประจาตวชมชนบนพนทสง) ไมสามารถเดนทางออกนอกพนทได

4. ชนเผาไมมสทธทางการเมอง และไมสามารถเขาถงการเมองในระบบได รวมทง

ตนเองแทบจะไมมความรวาประชาธปไตยคออะไร 5. ปญหาทดนทากน ซงเปนปญหาเดยวกนกบเกษตรกรในภาคเหนอ ชนเผามกถก

ยายออกจากพนททากน ถกเจาหนาทปาไมกลนแกลงและจบกมอยบอยครง ทงน ในป 2542 มการกอตงสมชชาชนเผาแหงประเทศไทย เพอเรยกรองสทธขน

พนฐาน ในป 2545 กลมชนเผาไดประสานงานกบเครอขายเกษตรกรภาคเหนอเรยกรองใหรฐแกไขปญหา ขอเสนอในการปฏรปการเมองคอ

1. ควรคมครองชนเผาไมใหถกละเมดสทธ 2. รฐควรสงเสรมชนเผาใหมสวนรวมทางการเมอง ทงในระดบทองถน รวมถง

ระดบชาต 3. รฐควรสนบสนนการรวมตวของชนเผา รวมถงสนบสนนองคกรภาคประชาชนท

เกยวของอนๆ เชน เครอขายเกษตรกรภาคเหนอ นายมนญ ไทยนรกษ เครอขายสลมภาคเหนอ

ปญหาของคนจนเมอง ประกอบดวย การไรปญหาทอยอาศย และปญหาความขดแยง

ของชาวบานกบเจาของทดน

ทผานมา เครอขายชาวสลมไดรวมตวกนผลกดนใหเกด พ.ร.บ. ชมชนแออด โดยเครอขายฯ ไดเสนอใหตดคาวา “แออด” ออก เพอให พ.ร.บ. ดงกลาวครอบคลมถงชาวบานในพนททไมมเอกสารสทธอนๆ ไมเฉพาะในเขตเมองเทานน

ในการปฏรปการเมองนน รฐธรรมนญป 2540 เปนรฐธรรมนญทด แตนกการเมอง

หลกเลยงทจะออกกฎหมายประกอบรฐธรรมนญมารองรบเพอการแกไขปญหาของชาวบาน ขอเสนอ

ควรใหชาวบานทประสบปญหาตางๆ เขามามสวนรวมในการรางรฐธรรมนญ นายอนชา มทรพย รองประธานสหภาพแรงงานอญมณและเครองประดบ นคมอตสาหกรรม จ. ลาพน ปญหาของคนงานคอ

1. คนงานขาดความรความเขาใจกฎหมายคมครองแรงงาน จงถกนายจางเอารดเอาเปรยบ

2. หนวยงานราชการปกปองนายจางมากกวาคนงาน 3. นายจางและหนวยงานรฐขดขวางการรวมตวกนของคนงานเพอจดตงสหภาพ

แรงงาน

ยกตวอยางเชน กอนหนาน ในภาคเหนอไมเคยมสหภาพแรงงานเกดขน เมอมการกอตงสหภาพแรงงานอญมณและเครองประดบขนมา บรษทไดปดงาน คนงานกวา 800 คนไมสามารถเขาทางานในโรงงานได นายจางอางวา การปดงานและการเลกจางเปนสทธของนายจางตามกฎหมาย

แตในความเปนจรง ตามกฎหมายคมครองแรงงานและกฎหมายแรงงานสมพนธนน นายจางไมสามารถเลกจางลกจางในกรณลกจางจดตงสหภาพแรงงาน นอกจากน ในบางโรงงานในภาคเหนอ นายจางเลกจางคนงานทตงครรภ ซงเปนการเลกจางทขดตอกฎหมาย เปนตน

4. คาแรงขนตาไมเทากนในแตละพนท เชน คนงานในจงหวดเชยงใหมไดรบคาแรงขนตา 155 บาทตอวน สวนในจงหวดลาพน คนงานไดรบคาแรงขนตา 145 บาทตอวนในขณะทคาครองชพในทง 2 พนทแทบไมแตกตางกน

ขอเสนอ 1. ควรมองคกรใหคาปรกษาทางกฎหมายแกลกจาง ตงแตกอนทจะเขาเปนคนงานใน

โรงงาน 2. ควรตงเกณฑใหชดเจนในการลงโทษลกจาง รวมทงควรตงหนวยงานหรอองคกร

ขนมาตรวจสอบกรณนายจางลงโทษลกจาง 3. พ.ร.บ. แรงงานสมพนธป 2518 เปนกฎหมายทลาสมย ควรมการแกไขปรบปรงให

สามารถคมครองแรงงานไดดขน 4. รฐควรสนบสนนการรวมตวเพอจดตงสหภาพแรงงาน

ควรใหลกจางมสวนรวมในการกาหนดอตราคาจางขนตาในแตละพนท 5. 6. ควรระบไวในรฐธรรมนญวา รฐตองสนบสนนการรวมกลมหรอการจดตงสหภาพ

แรงงาน รวมทงการชวยเหลอลกจางทไดรบผลกระทบจากนโยบายของรฐบาล 7. ควรพจารณาเพมคาจางหรอสวสดการแกคนงานใหเหมาะสมกบผลกาไรทบรษท

ไดรบ ยกตวอยางเชน ในปจจบนรฐบาลไดลดหยอนภาษใหแกบรษทตางชาตทลงทนภายในประเทศ เมอนายจางไดผลกาไรกไมมการขนคาจางหรอสวสดการใหแกคนงาน เนองจากรฐและนายจางมองวา เปนการเพมตนทนในการผลต

8. ในการรางรฐธรรมนญฉบบใหม ควรกาหนดใหมตวแทนจากสหภาพแรงงานแตละสหภาพแรงงานในประเทศไทย เขาไปมสวนรวมในการรางรฐธรรมนญ นายมนตร อมเอก ตวแทนเครอขายสอภาคประชาชนภาคเหนอ สภาพปญหา

1. ผมอานาจใชสอเปนเครองมอแสวงหาผลประโยชน บดเบอนขอมลขาวสาร ในขณะทชาวบานจาเปนตองรบรขอมลขาวสารอยางเทาทน ทกวนน สอตกอยภายใตความกลวตางๆ เชน กลววาการนาเสนอของสอจะกระทบผลประโยชนของผมอานาจ กลววาจะถกกระทาจากผมอานาจ เปนตน

2. ในปจจบนวทยชมชนหลายแหงดาเนนการเพอผลประโยชนของตนเอง เปนวทยชมชนทเออผลประโยชนแกพวกพองและนกการเมองทองถน รวมทงเปนวทยในเชงพาณชยมากจนเกนไป

3. การสงปดวทยชมชนภาคเหนอ (ชวคราว) ถอเปนการเลอกปฏบตตอสทธเสรภาพของสอ ขอเสนอ

1. วทยชมชนควรเปนวทยททางานเพอสงคม ไมมงหวงผลประโยชนในเชงพาณชย

2. ควรปฏรปเนอหาการนาเสนอของสอ เพอใหสอเปนสอของภาคประชาชนทแทจรง ควรทาใหสอเปนเครองมอของประชาชนในการนาเสนอเรองราวของตวเองอยางถกตอง

3. ควรคงมาตรา 39 มาตรา 40 และมาตรา 41 ในรฐธรรมนญป 2540 ไว รวมทงควรกาหนดให 20% ของคลนความถทงหมดใหชมชนดาเนนการ

4. เรงจดตงคณะกรรมการกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศนแหงชาต (กสช.) ในระหวางทยงไมมการตง กสช. ควรใหภาคประชาชนเขาไปเปนคณะกรรมการกากบดแลกจการวทยและโทรทศน

5. ควรวางกรอบนโยบายวทยชมชน โดยมตวแทนจากภาคสวนตางๆ เขาไปรวมกนกาหนดกรอบดงกลาว นายวกจ เพญภาค เครอขายภาคประชาชนภาคเหนอตอนลาง จงหวดเพชรบรณ

กฎหมายกระจายอานาจสทองถนตามรฐธรรมนญป 2540 ทาใหประชาชนมความหวงกบการกระจายอานาจสทองถนมาก ประชาชนหวงวาการกระจายอานาจการปกครองสสวนทองถน จะถงมอประชาชนอยางแทจรง แตทผานมา กระบวนการการกระจายอานาจไมไดลงไปถงประชาชน ขอเสนอ

1. ควรกระจายอานาจและงบประมาณใหถงองคกรบรหารสวนตาบลมากกวาในปจจบน ซงงบประมาณกระจกตวอยในระดบเทศบาล

2. แมวาสงคมไทยอยภายใตระบบอปถมภ ผนาทองถนเปนฐานเสยงของนกการเมอง อยางไรกด การกระจายอานาจกควรดาเนนการตอไป โดยไมควรยกเลกองคกรปกครองสวนสวนทองถนตางๆ นบตงแต องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) องคการบรหารสวนตาบล (อบต.) และเทศบาล

3. องคกรปกครองสวนทองถนควรใหความรความเขาใจกบประชาชนในเรองประชาธปไตย สทธพลเมอง มากขน และรฐควรใหการสนบสนนดานงบประมาณ หรออาจจดตงองคกรใหมขนมาเพอทาหนาทใหความรประชาธปไตยแกชาวบาน โดยระบไวในรฐธรรมนญ นายไททศน ภยภลย ผประสานงานองคกรพฒนาเอกชนดานเอดสภาคเหนอ

สถานการณเอดสในเขตพนทภาคเหนอ จากการสารวจกลมผตดเชอเอชไอวในพนทภาคเหนอ พบวา มผตดเชอจานวน 984,000 ราย เสยชวตไปแลวกวา 200,000 ราย ผตดเชอมแนวโนมทจะแพรเชอออกไปสกลมอนๆ และคาดวาจะมผตดเชอเอชไอวเพมขนประมาณ 29,000 รายตอป

ในอดต คนในสงคมรงเกยจผตดเชอ ผตดเชอจงตองหลบซอนไมเปดเผยตวเองทงทมปญหาสขภาพ ผตดเชอสวนใหญไมดแลสขภาพตนเอง สขภาพจงทรดโทรมลงอยางรวดเรว เสยชวตไดงายในเวลาอนสน

ในชวงตอมา กลมผตดเชอเรมรวมตวกนในระดบชมชน พยายามแสวงหาหนทางชวยเหลอเกอกลกนภายในกลม มการใหคาปรกษากนเอง จนเกดความยอมรบในชมชนมากขน

ในปจจบน ผตดเชอไดรบการยอมรบจากสงคมมากขน ในดานสขภาพ ผตดเชอไดรบการรกษาพยาบาลทดขน มการใชยาตอตานไวรสอยางกวางขวางขน ทาใหผตดเชอมอายยนยาวขน ขอเสนอ

1. ควรผลกดนใหเกดนโยบายดานสขภาพทมาจากความตองการของภาคประชาชน อาท พ.ร.บ. หลกประกนสขภาพทวหนา โดยกาหนดไวในรฐธรรมนญ ภายใต พ.ร.บ.หลกประกนสขภาพทวหนา กลมผตดเชอควรมตวแทนในอนกรรมการระดบตางๆ

2. ผลกดนใหประชาชนทกกลมเขาถง พ.ร.บ. หลกประกนสขภาพทวหนา อยางทวถงและเทาเทยม โดยคานงถงหลกสทธมนษยชน

3. ภาคประชาชนควรตรวจสอบนโยบายของรฐทสงผลกระทบตอการเขาถงยาของผปวยตลอดจนการรกษาพยาบาล เชน การทา FTA ของรฐบาล นโยบายศนยกลางดานสขภาพแหงเอเซย เปนตน

4. ผลกดนใหภาคประชาชนและกลมผตดเชอมตวแทนในรฐสภา 5. สรางการเรยนรประชาธปไตยในระดบพนท โดยเชอมโยงเครอขายชาวบานเขา

ดวยกนผานปญหาดานสขภาพ รวมทงประสานงานกบองคกรปกครองสวนทองถนซงมงบประมาณจานวนมาก ทงน ในปจจบนมการตงกองทนสงเสรมสขภาพตาบล ชมชนสามารถใชงบประมาณของกองทนเพอทางานปองกนปญหาดานสขภาพ รวมทงเพอสงเสรมดแลสขภาพดวยตนเอง นายมณเทยน พรหมลทธศร โครงการเพอชายรนใหมใสใจสขภาพ (ความหลากหลายทางเพศ)

ในเบองตนสงคมตองยอมรบวา กลมชายรกชาย หรอหญงรกหญง รวมทงความหลากหลายทางเพศปรากฏอยจรงในสงคมไทยและสงคมโลก ยกตวอยางเชน ในป 2548 ในประเทศองกฤษ มการออกกฎหมายรบรองสถานะการแตงงานของคนรกเพศเดยวกน รวมทงมการออกกฎหมายในลกษณะเดยวกนนในอกหลายประเทศ เชน เนเธอรแลนด องกฤษ แคนาดา สหรฐฯ

ปญหาความไมยอมรบความหลากหลายทางเพศนสะทอนมาจาก พ.ร.บ. รบราชการทหารป 2497 มาตรา 7 ของกระทรวงกลาโหม กาหนดใหชายไทยอาย 21 ป เขารบการตรวจเลอกทหารกองเกน หากเปนผชายทแปลงเพศหรอทาหนาอก จะจดเปนบคคลทรางกายพการ หรอทพพลภาพ และบนทกไวในเอกสารรบรองผลการคดเลอก หรอ สด.43 วา เปนโรคจตถาวร บคคลกลมนจงเปนเหมอนบคคลไรความสามารถ ไมสามารถสมครงานได ขอเสนอ

1. ใหยกเลกขอความทระบไวในเอกสารทางราชการ และเอกสารทางการแพทยอนๆ ทระบวา คนรกเพศเดยวกนเปนผปวย

2. ควรเปดโอกาสใหกลมคนรกเพศเดยวกนใหสามารถเขาถงงานบรการดานสขภาพของรฐไดมากขน ทผานมา เครอขายคนรกเพศเดยวกนไดตงศนยบรการทางสขภาพทเปนมตรตอกลมคนททางานดานบรการ เนองจากกลมคนรกเพศเดยวกนมกจะถกสถานพยาบาลซกถามดวยคาถามทไมเหมาะสม

3. ควรพจารณาการดาเนนนโยบายทกระทบตอผตดเชอเอชไอว เชน สทธบตรยาในการทาความตกลง FTA ซงจะกระทบตอการเขาถงยาของผปวย เปนตน

4. ควรกาหนดใหกลมคนรกเพศเดยวกนเขาไปมสวนรวมในการรางรฐธรรมนญ เนองจากคนรกเพศเดยวกนมอยในทกสาขาอาชพ แตไมไดรบการยอมรบอยางชดเจน ความเหนเพมเตมจากผเขารวมสมมนา

1. ควรผลกดนระบบภาษทดนอตรากาวหนา เพอใหเกดความเปนธรรมในสงคมมากขน

2. ปญหาผลกระทบจาก FTA ปญหาทดน ปญหาวทยชมชน ปญหาราคาผลผลตการเกษตร ประชาชนควรผลกดนใหเกดการแกไขผานระบบการเมอง โดยไมขนอยกบวา ใครจะเปนรฐบาล

3. ผลกดนใหการปฏรปการเมองใหสามารถแกปญหาของชาวบานไดจรง โดยไมฝากความหวงไวกบนกการเมอง

4. การปฏรปการเมอง ควรลดอานาจรฐจากสวนกลางใหมากทสด ควรกระจายอานาจสทองถน

5. การปฏรปการเมอง ควรสรางนโยบายรฐสวสดการขน เพอใหเกดความเทาเทยมกนในสงคม โดยตองมระบบภาษกาวหนา เพอนารายไดมาดาเนนนโยบายรฐสวสดการ

6. ควรปฏรปทดน โดยมการตงคณะกรรมการปฏรปทดนแหงชาต รวมทงคณะอน-กรรมการระดบจงหวด อาเภอ และตาบล

7. การปฏรปทางการเมองควรเชอมโยงทกปญหาเขาดวยกน

8. ในการปฏรปการเมอง ควรแกไขกฎหมายปาสงวนแหงชาตเพอใหชาวบานสามารถทากนในพนททตนครอบครองอย พรอมทงอนโลมใหชาวบานเกบเกยวผลผลตจากการเพาะปลกในทดนทรฐจดสรรใหไดมากขน

9. ควรใหประชาชนมสวนรวมในการจดทาแผนพฒนาทองถนในระดบจงหวดมากขนกวาในปจจบน

10. ควรจากดอานาจของนกการเมองไมใหมอทธพลตอขาราชการ และควรให ส.ส. เขาอบรมจตใจกอนการเลอกตง 1 สปดาห

11. ควรจดตงกองทนเพอพฒนาประชาธปไตย เพอใหชาวบานเกดความตนตวทางการเมอง มองคกรขนมารบผดชอบในการพฒนาประชาธปไตย รวมทงควรเผยแพรงานวจยทเกยวของกบประชาธปไตยใหแกชาวบาน

12. การปฏรปการเมองและสงคม ควรสรางความสมดลระหวางอานาจของรฐกบประชาชน เชน การกระจายอานาจทเปนเพยงรปแบบ แตเปนการกระจายอานาจทเพมอานาจใหแกประชาชน ในการตรวจสอบการใชอานาจรฐ การเขาถงและใชประโยชนจากทรพยากรทองถน เปนตน

13. ควรปฏรปเนอหาสอใหมคณภาพมากขน เปนอสระจากการเมองมากขน สงเคราะหปญหาและขอเสนอปฏรปการเมอง รศ. ดร. อรรถจกร สตยานรกษ มหาวทยาลยเชยงใหม สรปปญหาเปนสองกลม

1. รฐหรอรฐธรรมนญจะตองใหบรการหรอควบคมชวตพลเมองกบชวตสงคมอยางเสมอภาค รฐธรรมนญจะตองคาประกนสทธพลเมองในการมปจจยการผลต กลาวคอ ตอปญหาทดน ควรมการกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรม ตอปญหาปาไมควรรบรองสทธชมชน ตอปญหานาควรรบรองสทธของผใชนา รวมทงมการคมครองสทธแรงงาน

2. สทธพลเมองทเทาเทยม อาท ปญหาชาตพนธ ปญหาความหลากหลายทางเพศ ปญหาผปวยทางสงคม การประกนสขภาพถวนหนา การศกษาอยางเสมอภาค

ประชาชนตองมอานาจหรอสทธในการควบคมรฐ เพอปองกนปญหาทจะเกดขน และแกปญหาตางๆ การควบคมรฐทาไดในหลายรปแบบ เชน การควบคมนกการเมอง การควบคมพรรคการเมอง หรอการควบคมรฐระบบราชการ

ในการแกไขปญหาตางๆ ประชาชนตองควบคมการเมองได ควบคมพรรคการเมองได ยกตวอยางเชน การถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมองโดยประชาชน ควรทาไดงายขน

ขอเสนอ

1. ผใชสทธเลอกตงจานวนครงหนง สามารถเขาชอถอดถอนนกการเมองระดบชาตไปจนถงนกการเมองระดบทองถนได

2. การควบคมรฐ การเขาชอเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน จะตองทาไดงายขนกวาในปจจบน สทธในการฟองรองของประชาชนควรจะทาไดงายขน และกวางขวางขน เชน สทธของผเสยหาย

3. ควรใหศาลปกครองรบฟองคดทผเสยหายรองเรยนในมตทกวางขวางขน 4. ควรประกนสทธพลเมองอยางเสมอภาคโดยระบไวในรฐธรรมนญวา รฐตองจดการ

ทรพยากรอยางเสมอภาค อาท ในเรอง ทดน ปาไม นา รฐธรรมนญอาจจะตองระบถงระบอบทรพยสนของชมชน นอกเหนอไปจากระบอบทรพยสนของรฐและระบอบทรพยสนของเอกชน รวมทงควรจดตงองคกรการจดการทรพยากรโดยชมชนขน

5. รฐธรรมนญตองคมครองแรงงานทงในภาคเกษตรและนอกภาคเกษตร 6. รฐจาเปนตองสรางแหลงการเรยนรตอประชาชนใหเสมอภาคกน โดยระบไวใน

กฎหมาย 7. ระบไวในรฐธรรมนญถงสทธพลเมองทเทาเทยมกน เชน ชาตพนธ ความ

หลากหลายทางเพศ ผปวยทางสงคม สขภาพทวหนา การศกษาเสมอภาค การเรยนรตลอดชวต รวมทงตงคณะกรรมการขนมาตดตามและตรวจสอบ

8. รฐธรรมนญควรระบไววา การถอครองทดนควรมความเสมอภาค รวมทง ปาไม และนา เปนสทธของชมชน

9. ควรมองคกรทาหนาทตดตามและตรวจสอบการบงคบใชรฐธรรมนญ ยกตวอยางเชน ผตรวจการรฐสภาอาจทาหนาทพจารณาวา กฎหมายใดเปนปญหาททาใหเราไมสามารถปฏบตตามรฐธรรมนญได

10. วฒสภาควรมอานาจเพยงอยางเดยวคอ ในการทาประชามต และประชาพจารณ 11. ระบไวในรฐธรรมนญถงการปฏรประบบภาษอากร ควรเปลยนกรมสรรพากรเปน

สานกงานสรรพากรแหงชาต โดยมภาคประชาชนครงหนงเขาไปเปนคณะกรรมการฯ เพอใหการกาหนดระบบภาษอากรเปนอสระจากนกการเมอง รวมทงทาใหการจดเกบภาษในอตรากาวหนาใหเปนจรงได

สรปคอ เราควรยกระดบของปญหาทงหมดใหสมพนธกบสทธพลเมองโดยรวม เพอแกปญหาของสงคมในระยะยาว และเพอตอสกบนโยบายทสงผลกระทบกบเราไดมากยงขน ทงหมดนคอ แนวทางการจดความสมพนธทางอานาจระหวางรฐกบสงคมทดขน

• การประชมรบฟงความคดเหนจากประชาชนครงท 2 ทจงหวดอบลราชธาน

“การปฏรปการเมองของภาคประชาชน: จะปฏรปการเมองอยางไรใหกนได” วนอาทตยท 21 มกราคม 2550

ณ หองบวทพย 3 ชน 4 ศนยศลปวฒนธรรมกาญจนาภเษก มหาวทยาราชภฏอบลราชธาน หลกการและเหตผล

การปฏรปการเมองรอบใหมทจะเกดขนไมควรเปนเพยงการจดความสมพนธทางอานาจ

ระหวางนกการเมอง และชนชนสงของประเทศ แตควรจะนาไปสการแกปญหาดานตางๆ ทประชาชนประสบอยใหมประสทธผลจรง หรอทเรยกวา “การปฏรปการเมองทกนได”

ของตนอยางเปนรปธรรม จงเปนหวใจของกระบวนการปฏรปการเมองทขาดไมได โดยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประชาชนประสบปญหาสาคญตางๆ มากมาย เชน ปญหาปาไมและทดน ราคาสนคาเกษตรตกตา เปนตน

สนบสนนการวจย (สกว.) รวมกบสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย ตองการสรปบทเรยนความพยายามแกปญหาของภาคประชาชน เพอรวมกนสงเคราะหขอเสนอแนะในการปฏรปการเมองครงใหม ผานการสมมนาในหวขอ “จะปฏรปการเมองอยางไรใหกนได” ในวนท 21 มกราคม 2550 ทจงหวดอบลราชธาน วตถประสงค

1. เพอเรยนรบทเรยนการตอสของประชาชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ในการแกไขปญหาของตน

2. เพอรวมกนสงเคราะหขอเสนอในการปฏรปการเมองทจะนาไปส “การปฏรปการ เมองทกนได” ระหวางนกวชาการในโครงการฯ และประชาชน กลมเปาหมายและจานวนผเขารวมสมมนา

กลมประชาชนทไดรบผลกระทบจากการจดการทรพยากรธรรมชาต ปญหาปาไมทดน ปญหาแรงงาน หรอปญหาอนๆ ในจงหวดอบลราชธานและจงหวดใกลเคยง จานวน 50-60 คน หวขอการสมมนา

1. การนาเสนอปญหาของตวแทนชมชน และขอเสนอในการปฏรปการเมอง 2. การสงเคราะหขอเสนอการปฏรปการเมองโดยนกวชาการและประชาชน 3. การแลกเปลยนความคดเหน

วทยากร ตวแทนจากเครอขายปญหาตางๆ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อาท เครอขายปญหาการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เครอขายปาชมชน เครอขายคนปลกขาว เปนตน รวมทงนกวชาการในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และนกวจยของโครงการฯ งบประมาณ คาใชจายในการจดประชมจะมาจากงบประมาณของโครงการการสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง และสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย

“การปฏรปการเมองของภาคประชาชน:จะปฏรปการเมองอยางไรใหกนได” วนอาทตยท 21 มกราคม 2550

ณ หองบวทพย 3 ชน 4 ศนยศลปวฒนธรรมกาญจนาภเษก มหาวทยาราชภฏอบลราชธาน

จดโดย มลนธประชาสงคมจงหวดอบลราชธาน และโครงการการสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง

โดยการสนบสนนของสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) 08.30 – 09.00 น. ลงทะเบยน 09.00 – 09.30 น. กลาวตอนรบ ชแจงวตถประสงค แนะนาตว 09.30 – 12.00 น. นาเสนอปญหาของชมชนและขอเสนอในการปฏรปการเมอง การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม - ปาชมชน โดย คณ มสยา คาแหง มลนธพทกษธรรมชาตเพอชวต - ทดน โดย คณ อฐฌาวรรณ พนธม เครอขายชมชนอบลราชธาน เดกและเยาวชน โดย คณสายรง สงหเรอง มลนธเพรล เอส บค เกษตรอนทรย โดย คณบญสงค มาศขาว จงหวดยโสธร

เศรษฐกจชมชน โดย อาจารยทองสวน โสดาภกด เครอขายคนปลกขาว การศกษา โดย อาจารยนรนดร กลฑานนท สถาบนวจย ม.ราชภฏบรรมย 12.00 – 13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน 13.00 – 14.30 น. นาเสนอประเดนปญหาของชมชนขอเสนอในการปฏรปการเมอง (ตอ) การเมองภาคประชาชน โดย คณประยทธ ชมนาเสยว สขภาพ โดย คณกาญจนา ทองทว สมชชาสขภาพ จ.อบลฯ สอ โดย อาจารยนพภา พนธเพง วทยาลยอาชวศกษาอบลราชธาน 14.30 – 15.30 น. สงเคราะหขอเสนอปฏรปการเมอง โดย นายแพทยนรนดร พทกษวชระ และคณะนกวชาการในโครงการ

การสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง 15.30 น. สรปปดการสมมนา

-รายชอผเขารวมประชมสมมนา

นายสมภาร บญทะจตร

ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย นายสามารถ อาญาเมอง ผศ. สรพรรณ นกสวน นางศทธม อาญาเมอง อ.ปกปอง จนวทย นายถวล วงจนด นายวรดลย ตลรกษ นางวภา เพงงาม น.พ. นรนดร พทกษวชระ นายชาตวฒน รวมสข นางสาวจงกลน ศรรตน นายเทยน จนทย นางสาวกาญจนา ทองทว นายประมวล ผลเชอ นางมสยา คาแหง นายประมวล บญสงค อ. ประยทธ ชมนาเสยว นายพทกษ สขกล นางสายรง สงหเรอง นายธรพล เจนวทยา อ. นพภา พนธเพง นายเทพพนธ พนธม อ. ทองสวน โสดาภกด นายอธชย บญประสทธ อ. นรนดร กลฑานนท นายโอภาส เจรญพจน นายบญสง มาตขาว นายสรพฒน สายพนธ นางอฐฌาวรรณ พนธม นางสาวสมพร กงมาลา นางชตมา จนทรมณ นายสมนก โคตรเมอง นายสงกา สามารถ นายสเชาวน มหนองหวา นางสาวประนอม ทากะเมยด นางสาวศนสนย ชนภาษ นายกรช เบยนรมย นายอานวย วงษละคอน นางสาวสมาพร มงคลง นางจารญ ศรวงเลศ นางสาวนวพรรษ ประวรรณโมส นางสาววฒนา นาถประดษฐ นายบญสง มาตขาว นางสดใส สรางโศรก นายนมตร ทองนอย นายทนงศกด สขาวฒน นายเชาวลต ตามชย นายคาพอง เทพาคา นายภกด สมบรณ นางธรวรรณ พวงพกา นายไพรสน พมพรตน นายศกดสทธ บญญบาล ด.ต. ไพทรย ทะวะสม นายประศกด ศรวาลย นายสาอาง หมถหนาถ นางพงษศกด สายวรรณ นางโสภา ทบงาม นายราชนย กลยาฤทธ นายจารส แจงทาวงษ นายเศรษฐใส สายโกสย นายบญเทยง มาหาร นายพล ฟแกว นางสาวแสงจนทร พรณ อ. พฤกษ เถาถวล

-บนทกการรบฟงความคดเหนจากประชาชนครงท 2 นายอานวย วงละคร เครอขายปาชมชน จงหวดอบลราชธาน นางมสยา คาแหง มลนธพทกษธรรมชาตเพอชวต สภาพปญหา

1. การออกเอกสารสทธตามนโยบายการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ทบซอนกบพนทปาชมชน ยกตวอยางเชน ในจงหวดอบลราชธาน หนวยงานรฐไดออกเอกสารสทธใหแกนายทนปลกตนยางพาราในพนทปาชมชน

2. สานกงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ออกหนงสออนญาตใหนายทนเขาทาประโยชนในเขตปฏรปทดน โดยมชอบดวยกฎหมาย กลาวคอ กฎหมายระบให ส.ป.ก. ออกหนงสออนญาตใหเกษตรกรเขาทาประโยชน ในพนทปาสงวนแหงชาตทเสอมสภาพ ทดนสาธารณสมบต และทดนรกรางวางเปลานอกเขตปาไมถาวร โดย ส.ป.ก. จะเปนผสารวจรงวด และสอบสวนสทธในทดน

ปญหาในชวงทผานมาคอ ส.ป.ก. ไดสารวจรงวดเขตปฏรปทดนในอาเภอโขงเจยม

จงหวดอบลราชธาน เพอออกหนงสอใหเกษตรกรเขาทาประโยชน แตคณะกรรมการปาชมชน พบวา ส.ป.ก. ไดออกหนงสอใหแกนายทนบางราย เขาทาประโยชนในพนทนอกเขตสารวจ

ในกรณดงกลาว คณะกรรมการปาชมชน ไดยนหนงสอไปยงหนวยงานของรฐหลายแหง

เชน สวนราชการจงหวด กรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงสงแวดลอม ใหเปดเผยขอมลการออกเอกสารสทธวาถกตองตามกฎหมายหรอไม อยางไรกตาม หนวยงานของรฐไมเปดเผยขอมลแตอยางใด .

นอกจากน คณะกรรมการปาชมชนไดรองเรยนไปยงคณะกรรมาธการของรฐสภา ผานวฒสมาชกในจงหวดของตน

3. ในปจจบนแนวเขตอทยานแหงชาต เขตปาสงวนแหงชาต เขตปาอนรกษ ไม

สอดคลองกบสภาพปาตามความเปนจรง 4. นโยบายสงเสรมการปลกตนยางพาราในป 2545 ลมเหลว กลาวคอ หนวยงานรฐไม

เผยแพรความร และขอมลการปลกตนยางพาราใหแกชาวบานอยางรอบดาน อาท วธการและขนตอนการปลกตนยางพารา ความเหมาะสมของพนท ราคายางพาราในทองตลาด ผลกระทบจากการปลกตนยางพาราในระยะยาว เปนตน เกษตรกรสวนใหญจงประสบภาวะขาดทนจากการปลกยางพารา

ขอเสนอ 1. ควรตราพระราชบญญตปาชมชน เพอรบรองสทธของชมชนในการจดการทรพยากร 2. หนวยงานราชการทกระดบ ควรปฏบตตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของทาง

ราชการป 2540 3. ชาวบานควรรวมตวกนใหเขมแขง และควรสรางกฎระเบยบในการดแลรกษาปา

ชมชน 4. ควรบรรจภมปญญาของชมชนในหลกสตรการศกษาของโรงเรยน 5. ควรกาหนดใหชมชนมสวนรวม และตรวจสอบการดาเนนนโยายของรฐ 6. รฐบาลควรสารวจพนทปาไมทวประเทศ เพอประกาศเขตอทยานแหงชาต เขตปา

สงวน เขตปาอนรกษ และเขตปาเสอมโทรมใหชดเจน ในแตละจงหวด สานกงานปาไมจงหวดควรรวมมอกบคณะกรรมการชมชนทาการ

สารวจพนทปาไม และขนทะเบยนบางพนทใหเปนปาชมชน นางอฐฌาวรรณ พนธม นายโอภาส เจรญพจน นายพงษศกด สายวรรณ เครอขายชมชน อบลราชธาน สภาพปญหา

1. ประชาชนไรทอยอาศย เพมจานวนขนมากในเขตชมชนเมอง เนองมาจากแรงงานภาคเกษตรอพยพเขาเมอง มการปลกสรางทอยอาศยโดยไมมเอกสารสทธ ทงในทดนของรฐและเอกชน

2. หนวยงานรฐออกเอกสารสทธในทดนสาธารณะใหแกนายทน ทบซอนททากนและอยอาศยของชาวบาน

3. นกการเมองถอครองทดนเปนจานวนมาก และหนวยงานของรฐกเออประโยชนตอนกการเมองและพวกพอง

4. นายทนบกรกทดนสาธารณะโดยผดกฎหมาย แตเจาหนาทรฐไมดาเนนคด 5. หนวยราชการไมยอมออกเอกสารสทธใหแกชาวบาน ซงอยอาศยในทดนของรฐเปน

เวลานาน แมวาชาวบานไดยนขอเอกสารสทธกบหนวยราชการแลวกตาม 6. สานกงานทดนเรยกเกบคาธรรมเนยมในการขอเอกสารสทธมากเกนไป 7. ปญหากฎหมายไมเปนธรรมและเออประโยชนตอนายทน ยกตวอยางเชน ในการ

กระทาความผดกฎหมายควบคมอาคาร เจาหนาทของรฐมกยนยอมใหนายทนจายคาปรบ แตจบกมและดาเนนคดกบชาวบาน

8. หนวยงานของรฐไมแจงขอมลการดาเนนการโครงการตางๆ ใหประชาชนทราบลวงหนา เชน โครงการพฒนาเมองอบลราชธาน โครงการถนนเลยงเมอง โครงการเขอน โครงการเตาเผาขยะตดเชอ โครงการนคมอตสาหกรรม เปนตน

9. นกการเมองครอบงาองคกรปกครองสวนทองถน เพอแสวงหาผลประโยชนจากโครงการของทองถน

10. การเสนอรางกฎหมายโดยประชาชนทาไดยาก เนองจากขนตอนการรวบรวมรายชอ การถายเอกสารสาเนาทะเบยนบาน และบตรประชาชน มความยงยากและมคาใชจายสง ขอเสนอ

1. ควรยกเลกกฎหมายทเปนอปสรรคตอการปฏรปทดนใหแกผไรทอยอาศย เชน พระราชบญญตทดนป 2497 และควรแกไขเทศบญญตทเกยวของในแตละทองถน

2. ควรจดเกบภาษทดนและภาษมรดกในอตรากาวหนา รวมทงจากดการถอครองทดนของเอกชน

3. ควรตราพระราชบญญตรบรองสทธชมชน ใหครอบคลมถงสทธของชมชนแออด หรอตราพระราชบญญตชมชนแออด เปนการเฉพาะ

4. รฐควรออกโฉนดรวมใหแกชมชนแออด เพอไมใหสมาชกชมชนขายสทธในทอยอาศยของตน

5. รฐควรออกเอกสารสทธในทดนสาธารณะตกสารวจใหแกชาวบาน 6. ควรลดขนตอนทยงยาก ในการเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน เชน หนวยงาน

ของรฐควรอานวยความสะดวก ในการถายเอกสารบตรประชาชนและสาเนาทะเบยนบาน รวมทงควรหาทางปองกนมใหรางกฎหมายทเสนอโดยประชาชนถกแกไขเปลยนแปลงสาระ สาคญ

7. การวนจฉยของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ควรมผลบงคบใหหนวยงานของรฐตองปฏบตตาม

8. ควรใหประชาชนเปนผเลอกหนวยงานวจยผลกระทบดานสงแวดลอมของโครงการขนาดใหญ โดยรฐบาลเปนผเสนอรายชอหนวยงานวจยขนมา นายบญสง มาตขาว เครอขายเกษตรอนทรย จงหวดยโสธร สภาพปญหา

1. ภาคเกษตรลมสลาย 2. ปญหานายหนากวานซอทดน เพอใหบรษทตางชาตทาธรกจการเกษตร 3. ปญหานายทนแสวงหาผลประโยชนกบนโยบายการเกษตร กลาวคอ การสงเสรม

การใชสารเคม ในการเกษตร เออประโยชนตอบรษทนาเขาสารเคมการเกษตร

4. ผลกระทบดานสงแวดลอมจากการใชปยเคมและสารเคม 5. สนคาเกษตรปลอดสารเคม ไมไดรบความนยมจากผบรโภคภายในประเทศ ผผลต

รายยอยจงประสบปญหาขาดทน 6. การบงคบใชกฎหมายหามนาเขาสารเคม ไมมประสทธภาพ มการลกลอบนาเขา

สารเคมการเกษตร เขามาจาหนายในประเทศอยางแพรหลาย 7. สนคาเกษตรทตดฉลากปลอดสารเคม ไมถกตรวจสอบวาปลอดสารเคมจรงหรอไม 8. องคกรคมครองผบรโภคไมมประสทธภาพ

องคกรสงเสรมการเกษตรของรฐ เชน สานกงานเกษตรจงหวด ไมมประสทธภาพ 9. ขอเสนอ

1. ควรตราพระราชบญญตพฒนาเกษตรกรรมยงยน และควรจดตงองคกรอสระเพอพฒนาเกษตรกรรมยงยน

2. ควรบรรจความรดานเกษตรอนทรยและเกษตรกรรมยงยน ไวในหลกสตรของโรงเรยน

3. รฐควรจากดการนาเขาสารเคมในการเกษตรอยางเขมงวด 4. องคการบรหารสวนตาบล ควรออกระเบยบควบคมพนทการใชสารเคมในชมชน 5. รฐควรมงสงเสรมตลาดสนคาเกษตรปลอดสารเคมและอาหารทปลอดภย เพอ

รองรบผลผลตจากชมชน 6. องคกรคมครองผบรโภคควรตรวจสอบคณภาพสนคาตดฉลากปลอดสารเคม

นายทองสวน โสดาภกด เครอขายคนปลกขาว จงหวดอบลราชธาน สภาพปญหา

1. ปญหาผคาขาวรายใหญทมตลาด 2. สมาคมขาวถงไทยผกขาดการจดจาหนายขาว 3. ขาวปลอดสารเคมจากชมชน มราคาแพงกวาขาวจากผคาขาวรายใหญ 4. ชมชนขาดแคลนแรงงาน เงนทน และเทคโนโลย ในการผลตเพอจดจาหนายโดย

ชมชนเอง 5. ปญหาหนสนเกษตรกร

ขอเสนอ

ชมชนควรยดหลกเศรษฐกจพอเพยง ไมควรมงผลตเพอขาย 1. 2. เกษตรกรควรทาการเกษตรแบบครบวงจร และควรประกอบอาชพเสรม

3. ชมชนควรใชภมปญญาทองถนแปรรปวตถดบการเกษตรเพอเพมมลคา เชน การทาขาวเมา ขาวต ขาวตง รวมถงพฒนาการออกแบบหบหอบรรจภณฑ

4. ควรบงคบใชกฎหมายหามการนาเขาสารเคมอยางจรงจง 5. ควรมกลไกการตรวจสอบมาตรฐานสนคาเกษตรปลอดสารเคม และรฐบาลควรให

ขอมลแกผบรโภคมากขน 6. ควรจดตงองคกรอสระเพอคมครองผบรโภคตามรฐธรรมนญป 2540

นางสายรง สงหเรอง มลนธเพรล เอส บค สภาพปญหา

1. เยาวชนมเพศสมพนธกอนวยอนสมควร เชน เดกอาย 12-13 ป 2. ปญหาการใชความรนแรงในหมวยรน 3. ปญหายาเสพตด 4. เยาวชนขายบรการทางเพศ 5. ปญหาเยาวชนใชจายฟมเฟอย และมคานยมบรโภคสนคาตามสมย

ขอเสนอ

1. ครอบครวควรใหความรความเขาใจทถกตองแกเยาวชน 2. ควรควบคมเนอหาสอใหเหมาะสมกบเดก และสกดกนวฒนธรรมตะวนตกทแฝงมา

กบสอ อาจารยนรนดร กลฑานนท สถาบนวจยมหาวทยาลยราชภฎบรรมย จงหวดบรรมย และ อาจารยสเชาวน มหนองวา เครอขายครภาคอสาน สภาพปญหา

1. ปญหาหนสนขาราชการครทวประเทศ มปรมาณสงมาก 2. ปญหาหนสนขาราชการคร สงผลใหคณภาพการเรยนการสอนตกตา 3. ระบบการประเมนขาราชการคร ไมมประสทธภาพ เชน การตรวจสอบเอกสารท

ยงยาก 4. ขาราชการครถกแทรกแซงจากนกการเมอง มการใชอทธพลเพอโยกยายและเลอน

ตาแหนงขาราชการคร 5. รฐไมสงเสรมการศกษาทางเลอก เชน รฐไมรบรองการเรยนการสอนทบาน (home

school)

6. นโยบายมหาวทยาลยออกนอกระบบ ตดโอกาสคนจนเขาสการศกษาระดบอดม ศกษา

7. ครเปนอาชพทมรายไดนอย 8. ปญหานโยบายการถายโอนการศกษาใหแกทองถน กอใหเกดความขดแยงระหวาง

คร รวมทงมการตอตานในวงกวาง 9. ปญหาความขาดแคลนงบประมาณสนบสนนการศกษาระดบประถมศกษา

เนองจากรฐบาลทมงบประมาณสวนใหญกบการศกษาระดบมธยมและอดมศกษา 10. ปญหาความขาดแคลนครในภาคอสาน กลาวคอ สดสวนจานวนนกเรยนตอครอยท

ประมาณ 30 ตอ 1 11. ระบบการศกษาทาใหนกเรยนหางจากชมชน

นางกาญจนา ทองทว มลนธประชาสงคม จงหวดอบลราชธาน สภาพปญหา

1. ผตดเชอ HIV ขยายไปสกลมเยาวชนมากขน เนองจากสาเหตหลายประการ เชน การมเพศสมพนธในหมวยรน การขายบรการทางเพศของเยาวชน เปนตน

2. ปญหาการคมครองสขภาพของประชาชนในชนบท เนองมาจากความขาดแคลนสถานพยาบาล แพทย และเจาหนาทสาธารณสข ขอเสนอ

1. ควรบงคบใชพระราชบญญตสขภาพแหงชาตอยางมประสทธภาพ โดยภาคประชาชนควรมสวนรวมในการกาหนดขนตอนการปฏบต อาท การจดตงกองทนสขภาพชมชน คณะกรรมการสขภาพแหงชาต เปนตน

2. ควรจดตงคณะกรรมการสขภาพแหงชาตระดบหมบาน และประสานความรวมมอกบองคการบรหารสวนตาบล

3. ชมชนควรมสวนรวมในสถานพยาบาลของรฐ เชน การสงอาสาสมครจากชมชน ชวยงานในสถานอนามย โรงพยาบาล เปนตน

4. ควรมกฎหมายรองรบการรกษาพยาบาลแผนไทยของชมชน และควรบรรจภมปญญาการแพทยแผนไทยไวในหลกสตรการศกษา

นายคาพอง เทพาคา สมาพนธวทยชมชน จงหวดอบลราชธาน สภาพปญหา

1. หนงสอพมพทองถนมรายไดไมเพยงพอไมสามารถพงตนเองได เนองจากประชาชนบรโภคขาวสารจากสอประเภทอนมากขน

2. วทยชมชนเพมจานวนมากขน กลาวคอ ในชวง 2 ปทผานมา วทยชมชนในจงหวดอบลราชธานเพมขนจาก 7 สถาน เปนประมาณ 100 สถาน

3. วทยชมชนสงสญญาณรบกวนกนมาก เนองจากสถานวทยชมชนแตละสถาน มกาลงสงสงกวา 1 กโลวตต

4. รายการวทยชมชนสวนใหญ เนนรายการเพลงตามสมยนยม ขอเสนอ

1. ควรเรงดาเนนการจดตงคณะกรรมการกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศนแหงชาต (กสช.) เพอจดระเบยบวทยชมชน

2. ควรยกเลกขอกาหนดใหวทยชมชนเปดรบโฆษณาธรกจได 6 นาทตอ 1 ชวโมง ประชาชนควรสนบสนนทางการเงนแกผผลตรายการวทยทเปนประโยชนแกชมชน 3.

4. ตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญมาตรา 40 เพอรองรบการปฏรปสอ 5. รฐควรสนบสนนใหชมชนผลตสอดานวฒนธรรม ซงมเนอหามาจากฐานความรของ

ชมชน นายคาพอง เทพาคา นางสาวสมาพร มงคลง และนางมสยา คาแหง

1. นกการเมองครอบงาองคกรปกครองทองถน และนายกองคการบรหารตาบล มกจะเปนผมสายสมพนธกบนกการเมองระดบชาต

2. งบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนเพมสงขนมาก กอใหเกดการแสวงหาผลประโยชนจากการอนมตโครงการตางๆ

3. ขาราชการประจาพงพานกการเมองทองถนเพอแบงปนผลประโยชน 4. ปญหาระบบราชการฝงรากลกในทองถน การบรหารงานขององคกรปกครองสวน

ทองถน มกจะเปนระบบการสงการแบบราชการ

• การประชมรบฟงความคดเหนจากประชาชนครงท 3 ทจงหวดสงขลา

การประชมสมมนา “การปฏรปการเมองของภาคประชาชน: จะปฏรปการเมองอยางไรใหกนได”

วนท 25 กมภาพนธ พ.ศ. 2550 ณ หอง 210 สานกงานอธการบด มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตหาดใหญ อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา

หลกการและเหตผล

การปฏรปการเมองรอบใหมทจะเกดขนไมควรเปนเพยงการจดความสมพนธทางอานาจระหวางนกการเมอง และชนชนสงของประเทศ แตควรจะนาไปสการแกปญหาดานตางๆ ทประชาชนประสบอยใหมประสทธผลจรง หรอทเรยกวา “การปฏรปการเมองทกนได”

ของตนอยางเปนรปธรรม จงเปนหวใจของกระบวนการปฏรปการเมองทขาดไมได ในภาคใต ประชาชนประสบปญหาสาคญตางๆ มากมาย เชน การจดสรรทรพยากร

ชายฝง ปาไม ทดนทากน/ทอยอาศย การละเมดสทธชมชน สทธเกษตรกร สทธแรงงานนอกระบบ ปญหาความขดแยงในโครงการสาธารณะขนาดใหญ ทอกาซ เขอน โรงไฟฟา ปญหาเอกลกษณของชมชนและปญหาความไมสงบใน 3 จงหวดชายแดน เปนตน ทผานมาองคกรภาคประชาชนในพนทไดเรยกรองตอรฐบาล พรอมทงนาเสนอขอเสนอของตนมาอยางตอเนอง แตขอเสนอดงกลาวยงคงไมไดรบการตอบสนองตามทชมชนตองการ

สนบสนนการวจย (สกว.) รวมกบสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย ไดประสานความรวมมอกบ คณะกรรมการประสานงานองคกรพฒนาเอกชน ภาคใต (กป.อพช.ใต) และสภาอาจารยมหาวทยาลยสงขลานครนทร ในการทจะสรปบทเรยนความพยายามแกปญหาของภาคประชาชน เพอรวมกนสงเคราะหขอเสนอแนะในการปฏรปการเมองครงใหม ผานการสมมนาในหวขอ “จะปฏรปการเมองอยางไรใหกนได” ในวนท 25 กมภาพนธ 2550 ทอาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา

วตถประสงค 1. เพอเรยนรบทเรยนการตอสของประชาชนในภาคใตในการแกไขปญหาของตน 2. เพอรวมกนสงเคราะหขอเสนอในการปฏรปการเมองทจะนาไปส “การปฏรป

การเมองทกนได” ระหวางนกวชาการในโครงการฯ และประชาชน กลมเปาหมายและจานวนผเขารวมสมมนา

กลม/เครอขายปญหาชมชน และนกวชาการ นกเคลอนไหว นกพฒนาเอกชน ทไดรบผลกระทบจากการจดการทรพยากรธรรมชาต หรอปญหาอนๆ ในภาคใต จานวน 50 คน

ตวแทนสมาพนธชาวประมงพนบาน ภาคใต 2 คน ตวแทนเครอขายปาชมชน ภาคใต 2 คน ตวแทนเครอขายปฏรปทดน ภาคใต 2 คน ตวแทนเครอขายเกษตรกรรมทางเลอก ภาคใต 2 คน ตวแทนกลมคดคานโครงการทอสงกาซและโรงแยกกาซไทย-มาเลเซย 2 คน ตวแทนกลมคดคานเขอน 2 คน ตวแทนกลมการศกษาเยาวชนเพอชมชน ภาคใต 2 คน ตวแทนกลมชนกลมนอย 2 คน ตวแทนกลมแรงงานนอกระบบภาคใต 2 คน ตวแทนกลมปญหาความไมสงบ 3 จงหวดชายแดนใต 2 คน ตวแทนนกวชาการภาคประชาชน ภาคใต 10 คน ตวแทนนกเคลอนไหวภาคประชาชน ภาคใต 10 คน ตวแทนนกพฒนาเอกชน ภาคใต 10 คน

หวขอการสมมนา

1. การนาเสนอปญหาของตวแทนกลม/เครอขายปญหาชมชน และขอเสนอในการปฏรปการเมอง

2. การสงเคราะหขอเสนอการปฏรปการเมองโดยนกวชาการและนกเคลอนไหวภาคประชาชน

3. การแลกเปลยนความคดเหน วทยากร

ตวแทนชมชนจากกลม/เครอขายปญหาชมชน และนกวชาการ นกเคลอนไหว นกพฒนาเอกชน

งบประมาณ คาใชจายในการจดประชมจะมาจากงบประมาณของโครงการการสรางองคความรเพอ

การปฏรปการเมอง และ สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย

กาหนดประชมสมมนา “การปฏรปการเมองของภาคประชาชน: จะปฏรปการเมองอยางไรใหกนได”

วนท 25 กมภาพนธ พ.ศ. 2550 ณ หอง 210 สานกงานอธการบด มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา

จดโดย โครงการการสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง โดยการสนบสนนของ สกว. สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย

คณะกรรมการประสานงานองคกรพฒนาเอกชน ภาคใต(กป.อพช.ใต) สภาอาจารย มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ

8.30 - 9.00 น. ลงทะเบยน 9.00 - 11.00 น. นาเสนอปญหาของชมชนและขอเสนอในการปฏรปการเมอง/ ขายละ10 นาท โดย ตวแทนสมาพนธชาวประมงพนบาน ภาคใต

ตวแทนเครอขายปาชมชน ภาคใต ตวแทนเครอขายปฏรปทดน ภาคใต ตวแทนเครอขายเกษตรกรรมทางเลอก ภาคใต ตวแทนกลมคดคานโครงการทอสงกาซและโรงแยกกาซไทย-มาเลเซย ตวแทนกลมคดคานเขอน ตวแทนกลมการศกษาเยาวชนเพอชมชน ภาคใต ตวแทนกลมคนกลมนอยอลกราเหวย จากภเกต ตวแทนกลมแรงงานนอกระบบภาคใต ตวแทนกลมปญหาความไมสงบ 3 จงหวดชายแดนใต ตวแทนกลม/ขายอนๆ

ผดาเนนการอภปราย คณเอกชย อสระทะ ผชวยเลขาธการ กป.อพช.ใต (รบประทานอาหารวางในหอง)

11.00 - 12.00 น. แลกเปลยนความคดเหนตอประเดนปญหาทวทยากรไดนาเสนอ 12.00 - 13.00 น. พกรบประทานอาหารกลางวน 13.00 - 14.30 น. สงเคราะหขอเสนอปฏรปการเมอง

โดย ดร.เลศชาย ศรชย สานกวชาศลปะศาสตร มหาวทยาลยวลยลกษณ นพ.เกรยงศกด หลวจนทรพฒนา กรรมการสภาอาจารย หาวทยาลยสงขลานครนทร คณบรรจง นะแส เลขาธการ กป.อพช.ใต ดร..สมเกยรต ตงกจวานชย และคณะผวจย

น. พกรบประทานอาหารวาง 14.30 - 14.45 14.45 - 16.15 น. สรปและรวบรวมขอเสนอการปฏรปการเมอง

- รายชอผเขารวมสมมนา

คณสไลมาน หมดยโส คณเจะเดน อนนบรพงค คณชาญชย อนทรชย คณอบดลรามาน บบาสอ คณเจะป อนนทบรพงษ คณสมพงษ บตรเหลม คณสมเดช เสนอาลามน คณประกอบ หลวโส คณนอย แกนแทน คณชายแดน มนคามะหาง คณกรรณกา ปานดารงค คณสพตร สงขคา คณรตนาพร แปะคา คณสญญา รกขพนธ คณสชาดา สวรรณบาล คณสมณฑา วชากจ คณวศน คงประดษฐ คณธรวฒ แรอนกล คณเกรยงศกด หลว คณประเสรฐ กรรราม คณสมนก คาจาปาศกด คณอาภรณ สวรรณา คณเรงชย ตนสกล คณอานนท สเพญ คณสายญ ทองสม คณนกล โกกจ คณสมศกด ขนชานาญ คณนตตาภรณ โชตรงโรจน คณวนชย พทธมาตร คณเทพรตน จนทรพนธ

คณอเทน บตรพรหม คณสนาด ตรวรรณไชย คณประสทธ เชอเอยม คณพฒนพงศ ปลมพฒน คณบรรขณ จลภกด คณโยคนธ คาวงค คณวรชาต มอแปล คณอนนต บญโสภณ คณสมบรณ พรพเนตรพวงศ คณควง บญสนท คณปรดา พนธคง คณวชาญ เพชรรตน คณเจรญพร พลกลา คณหวนเดนหละ เจะดหมน คณภญโญ วงศมณ คณสจน แกบญสง คณบรรจง นะแส คณรตนา ปานกลบ คณเอกชย อสระทะ คณพนธ วรรณบรบรณ คณสมจต ฟงทศธรรม คณหน พภทร คณศรชย เพชรรตน คณสนธ แกวสนธ ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย รศ. วรเจตน ภาครตน ผศ. สรพรรณ นกสวน อ.ปกปอง จนวทย นายวรดลย ตลารกษ

- บนทกการรบฟงความคดเหนจากประชาชนครงท 3 นายนอย แกนแทน สมาพนธประมงพนบานภาคใต สภาพปญหา

1. ปญหาทรพยากรทางทะเลถกทาลาย เนองจากการทาประมงพาณชยขนาดใหญ เรออวนรน อวนลาก เรอปนไฟจบปลากะตก และการใชเครองมอประมงททนสมยอนๆ ในปจจบน แนวโนมการทาลายทรพยากรทางทะเล เพมขนสงมาก

2. ปญหาเจาหนาทรฐไมบงคบใชกฎหมายอยางมประสทธภาพ กลาวคอ มการลกลอบใชเครองมอประมงผดกฎหมาย โดยเจาหนาทรฐไมดาเนนการกบผกระทาความผด

3. โครงการพฒนาฐานการผลตอาหารทะเล หรอ Seafood Bank โดยมตคณะรฐมนตรเมอวนท 24 มกราคม 2547 ไดใหกรมประมงจดสรรททากน โดยการใหเอกสารสทธการเพาะเลยงสตวนาแกประชาชน รายละไมเกน 10 ไร โครงการนสรางความแตกแยกในชมชน กลาวคอ ชาวประมงพนบาน และผทใชประโยชนจากการหาของปาในพนทปาชายเลน ไมสามารถเขาไปใชประโยชนในพนททรฐไดใหเอกสารสทธสวนบคคลไปแลว และการจดสรรททากน กไมมความเทาเทยมและเปนธรรม

4. ปญหาทรพยากรชายฝงถกทาลาย เชน ปาชายเลน ปาชายหาด หญาทะเล ปะการงชายฝง หนกอง ฯลฯ เนองจากสาเหตหลายประการ เชน การระบายนาเสยของโรงงานอตสาหกรรม โรงแรม และรสอรท การใชระเบดในการจบปลา การทานากง โครงการพฒนาของรฐ เปนตน

ทงน เขตทรพยากรชายฝง นอกจากเปนแหลงทากนทสาคญของชาวบานแลว ยงเปนแหลงเพาะพนธและอนบาลสตวนา เชน ปลาพะยน เตาทะเล เปนตน

5. ปญหาการประกาศเขตอทยานแหงชาตทางทะเลทบซอนททากนของชาวบาน มผลใหชาวบานจานวนมากถกอพยพโยกยาย ถกจบกม ทผานมามการจบกมชาวประมงทอทยานแหงชาตหาดเจาไหม จงหวดระนอง มการขบไลชาวบานออกจากพนทเกาะพพ จงหวดกระบ เปนตน

6. รฐบาลหามชาวประมงใชอทยานแหงชาตเปนทพกจอดเรอ สงผลกระทบตอเรอ ประมงขนาดเลกทจาเปนตองจอดพกเรอ

7. ชาวบานสญเสยทดนและทอยอาศย เนองมาจากสาเหตหลายประการ เชน ปญหาการจดสรรทดนและอยอาศยใหม ภายหลงเหตการณสนาม ปญหานายทนรกลาพนททากนและทอยอาศยของชาวบาน และปญหาการโยกยายชาวประมงขนไปอยบนฝง

8. กฎหมายปาไมและกฎหมายอทยานแหงชาต เปนกฎหมายทลาสมย และเปนอปสรรคตอการบงคบใชรฐธรรมนญป 2540 วาดวยสทธชมชน ขอเสนอ

1. เจาหนาทรฐควรบงคบใชกฎหมายประมงอยางมประสทธภาพ และควรจบกมและลงโทษผกระทาความผดอยางจรงจง

2. ควรเพมบทลงโทษและเพมอตราโทษตอผกระทาผดกฎหมายประมง 3. ควรยกเลกโครงการ Seafood Bank 4. ควรแบงเขตการทาประมงใหเออตอชาวประมงรายยอยมากขน เชน การกนพนท

ชายฝงและพนททากนทางทะเลบางสวนไวสาหรบการทาประมงพนบาน และควรหามทาการประมงพาณชยในเขตประมงพนบาน

5. ควรใหชมชนเปนผดแลรกษา ใชประโยชน และอนรกษทรพยากรปาชายเลน ในรปแบบของปาชายเลนชมชน

6. ควรแกไขพระราชบญญตประมง พ.ศ. 2490 เพอใหชมชนเขามาจดการทรพยากร และมสวนรวมในการกาหนดนโยบายทมผลกระทบตอชมชน

7. ควรแกไขกฎหมายปาไมใหสอดคลองกบรฐธรรมนญวาดวยสทธชมชน อาท พ.ร.บ. ปาไม พ.ศ. 2484 พ.ร.บ. ปาไม พ.ศ. 2492 พ.ร.บ. อทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 พ.ร.บ. ปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 พ.ร.บ. สงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535

8. ควรจดทาแผนการจดการอทยานแหงชาตทางทะเล โดยประชาชนมสวนรวม และควรปรบปรงแนวเขตอทยานแหงชาตทางทะเลใหครอบคลมเฉพาะพนทอนรกษเทานน เชน พนทแนวปะการง หญาทะเล เปนตน

9. ควรจดทาแผนการพฒนาและฟนฟทะเลสาบสงขลา โดยชมชนมสวนรวม และรฐควรสงเสรมอาชพใหกบชาวบานรอบทะเลสาบสงขลา นายประสทธ เชอเอยม กลมอนรกษอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน สภาพปญหา

1. รฐบาลหามการทาประมงในบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน ซงชาวบานไดใชประโยชนมานบแตในอดต

2. ในปจจบนนายทนเขาไปใชประโยชนในบรเวณอาวบานดอน แมวาจะเปนพนทอนรกษชายฝงกตาม

3. ปญหาสงแวดลอมในบรเวณอาวบานดอน เชน ขยะ สารเคม เปนตน 4. ปญหาโครงการขนาดใหญของรฐ สงผลกระทบตอระบบนเวศน 5. รฐไมสงเสรมการตงชมชนชายฝงทะเล และไมสนบสนนการทาประมงพนบาน

ขอเสนอ 1. รฐควรกาหนดเขตการเพาะเลยงสตวนา และเขตการทาประมงพนบานใหชดเจน 2. เจาหนาทรฐควรดาเนนการกบผกระทาผดกฎหมายประมง เชน การทาประมงของ

เรอประมงอวนรน อวนลาก ภายในเขต 3,000 เมตรจากขอบนาตามแนวชายฝงทะเล 3. ควรรบรองสทธชมชมชายฝงทะเล เพอใหชมชนดแลและจดการทรพยากรธรรมชาต 4. ไมควรอนญาตใหมการดาเนนการโครงการขนาดใหญในบรเวณอาวบานดอน

นายสายญ ทองสม และนายอานนท สเพญ เครอขายปาชมชนภาคใต สภาพปญหา

1. รฐบาลประกาศเขตปาสงวนและเขตรกษาพนธสตวปา ทบซอนททากนเดมของชาวบาน เชน ในป 2518 รฐบาลประกาศเขตรกษาพนธสตวปาเทอกเขาบรรทด ครอบคลมพนทในหลายจงหวด เชน จงหวดตรง จงหวดพทลง จงหวดนครศรธรรมราช สงผลใหชาวบานจานวนมากกลายเปนผบกรกปา ถกจบกม และถกดาเนนคด

2. ประชาชนไมไดรบการคมครองสทธชมชนตามรฐธรรมนญป 2540 เชน ในมาตรา 46 กาหนดใหชมชนมสวนรวมในการจดการ บารงรกษา และใชประโยชน จากทรพยากรธรรมชาต และมาตรา 56 กาหนดสทธของบคคลในการมสวนรวมกบรฐและชมชน ในการบารงรกษา และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

ในทางปฏบตเจาหนาทของรฐมกอางวา การบงคบใชกฎหมายตองเปนไปตามกฎหมาย

ปาไมทมอยเดม เนองจากยงไมมการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญ ทงน รฐธรรมนญมาตรา 6 บญญตไววา รฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดของประเทศ

บทบญญตของกฎหมาย กฎ หรอขอบงคบ ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญน บทบญญตนนเปนอนบงคบใชมได

3. หนวยงานรฐไมตอบสนองตอการรองเรยนจากชาวบาน ยกตวอยางเชน ในกรณ

นายทนรกทดนสาธารณะ ในจงหวดนครศรธรรมราช และจงหวดกระบ ชาวบานไดรองเรยนไปยงหนวยงานของรฐ แตกไมไดรบการตอบสนองแตอยางใด

นอกจากน ชาวบานในจงหวดนครศรธรรมราช ไดยนหนงสอรองขอใหทางจงหวด

เปดเผยขอมลทดนสาธารณะ เชน จานวนพนทปาไม จานวนทดนสาธารณะ และจานวนทดนสาธารณะทเอกชนครอบครอง แตหนวยงานรฐไมเปดเผยขอมลแตอยางใด

4. ปญหาเจาหนาทรฐใชความรนแรงในการสลายการชมนมของชาวบาน แมวาชาวบานไดใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญกตาม ขอเสนอ

1. ควรแกไขกฎหมายปาไมใหสอดคลองกบรฐธรรมนญป 2540 วาดวยสทธชมชน และควรตดวล “ทงนตามทกฎหมายบญญต” ออกจากบทบญญตของรฐธรรมนญวาดวยสทธชมชน

2. ควรตราพระราชบญญตปาชมชน 3. ควรใหหนวยงานของกรมปาไมและกรมอทยานแหงชาต ขนตรงตอองคกรปกครอง

ทองถน เพอใหการจดการปาไมสอดคลองกบสภาพปญหาในแตละพนท นายวจารณ ปนสข เครอขายปฏรปทดนเพอคนจนภาคใต สภาพปญหา

1. รฐบาลไมอนญาตใหชาวบานใชประโยชนพนทปาเสอมสภาพ แตกลบมนายทนบกรก โดยไมถกดาเนนคด

2. รฐบาลประกาศเขตปาสงวนทบททากนของชาวบาน เชน การประกาศเขตอทยานแหงชาตใตรมเยนในป 2544

3. ปญหาการขยายพนททากนโดยการบกรกปา เนองจากจานวนประชากรเพมสงขน 4. หนวยราชการเปลยนแปลงเอกสารสทธทดนสาธารณะ ใหกลมธรกจเขามาใช

ประโยชน 5. กฎหมายใหอานาจแกเจาหนาทรฐใชดลยพนจในเรองตางๆ ในขอบเขตทกวาง

เกนไป ขอเสนอ

1. ควรเพมเตมบทบญญตในรฐธรรมนญวาดวยการปฏรปทดน โดยมสาระสาคญคอ การจากดการถอครองทดนของเอกชน เพอจดสรรใหประชาชนอยางเปนธรรม

2. ควรบญญตไวในรฐธรรมนญวา รฐบาลตองเปดเผยขอมลจานวนทดนสาธารณะทวประเทศ จานวนทดนทถอครองโดยเอกชน และจานวนพนทปาเสอมสภาพ ภายในระยะเวลา 3 ป

3. ควรทบทวนการประกาศเขตพนทปาสงวนใหสอดคลองกบสภาพพนท 4. ควรบงคบใชพระราชบญญตการจดสรรทดนเพอการครองชพ พ.ศ. 2511 ใหม

ประสทธภาพ

5. รฐควรจดสรรทดนสาธารณะซงไมมการใชประโยชนใหแกชาวบานไรทดนทากน หรอนามาใหเชา

6. ควรใหภาคประชาชน และองคกรชมชน มสวนรวมในการจดสรรทรพยากรมากขน 7. ควรปรบปรงระบบการคดเลอกและการประเมนเจาหนาทกรมปาไม 8. ควรกาหนดบทลงโทษเจาหนาทรฐทละเมดสทธเสรภาพของประชาชน ไวใน

รฐธรรมนญ นายสไลมาน หมดยโซะ เครอขายคดคานโครงการทอสงกาซ และโรงแยกกาซไทย-มาเลเซย สภาพปญหา

1. นโยบายการพฒนาอตสาหกรรม สงผลกระทบตอสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต

2. การควบคมมลพษจากโรงงานอตสาหกรรม ไมมประสทธภาพ 3. ปญหาการอพยพโยกยายชาวบานออกจากพนทกอสรางโครงการขนาดใหญ เชน

โครงการเขอนผลตกระแสไฟฟาและการชลประทาน โครงการทอสงกาซและโรงแยกกาซไทย-มาเลเซย เปนตน

4. ปญหาชาวบานสญเสยอาชพดงเดม เนองจากนโยบายพฒนาอตสาหกรรม และโครงการขนาดใหญของรฐบาล เชน อาชพประมง อาชพเกษตรกรรม เปนตน

5. ปญหาการละเมดสทธเสรภาพของประชาชนในการชมนมตามรฐธรรมนญป 2540 เชน การจบกมชาวบานผชมนมคดคานโครงการทอสงกาซไทย-มาเลเซย

6. การจดทารายงานการศกษาผลกระทบดานสงแวดลอมจากโครงการรฐ ไมมความเปนกลาง ผลการศกษาสวนใหญ สนบสนนการดาเนนการโครงการ เชน โครงการทอสงกาซ และโรงแยกกาซไทยมาเลเซย เปนตน

7. รฐบาลไดออกพระราชกฤษฎกา เวนคนทดน “วะกฟ” เพอดาเนนการโครงการทอสงกาซและโรงแยกกาซไทย-มาเลเซย การเวนคนดงกลาวถอวาขดตอหลกศาสนาอสลาม กลาวคอ ทดน ”วะกฟ” เปนทดนซงชาวมสลมไดอทศใหแกพระผเปนเจา เพอใชเปนสาธารณะประโยชน โดยหามมใหมการโอนสทธ หรอซอ-ขาย

8. เจาหนาทตารวจ และเจาหนาทกรมปาไม เลอกปฏบตตอผบกรกทดนสาธารณะและปาสงวน ยกตวอยางเชน เจาหนาทตารวจดาเนนคดกบชาวบานทบกรกทดนสาธารณะ แตไมดาเนนคดกบนายทน และเจาหนาทผออกเอกสารสทธใหแกนายทน

9. ปญหาการทาประชาพจารณ ในกรณโครงการทอสงกาซไทย-มาเลเซย หนวยงานรฐไดเกณฑชาวบาน และจายเงนใหแกชาวบาน เพอเขารวมสนบสนนการดาเนนการโครงการฯ รวมทงการประชาพจารณใชระยะเวลาจากด ไมครอบคลมในทกประเดนปญหา

ทงน ในกรณเจาหนาทตารวจสลายการชมนมของกลมชาวบานทคดคานโครงการทอสงกาซไทย-มาเลเซย อาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ชาวบานไดรองเรยนไปยงคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต และฟองศาลปกครอง คณะกรรมการสทธมนษยชนฯ ชวา ชาวบานไดใชสทธการชมนมตามรฐธรรมนญ และศาลปกครองกตดสนใหรฐตองชดใชคาเสยหายแกชาวบาน เนองจากเปนการกระทาความผดโดยรฐ

นอกจากน ชาวบานไดฟองศาลปกครองวา การดาเนนโครงการทอสงกาซไทย-

มาเลเซย เปนขนตอนทมชอบดวยกฎหมาย กลาวคอ การกอสรางโครงการฯ ไดเรมตนขน กอนทรายงานผลกระทบดานสงแวดลอม จะผานการพจารณาจากคณะกรรมการ ในปจจบน คดดงกลาวยงอยในกระบวนการพจารณาของศาลปกครอง ขอเสนอ

1. ชาวบานควรรวมตวกน เพอเรยกรองใหรฐบาลแกปญหา ไมควรหวงพงรฐธรรมนญ เพยงอยางเดยว

2. ประชาชนควรมสวนรวมในการกาหนดทศทางการพฒนาประเทศ 3. หนวยงานรฐ และเจาหนาทตารวจ ตองบงคบใชกฎหมายอยางเปนธรรมและเสมอ

ภาค 4. ควรระบไวในรฐธรรมนญวา รฐไมสามารถเวนคนทดนหรอศาสนสถาน ซงขดตอ

หลกการศาสนาอสลาม นายประเสรฐ กรรราย เครอขายชมชนเปนสขภาคใต

1. ปญหานโยบาย สปก. 4-01 กลาวคอ รฐบาลไดแจกจายทดนของรฐใหแกนายทน และเครอญาตของเจาหนาทของรฐ

2. ปญหาโครงการชลประทานขนาดใหญ สงผลกระทบตอสงแวดลอม รวมทงมการอพยพชาวบานออกจากพนททากนของตน

3. ปญหาสขภาพของประชาชน และปญหาสาธารณสขในชมชน 4. ชมชนขาดคณธรรม มการแกงแยงแขงขนกนภายในชมชนมากขน

นายธรวฒ แลนกล ศนยพลเมองเดก สภาพปญหา

1. เดกควรมสวนรวมในสงคมมากขน และควรมสทธเทาเทยมกบผใหญ เชน สทธในการตดสนใจเรองทเกยวของกบตนเอง

2. เดกทกคนควรไดรบการประกนการศกษา 12 ป อยางทวถงและเทาเทยม โดยไมเสยคาใชจาย ในปจจบนยงมเดกในวยเรยนจานวนมากไมไดรบการศกษา เชน ผพการ เดกไรสญชาต เปนตน

3. ควรปรบปรงใหโรงเรยนมความทนสมย และควรปรบปรงใหหลกสตรการศกษาสอดคลองกบทองถนมากขน

4. ควรปรบปรงเนอหาสอโทรทศนใหเหมาะสมกบเดก และจดตงสถานโทรทศนสาหรบเดก ควรใหเดก สามารถแสดงความคดเหนผานรายการโทรทศนสาธารณะ

5. ควรจดตงสภาเดก เพอรวบรวมขอคดเหนจากเดก นาเสนอสสงคม

นายสเชตน สวรรณชาตร สหภาพแรงงานการรถไฟแหงประเทศไทย ปญหานายจางแทรกแซงการรวมตวจดตงสหภาพแรงงานของลกจาง และนายจางมกจะเลกจางผรเรมกอตงสหภาพแรงงาน ขอเสนอ

1. ควรแกไขเพมเตมบทบญญตในรฐธรรมนญมาตรา 45 วา รฐตองสงเสรมและคมครองสทธเสรภาพในการรวมตวของประชาชน เพอจดตงสมาคม สหภาพ สหพนธ สหกรณ กลมเกษตรกร ฯลฯ เพอตอรองผลประโยชนของตน

2. รฐบาลไทยควรใหสตยาบนรบรองอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ( ILO) ในมาตรา 87 และ 98 กลาวคอ สทธในการรวมตวของผใชแรงงาน

3. ควรยกเลกขอบงคบใหผสมคร ส.ส. และ ส.ว. ตองมวฒการศกษาระดบปรญญาตร เนองจากผใชแรงงานสวนใหญ ไมจบการศกษาระดบปรญญาตร

4. ควรแกไขรฐธรรมนญมาตรา 87 โดยระบวา การปฏรปเศรษฐกจตองสอดคลองกบความตองการของประชาชน และรฐตองไมดาเนนนโยบายแปรรปรฐวสาหกจ นางสาวพนธ วรรณบรบรณ เครอขายแรงงานนอกระบบ

แรงงานนอกระบบม 2 ประเภทคอ 1. แรงงานถกกฎหมาย แตไมไดรบการคมครองจากกฎหมายแรงงาน เชน ผใชแรงงานในระบบการจางงานแบบชวคราวและการจางงานแบบรบเหมาชวง 2. แรงงานตางดาวทผดกฎหมาย

1. กฎหมายแรงงานเปนอปสรรคตอการคมครองสทธแรงงาน เชน ในมาตรา 45 จากดสทธในการรวมตวของลกจางชวคราวในการกอตงสหภาพแรงงาน

2. กฎหมายแรงงานคมครองเฉพาะผใชแรงงานในโรงงาน สถานประกอบการ และสมาชกสหภาพแรงงาน เทานน แรงงานนอกระบบจงไมไดรบการคมครองในหลายดาน อาท คาจางแรงงานขนตา การลาหยด และสวสดการดานตางๆ

3. กฎหมายแรงงานไมคมครองแรงงานตางดาว แรงงานตางดาวจงไดรบคาจางในอตราตามาก คอประมาณ 50 บาทตอวน

4. แรงงานชวคราวขาดความมนคงในการทางาน และยงทาใหขาดโอกาสในการพฒนาทกษะแรงงาน

5. นายจางไมตองรบผดชอบตออบตเหตจากการทางาน และผลกระทบดานสขภาพของแรงงานนอกระบบ ยกตวอยางเชน ผรบงานบางประเภทมาทาทบาน อาจมความเสยงตออนตรายจากสารเคม เปนตน ขอเสนอ

1. ควรทาสญญาจางงานแรงงานชวคราวและแรงงานรบเหมาชวง อยางเปนลายลกษณอกษร

2. นายจางควรแจงขอมลการจางงานแรงงานนอกระบบแกกรมแรงงาน อยางครบถวน เพอใหกรมแรงงานสามารถตรวจสอบเงอนไข และสภาพการจางงานได

3. ควรแกไขกฎหมายคมครองแรงงานใหครอบคลมถงแรงงานนอกระบบ นายสภทร แสงคา กรรมการเครอขายสลม 4 ภาค

1. ปญหาชมชนแออดขยายตวมากขน โดยเฉพาะในเขตเมอง เนองจากการผลตในภาคเกษตรลมเหลว เกษตรกรจงอพยพเขามาทางานในเมอง

2. ปญหาการครอบครองทดนโดยไมมเอกสารสทธ ขอเสนอ

1. ควรจดสรรทดนสาธารณะซงไมมการใชประโยชนใหแกผไรทอยอาศย เชน ทดนของการรถไฟ จงหวดสงขลา เปนตน

2. ควรออกกฎหมายรบรองการครอบครองทดนของผไรทอยอาศย นายปรชา มนคง เครอขายสทธเกษตรกร

1. ปญหาราคาผลผลตทางการเกษตรตกตา 2. การประกนราคาผลผลตทางการเกษตรลมเหลว 3. ปญหาเกษตรกรขาดแคลนปจจยการผลต เชน ทดน เงนทน เปนตน

4. รฐบาลสนบสนนใหเกษตรกรปลกพชชนดเดยวเพอขาย รวมทงสงเสรมใหเกษตรกรใชปยเคมและสารเคม ผลกคอ เกษตรกรไมสามารถพงตนเองได นอกจากน การใชปยและสารเคมทาใหดนเสอมคณภาพ และสภาพแวดลอมถกทาลาย

5. นโยบายการจดสรรพนทเพาะปลกของรฐบาลลมเหลว เชน พนทสวนยาง สวนปาลม เปนตน

6. นโยบายการคาเสร และตลาดเสร ทาลายเกษตรกรรายยอย 7. เกษตรกรพงพงปจจยการผลตจากภายนอก เชน เมลดพนธพช สารเคมกาจด

ศตรพช ปยเคม และเทคโนโลยการเกษตรตางๆ

ขอเสนอ 1. ควรแกไขรฐธรรมนญป 2540 มาตรา 87 โดยระบวา รฐควรสนบสนนระบบ

เศรษฐกจพอเพยง เปนธรรม และยงยน 2. รฐควรจดตงองคกรมหาชนเกษตรกรรมยงยน เพอสนบสนนการดาเนนการของ

องคกรเกษตรกรและภาคประชาชน ในการพฒนาเกษตรกรรมแบบยงยน 3. รฐควรสนบสนนปจจยการผลตแกเกษตรกร เชน ทดน พนธพช แหลงนา และ

เงนทน 4. รฐควรสงเสรมเกษตรกรรมทางเลอก 5. รฐควรสนบสนนการรวมตวกนของเกษตรกร เชน สหกรณการเกษตร เปนตน 6. รฐควรสนบสนนและคมครองเกษตรกรในการพฒนาพนธขาว โดยใหชมชนเปน

เจาของพนธขาวและพนธพช 7. รฐควรกระจายสทธในการถอครองทดนอยางทวถงและเปนธรรม ควรจากดการถอ

ครองทดน และควรจดสรรทดนใหแกเกษตรกรรายยอย 8. ควรปรบปรงระบบภาษทดนและภาษมรดก เปนภาษกาวหนา 9. รฐควรดาเนนนโยบายการเกษตรบนหลกการความมนคงทางอาหารของประเทศ 10. รฐควรใชนโยบายทเออตอการดารงวถชวตดงเดมของชาวบาน 11. ควรกาหนดไวในรฐธรรมนญวา ในการทาความตกลงการคาเสร (FTA) ตองใหภาค

ประชาชนมสวนรวม และตองผานความเหนชอบจากรฐสภา 12. รฐควรเปดโอกาสใหเกษตรกรมสวนรวมในการจดทานโยบายการพฒนาประเทศ

นางอาภรณ สวรรณา และนางสาวสมจตร คาลาปาศกด เครอขายคนทางานดานเอดส จงหวดสงขลา สภาพปญหา

1. ปญหาผตดเชอ HIV ถกละเมดสทธ เชน หนวยงานรฐบางแหงกาหนดใหผสมครงาน ตองแสดงผลการตรวจเลอด กอนรบเขาทางาน

2. โรงเรยนปฏบตตอนกเรยนผตดเชอ HIV อยางไมเหมาะสม เชน โรงเรยนบางแหงจดทนงในชนเรยนใหนกเรยนผตดเชอ แยกออกจากนกเรยนทวไป

3. ยาตานทานเชอ HIV มราคาแพง ผตดเชอทมรายไดนอยไมสามารถเขาถงยาได ขอเสนอ

1. รฐควรมนโยบายอดหนนการผลตยาตานเชอ HIV 2. ควรผลกดน พระราชบญญตหลกประกนสขภาพทวหนา ใหประชาชนเขาถงการ

บรการดานสขภาพ อยางทวถงและเทาเทยม 3. รฐควรเปดเผยขอมลอยางรอบดานในการดาเนนนโยบายทสงผลกระทบตอการ

เขาถงยาของผตดเชอ ตลอดจนการรกษาพยาบาล เชน การทา FTA 4. รฐควรสงเสรมการใชถงยางอนามยอยางทวถง 5. รฐควรคมครองสทธของผตดเชอโดยเทาเทยมกบบคคลทวไป เชน พนกงานบรการ

นกเรยน ขาราชการ เปนตน ภาคประชาชนควรรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถนในการทางานดานสขภาพ 6.

นายสชน แกวสง เครอขายวทยชมชนภาคใต

1. ปญหาการจดสรรคลนความถวทยชมชนยงไมมความชดเจน และซาซอนกน 2. วทยชมชนสวนใหญ เปนวทยเชงพาณชย

ขอเสนอ

1. ในการจดสรรคลนความถวทยควรแบงออกเปน วทยชมชนของชาวบาน วทยทองถนเชงพาณชยในระดบจงหวด และวทยของรฐบาล

2. วทยชมชนควรดาเนนการโดยประชาชนในระดบตาบลและหมบาน สวนวทยทองถนเชงพาณชยในระดบจงหวด ควรดาเนนการโดยผประกอบการขนาดกลาง และขนาดยอม

3. ควรตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญเพอรองรบการปฏรปสอ นายกวง โกกจ เครอขายกลมชาตพนธ

ชนเผาในภาคใตหรอชาวเล ประกอบดวย ชนเผามอรแกน และอรกราโวย สวนใหญอยในพนทฝงทะเลอนดามน เชน จงหวดภเกต จงหวดสตล จงหวดกระบ และจงหวดระนอง

สภาพปญหา 1. ชาวเลจานวนกวา 200 ครวเรอน ยงไมไดรบการลงรายการสญชาตไทย (การลง

รายการบคคลในทะเบยนบาน) และไมมบตรประชาชน 2. ชาวเลทไมมบตรประชาชน ไมสามารถรบบรการจากรฐได เชน บรการดานสขภาพ

การศกษา เปนตน 3. เจาหนาทรฐมกมองวาชาวเลเปนปญหาดานความมนคง จงไมดาเนนการ

ลงทะเบยนสญชาตอยางจรงจง 4. ชาวเลทไดรบสญชาตไทยสวนใหญไมมทดนทากน และมปญหาในการประกอบ

อาชพ 5. การทองเทยวขยายตวเขาไปในพนททากนของชาวเล

ขอเสนอ

1. ควรดาเนนการลงทะเบยนสญชาตแกชาวเลทยงไมไดรบสญชาตไทย 2. ควรประกนสทธของชาวเลในการรบบรการจากรฐ 3. รฐควรกระจายการถอครองทดนให แกผไมมทดนทากน หรอใหสทธในทดนแก

ชาวเล

ภาคผนวกท 2 รายชอผทรงคณวฒจานวน 72 คน

1. ดร. สมคด เลศไพฑรย 2. ดร. ปรญญา เทวานฤมตรกล 3. คณประสงค เลศรตนวสทธ 4. คณชวส ฤกษศรสข 5. ดร. วษณ วรญ 6. ดร. ชยวฒน สถาอานนท 7. ดร. เกษยร เตชะพระ 8. คณการณ ใสงาม 9. คณปรด หรญพฤกษ 10. คณมาลรตน แกวกา 11. คณวญ อฬารกล 12. คณสมบรณ ทองบราณ 13. คณวงศพนธ ณ ตะกวทง 14. พญ. มาลน สขเวชชวรกจ 15. คณคณน บญสวรรณ 16. คณอภสทธ เวชชาชวะ 17. คณสาทตย วงศหนองเตย 18. คณจรนทร ลกษณวศษฏ 19. คณกษต ภรมย 20. ศ.ดร. สรพล นตไกรพจน 21. รศ.ดร. อรรถจกร สตยานรกษ 22. รศ. สายชล สตยานรกษ 23. ผศ. เกรยงศกด เชษฐพฒนะวนช 24. รศ. สมเกยรต ตงนโม 25. อ. ชชวาลย ปญปน 26. คณชานาญ จนทรเรอง 27. ศ.ดร. จรส สวรรณมาลา 28. ศ. ดร.อนสรณ ลมมณ 29. น.พ. นรนดร พทกษวชระ 30. ศ.ดร. สรพล นตไกรพจน 31.

32. ผศ. ทวศกด สทกวาทน 33. ดร. ณฐฐา วนจนยภาค 34. ดร. กนกกาญจน อนแกนทราย 35. ผศ.ดร. จรวรรณ ภกดบตร 36. คณศทธนา วจตรานนท 37. คณภมรรตน ตนสงวนพงษ 38. รศ.ดร. นครนทร เมฆไตรรตน 39. รศ.ดร. สวนย ภรณวลย 40. ศ.น.พ. ประเวศ วะส 41. ศ. ดร. อมร จนทรสมบรณ 42. คณนกร จานง 43. คณวทยา แกวภราดย 44. คณจาลอง ครฑขนทด 45. ศ.ดร. สมบต จนทรวงศ 46. รศ.ดร. เจมศกด ปนทอง 47. รศ.ดร. มนตร รปสวรรณ 48. ศ. รงสรรค ธนะพรพนธ 49. ดร.อมมาร สยามวาลา 50. ผศ.ดร.อภชาต สถตนรามย 51. ศ.ดร. ชยอนนต สมทวณช 52. ดร. เอนก เหลาธรรมทศน 53. ศ.ดร. บวรศกด อวรรณโณ 54. ศ.ดร. อสสระ นตทณฑประภาส

คณยวรตน กมลเวชช 55. 56. อ. แกวสรร อตโพธ 57. ศ.ดร. ดเรก ปทมสรวฒน 58. รศ.ดร. สกนธ วรญวฒนา 59. รศ.ดร. ปทมาวด โพชนกล ซซก 60. ผศ.ดร. ชยยนต ประดษฐศลป 61. คณอดม ไกรวตนสสรณ 62. คณสรยะใส กตะศลา รศ.ดร. จร วจตรวาทการ

63. คณพภพ ธงไชย 64. คณนตรฐ ทรพยสมบรณ 65. คณสมศกด โกศยสข 66. คณรสนา โตสตระกล 67. ผศ. สมชาย ปรชาศลปกล 68. คณหญงจารวรรณ เมณฑกา 69. ศ.ดร. นธ เอยวศรวงศ 70. ดร. คณต ณ นคร 71. รศ.ดร. สงศต พรยะรงสรรค 72. รศ.ดร. สรศกด ลขสทธวฒนกล

ภาคผนวกท 3 สรปการสมภาษณผทรงคณวฒ

สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 1 วนท 21 กรกฎาคม 2549 สถานท ตกโดม มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผใหสมภาษณ ศ. ดร.สมคด เลศไพฑรย และดร. ปรญญา เทวานฤมตรกล สภาพปญหา

ภายใตรฐธรรมนญฉบบปจจบน การตรวจสอบการใชอานาจรฐ เปนปญหาสาคญอนดบแรกทตองแกไข การทาใหรฐบาลเขมแขงตามรฐธรรมนญฉบบปจจบนถอวา ประสบความสาเรจมาก แตมขอออนคอ การตรวจสอบการใชอานาจรฐไมมประสทธภาพ วฒสภาเปนองคกรหลกในระบบตรวจสอบการใชอานาจรฐ การปฏรปการเมองครงท 2 จะตองเนนการตรวจสอบการใชอานาจรฐโดยการปฏรปวฒสภา โดยไมจาเปนตองลดความเขมแขงของฝายบรหารลงมาก (สมคด)

ปญหาหลกจากการใชรฐธรรมนญป 2540 ทผานมา คอ 1) พรรคการเมองแทรกแซง

องคกรอสระ ตงแตในชนของกรรมการสรรหาองคกรอสระ รฐบาลเขามาแทรกแซงการตรวจสอบขององคกรอสระในเรองตางๆ เชน การตรวจสอบการคอรปชน 2) การตรวจสอบฝายบรหารโดยสภาผแทนราษฎรไมมประสทธภาพ หวหนาฝายบรหารสามารถควบคมสภาผแทนราษฎรไดเกอบทงหมด เนองมาจากพรรคการเมองไมมประชาธปไตยภายในพรรค ส.ส. ตกอยใตอาณตของพรรคการเมอง (ปรญญา) วฒสภา วฒสภาในฐานะองคกรททาหนาทในระบบตรวจสอบการใชอานาจของรฐ

วฒสภาเปนกลไกสาคญของระบบการตรวจสอบการใชอานาจของรฐ กลาวคอ วฒสภามอานาจในการคดเลอก ใหความเหนชอบ และถอดถอน บคคลผเขามาดารงตาแหนงในองคกรอสระ ในปจจบนวฒสภาถกแทรกแซงจากฝายการเมอง วฒสมาชกบางสวนเปนผทมความสมพนธใกลชดกบนกการเมองและพรรคการเมอง ทาใหระบบตรวจสอบการใชอานาจรฐลมเหลว

เพอแกไขปญหาดงกลาว จงควรแกไขทมาของวฒสภาโดยใชระบบผสม กลาวคอ องคประกอบของวฒสภาควรมาจากทงการแตงตง และการเลอกตงทางออม หรอการแตงตง ผสมกบการเลอกตงโดยตรงกได

การเลอกตงทางออม

วฒสภาอาจมาจากการคดเลอกโดยตวแทนของกลมตางๆ จากทกภาคสวนของสงคม

อยในรปแบบคลายกบสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สภาทปรกษาเปนรปแบบทใชกนในหลายประเทศ ยกตวอยาง เชน ในประเทศฝรงเศส สภาทปรกษามทมาจากตวแทนของสมาชกสภาเทศบาล สมาชกสภาทองถน เปนตน อยางไรกตาม การทาหนาทหลกของวฒสภาฝรงเศส คอการทาหนาททางดานนตบญญต (สมคด)

สมาชกวฒสภาทมาจากการแตงตงถอวาไมมทมาของความชอบธรรม สมาชกวฒสภา

ตองมาจากเลอกตงโดยตรง ในการปฏรปวฒสภาอาจกาหนดใหเขตเลอกตงวฒสมาชกใหญกวาเขตเลอกตง ส.ส. อยางไรกตาม หากวฒสมาชกเปนผทมความใกลชดกบ ส.ส. เราอาจจะไมมความจาเปนตองมวฒสภา การมสภาเดยวอาจเปนทางเลอกหนง (ปรญญา)

ตอขอเสนอใหเขตการเลอกตงวฒสมาชกเปนเขตเดยวทงประเทศ ผลทเกดขนคงไม

แตกตางไปจากในปจจบนมากนก เนองจากวฒสมาชกกยงคงใชฐานเสยงการเลอกตงของ ส.ส. นอกจากนพรรคการเมองกยงคงปรบตวตอระบบการเลอกตงใหมนได (สมคด) การเหลอมระยะเวลาดารงตาแหนงของ ส.ส. และวฒสมาชก อาจเปนอกแนวทางหนงในการแกปญหาการครอบงาจากฝายบรหารได (คณะผวจย) วฒสภาในฐานะองคกรททาหนาทดานนตบญญต

การทาหนาทนตบญญตของวฒสภาถอวาอยในระดบทด กลมสมาชกวฒสภาทมาจากภาคประชาชนและองคกรเอกชน มบทบาทสงในการผลกดนกฎหมายตางๆ วฒสภาเปนชองทางหนงทเปดโอกาสใหตวแทนจากกลมองคกรภาคประชาชน เขามามบทบาทในระบบการเมอง (สมคด)

ในอดต วฒสภาของไทยมลกษณะเปนพฤฒสภา (สภาพเลยง) วฒสมาชกจงมคณวฒสง

กวาสมาชกสภาผแทนราษฎร เชนเดยวกบ House of Lords ของประเทศองกฤษ แตในปจจบน รฐสภาของไทยมพฒนาการมาในระดบหนง จงอาจไมจาเปนตองมวฒสภา หากไมมวฒสภา การทาหนาทดานนตบญญตจะไมประสบปญหาแตอยางใด (ปรญญา)

หนาทของวฒสภาในการกลนกรองกฎหมายกอาจไมมความจาเปนอกเชนกน เหนไดจากทผานมา กฎหมายบางฉบบทประชาชนเขาชอเสนอตอรฐสภาไดถกแกไขเนอหาในชนของวฒสภา เชน พ.ร.บ. ปาชมชน เปนตน (ปรญญา) ภายใตรฐธรรมนญปจจบน ถาวฒสภาแกไขรางกฎหมายมากเกนไป สภาผแทนราษฎรยงมอานาจในการแกไขไดอก (คณะผวจย) องคกรอสระ

ปญหาองคกรอสระถกแทรกแซงจากฝายบรหารและพรรคการเมองเกดขนมาจาก 1) การคดเลอกบคคลผดารงตาแหนงในองคกรอสระในขนตอนสดทายอยทวฒสภาเพยงองคกรเดยว 2) องคประกอบของคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระถกครอบงาไดงาย

การแกไขปญหาดงกลาวจงควรจะ 1) กระจายอานาจการคดเลอกบคคลผดารงตาแหนง

ในองคกรอสระไปยงองคกรอนๆ นอกเหนอจากวฒสภา เพอใหเกดการคานอานาจระหวางกน เชน วฒสภามอานาจเฉพาะการคดเลอกคณะกรรมการปองกนและปราบปราบการทจรตแหงชาต (ปปช.) องคกรเดยว 2) คณะกรรมการสรรหาองคกรอสระควรจะตองมทมาจากหลายองคกรมากยงขน เชน ตวแทนจากศาลปกครอง ศาลยตธรรม ศาลรฐธรรมนญ เปนตน (สมคด) สาหรบคณะกรรมการสรรหาบคคลทจะเขามาดารงตาแหนงในคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ควรตดตวแทนจากพรรคการเมองออกไป (ปรญญา)

ปญหาอกประการหนงของ กกต. คอรฐธรรมนญใหอานาจ กกต. มากเกนไป กลาวคอ

กกต. มทงอานาจบรหาร นตบญญต และตลาการ โดยเฉพาะ อานาจตลาการ เชน การตดสนวา ส.ส. กระทาผดกฎหมายเลอกตงหรอไม หรอการตดสนใหการเลอกตงเปนโมฆะ ดงนน จงควรโอนอานาจตลาการของกกต. ไปใหศาลในการพจารณาเรองดงกลาว (ปรญญา) 3) บคคลผดารงตาแหนงในองคกรควรจะมระยะเวลาดารงตาแหนงทเหลอมกน ซงเปนรปแบบทใชในตางประเทศ เชน คณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาตของสหรฐ มระยะเวลาดารงตาแหนงเหลอมกน กรรมการบางสวนจะเขามาทาหนาทแทนกรรมการเดมทหมดวาระลงไป องคกรอสระกจะไมถกครอบงาโดยคนกลมเดยว (คณะผวจย) ฝายบรหาร

ฝายบรหารทเขมแขงไมถอวาเปนปญหาสาคญของการเมองไทย ในปจจบน ฝายบรหารมความเขมแขงจาก 2 สาเหตคอ 1) เงอนไขตามรฐธรรมนญ 2) คณสมบตเฉพาะของฝายบรหารชดปจจบน และนายกรฐมนตร เชน การสรางนโยบายของรฐบาลทสรางความนยมตอประชาชน กาลงเงนของพรรคการเมอง และการรวมพรรคอนเขามาเปนพรรคตนเอง

เงอนไขของรฐธรรมนญทควรแกไข เชน การหาม ส.ส. เปนรฐมนตร การเสนอชอนายกรฐมนตรคนใหมกาหนดให ส.ส. ตองเขาชอยนถอดถอนกอน การอภปรายไมไววางใจทตองใชเสยงในสภาผแทนราษฎรจานวน 2 ใน 5 ของจานวน ส.ส. อาจลดลงเหลอ 1 ใน 5 เปนตน

อยางไรกตาม หลกการรฐบาลเขมแขงไมเปนปญหาของระบบการเมอง รฐบาลท

เขมแขงเกดขนไดยาก รฐบาลปจจบนมความเขมแขงเกดมาจากตวบคคล โดยเฉพาะนายกรฐมนตรซงถอวาเปนกรณพเศษ เราจงไมควรแกไขรฐธรรมนญเพอแกปญหาน การปฏรปการเมองครงท 2 เรายงคงตองการรฐบาลทเขมแขงอย

ปญหาการอยในตาแหนงของนายกรฐมนตรในระยะเวลายาวนาน เปนปญหาสงคม

วทยาการเมองไทย กลาวคอ ประชาชนไมเคยชนกบการทนายกรฐมนตรอยในตาแหนงยาวนาน เพอแกปญหาน เราอาจจากดการดารงตาแหนงนายกรฐมนตรไมใหตดตอกนเกน 2 สมย (สมคด)

ในระบอบรฐสภานน เราไมควรจากดจานวนวาระการดารงตาแหนงนายกรฐมนตร แต

ในระบบประธานาธบด ประชาชนเลอกประธานาธบดโดยตรง และประธานาธบดมอานาจมาก รฐธรรมนญจงจากดอานาจในการดารงตาแหนงประธานาธบดไว ทงน ในระบอบประธานาธบด ถงแมวาสมาชกสภาผแทนราษฎรและประธานาธบดอาจจะมาจากพรรคการเมองเดยวกน แตกมาจากการเลอกตงคนละครงกน (ปรญญา) สทธเสรภาพของประชาชน

การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนตามรฐธรรมนญเปนประเดนทเปนปญหามาก สทธเสรภาพของประชาชนมกถกกระทบจากนโยบายรฐบาลโดยตรง เชน จากโครงการสาธารณะตางๆ ขอเสนอ

ควรมองคกรเพอทาหนาทวนจฉยปญหาสทธเสรภาพทถกกระทบโดยตรงจากนโยบายรฐบาล อาจจะขยายขอบเขตการพจารณารบฟองขององคกรทมอยแลว เชน ศาลรฐธรรมนญ โดยสรางกรอบการรบฟองใหชดวา กรณใดบางเปนกรณเฉพาะทรฐบาลละเมดรฐธรรมนญ ซงตางจากการละเมดกฎหมายทวไปโดยรฐ ทงน การละเมดกฎหมายทวไป ประชาชนสามารถฟองศาลปกครองได (สมคด)

ในประเทศเยอรมน ในการคมครองสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญ ประชาชนสามารถอางรฐธรรมนญไดทกมต จงมการฟองรองเกดขนจานวนมาก ในประเทศเยอรมนจงมการตงองคคณะขนมาเพอการกลนกรองการฟองรองคด โดยองคคณะประกอบดวยตลาการ 3 คน ซงหากมมตเปนเอกฉนทวา ไมรบฟอง คดดงกลาวกจะตกไป 80-90 % ของการฟองรองของประชาชน ศาลไมรบฟอง ประเทศเยอรมนกาหนดไววา คดทจะไปถงศาลรฐธรรมนญได ตองสนหนทางเยยวยาโดยกระบวนการศาลยตธรรมเสยกอน (คณะผวจย)

ปญหาการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญ ในปจจบน รฐธรรมนญรบรองสทธเสรภาพ

ของประชาชนไวในหมวด 3 แตไมมการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญขนมารองรบ และรฐธรรมนญกไมไดกาหนดเงอนไขเวลาสาหรบการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญไว กฎหมายทมความสาคญตอสทธเสรภาพของประชาชนจงไมเกดขน เชน กฎหมายประชาพจารณ กฎหมายปาชมชน กฎหมายการคมครองผบรโภค เพอแกปญหานจงควรระบวา รฐบาลมหนาทในการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญ หากไมดาเนนการจะเปนเหตใหมการถอดถอนรฐบาลได (สมคด)

รฐธรรมนญมาตรา 27 ระบไววา สทธและเสรภาพทรฐธรรมนญรบรองไวโดยชดแจง

โดยปรยาย หรอโดยคาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ยอมไดรบการคมครองและผกพนกบรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล และองคกรอนของรฐโดยตรงในการตรากฎหมายและการบงคบใชกฎหมาย แตทผานมา ในบางกรณ ศาลรฐธรรมนญตดสนคดสทธเสรภาพของประชาชนทถกกระทบวา กรณดงกลาวยงไมมกฎหมายประกอบรฐธรรมนญรบรอง นอกจากน สทธขนพนฐานของประชาชนตองมกลไกคมครองใหดขน เชน สทธในการชมนมของประชาชนโดยสงบ เปนตน (ปรญญา)

ปญหาผลประโยชนทบซอนของรฐบาล ในปจจบนรฐธรรมนญไมไดมขอกาหนดในเรอง

นไวโดยเฉพาะ ขอเสนอคอ ควรกาหนดใหมองคกรเพอทาหนาทตรวจสอบปญหาผลประโยชนทบซอนของนกการเมอง โดยออกแบบกระบวนการตรวจสอบเฉพาะในรายละเอยดใหชดเจนในเรองของผเสยหาย ทงนอาจจะไมตองกาหนดไวในรฐธรรมนญกได (สมคด)

หลกการสาคญของประชาธปไตยของประเทศเยอรมน คอ 1) ระบบผแทน 2) สทธขน

พนฐานของประชาชน 3) ประชาธปไตยทางตรง รฐธรรมนญของไทยกาหนดเรองประชาธปไตยทางตรงไวใน 3 มาตรา กลาวคอ มาตรา 170 ระบวา ประชาชนมสทธเขาชอในการเสนอรางกฎหมายตอรฐสภา แตรฐสภาไมจาเปนตองพจารณารบรอง ประเทศในยโรปบางประเทศกาหนดมาตรการคมครองการเสนอกฎหมายของประชาชน หากรฐสภาไมรบรองรางกฎหมายทประชาชนเขาชอเสนอ จะตองมการทาประชามต หากผานการทาประชามตแลว รฐสภาจะตอง

รบรองรางกฎหมายดงกลาว และหากรฐสภาไดแกไขเปลยนแปลงเนอหาสาระของรางกฎหมาย จะตองทาประชามตอกครงหนง กอนทรฐบาลจะประกาศใชกฎหมาย ทงน ในประเทศเยอรมน กลไกดงกลาวใชในในระดบมลรฐ

การมสวนรวมของประชาชน

รฐธรรมนญมาตรา 214 นายกรฐมนตรโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตรอาจปรกษาประธานสภาผแทนราษฎรใหมการออกเสยงประชามตโดยประชาชนได การออกเสยงประชามตเปนไปเพอขอความเหนชอบจากประชาชน ประชามตจงมผลเพยงการใหคาปรกษาเทานน หลกการของประชามต (referendum) ควรจะมผลผกพนใหคณะรฐมนตรปฏบตตามรฐธรรมนญมาตรานจงควรตองแกไข

ในมาตรา 304 ระบวา ผมสทธเลอกตงจานวนไมนอยกวา 50,000 คน มสทธเขาชอรอง

ขอตอประธานวฒสภาใหถอดถอนบคคลออกจากตาแหนงทางการเมองได ในทางปฏบตการเสนอชอโดยประชาชน 50,000 ชอ ทาไดยากและมตนทนสง เราควรแกไขกลไกการเสนอชอถอดถอน ใหงายขนกวาในปจจบน

ทผานมา กระบวนถอดถอนผดารงตาแหนงมความการลาชาและความยงยาก อน

เนองมาจากกระบวนการการตรวจสอบรายชอ คณสมบต ของผทเขาชอถอดถอนผดารงตาแหนง โดยเฉพาะการตรวจสอบคณสมบตวา บคคลทเขาชอถอดถอนนนเปนบคคลทมสทธเลอกตงหรอไม ความยงยากดงกลาว สวนหนงเกดจากการกาหนดใหการเลอกตงเปนหนาทของประชาชนตามรฐธรรมนญมาตรา 68 ผไมไปเลอกตงจะเสยสทธในการเขาชอถอดถอน การเสนอกฎหมาย

นอกจากน ประชาชนควรจะมประชาธปไตยทางตรงในการเสนอแกไขรฐธรรมนญ ใน

ปจจบนการแกไขรฐธรรมนญทาไดโดย 1) คณะรฐมนตรเสนอรางแกไขรฐธรรมนญ 2) ส.ส. จานวน 1 ใน 5 3) ส.ส. และวฒสมาชก จานวน 1 ใน 5 เราควรเพมเตมใหประชาชนสามารถเขาชอเสนอรางแกไขรฐธรรมนญได (ปรญญา) พรรคการเมอง

การตรวจสอบฝายบรหารโดยฝายนตบญญตไมมประสทธภาพ เนองจากหวหนาฝายบรหารมอานาจในการควบคม ส.ส. เสยงขางมากในสภาผแทนราษฎร โดย ส.ส. เสยงขางมากในสภาผแทนราษฎรถกควบคมจากพรรคการเมอง อกชนหนง

การสรางระบบตรวจสอบใหเขมแขงขน จงตองปฏรปพรรคการเมองให ส.ส. มอสระตามหลกการ free mandate กลาวคอ ส.ส. เปนตวแทนของปวงชนชาวไทยยอมไมอยใตอาณตของพรรคการเมอง หลกการ free mandate เปนหลกการพนฐานของประชาธปไตยแบบผแทนทอยในรฐธรรมนญฉบบ 10 ธนวาคม 2475 แตตอมาภายหลงหลกการนถกตดออกไป ในรฐธรรมนญฉบบปจจบนจงไมมหลกการ free mandate

การปฏรปพรรคการเมอง ควรสรางประชาธปไตยภายในพรรคการเมอง หวหนาพรรค

การเมองไมควรจะมอานาจเหนอ ส.ส. ในพรรค ยกตวอยางเชน ในประเทศเยอรมน พรรคการเมองไมสามารถจะมมตให ส.ส. ตองปฏบตตามมตพรรคในเรองทเปนสทธหนาทของ ส.ส. เชน การลงมตไมไววางใจฝายบรหาร หากพรรคการเมองมมตเชนนนถอวา เปนมตทขดตอรฐธรรมนญ และมตดงกลาวถอเปนโมฆะ ยกเวนเรองทเกยวกบกจการภายในของพรรคการเมองเอง

สาหรบประเทศไทย หลกการประชาธปไตยภายในพรรค ตองมมาตรการรองรบไวใน

กฎหมายพรรคการเมอง เชน หวหนาพรรค กรรมการบรหารพรรค ตองมาจากการเลอกตงทมวาระไมเกน 2 ป รวมทงในการเลอกตงหวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรคตองเปนวธการลงคะแนนลบ

สมาชกพรรคการเมองตองสามารถเรยกประชมวสามญพรรคการเมองได ในปจจบน

การประชมพรรคการเมองจะเกดขนไดกตอเมอหวหนาพรรคเรยกประชมพรรค หากสมาชกพรรคตองการเปลยนหวหนาพรรคกไมสามารถทาได หากหวหนาพรรคไมเรยกประชมพรรค (ปรญญา)

ส.ส. ควรจะสงกดพรรค แตไมควรกาหนดไวในรฐธรรมนญวา ส.ส. ตองสงกดพรรค

การเมอง การยกเลกขอกาหนดให ส.ส. ตองสงกดพรรคการเมองจะทาให ส.ส. มเสรภาพมากขน

ทงน ในปจจบนพฤตกรรมการเลอกตงของประชาชนเปนการเลอกพรรคการเมอง

เนองจากประชาชนสามารถเลอกนโยบายของรฐบาลและบคคลทจะเปนนายกรฐมนตร เพราะฉะนนอาจไมมความจาเปนตองกาหนดให ส.ส. สงกดพรรคการเมอง

การตรวจสอบจรยธรรมของ ส.ส. เราควรสรางกลไกเขามาชวยตรวจสอบจรยธรรมของ

ส.ส. ในลกษณะคลายกบศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง แตเปนศาล

ฎกาแผนกจรยธรรมของ ส.ส. เพอตรวจสอบการใชอานาจหนาทของ ส.ส. โดยตรง กลไกดงกลาวอาจเปดโอกาสใหประชาชนในเขตเลอกตงสามารถฟองรอง ส.ส. ได

ความผดดานจรยธรรมของ ส.ส. เทยบเคยงไดกบความผดตามประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 157 ในเรองการใชอานาจหนาทโดยมชอบ การปฏบตหรอละเวนไมปฏบตหนาทของเจาหนาทรฐ (ปรญญา) ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 157 เปนบทบญญตทตองไวใจผใชอานาจมาก หากผทใชอานาจบดเบอนเจตนารมณของกฎหมาย ประชาชนจะตรวจสอบไดยาก ในกรณจรยธรรมของ ส.ส. คงตองกาหนดเกณฑใหชดเจน ถาใชอานาจทางกฎหมายไปจดการกบพฤตกรรมของนกการเมอง จะตองพรรณนาองคประกอบความผดใหถงระดบทผดกฎหมาย (คณะผวจย)

ปญหาการขายเสยงของ ส.ส. ในการลงมตในรฐสภาจะลดลงหาก ส.ส. ม free mandate

รวมทงวธการลงคะแนนลบในสภาผแทนราษฎร กจะชวยใหปญหาการขายเสยงของ ส.ส. บรรเทาลง (ปรญญา) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 2 วนท 7 สงหาคม 2549 สถานท คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผใหสมภาษณ ศ.ดร. จรส สวรรณมาลา และศ.ดร. อนสรณ ลมมณ สภาพปญหา

รฐธรรมนญป 2540 มหลกการสาคญคอ 1. หลกการเสยงขางมาก และ 2. หลกรฐธรรมนญนยม (constitutionalism) ในชวงทผานมา หลกการเสยงขางมากประสบความสาเรจ แตการปฏบตตามหลกการรฐธรรมนญนยมลมเหลว โดยเฉพาะกลไกการตรวจสอบฝายบรหาร การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนตามรฐธรรมนญ

ประเดนทจะตองมการปฏรปหรอแกไขรฐธรรมนญม 2 ประเดนคอ 1. ปญหาความรบ

ผด (accountability) ซงตองมการปฏรปกลไกการตรวจสอบ 2. ปญหาแนวนโยบายแหงรฐ ตองมการปฏรปใหนโยบายสวสดการของรฐยงยน ไมเปนเพยงนโยบายหาความนยมทางการเมอง ทผานมา รฐบาลใชชองวางของนโยบายสวสดการสงคมเพอการหาเสยง เพอจะอยในอานาจ และใชเปนเครองมอตอรอง (อนสรณ)

นโยบายเอออาทรของรฐบาลเปนนโยบายทางการเมองทมมายาภาพ และเปนนโยบาย

ทไมยงยนในระยะยาว รฐบาลไมใหขอมลทแทจรงแกประชาชนถงผลเสยในระยะยาว แมวาใน

ระยะสน ประชาชนอาจจะพอใจกบนโนบายเหลาน แตในระยะยาวกจะประสบปญหา ดงเชน ตวอยางในหลายประเทศ

การปฏรปเชงนโยบายจงเปนเรองทสาคญ เราจงตองเรมตนการปฏรปโดยเรวกอนการ

เลอกตงทจะมขน (จรส) แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ

ประการแรก ในปจจบนประชาชนมความเขาใจกนวา หากรฐบาลทกษณไมไดรบการเลอกตงกลบเขามาอก โครงการของรฐบาล เชน โครงการประกนสขภาพถวนหนา (30 บาท รกษาทกโรค) อาจจะถกยกเลกไป ซงเปนความเขาใจทผด (จรส)

โจทยของการปฏรปการเมองคอ ทาอยางไรจงจะสามารถเปลยนนโยบายเอออาทรใน

ลกษณะทเปนการแจก เปนนโยบายสวสดการสงคมทยงยนได

แนวทางแกไขปญหาคอ ควรปฏรปใหกระบวนการนาเสนอนโยบายของรฐบาล และการเลอกนโยบายของประชาชน (หรอทเรยกวา การซอ-ขาย นโยบายในตลาดการเมอง-political market) เปนการซอ-ขายทโปรงใส

รฐบาลจงตองใหขอมลแกประชาชนวา รฐบาลจะนางบประมาณมาจากทใด และประชาชนจะตองจายเทาไร ทงน รฐบาลไมควรแสดงใหประชาชนเหนวา นโยบายเหลานนเปนการใหเปลาโดยไมมตนทน (จรส) รวมทงตองสรางความเขาใจวา การไดรบผลประโยชนจากนโยบายรฐบาล เปนสทธของประชาชนตามรฐธรรมนญ ไมขนอยกบรฐบาลใดรฐบาลหนง (อนสรณ)

ขอเสนอ

ควรเพมเตมขอกาหนดในรฐธรรมนญหมวดแนวนโยบายแหงรฐวา นโยบายรฐตองเปนนโยบายสวสดการทยงยน เพอรบประกนวาจะไมเปนเพยงการสรางความนยมทางการเมองเทานน (อนสรณ)

การทาใหนโยบายสวสดการของรฐมความยงยน เราตองแกไขกลไกทางการคลง เชน กลไกทางภาษใหสอดคลองกบนโยบายสวสดการของรฐ

การสรางความรบผดชอบทางการคลง กลาวคอ การรเรมนโยบายตางๆ ควรจะนากลมทไดรบประโยชนรวมกนกาหนดความรบผดชอบตอการรบภาระทางภาษ หากกลมเหลานนไมสามารถรบภาระทางภาษได จะตองกาหนดใหชดเจนวาสงคมจะรบภาระภาษนอยางไร โดยอาจกาหนดกรอบใหชดเจนเปนกฎหมายรฐธรรมนญการคลง (fiscal constitution) (จรส)

ประการทสอง ในแตละป รฐจดเกบภาษไดปละประมาณ 1 ลานลานบาท แตใชงบประมาณเกอบครงหนงไปกบนโยบายการศกษา งบประมาณทเหลอถกใชไปกบมาตรการอนๆ ซงภาระหนของรฐทมองเหนและแฝงเรน (contingent liability) รฐบาลยงทาใหนโยบายการคลงเกดความบดเบอน เชน การอดหนนกองทนนามน เปนตน

ปญหาดงกลาวสวนหนง เกดมาจากรฐธรรมนญไมไดกาหนดขอจากดทางการคลงของรฐบาลเอาไว แมวากฎหมาย (พระราชบญญตงบประมาณรายจายประจาป) จะกาหนดวา รฐบาลไมสามารถนาเงนงบประมาณแผนดนไปใช เวนแตไดรบความเหนชอบจากรฐสภา แตในทางปฏบต รฐบาลไดกเงน (รวมถงการตงเงนกองทนจากเงนนอกงบประมาณ-คณะผวจย) นาไปใชจายในเรองตางๆ เปนจานวนมาก จงเกดภาระหนขนมา นอกจากนน กฎหมายภาษเองกเปดโอกาสใหรฐบาลสามารถลดหยอนภาษได โดยรฐสภาไมตองใหความเหนชอบ

เพอแกไขปญหาดงกลาว จงควรแกไขกฎหมายทเกยวของ เพอจากดอานาจทางการ

คลงของรฐบาล และสรางวนยทางการคลงของรฐบาล (จรส) ฝายบรหาร

กฎหมายไดใหอานาจแกฝายบรหารมากเกนไป ประกอบกบการทฝายบรหารเขมแขงจากจานวนเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎร จงทาใหเปนปญหามากยงขน

แนวทางในการแกไขปญหาคอ ควรจากดอานาจรฐบาลในการรเรมโครงการหรอดาเนน

นโยบาย ตางๆ โดยอยางนอยจะตองผานความเหนชอบจากรฐสภา กรณตวอยางทรฐบาลไมควรมอานาจในการดาเนนการ เชน การกอตงจงหวดสวรรณภม การตงเขตเศรษฐกจพเศษท overrule กฎหมายหลายฉบบ เปนตน

ภายใตกฎหมายทใหอานาจรฐบาลมากเชนน รฐบาลควรจะตองถกควบคมมากขน

เพอใหรฐบาลมความรบผดทางการเมอง (accountable) มากขน การใชอานาจในทางทผดกจะกระทาไดนอยลง หากกฎหมายสามารถจากดอานาจรฐบาลไดดขน การทมฝายบรหารทเขมแขง

อาจจะกอปญหานอยลงกวาในปจจบน อยางไรกตาม แนวคดเรองรฐบาลเขมแขง กไมนาเปนแนวคดทถกตองนก (จรส)

ความตองการใหฝายบรหารเขมแขง เกดขนมาจากพฒนาการทางการเมองของไทย ทผานมาประเทศไทยมปญหารฐบาลออนแอมาโดยตลอด มการเปลยนรฐบาลบอยครง เราจงตองการแกปญหาโดยสรางรฐบาลเขมแขงขนมา แตทสดเราไดรฐบาลแขมแขงทใชอานาจในทางทผดดวย (อนสรณ)

เปาหมายของรฐธรรมนญป 2540 เนนใหฝายบรหารเขมแขง แตทผานมาระบบตรวจสอบกลบไมทางาน ดงนน เราจะคงฝายบรหารเขมแขงไวหรอไม พรอมกบสรางกลไกการตรวจสอบใหเขมแขงขน

หากฝายบรหารออนแอมากกเปนปญหาเชนกน เชน ความสามารถในการแขงขน และ

การเสยโอกาสของประเทศ รฐบาลทเขมแขงอาจยงมความจาเปน แตไมใชระดบทเปนอยในปจจบน ทสาคญ กลไกการตรวจสอบจะตองดขน อยางไรกตาม กลไกตรวจสอบกตองถกตรวจสอบไดอกเชนกน (คณะผวจย)

หากเราออกแบบใหรฐบาลออนแอ เราอาจจะไดรฐบาลทไมขยบเลย เพราะหากรฐบาล

รเรมอะไร กจะถกตรวจสอบทนท จนกลายเปนรฐบาลทไมทาอะไรเลย ไมวาจะเปนรฐบาลทออนแอหรอเขมแขง รฐบาลไมควรเปนศนยกลางแหงเดยวในการรเรมนโยบายตางๆ การรเรมควรกระจายใหแกทองถน พรอมทง จากดอานาจรฐบาลใหรเรมไดเฉพาะบางเรองเทานน เชน กจการระหวางประเทศ เปนตน

เพอแกไขปญหาขางตน ควรระบในรฐธรรมนญใหชดเจนวา รฐบาลมอานาจเพยงใด

รวมทงควรมกฎหมายสถาบนการคลง (Fiscal Institutional Act) เพอกาหนดกรอบในการดาเนนนโยบายของรฐบาลทแขงขนกบตลาด เชน การตงธนาคารพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SME Bank) การตงธนาคารคนจน เปนตน (จรส)

หากองคกรทองถนยงไมสามารถตอบสนองตอความจาเปนพนฐานของประชาชนในทองถนได ความตองการใหฝายบรหารเขมแขงกจะยงคงมอย แมวาเราจะแกไขรฐธรรมนญใหรฐบาลออนแอลงกตาม ดงนน เราจงตองสรางองคกรทองถนใหเขมแขง และตอบสนองตอความตองการของประชาชนในทองถน (อนสรณ)

พรรคการเมอง

ปญหาการพรรคการเมองมอานาจควบคม ส.ส. ทาใหสภาผแทนราษฎรไมไดทาหนาทในตรวจสอบฝายบรหารอยางมประสทธภาพ เราควรแกไขรฐธรรมนญมาตราทเกยวของและกฎหมายพรรคการเมอง ไดแก การบงคบให ส.ส. ตองสงกดพรรค การหามมใหเปลยนพรรคการเมองกอนการเลอกตงไมนอยกวา 90 วน (รฐธรรมนญมาตรา 107 (4)) การใชเสยง 3 ใน 4 ของคณะกรรมการบรหารพรรคในการลงมตขบสมาชกพรรค เปนตน (อนสรณ) สมาชกสภาผแทนราษฎร

การกาหนดให ส.ส. ตองมวฒการศกษาปรญญาตร ถอวาเปนการกดกนผลงสมครเลอกตงทมความรความสามารถแตไมจบปรญญาตร เราควรยกเลกขอกาหนดน (อนสรณ) องคกรอสระ

การควบคมและตรวจสอบการเลอกตงโดยคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ควรมการปรบปรงโดย 1) ควรตดตวแทนพรรคการเมองออกจากคณะกรรมการการสรรหาบคคลทจะมาดารงตาแหนงในกกต. รวมทงควรเปดโอกาสให ศาล และองคกรภาคประชาชน เขามามบทบาทมากขน 2) ควรเพมจานวนคณะกรรมการสรรหาฯ หรอ จดตงศาลเลอกตงโดยเฉพาะ เพอทาหนาทในการพจารณาตดสนกรณการเลอกตงจะเปนโมฆะหรอไม

นอกจากน ควรกาหนดมาตรการใหรฐบาลปฏบตตามขอเสนอแนะขององคกรอสระ อาท

คณะกรรมการสทธมนษยชน (อนสรณ) รฐสภา

การตรวจสอบฝายบรหารโดยสภาผแทนราษฎรลมเหลว เนองจากพรรครฐบาลควบคมเสยงสวนใหญในสภาผแทนราษฎร การตรวจสอบฝายบรหารโดยสภาผแทนราษฎร เชน การเปดอภปรายไมไววางใจนายกรฐมนตรและรฐมนตร จงเกดขนไดยาก

เพอแกไขปญหาน จงควรลดสดสวนของ ส.ส. ในการยนขอเปดอภปรายไมไววางใจ

นายกรฐมนตรจาก 2 ใน 5 ใหเปน 1 ใน 5 เพอเปดโอกาสใหพรรคฝายคานชใหประชาชนเหนขอบกพรองของรฐบาล แมวาการลงมตการอภปรายจะไมมผลเปลยนแปลงนายกรฐมนตรกตาม (อนสรณ)

การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน

การใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญควรทาไดงายขน เชน การเขาชอของประชาชนจานวนไมนอยกวา 50,000 คน เพอรองขอตอประธานวฒสภาใหถอดถอนบคคลออกจากตาแหนงทางการเมอง หรอเพอเสนอรางกฎหมาย

นอกจากน ควรเปดโอกาสใหกลมประชาชนเขามสวนรวมในคณะกรรมการสรรหา

องคกรอสระ รวมทงควรตงองคกรเฉพาะเพอทาหนาทวนจฉยปญหาสทธเสรภาพทถกกระทบโดยตรงจากนโยบายรฐบาล (อนสรณ) การกระจายอานาจสทองถน

การกระจายอานาจสทองถนทผานมาถอวาลมเหลว เนองจากรฐบาลไมดาเนนการ

กระจายอานาจใหแกทองถนอยางถกตอง รฐบาลไมชวยใหทองถนเขมแขงดวยตนเอง รฐบาลไมสรางวนยทางการคลงใหทองถน และสรางใหทองถนมระบบบรหารจดการทด

เราควรกาหนดใหทองถนมวนยทางการคลงมากขน รวมทงทาใหทองถนมความ สามารถในการพงตนเองทางการคลง โดยการกาหนดใหรฐบาลแบงรบภาระทางภาษรวมกบทองถน เชน ภาษเงนไดบคคลธรรมดาและนตบคคล เปนตน

ในทางปฏบต การจดเกบภาษขององคกรปกครองสวนทองถน เปนการประนประนอม

กน กลาวคอ องคกรทองถนไมไดจดเกบภาษตามจานวนทกฎหมายระบไว แตเรยกเกบภาษตามทผเสยภาษสามารถยอมรบได ในกรณทองคกรทองถนไมสามารถจดเกบภาษไดตามทกาหนดกไมมบทลงโทษตามกฎหมาย

ภายหลงการประกาศใช พ.ร.บ. กาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหทองถน

พ.ศ. 2542 ในดานการคลงทองถน กฎหมายกาหนดใหรฐบาลเพมเงนอดหนนเพอใหทองถนมรายไดเพมขนจากเดม ประมาณรอยละ 13 ของรายไดรฐบาลในป 2542 เปนเกอบรอยละ 23 ของรายไดรฐบาลในป 2547 และตงเปาหมายใหเปนรอยละ 35 ภายในป 2549 (คณะผวจย)

ทผานมา องคกรทองถนไมเขมแขง เนองมาจากองคกรปกครองทองถนคอยรบความ

ชวยเหลอจากสวนกลางเพยงอยางเดยว องคกรปกครองทองถนไมมความพยายามในการเกบภาษเอง โดยจดเกบไดราวรอยละ 40-50 ของความสามารถการจายภาษของผเสยภาษในทองถนเทานน

ขอเสนอ ควรตงเปาหมายใหทองถนจดเกบภาษเพมขนรอยละ 10 จากภาษททองถนจดเกบได

ในปปจจบน ภาระทองถนกจะเพมขน 10% (จรส) องคกรทองถนออนแอและไมสามารถพงตนเองได เนองมาจากรฐบาลกระจายอานาจ

โดยวธการรวมศนย (uniformity centralization) กลาวคอ รฐบาลกระจายอานาจโดยการสรางองคกรปกครองทองถนขนมาพรอมกน โดยไมคานงวา องคกรปกครองทองถนแหงนน มความพรอมในการปกครองตนเองหรอไม

แนวคดแบบรวมศนยนควรตองมการปรบปรงแกไข ดวยการเปดโอกาสใหทองถนเสนอ

การจดรปแบบของการปกครองทองถนของตวเองขนมา ในประเทศองกฤษ การปกครองทองถนเกดขนจากทองถนเอง โดยรฐบาลทาหนาท

ออกกฎหมาย (charter) รบรอง โครงสรางการปกครองทองถนขององกฤษจงมความเหมาะสมกบทองถน

แนวทางการกระจายอานาจทด ควรจะใหการเมองทองถนเปนกจการของทองถนโดย

แทจรง พรรคการเมองระดบชาตตองไมเขาไปแทรกแซง งานวจยทผานมาพบวา การเมองทองถนทใดทการเมองระดบชาตเขาไปแทรกแซงมาก จะทาใหการเมองทองถนเกดความขดแยงรนแรง ทงทความขดแยงดงกลาว อาจไมใชสาระสาคญหรอเปนผลประโยชนของทองถน (อนสรณ) ความคดเหนเพมเตม รฐธรรมนญป 2540 วางเปาหมายไวด โดยพยายามนาหลกการทดในประเทศตางๆ มาบรรจไวใน แตในทางปฏบตถอวา ลมเหลว เนองจากปญหาวฒนธรรมการเมองไทย และหลกปฏบตในสงคมไทยเอง

ลาพงการแกไขกลไกทางทางกฎหมายอาจจะไมสามารถแกปญหาได นกการเมองมกจะหาชองโหวจากกฎหมายอยตลอดเวลา อยางไรกตาม การปฏรปการเมองทเราสามารถทาไดคอ การสรางกลไกรฐธรรมนญ เพอจดการกบปญหาตางๆ

แตในทางปฏบต เมอเราแกไขรฐธรรมนญอกรอบ กอาจจะไมสามารถแกปญหาได

ทงหมด และอาจจะมปญหาใหมเกดขนมา การปรบปรงแกไขกฎหมายจงเปนไปเพอการปรบโครงสรางทเปนทางการเทานน เชน การอดชองโหวในโครงสรางทเปนทางการ

ในอกดานหนง โครงสรางทไมเปนทางการ เชน ความสมพนธทางสงคม ระบบความคดความเชอและระบบอปถมภ เปนปญหาใหญ ทเราปฏรปไดยาก (อนสรณ)

สรปการสมภาษณผทรงคณวฒ ครงท 3 วนท 17 สงหาคม 2549 สถานท คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผใหสมภาษณ คณประสงค เลศรตนวสทธ และคณชวส ฤกษศรสข การตรวจสอบการใชอานาจรฐ การแสดงบญชรายการทรพยสนของผดารงตาแหนงทางการเมอง

รฐธรรมนญในหมวด10 การตรวจสอบการใชอานาจรฐ สวนท 1 การแสดงบญชรายการทรพยสนและหนสนในมาตรา 291-296 กาหนดวา ผดารงตาแหนงทางการเมอง นายกรฐมนตร รฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา ขาราชการการเมองอน ผบรหารทองถนและสมาชกสภาทองถน มหนาทยนบญช แสดงรายการทรพยสนและหนสนของตน คสมรส และบตรทยงไมบรรลนตภาวะ ตอคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ปปช.) ทกครงทเขารบตาแหนงและพนจากตาแหนง

การแสดงรายการทรพยสนและหนสนใหแสดงรายการทรพยสนและหนสนทมอยจรงใน

วนทยนบญชดงกลาว และตองเปดเผยใหสาธารณชน ปปช. มหนาทตรวจสอบความถกตองและความมอยจรงของทรพยสนและหนสน ในกรณทปรากฏวาผดารงตาแหนงผใดมทรพยสนเพมขนผดปกต ใหประธานปปช.สงเอกสารทงหมดทมอยพรอมทงรายงานผลการตรวจสอบไปยงอยการสงสด เพอดาเนนคดตอศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง ผดารงตาแหนงทางการเมองผใดจงใจไมยนบญชแสดงรายการทรพยสนและหนสนหรอจงใจยนบญชแสดงรายการทรพยสนและหนสนทเปนเทจ หรอปกปดขอเทจจรง ใหผนนพนจากตาแหนง โดยใหปปช.เสนอเรองใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยชขาด

วตถประสงคของมาตรา 291-296 คอ 1. ให ปปช.ทาหนาทตรวจสอบทรพยสนของผดารงตาแหนงทางการเมอง 2. ตองการใหมการเปดเผยตอสาธารณะ เพอใหสาธารณชนสามารถตรวจสอบทรพยสนของผดารงตาแหนงทางการเมองได

แมการกาหนดใหการแสดงบญชทรพยสนจะไมสามารถแกไขการแสวงหาผลประโยชนในทางมชอบของนกการเมองไดหมด มนกมประโยชนพอสมควร เหนไดจากในหลายกรณทผานมา รฐมนตรถกตรวจสอบทรพยสนและพบความผดปกต (ประสงค)

ปญหาในทางปฏบต 1. จานวนผดารงตาแหนงทางการเมองมจานวนมากเกนกวาทปปช.จะสามารถ

ตรวจสอบไดจรง ยกตวอยางเชน ขาราชการการเมองทองถนในองคกรทองถนกวา 8,000 แหง 2. วธการตรวจสอบมความยงยากและใชเวลานาน ในทางปฏบต ปปช. ตองเขาไป

ตรวจสอบทรพยสนทบานของผดารงตาแหนงแตละคน โดยทรพยสนทผดารงตาแหนงตองแจงตอปปช.จะเปนทรพยสนทมมลคาเกนกวา 200,000 บาท

3. ปญหาการแจงทรพยสนเปนเทจ ปปช. จะดาเนนการไดกตอเมอมผรองเรยน อยางไรกตาม หากทรพยสนของผดารงตาแหนงไมอยในชอของทงสามและภรรยา ปปช. กไมสามารถทจะตรวจสอบจนพบความผดปกตได การตรวจสอบความมอยจรงของทรพยสนผดารงตาแหนงจงใชไมไดผล

4. องคกรทมอานาจหลายองคกรไมตองเปดเผยทรพยสนตอสาธารณะ เชน วฒสภา ปปช. คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.) เปนตน

ขอเสนอ

1. ควรมระบบการแสดงบญชทรพยสนซงกาหนดใหผแสดงตองรบผดชอบโดยตรง กลาวคอ หากผดารงตาแหนงแสดงทรพยสนไมครบถวน ควรมความผดทางอาญา หรออาจกาหนดโทษใหพนจากตาแหนง

2. ในกรณทไมมผรองเรยนถงความผดปกตของทรพยสน ควรกาหนดให ปปช. เปนผเสยหายโดยตรง หาก ปปช. ตรวจสอบพบความผดปกตของทรพยสนผดารงตาแหนงตองดาเนนการไดทนท โดย ปปช. สามารถสงเรองไปยงศาลรฐธรรมนญ และศาลฎกาแผนกคดอาญานกการเมองได

ยกตวอยางเชน ในกรณ นาย รกเกยรต สขธนะ เมอ ปปช. ตรวจพบความรารวย

ผดปกต ปปช. ยงไมสามารถดาเนนการเองได ตองมผเสยหายแจงความดาเนนคดอาญากบผดารงตาแหนงทางการเมองตามความผดในรฐธรรมนญมาตรา 308 ซงในกรณดงกลาว ผเสยหายโดยตรง คอ กระทรวงสาธารณสข

ทงน ความผดตามมาตรา 295 การแจงบญชทรพยสนเปนเทจ ปปช. จะสงเรองไปยงศาลรฐธรมนญ แตกรณความรารวยผดปกต ปปช.สงเรองไปยงศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง

3. ควรกาหนดโทษการแสดงทรพยสนเทจในกฎหมายของปปช. ไวในกฎหมายอาญา

ดวย โดยอาจเขยนกากบไววา ใหมความผดตามกฎหมายอาญาในฐานความผดการแสดงทรพยสนเปนเทจตอเจาพนกงาน นอกไปจากจะไมสามารถดารงตาแหนงไดภายในระยะเวลา 5 ป

4. ควรใหบคคลทดารงตาแหนงทางการเมองทกตาแหนงตองแสดงบญชทรพยสนตอสาธารณะ นบตงแต วฒสมาชก องคกรอสระทมอานาจมาก เชน ศาลรฐธรรมนญ ปปช. กกต. คตง. เปนตน โดยหากพบความผดควรใหศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมองพจารณา (ประสงค)

วฒสมาชก ปปช. และองคกรอสระอนๆ ทมอานาจมาก ควรตองแสดงรายการทรพยสน

ตอสาธารณะ ใหประชาชนสามารถเขาคนขอมลได เชนเดยวกบการยนขอคนขอมลของกระทรวงพาณชย ในปจจบน ปปช. ขาดความพรอมในการอานวยความสะดวกสบคนขอมล (ประสงค) เราควรมการกาหนดใหมรปแบบการสบคนขอมลทประชาชนเขาถงไดงาย เชน เวบไซต (คณะผวจย)

เราควรเนนการตรวจสอบผดารงตาแหนงในระดบชาตกอน สวนผดารงตาแหนงทองถน

ใหมการตรวจสอบแยกออกมา ซงอาจไมจาเปนตองแกไขรฐธรรมนญ สาหรบองคกรอสระทควรเปดเผยทรพยสนควรเปนองคกรทมอานาจใหคณใหโทษแกนกการเมองโดยตรง เชน คตง. สตง. ปปช. กกต. ศาลรฐธรรมนญ (คณะผวจย)

รฐธรรมนญมาตรา 291-296 เชอมโยงกบ มาตรา 209 คอ รฐมนตรตองไมเปนหนสวน

หรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษท หรอใหรฐมนตรโอนหนในหางหนสวน หรอบรษทดงกลาวใหนตบคคล โดยหามมใหรฐมนตรเขาไปบรหารหรอจดการใดๆ

ปญหา

1. มาตรา 209 กาหนดใหรฐมนตรตองไมเปนหนสวนบรษท แตไมครอบคลมถงคสมรสและบตร อกทงการโอนทรพยสนใหกบบตรไมมการกาหนดใหเสยภาษ การโอนทรพยสนดงกลาวถอเปนการอปการะโดยธรรมจรรยา ซงสอดคลองตามแนวทางของศาลฎกา

ระบบโอนทรพยสนโดยไมเสยภาษเปนปญหาททาใหมาตรา 209 ลมเหลวโดยปรยาย ระบบการโอนทรพยสน ไมมกลไกกฎหมายอนๆ มารองรบ ทผานมา นาย อดศย โพธารามก นาย ประชา มาลนนท โอนหนใหบตรโดยไมเสยภาษ

2. ในปจจบน รฐธรรมนญกาหนดใหผดารงตาแหนงแสดงทรพยสนในชวงเขาสตาแหนงและพนตาแหนง ปญหาทเกดขนคอ มการโอนทรพยสนเขา-ออกระหวางการดารงตาแหนง เชน กรณ รกเกยรต สขธนะ

ขอเสนอ

1. ควรมกลไกกาหนดใหการโอนทรพยสนตองเสยภาษ เชนเดยวกบในตางประเทศ (ประสงค) ในสหรฐ มแนวทางปฏบตวา เมอนกการเมองเขาดารงตาแหนง จะตองขายทรพยสนของตน หรอโอนหนให trustee เขามาบรหาร สาหรบประเทศไทย ควรม พ.ร.บ. วาดวยการจดการทรพยสนของรฐมนตรโดยเฉพาะ ซงกาหนดขนตอนการจดการทรพยสนอยางละเอยด (คณะผวจย)

2. เราควรมกลไกการตรวจสอบการโอนทรพยสนระหวางเครอญาตของผดารงตาแหนง รวมทงควรกาหนดใหผดารงตาแหนงตองแสดงทรพยสนทกป (ประสงค) องคกรอสระ ปญหาการเปดเผยขอมลขององคกรอสระ

1. ปปช. ไมมระบบการเปดเผยขอมลใหประชาชนเขาถงไดงาย (ประสงค) 2. ปปช. และองคกรอสระอนๆ ไมเปดเผยขอมลตอคณะกรรมการวนฉยขอมลขาวสาร

(กวฉ.) ขอเสนอ

1. ควรมการกาหนดใหมรปแบบการสบคนขอมลทประชาชนเขาถงไดงาย เชน เวบไซต (คณะผวจย)

2. ควรกาหนดใหองคกรอสระตองอยภายใตพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ (คณะผวจย) รวมทงควรแกไขรฐธรรมนญมาตรา 58 การเปดเผยขอมลขาวสารใหครอบคมองคกรอสระ (ประสงค) ควรยกฐานะคณะกรรมการขอมลขาวสารขน (คณะผวจย)

3. ควรกาหนดให คณะกรรมการวนจฉยขอมลขาวสาร (กวฉ.) มอานาจสงใหองคกรอสระตองเปดเผยขอมล โดยเฉพาะอยางยง ปปช. (ประสงค) รวมทงควรกาหนดบทลงโทษหากองคกรอสระไมเปดเผยขอมล เชน เปนเหตใหถอดถอนหรอพนจากการดารงตาแหนงในองคกรอสระ (คณะผวจย) ควรรางกฎหมายกากบวาการเปดเผยขอมลเปนหนาทขององคกรอสระ (ชวส)

ปญหาทมาขององคกรอสระทมอคตตอเอกชน รฐธรรมนญกาหนดคณสมบตของผดารงตาแหนงคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระ

ตางๆ ซงสวนใหญประกอบดวยผทเคยดารงตาแหนงขาราชการระดบสง หรอตาแหนงผบรหารมหาวทยาลย เปนตน (ประสงค)

ขอเสนอ

ทมาขององคกรอสระควรกาหนดสดสวนผสมกนระหวางกลมตางๆ ทหลากหลายขน (คณะผวจย)

ในภาพรวม องคกรอสระขาดความชดเจนในเรองแดนอานาจวา องคกรใดควรมอานาจ

เพยงใด การออกแบบองคกรอสระไมสอดคลองและสอดรบกน รวมทงรฐธรรมนญมความลกลนในการกาหนดคณสมบตของผดารงตาแหนงในองคกรอสระ เชน อาย คณสมบต เราควรจะกาหนดใหมมาตรฐานเดยวกนในแตละองคกร (คณะผวจย) คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.)

ปญหาของกกต.ในปจจบนคอ กกต. ขาดการมสวนรวมของประชาชน กกต. สวนกลาง

เปนผสงการไปยงทองถนเกอบทงหมด ขอเสนอ

ควรสรางใหเกดการมสวนรวมของประชาชนมากขน เชนเดยวกบ กกต. ในสมยแรก เชนการสรางอาสาสมครในตางจงหวดใหมากขน สรางความเปนอสระใหกบ กกต. ทองถน (ชวส) การปฏรปสอ

ในการปฏรปสอ ควรทาใหสอเปนสอสาธารณะมากขน เชน วทย โทรทศน การปฏรป

โครงสรางความเปนเจาของสอมความจาเปน แตเราตองปฏรปเนอหาของรายการใหมมาตรฐานทสงขนดวย ขอเสนอ

ควรปฏรปใหชมชนเปนเจาของวทยชมชนอยางแทจรง ปลอดจากผลประโยชนของกลมธรกจ รวมทง เนอหาของวทยชมชนตองเปนเนอหาทเกยวของกบชมชน แนวทางในการปฏรปคอ ตองกระจายอานาจไปทองคการบรหารสวนทองถน ควรใหองคการบรหารสวนทองถน เปน

กลไกสาคญในการผลกดนวทยชมชนใหเกดขน ควรจดสรรคลนความถใหกบองคการบรหารสวนทองถน รวมทงรฐบาลควรอดหนนงบประมาณในการดาเนนการ (ชวส)

สาหรบสอชมชน เชน วทย โทรทศน ชมชนควรตองนาเสนอแผนการดาเนนการ โดยคณะกรรมการกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศนแหงชาต (กสช.) เปนผพจารณาแผนการดาเนนการของแตละชมชน ปญหาทเกดขนคอ องคกรทยนขอดาเนนการวทยชมชน จะตองเปนนตบคคล (ประสงค)

รฐธรรมนญมาตรา 45 ระบวา บคคลยอมมสทธเสรภาพในการรวมกนเปน สมาคม

สหภาพ สหพนธสหกรณ กลมเกษตรกร เปนตน ในขณะทราง พ.ร.บ. การประกอบกจการวทย โทรทศนระบให ผขอรบใบอนญาตประกอบกจการวทยชมชนตองเปนนตบคคล (คณะผวจย) การคมครองเสรภาพของสอ

รฐธรรมนญมาตรา 41 พนกงานหรอลกจางของเอกชนทประกอบกจการหนงสอพมพ วทยกระจายเสยง หรอวทย โทรทศน ยอมมเสรภาพในการนาเสนอขาวและการแสดงความคดเหน

การคมครองเสรภาพตามรฐธรรมนญมาตรา 41 มปญหาคอ หากนายจางเลกจาง

พนกงาน เราจะบงคบนายจางไดอยางไร เนองจากการจางงานเปนความสมพนธตามสญญาจางแรงงาน นายจางสามารถเลกจางไดเนองจากเปนกจการของนายจาง

ประเดนดงกลาวเปนปญหาแนวคดทางกฎหมาย หลกการของรฐธรรมนญคมครอง

เสรภาพของเอกชน จากการถกลวงละเมดโดยอานาจในทางมหาชนคอรฐ ตามรฐธรรมนญมาตรา 39 แตสาหรบรฐธรรมนญมาตรา 41 ไมนาจะนามาบงคบใชกบกรณทเปนความสมพนธระหวางเอกชนกบเอกชน

ขอเสนอ

1. ศาลควรพจารณากรณการเลกจาง โดยนารฐธรรมนญมาตรา 41 เปนเครองประกอบในการพจารณาขอพพาทระหวางลกจางกบนายจาง แตศาลมอานาจสงหามนายจางเลกจางพนกงานไดหรอไม เปนประเดนทไมชดเจน (คณะผวจย)

2. นายจางกบลกจางควรทาขอตกลงกน โดยนายจางตองประกาศตอสาธารณะถงสาระสาคญของขอตกลงระหวางนายจางกบกองบรรณาธการในการทาหนาทนาเสนอขาว โดยขอตกลงควรจากดอานาจนายจางไมใหกาวกายการนาเสนอขาว (ประสงค)

ในทางปฏบต องคกรสอจะแยกการดาเนนการเปน 2 สวนคอ กองบรรณาธการ และฝายบรหาร ซงจะไมกาวกายกน รวมทง กองบรรณาธการยงสามารถใชกลไกของคณะกรรมการลกจาง เพอเขาไปคานอานาจการตดสนใจของผบรหารได กระบวนการเหลานชวยปองกนการแทรกแซงสอได (ชวส)

3. ในการแสดงความคดเหนของสอ หากนายจางเลกจางพนกงานดวยเหตผลดงกลาว

ควรใหศาลแรงงานใชวธพจารณาคดเปนพเศษทแตกตางจากคดแรงงานโดยทวไป รวมทงการจายชดเชยตองมากกวากรณทวไป (ประสงค) ในกรณทลกจางไมพอใจตอผลการตดสนของศาลแรงงาน ลกจางอาจจะอทรณเฉพาะประเดนทเกยวของกบรฐธรรมนญ (มาตรา 41) ไปยงศาลรฐธรรมนญได (คณะผวจย)

นอกจากน ควรม พรบ.ประกอบรฐธรรมนญซงกาหนดใหศาลแรงงานนาบทบญญตใน

มาตรา 41 มาพจารณาประกอบกบขอพพาทระหวางนายจางกบลกจางในกจการสอ (คณะผวจย) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 4 วนท 15 กนยายน 2549 (กอน “ปฏรปยดอานาจ” เพยง 4 วน) สถานท ศาลปกครอง ผใหสมภาษณ ดร. วษณ วรญ อดตรองศาสตราจารยประจาคณะนตศาสตร มหาวทยาลย ธรรมศาสตร เคยไดรบมอบหมายใหเปนคณะทางานยกรางรฐธรรมนญป 2540 หมวดสทธและเสรภาพและหมวดสถาบนการเมอง องคกรอสระ

โดยทวไปเมอพจารณาลกษณะรปแบบการดาเนนการของรฐ จะเหนวาม 2 รปแบบหลก

คอ 1) การจดทาบรการสาธาณะ (Public service) และ 2) การควบคมหรอการวางระเบยบ (Regulation) ในกจกรรมทมลกษณะเปนการควบคมหรอการวางระเบยบน ถาดาเนนการในรปแบบราชการโดยมลาดบชนการบงคบบญชา จะทาใหการดาเนนการขององคกรเหลานไมเปนอสระ เราจงตองกาหนดใหองคกรดงกลาวมสถานะพเศษ กลาวคอ กาหนดใหองคกรดงกลาวมความเปนอสระ (autonomy) ทงทอยภายในฝายบรหาร ดงนนจงอยภายใตการตรวจสอบของศาลปกครอง สาหรบประเทศไทย แตเดมไดนาเสนอแนวความคดในเรององคกรอสระแบบนโดยใชชอวา องคกรของฝายปกครองทเปนอสระ คอถายทอดมาจากคาวา Autorité Administrative

Indépendente ในภาษาฝรงเศส แตภายหลงมผเปลยนไปใชคาวา “องคกรของรฐทเปนอสระ” ซงทาใหความเขาใจในสาระสาคญขององคกรแบบนไขวเขวได ดงนน แนวคดเรององคกรของรฐทเปนอสระอยางทเขาใจกนในประเทศไทย จงอาจไมตรงกบแนวความคดองคกรของฝายปกครองทเปนอสระของประเทศฝรงเศสอนเปนตนแบบทอยากจะนามาใช ในประเทศฝรงเศส องคกรของฝายปกครองทเปนอสระ มอสระแตอยภายในฝายปกครอง มใชอสระแบบเปนรฐภายในรฐ (วษณ) สภาพปญหา 1. การนาองคกรอสระมาบญญตไวในรฐธรรมนญ ทาใหเขาใจไขวเขววาเปนองคกรตามรฐธรรมนญ จงกลายเปนองคกรอสระมอานาจทไมสามารถตรวจสอบโดยองคกรศาลโดยเฉพาะศาลปกครองได (คณะผวจย) รวมทงเกดปญหาทองคกรอสระทอยในรฐธรรมนญมกจะอางความเปนองคกรตามรฐธรรมนญเพอปฏเสธไมอยในอานาจของศาลปกครอง ซงไมนาจะถกตอง (วษณ) โดยหลกแลวศาลปกครองมอานาจพจารณาความชอบดวยกฎหมายของการกระทาของฝายปกครอง ซงรวมถงความชอบดวยรฐธรรมนญของบรรดาพระราชกฤษฎกา หรอกฎกระทรวงดวย มใชวาถาเปนเรองความชอบดวยรฐธรรมนญแลวจะเปนเรองของศาลรฐธรรมนญเสมอไป ศาลรฐธรรมนญมอานาจพจารณาความชอบดวยรฐธรรมนญเฉพาะพระราช บญญตหรอกฎหมายทมคาบงคบเทยบเทาพระราชบญญต นอกจากนน ศาลปกครองจะไมเขาไปตรวจสอบองคกรทใชอานาจในระดบรฐธรรมนญ เชน การทาสนธสญญาของรฐบาล การเรยกประชมสมยวสามญของรฐบาล เปนตน (วษณ) 2. ความขดกนของอานาจหนาทขององคกรตามรฐธรรมนญ (conflits de compétence) ในกรณทมปญหาเกยวกบอานาจหนาทขององคกรตางๆ ตามรฐธรรมนญ ใหองคกรนนเสนอเรองตอศาลรฐธรรมนญเพอพจารณาวนจฉย (รฐธรรมนญมาตรา 266) ทผานมา กรณ กกต. โตแยงอานาจศาลปกครอง กกต. ไดยนเรองไปทศาลรฐธรรมนญ ศาลรฐธรรมนญไดวนฉยวา กกต. ไมอยภายใตอานาจของศาลปกครอง ปญหาดงกลาวสะทอนถงความไมชดเจนในเขตอานาจวา การตรวจสอบองคกรอสระควรจะเปนอานาจขององคกรใด (คณะผวจย) ขอเสนอ

1. องคกรอสระควรจะอยภายใตการตรวจสอบของศาลปกครอง แตมการจดโครงสรางใหไมอยภายใตสายการบงคบบญชาของฝายปกครอง คลายกบ รฐวสาหกจ และองคการมหาชน 2. ควรเขยนกฎหมายแยกองคกรอสระออกมาจากรฐธรรมนญ เชน คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ผตรวจการแผนดนของรฐสภา คณะกรรมการปองกนและปราบปรามทจรต

แหงชาต (ปปช.) คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.) คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต การแยกองคกรเหลานออกมาจากรฐธรรมนญ จะทาใหมองคกรอสระมสถานะทถกตอง (วษณ) การสรรหาผดารงตาแหนงในองคกรอสระ ปญหาการกาหนดหลกเกณฑคณสมบตของผดารงตาแหนงในองคกรอสระมความไมเหมาะสม อาท บางแหงกาหนดใหตองเคยเปนขาราชการระดบอธบด ซงสะทอนถงการมอคตใหแกราชการมาก ในประเทศฝรงเศส การแตงตงผดารงตาแหนงในองคกรอสระ ไมไดกาหนดหลกเกณฑและคณสมบตมากนก รฐธรรมนญกาหนดใหเปนดลยพนจของผแตงตง หากแตงตงผทไมมความเหมาะสม ผแตงตงตองรบผดชอบทางการเมอง ระบบดงกลาวมขอดคอ ผแตงตงจะพยายามสรรหาผทเหมาะสมมากทสด เพอแสดงผลงานของตนเอง รฐธรรมนญของประเทศฝรงเศสกาหนดให 3 องคกรอนประกอบดวย ประธานาธบด ประธานสภาผแทนราษฎร ประธานวฒสภา เปนผแตงตงผทเขามาเปนตลาการศาลรฐธรรมนญซงมจานวน 9 คน (มอานาจแตงตงองคกรละ 3 คน ประธานาธบดมอานาจเหนอกวาองคกรอนตรงทเปนผแตงตงผทเปนประธานศาลรฐธรรมนญ) การสรรหาผดารงตาแหนงในองคกรอสระจงอาจทาไดจาก 2 แนวทาง คอ 1. กาหนดกรอบคณสมบตผทจะเขามาดารงตาแหนงอยางละเอยด 2. กาหนดคณสมบตไวกวางๆ โดยใหเปนดลพนจของผทมอานาจคดเลอกหรอแตงตงผเขามาดารงตาแหนงในองคกรอสระ ของไทยเราทผานมามขอนาสงเกตวามกจะกาหนดรายละเอยดของคณสมบตไวและมกเปนคณสมบตของขาราชการหรอผทเคยเปนขาราชการ (วษณ) คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) สภาพปญหา กกต. มอานาจนตบญญต บรหาร ตลาการ ซงเปนไปตามเจตนาของสมาชกสภารางรฐธรรมนญ (สสร.) การกาหนดให กกต. มอานาจตลาการ เนองมาจากทผานมา คดการเลอกตงอยทการพจารณาของศาลแพง ศาลแพงใชกระบวนวธพจารณาความแพง ซงใชเวลานาน ดงนน สสร. จงใหอานาจตลาการแก กกต. เพอใหการตดสนคดเลอกตงมความรวดเรวขน (วษณ)

การทรฐธรรมนญใหอานาจนตบญญต บรหาร และตลาการ แกกกต. เปนสงทไมถกตอง เนองจากอานาจของ กกต. จะมมากเกนไป และไมสอดรบกบโครงสรางของรฐธรรมนญ ซงรฐธรรมนญออกแบบอานาจโดยใชหลกการแบงแยกอานาจ บรหาร นตบญญต และตลาการ ออกจากกน (รฐธรรมนญมาตรา 3) (คณะผวจย) กกต. เปนองคกรตามรฐธรรมนญ สถานะของกกต. จงมสถานะเดยวกบ คณะรฐมนตร และศาล ซงศาลปกครองไมมอานาจในการตรวจสอบ กระบวนการการเลอกตงประกอบดวย 1. การจดการเลอกตง 2. การควบคมการเลอกตงใหเปนไปตามกฎหมาย 3. การชขาดขอโตแยงอนเกดจาการเลอกตง เชน คดการเลอกตง ขอเสนอ

1. ควรให กกต. มอานาจในการควบคมการเลอกตงเพยงอยางเดยว นบตงแตการควบคมกตกาการเลอกตง กาหนดเขตเลอกตง ควบคมการแตงตงกรรมการประจาเขตเลอกตง ควบคมหลกเกณฑการหาเสยงเลอกตง ควบคมหลกเกณฑการนบคะแนนเสยงเลอกตง ควบคมหลกเกณฑการปฏบตภายในหนวยเลอกตง (วษณ) 2. ควรใหกระทรวงมหาดไทย มอานาจหนาทในการจดการเลอกตง อาท การระดมคนประจาหนวยเลอกตง ในขณะเดยวกนควรมคณะเฝาตดตามดแล (watch dog) ใหการเลอกตงเปนไปดวยความบรสทธ ยตธรรม กกต. ไมมศกยภาพและความพรอมในการจดการเลอกตง กกต.ยงคงตองระดมคนมาจากสวนราชการตางๆ เพอดาเนนการการจดการเลอกตง (วษณ) ซงจะสรางอาณาจกรราชการขนมาใหมทวประเทศ (คณะผวจย) 3. ควรจดตงศาลเลอกตง เพอทาหนาทวนจฉยขอโตแยงทเกยวกบคดการเลอกตง ขอโตแยงทเกยวกบการใชอานาจของกกต. และขอโตแยงเกยวกบผลของการเลอกตง (วษณ) ทงน ศาลเลอกตงควรมอานาจในการสงใหมการเลอกตงใหม (ใบเหลอง) และเพกถอนสทธเลอกตงของผสมคร (ใบแดง) สวน กกต. ทาหนาทเพยงรวบรวมหลกฐานความผดทเกดขนในการเลอกตง เพอสงฟองไปยงศาลเลอกตง

ศาลเลอกตงควรเปนศาลเฉพาะกจ กลาวคอ ศาลเลอกตงทาหนาทเฉพาะเมอมการเลอกตงเทานน ศาลเลอกตงอาจจะมองคคณะอนประกอบดวย ตวแทนจากศาลปกครองครงหนง ศาลยตธรรมอกครงหนง 4. กกต.มอานาจทจะไมประกาศผลการเลอกตง เนองจากมขอสงสยวาผสมครรบเลอกตงกระทาความผดตามกฎหมายเลอกตง (คณะผวจย) เราควรกาหนดให กกต. ตองประกาศผลการเลอกตงเพอรบรองสถานะของ ส.ส. หลงจากนน กกต. จงสงเรองไปใหศาลวนจฉยเพอเพกถอนสถานะ ส.ส. ในภายหลง (วษณ)

ทงน คาสงของ กกต. ในการประกาศผลเลอกตง ไมใชคาสงทางปกครอง เปนเพยงการยนยนขอเทจจรงวา ผสมครรบเลอกตงไดคะแนนเสยงเทาไร (วษณ)

อยางไรกตาม ควรตองมการวจยวา รปแบบการโกงการเลอกตงอยในขนตอนใดของ

กระบวนการการเลอกตงบาง นบตงแตการเตรยมการจดการเลอกตง การลงคะแนนเสยงในวนเลอกตง หรอการนบคะแนนเสยง ซงเราตองมขอมลทชดเจนมากกวาในปจจบน (วษณ)

สานกงานการตรวจเงนแผนดน (สตง.) ควรยกระดบ สตง. เปนศาลบญช ในประเทศฝรงเศสสานกงานการตรวจเงนแผนดนมสถานะเปนศาล มหลกความเปนอสระเชนเดยวกบศาล มหนาทในการตรวจสอบบญชของรฐบาล ยกตวอยางเชน การตรวจสอบโครงการของรฐวามความคมคาหรอไม มการคอรปชนหรอไม ศาลบญชจะจดทารายงานประจาปเพอรายงานตอรฐสภา และเปดเผยตอสาธารณะ การยกระดบ สตง. ใหมสถานะเปนศาล จะทา สตง. ใหมความเปนอสระมากขน ผตรวจการแผนดนของรฐสภา ผตรวจการแผนดนของรฐสภาไมควรอยในรฐธรรมนญ ในตางประเทศ Ombudsman เปนกลไกกลนกรองการตรวจสอบการใชอานาจรฐขนตอนสดทาย หากเรามกลไกการตรวจสอบอนๆ ทด ผตรวจการรฐสภาอาจไมมความจาเปน อยางไรกตาม เราไมควรจะจากด Ombudsman ใหเปนเรองทางปกครองเพยงอยางเดยว ยกตวอยางเชน ในประเทศฝรงเศส Ombudsman ทาหนาทรบเรองรองเรยนและไกลเกลย

ขอขดของในกจการภาพยนตร เพอใหผประกอบการลดการผดขาดลง หากไกลเกลยไมสาเรจ Ombudsman กจะรายงานใหรฐสภาออกกฎหมาย Ombudsman ไมจาเปนตองอยกบรฐสภา เนองจากรฐสภาไมมอานาจในทางบรหาร ในทางทฤษฎ หาก Ombudsman อยกบฝายบรหารจะเปนองคกรอสระ Ombudsman จะสามารถทจะแกขอขดของอนเกดจากการบรหารงานของภาครฐได (วษณ) ตลาการ การตรวจสอบศาล 1. ความผดการละเมดอานาจศาลและการหมนศาล ความผดการละเมดอานาจศาลประกอบดวย 1) การออกความเหนทจะมอทธพลตอคาพพากษาของศาล 2) การวพากษวจารณคาพพากษาของศาลทไมเปนไปตามหลกวชาการหรอโดยสจรตใจ ยกตวอยางเชน ผวจารณไมมความรวธพจารณาคดปกครอง แตออกมาแสดงความเหนวา ศาลปกครองตดสนไมถกตอง (วษณ) ความผดการดหมนศาลหรอผพพากษาในการพจารณาคด เปนความผดทกาหนดองคประกอบการกระทาความผดไวกวางมาก มการกาหนดโทษจาคก 1 ป ถง 7 ป มากกวาโทษการดหมนเจาพนกงาน ความผดเรองการดหมนศาลและผพพากษาเปนความผดทกากงกบการวจารณคาพพากษาของศาล การกาหนดความผดดงกลาวกระทบกบเสรภาพในทางวชาการ (คณะผวจย) ขอเสนอ

ควรกาหนดองคประกอบความผดในเรองการดหมนศาลใหชดเจนมากขน (คณะผวจย) อยางไรกตาม การดหมนศาล อยางนอยยงมหลกประกนอยบาง เชน มกระบวนการและขนตอนการสอบสวน การสงฟองหรอไมสงฟองโดยอยการ ในขณะทการละเมดอานาจศาล ศาลจะเปนผเรยกจาเลย และเปนผตดสนเอง (วษณ) ทงน คาวาดหมน คอการพดหยาบคาย เปนการกระทาตอตวตลาการ แตถาการวพากษวจารณ จะเปนเรองการละเมดอานาจศาล เปนการกระทาตอสถาบนศาล (วษณ)

2. ปญหาการเขาถงขอมลคาพพากษาของศาล

คาพพากษาของศาลทกคด บคคลทวไปทไมใชคความไมสามารถยนขอคดลอกคาพพากษาได คาพพากษาทเปดเผยในหนงสอรวมคาพพากษากไมไดเปดเผยทกคด ขอเสนอ

1. ศาลควรเปดเผยคาพพากษาทงหมดใหประชาชนสามารถเขาถงได เนองจากคาพพากษากคอ เจตนารมณของรฐ เชนเดยวกบกฎหมาย หรอการตดสนใจของคณะรฐมนตร เปนการใชอานาจอธปไตยของรฐ เปนสงทผกพนกบรฐ จงตองเปดเผยตอประชาชน 2. ควรกาหนดใหศาลเปดเผยคาพพากษาไวในวธการพจารณาความแพง วธการพจารณาความอาญา และวธพจารณาของศาลปกครอง เชนเดยวกบคาพพากษาทเพกถอนกฎหมายตองประกาศในราชกจจานเบกษา เชน คาพพากษาศาลปกครองสงสดทเพกถอนพระราชกฤษฎกาจะมผลกตอเมอประกาศในราชกจจานเบกษา 3. ควรมการตรวจสอบคณภาพการใหเหตผลของคาพพากษาของศาล โดยมหาวทยาลยควรนาคาวนจฉยของศาลมาศกษา วเคราะห ใหมากยงขน รวมทงสงคมตองตดตามคาพพากษาคดตางๆ วามเหตผลหรอไม มความไมชอบมาพากลหรอไม (วษณ) ศาลรฐธรรมนญ สภาพปญหา

1. ศาลรฐธรรมนญไมเขาใจอานาจหนาทของตวเอง จงวนจฉยกรณทไมอยในอานาจของตน (วษณ)

2. ศาลรฐธรรมนญถกแทรกแซงโดยนกการเมอง (คณะผวจย)

ขอเสนอ ควรยกเลกอานาจของศาลรฐธรรมนญในการถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง

ตวอยางในหลายประเทศ ศาลรฐธรรมนญไมมอานาจในการถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง หากเปนเชนน การแทรกแซงจากนกการเมองจะหมดไป (วษณ) ตอขอเสนอการใหอานาจแกศาลฎกาในการถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง แมวาศาลฎกาจะถกนกการเมองแทรกแซงไดยากกวาศาลรฐธรรมนญ แตศาลฎกากไมควรมอานาจหนาทในการถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง ศาลฎกามอานาจพจารณาความผดของนกการเมอง แตการถอดถอนควรเปนอานาจขององคกรอน เนองจากการถอดถอนเปนกระบวนการทางการเมอง จงควรเปนอานาจของวฒสภา หรอองคกรทางการเมองอนๆ (วษณ)

การปฏรปสอ ปจจยทมผลกบสทธเสรภาพของสอประกอบดวย รฐ นายทน และผปฏบตงานในสอ ผปฏบตงานในสอ หมายถง กองบรรณาธการและนกขาว ผปฏบตงานในสอถกกากบโดยจรรยาบรรณวชาชพ ปญหาการแทรกแซงสอเกดขนจาก รฐแทรกแซงโดยใชอานาจทงโดยตรงและโดยออม สวนนายทนกแทรงแซงดวยวธการตางๆ เชน การเลกจาง การโยกยายตาแหนงของผปฏบตงาน เปนตน รฐธรรมนญมาตรา 41 ใหหลกประกนเสรภาพในการนาเสนอขาวสารแกผปฏบตงานในสอ ดงนน เราควรมมาตรการคมครองผปฏบตงานในสอใหปลอดจากการแทรกแซงจากรฐ และจากนายทน ขอเสนอ

1. ควรจดตงองคกรทเปนกนชนระหวางผปฏบตงานในสอกบรฐ ในกรณทรฐแทรกแซงหรอปดกนการนาเสนอขาวสาร ผปฏบตงานในสอสามารถรองเรยนไปยงองคกรดงกลาวได 2. ควรแยกสวนทเปนของทนกบการบรหารออกจากกน กลาวคอ นายทนไดรบผลกาไร เงนปนผลจากการลงทน แตไมมสทธเขามาเปนผบรหารสอ หรอเขาไปแทรกแซงกองบรรณาธการ ไมมสทธแตงตงกองบรรณาธการ บรรณาธการตองมาจากการเลอกตงโดยผปฏบตงาน รวมทงผปฏบตงานเปนผกาหนดหลกเกณฑการทางานของกองบรรณาธการ ทงนกองบรรณาธการควรจะมจดยดทยดโยงกบสภาการหนงสอพมพ ซงมกฎหมายรองรบ ในประเทศฝรงเศส ผบรหารสถานวทย โทรทศนไดรบการแตงตงจากคณะกรรมการกากบดแลสอ โดยทเจาของสถานของรฐและเอกชน ไมสามารถเขาไปแทรกแซงการแตงตงผบรหารได 3. สญญาจางของผปฏบตงานสอควรเปนสญญาจางตามสญญาตามแบบทกาหนด ซงผานความเหนชอบจากสภาการหนงสอพมพ นายจางและลกจางไมสามารถตกลงสภาพการจางทแตกตางกบสญญาดงกลาวได หากเกดสญญาการจางทแตกตางถอวา เปนโมฆะ 4. ควรกาหนดความผดทางอาญาในฐาน moral harassment ขน กลาวคอ การบงคบขนใจใหกระทาการอยางหนงอยางใด โดยทเจาตวไมเตมใจ ยกตวอยางเชน บรรณาธการ หรอนายทน ขมขใหนกขาวตองเขยนขาวในแบบทตนตองการ หากนกขาวไมทาตามจะถกเลกจาง เปนตน

5. ควรมการควบคมการโฆษณาในสอใหมากยงขน เชน การกาหนดสดสวนการโฆษณาตอเนอหาของการนาเสนอขาว การกาหนดเพดานราคาขายโฆษณาของสอ เปนตน การโฆษณาจงเปนปญหาสาคญทกระทบตอเสรภาพของสอ เทยบเคยงไดกบเงนอดหนนพรรคการเมอง นอกจากน สอโดยเฉพาะหนงสอพมพควรจดสดสวนรายไดใหสมดลกนระหวางรายไดทมาจากคาสมาชกกบเงนทไดมาจากการโฆษณา นอกจากน การลงโฆษณาสนบสนนพรรคการเมองถอเปนการอดหนนทางการเมองอยางหนง ซงทาใหผบรโภคขาวสารไมไดรบประโยชน เปนปญหาทตองพจารณาอกประการหนง การโฆษณาของหนวยงานรฐ ควรมการเปดเผยตอสาธารณะ ยกตวอยางเชน กาหนดวาหนวยงานรฐทมงบโฆษณาเกนกวา 2 ลานบาทตอป ตองเปดเผยตอสาธารณะวาไดลงโฆษณาในสอใดบาง (คณะผวจย) 6. ควรจากดสดสวนการถอหนในสอ เพอไมใหเกดการผกขาด รวมทง ควรกาหนดใหเจาของสอไมสามารถออกสอใหมๆ ทมเนอหาคลายกนกบสอทตนเปนเจาของอย ยกตวอยางเชน ในประเทศฝรงเศสหามมใหเจาของหนงสอพมพระดบชาตออกหนงสอพมพทองถนขนมาใหม 7. สญญาจางงาน ควรกาหนดเงอนไขการจางงานไมใหเกดการซอตวผปฏบตงานในธรกจสอ ควรมหลกเกณฑเพอใหการเลกจางผปฏบตงานทาไดยากขน ยกตวอยางเชน หากนายจางเลกจางผปฏบตงานจะตองจายเงนชดเชยมากกวาทกาหนดไวในกฎหมายแรงงานทวไป 8. ควรหามมใหรฐดาเนนการสอหนงสอพมพ การตรวจสอบฝายบรหารโดยรฐสภา การตรวจสอบโดยรฐสภาประกอบดวย 1. การตงกระทปากเปลาและกระทขอเขยน ในทางปฏบตถอวาลมเหลว 2. การเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรและรฐมนตร ซงถอวาไมไดผล การอภปรายในสภาผแทนราษฎรขนอยกบความสามารถเฉพาะตวของนกการเมอง นกการเมองใชกลไกนเพอหาความนยมทางการเมอง การอภปรายจงไมเกดผลมากนก หากรฐบาลมเสยงขางมากกไมนาไปสการตรวจสอบทเปนจรงได 3. การตรวจสอบโดยกรรมาธการของรฐสภาซงไมมประสทธภาพ โดยภาพรวมแลว กลไกการตรวจสอบรฐสภาทง 3 กลไก ถอวาลมเหลว

แนวทางหนงในการแกปญหานคอ อาจจะกาหนดใหหวหนาฝายบรหารและรฐสภามทมาทแยกจากกน สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 5 วนท 28 กนยายน 2549 สถานท คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผใหสมภาษณ รศ.ดร. ชยวฒน สถาอานนท และ รศ.ดร. เกษยร เตชะพระ สภาพปญหา

1. ปญหาสมพนธภาพทางอานาจระหวางสถาบนตางๆ ในสงคม 1.1 ปญหาสมพนธภาพทางอานาจทไมลงตวระหวางชนชนนากบประชาชน ซง

เปนปญหาทดารงอยอยางยาวนาน แตไมไดเปนความขดแยงหลกของการเมองไทย 1.2 สมพนธภาพทางอานาจระหวางพระราชอานาจ (royal prerogative) กบ

สถาบนอนๆ ในสงคมการเมอง (political society) ในระยะเวลา 1 ปทผานมา มผทอยากใหพระมหากษตรยทรงมพระราชอานาจมาก เชน ในกรณการขอมาตรา 7 ของรฐธรรมนญ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ กทรงมพระราชกระแสรบสงวา ไมสามารถกระทาได

ในขณะเดยวกน บางฝายยงเชออยวาเปนอานาจทพระองคควรจะม เพอการแกไขปญหาในอนาคต รวมทงในประเดนตลาการภวตน บางคนกลาววา ตลาการภวตนคอการทพระองคทรงใชอานาจตามมาตรา 3 ของรฐธรรมนญ ฯลฯ

สมพนธภาพทางอานาจทควรจะเปนกคอ โดยหลกการ ระบอบพระมหากษตรยภายใตรฐธรรมนญ (constitutional monarchy) ปองกนสถาบนกษตรยไวจากความขดแยงทางการเมอง ดวยการจากดอานาจสมบรณาญาสทธแตดงเดมของสถาบนลงไวภายใตกฎหมาย ยดถอหลกอานาจอธปไตยเปนของประชาชน และการออกกฎหมายเปนสงแสดงออกซงอานาจดงกลาวนน สถาบนกษตรยไดรบการยกยองเทดทนและปกปองคมครองในฐานะประมขรฐ เปรยบประดจเทพารกษปกปกรกษาชาตบานเมอง

ทวาลกษณะพเศษของพระมหากษตรยในรชกาลปจจบน คอทรงไวซงพระบารมทเพยรบาเพญสงสมจากพระราชกรณยกจดานการพฒนา ศาสนา วฒนธรรม ความมนคงและอน ๆ มาตลอด 60 ป ทาใหสงคมไทยเชอถอศรทธาพระองคมากไปกวาเทพารกษ คอทงยดมนและคาดหวงพระราชอานาจนา (royal hegemony) ของพระองคในกจการดานตาง ๆ ของบานเมอง บอยครงเมอสงคมไทยประสบปญหาใหญทแกไมตก กรสกวาตองกราบบงคมทลอญเชญพระองคมาทรงแกไขปญหา

รปธรรมกคอ การขอพระราชทานพระราชอานาจนาในลกษณะสมบรณาญาสทธเฉพาะกจ (ad hoc absolutism) มาสะสางปญหาใหลลวงเรยบรอย ทกวนนประชาชนยงคาดหวงจะใหพระองคมอานาจสมบรณาญาสทธโดยตลอด เพราะเชอมนศรทธาในความเปนธรรมราชาของพระองคอยางชนดทไมเชอในผนาอนใด

วฒนธรรมการเมองกระแสหลกของไทยทใหความสาคญกบ อานาจสมบรณฯ ของธรรมราชาและ/หรอผปกครองบานเมองทเปน “คนด” เหนอกวา สทธเสรภาพของประชาชน ยงสะทอนออกในมาตรา 3 ของรฐธรรมนญชวคราวป 2549 ทเขยนวา จะใหสทธเสรภาพแกประชาชนตามประเพณการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

1.3 สมพนธภาพทางอานาจ (relationship of power) ทไมลงตวในหมชนชนนา (elite) ประเดนรปธรรมของสมพนธภาพทางอานาจทไมลงตวในหมชนชนนาคอ อานาจของทนใหญระดบชาตทเชอมโยงกบทนโลกาภวตนแลวเขาสการเมอง

ทผานมา รฐธรรมนญไมมมาตรการปองกนกลมทนใหญทเขาไปผกมตรกบทนขามชาต เชน ในกรณการตกลงขายบรษทชนคอรปใหกบกลมเทมาเสก

ลาพงรฐธรรมนญอาจไมสามารถแกปญหานได ซงถอเปนขอจากดของรฐธรรมนญ การแกไขปญหาทนโลกาภวตนอาจจะตองการการรวมกลมพลงภายในชาต (national power block) กเปนได ขอเสนอ

เราจะจดวางตาแหนงแหงท (position) ทางอานาจอยางไรใหกบกลมทนเหลาน เมอ กลมทนเหลานสามารถรวมศนยอานาจอยางไมมขอบเขต ถามการเลอกตงใหมภายใตรฐธรรมนญฉบบป 2540 กลมทนพวกนกมโอกาสเขามารวบอานาจอก (เกษยร)

2. ปญหาความสมพนธระหวางรฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษรกบรฐธรรมนญฉบบ

วฒนธรรม

หากเราคดวาการปฏรปการเมองมศนยกลางอยทรฐธรรมนญ เราอาจไมสามารถแกปญหาสาคญได กลาวคอ ปญหาสาคญบางประการอยนอกเหนอรฐธรรมนญ (ชยวฒน) หรอเรยกวา รฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม (คณะผวจย)

ความขดแยงทางการเมองอาจจะเปนความขดแยงระหวางรฐธรรมนญทเปนลายลกษณอกษรกบรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม เนองจากรฐธรรมนญทงสองรปแบบ มหนาทในการจดความสมพนธทางอานาจในสงคม ซงรฐธรรมนญทง 2 รปแบบ ไดจดความสมพนธทางอานาจทไมตรงกน ดงนน ปญหาความขดแยงทางการเมองอาจไมสามารถแกไขไดดวยกฎหมาย รวมทง รฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษรอาจจะไมสะทอนความเปนจรงทเกดขนมาจากธรรมนญฉบบวฒนธรรม (ชยวฒน)

เมอสงคมไทยผานเหตการณ 14 ตลาคม 2516 ผานเหตการณพฤษภาประชาธรรม 2535 รฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมไทยมเพมอกมาตราหนงคอ รฐบาลไมสามารถใชความรนแรงสงหารหมคนชนกลางในเมองได ตราบใดทรฐบาลสงหารหมชนชนกลาง รฐบาลยอมหมดความชอบธรรมทจะอยในอานาจ ถอเปนการววฒน (evolve) และมประสทธภาพ (effective) ของรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม

ในขณะเดยวกน หากการใชความรนแรงของรฐเกดขนกบคนชนบท วฒนธรรมไทยกลบ

ยอมรบได การใชความรนแรงหลายครงในรฐบาลทกษณเปนการกระทาทผดกฎหมาย แตคนไทยสวนใหญเหนดวย เชน การฆาตดตอนผคายาเสพตด การปราบปรามผกอความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใต ซงเปนการกระทาทขดตอกฎหมายรฐธรรมนญ เปนการปะทะกนระหวางรฐธรรมนญลายลกษณอกษรกบรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม

เมอเปนเชนน การเปลยนแปลงประเทศไทย คอการเปลยนใจคนทงประเทศ ความนยม

ในหมประชาชน (popularity) เปนประเดนทสาคญ หากคนสวนใหญเหนดวยกบการใชความรนแรงของรฐบาลในบางกรณ รฐบาลในระบอบประชาธปไตยจะนากลว เพราะภายใตเงอนไขแบบน ประชาธปไตยจะกลายเปนทรราชยเสยงขางมาก (Tyranny of the Majority) ไดงาย ขอเสนอ

ในเงอนไขความเปนจรงทางการเมองวฒนธรรมของสงคมไทย เราจะทาอยางไรใหเงอนไขดงกลาวนเปนคณแกการปกปองสาธารณสมบตทางการเมอง (political commons) หรอเปนสงทรงคณคาสาคญทางการเมองรวมกนของสาธารณชนคนไทยขนมา การปกปองสงนควรไปไกลกวาในรฐธรรมนญลายลกษณอกษร ซงควรอยในรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมดวย กลาวคอ สถาบนตางๆ ทสงคมไทยไมยอมใหแตะตองในรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมไทย หากสามารถเปลยนสาธารณสมบตทางการเมองใหขยายกวางขน โดยรวมสทธเสรภาพของประชาชน การไมใชความรนแรงตอคนอน รวมถงความเปนธรรมทางสงคมเขาไปดวย โดยจดดลยภาพและความสมพนธระหวางองคประกอบตางๆ ของสาธารณสมบตทางการเมองเหลานใหสะทอนปญหาและพลวตของสงคมทคลคลายเปลยนแปลงไป สามารถเชอมโยงพลงตางๆ ใน

สงคมการเมองไทยมาปกปองสาธารณสมบตทางการเมองเหลานรวมกน จะมประโยชนมหาศาล กลาวคอ ไมวารฐบาลใดแตะตองเรองดงกลาว พลงสงคมการเมองทงปวงจะลกขนมาหยดยง (เกษยร)

ปฏสมพนธระหวางรฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษรกบรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมมความซบซอนมาก ในบางแงมมรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมไปขางหนารฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษร ในบางแงมมรฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษรเปดชองใหรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม ในบางแงมมรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมอางองรฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษร (เกษยร)

ในบางแงมมรฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษรไดไปกนขวางรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม

ยกตวอยางเชน พ.ร.บ. รบฟงความคดเหนของประชาชน ซงรางโดยคณะกรรมการกฤษฎกา พ.ร.บ. ดงกลาวไดกาหนดวธการใหประชาชนจะมสวนรวมทางการเมองได 12 วธ ในความเปนจรง ประชาชนสามารถคดวธการมสวนรวมทางการเมองไดอกมากมายหลายวธ ขอกาหนดเชนน จงเปนการปดกนรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม (ชยวฒน) ฝายบรหาร สภาพปญหา

สงคมไทยตองการรฐบาลภายใตเงอนไข 2 ประการ กลาวคอ ถารฐบาลทไดมาอยางชอบธรรม รฐบาลจะตองไมเขมแขง แตถารฐบาลเขมแขงกจะตองไมชอบธรรม หากรฐบาลเขมแขงและชอบธรรมจะรบกวนอานาจประเพณทดารงอย ในสภาวะเชนน รฐธรรมนญทจะปรากฏขนในอนาคต คงจะเปนรฐธรรมนญทรบประกนวา อานาจของรฐบาลควรจะเปนอานาจทออนแอ

รฐธรรมนญป 2540 ไดสรางเงอนไขตางๆ เพอคานอานาจฝายบรหาร เชน องคกร

กากบตรวจสอบ (Monitoring Agencies) แตทผานมา รฐบาลเขมแขงเกนกวาทองคกรตรวจสอบจะทางานไดอยางมประสทธภาพ ดงนนการคานอานาจฝายบรหารจงลมเหลว (ชยวฒน) ขอเสนอ

1. ควรจดความสมพนธทางอานาจของสถาบนตางๆ เสยใหม ทงนอาจไมสามารถทาไดดวยรฐธรรมนญ

2. ในทางวฒนธรรม การปฏรปการเมองคอ การทสงคมไทยตองตงคาถามวา อะไรคอสงทถกและผด อะไรคอสงซงรบไดหรอไมได เพราะฉะนน การปฏรปการเมองอาจจะเปนการปฏรปทางคณคา (value) (ชยวฒน)

ตอปญหาฝายบรหารเขมแขง เราควรสรางกลไกการคานอานาจฝายบรหาร นอกเหนอจากองคกรอสระ เชน ในสหรฐฯ มรฐบาลทเขมแขง แตกมการคานอานาจโดยศาล ศาลมอานาจตความกฎหมายทออกโดยฝายนตบญญตและฝายบรหารวา บงคบใชไดหรอไม ฝายบรหารจงไมสามารถออกกฎหมายเพอรองรบการใชอานาจของตนเองไดอยางสมบรณ

ในประเทศสวตเซอรแลนด ประชาชนและองคกรภาคประชาชนทาประชามตตอกฎหมายทออกโดยรฐบาลไดโดยงาย

การทาประชามตเปนตวอยางของการหาจดสมดลระหวางรฐบาลทเขมแขง มประสทธภาพ กบการตรวจสอบการใชอานาจรฐโดยประชาชน และแสดงวาอานาจการตรวจสอบไมไดอยกบองคกรอสระเพยงอยางเดยว (คณะผวจย) สทธเสรภาพของชนชาวไทย

ทผานมา สานกตอสทธเสรภาพและวฒนธรรมการตระหนกในสทธของประชาชนเปลยนไปในทางทดขน

ประชาชนตระหนกในสทธเสรภาพของตนมากขน รฐธรรมนญป 2540 มมาตราทเกยวของกบสทธเสรภาพ เปนอาวธของชาวบานในการใชปองกนการถกเจาหนาทรฐละเมดสทธ เชน ชาวบานทถกละเมดสทธในทรพยากรธรรมชาต (ชยวฒน) รวมทงศาลอาญาเรมตดสนโดยอางองรฐธรรมนญมาตราทเกยวของกบสทธเสรภาพของประชาชนมากขน ทงยงมการอางองรฐธรรมนญในคาตดสนของผพพากษา (เกษยร) หมายความวา มาตราสทธเสรภาพในรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรมไดถกตราขนแลว (ชยวฒน)

ปญหาการละเมดสทธเสรภาพของประชาชนสวนหนง เกดขนเนองมาจากการทรฐมอานาจมากเกนไป รฐมกลไกทกอใหเกดความรนแรงในสงคมไดมากมาย ทผานมารฐบาลทกษณไดใชความรนแรงกระทากบประชาชนในหลายกรณ ในทางทฤษฎกคอ รฐบาลทกษณไดฝาฝน (violate) รากฐานของความเปนรฐ (ชยวฒน)

ขอเสนอ 1. ควรหาหนทางทสงคมไมตองใชกาลง (force) ในการจดการกบปญหาทางการเมอง

ไมวากาลงนนจะเปนกาลงทมความชอบธรรมหรอไมกตาม ซงหนทางดงกลาวคอการสรางระบบคณคาของสงคม

2. สทธเสรภาพทบญญตไวในรฐธรรมนญป 2540 ถอวาเพยงพอ อยางไรกตาม ควรใหความสาคญกบสทธในทรพยากรธรรมชาตในทองถนมากขน (ชยวฒน) การปฏรปสอ

หลกการสาคญในการปฏรปสอคอ สทธในการคดคานรฐบาล ซงเปนสทธทกาหนดไวในรฐธรรมนญ และควรกาหนดไวในกระบวนการการปฏรปสอดวย ขอเสนอ

ควรตงโทรทศนหนงชอง สาหรบฝายคานและภาคประชาชนทไมเหนดวยกบรฐบาลไดแสดงความคดเหนในเรองตางๆ เพอใหประชาชนจะไดรบฟงทศนะทแตกตางจากรฐบาล รวมทงประชาชนจะไดรบฟงทางเลอกดานนโยบายของพรรคฝายคานดวย (ชยวฒน) โทรทศนชองดงกลาวเปนเสยงของตวแทนของคนกลมนอย (คณะผวจย) ซงมกจะถกกลบโดยเสยงหลก (ชยวฒน)

ทงน ประชาชนมสทธทจะรบรขอมลขาวสารซงเปนอกทางเลอกหนง ประชาชนไม

จาเปนตองรบฟงเฉพาะสงทรฐบาลเสนอเพยงอยางเดยว หากเกดการเปลยนรฐบาล พรรคการเมองรฐบาลทเปลยนสถานะมาเปนพรรคฝายคานกสามารถใชโทรทศนชองนได

ทงน ผทไมเหนดวยกบรฐบาลมความชอบธรรมทจะใชสอ เนองจากสอเปนทรพยากรของทกคน รฐบาลตองจดแบงใหประชาชนไดรบรขอมลขาวสาร สทธของประชาชนตองถกรบประกนโดยรฐธรรมนญ (ชยวฒน)

ในสหรฐฯ หากมการกลาวหาพาดพงถงบคคลใด ตองเสนอสทธใหบคคลผนนแสดงความคดเหนผานสอตางๆ ได (คณะผวจย) การปฏรปรฐธรรมนญ

1. สงคมการเมองไทยอาจตองการการ reset ระบบการเมองซงควรกาหนดไวในรฐธรรมนญ (ชยวฒน) เชน การจากดวาระผดารงตาแหนงทางการเมอง ไมใหดารงตาแหนง

ตดตอกนเกน 2 สมย เปนตน อยางไรกตาม สงคมไทยอาจตองการมากกวานน การ reset อาจหมายถง ขอกาหนดหามพรรคการเมองควบคมอานาจรฐตดตอกนเกน 2 สมย เปนตน

อาจมการกาหนดใหเรามการปกครองแบบประชาธปไตยในระยะเวลา 9 ป แบงเปน 3 วาระ วาระละ 3 ป พอถงปท 10 เปนปทตอง reset โดยคนกลาง (ชยวฒน)

สงคมไทยตองการการประเมน หรอการตรวจสอบ หรอการถกปกครองโดยคนทไมไดเปนนกการเมองทอาศยนโยบายเปนใบเบกทางเขามาสอานาจทางการเมอง กลาวคอ คนกลางทเขามาในปท 10 อาจจะเปนบคคลอกประเภทหนง เปนบคคลทไมเกยวของกบนกการเมอง ไมมผลประโยชนแอบแฝง และรฐธรรมนญเปดโอกาสใหขนมาในปท 10 คนกลางมหนาทเขามาดวาปญหาทผานมาทงหมดมอะไรบาง หลงจากนนจงเลอกตงอกครงหนง (ชยวฒน)

ในทางกฎหมาย รฐธรรมนญป 2540 ไดเปลยนแปลงโครงสรางสถาบนทางการเมองไปมาก แตไมไดพจารณาถงกระบวนการทบทวนรฐธรรมนญ ในรฐธรรมนญมาตรา 336 กาหนดใหอานาจ คณะกรรมการเลอกตง ศาลรฐธรรมนญ หรอคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ทารายงานเสนอความเหนตอรฐสภาและคณะรฐมนตรเกยวกบการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญหรอกฎหมายอน เมอครบ 5 ปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญ ซงถอวาลมเหลว เนองมาจากผรางรฐธรรมนญไมไดคาดคดถงพฤตกรรมของบคคลทอยในอานาจในองคกรอสระ วา บคคลเหลานไมตองการแกไขรฐธรรมนญ

ในทางนตศาสตร รฐธรรมนญจะตองมกระบวนการทบทวนหลงจากทประกาศใชมาใน

ระยะเวลาหนง หากมกระบวนการทบทวนกคงไมเกดการยกเลกรฐธรรมนญโดยคณะรฐประหารขน (คณะผวจย)

2. การปฏรปการเมองอาจหมายถงการมรฐธรรมนญ 2 ฉบบ ฉบบทหนงเปนฉบบหลกใชในระยะเวลา 9 ป เมอถงปท 10 เราใชอกฉบบหนงซงมอาย 1 ป เนองจากในสงคมมโครงสรางทางการเมองและวฒนธรรมหลายประการทอาจไมสอดคลองกน โดยรฐธรรมนญอาจไมสามารถแกไขไดโดยสมบรณ (ชยวฒน)

ปญหาสาคญคอ ในสงคมไทยเมอเราปลอยใหระบบการเมองทางาน แตเกดปญหาขดแยงกนในตวระบบโดยทไมมทางออก เรามกจะตองการอานาจจากนอกระบบเขามาจดการทกครง ระบบการเมองจงถอยหลง เราจงควรกาหนดไวในระบบการเมองถงกระบวนการทบทวนรฐธรรมนญ (คณะผวจย)

เงอนไขในการทบทวนรฐธรรมนญม 2 เงอนไข คอ 1. โดยเงอนไขเวลา เชน ทก 10 ป หรอ 2. โดยเงอนไขของเหตการณ (event) เชน เมอเกดวกฤต มการถวายฎกาแลวกตดสนวาตองทบทวนรฐธรรมนญกนใหม หรอควรรางรฐธรรมนญกนใหม แตวธหลงอาจเรงใหเกดวกฤตเรวขน (คณะผวจย)

สาระสาคญของการปฏรปการเมอง คอความพยายามทจะออกแบบการเมองทจะทาใหมสถาบนทางการเมองททางานไดดขน ถาเปนเชนนน เราควรกาหนดเงอนไขเวลาแทนทจะเปนการกาหนดวาควรทบทวนรฐธรรมนญตามเงอนไขของสถานการณ

นอกจากน การปฏรปการเมองทสาคญอกประการหนงคอ จนตนาการเกยวกบเวลาของคนในสงคมไทย ความอดทนตอการอยในอานาจทางการเมองของนกการเมองในระยะเวลา 4 ป อาจจะยาวนานเกนไป ดงนนอาจกาหนดวาระของรฐบาลใหสนลงเหลอ 3 ปซงอาจจะเหมาะสมกบสงคมไทย เปนตน (ชยวฒน)

3. ปฏรปเชงมตของสถานท กลาวคอควรสงวนบางพนทของอานาจไวใหหลดพนออกไปจากอานาจของประชาธปไตยแบบตวแทน พนทของอานาจเหลานสาคญเสยจนกระทงไมควรจะขนอยกบหรอถกเปลยนจากการเปลยนแปลงเชงนโยบายของนกการเมองทมาจากการเลอกตง

ในอนาคต ถาระบบใหมเขมแขงพอกตองสามารถรบมอกบนกการเมองอยางทกษณได

หากนกการเมองในลกษณะนเขามามอานาจอก กไมสามารถแตะตองพนทของอานาจทสงคมตองการสงวนไวได (เกษยร) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 6 วนท 6 ตลาคม 2549 สถานท มลนธ พลเอก ชาตชาย ชณหะวณ ผใหสมภาษณ คณการณ ใสงาม (อดต ส.ว. จงหวดบรรมย) คณปรด หรญพฤกษ (อดต ส.ว. จงหวดปทมธาน) คณมาลรตน แกวกา (อดต ส.ว. จงหวดสกลนคร) คณวญ อฬารกล (อดต ส.ว. จงหวดสกลนคร) คณสมบรณ ทองบราณ (อดต ส.ว. จงหวดยโสธร) คณวงศพนธ ณ ตะกวทง (อดต ส.ว. จงหวดพงงา) พ.ญ. มาลน สขเวชชวรกจ (อดต ส.ว. จงหวดนครสวรรค) สภาพปญหา

1. กลไกการตรวจสอบฝายบรหาร ไมมประสทธภาพ (วงศพนธ)

2. ปญหาของระบอบประชาธปไตยตวแทน กลาวคอผลงสมครรบเลอกตงมความไดเปรยบหรอเสยเปรยบ ดวยสถานภาพทางเศรษฐกจทแตกตางกนมาก การแขงขนในการเลอกตง จงไมมความเปนธรรม (การณ)

3. ปญหาการซอ-ขายเสยง ผลงคะแนนเสยงเลอกตง ทชขาดถงผลแพ-ชนะ มกจะเปนผลงคะแนนเลอกตงทไมสจรต ดงนน ผแทนทไดมาจากการเลอกตงโดยตรง ทงในระดบชาต และระดบทองถนจงขาดความชอบธรรม (การณ)

การแกไขกตกาการเลอกตงใหเปนธรรม อาจไมแกปญหาการซอ-ขายเสยง และปญหาระบบอปถมภในทองถนได ยกตวอยางเชน ในจงหวดบรรมย ไมวาจะแกไขกตกาการเลอกตงอยางไร ผแทนจากการเลอกตง เชน ส.ส. ส.ว. และ ส.จ. จะยงคงเปนผทมความสมพนธกบนกการเมองกลมเดยวกนแทบทงสน (การณ) ขอเสนอ

ประชาชนไมควรพงพาระบบตวแทนเพยงอยางเดยว ประชาชนควรควบคมตรวจสอบฝายบรหาร รวมทงมสวนรวมในประชาธปไตยทางตรงใหมากยงขน (การณ) การตรวจสอบฝายบรหารโดยประชาชน

1. กาหนดใหประชาชนมสทธฟองรองผดารงตาแหนงทางการเมองตอศาลไดโดยตรงในคดทจรต โดยการแกไขกฎหมายใหประชาชนเปนผเสยหายได ทงน ใหศาลเปนผกลนกรองเองวาจะรบคดเขาสการพจารณาหรอไม (การณ/ วงศพนธ)

2. ควรกาหนดใหมกระบวนการสอบสวนสาธารณะผดารงตาแหนงทางการเมอง เชนเดยวกบในสหรฐฯ (มาลรตน/ คณะผวจย) ประชาธปไตยทางตรง ขอเสนอ

1. ใหปจเจกบคคลมสทธในการเสนอรางกฎหมาย โดยรฐสภาควรอานวยความสะดวกแกประชาชนทตองการเสนอรางกฎหมาย เชน มการจดเตรยมสถานทรวบรวมขอเสนอรางกฎหมาย เผยแพรขอเสนอรางกฎหมาย เพอใหผอนทมความตองการเหมอนกน สามารถสงรายชอของตนมารวมสมทบได โดยหลกการคอ การเปดชองทางใหประชาชนสามารถเสนอ และยบยงรางกฎหมายไดโดยงาย (การณ)

2. ควรใหสทธแกประชาชน ในการยบยงรางกฎหมายทละเมดสทธเสรภาพของประชาชน หรอรางกฎหมายทเปนขอถกเถยงในวงกวางของสงคม โดยใหนารางกฎหมายทมผเขาชอคดคานจานวนมาก เชน หาหมนรายชอ ตองเขาสกระบวนการประชามต (การณ)

3. ควรใหสทธประชาชนยบยงรางพระราชบญญตเกยวดวยการเงน เนองจากเปนกฎหมายทกระทบตอประชาชนอยางมาก และรฐธรรมนญกาหนดใหวฒสภาพจารณาพระราช บญญตดงกลาว ภายในระยะเวลาทสนกวาพระราชบญญตทวไป คอภายใน 30 วน (มาตรา 174) (วงศพนธ/ คณะผวจย)

ขอเสนอดงกลาว อาจยงไมมความเหมาะสม เนองจากในวฒนธรรมการเมองไทย ประชาชนยงไมตระหนกถงการใชสทธ เทาทควร (วญ) นอกจากน ประชาธปไตยทางตรง เชน การทาประชามตอาจมการซอเสยงจากประชาชนได (ปรด) รฐสภา สภาพปญหา

1. สมาชกรฐสภาไมใหความสาคญในการเขารวมประชมรฐสภา 2. ปญหาการปฏบตหนาทของคณะกรรมาธการสามญของรฐสภา มกไมไดรบความ

รวมมอจากผทตองเขามาชแจง เชน ปลดกระทรวงมกมอบหมายใหขาราชการผนอยมาชแจงแทน หรอรฐมนตรไมยอมมาชแจง ทาใหคณะกรรมาธการไมสามารถปฏบตหนาทไดอยางเตมศกยภาพ (สมบรณ) ขอเสนอ

1. หามสมาชกรฐสภาเดนทางออกนอกประเทศในสมยประชม นอกจากไดรบอนญาตในการณทมเหตจาเปน รวมทงจากดใหสมาชกรฐสภาอยในอาคารรฐสภาในวนทมการประชม (มาลน)

2. เพมจานวนองคประชมจากเดมกงหนง (มาลน) 3. กาหนดใหการมาชแจงตอรฐสภาเปนหนาท หากไดรบคาเชญจากคณะกรรมาธการ

ตองปฏบตตามเสมอนไดรบหมายศาล ผไมใหความรวมมอโดยไมมเหตผลสมควรจะมความผด (สมบรณ)

สภาผแทนราษฎร สภาพปญหา

1. การเปดอภปรายทวไป เพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตร และรฐมนตร ลมเหลว เนองจากในชวงทผานมา พรรครฐบาลคมเสยงขางมากอยางเดดขาด

2. สภานตบญญตไมพถพถนในพจารณารางกฎหมาย โดยเฉพาะรางกฎหมายทเสนอโดยรฐบาล เนองมาจากพรรครฐบาลควบคม ส.ส. เสยงขางมาก การพจารณารางกฎหมายตางๆ จงไมมความเปนอสระ (ปรด/ วญ)

นอกจากน ส.ส.บญชรายชอพรรคการเมอง กไมชวยใหการพจารณารางกฎหมายมความรอบคอบมากขน เนองจาก ส.ส. บญชรายชอสวนใหญ ไมใชผทรงคณวฒ หรอผเชยวชาญตามเจตนารมยของรฐธรรมนญป 2540 แตเปนนายทนของพรรคการเมอง หรอนกการเมองทม ส.ส. ในสงกด (วญ)

3. ส.ส. สวนใหญลงมตในสภาผแทนราษฎร ตามมตของพรรคการเมอง โดยไมพจารณาถงเนอหาของรางกฎหมาย หรอเนอหาของอภปราย (มาลรตน/ วญ)

4. ปญหา ส.ส. ไมมจดยนทางการเมอง มการยายพรรคการเมองบอยครง มการรวมกลมกนตงพรรคการเมองเฉพาะกจ เมอเกดปญหาทางการเมองขน (การณ) ขอเสนอ

1. ควรคงไวซงอานาจวฒสภาในการกลนกรองกฎหมาย เพอใหการออกกฎหมายมความรอบคอบมากขน ในชวงรฐบาลทกษณ วฒสภาไดกลนกรองกฎหมายหลายฉบบใหดขน (ปรด/ การณ/ สมบรณ) แตกยงมกฎหมายบางฉบบทถกวพากษวจารณ (ปรด)

2. ไมควรบงคบให ส.ส. สงกดพรรคการเมอง แตควรหาวธปองกนการขายเสยงของ ส.ส. อสระ (มาลรตน)

3. ควรแกไขกฎระเบยบการหาม ส.ส. ยายพรรคการเมอง ใหมประสทธภาพมากขน โดยอาจจากดสทธทางการเมองของ ส.ส. ทมพฤตกรรมการยายพรรคการเมอง เพอผลประโยชนของตนบอยครง (การณ)

4. ควรกาหนดใหเขตเลอกตง ส.ส. มขนาดใหญขน เพอบรรเทาการซอเสยง ซงกระทาไดโดยงายในเขตเลอกตงขนาดเลก (สมบรณ)

วฒสภา วฒสภาในฐานะองคกรททาหนาทในระบบตรวจสอบการใชอานาจของรฐ สภาพปญหา

1. วฒสภาถกแทรกแซงจากฝายบรหาร 2. ส.ว. เปนบคคลทใกลชดกบนกการเมอง เพราะมาจากการเลอกตงโดยตรง 3. ระบบการเลอกตง ส.ว. แบบแบงเขตเลอกตง โดยใหผลงคะแนนสามารถเลอกผรบ

สมครเลอกตงไดเพยงหนงคน (มาตรา 122 และมาตรา 123) เปนกตกาทเออตอการซอเสยง (วงศพนธ/ การณ/ มาลรตน)

4. วฒสภามอานาจในการคดเลอก การใหความเหนชอบ และการถอดถอนผดารงตาแหนงในองคกรอสระ หากวฒสมาชกมความสมพนธใกลชดกบนกการเมอง องคกรอสระกจะไมสามารถทาหนาทตรวจสอบนกการเมองได (ปรด) ขอเสนอ

1. ควรกาหนดบทลงโทษไวในรฐธรรมนญแกบคคลทแทรกแซง วฒสภา สภาผแทนราษฎร องคกรอสระ กระบวนการยตธรรม (วญ/ วงศพนธ)

2. ควรทบทวนอานาจวฒสภา ในการถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง (มาตรา 303) เพอลดการถกแทรกแซงจากนกการเมอง (ปรด)

3. ควรใหอานาจแกวฒสภาในการตรวจสอบ ส.ส. ฝายคาน เพอปองกนการสมยอมกนระหวางรฐบาล และฝายคาน (วงศพนธ)

4. ควรใหการเขาชอของ ส.ว. ในการขอเปดอภปรายทวไปในวฒสภาเพอใหคณะ รฐมนตรชแจง ทาไดงายขน กลาวคอลดสดสวนจาก 3 ใน 5 ของ ส.ว.ทงหมดเปน 2 ใน 5 หรอตากวานน (มาตรา 187) (วงศพนธ)

5. ควรกาหนดใหม ส.ว. 2 ประเภท คอ ส.ว. ทมาจากการเลอกตงโดยตรงและ ส.ว. ทมาจากการแตงตง (วงศพนธ) อยางไรกตาม ในระบอบประชาธปไตย ส.ว. ไมควรมาจากการแตงตง หากใชระบบผสม ระบบดงกลาวควรประกอบดวย ส.ว. ทมาจากเลอกตงโดยตรง และ ส.ว. ทมาจากการเลอกตงทางออม (ปรด)

6. ควรตงคณะกรรมการคดสรรผลงสมครรบเลอกตง ส.ว. เพอตรวจสอบคณสมบต และกลนกรองผลงสมครรบเลอกตง ส.ว. ในชนแรกกอน (วงศพนธ) หรออาจกาหนดใหผลงสมครรบเลอกตง ส.ว. ตองเปนบคคลทไมมสายสมพนธใกลชดกบ ส.ส. เชน ญาต พนอง สาม ภรรยา เปนตน (ปรด)

7. ทมาของคณะกรรมการคดสรรผสมคร ส.ว. อาจมาจากขาราชการประจาสวนหนง และจากประชาชนอกสวนหนง โดยขาราชการประจาประกอบดวย ประธานศาลฎกา ประธานศาลปกครอง ประธานศาลรฐธรรมนญ เปนตน (วงศพนธ)

8. ยกเลกขอกาหนดใหผมสทธสมครรบเลอกตง ส.ว. ตองสาเรจการศกษาไมตากวาปรญญาตร (มาตรา 125) เพอบคคลในทองถนมโอกาสเขามาเปน ส.ว. ไดมากขน (วงศพนธ/ สมบรณ/ การณ)

9. ควรเปลยนวธการลงคะแนนเสยงเลอกตง ส.ว. จากการลงคะแนนเลอกไดเพยงคนเดยว เปนการลงคะแนนไดเลอกไดหลายคน ยกตวอยางเชน หากเขตเลอกตงใดกาหนดใหม ส.ว. เกนกวา 3 คน ควรใหประชาชนเลอกได 3 คน หากเขตเลอกตงใดกาหนดใหม ส.ว. 3 คน ใหประชาชนเลอกได 2 คน เปนตน นอกจากนน ควรกาหนดไววา บตรเลอกตงทประชาชนเลอกไมครบตามจานวนทกาหนด ถอเปนบตรเลอกตงเสย (การณ/ วงศพนธ)

10. ควรหาม ส.ว. และ ส.ส บรจาคเงน ยกตวอยางเชน ในประเทศญปน การบรจาคเงนของ ส.ส. จะนบรวมอยในงบประมาณการหาเสยงเลอกตง

11. ควรควบคมการโฆษณาแนะนาตวผสมคร ส.ว. และการหาเสยงของ ส.ส. โดยรฐบาลควรเปนผจดแบงพนทในการตดปายโฆษณาหาเสยงเลอกตง ใหแกพรรคการเมอง และผลงสมครรบเลอกตง เชนเดยวกบการหาเสยงเลอกตงในประเทศญปน (วงศพนธ/ ปรด/ สมบรณ)

12. ควรผอนปรนใหผลงสมครรบเลอกตง ส.ว. สามารถใชเครองขยายเสยงขนาดเลก ในการแนะนาตวตอประชาชนในพนท (มาลรตน)

13. ยกเลกขอกาหนดหามผลงสมครรบเลอกตง ส.ว. เปนสมาชกพรรคการเมอง (มาตรา 126) แตควรมขอกาหนดวา ส.ว. ไมจาเปนตองปฏบตตามมตพรรคการเมอง (ปรด) ขอโตแยงกคอ หากบงคบให ส.ว. สงกดพรรคการเมอง กควรยกเลกวฒสภา เนองจากทงสมาชกของทงสองสภา จะตกอยภายใตอาณตพรรคการเมอง การตรวจสอบฝายบรหารกจะไมเกดขน (วญ/ การณ/ มาลรตน)

14. ควรใหสทธประชาชนในการเขาชอถอดถอน ส.ว. เนองจากในชวงทผานมา วฒสภามความบกพรองในการทาหนาทการตรวจสอบฝายบรหาร โดยเฉพาะอยางยง การคดเลอกผดารงตาแหนงในองคกรอสระ (ปรด)

วฒสภาในฐานะองคกรททาหนาทดานนตบญญต สภาพปญหา

1. ในชวงทผานมา ส.ว. ไมสามารถทาหนาทดานนตบญญตไดอยางเตมท ส.ว. ทาหนาทไดเพยงทวงตงการออกกฎหมาย แตไมสามารถแกไขเปลยนแปลงสาระสาคญของรางกฎหมายไดมากนก (วญ) 2. ส.ว. ททางานอยางจรงจงในรฐสภา มอยนอยมาก (วญ) ขอเสนอ

1. ควรเพมอานาจใหวฒสภาในการเสนอรางกฎหมาย (วญ) 2. ควรใหวฒสภาสามารถตรวจสอบกระบวนการนาเสนองบประมาณของรฐบาล

ตงแตขนตอนการรเรมโครงการ (วญ/ ปรด) 3. ควรปรบปรงใหวฒสภาและรฐบาล มความสมพนธใกลชดกน ในกระบวนการจดทา

งบประมาณมากกวาทผานมา (ปรด) 4. ควรใหอานาจวฒสภาในการปรบลดงบประมาณทรเรมโดยฝายบรหาร (วญ)

กลไกการสนบสนนการทางานของวฒสภา สภาพปญหา

กลไกและทรพยากรในการสนบสนนการทางานของรฐสภามความออนแอ ทาใหรฐสภาไมสามารถตรวจสอบการทางานของฝายบรหาร และการพจารณารางกฎหมายไดอยางมประสทธภาพ ขอเสนอ

1. จดสถานทใหสมาชกรฐสภาแตละคน และคณะกรรมาธการแตละชด มหองทางานเปนของตนเอง

2. ยกระดบหองสมดของรฐสภา ใหสามารถสนบสนนการสบคนขอมลทเกยวของกบกฎหมายตางๆ เชน กฎหมายลกษณะเดยวกนในตางประเทศ เชนเดยวกบ Library of Congress ของสหรฐ (มาลรตน/ ปรด/คณะผวจย) และอาจเชอมโยงขอมลกบสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา (มาลรตน/ ปรด)

3. เชอมโยงรฐสภาเขากบกลไกสนบสนนภายนอก เชน สถาบนพระปกเกลา หรอจดตงหนวยวจยของรฐสภา ซงมอตรากาลงและงบประมาณทเหมาะสม เพอสนบสนนภารกจในการพจารณากฎหมาย และการพจารณางบประมาณ เชนเดยวกบ Office of Budget Management ของสหรฐ (มาลรตน/ ปรด/ คณะผวจย)

4. ยกระดบคาตอบแทนเจาหนาทวชาการประจากรรมาธการตางๆ ของรฐสภา ใหสามารถดงดดผมความสามารถได และ/หรอ ปรบโครงสรางคาตอบแทนผชวยสมาชกรฐสภาใหมคาตอบแทนตอรายสงขน พรอมกบลดจานวนลง (ปรด)

5. ควรกาหนดใหงบประมาณของวฒสภา เปนอสระจากรฐบาล เพอปองกนการครอบงาจากฝายบรหาร (วญ) ควรใหรฐสภา เปนผตงงบประมาณเอง (ปรด)

6. ควรมระบบการใหบาเหนจบานาญ ส.ว. และ ส.ส. เพอลดแรงจงใจในการทจรต (ปรด/ มาลน/ มาลรตน) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 7 วนท 12 ตลาคม 2549 สถานท คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผใหสมภาษณ คณคณน บญสวรรณ อดตสมาชกสภารางรฐธรรมนญป 2540 สภาพปญหา

การปฏรปการเมองครงท 2 ควร 1. ปฏรปกระบวนการเขาสอานาจรฐ 2. ปฏรปกระบวนการใชอานาจรฐ 3. ปฏรปกระบวนการตรวจสอบการใชอานาจรฐ โดยแกไขปรบปรงจากรฐธรรมนญป 2540 พรอมทง ตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญขนมารองรบ

หลงจากทมการบงคบใชรฐธรรมนญป 2540 เปนตนมา การใชอานาจของฝายบรหารเปนปญหามาก กลไกการตรวจสอบและควบคมการใชอานาจรฐลมเหลว เนองจากถกแทรกแซงถกครอบงาโดยฝายบรหาร ขอเสนอ

1. ควรปฏรปรฐธรรมนญ ดวยการตดมาตราทไมจาเปนออกจาก 336 มาตรา อาจจะเหลอประมาณ 300 มาตรา

2. ควรยกเลกบทบญญตทขดตอหลกการประชาธปไตย เชน การบงคบให ส.ส. สงกดพรรคการเมอง การกาหนดใหการใชสทธเลอกตงเปนหนาทของประชาชน การกาหนดใหรฐตองใหเงนอดหนนพรรคการเมอง

3. องคกรบางองคกรไมมประโยชน และไมมประสทธภาพ เชน สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ผตรวจการแผนดนของรฐสภา ควรยกเลกไป

รฐสภา และฝายบรหาร

งานวจยหลายชนระบวา รฐบาลออนแอเปนปญหา กอนป 2540 รฐบาลมปญหาเสถยรภาพมาก รฐบาลถกอภปรายไมไววางใจบอยครง เกดวงจรทางการเมองทไมพงประสงคขน ขอเสนอ

1. ควรจะคงไวใหฝายบรหารเขมแขงเอาไว ในขณะเดยวกนควรปรบปรงกลไกในการตรวจสอบควบคมการใชอานาจรฐใหมประสทธภาพ โดยเฉพาะองคกรอสระตองไมถกแทรกแซง

2. ไมควรลดสดสวนของ ส.ส. ในการยนขอเปดอภปรายไมไววางใจนายกรฐมนตรจาก 2 ใน 5 ใหเปน 1 ใน 5 เนองจากจะทาใหรฐบาลขาดเสถยรภาพ สมาชกสภาผแทนราษฎร ( ส.ส.) ส.ส. ระบบบญชรายชอ สภาพปญหา

1. เจตนารมยของสมาชกสภารางรฐธรรมนญตองการให ส.ส. ระบบบญชรายชอ เปนบคคลมชอเสยงระดบประเทศ เปนผมความรความสามารถ หรอเปนนกวชาการ แตทผานมา ส.ส.ระบบบญชรายชอถกบดเบอนจนกลายเปนบคคลทม ส.ส. ในอาณตจานวนมาก

2. ส.ส. ระบบบญชรายชอโดยสวนใหญ เปนนายทนของพรรคการเมอง นกธรกจการเมอง และนกวชาการทอยในอาณตของพรรคการเมอง ขอเสนอ

1. ควรยกเลก ส.ส. ระบบบญชรายชอ และคงระบบการเลอกตงแบบเดมไว (เขตเดยวเลอก ส.ส. ไดคนเดยว) (คณน) อยางไรกตาม การยกเลก ส.ส. ระบบบญชรายชอ แตคงระบบการเลอกตง ส.ส. แบบเขตละคนไว อาจจะทาใหเกดพรรคการเมองใหญขนมา (คณะผวจย)

2. ควรยกเลกการบงคบให ส.ส. สงกดพรรคการเมอง เพอไมใหเกดการผกขาด ในปจจบนหลายประเทศทมเสถยรภาพทางการเมองสง กไมมการกาหนดให ส.ส. สงกดพรรค (คณน)

3. ควรยกเลกการกาหนดคณสมบตผสมคร ส.ส. วาตองจบการศกษาระดบปรญญาตร 4. หากจะคง ส.ส. ระบบบญชรายชอเอาไว กควรยกเลกขอกาหนดวา พรรคการเมอง

ตองม ส.ส. 5% จงจะมสทธได ส.ส. ระบบบญชรายชอ ยกตวอยางเชน หากพรรคการเมองใดได ส.ส. เพยง 1% พรรคการเมองนนควรจะได ส.ส.ระบบบญชรายชอ 1 คน (คณน)

นอกจากน ปญหาผลประโยชนทบซอนของ ส.ส. ในรฐธรรมนญมาตรา 110 ระบวา สมาชกสภาผแทนราษฎรตองไมรบสมปทานจากรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ แตไมไดหามการคงสมปทานทไดรบแลวกอนหนานน เชนเดยวกบบทบญญตสาหรบผดารงตาแหนงทางการเมองอนๆ

ขอเสนอคอ ควรมบทบญญตครอบคลมการหามการคงสมปทานทไดรบแลวกอนหนา

นนไวดวย (คณน)

สมาชกวฒสภา ( ส.ว.) สภาพปญหา

สมาชกสภารางรฐธรรมนญป 2540 (สสร.) เคยเสนอวาทมาของ ส.ว. ควรมาจากการเลอกตงทางออม มาจากกลมสาขาวชาชพตางๆ โดยใหตวแทนกลมสาขาวชาชพตางๆ เลอกผทจะมาดารงตาแหนง ส.ว. แตขอเสนอนไมผานการลงมตเหนชอบในขนตอนสดทายของสภารางรฐธรรมนญ

รฐธรรมนญป 2540 กาหนดให ส.ว. ตองมาจากการเลอกตง พรอมทงใหอานาจกบ

ส.ว. มากเกนไป ดวยเหตน ส.ว. เปนเปาหมายทนกการเมองตองการเขามาแทรกแซง ผลทเกดขนกคอ ส.ว. สวนใหญเปนบคคลทมความใกลชดกบ ส.ส. (คณน) ขอเสนอ

1. ส.ว. ควรมาจากการเลอกตง เนองจากทผานมาประชาชนมความเขาใจตอการเลอกตง ส.ว. หากแกไขรฐธรรมนญให ส.ว. มาจากการแตงตง ประชาชนจะไมเหนดวย

2. ควรเปลยนวธการลงคะแนนเสยงเลอกตง ส.ว. จากการลงคะแนนเสยงเลอกไดเพยงคนเดยว เปนการลงคะแนนไดเลอกไดหลายคน ขนอยกบจานวนประชากรของแตละจงหวด การลงคะแนนในลกษณะนจะทาใหผใชสทธเลอกตงไมถกจากดตวเลอก

3. ควรกาหนดคณสมบตของผลงสมครรบเลอกตง ส.ว. วา ตองไมมความสมพนธกบนกการเมอง รฐมนตร ขาราชการประจา เปนตน อยางไรกตาม การกาหนดดงกลาวอาจถอเปนการจากดสทธผลงสมครรบเลอกตง ส.ว.

4. หากไมสามารถกาหนดคณสมบต ส.ว. ใหไมมความสมพนธกบ ส.ส.ได กควรยกเลก ส.ว. ใหเหลอเพยงสภาผแทนราษฎรเพยงสภาเดยว ทงน ในปจจบนหนาทของ ส.ว. ในการกลนกรองกฎหมายไมมความจาเปนมากนก

5. ควรใหผลงสมครรบเลอกตง ส.ว. สามารถแนะนาตวตอประชาชนได ระเบยบการหามไมให ส.ว. หาเสยง หรอออกโทรทศน ทาใหนกการเมองในพนทมความไดเปรยบตอผลง

สมครทไมมสายสมพนธกบนกการเมอง ดงนน ควรแกไข พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงในประเดนน การเลอกตง สภาพปญหา

1. การกาหนดใหมการเลอกตงลวงหนาเปดโอกาสใหมการซอเสยงไดงายขน 2. การกาหนดใหการนบคะแนนตองดาเนนการรวมกนในเขตเลอกตงตามมาตรา 104

วรรค 4 ไมไดชวยแกปญหา แตกลบทาใหการโกงการเลอกตงทาไดงายขน และในขอบเขตทมากขน เชน เปลยนหบบตรเลอกตงระหวางขนยาย และการนบคะแนนในเวลาทดกมากทาใหยากตอการตรวจสอบจากประชาชน

ขอเสนอ

1. ควรยกเลกการเลอกตงลวงหนา เนองจากเปนการเปดโอกาสใหมการโกงการเลอกตง และควรกาหนดใหคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) มหนาทอานวยความสะดวกแกบคคลทอยนอกภมลาเนาในการใชสทธเลอกตงได นอกจากน การนบคะแนนเลอกตงไมจาเปนตองใหแลวเสรจในวนเดยว

2. ใหการนบคะแนนทาในหนวยเลอกตง(อาจรวมหลายหนวยเขาดวยกน การนบคะแนนจะทาไดโดยเรวหลงปดหบ ทงนจะเปนการสงเสรมการมสวนรวมจากประชาชนทสามารถเฝาตดตามการนบคะแนนอกดวย (คณน)

3. ควรยกเลกขอกาหนดใหบคคลมหนาทไปใชสทธเลอกตงตามรฐธรรมนญมาตรา 68

องคกรอสระ ปญหาขององคกรอสระถกแทรกแซงจากนกการเมอง ขอเสนอ

1. ควรตดตวแทนพรรคการเมอง อธการบด และขาราชการประจาออกจากคณะกรรมการสรรหาผดารงตาแหนงในองคกรอสระ เนองจากทผานมา อธการบดและอดตขาราชการบางสวน มความสมพนธกบนกการเมอง

2. ควรใหทประชมใหญศาลฎกาคดเลอกบคคลทจะมาดารงตาแหนงในคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระ

3. ควรกาหนดใหตวแทนองคกรภาคประชาชนอยในคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระ อยางไรกตาม องคกรภาคประชาชนยงไมมความชดเจนวาเปนตวแทนภาคประชาชนอยางแทจรง

4. ลดจานวนองคกรอสระลงใหเหลอเพยง ศาลรฐธรรมนญ ปปช. กกต. คตง. คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ปปช.)

ปปช. มอานาจเพยงการตรวจสอบการทจรตงบประมาณแผนดน แตทผานมาการทจรตเงนนอกงบประมาณเกดขนมาก ซง ปปช. ไมมอานาจในการตรวจสอบ

คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.)

คตง. มความสาคญ เนองจากภายใต คตง. ผวาการ สตง. สามารถตรวจสอบใบสาคญในการจายเงนของรฐบาลได รวมทง คตง. สามารถตรวจสอบการทจรตเงนนอกงบประมาณได ศาลรฐธรรมนญ

คณะกรรมการสรรหาผดารงตาแหนงในศาลรฐธรมนญควรประกอบดวย 1. ตวแทนจากทประชมใหญศาลฎกา 2. ตวแทนจากภาคประชาชน คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) สภาพปญหา

1. กกต. มอานาจเบดเสรจทงนตบญญต บรหาร และตลาการ การใหอานาจดงกลาวแก กกต. เปนความผดพลาด โดยเฉพาะ การท กกต. มอานาจในการตดสนคดเลอกตง (การพจารณาเพกถอนสทธเลอกตง-ใบแดง ใบเหลอง)

2. กกต.ไมมความเปนอสระจากการแทรกแซงของนกการเมอง 3. ผดารงตาแหนงใน กกต. สวนใหญเปนอดตขาราชการซงมแนวคดอานาจนยมสง 4. ผดารงตาแหนงใน กกต. มการแสวงหาผลประโยชน

ขอเสนอ

จากดหนาทของ กกต. ใหลดลง และกาหนดแนวทางในการดาเนนการดงน 1. เตรยมการเลอกตง การเผยแพรขาวสาร ประชาสมพนธ

2. หากมการทจรตการเลอกตงเกดขน กกต. ตองตงตวเปนโจทกเพอฟองตอศาลในพนทโดยเรว

3. ตงศาลฎกาแผนกคดเลอกตงเขามาทาหนาทพจารณาคดเลอกตง เหตทตองเปนศาลฎกาเนองจาก ศาลฎกามความนาเชอถอมากกวาศาลยตธรรมในจงหวด

4. กกต. ตองทาหนาทลวงหนากอนวนเลอกตง นบตงแตเรมประกาศรบสมคร ส.ส. หรอนบตงแตวนทมพระราชกฤษฎกากาหนดใหมการเลอกตง เมอ กกต. พบวามการกระทาความผด กกต. ตองดาเนนการสงฟองศาลทนท หาก กกต. ไมสงหลกฐานการกระทาความผดโดยเรว กกต. กจะตกเปนเปาหมายของนกการเมองในเวลาตอมา

5. ควรตงศาลฎกาแผนกคดเลอกตงเขามาทาหนาทในการพจารณาและตดสนการกระทาความผดกฏหมายเลอกตง โดยอาจกาหนดให กกต. จงหวดหรอ กกต. กลาง เปนผสงฟองไปยงผพพาษาคดเลอกตงในศาลจงหวด

6. ผพพากษาคดเลอกตงในแตละจงหวดควรมาจากการแตงตงของศาลฎกาแผนกคดเลอกตง โดยศาลฎกาแผนกคดเลอกจะเปนผแตงตงผพพากษาในแตละจงหวด ผพพากษาคดเลอกตงทาหนาทในการไตสวน สวนศาลฎกาแผนกคดเลอกตงทาหนาทในการตดสน ศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง

ศาลฎกาแผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง มกระบวนการทนาเชอถอ ทางานไดผล แตทผานมา ศาลฎกาแผนกคดอาญาฯ จะรบพจารณาคดไดกตอเมอ ปปช. พจารณาไตสวนแลวเหนวา คดมมลความผด แตหาก ปปช. ไมดาเนนการ ศาลฎกาแผนกคดอาญาฯ กไมสามารถดาเนนการได

ขอเสนอคอ ควรกาหนดใหประชาชนในฐานะปจเจกบคคล สามารถฟองรองโดยตรงได ทงการฟองรองคดตอศาลฎกาแผนกคดอาญาของนกการเมอง การฟองรองตอศาลรฐธรรมนญ รวมทงการฟองรองตอ ปปช. ในคดทเกยวของกบการกระทาความผดของผดารงตาแหนงทางการเมอง การกระทาทขดตอรฐธรรมนญของผดารงตาแหนงการเมอง และคดเลอกตง เปนตน สทธเสรภาพของประชาชน

การใชสทธเสรภาพของประชาชนประสบปญหา เนองจาก 1. ประชาชนอยภายใตความกลว เชน กลวถกคกคาม กลวเจาหนาทตารวจ เปนตน ประชาชนจงไมกลาใชสทธเสรภาพ 2. การคมครองสทธเสรภาพของประชาชนไมมประสทธภาพ เนองจากไมมกฎหมายคมครองผใชสทธเสรภาพ

ขอเสนอ 1. ควรกาหนดมาตรการปกปองประชาชนในฐานะปจเจกบคคลทใชสทธเสรภาพตาม

รฐธรรมนญ โดยเฉพาะอยางยง การรองเรยน การรองทกข การกลาวหาเจาหนาทของรฐ โดยกาหนดไวในรฐธรรมนญวา หามมใหเจาหนาทรฐและผดารงตาแหนงทางการเมองฟองรองทงทางแพงและทางอาญาตอบคคลทไดใชสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญ (คณน)

2. ควรกาหนดมาตราการคมครองสอมวลชนในการใชสทธเสรภาพ (คณน) 3. ในกรณทเจาหนาทของรฐฟองรองประชาชน ควรยกระดบองคประกอบการกระทา

ความผดเพอใหเจาหนาทรฐฟองรองไดยากขน ซงอาจไมจาเปนตองหามเจาหนาทรฐฟองรองประชาชนโดยสนเชง แตอาจสรางอปสรรคในการฟองใหสงขน โดยกาหนดใหเจาหนาทรฐมภาระการพสจนมากขน (คณะผวจย)

ทงน ในประเทศไทยเจาหนาทของรฐมภาระตองพสจนเชนเดยวกบในตางประเทศ แตศาลมกจะรบฟองคดทฟองรองโดยผมอานาจ มากกวาทจะรบฟองคดทฟองรองโดยประชาชน (คณน) ประชาธปไตยทางตรง สภาพปญหา

1. ปญหาการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญ ในปจจบนรฐธรรมนญรบรองสทธเสรภาพของประชาชนไวในหมวดท 3 แตไมมการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญขนมารองรบ กฎหมายทมความสาคญตอสทธเสรภาพของประชาชนจงไมเกดขน

2. อานาจในการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญตกอยกบนกการเมอง นกการเมองจงไมออกกฎหมายเพอรบรองการใชสทธเสรภาพของประชาชน

3. การเขาชอถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง การเขาชอเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน ถอวาลมเหลว ขอเสนอ

1. ควรแกไขกฎหมายทไมเปนธรรม กฎหมายทรดรอนสทธเสรภาพของประชาชนทงหมดใหสอดคลองกบรฐธรรมนญ เชน วธพจารณาความอาญาบางสวน เปนตน

2. กาหนดใหองคกรภาคประชาชนมสทธทางการเมองและมสวนรวมทางการเมองมากขนในประชาธปไตยทางตรง กลาวคอ ควรตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญกาหนดใหชดเจนวา องคกรภาคประชาชนมสทธเขาชอเสนอรางกฎหมายตอรฐสภา สทธในการเขาชอรองขอตอประธานวฒสภาใหถอดถอนบคคลออกจากตาแหนงทางการเมองได (คณน)

พ.ร.บ. ขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540

พ.ร.บ. ขอมลขาวสารของราชการควรเปนกฎหมายทออกมาบงคบใหเจาหนาทของรฐทกหนวยงานตองเปดเผยขอมลขาวสาร ขอมลขาวสารของราชการถอเปนขอมลสาธารณะ

รฐธรรมนญมาตรา 58 บญญตวา “บคคลยอมมสทธไดรบทราบขอมลขาวสารสาธารณะในครอบครองของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน เวนแตการเปดเผยขอมลนนจะกระทบตอความมนคงของรฐ ความปลอดภยของประชาชนหรอสวนไดเสยอนพงไดรบความคมครองของบคคลอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต”

ในทางปฏบต หนวยราชการและเจาหนาทรฐยดตาม พ.ร.บ. ขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540 ทาใหการเปดเผยขอมลขาวสารมขอจากดเนองจาก 1. การเปดเผยขอมลขาวสารถกควบคมโดยระบบราชการ 2. เกดปญหาการตความกฎหมายวา รฐธรรมนญมาตรา 58 ครอบคลมหนวยงานใดบาง ยกตวอยางเชน มการตความวา กกต. ไมใชเจาหนาทของรฐ จงไมตองเปดเผยขอมลขาวสาร ในความเปนจรง มาตรา 58 ไมไดจากดวาเปนหนวยงานใด ทกหนวยงานจงตองเปดเผยขอมลขาวสารทงสน ขอเสนอ

1. ควรยกเลก พ.ร.บ. ขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540 และจดทา พ.ร.บ. ขนมาใหม โดยกาหนดใหมองคกรอสระทาหนาทดานการเปดเผยขอมลขาวสารตอประชาชนโดย เฉพาะ (คณน)

ทงน ขอมลขาวสารของราชการแบงเปน 2 ประเภท คอ 1. ขอมลทตองเปดเผยอยแลว 2. ขอมลทตองมการไปยนคารองใหเจาหนาทรฐเปดเผย (คณะผวจย)

2. ควรเปดเผยขอมลขาวสารทกประเภท เพอใหภาคประชาชนสามารถตรวจสอบการ

ใชอานาจรฐไดอยางมประสทธภาพ หากหนวยงานราชการเลอกทจะเปดเผยเฉพาะขอมลบางประเภท หนวยราชการกมกจะเปดเผยขอมลทไมมผลเสยตอหนวยราชการเอง การเปดเผยขอมลขาวสารทกประเภทจะทาใหประชาชนสามารถใชสทธในการฟองรองเจาหนาทรฐโดยตรงไดอยางมประสทธภาพ (คณน)

การคมครองผบรโภค สภาพปญหา

1. สานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค (สคบ.) อยภายใต พ.ร.บ. คมครองผบรโภค พ.ศ. 2522 ซงเปน พ.ร.บ. ทลาสมย 2. นกการเมองจานวนมากเกยวของกบการดาเนนธรกจซงผลตสนคาทมผลกระทบตอผบรโภคในดานตางๆ ขอเสนอ

1. รฐธรรมนญมาตรา 57 บญญตวา สทธของบคคลซงเปนผบรโภคตองไดรบการคมครองทงนตามทกฎหมายบญญต มาตราดงกลาวใชถอยคาทออนเกนไป จงควรปรบปรงแกไขถอยคาใหมความชดเจนมากขน

2. จดตงองคกรอสระองคกรคมครองผบรโภคตามมาตรา 57 โดยองคกรอสระดงกลาวควรมอานาจมากกวาการเสนอความเหน ควรใหอานาจองคกรอสระในการทดทานอานาจของนกธรกจได

นอกจากน ในการดาเนนนโยบายของรฐ อาท นโยบายแปรรปรฐวสาหกจ รฐบาลตองชแจงตอประชาชนวา นโยบายดงกลาวจะผานขนตอนการคมครองผบรโภคอยางไร รวมทง ควรตงคณะกรรมการเขามากากบดแลโดยใชหลกการ ดงน 1. ตองคมครองผบรโภค 2. ตองปองกนการทจรต 3. ตองใหประชาชนมสวนรวมทกขนตอนการดาเนนนโยบาย 4. ตองมความโปรงใส (คณน) สรปการสมภาษณ ผทรงคณวฒครงท 8 วนท 18 ตลาคม 2549 สถานท สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย ผใหสมภาษณ คณอภสทธ เวชชาชวะ หวหนาพรรคประชาธปตย คณจรนทร ลกษณวศษฏ รองหวหนาพรรคพรรคประชาธปตย คณสาทตย วงศหนองเตย กรรมการบรหารพรรคประชาธปตย คณกษต ภรมย อดตเอกอครราชทตไทยประจากรงวอชงตน

รฐธรรมนญป 2540 มหลกการสาคญคอ 1. การคมครองสทธเสรภาพและการมสวนรวมของประชาชน 2. การตรวจสอบฝายบรหารโดยองคกรอสระ 3. ฝายบรหารมความแขมแขงและมความตอเนอง

การคมครองสทธเสรภาพ และการมสวนรวมของประชาชน สภาพปญหา

1. บทบญญตในรฐธรรมนญป 2540 หมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของชนชาวไทย ไมสามารถบงคบใชไดจรง เนองจากกฎหมายหลายฉบบทตองออกตามความของรฐธรรมนญยงไมออกมา ขอเสนอ

ตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญ อาท กฎหมายคมครองวชาชพสอ กฎหมายวาดวยองคกรอสระเพอคมครองผบรโภค กฎหมายประชาพจารณ เปนตน พรอมทงแกไขรฐธรรมนญใหการเขาชอเสนอกฎหมายของประชาชนทาไดงายขน (อภสทธ) องคกรอสระ

การตรวจสอบฝายบรหารโดยองคกรอสระลมเหลว เนองมาจาก 1. องคกรอสระถกแทรกแซงจากนกการเมอง 2. วฒสภามอานาจในการคดเลอก การใหความเหนชอบ และการถอดถอนผดารง

ตาแหนงในองคกรอสระ หากวฒสมาชกมความสมพนธใกลชดกบนกการเมอง องคกรอสระกจะไมสามารถทาหนาทตรวจสอบนกการเมองได (อภสทธ) ขอเสนอ

1. ควรกาหนดใหการดารงตาแหนงในองคกรอสระมวาระทสนลง พรอมทงหมนเวยนผดารงตาแหนงในองคกรอสระทก 2 ป เพอปองกนการครอบงาจากนกการเมองในระยะยาว (จรนทร)

2. ควรตดตวแทนพรรคการเมองออกจากคณะกรรมการสรรหาผดารงตาแหนงในองคกรอสระ (อภสทธ/ จรนทร) อยางไรกตาม หากตดตวแทนพรรคการเมองออกจากคณะกรรมการสรรหาผดารงตาแหนงในองคกรอสระ อาจทาใหทมาขององคกรอสระขาดความเชอมโยงกบประชาชน (คณะผวจย)

ขอโตแยงกคอ องคกรอสระ อาท ศาลรฐธรรมนญ และคณะกรรมการการเลอกตง เปนองคกรทใชอานาจตลาการ อกทงเปนองคกรทใหคณใหโทษแกนกการเมองโดยตรง องคกรเหลานอาจไมจาเปนตองมความเชอมโยงกบประชาชน (อภสทธ)

ศาลรฐธรรมนญ สภาพปญหา

รฐธรรมนญป 2540 กาหนดใหวาระการดารงตาแหนงตลาการศาลรฐธรรมนญมระยะเวลา 9 ป หากฝายบรหารครอบงาตลาการ จะเกดผลเสยในระยะยาว ขอเสนอ

1. ตงองคคณะตลาการศาลรฐธรรมนญเฉพาะกจ เพอพจารณาและตดสนคดเฉพาะคดทางการเมองทสาคญเทานน (อภสทธ) สวนการพจารณาวากฎหมายขดตอรฐธรรมนญหรอไม ควรเปนอานาจขององคคณะตลาการอกองคคณะหนง (คณะผวจย)

2. ทมาขององคคณะตลาการศาลรฐธรรมนญ ควรมาจากการสรรหาของศาลปกครองสวนหนง และจากทประชมใหญศาลฎกา อกสวนหนง (อภสทธ)

คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.)

ปญหาคอ กกต. มอานาจเบดเสรจเดดขาด โดยเฉพาะอานาจในการตดสนคดเลอกตง การยกเลกสทธเลอกตงของผสมคร ส.ส. (ใบเหลอง ใบแดง)

ขอเสนอคอ ควรจดตงศาลเลอกตง เพอพจารณาและตดสนคดเลอกตง พรอมทงตรากฎหมายวธพจารณาคดเลอกตง สวน กกต. มอานาจในการจดการเลอกตงเทานน (อภสทธ) การปราบปรามการทจรตคอรรปชน สภาพปญหา

1. ปญหาคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ปปช.) ไมดาเนนการเอาผดอยางจรงจงกบผดารงตาแหนงทางการเมองในคดทจรต แมวามการรองเรยนตอ ปปช. แลวกตาม (อภสทธ)

2. ปญหาขาราชการไมยอมเปนเจาทกขในการฟองรองผดารงตาแหนงทางการเมองในคดทจรต เนองจากขาราชการตกอยภายใตอานาจของผบงคบบญชา ในชวงทผานมา ขาราชการกระทรวงศกษาธการ กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไมตงตวเปนโจทกรองเรยนตอ ปปช. ในคดทจรตของผดารงตาแหนงทางการเมอง (จรนทร)

ขอเสนอ 1. กาหนดใหประชาชนมสทธฟองรองผดารงตาแหนงทางการเมองตอศาลฎกาแผนก

คดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมองไดโดยตรง (อภสทธ) รวมทงกาหนดใหประชาชนเปนผเสยหายในประเดนทกวางขน (จรนทร)

2. ควรสรางกลไกอานวยความสะดวกแกประชาชนในการฟองรองคดตอศาล เชน การรวบรวมเอกสารหลกฐานในการฟองรอง เปนตน (อภสทธ)

3. ควรสรางมาตรการคมครองขาราชการทฟองรองผดารงตาแหนงทางการเมองในคดทจรต รวมทงมาตรการคมครองผเปดเผยขอมลการทจรตของผดารงตาแหนงทางการเมอง (อภสทธ/ จรนทร/กษต)

4. สานกงานขาราชการพลเรอน (ก.พ.) ควรมบทบาทมากขนในการตรวจสอบการทจรตของขาราชการ และนกการเมอง (กษต)

5. ขยายขอบเขตอานาจศาลปกครองใหสามารถหยบยกคดการทจรตของผดารงตาแหนงทางการเมองมาพจารณาไดเอง (กษต) อยางไรกตาม ขอเสนอนขดตอหลกการของศาล กลาวคอ ศาลไมสามารถหยบยกคดขนมาพจารณาจนกวาจะมผเสยหาย (คณะผวจย)

ระบบราชการ สภาพปญหา

1. ผดารงตาแหนงทางการเมองกาวกายแทรกแซงขาราชการประจา รวมทงมการโยกยายขาราชการโดยอางวาเปนการบรหารงานภายในองคกร (อภสทธ) ขอเสนอ

1. สรางมาตรการปกปองขาราชการทไมยอมทาตามคาสงทไมชอบดวยกฏหมายของผดารงตาแหนงทางการเมอง รวมทงสรางมาตรการลงโทษขาราชการททาตามคาสงทไมชอบดวยกฎหมาย (อภสทธ)

2. ใหคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) คมครองขาราชการทไมยอมทาตามคาสงทมชอบ รวมทง เปดชองทางใหขาราชการทถกกลนแกลงสามารถถวายฎกาได (กษต)

3. คณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) คณะกรรมการขาราชการตารวจ (กตร.) และ สภากลาโหม ควรปลอดจากนกการเมอง (กษต)

4. จากดอานาจของคณะรฐมนตรและนายกรฐมนตรทมตอขาราชการ โดยใหเหลออานาจในการแตงตงบคคลในตาแหนงปลดกระทรวงเทานน สวนอานาจในการดาเนนงานอนๆ ควรเปนของคณะกรรมการของแตละกระทรวง ทบวง กรม ทงน ในประเทศมาเลเซย คณะกรรมการขาราชการพลเรอนมอานาจในการโยกยายขาราชการ โดยจะหมนเวยนขาราชการระดบบรหารไปประจาในแตละกระทรวง ทบวง กรม (กษต)

วฒสภา สภาพปญหา

1. วฒสภามอานาจในการคดเลอก ใหความเหนชอบ และถอดถอนบคคลผเขามาดารงตาแหนงในองคกรอสระ ทผานมาวฒสภาถกแทรกแซงจากฝายการเมอง ทาใหระบบตรวจสอบการใชอานาจรฐลมเหลว

2. วฒสภาไมเปนกลางทางการเมอง เนองจากวฒสมาชกมาจากการเลอกตงโดยตรงจงมความสมพนธใกลชดกบนกการเมอง

ขอเสนอ

1. ควรใหวฒสภามอานาจหนาทกลนกรองกฏหมาย แตไมมอานาจในการคดเลอก ใหความเหนชอบ และถอดถอน บคคลผเขามาดารงตาแหนงในองคกรอสระ (อภสทธ)

2. อาจใหวฒสภามอานาจในการเสนอกฏหมาย สวนสภาผแทนราษฎรทาหนาทกลนกรองและแกไขกฎหมายทวฒสภาเสนอ สลบกน (คณะผวจย)

3. วฒสภาอาจมาจากการเลอกตงทางออม หรอมาจากการสรรหาในรปแบบของสภาทปรกษา (อภสทธ) รฐสภา ปญหาการตรวจสอบฝายบรหารโดยสภาผแทนราษฎร

1. การเปดอภปรายทวไปเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรและรฐมนตร ลมเหลว เนองจากในชวงทผานมา รฐบาลมเสยงขางมากคอนขางเบดเสรจเดดขาด

2. การตงกระทปากเปลาและกระทขอเขยน ไมมประสทธภาพ 3. การปฏบตหนาทของคณะกรรมาธการของสภาผแทนราษฎร มกจะไมไดรบความ

รวมมอจากผทตองเขามาชแจง เชน รฐมนตรมกจะมอบหมายใหผอนมาชแจงตอคณะกรรมาธ การ (อภสทธ)

4. ขอกาหนดให ส.ส. ทไดรบแตงตงเปนรฐมนตรพนจากตาแหนง ส.ส. (มาตรา 204) ทาใหนายกรฐมนตรมอานาจมากเกนไป สรางโครงสรางสงจงใจใหรฐมนตรรบผดตอนายกรฐมนตร แทนทจะรบผดตอประชาชน เนองจากหากนายกรฐมนตรปรบรฐมนตรออกจาก ครม. รฐมนตรจะไมมตาแหนงทางการเมองใดๆ (จรนทร)

นอกจากน ขอบงคบนทาใหความสมพนธระหวางฝายบรหารและฝายนตบญญตเจอจางลง ยกตวอยางเชน รฐมนตรไมผกพนกบการลงมตในสภาผแทนราษฎร (อภสทธ)

ทงน เมอ ส.ส. ทไดรบแตงตงเปนรฐมนตรพนจากตาแหนง ส.ส. จะมการเลอน ส.ส. ระบบบญชรายชอของพรรครฐบาลขนมาแทนท พรรครฐบาลกจะมตาแหนงรฐมนตรรวมกบ ส.ส. ในจานวนทมากยงขน (อภสทธ) ขอเสนอ

1. ยกเลกขอกาหนดใหการเปดอภปรายทวไป เพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตร และรฐมนตรตองใชเสยง 2 ใน 5 ของจานวน ส.ส. เพอใหการเปดอภปรายทวไปกระทาไดโดยอสระ ปละ 1 ครง

2. ควรมขอบงคบใหรฐมนตรตองมาชแจงตอกรรมาธการ พรอมกาหนดบทลงโทษตอผทไมมาชแจง (คณะผวจย) อยางไรกตาม การกาหนดบทลงโทษตอเรองดงกลาว ถอเปนดาบสองคม กลาวคอ คณะกรรมาธการอาจกลนแกลง หรอตอรองผลประโยชนกบรฐมนตร ดวยการเรยกใหรฐมนตรมาชแจงในประเดนทไมมความจาเปนบอยครง (อภสทธ)

3. ควรยกเลกขอกาหนดให ส.ส. ซงไดรบแตงตงเปนรฐมนตรพนจากตาแหนง ส.ส. (อภสทธ)

ทงน ขอกาหนดดงกลาว มวตถประสงคเพอแบงแยกอานาจหนาทระหวางฝายนต

บญญตกบฝายบรหารใหชดเจน เพอให ส.ส. และรฐมนตร เปนคนละฝายกน

อยางไรกตาม ขอกาหนดนไมชวยใหเกดการแบงแยกอานาจ ทงไมชวยใหการถวงดลอานาจระหวางทงสองฝายมประสทธภาพมากขน เพราะฝายบรหารกยงครอบงาฝายนตบญญตไดเตมท(นายกรฐมนตรยงเปนหวหนาพรรค และผนาเสยงขางมากในสภา) (คณะผวจย) พรรคการเมอง สภาพปญหา

รฐธรรมนญป 2540 กาหนดใหผมสทธสมครรบเลอกตงตองเปนสมาชกพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงเพยงพรรคเดยว นบถงวนสมครรบเลอกตง เปนเวลาตดตอกนไมนอยกวา 90 วน (มาตรา 107 (4) )

กอนการบงคบใชรฐธรรมนญป 2540 เกดปญหาวา ส.ส. มกตอรองผลประโยชนกบหวหนาพรรคการเมอง เกดการยายพรรคการเมองกนมาก อกทง ส.ส. อสระมกจะขายเสยงของตน ในชวงกอนการจดตงรฐบาล เปนตน (จรนทร/ อภสทธ/ สาทตย) ในขณะเดยวกน ในชวงรฐบาลทกษณ พรรคการเมองเขมแขงมาก ผนาพรรคการเมองมอานาจควบคมรฐมนตรและ ส.ส. มากเกนไป (จรนทร)

ขอเสนอ 1. ควรคงขอกาหนดใหผมสทธสมครรบเลอกตงตองเปนสมาชกพรรคการเมองใด

พรรคการเมองหนงเพยงพรรคเดยว นบถงวนสมครรบเลอกตง เปนเวลาตดตอกนไมนอยกวา 90 วน

2. เปดโอกาสให ส.ส. สามารถยายพรรค แตตองมการเลอกตงซอม 3. ไมบงคบให ส.ส. สงกดพรรคกอนการเลอกตง 90 วนกบบคคลทเพงเขาสตลาด

การเมอง และบคคลทไมไดเปน ส.ส. อยกอนแลว 4. หากพรรคการเมองเดมไมสงลงสมครรบเลอกตง ส.ส. สามารถยายพรรคได

(อภสทธ) ทงน หากยกเลกขอบงคบให ส.ส. สงกดพรรคกอนการเลอกตง 90 วน จะทาใหพรรค

การเมองสราง ส.ส. ของตนเองขนมาไดยากยงขน (อภสทธ) ระบบการเลอกตง

รฐธรรมนญป 2540 เปลยนระบบเลอกตงทเรยกกนวา “แบงเขตเรยงเบอร” หรอแบบกาหนดเขตเลอกตงขนาดเลกใหญแตกตางกน เปนระบบเลอกตงแบบผสม กลาวคอ กาหนดใหเขตเลอกตงขนาดเลกลง โดยประชาชนมสทธเทากนในการออกเสยงเลอกตง ส.ส. ได 1 คน (single member constituency) กบ ส.ส. บญชรายชอของพรรคการเมอง ตามสดสวนของคะแนนเสยงทประชาชนทงประเทศลงใหกบพรรคการเมองตางๆ ทเสนอชอผสมครของตนไวในบญชของพรรค ปญหา

เขตเลอกตงขนาดเลกลงทาให 1. ส.ส. สนใจเฉพาะประเดนทองถน 2. การตอสในการเลอกตงรนแรงขน มการซอเสยงกนมากขน (อภสทธ/ จรนทร/ สาทตย)

ขอเสนอ

1. กาหนดเขตเลอกตงใหใหญขน หรอเปลยนกลบมาใชระบบ “แบงเขตเรยงเบอร” เพอลดความรนแรงของการแขงขน และลดการซอเสยงลง (อภสทธ)

2. ควรเปลยนกลบมานบคะแนนทหนวยเลอกตง (จรนทร)

บญชรายชอของพรรคการเมอง

ปญหาของ ส.ส. บญชรายชอของพรรคการเมอง คอ 1. ส.ส. บญชรายชอของพรรคการเมองไมผกพนกบประชาชน และไมเคยลงพนทหาเสยงกบกบประชาชน 2. ส.ส. บญชรายชออนดบตน มกเปนนายทนทมธรกจขนาดใหญ ขอเสนอ

หากตองการคง ส.ส. บญชรายชอเอาไว ควรเปลยนเปน ส.ส. บญชรายชอแบงตามภาคตางๆ เพอใหเกดความเชอมโยงกบทองถน ยกตวอยางเชน ส.ส.บญชรายชอของพรรคการเมองในภาคใต อาจประกอบดวยชาวมสลมมากขน เปนตน (กษต/ คณะผวจย)

ในประเทศเยอรมน ส.ส. บญชรายชอแบงตามมลรฐ สวนในประเทศญปน ส.ส. บญชรายชอแบงตามเขต นอกจากน การไดมาซง ส.ส. บญชรายชอ ควรเปนการลงคะแนน ส.ส. เขต เพยงครงเดยว แลวนามาคานวณจานวน ส.ส. บญชรายชอ (กษต/ คณะผวจย)

ทงน ขอดของ ส.ส. บญชรายชอคอ บคคลทอยในบญชรายชอของพรรคการเมอง อาจสะทอนถงอดมการณ และนโยบายของพรรคการเมอง (คณะผวจย) สภาผแทนราฎร

ปญหาคอ ในปจจบน สภาผแทนราษฎรม ส.ส. จานวนมากเกนไป

ขอเสนอคอ กาหนดใหเขตเลอกตงใหญขน อาจลดจานวน ส.ส. ลงเหลอ 300 - 400 คน หากคง ส.ส. บญชรายชอเอาไว กควรลด ส.ส. เขตลงเหลอ 300 คน รวมกบ ส.ส. บญชรายชออก 100 คน โดยแบงเขตเลอกตงออกเปน 100 เขต แตละเขตม ส.ส. จานวน 3 คน (อภสทธ) นายกรฐมนตรตองมาจาก ส.ส.

รฐธรรมนญป 2540 ระบวา นายกรฐมนตรตองมาจาก ส.ส. (มาตรา 201) เพอปองกนพรรคการเมองนาบคคลทไมไดเปน ส.ส. แตมกองทพสนบสนนขนมาเปนนายกรฐมนตรดงเชนในอดต (จรนทร/ คณะผวจย)

ขอเสนอคอ ควรระบไวในรฐธรรมนญวา นายกรฐมนตรตองมาจาก ส.ส. (จรนทร)

อยางไรกตาม หากพรรคการเมองใหญเพยงพรรคเดยวจดตงรฐบาล โอกาสทพรรคการเมองนนจะเสนอชอบคคลอนเปนนายกรฐมนตร คงเปนไปไดยาก (คณะผวจย) คาใชจายของ ส.ส. และเงนอดหนนพรรคการเมอง สภาพปญหา

1. คาใชจายทางสงคมในเขตเลอกตงของ ส.ส. สงกวาเงนเดอนของ ส.ส. มาก เมอคาใชจายทางสงคมสงเชนน ส.ส. จงตองการใหนายทนทเกยวโยงกบธรกจขนาดใหญ เขามาเปนหวหนาพรรคการเมอง

2. ในทางปฏบต คาใชจายในการหาเสยงเลอกตง ส.ส. มกจะเกนกวาทกฎหมายกาหนดไวคอ 1.5 ลานบาท อกทง ผลงสมคร ส.ส. กไมปฏบตตามกฎหมายอยางเครงครด (อภสทธ) ขอเสนอ

1. ควรมระเบยบควบคมการใชจายของ ส.ส. ทชดเจนขน (จรนทร) สรางระบบการตรวจสอบการใชจายของ ส.ส. ใหมประสทธภาพมากขน ในทานองเดยวกบการควบคมการโฆษณาแนะนาตวผสมคร ส.ว. (อภสทธ)

2. ควรหาม ส.ส บรจาคเงน หรอลดแรงจงใจในการบรจาคเงนของ ส.ส. ยกตวอยางเชน ในประเทศญปน การบรจาคเงนของ ส.ส. จะนบรวมอยในงบประมาณการหาเสยงเลอกตง (คณะผวจย)

3. รฐควรใหเงนอดหนนพรรคการเมองดงเชนทเปนอยในปจจบน เพอใหพรรคการเมองสามารถพฒนาเปนสถาบนทางการเมองทเขมแขงได (อภสทธ) จรยธรรมนกการเมอง

ปญหาความผดทางจรยธรรมของนกการเมอง ทอาจไมผดตอกฎหมาย (จรนทร) ขอเสนอ

1. ควรสรางกลไกจดการกบความผดทางจรยธรรมของนกการเมอง โดยตงคณะกรรมการดานจรยธรรม (Ethics Committee) ทาหนาทตรวจสอบจรยธรรมของนกการเมอง (จรนทร/ กษต) และสรางวฒนธรรมความรบผดของผดารงตาแหนงทางการเมอง เชน การลาออกจากตาแหนงทางการเมอง เมอเกดปญหาจรยธรรม (กษต/ อภสทธ)

ในปจจบน ประมวลจรยธรรมของ ส.ส. ของรฐสภา ใชไมไดผล เนองจากคณะกรรมการพจารณาขอรองเรยนความผดทางจรยธรรมของ ส.ส. ตงขนตามสดสวนของ ส.ส. ในสภาผแทนราษฎร ฝายทคมเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎร จงจะมความไดเปรยบ และอาจใชความผดน เพอทาลายฝายตรงขาม (อภสทธ/ จรนทร)

2. ปญหาผลประโยชนทบซอนของนกการเมอง ถอเปนปญหาจรยธรรม ควรกาหนดให ส.ส. เปดเผยธกจของตนเอง ภรรยา และบตรทไมบรรลนตภาวะ ตอสาธารณะ (อภสทธ) นโยบายการคลง ปญหา

1. การใชจายของรฐบาลไมถกการตรวจสอบจากรฐสภา อาท การเบกจายงบกลาง การเบกจายเงนนอกงบประมาณ

ในชวงรฐบาลทกษณ รฐบาลตงงบกลางไวสงมากคอราว 50,000 – 60,000 ลานบาทตอป จากเดมประมาณ 10,000 ลานบาทตอป (อภสทธ) การใชจายงบกลางเหลาน ไมผานการพจารณาของรฐสภา โดยรฐบาลมกอางวา การพจารณาของรฐสภาทาใหเกดความลาชา (อภสทธ) อกทงรฐบาลมกจะโยกยายงบกลางไปใชในโครงการประเภทตางๆ โดยอสระ (กษต)

2. รฐบาลโยกยายรายไดจากหนวยงานตางๆ เพอนามาใชจาย เชน รายไดจากสานกงานสลากกนแบงรฐบาล ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ ธนาคารกรงไทย ธนาคาร SME และธนาคารออมสน (อภสทธ/ กษต)

3. กระบวนการนาเสนองบประมาณของรฐบาล ไมมการเปดเผยขอมลอยางครบถวนตอคณะกรรมาธการสภาผแทนราษฎร การจดทางบประมาณของหนวยงานรฐขาดความโปรงใส รวมทง รายไดจากหนวยงานของรฐบางหนวยงาน ไมตองชแจงตอคณะกรรมาธการ เชน รายไดจากสถานวทย และโทรทศนของกองทพบก (สาทตย) ขอเสนอ

1. เสรมสรางธรรมาภบาล และความเปนอสระในหนวยงานของรฐ (อภสทธ) 2. สรางความโปรงใสในกระบวนการนาเสนองบประมาณของรฐบาล โดยกาหนดให

รฐบาลตองเปดเผยรายละเอยดของแผนงานโครงการ ตอคณะกรรมาธการโดยละเอยด ตงแตขนตอนการรเรมโครงการ เชน รายงานคาของบประมาณของแตละกระทรวง ทบวง กรม เปนตน (อภสทธ/ สาทตย)

นโยบายตางประเทศ

ปญหาคอ รฐสภาไมมบทบาทในการตรวจสอบ และรบรขอตกลงวาดวยการเจรจาการคาระหวางประเทศทฝายบรหารดาเนนการ ทงทขอตกลงเหลานนสงผลกระทบตอประชาชนในวงกวาง ขอเสนอ

1. ควรแกไขมาตรา 224 ของรฐธรรมนญ โดยกาหนดใหการทาหนงสอสญญากบตางประเทศทมลกษณะตามทกฎหมายประกอบรฐธรรมนญกาหนด ตองไดรบความเหนชอบจากรฐสภา

2. บญญตกฎหมายประกอบรฐธรรมนญ โดยในสวนของความตกลงการคาระหวางประเทศ สามารถใชตนแบบของ Trade Act ของสหรฐ (กษต) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 9 วนท 19 ตลาคม 2549 สถานท ตกโดม มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผใหสมภาษณ ศ.ดร. สรพล นตไกรพจน สภาพปญหา

ปญหาทางการเมองในชวงทผานมา อยนอกเหนอความคาดหมายของผรางรฐธรรมนญป 2540 เชน วฒสภาถกแทรกแซง องคกรอสระถกแทรกแซง ปญหาขอบเขตอานาจของศาลรฐธรรมนญ เปนตน

แมวาผรางรฐธรรมนญป 2540 ไดสรางองคกรอสระตามรฐธรรมนญขนมา เปนจานวนมาก เชน ศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต แตในทางปฏบต การทาหนาทขององคกรตามรฐธรรมนญบางองคกร ถกบดเบอนไปจากเจตนารมยของผรางรฐธรรมนญ ศาลรฐธรรมนญ สภาพปญหา

1. ศาลรฐธรรมนญ ควรมอานาจหนาทเพยงการควบคมและวนจฉยกฎหมาย มใหละเมดตอรฐธรรมนญ แตในชวงทผานมา ศาลรฐธรรมนญขยายเขตอานาจของตน อาศยการตความบทบญญตของรฐธรรมนญ

2. ศาลรฐธรรมนญ มขอบเขตการใชดลยพนจทกวางมาก ในการรบหรอไมรบคาฟอง

ขอเสนอ 1. ควรปรบปรงวธพจารณาคดของศาลรฐธรรมนญ และกาหนดขอบเขตอานาจให

ชดเจนขน 2. องคประกอบของผดารงตาแหนงตลาการศาลรฐธรรมนญ ควรมาจากศาลฎกาสวน

หนง และศาลปกครองอกสวนหนง และอาจกาหนดใหรฐสภา เปนผใหความเหนชอบผดารงตาแหนงตลาการศาลรฐธรรมนญ เพอใหเกดความยดโยงกบประชาชน คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) สภาพปญหา

1. กกต. มอานาจหนาทมากเกนไป เชน การกากบดแลการเลอกตง การบรหารจดการการเลอกตง

2. กกต. มขอบเขตความรบผดชอบกวางเกนไป โดยครอบคลมการเลอกตงทกระดบ ขอเสนอ

1. ควรให กกต. มอานาจหนาทควบคมการเลอกตงใหเปนไปตามกฎหมาย สวนการบรหารจดการการเลอกตง ควรเปนหนาทของกระทรวงมหาดไทย โดยม กกต. เปนผควบคมใหกระทรวงมหาดไทย ปฏบตตามหลกเกณฑตามกฎหมายเลอกตง

2. ควรให กกต. มหนาทกากบดแลการเลอกตงระดบชาตเทานน 3. ควรให กกต. เปนองคกรเฉพาะกจ จดตงขนกอนการเลอกตง มการสรรหาผดารง

ตาแหนง กกต.จากผทรงคณวฒ ทงในสวนกลางและในแตละจงหวด สวนสานกงาน กกต. ควรเปนองคกรถาวร ทาหนาทจดเกบขอมล มเจาหนาทจานวนไมมากนก

4. คงอานาจ กกต. ในการสงใหมการเลอกตงใหม (ใบเหลอง) และเพกถอนสทธเลอกตงของผสมคร (ใบแดง) ตามเจตนารมยของรฐธรรมนญป 2540 วฒสภา สภาพปญหา

1. เขตเลอกตง ส.ว. ใหญเกนไป 2. ปญหาการหามมใหผสมคร ส.ว. หาเสยงเลอกตง และหามนาเสนอนโยบาย

ขอเสนอ 1. วฒสภาควรมาจากการเลอกตงโดยตรง 2. ควรทาใหเขตเลอกตง ส.ว. เลกลง แตไมควรเปนเขตเดยวกบ ส.ส. 3. ควรลดขอจากดในการหาเสยงของผสมคร ส.ว.

สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 10 วนท 21ตลาคม 2549 สถานท มหาวทยาลยเทยงคน จ. เชยงใหม ผใหสมภาษณ รศ.ดร. อรรถจกร สตยานรกษ รศ. สายชล สตยานรกษ ผศ. เกรยงศกด เชษฐพฒนะวนช รศ. สมเกยรต ตงนโม อาจารย ชชวาลย ปญปน คณชานาญ จนทรเรอง สภาพปญหา

1. ปญหาการแยงชงทรพยากรชมชน โดยรฐและนายทน (เกรยงศกด) 2. ชมชนแตกแยกและขดแยง (สายชล) 3. ปญหาความเปลยนแปลงของชมชนชนบท (เกรยงศกด/ อรรถจกร)

วเคราะหสภาพปญหา

1. การแตกกนของชาวบานในชมชน มไดเปลยนความคดชาวบานใหเปนแบบเดยวกบรฐและนายทน แตชาวชมชนไดปรบตวและสรางตนเองขนมาใหม เพออยรวมกบความทนสมย ทงน ชมชนมประสบการณ และวถชวตดงเดมมายาวนาน เปนรากฐานในการผสมผสาน (hybrid) กบวฒนธรรมสมยใหม (เกรยงศกด)

2. วถการผลต (mode of production) ของชมชนเปลยนแปลงจากวถการผลตเกษตรกรรมดงเดม ในปจจบนรายไดของครวเรอนในภาคเกษตรกรสวนใหญ มาจากการผลตนอกภาคเกษตร เชน รายไดจากการทางานรบจางในเมอง

3. เกษตรกรสญเสยปจจยการผลต เชน ทดน เกษตรกรจงมวถชวตทเปลยนแปลงไปมาก และปรบตวเขาสวถชวตแบบชนชนกลางมากขน (อรรถจกร/ สายชล)

4. องคกรทองถน เชน องคการบรหารสวนตาบล (อบต.) ประกอบดวยคนรนใหมมากขน บางสวนเปนผประกอบการในทองถน และใชเครอขายระบบอปถมภ ดงชาวชมชนเขารวมการบรหารทองถน

5. องคกรทองถนสวนใหญ ใชแนวคดการทาใหทรพยากรชมชนกลายเปนสนคา เพอการพาณชย (commoditization)

6. ระบอบทรพยสนสวนบคคล (private property) อนเปนรากฐานระบบทนนยม ไดขยายเขาไปในในชมชนชนบท

ขอเสนอ 1. ในการปฏรปการเมอง ควรขยายขอบเขตขอเสนอของเครอขายองคกรชาวบานให

กวางขน จากสทธชมชนครอบคลมถงสทธพลเมอง (อรรถจกร) 2. ควรเปดโอกาสใหประชาชน มสทธในการจดการทรพยากรทองถนดวยตนเอง และ

ควรจากดอานาจรฐในการควบคม และจดการชมชนในดานตางๆ เชน การสะสมทนของชาวบาน (เกรยงศกด)

3. ควรกาหนดใหมตวแทนชมชนอยในคณะกรรมการดานนโยบายและโครงการของรฐ เชน คณะกรรมการนโยบายพลงงานแหงชาต คณะกรรมการบรหารการพฒนาทาอากาศยานสวรรณภม เปนตน (ชชวาลย)

4. ควรสงเสรมใหเกดองคกรประชาสงคมในรปแบบทหลากหลายมากขน เชน สภาการหนงสอพมพ สภานกพฒนาเอกชน (สายชล) สภาชาวบาน (เกรยงศกด) เปนตน รฐธรรมนญ สภาพปญหา

ชนชนนาผกขาดการรางรฐธรรมนญ (สมเกยรต) ขอเสนอ

1. ควรใหความสาคญกบประชาชนในการรางรฐธรรมนญ กลาวคอ ควรรวบรวมความตองการของประชาชนอยางกวางขวาง และสรางกระบวนการใหประชาชนเกดฉนทามตรวมกนอยางแทจรง สวนนกกฎหมาย เปนเพยงนกเทคนคผออกแบบรฐธรรมนญ (สมเกยรต)

2. ในการปฏรปการเมอง ควรสรางพนทสาธารณะ (public sphere) ในการแสดงความคดเหนของประชาชนใหมากยงขน (สมเกยรต/ อรรถจกร) เปนกระบวนการเรยนร และปรกษาหารอรวมกนของประชาชน

3. โครงสรางทางการเมองและรฐธรรมนญ ควรพฒนาขนมาจากรากฐานความตองการของประชาชน (สมเกยรต) รฐธรรมนญ กควรพฒนาไปตามความตองการของสงคม (ชชวาลย) ฝายบรหาร ขอเสนอ

ควรสรางความเขมแขงใหแกภาคประชาชน (อรรถจกร/ เกรยงศกด) เพอควบคมนกการเมอง และถวงดลฝายบรหาร ทงน หากฝายบรหารออนแอ ประชาชนจะสามารถกดดนฝายบรหารไดงาย (อรรถจกร/ สมเกยรต)

พรรคการเมอง และ ส.ส. สภาพปญหา

รฐธรรมนญป 2540 เออตอพรรคการเมอง ซงมเงนทนมากเขาสระบบการเมอง (สมเกยรต) ขอเสนอ

1. ควรใหประชาชนสามารถเขามาสระบบการเมองไดงายขน เชน ยกเลกขอกาหนดวฒการศกษาของผลงสมคร ส.ส. ยกเลกขอบงคบใหผลงสมคร ส.ส. ตองสงกดพรรคการเมอง (สมเกยรต)

2. ในการเลอกตง ชาวบานควรตอรองผลประโยชนของชมชนตอผสมคร ส.ส. แตมควรตอรองผลประโยชนในฐานะปจเจกบคคล (เกรยงศกด) ประชาธปไตยทางตรง ขอเสนอ

1. ควรใหสทธประชาชนในการถอดถอน ส.ส. และนกการเมองทองถน โดยตรง กลาวคอ ผใชสทธเลอกตงในเขตเลอกตงจานวนครงหนง สามารถเรยกรองใหลงมตถอดถอน ส.ส. ของตนได (อรรถจกร)

2. ควรกาหนดใหการรเรมเสนอรางกฎหมายโดยประชาชนกระทาไดงายขน (อรรถจกร) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 11 วนท 27 พฤศจกายน 2549 สถานท ศนยสาธารณประโยชนและประชาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร (นดา) ผใหสมภาษณ รศ. ดร. จร วจตรวาทการ ผศ. ทวศกด สทกวาทน ดร. ณฐฐา วนจนยภาค ดร. กนกกาญจน อนแกนทราย ผศ. ดร. จรวรรณ ภกดบตร คณศทธนา วจตรานนท คณภมรรตน ตนสงวนพงษ หลกการ

การเมองอยบนพนฐานของสญญาประชาคม กลาวคอ การกาหนดกตการวมกนของสงคมในการแบงสรรผลประโยชนใหแกภาคสวนตางๆ อาท การกาหนดกตกาในการกาหนดนโยบายสาธารณะ การจดสรรสนคาสาธารณะ (public good) และการจดสรรงบประมาณของรฐบาล

การเมองอยในขอบเขตของความเปนสาธารณะโดยมประชาชนรวมกลมกน เพอผลกดนใหเกดการจดสรรผลประโยชนทเหมาะสม (จร) สวนผดารงตาแหนงทางการเมอง จะเปนผดาเนนการจดสรรผลประโยชนสาธารณะตางๆ

ในกระบวนการจดสรรผลประโยชนของสงคม ควรตองมการเปดเผยอยางชดเจนวา ใครได ใครเสย มความโปรงใส มการเจรจาตอรองของภาคสวนตางๆ อยางกวางขวาง และมความเปนธรรม (จร)

การเมองจงมความหมายกวางกวา การเลอกตงตวแทนของประชาชนเขาไปทาหนาทใน

สภาผแทนราษฎร การเมองมความหมายกวางขวางถง การมสวนรวมทางการเมอง การตดตามและตรวจสอบผมอานาจ ทงน การเลอกตงเปนเพยงรปแบบหนงของระบอบประชาธปไตย (จร/ จรวรรณ/ กนกกาญจน/ ณฐฐา)

เมอสงคมเขาใจถงวตถประสงคของการเมองแลว จงกาหนดวธการในการปฏรปการเมอง อาท กระบวนการเขาสอานาจของนกการเมอง การดารงในตาแหนงทางการเมอง เปนตน (จร)

เปาหมายทสาคญของการปฏรปการเมอง คอ 1. การเมองตองไมกระจกตวอยกบกลมการเมองเพยงไมกกลม 2. ประชาชนตองสามารถตรวจสอบผมอานาจได 3. ประชาชนตองไมตกอยภายใตอทธพลของผมอานาจ 4. ประชาชนตองมความเสมอภาค (จร/ กนกกาญจน)

ในชวงทผานมากอนป 2540 โจทยของการปฏรปการเมองคอ 1. การสรางเสถยรภาพของฝายบรหาร 2. การสรางกลไกการการตรวจสอบและถวงดลฝายบรหาร 3. การประกนสทธเสรภาพและการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน

รฐธรรมนญป 2540 ประสบความสาเรจในการทาใหรฐบาลเขมแขงและมเสถยรภาพ ในขณะทการตรวจสอบและถวงดลฝายบรหารลมเหลว เนองมาจากองคกรอสระถกแทรกแซงโดยนกการเมอง

สวนการประกนสทธเสรภาพ และการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน ยงไมเกดผลในทางปฏบตมากนก เนองมาจากไมมการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญขนมารองรบ (ทวศกด)

ขอเสนอ 1. ควรกาหนดใหมการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญ ภายในระยะเวลาทกาหนด

พรอมทงกาหนดบทลงโทษไวในบทเฉพาะกาลของรฐธรรมนญ (จรวรรณ) หรออาจกาหนดใหการรางรฐธรรมนญ และการตรากฎหมายประกอบรฐธรรมนญ อยในกระบวนการทตองจดทาใหแลวเสรจพรอมกน (จร) หรออาจจดตงองคกร เพอพจารณาแกไขกฎหมายทขดตอรฐธรรมนญ และรางกฎหมายประกอบรฐธรมนญ (คณะผวจย)

2. ควรลดขนตอนทยงยากในการเขาชอเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน และการเขาชอถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง ยกตวอยางเชน ภาระของผเขาชอฯ ในการนาบตรประจาตวประชาชน และสาเนาทะเบยนบานมาแสดง

กระทรวงมหาดไทยควรอานวยความสะดวกใหแกผรวบรวมรายชอ โดยใชฐานขอมลจากระบบขอมลออนไลนของกระทรวงมหาดไทย (จร/ จรวรรณ/ กนกกาญจน)

3. ควรมกลไกคมครองขาราชการทถกนกการเมองกลนแกลง (กนกกาญจน/ จร/ จรวรรณ) รวมทงมมาตรการคมครองขาราชการทแจงเบาะแส หรอใหขอมลการทจรตของนกการเมอง (จร)

อยางไรกตาม ปญหาการเมองในชวงรฐบาลทกษณ เปนบทเรยนททาใหเรามองเหนวา การแกไขปญหาการเมอง มขอบเขตทกวางกวาการออกแบบรฐธรรมนญ และการรางกฎหมาย กลาวคอ หากตองการแกไขปญหาการเมองในระยะยาว ควรเนนทวฒนธรรมการเมอง (จร) ปญหาวฒนธรรมการเมอง

1. พฒนาการของประชาธปไตยไทยตงแตป 2475 เปนตนมา เปนเพยงการพฒนารปแบบของประชาธปไตย เชน การเลอกตง เปนตน แตประชาชนยงขาดความเขาใจในระบอบประชาธปไตยทแทจรง (จร)

2. ปญหาวฒนธรรมทไมเปนประชาธปไตยในวฒนธรรมไทยคอการทประชาชนไมตระหนกถงสทธเสรภาพ และมกจะไมใชสทธเสรภาพของตน (ณฐฐา/ ภมรรตน) รวมทงประชาชนมกถกครอบงาจากรฐบาล (ภมรรตน)

3. ปญหาวฒนธรรมนยมผมอานาจ ทาใหประชาชนไมกลาตงคาถามตอผมอานาจ เคยชนกบการถกสงสอนจากผมอานาจ และมกจะตองการใหผมอานาจเขามาแกปญหาใหกบตนเองเสมอ (จรวรรณ/ กนกกาญจน) ในวฒนธรรมอปถมภ การตรวจสอบผใชอานาจไมสามารถเกดขนได เนองจากประชาชนมกจะคานงถงพวกพองของตน (จร)

4. ปญหาจตสานกประชาธปไตย เนองจากประชาชนไมไดใชประชาธปไตยในชวตประจาวน เมอประชาธปไตยไมไดอยในวถชวตของตน ประชาชนจงขาดจตสานกและจตวญญาณประชาธปไตย (จร)

5. ปญหาประชาชนไมเชอในเรองของความเสมอภาค (จร) 6. ปญหาผมอานาจปดกนการแสดงออกทางการเมองของประชาชน ภายใตวฒนธรรม

ทางการเมองทประชาชนมกจะถกบงคบ (จรวรรณ/ จร) 7. ในชวงทผานมา รฐบาลครอบงาประชาชนในชนบทโดยการใชนโยบายประชานยม

(จรวรรณ) 8. ปญหาองคกรชมชนไมเขมแขงดวยรากฐานแหงสทธ กลาวคอ องคกรชมชนมก

คานงถงผลประโยชนระยะสน (ภมรรตน) 9. ในชวงทผานมา ชนชนกลางมความตนตวทางการเมองสง แตความตนตวทเกดขน

นน สวนใหญมาจากความไมพอใจตอตวผนารฐบาลทมการแสวงหาผลประโยชน มากกวาปญหาในเชงหลกการประชาธปไตย เชน ปญหานกการเมองแทรกแซงองคกรอสระ เปนตน (จร/ จรวรรณ) ขอเสนอ

1. ควรสรางวฒนธรรมประชาธปไตย (กนกกาญจน) และแกไขวฒนธรรมทไมเออตอประชาธปไตย โดยปลกฝงใหประชาชนมสานกในสทธเสรภาพ (ณฐฐา/ จร/ จรวรรณ) มหลกการประชาธปไตย มความเชอในเรองความเสมอภาค ความโปรงใส และวฒนธรรมการตรวจสอบผมอานาจ (จร)

2. ควรสรางวฒนธรรมประชาธปไตยระดบทองถน เนองจากในปจจบน ประชาชนมสวนรวมในการเมองทองถนมากกวาการเมองระดบชาต (จร/ ทวศกด) จงควรทาใหประชาชนในทองถนเขาใจถงประชาธปไตยมากขน (ณฐฐา)

3. สรางศกยภาพขององคกรทองถนตางๆ นบตงแตองคกรบรหารสวนจงหวด องคกรบรหารสวนตาบล (ณฐฐา/ ภมรรตน) และควรใหองคกรทองถน มการบรหารจดการงบประมาณ ทเปนอสระมากขน (จร/ ทวศกด)

4. เปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมทางการเมองมากยงขน (ณฐฐา) 5. ใหความเขาใจแกประชาชนถงผลดและผลเสยจากนโยบายประชานยมของรฐบาล

ทกษณ และควรปรบเปลยนนโยบายประชานยมเปนนโยบายรฐสวสดการ ดวยการจดการทดและโปรงใส พรอมทงควรแสดงใหประชาชนเหนวา นโยบายรฐบาลเปนสทธทประชาชนควรจะไดรบ โดยไมขนอยกบตวผนารฐบาล หรอพรรคการเมองทจะเขามาบรหารประเทศ (ภมรรตน)

6. รณรงคประชาธปไตยกบประชาชนในชนบทในประเดนจรยธรรม การมสวนรวมทางการเมอง และธรรมาภบาล (ณฐฐา/ จร) สรางการเรยนรรวมกนระหวางประชาชนในเมอง รวมถงนกศกษามหาวทยาลยกบประชาชนในชนบท (จร/ จรวรรณ) อาจจดเวทแลกเปลยนความ

คดเหนของประชาชน (จร) โดยมการเผยแพรขอมลขาวสารผานวทยชมชน เปนตน (จร/ ทวศกด)

7. สรางการเคลอนไหวทางสงคมในวงกวาง โดยนาเสนอเนอหาในประเดน จรยธรรม ธรรมาภบาล การมสวนรวมทางการเมอง (กนกกาญจน) การนาเสนอควรมรปแบบทนาตดตาม และเขาใจงาย โดยอาจนาเสนอในรปแบบดงน

- ละครโทรทศนจาลองสถานการณ โดยมเนอหาในเรองของธรรมาภบาล ผลประโยชนทบซอน จรยธรรมของนกการเมอง เพอใหผชมหาทางออก เปนตน (จร/ จรวรรณ/ กนกกาญจน/ ทว)

- รายการพดคยสาระ (จร) - คอลมนในหนงสอพมพ (จร) - รณรงคกบนกเรยนตามโรงเรยนตางๆ อาจจดการประกวดเรยงความ สราง

บทเรยนเสรมในหลกสตรของโรงเรยน รวมทงสงเสรมชมรมตางๆ ใหมากยงขน (จร) 8. รฐควรสนบสนนเงนทนใหแกผผลตรายการโทรทศน ในการรณรงคในเรองธรรมาภ

บาล ผลประโยชนทบซอน และจรยธรรมของนกการเมอง รวมทงสนบสนนเวลาออกอากาศ เชนเดยวกบรฐบาลในหลายประเทศทใหการสนบสนนรายการสาระความร เชน รฐบาลแคนาดา เปนตน (จร)

9. เพอใหการรณงคประสบความสาเรจ ควรสรางบคคลตวแบบ (champion) ในการรณรงคประชาธปไตย เชนเดยวกบการรณรงคทประสบความสาเรจทผานมา เชน ศ.น.พ. ประกจ วาทสาธกกจ เลขาธการมลนธรณรงคเพอการไมสบบหร เปนตน (กนกกาญจน/ จรวรรณ/ ทว/ จร)

10. สรางความโปรงใสใหแกหนวยงานราชการ ใหมการเปดเผยขอมลขนตอนการดาเนนการโครงการตางๆ รวมทงจดทาดชนชวดความโปรงใสและตรวจสอบได (public integrity index) ของหนวยงานราชการ อาจรณรงคโดยการจดอนดบหนวยงานทโปรงใสมากทสดและนอยทสด ในแตละป (จร/ กนกกาญจน) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 12 (เสวนาปฏรปการเมองครงท 1) วนท 29 พฤศจกายน 2549 สถานท คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผเขารวมการเสวนา รศ.ดร.นครนทร เมฆไตรรตน รศ.ดร.สวนย ภรณวลย

สภาพปญหา 1. ระบบราชการมขนาดใหญเกนไป เชน องคกรตารวจมเจาหนาทประมาณ 270,000

คน ในขณะทประเทศยโรป องคกรของรฐขนาดเลก มเจาหนาทองคกรละไมเกน 50,000 คน (นครนทร)

2. ผนาทองถนเขามาเปนนกการเมองระดบชาต 3. การรวมกลมของพลเมองในประชาสงคม (civil society) ออนแอ เชน การรวมกลม

จดตงสมาคม เพอผลประโยชนสาธารณะ 4. สอสารมวลชน ขาดความเปนอสระ 5. กลมคนในสงคมไดรบขอมลขาวสารไมเทาเทยมกน 6. ปญหาธรกจเกยวโยงกบการเมอง เชน ความไมโปรงใสในทมาของเงนทนและการ

ใชจายของพรรคการเมอง นกการเมองเกยวโยงกบธรกจขนาดใหญ เปนตน 7. ทศนคตของประชาชนทตองการพงรฐบาลในการจดการปญหาทกเรอง 8. ปญหาจรยธรรมและความรบผดทางการเมองของนกการเมอง 9. ปญหา ส.ส. ระบบบญชรายชอนกการเมอง โดยใชประเทศเปนเขต ถอเปนการ

เปลยนระบอบการปกครอง (regime change) จากระบอบรฐสภา ไปเปนระบอบคลายกบประธานาธบด ขอเสนอ

1. ในการเขาสอานาจของนกการเมอง ควรสรางกตกาในการแขงขนใหเกดความเทาเทยมแกผลงสมครรบเลอกตง ไมใหมความไดเปรยบเสยเปรยบเรองเงนทน

2. การใชอานาจของนายกรฐมนตร ควรตองรบผดชอบตอสภาผแทนราษฎรมากขน เชน นายกรฐมนตรตองเขาประชมสภาผแทนราษฎร เพอใหสภาผแทนราษฎรซกถาม เปนตน

3. ควรปรบปรงกระบวนการตรวจสอบผดารงตาแหนงทางการเมอง ใหมประสทธภาพ อาท การลงมตไมไววางใจรฐมนตรและนายกรฐมนตรโดยสภาผแทนราษฎร การฟองรองตอศาลอาญาแผนกคดอาญาของนกการเมอง การลงมตขบหวหนาพรรคการเมอง การถอดถอนนกการเมองโดยการเขาชอของประชาชน เปนตน

4. ควรปฏรประบบราชการ เชน สานกงานตารวจแหงชาต เปนตน 5. ควรปฏรปการปกครองสวนทองถน ใหประชาชนในทองถนมสวนรวมทางการเมอง

มากขน (นครนทร)

ความคดเหนเพมเตม

การปฏรปการเมอง ควรเปนการพฒนาการเมองแบบองครวม อนประกอบดวย 1. การเมองเชงพนท หรอพนททางจตสานกของคนในสงคม 2. การเมองเชงสถานท เชน

รฐธรรมนญ สถาบนการเมอง 3. การเมองแหงการเลาเรอง (narrative) เปนการสรางความรสกรวมกนของคนในสงคม และสรางพลงทางการเมอง เชน การสรางความรสกถงความเปน “พวกเรา” (สวนย) ขอเสนอ

1. ควรสรางการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน โดยไมเขาไปเกยวของกบสถาบนทางการเมอง เชน การเมองของพลงเครอขายประชาชน

2. สรางกลไกการเรยนร เพอยกระดบระดบจตสานกของกลมคนในสงคม ใหสมพนธกบการออกแบบรฐธรรมนญ และระบอบประชาธปไตย เพอลดความขดแยงของแตละกลม

3. สรางการเมองในเชงวพากษ ใหเกดพลงสรางสรรคในการคดอยางเสร 4. ควรสงเสรมสอทกประเภท ใหเปนองคกรของการเมองเชงพนท และไมใหเกดการ

ครอบงาโดยสอ (สวนย) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 13 วนท 14 ธนวาคม 2549 สถานท คณะสงแวดลอม มหาวทยาลยมหดล ผใหสมภาษณ ศ.น.พ. ประเวศ วะส สภาพปญหา

1. ปญหาระบบการเมองแบบ “กนรวบ” กลาวคอ ผชนะการเลอกตง ใชอานาจครอบงาระบบการเมอง นบตงแต รฐสภา สภาผแทนราษฎร องคกรอสระ และระบบราชการ

2. ในชวงรฐบาลทผานมา ระบอบประชาธปไตยถกลดทอนความหมาย ใหเหลอเพยงการเลอกตง เทานน

3. ปญหาการซอเสยงในการเลอกตง ทาใหรฐสภาเตมไปดวยนกการเมองทขาดความสจรต และขาดคณภาพ สวนใหญจะเปนนกการเมองกลมเดม สลบสบเปลยนเขามาบรหารประเทศ ขอเสนอ

1. ควรตงคณะกรรมการอสระเพอการสรรหาแหงชาต เพอทาหนาทสรางคณภาพใหแกอานาจทางการเมอง โดยคณะกรรมการดงกลาว จะเปนผสรรหาบคคลเพอดารงตาแหนงสาคญ เชน ผดารงตาแหนงในองคกรอสระ ปลดกระทรวง อธบด ผวาราชการจงหวด เปนตน

คณะกรรมการอสระเพอการสรรหาแหงชาต ควรประกอบดวยบคคลทนาเชอถอ โดยไดมาจากการเสนอชอขององคกรทเปนอสระ เชน ศาล มหาวทยาลย องคกรวชาชพสอ เปนตน

การเสนอชอบคคลเพอดารงตาแหนงในคณะกรรมการดงกลาว ควรมจานวนสองเทาของจานวนทตองการ และใหวฒสภาหรอรฐสภาลงคะแนนเสยงคดเลอกบคคลทเหมาะสมในขนตอนสดทาย

2. ตงคณะกรรมการอสระเพอการประเมนแหงชาต ทาหนาทประเมนองคกรของรฐทกองคกร เพอปองกนฝายบรหารครอบงาและแทรกแซงการทางานขององคกรของรฐ คณะกรรม การอสระเพอการประเมนแหงชาต อาจมทมาเชนเดยวกบคณะกรรมการอสระเพอการสรรหาแหงชาต ระบบราชการ

ปญหาอานาจทางการเมองครอบงาระบบราชการ เออตอการทจรตคอรปชนของนกการเมอง ขอเสนอ

1. กาหนดใหขาราชการระดบสงทมาจากการสรรหาของคณะกรรมการอสระเพอการสรรหาแหงชาต มวาระในการดารงตาแหนงทแนนอน เชน 4-5 ป เพอปองกนนกการเมองปลดออกและโยกยายขาราชการ กอนเวลาอนสมควร

2. แยกความสมพนธระหวางรฐมนตร และขาราชการใหชดเจน โดยรฐมนตรจะตองไมกาวกายการปฏบตงานของขาราชการ มากจนเกนไป

3. การปลดออกหรอโยกยายปลดกระทรวงโดยรฐมนตรและนายกรฐมนตร จะตองผานการประเมนจากคณะกรรมการอสระเพอการประเมนแหงชาต

ทงน ระบบราชการทมอสระและมความรบผดชอบทสามารถตรวจสอบได จะคานการใชอานาจโดยไมเปนธรรมของนกการเมอง การทจรตคอรรปชนกจะทาไดยากขน

พรรคการเมอง สภาพปญหา

1. พรรคการเมองขาดความเปนประชาธปไตยภายในพรรค และมนายทนเปนเจาของพรรค

2. ปญหาการตรวจสอบการเงนของพรรคการเมองขาดประสทธภาพ เชน การตรวจสอบเสนทางของเงนบรจาค การตรวจสอบรายรบและรายจายพรรคการเมอง เปนตน

3. พรรคการเมองทมฐานะทางการเงนเขมแขงมาก มกจะครองเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎรอยางเบดเสรจเดดขาด การตรวจสอบฝายบรหารโดยสภาผแทนราษฎรจงลมเหลว

4. ขอบงคบให ส.ส. สงกดพรรคการเมอง ทาให ส.ส. ตกอยใตอาณตของพรรคการเมอง และปดกนโอกาสของผสมคร ส.ส. อสระ

5. พรรคการเมองขาดฐานความรในการสรางนโยบายพรรค ในชวงทผานมานโยบายของพรรคการเมองทไดรบความนยม เปนนโยบายทมงเนนการตลาด และการโฆษณา เทานน ขอเสนอ

1. พรรคการเมองตองถกตรวจสอบความเปนประชาธปไตยภายในพรรค โดยคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) และคณะกรรมการอสระเพอการประเมนแหงชาต

2. ควรกาหนดเพดานเงนบรจาคใหแกพรรคการเมอง เพอปองกนการครอบงาพรรคการเมองโดยนกธรกจรายใหญ

3. ควรสรางกลไกการตรวจสอบเสนทางการเงนของพรรคการเมอง เชน การตรวจสอบทมาของรายรบ และรายจาย เปนตน

4. ควบคมการประชาสมพนธ และการหาเสยงของผสมครรบเลอกตง โดยรฐควรเปนผกาหนดพนทในการตดโปสเตอรหาเสยงอยางเสมอภาคกน

5. ยกเลกขอบงคบให ส.ส. สงกดพรรคการเมอง 6. พรรคการเมองควรสรางหนวยงานวจยของตนเอง เปนฐานความรในการสราง

นโยบายพรรค ประชาธปไตยทองถน สภาพปญหา

1. รฐบาลและนกการเมองครอบงาองคกรปกครองทองถน ทาใหองคกรปกครองทองถนขาดความเปนอสระ

2. องคกรปกครองทองถนมขนาดเลกเกนไป ขาดพลงทางการเมอง ทางเศรษฐกจ และทางสงคม ขอเสนอ

1. กระจายอานาจแกองคกรปกครองทองถนใหสามารถตดสนใจ และการดาเนนการดวยตนเองมากทสด

2. ควรใหจงหวดทมวฒนธรรมใกลเคยงกน รวมตวกนเปนองคกรปกครองทองถนขนาดใหญ อาจเรยกวา เทศาภบาล หรอมณฑล ยกตวอยางเชน กลมจงหวดภาคเหนอตอนบน อาจรวมกนเปน เทศาภบาล หรอมณฑลลานนา เปนตน

3. ควรใหเทศาภบาลหรอมณฑล มระบบบรหารจดการทองถนทสอดคลองกบวฒนธรรม และความตองการของตนเอง

4. ควรสรางระบบการศกษาใหสอดคลองกบทองถน 5. จดใหทองถนมสอสารมวลชนเปนของตนเอง เชน โทรทศนและวทยชมชน เพอ

สรางการเรยนรรวมกนของประชาชนในทองถน อนเปนรากฐานสาคญของการพฒนาประชาธปไตย การปฏรปสอ สภาพปญหา

สอถกครอบงาจากอานาจรฐ และอานาจของธรกจ ผลทเกดขนกคอ สอสวนใหญขาดความเปนอสระในการนาเสนอขาวสาร ขอเสนอ

1. ควรตงองคการสอสาธารณะขน โดยมงบประมาณทแนนอนและมนคง เชน จากกองทน หรอจากภาษของธรกรรมบางประเภท องคการสอสาธารณะจะอยภายใตการกากบของคณะกรรมการ ทไดรบการสรรหาจากคณะกรรมการอสระเพอการสรรหาแหงชาต

2. องคการสอสาธารณะ ควรมสถานโทรทศนและวทย เปนของตนเอง เพอนาเสนอขาวสาร รายการสาระบนเทง และรายการทเปนประโยชน รวมทงควรมความเปนกลางทางการเมอง

3. องคการสอสาธารณะ ควรมเครอขายวทยชมชนครอบคลมพนททวประเทศ เพอใหประชาชนไดสอสารถงกน และสามารถนาเสนอปญหาของตน ผานเครอขายวทยชมชน วฒนธรรมการเมอง สภาพปญหา

1. ระบบประชาธปไตยของสงคมไทย ไมเคารพศกดศรของความเปนมนษย และการไมตระหนกถงความเสมอภาค

2. ระบบการศกษาเปนสวนหนงททาลายศกดศรของความเปนมนษย เชน ผมการศกษามกจะไมเคารพศกดศรของผดอยโอกาส

3. ระบบการศกษาแยกขาดออกจากสงคม

ขอเสนอ 1. ควรพฒนาระบบคณคาของสงคม ควบคกบการพฒนาประชาธปไตย โดยสรางวธ

คดใหมวาประชาธปไตยตองอยบนพนฐานของศลธรรม และการเคารพศกดศรและคณคาของความเปนมนษย

2. สรางระบบการศกษา ระบบความร และระบบคณคา ทใหความสาคญกบคนในทองถนมากขน

3. สรางเครอขายความดทวประเทศ สมรรถนะของชาต สภาพปญหา

สมรรถนะของชาตอยในระดบตา เนองจากสาเหตหลายประการ เชน บคลากรขาดประสทธภาพ ระบบการศกษา การการวจยและพฒนา ระบบการสอสาร และการพฒนาคน ตามไมทนกบความการเปลยนแปลงของโลก ขอเสนอ

1. รฐควรมนโยบายพฒนาบคลากรในหนวยงานรฐ บรษทเอกชนอยางจรงจง ยกตวอยางเชน ในประเทศฝรงเศสมกฎหมายบงคบใหหนวยงานรฐและบรษทเอกชนตองนารายไดสวนหนงมาใชเพอพฒนาบคลากรขององคกร

2. ควรสรางมาตรฐานทดในภาคการผลตทไมเปนทางการ เชน พอคารายยอย รานคาปลก รานคาขนาดเลก เปนตน

3. รฐควรลงทนดานความรมากขน เชน สนบสนนหนงสอทมคณภาพ สนบสนนนกเขยนและนกแปล สรางหองสมดสาธารณะ หองสมดชมชน เปนตน

4. สรางวฒนธรรมการอานใหแกเยาวชนในรปแบบตางๆ เชน รายการโทรทศนประกวดการอาน สรางชมรมรกการอานทวประเทศ เปนตน การปฏรประบบยตธรรม สภาพปญหา

1. ตวบทกฎหมาย การบงคบใชกฎหมาย และบทลงโทษ ไมสอดคลองกบสภาพสงคมทเปลยนแปลงไป อยางรวดเรว

2. การศกษากฎหมายจากดอยเฉพาะเทคนคกฎหมาย และการสรางผเชยวชาญดานกฎหมาย

ขอเสนอ 1. ควรปฏรปกฎหมาย ใหสอดคลองกบสงคมทซบซอน โดยตงสถาบนวจยอสระเพอ

ทาการศกษาวจย 2. จดตงคลนคความยตธรรมเพอใหความชวยเหลอและใหคาปรกษาแกประชาชน

ความคดเหนเพมเตม

กลมอานาจในสงคมไทยอาจแบงออกได 3 กลม คอ 1. ธนานภาพ หรอกลมอานาจเงน 2. กลมอานาจสถาบนประเพณ กองทพ และระบบราชการ 3. กลมอานาจชมชนและอานาจความร

การปฏรปการเมองอยางยงยน ควรสรางอานาจชมชนและอานาจความรใหมความเขมแขง ตวอยางรปธรรม เชน การจดตงกองทนทเปนอสระ เพอสนบสนนการสรางกระบวนการทางปญญาของสงคม เปนตน สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 14 วนท 21 ธนวาคม 2549 สถานท สานกงานธนาคารกรงเทพ ถนนสลม ชน 27 ผใหสมภาษณ ศ. ดร. อมร จนทรสมบรณ สภาพปญหา

1. ปญหาการใชอานาจของฝายบรหาร ขาดการตรวจสอบถวงดลจากฝายนตบญญต เนองมาจาก ส.ส. เสยงขางมากในสภาผแทนราษฎรมาจากพรรคการเมองเดยวกน ในชวงทผานมาพรรคการเมองรวบอานาจในฝายบรหาร และรวบอานาจในสภาผแทนราษฎร

2. ส.ส. ตกอยใตอาณตของพรรคการเมอง เนองจากหลายสาเหต เชน ขอกาหนดให ส.ส. ตองปฏบตตามมตพรรคการเมอง ขอกาหนดให ส.ส. ตองสงกดพรรคการเมอง เปนตน

3. ปญหานายทนรายใหญเขามาเปนหวหนาพรรคการเมอง เพอแสวงผลประโยชนจากการควบคมอานาจในฝายบรหารและสภาผแทนราษฎร

4. ส.ว. สวนใหญ เปนบคคลผมสายสมพนธกบ ส.ส. 5. องคกรอสระถกแทรกแซง เชน คณะกรรมการการเลอกตง ศาลรฐธรรมนญ เปนตน 6. การปกครองสวนทองถนไมเขมแขง และองคกรปกครองทองถนเปนเครองมอของ

นกการการเมองระดบชาต 7. ชนชนนา (elite) ของไทย อาท นกวชาการ นกการเมอง คณภาพไมดพอ

แนวทางการแกไขปญหา 1. ระบบกงรฐสภา (semi parliamentary system) ยกตวยางเชน ในประเทศเยอรมน

ชวงหลงสงครามโลกครงทสอง รฐธรรมนญเพมอานาจบรหารใหแกนายกรฐมนตรมากขน แตนายกรฐมนตรกตองรบผดชอบ (accountable) ตอสภาผแทนราษฎรมากขนเชนกน อาท การกาหนดใหสภาผแทนราษฎรมอานาจในการเปดอภปราย เพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตร แตไมมอานาจในการเปดอภปราย เพอลงมตไมไววางใจรฐมนตร เปนตน

2. ระบบกงประธานาธบด (semi presidential system) ในชวงของประธานาธบด ชารล เดอโกลล ประเทศฝรงเศสใชระบบการเมองแบบผสม กลาวคอ ประธานาธบดมาจากการเลอกตงโดยตรง มวาระการดารงตาแหนง 7 ป สวนนายกรฐมนตรมาจากสภาผแทนราษฏรมวาระการดารงตาแหนงคอ 4 ป เชนเดยวกบ ส.ส. ขอเสนอ

1. รฐธรรมนญประกอบดวย 4 สวนสาคญ คอ 1. สถาบนพระมหากษตรย 2. สถาบนทางการเมอง 3. สทธและหนาทของประชาชน 4. องคกรศาล องคกรอสระ และองคกรปกครองทองถน

ในการปฏรปการเมอง ควรแกไขรฐธรรมนญในสวนของสถาบนการเมอง เปนอนดบแรก เนองจากสถาบนการเมอง มอานาจในการแกไขปญหาระบบการเมองทงระบบ สวนการปฏรปองคกรอสระ เชน คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ศาลรฐธรรมนญ เปนปญหาอนดบรอง

2. ควรสรางระบบรฐสภาใหมนายกรฐมนตรทเขมแขง (strong Prime Minister ) แตไมสามารถควบคมสภาผแทนราษฎรได

2.1 ควรสรางระบบรฐสภาใหนายกรฐมนตรเขมแขงเพยงคนเดยว กลาวคอ นายกรฐมนตรอาจมอานาจบรหารมากขน แตตองอยภายใตกรอบของผลประโยชนสาธารณะ (public interest) โดยมรฐสภาเปนผถวงดลอานาจ ทงน ในกรณทนายกรฐมนตร ใชอานาจนอกกรอบประโยชนสาธารณะ ควรกาหนดใหองคกรทเหมาะสมเปนผวนจฉยชขาด

2.2 ไมควรกาหนดใหนายกรฐมนตรตองมาจาก ส.ส. เนองจากขอกาหนดดงกลาว

สรางแรงจงใจใหแกนายทนเขามาดารงตาแหนงหวหนาพรรคการเมอง เพอทจะดารงตาแหนงนายกรฐมนตร

ทงน ในหลายประเทศ รฐธรรมนญมไดบญญตใหนายกรฐมนตรตองมาจาก ส.ส.

2.3 นายกรฐมนตร ไมควรมาจากการเลอกตงโดยตรง เชนเดยวกบประธานาธบด สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 15 (เสวนาปฏรปการเมอง ครงท 2 “ระบบการเลอกตง 2550”) วนท 25 ธนวาคม 2549 สถานท คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผเขารวมการเสวนา คณนกร จานง คณวทยา แกวภราดย คณจาลอง ครฑขนทด ศ.ดร. สมบต จนทรวงศ รศ.ดร. เจมศกด ปนทอง รศ.ดร. มนตร รปสวรรณ ศ. รงสรรค ธนะพรพนธ ดร. อมมาร สยามวาลา ผศ.ดร. อภชาต สถตนรามย ระบบการเลอกตง หลกการ

รฐธรรมนญป 2540 เปลยนระบบเลอกตงทเรยกกนวา “แบงเขตเรยงเบอร” หรอแบบกาหนดเขตเลอกตงขนาดเลกใหญแตกตางกน เปนระบบเลอกตงแบบผสม กลาวคอ กาหนดใหเขตเลอกตงมขนาดเลกลง ประชาชนมสทธเทากนในการออกเสยงเลอกตง ส.ส. ได 1 คน (single member constituency) กบ ส.ส. บญชรายชอของพรรคการเมอง

รฐธรรมนญป 2540 ใชระบบเลอกตงแบบผสม เพอสนบสนนเปาหมายในการสรางฝายบรหารเขมแขง รฐบาลจากพรรคการเมองพรรคเดยว และระบบรฐสภาสองพรรคการเมอง (อมมาร/ สมบต) สภาพปญหา

ระบบการเลอกตงแบบ “เขตเดยวคนเดยว” (Single Member District) เออตอการซอเสยง เนองจากเขตเลอกตงมขนาดเลกลง การแขงขนในการเลอกตงรนแรงขน มการซอเสยงมากขน (วทยา/ เจมศกด) ขอเสนอ

กาหนดใหเขตเลอกตงมขนาดใหญขน (เจมศกด) หรอเปลยนกลบมาใชระบบการเลอกตงแบบ “แบงเขตเรยงเบอร” (วทยา) ขอโตแยง

1. ระบบการเลอกตงแบบ “แบงเขตเรยงเบอร” สนบสนนใหเกดการขยายเขตอทธพลของ ส.ส. และมการซอเสยงดวยเงนจานวนมาก การซอเสยงโดยสวนใหญจะเปนการซอเสยง

โดยผนาเครอขายอปถมภทองถน และนกการเมองทมธรกจขนาดใหญ เพอใหตนรวมทงผลงสมครรบเลอกตง ส.ส. ในสงกดของตนไดรบการเลอกตงในเขตนน (นกร/ จาลอง)

2. ระบบการเลอกตงแบบ ”แบงเขตเรยงเบอร” เสนอตวเลอกแกผใชสทธเลอกตงมากเกนไป อาจสรางแรงจงใจในการขายเสยงของผใชสทธเลอกตง กลาวคอ ผใชสทธเลอกตงอาจขายเสยงของตน ใหแกผสมครทตนไมตองการเลอก

ยกตวอยางเชน ในเขตเลอกตงทประชาชนมสทธเลอกผสมคร ส.ส. ได 3 คน ผใชสทธเลอกตงบางสวน อาจตองการเลอกผสมคร ส.ส. เพยงคนเดยวเทานน แตเนองจากผใชสทธเลอกตงมสทธเลอกผสมครรายอนไดอก โอกาสในการขายสทธดงกลาวจงเกดขนไดงาย (อมมาร)

อยางไรกตาม ปญหาการซอ-ขายเสยง เปนปญหาวฒนธรรมการเมองไทยภายใตระบบอปถมภ (สมบต/ อภชาต) การออกแบบระบบการเลอกตง เพอปองกนการซอ-ขายเสยง จงเปนไปไดยาก (คณะผวจย)

3. ระบบการเลอกตง “เขตเดยวคนเดยว” เปดโอกาสใหผสมครรบเลอกตง ส.ส. จากพรรคการเมองขนาดเลก มโอกาสไดเปน ส.ส. มากขน (จาลอง/ นกร/ มนตร)

4. ระบบการเลอกตง “เขตเดยวคนเดยว” ทาให ส.ส. สามารถดแลพนทของตนไดอยางทวถง (จาลอง)

5. อาจกาหนดให ส.ส. เขต ตองไดรบคะแนนเสยงเลอกตง ผานเกณฑขนตา 50 % ของจานวนผมสทธเลอกตงทงหมดในเขตนน เพอใหระบบการเลอกตงสะทอนถงคะแนนเสยงสวนใหญ (majority vote) อยางแทจรง (รงสรรค)

6. ยกเลกขอกาหนดใหบคคลมหนาทไปใชสทธเลอกตง (รฐธรรมนญมาตรา 68) (สมบต)

7. ควรเปลยนกลบมานบคะแนนทหนวยเลอกตง (นกร) สมาชกสภาผแทนราษฎร (ส.ส.) สภาพปญหา

รฐธรรมนญป 2540 กาหนดใหผมสทธสมครรบเลอกตง ส.ส. ตองเปนสมาชกพรรคการเมองเพยงพรรคเดยว นบถงวนสมครรบเลอกตง เปนเวลาตดตอกนไมนอยกวา 90 วน (มาตรา 107 (4) ) ทาให ส.ส. ขาดความเปนอสระ และตกอยใตอาณตของพรรคการเมอง (จาลอง)

ขอเสนอ 1. ควรคงขอกาหนดให ส.ส. สงกดพรรคการเมองไมนอยกวา 90 วน ในกรณทสภา

ผแทนราษฎรอยครบวาระ แตในกรณทมการยบสภา ควรให ส.ส. สงกดพรรคการเมองไมนอยกวา 30 วน (นกร)

2. หากยกเลกขอกาหนด 90 วน ควรหาม ส.ส. ยายพรรคการเมองระหวางสมยของสภาผแทนราษฎร (จาลอง)

3. ควรเปดโอกาสให ส.ส. สามารถยายพรรคการเมองได ในเงอนไขทพรรคการเมองมการกระทาอนเปนทเสอมเสย แตตองจดใหมการเลอกตงซอม (เจมศกด) ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง ขอดทคาดหวงจากการม ส.ส. บญชรายชอ

1. ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง ควรเปนบคคลทมคณสมบตแตกตางจาก ส.ส. เขต อาท ผทรงคณวฒ และนกวชาการ (จาลอง)

2. ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง ชวยใหประชาชนเลอก ส.ส. โดยพจารณาถงนโยบายพรรคการเมองมากขน (นกร/ จาลอง) อกทง ส.ส. จะใหความสาคญกบนโยบายระดบชาต (จาลอง)

3. ส.ส. ระบบบญชรายชอพรรคการเมอง ชวยใหผใชสทธเลอกตง คาดการณไดบางสวนวาบคคลใดจะเขามาดารงตาแหนงในฝายบรหาร (เจมศกด)

4. พรรคการเมองขนาดเลก มโอกาสไดตวแทนเขามาทาหนาทในสภาผแทนราษฎร ผาน ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง (จาลอง)

5. คะแนนเสยงทสญเปลา จะถกนามาคานวณชดเชยไวใน ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง (อมมาร/ คณะผวจย) สภาพปญหา

1. ส.ส. ระบบบญชรายชอสวนใหญ เปนนายทนของพรรคการเมอง (วทยา/ เจมศกด) 2. บทบญญตในรฐธรรมนญกาหนดเกณฑขนตาของ ส.ส. การไดมาซงระบบบญช

รายชอวา บญชรายชอพรรคการเมองใดไดคะแนนเสยงนอยกวา 5% ของจานวนคะแนนเสยงรวมกนทงประเทศ ใหถอวาไมมผใดในบญชนนไดรบการเลอกตง และมใหนาคะแนนเสยงดงกลาวมาคานวณเพอหาสดสวน ส.ส. (รฐธรรมนญป 2540 มาตรา 100)

การกาหนดเกณฑขนตาดงกลาว เปนการกดกนพรรคการเมองขนาดเลก (จาลอง/ นกร/ มนตร) สงผลใหพรรคการเมองขนาดใหญไดจานวน ส.ส. เพมขน มากกวาสดสวนของคะแนนเสยงทเปนจรง (อมมาร)

ขอเสนอ

1. ควรลดเกณฑขนตา 5% ลงเหลอ 2-3% (นกร/ จาลอง/ มนตร) หรอตาลงกวานน (รงสรรค)

อยางไรกตาม ในการเลอกตงครงทผานมา ประชาชนสวนใหญเลอก ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง พรอมกบ ส.ส. เขต จากพรรคการเมองเดยวกน พฤตกรรมการเลอกตงดงกลาว มแนวโนมสนบสนนพรรคการเมองขนาดใหญ เมอเปนเชนนน ส.ส. บญชรายชอจากพรรคการเมองขนาดเลก จงมโอกาสนอยมาก (วทยา)

2. หามพรรคการเมองยบรวมพรรคในชวงสมยของสภาผแทนราษฎร หรอในชวงระหวางการจดตงรฐบาล (เจมศกด) เนองจากการยบรวมพรรคการเมอง จะสงผลใหการคานวณ ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง บดเบอนเจตนารมณของผใชสทธเลอกตง (คณะผวจย)

3. ควรเพมสดสวนของ ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง ตอจานวน ส.ส. ทงหมด เพอใหการเลอกตง ส .ส . เปนการสะทอนถงการเลอกนโยบายพรรคการเมองมากขน (คณะผวจย) รฐสภา ความสมพนธระหวางฝายบรหารกบสภาผแทนราษฎร สภาพปญหา

1. การตรวจสอบฝายบรหารโดยสภาผแทนราษฎร ไมมประสทธภาพ 2. ในชวง 5 ปของรฐบาลทกษณ นายกรฐมนตรและรฐมนตร ไมใหความสาคญกบการ

ประชมสภาผแทนราษฎร (วทยา/ เจมศกด) 3. รฐมนตรมกจะมอบหมายใหผอนมาชแจงตอคณะกรรมาธการของรฐสภา (วทยา) 4. ขอกาหนดให ส.ส. ทไดรบแตงตงเปนรฐมนตรพนจากตาแหนง ส.ส. (มาตรา 204)

ทาใหความสมพนธระหวางฝายบรหารและฝายนตบญญต เจอจางลง ยกตวอยางเชน รฐมนตรไมผกพนกบการลงมตในสภาผแทนราษฎร (วทยา)

ขอเสนอ 1. ยกเลกขอกาหนดใหรฐมนตรพนจากสมาชกภาพของ ส.ส. (นกร/ วทยา/ เจมศกด)

2. อนญาตให ส.ส. เขต สามารถดารงตาแหนงรฐมนตร โดยไมตองพนจากสมาชกภาพของ ส.ส. (นกร) 3. อนญาตให ส.ส. เขตดารงตาแหนงรฐมนตร แตตองพนจากสมาชกภาพของ ส.ส. และจดใหมการเลอกตงซอม โดยพรรคการเมองท ส.ส. ผนนสงกด จะตองเปนผออกคาใชจายในการจดการเลอกตงซอม (คณะผวจย)

4. ลดสดสวนของ ส.ส. ในการยนญตตขอเปดอภปรายทวไปไมไววางใจนายกรฐมนตร และรฐมนตร เปนรายบคคล จาก 2 ใน 5 ใหเปน 1 ใน 5 (นกร) นายกรฐมนตร สภาพปญหา

1. นายกรฐมนตรมอานาจมากเกนไป เชน อานาจในการยบสภา อานาจในการปรบคณะรฐมนตร เปนตน (สมบต)

2. การตรวจสอบการใชอานาจของนายกรฐมนตรโดยสภาผแทนราษฎรลมเหลว (สมบต) ขอเสนอ

1. นายกรฐมนตรควรมาจากการเลอกตงโดยตรง เพอใหทมาของฝายนตบญญตและฝายบรหาร แยกออกจากกนอยางชดเจน รวมทงผลงสมครรบเลอกตงในตาแหนงนายกรฐมนตร จะถกตรวจสอบจากสงคมมากยงขน ทงน ควรจากดวาระการดารงตาแหนงนายกรฐมนตรไมเกน 2 สมย และควรจากดอานาจของนายกรฐมนตรในการยบสภา โดยกาหนดเงอนไขของการยบสภาไวในรฐธรรมนญ อยางชดเจน (สมบต) หรอ

2. นายกรฐมนตรควรมาจาก ส.ส. (เจมศกด/ นกร/ วทยา/ จาลอง) และควรจากดวาระการดารงตาแหนงของนายกรฐมนตรไมเกน 2 สมย (นกร) วฒสภา สภาพปญหา

1. วฒสภามอานาจในการคดเลอก ใหความเหนชอบ และถอดถอน บคคลผเขามาดารงตาแหนงในองคกรอสระ ในปจจบนวฒสภาถกแทรกแซงจากฝายบรหาร วฒสมาชกบางสวนเปนผทมความสมพนธใกลชดกบนกการเมองและพรรคการเมอง ทาใหระบบตรวจสอบการใชอานาจรฐลมเหลว (วทยา)

2. ในอดต วฒสภาทาหนาทเปนสภาพเลยงของสภาผแทนราษฎรในการทาหนาทดานนตบญญต แตในปจจบนสภาผแทนราษฎรมศกยภาพเพยงพอ ในการทาหนาทดานนตบญญต วฒสภาจงไมมความจาเปน (สมบต)

ขอเสนอ

1. ควรยกเลกวฒสภา (สมบต) 2. หากคงวฒสภาไว ควรกาหนดเขตเลอกตง ส.ว. ใหใหญขน อาจแบงเปนภาค หรอ

แบงเปนกลมจงหวด เพอใหระบบอปถมภในทองถนเจอจางลง (จาลอง) 3. ยกเลกอานาจหนาทของวฒสภา ในการคดเลอก ใหความเหนชอบ และถอดถอน

บคคลผเขามาดารงตาแหนงในองคกรอสระ โดยใหวฒสภามอานาจในการกลนกรองกฎหมาย (เจมศกด/ วทยา/ มนตร) สวนทมาของ ส.ว. ควรใชระบบผสม กลาวคอ สวนหนงมาจากการสรรหาจากกลมวชาชพทหลากหลาย และอกสวนหนง มาจากการเลอกตงโดยตรงจงหวดละ 1 คน (เจมศกด/ วทยา)

4. ลดจานวน ส.ว. ใหเหลอนอยลง เชน 100 คน เปนตน (เจมศกด) 5. อาจกาหนดให ส.ว. มวาระการดารงตาแหนงทเหลอมกน เพอชวยใหเกดการ

หมนเวยนของบคคลทจะเขามาทาหนาทในวฒสภา สรางความตอเนองในการทาหนาทของวฒสภา (อมมาร) และชวยปองกนการครอบงาจากฝายบรหาร (คณะผวจย) องคกรอสระ ขอเสนอ

1. ควรตดตวแทนพรรคการเมอง ออกจากคณะกรรมการสรรหาผดารงตาแหนงในองคกรอสระ (นกร)

2. ยกเลกอานาจของคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ในการตดสนคดเลอกตง การยกเลกสทธเลอกตงของผสมคร ส.ส. (เจมศกด/ วทยา/ นกร) รวมทง ควรจดตงศาลฎกาแผนกคดเลอกตง หรอศาลเลอกตง เขามาทาหนาทวนจฉย และตดสนคดเลอกตง (นกร/ เจมศกด)

3. ลดวาระการดารงตาแหนงของผดารงตาแหนงในคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ปปช.) ใหสนลง เพอปองกนการถกครอบงาจากนกการเมองในระยะยาว (เจมศกด)

4. ตงองคคณะตลาการศาลรฐธรรมนญเฉพาะกจ เพอพจารณาและตดสนคดเฉพาะคดทางการเมองทสาคญ (เจมศกด)

การปกครองสวนทองถน สภาพปญหา

1. การซอเสยงไดขยายตวไปจนถงการเลอกตงในระดบทองถน (วทยา) 2. ระบบอปถมภทองถน เปนฐานสนบสนนการซอเสยงของผสมคร ส.ส. (นกร) ขอเสนอ

ควรใหความสาคญกบการกากบดแลเลอกตงทองถนใหมากขน รวมทงควรใหความสาคญกบการตรวจสอบการใชงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน (นกร) ความคดเหนเพมเตม

ปญหาการซอ-ขายเสยงในระบบการเมองไทย แบงออกเปน 3 ตลาด คอ 1. การซอ-ขายเสยงของผลงสมครรบเลอกตงกบผใชสทธเลอกตง 2. การซอ-ขายเสยงของส.ส. ในสภาผแทนราษฎร เชน ในการลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรและรฐมนตร เปนตน 3. การซอ-ขาย ส.ส. เพอให ส.ส. เขาสงกดพรรคการเมอง ในชวงกอนการเลอกตงทวไป

การซอ-ขายเสยง ในสภาผแทนราษฎร และการซอ-ขาย ส.ส. เพอใหเขาสงกดพรรคการเมอง เปนปญหาสาคญทนาไปสการรวบอานาจของฝายบรหาร เมอฝายบรหารรวบอานาจ การทรตคอรปชน กจะเกดขนโดยไมมการตรวจสอบ (อมมาร) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 16 วนท 26 ธนวาคม 2549 สถานท โรงเรยนวชราวธวทยาลย ผใหสมภาษณ ศ.ดร. ชยอนนต สมทวณช สภาพปญหา

โดยภาพรวม รฐธรรมนญป 2540 เปนรฐธรรมนญทด โดยเฉพาะอยางยง การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน แตปญหาอยทตวผใชรฐธรรมนญ กลาวคอ นกการเมองเขาสอานาจเพอแสวงหาผลประโยชน และนกการเมองสวนใหญชนะการเลอกตงดวยการซอเสยง

แนวทางการปฏรปการเมอง ควรเนนการสรางความเขมแขงใหแกกระบวนการทางสงคมนอกภาคการเมอง เพอกากบและตรวจสอบนกการเมอง

ขอเสนอ 1. ควรปฏรปสอใหมความเปนอสระมากขน เนองจากสอมบทบาทสาคญในการ

เปลยนแปลงทศนคตของประชาชน รวมทงสอมบทบาทสาคญในการตรวจสอบการทจรต และการใชอานาจของนกการเมอง

1.1 ควรเปดโอกาสใหบรษทเอกชนขนาดกลางและขนาดเลก สามารถเขามาเปนผผลตรายการ หรอเปนเจาของสถานวทยและโทรทศนไดงายขน รวมทงควรกาหนดสดสวนรายการสาระตอรายการบนเทงอยางเหมาะสม

1.2 ควรปฏรปกฎหมายทเปนอปสรรคตอความเปนอสระของสอ 1.3 ควรเปดโอกาสใหภาคประชาชน เขามามสวนรวมในสอสาธารณะมากขน

2. กองทพควรเขามามบทบาทในการเหนยวรงการใชอานาจอนมชอบของนกการเมอง ยกตวอยางเชน เมอนกการเมองใชอานาจเกนขอบเขต หรอมการทจรตคอรปชนเกดขน กองทพควรเขาแทรกแซงนกการเมอง เปนตน

3. ภาคประชาชนควรรวมมอกบกองทพ เพอเฝาระวงและการกดดนนกการเมองททจรตคอรปชน

4. ศาลควรมบทบาทในการตรวจสอบนกการเมอง เนองจากศาลเปนองคกรทนาเชอ ถอ และมระบบการตรวจสอบภายในองคกรทด

5. ควรมงเนนการกระจายอานาจ และการกระจายงบประมาณไปยงทองถน เพอใหทองถนมบทบาททางการเมองมากขน เนองจากการเรยนรทางการเมองของประชาชนในทองถน เปนสวนสาคญในการพฒนาการเมองระดบชาต

6. นโยบายการคลง มผลตอจตสานกทางการเมองของคนกลมตางๆ กลาวคอ หากรฐจดเกบภาษทางตรงกบคนกลมใดมาก คนกลมนนกจะมความสนใจการเมองมากขน การแกไขรฐธรรมนญและการปฏรปสถาบนการเมอง ขอเสนอ

1. ควรกาหนดบทลงโทษทรนแรงกบนกการเมองทจรต เพอใหกระบวนการตรวจสอบนกการเมองมประสทธภาพมากยงขน

2. อาจใหประชาชนเลอกคณะรฐมนตรขนมา (future cabinet) เพอใหพรรคการเมองแสดงความจานงวาบคคลใดอยในขายทพรรคการเมองจะเลอกเขามาเปนคณะรฐมนตร

3. ควรลดสดสวนขนตาของ ส.ส. ในการเปดอภปรายไมไววางใจรฐมนตร และนายกรฐมนตร

4. ควรยกเลกขอกาหนดใหผลงสมครรบเลอกตง ส.ส. ตองเปนสมาชกพรรคการเมอง 5. ควรยกเลกขอกาหนดใหผลงสมครรบเลอกตง ส.ส. ตองมวฒการศกษาระดบ

ปรญญาตร

สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 17 วนท 10 มกราคม 2550 สถานท โรงแรมอามาร เอเทรยม ผใหสมภาษณ ดร. เอนก เหลาธรรมทศน สภาพปญหา

1. ประเทศไทยประกอบดวยเกษตรกรจานวนมาก ซงมรายไดตา ไมสามารถพงตนเองได และตกอยภายใตระบบอปถมภ จตสานกประชาธปไตยในสงคมไทย จงเกดขนไดยาก

2. ชนชนกลางเปนปจจยสาคญในการพฒนาประชาธปไตย แตในปจจบน ประเทศไทยมชนชนกลางเพยงรอยละ 20-30

ทงน ชนชนกลางนยามจากความคดทเปน ”อสระชน” ซงมไดขนอยกบระดบรายไดเพยงอยางเดยว ยกตวอยางเชน ในอดตประชาชนในภาคอสานมรายไดตากวาในปจจบน แตมความคดทเปน “อสระชน” มากกวาในปจจบน เนองจากในอดตประชาชนในภาคอสานบางสวน ถกปลกฝงอดมการณประชาธปไตย บางสวนมอดมการณสงคมนยม และบางสวนมอดมการณภมภาคนยม เปนตน

นอกจากน ประเทศสหรฐเอมรกาในยคบกเบก แมวาประชากรมากกวาครงเปนเกษตรกรรายไดตา แตเกษตรกรเหลานนตระหนกในศกดศรของตนเอง ซงสอดคลองกบระบอบประชาธปไตย

3. ประชาชนสวนใหญ ไมรสกวาตนเองเปนเจาของการปกครองระบอบประชาธปไตย

และรสกแปลกแยกกบการเมอง 4. สงคมไทยขาดความเขาใจประชาธปไตยทองถน (local democracy) ในชวงทผาน

มา การกระจายอานาจสทองถน เนนการบรหารงานทองถน (local administration) ตามกรอบของระบบราชการ

5. การปกครองสวนทองถน ยดระบบราชการเปนตนแบบมากเกนไป ยกตวอยางเชน องคกรปกครองทองถน มกจะนาระเบยบของราชการมาปรบใชกบการบรหารงานของทองถน

6. ประชาชนรกทองถนของตนนอยลง 7. เจาหนาทในทองถนสวนใหญ ขาดความรและความเขาใจตอชมชน ทงทางดาน

สงคมและวฒนธรรม โดยเจาหนาทสวนใหญ เปนเพยงผมความรเฉพาะดานเทานน 8. ทองถนขาดแคลนบคลากรทมคณภาพ เนองจากทองถนไดรบงบประมาณในระดบ

ตา

9. นโยบายการพฒนาประเทศ ใหความสาคญกบการพฒนาโดยทองถนนอยมาก สวนใหญเนนการพฒนาเศรษฐกจระดบประเทศ โดยทองถนเปนผทรบผลกระทบจากการพฒนานน

10. ในการปฏรประบบราชการ มกจะเพมบทบาทของระบบราชการ ซงไมสอดคลองกบการกระจายอานาจสทองถน ขอเสนอ

1. ในการพฒนาประชาธปไตย ควรสรางชนบทใหมความเปนเมองมากขน เพมจานวนชนชนกลางใหมากขน เนองจากชนชนกลางมจตสานกความเปน “อสระชน” สอดคลองกบการพฒนาประชาธปไตย

2. ควรดาเนนนโยบายเศรษฐกจ เพอใหชาวชนบทมความสามารถในการพงตนเองมากขน เชน การถอครองทรพยสนและปจจยการผลต ความสามารถในการพงตนเอง จะกอใหเกดจตสานกความเปนชนชนกลางหรอ “อสระชน” ขน

3. ควรใหการศกษาทางการเมองครงใหญแกประชาชนชาวชนบท เพอใหเกดจตสานกของความเปน “อสระชน” และหยงในศกดศรของตน เชนเดยวกบเกษตรกรในหลายประเทศ เชน สหรฐ นวซแลนด เปนตน

4. ควรสรางประชาธปไตยทองถน ใหทองถนปกครองตนเองมากขน โดยรปแบบและเนอหาของประชาธปไตยทองถน ควรแตกตางจากประชาธปไตยระดบชาต และสอดคลองกบลกษณะเฉพาะทางสงคมและวฒนธรรมของทองถนนนๆ ทงน ประชาธปไตยของทองถน มใชเพยงสวนยอของประชาธปไตยระดบชาต

5. ควรปรบลดจานวนขาราชการประจาของทองถน และเพมงบประมาณในการจางอาสาสมครเพอทางานในทองถน ยกตวอยางเชน พพธภณฑในสหรฐ รฐบาลทองถนเปนเจาของ และวาจางอาสาสมครจากทองถนเปนพนกงาน

6. ควรเนนการพฒนาเศรษฐกจทองถน เพอเปนรากฐานของการพฒนาเศรษฐกจระดบชาต

7. ควรจดแบงการปกครองทองถนเปนภมภาคขนาดใหญ เพอใหทองถนสามารถพงตนเองทางเศรษฐกจได เชนเดยวกบ “มณฑล” ในสมยรชกาลท 5 โดยแตละภมภาค จะประกอบดวยพนททมวฒนธรรมใกลเคยงกน

ทงน ภายหลงจากการเปลยนแปลงการปกครองป 2475 รฐบาลไดแบงเขตการปกครองออกเปนจงหวด โดยมกรงเทพเปนศนยกลาง

8. ควรกระจายอานาจใหแกทองถน โดยใหทองถนมความเปนอสระในการปกครองตนเองมากขน มการบรหารและการกาหนดนโยบายการพฒนาของตนเอง มสถาบนการศกษาระดบมหาวทยาลย และโรงพยาบาลเปนของตนเอง มการสรางอาชพทหลากหลายในทองถน

9. ควรสรางเอกลกษณทางวฒนธรรมของแตละภมภาคใหเดนชด เชน วฒนธรรมลานนาในภาคเหนอ เปนตน

10. ควรปฏรปการระบบศกษาใน 2 ระดบ กลาวคอ การศกษาเพอการสรางทรพยากรบคคลของทองถน และการศกษาเพอการสรางทรพยากรบคคลในระดบชาต

11. ในแตละภมภาค ควรมระบบการจดเกบภาษของตนเอง และระบบภาษดงกลาว ควรสนบสนนการเตบโตของธรกจทองถน เชน อาจมการจดเกบภาษการลงทนกบธรกจของทองถน ในอตราทตากวาธรกจจากภายนอก เปนตน การแกไขรฐธรรมนญ สภาพปญหา

1. ในชวงทผานมา พรรคไทยรกไทย เปนพรรคการเมองทเขมแขงมากเกนไป ส.ส. สวนใหญตกอยภายใตอาณตของพรรคการเมอง เนองจากพรรคไทยรกไทย ใชเงนจานวนมากเพอควบคม ส.ส. ของตน

2. อดตหวหนาพรรคไทยรกไทย เปนนายทนรายใหญ ซงไดใชเงนทนอดหนน ส.ส. และสามารถควบคม ส.ส. ของตนไดเกอบทงหมด แมวาจะมกลมยอยในพรรคกตาม

3. ในชวงรฐบาลทกษณ นายกรฐมนตรรวบอานาจทางการเมองในหลายทาง เชน การยบรวมพรรคการเมอง การแทรกแซงคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระ เปนตน สาเหตหนงเนองมาจากนายกรฐมนตรอยในตาแหนงนานเกนไป ขอเสนอ

1. ยกเลกขอกาหนดใหผสมคร ส.ส. ตองสงกดพรรคการเมอง แตควรหาม ส.ส. ยายพรรคการเมอง ในชวงสมยของสภาผแทนราษฎร หาก ส.ส. ยายพรรคการเมอง ควรพนจากความเปน ส.ส.

2. ควรคง ส.ส. ระบบบญชรายชอพรรคการเมองเอาไว โดยแบง ส.ส. ระบบบญชรายชอเปนรายภาค

ทงน ในชวงทผานมา ส.ส. ระบบบญชรายชอจานวนหนง เปนบคคลผทรงคณวฒจากหลายวงการ ซงเปนทยอมรบจากชนชนกลาง ในทางตรงขาม ส.ส. เขต ซงชาวชนบทยอมรบ มกจะเปน ส.ส. ทชนชนกลางไมใหการยอมรบ

3. ควรจากดวาระการดารงตาแหนงนายกรฐมนตรไดไมเกน 4 ป 4. วฒสภาควรมาจากระบบผสม กลาวคอ ส.ว. สวนหนง ควรมาจากการสรรหา อก

สวนหนง ควรมาจากการเลอกตง โดยกาหนดใหผสมคร ส.ว. มาจากกลมบคคลหลากหลาย เชน ผพการ ผหญง เกษตรกร ผใชแรงงาน เปนตน

5. ควรใชระบบการเลอกตงเขตเดยวคนเดยว เนองจากประชาชนมความคนเคย และมความเขาใจ ทงน ระบบเลอกตงไมควรเปลยนแปลงบอยเกนไป

6. ควรใหองคกรทมความนาเชอถอ เปนผสรรหาผดารงตาแหนงในองคกรอสระ อาท ศาลปกครอง ศาลยตธรรม ซงถกแทรกแซงไดยากกวาองคกรอน สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 18 วนท 11 มกราคม 2550 สถานท โรงแรมรอยลปรนเซส หลานหลวง ผใหสมภาษณ ศ.ดร.บวรศกด อวรรณโณ หลกการ

1. สงคมไทยประกอบดวยพลงอานาจ 4 สวน เรยกวา จตวานภาพ คอ 1. สถาบนพระมหากษตรย 2. อานาจของระบบราชการ และสถาบนทหาร 3. อานาจของชนชนกลาง และ 4. อานาจของประชาชนสวนใหญในชนบท รฐธรรมนญควรจดความสมพนธทางอานาจของทง 4 สวน อยางเหมาะสม

หากรฐธรรมนญมงเนนเฉพาะการจดวางอานาจทมาจากการเลอกตง เชน การกาหนดใหสมาชกสภาผแทนราษฎร และสมาชกวฒสภา มาจากการเลอกตงโดยตรงทงหมด ผลทเกดขนกคอ บคคลเพยงกลมเดยว หรอนกการเมองซงอาศยฐานเสยงจากประชาชนในชนบท จะเขามามอานาจในรฐสภา

หากเปนเชนนน รฐธรรมนญจะละเลยการจดวางความสมพนธทางอานาจของคนชนกลาง และอานาจของระบบขาราชการ ซงถอเปนพลานภาพทสาคญ 2 กลมในสงคมไทย (นอกเหนอไปจากการกลาวถง การจดวางอานาจของสถาบนพระมหากษตรย)

2. คตประชาธปไตยและรฐธรรมนญ เปนคตของตะวนตก สาหรบประเทศไทย การดารงอยของรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม มความสาคญเปนอยางยง ในการรางรฐธรรมนญ จงควรพจารณาถงรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม

หากผนวกรฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม เขาไปเปนสวนหนงในการรางรฐธรรมนญฉบบลายลกษณอกษร ประเทศไทยอาจมรฐธรรมนญสองฉบบ กลาวคอ รฐธรรมนญฉบบทหนง วาดวยสถาบนพระมหากษตรย และสทธเสรภาพของประชาชน รฐธรรมนญฉบบน ควรกาหนดใหเปลยนแปลงแกไขไดยาก สวนรฐธรรมนญฉบบทสอง วาดวยสถาบนการเมอง ควรแกไขไดงายกวาฉบบทหนง (บวรศกด)

สภาพปญหา ในการปฏรปการเมอง โจทยทสาคญคอ วฒนธรรมการเมอง ไมใชตวบทของ

รฐธรรมนญ การแกไขรฐธรรมนญ อาจไมสามารถแกปญหาสาคญของการเมองไทยได

ยกตวอยางเชน รฐธรรมนญป 2540 ไดออกแบบใหองคกรอสระ มความเปนอสระมาก จนอาจถงขดจากดของการออกแบบรฐธรรมนญ ในขณะทปญหาวฒนธรรมการเมองในระบบอปถมภ อาท นกการเมองแทรกแซงองคกรอสระโดยใชสายสมพนธสวนตว สงผลใหองคกรอสระถกครอบงา การตรวจสอบฝายบรหารจงลมเหลว ขอเสนอ

ควรทาใหระบบอปถมภในโครงสรางการเมองไทยเปดเผย (transparent) ตอสาธารณะอยางชดแจง ยกตวอยางเชน ควรกาหนดใหการสรรหา การคดเลอก และการใหความเหนชอบผดารงตาแหนงในองคกรอสระ ตองเปดเผยตอสาธารณะ นบตงแตการลงคะแนนเสยงของคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระแตละคน รวมไปถงการลงคะแนนเสยงของวฒสมาชก

การเปดเผยขอมลในกระบวนการสรรหาองคกรอสระ มวตถประสงคเพอใหผทเลอกผดารงตาแหนงในองคกรอสระ เปนผรบผดชอบทางการเมอง และเพอใหสงคมไดรบรขอมลของสายสมพนธ ระหวางผเลอกผดารงตาแหนงในองคกรอสระ และตวผดารงตาแหนงในองคกรอสระ (บวรศกด) องคกรอสระ สภาพปญหา

ปญหาองคกรอสระถกครอบงา ไมไดเกดขนจากผลของรฐธรรมนญ กลาวคอการครอบงาองคกรอสระเกดขนจากปญหาความสมพนธสวนตวของผดารงตาแหนงในองคกรอสระ กบนกการเมอง ภายใตระบบอปถมภ หรอวฒนธรรมอปถมภในสงคมไทย

ในรฐธรรมนญป 2540 องคกรอสระอยในโครงสรางความเปนอสระทางกฎหมายอยางครบถวน นบตงแตวาระการดารงตาแหนงทยาวนาน การใหดารงตาแหนงไดเพยงวาระเดยว การใหอสระในการบรหารงานธรการ รวมทงคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระ กประกอบดวยตวแทนพรรคการเมองในสดสวนทตามาก เมอเทยบกบตวแทนจากภาคสวนอนๆ เชน อธการบดมหาวทยาลยของรฐ เปนตน

ในประเทศเยอรมน ศาลรฐธรรมนญมความเปนอสระมาก ทงทผดารงตาแหนงในศาลรฐธรรมนญถกเลอกโดยฝายการเมอง คอสภาผแทนราษฎร (Bundestag) และวฒสภา (Bundesrat) เชนเดยวกนกบในประเทศฝรงเศส ตลาการรฐธรรมนญ ถกเลอกโดยประธานาธบด ประธานวฒสภา และประธานสภาผแทนราษฎร ขอเสนอ

1. คงตวแทนพรรคการเมองไวในคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระ โดยตองกาหนดใหมตวแทนพรรคการเมองฝายคาน อยในคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระเสมอ

2. ในการสรรหาผดารงตาแหนงในองคกรอสระทกองคกร คณะกรรมการสรรหาองคกรอสระและวฒสภา ตองลงคะแนนอยางเปดเผย

3. หามมใหผทเคยดารงตาแหนงในองคกรอสระ ทาหนาทในองคกรภาครฐ 4. เพมคาตอบแทนใหแกผดารงตาแหนงในองคกรอสระ เพอเพมแรงจงใจในการ

ปฏบตหนาทดวยความสจรต (บวรศกด) ฝายบรหาร

ปญหาในชวงรฐบาลทผานมา ชนชนกลางจานวนหนง ไมตองการรฐบาลเขมแขง เนองมาจากรฐบาลทกษณเปนรฐบาลทเขมแขง ดวยการดาเนนนโยบายทเออประโยชนตอคนในชนบท มากกวาชนชนกลาง

ปรากฏการณน จงเปนความขดแยงทางเศรษฐกจ ในการเขาถงทรพยากรของคนกลมตางๆ ในสงคม แตไมใชปญหารฐบาลเขมแขง

ขอเสนอ

รฐธรรมนญควรคงเปาหมายใหฝายบรหารเขมแขง หากฝายบรหารออนแอ โครงการสาธารณะขนาดใหญจะเกดขนไดยาก เชน โครงการสนามบนสวรรณภม เปนตน รวมทงการบรหารราชการจะตกอยภายใตระบบราชการ

ทงน ปญหารฐบาลออนแอ อาจทาใหเกดสภาพอนาธปไตยขน กลาวคอ รฐบาลอาจบรหารประเทศไดเพยงระยะสน หรออยไมครบสมยสภาผแทนราษฎร ในขณะทโครงการขนาดใหญทรฐบาลทไดดาเนนการไปแลว อาจไมสามารถหาผรบผดชอบตอปญหาทตามมาในภายหลงได เชน ปญหาการทจรตของนกการเมอง (บวรศกด)

รฐสภา การตรวจสอบถวงดลโดยรฐสภา สภาพปญหา

ในทางทฤษฎ รฐสภาเปนองคกรทอยเหนอฝายบรหาร แตในความเปนจรง รฐสภาตกอยภายใตการกากบของรฐบาล ผานระบบพรรคการเมอง ขอเสนอ

ควรเสรมสรางใหกระบวนการตรวจสอบของรฐสภาโดยรวมมความเขมแขง โดย 1. สรางระบบททาใหเสยงขางนอยในรฐสภาเขมแขงขน 2. เสรมสรางกระบวนการตรวจสอบฝายบรหาร โดยระบบกรรมาธการของรฐสภา เชน

กรรมาธการการเงนสาธารณะ (public finance committee) ทาหนาทตรวจสอบการใชจายเงนของรฐบาล

3. ควรเสรมสรางความเขมแขงใหกบสานกงานเลขาธการของรฐสภา เพอชวยเสรมการตรวจสอบฝายบรหารใหมประสทธภาพยงขน ทงน คณะทปรกษาของสานกงานเลขาธการของรฐสภา ควรประกอบดวยผทรงคณวฒจากภาคสวนตางๆ โดยไมกระจกตวอยกบนกธรกจ (บวรศกด) วฒสภา

รฐธรรมนญป 2540 ออกแบบใหวฒสภาเปนสภาพหนยม (pluralist chamber) จะเหนไดวา บคคลผไดรบเลอกตงเขามาทาหนาทในวฒสภา มความหลากหลายมากขนกวาวฒสภาในอดต อยางไรกตาม สมาชกวฒสภาสวนใหญ กยงถกครอบงาจากนกการเมอง ภายใตวฒนธรรมอปถมภ ขอเสนอ

1. หากวฒสภามาจากการสรรหาหรอมาจากแตงตง ควรใหวฒสภามอานาจหนาททางดานนตบญญตเทานน อาท การกลนกรองและยบยงรางกฏหมาย แตไมมอานาจในการคดเลอก ใหความเหนชอบ และถอดถอน บคคลผเขามาดารงตาแหนงในองคกรอสระ

2. หากวฒสภามาจากการเลอกตงโดยตรง กควรคงอานาจวฒสภา ในการคดเลอก ใหความเหนชอบ และถอดถอน บคคลผเขามาดารงตาแหนงในองคกรอสระ เพอใหเกดความเชอมโยงกบอานาจของประชาชน ทงน ในการคดเลอกผดารงตาแหนงในองคกรอสระโดยวฒสภา ควรเปดเผยการลงคะแนนของสมาชกวฒสภาแตละคน ตอสาธารณชน (บวรศกด)

สภาผแทนราษฎร

รฐธรรมนญป 2540 กาหนดใหผมสทธสมครรบเลอกตงตองเปนสมาชกพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงเพยงพรรคเดยว นบถงวนสมครรบเลอกตง เปนเวลาตดตอกนไมนอยกวา 90 วน (มาตรา 107 (4) ) ในอดมคต รฐธรรมนญไมควรกาหนดให ส.ส. ตองสงกดพรรคการเมอง แตในสงคมไทย ส.ส. ควรสงกดพรรคการเมอง เนองจากทผานมา ส.ส. ยายพรรคการเมองกนมากจนเปนปญหา ขอเสนอ

1. ควรสรางแรงจงใจเพอให ส.ส. สงกดพรรคการเมอง โดยไมจาเปนตองกาหนดเปนขอบงคบให ส.ส. สงกดพรรคการเมองไวในรฐธรรมนญ เชน ใหเงนอดหนนแกผสมคร ส.ส. ทสงกดพรรคการเมอง แตไมใหเงนอดหนนแกผสมคร ส.ส. อสระ อาท รฐอาจสนบสนนคาใชจายในการพมพโปสเตอรโฆษณาหาเสยงเลอกตงของผสมครทสงกดพรรคการเมอง เทานน

2. ควรควบคมการโฆษณาหาเสยงเลอกตง โดยใหรฐบาลจดพนทโฆษณาหาเสยงแกผสมครรบเลอกตงแตละคน อยางเสมอภาคกน

3. หามมใหผสมคร ส.ส. ซอเวลาออกอากาศโทรทศน วทย และซอพนทโฆษณาหนงสอพมพ เพอใหเกดความเทาเทยมในการแขงขน

4. ควรตรวจสอบและควบคมคาใชจายในการหาเสยงเลอกตง ส.ส. อยางเขมงวด ควรปรบปรงระบบสมหบญชเลอกตงของคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) โดยใหมนกบญช เปนผปฏบตงาน และเปนผตรวจสอบคาใชจายในการหาเสยงเลอกตง (บวรศกด) ระบบการเลอกตง

รฐธรรมนญป 2540 เปลยนระบบเลอกตงทเรยกกนวา “แบงเขตเรยงเบอร” หรอแบบกาหนดเขตเลอกตงขนาดเลกใหญแตกตางกน เปนระบบเลอกตงแบบผสม กลาวคอ กาหนดใหเขตเลอกตงขนาดเลกลง โดยประชาชนมสทธเทากนในการออกเสยงเลอกตง ส.ส. ได 1 คน (single member constituency) หรอ “เขตละหนงคน” กบ ส.ส. บญชรายชอของพรรคการเมอง ตามสดสวนของคะแนนเสยงทประชาชนทงประเทศลงใหกบพรรคการเมองตางๆ ทเสนอชอผสมครของตนไวในบญชของพรรค ขอเสนอ

ควรคงระบบการเลอกตงแบบ “เขตเดยวคนเดยว” เนองจากเปนระบบการเลอกตงทงาย และประชาชนจะเลอก ส.ส. โดยคานงถงนโยบายพรรคการเมองมากขน ประกอบกนกบผลง

สมครรบเลอกตง ส.ส. จะนานโยบายพรรคการเมองมาหาเสยง มากกวาเพยงการนาสงของไปแจก

ในประเทศญปน เมอเปลยนระบบการเลอกตงมาเปนระบบ “เขตเดยวคนเดยว” ประชาชนมแนวโนมทจะเลอก ส.ส. โดยพจารณาถงนโยบายพรรคการเมองมากขน (บวรศกด) ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง

ปญหาอดตนายกรฐมนตรกลาวอางถงจานวนเสยง 16 ลานเสยง ซงพรรคไทยรกไทย ไดรบเลอกตงจากระบบ ส.ส. บญชรายชอพรรคการเมอง (คณะผวจย) จากปญหาดงกลาว เราควรคานงถงผลกระทบตอสถาบนพระมหากษตรย อนเปนทเคารพจากประชาชนทงประเทศ ขอเสนอ

หากตองการคง ส.ส. บญชรายชอเอาไว ควรเปลยนเปน ส.ส. บญชรายชอแบงตามภาคหรอแบงเปนเขต อาจกาหนดใหพรรคการเมองแตละพรรคม ส.ส. ระบบบญชรายชอ 10 บญชรายชอ บญชรายชอละ 5 คน โดยคง ส.ส. เขตจานวน 400 คนเอาไว (บวรศกด) การตรวจสอบการใชอานาจรฐ การแสดงบญชรายการทรพยสนของผดารงตาแหนงทางการเมอง สภาพปญหา

1. การยนบญชแสดงรายการทรพยสนและหนสนของนกการเมอง กอนและหลงการเขารบตาแหนง ปรากฏตามขอเทจจรงวา มการโยกยายทรพยสนใหผอนถอแทนเปนจานวนมาก (คณะผวจย)

2. ปญหาผลประโยชนทบซอนจากการใชอานาจของคณะรฐมนตร ในการเสนอกฎหมายทเออตอธรกจของพวกพอง และเครอญาต (คณะผวจย) ขอเสนอ

1. ควรแกไขกฎหมายใหการโอนทรพยสนของนกการเมองใหแกผสบสนดาน บพการ และคสมรสตามความเปนจรง ยงคงถอเปนทรพยสนของผโอน (บวรศกด)

2. ควรรางพระราชบญญตวาดวยคณะรฐมนตร (cabinet law) โดยกาหนดใหรฐบาลตองเปดเผยถงผลของการกาหนดนโยบายและการออกกฎหมายวา เออประโยชนแกผใดบาง รวมถง บดา มารดา คสมรส ญาตพนอง ทายาท ผสบสนดาน ของคณะรฐมนตร และกาหนด

หามมใหรฐมนตรผทมความเกยวโยงกบผลประโยชนเหลานน เขารวมประชมคณะรฐมนตร (บวรศกด)

3. จดตง independent council เปนองคกรเฉพาะกจขน ในกรณทองคกรประจาไมทาหนาทอยางเหมาะสม หรอไมไดรบความนาเชอถอ โดยเฉพาะองคกรอสระ การรเรมรองขอใหมการจดตง independent council อาจมาจากประชาชน 50,000 รายชอ หรออาจมาจากการเขาชอของ ส.ส. หรอ ส.ว.

นอกจากน ขอบเขตของการดาเนนการของ independent council ควรเปดกวางใหดาเนนการไดในทกกรณปญหา อาท จรยธรรมนกการเมอง การทจรตคอรปชน ผลประโยชนทบซอน เปนตน (บวรศกด)

ควรใหทประชมใหญศาลฎกา และศาลปกครองสงสด เปนผเลอกผดารงตาแหนง

ประธาน independent council บคคลผดารงตาแหนงประธาน independent council ควรเปนผทรงคณวฒ อาท อดตนายกรฐมนตร อดตประธานรฐสภา อดตประธานศาลฎกา หรอผทรงคณวฒซงเปนทยอมรบอยางกวางขวาง จานวน 1 คน

ประธาน independent council จะใชอานาจตามพระราชบญญตพเศษ โดยมอานาจเรยกขาราชการประจาเขามาชวยงานในองคกร มอานาจในการสงใหหนวยราชการดาเนนการสบสวนสอบสวนในเรองตางๆ รวมทงมระยะเวลาในการดาเนนการอยางไมจากด เมอ independent council วนจฉยแลวเสรจ จงสงฟองตามกระบวนการยตธรรมตอไป

4. ควรออกพระราชบญญตจรยธรรมวาดวยผดารงตาแหนงสาธารณะ หากผดารงตาแหนงทางการเมองกระทาผดจรยธรรม ควรใหมการถอดถอนได

ทงน จรยธรรมทางการเมองควรเชอมโยงกบการถอดถอนในทางการเมอง แตไมควรกาหนดใหเปนความผดทางอาญา เนองจากการกระทาความผดทางอาญาใชการตความองค ประกอบความผดทแคบกวาความผดทางจรยธรรม (บวรศกด) การคมครองสทธเสรภาพ และการมสวนรวมของประชาชน สภาพปญหา

บทบญญตในรฐธรรมนญป 2540 หมวด 3 วาดวยสทธและเสรภาพของชนชาวไทย ไมสามารถบงคบใชไดจรง (คณะผวจย)

ขอเสนอ 1. รฐธรรมนญในหมวด 3 วาสทธเสรภาพของชนชาวไทย ควรตดวล “ทงนตามท

กฎหมายบญญต” ออกจากบทบญญตในรฐธรรมนญ เพอใหการคมครองสทธเสรภาพเปนไปตามเงอนไขการบงคบใชรฐธรรมนญ

2. ควรบญญตใหสทธพลเมองในรฐธรรมนญหมวด 3 เปนสทธมนษยชน ซงคมครองบคคลทกชาตทกภาษา เชน สทธในเคหะสถาน เปนตน ประชาธปไตยทางตรง

ทผานมา การเขาชอเสนอรางกฎหมายโดยประชาชนถอวา ประสบผลสาเรจในระดบหนง รางกฎหมายหลายฉบบไดถกนาเสนอเขาสการพจารณาของรฐสภา อยางไรกตาม การเขาชอเสนอรางกฎหมายมวธการและขนตอนทยงยาก สวนการเขาชอถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมองถอวาลมเหลว ขอเสนอ

1. ในการเขาชอเสนอกฎหมาย และการเขาชอในการถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมองโดยประชาชน ควรขยายบทบาทคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ใหเปนผอานวยความสะดวกในขนตอนการตรวจสอบและการรวบรวมรายชอ เชน การตรวจสอบบตรประชาชน และสาเนาทะเบยนบาน เนองจาก กกต. มขอมล และมสานกงานอยทวประเทศ

2. ควรเพมเตมในรฐธรรมนญใหประชาชนผมสวนไดสวนเสยจากนโยบายของรฐบาล สามารถแสดงประชามตในระดบพนทได โดยไมจาเปนตองเปนการแสดงประชามตในระดบชาต การกระจายอานาจสทองถน ขอเสนอ

1. ควรคงหลกการการกระจายอานาจสทองถนไวตามรฐธรรมนญป 2540 และตดบทบญญตทไมจาเปนออก อาท บทบญญตวาดวยการถอดถอนผดารงตาแหนงในองคกรปกครองสวนทองถน และบทบญญตวาดวยพนกงานสวนทองถน

2. ในการเลอกตงสวนทองถน คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ควรเปนเพยงผกากบดแลการเลอกตง โดยไมควรเขาไปดาเนนการจดการเลอกตงเอง (คณะผวจย/ บวรศกด)

3. ควรเพมเตมแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ไวในบทบญญตวาดวยแนวนโยบายพนฐานแหงรฐ เพอเปนแนวทางปฏบตของทองถน

นโยบายตางประเทศ สภาพปญหา

รฐสภาไมมบทบาทในการตรวจสอบ และรบรขอตกลงวาดวยการเจรจาการคาระหวางประเทศทฝายบรหารดาเนนการ ทงทขอตกลงเหลานนสงผลกระทบตอประชาชนในวงกวาง ขอเสนอ

1. ควรแกไขมาตรา 224 ของรฐธรรมนญ โดยกาหนดใหการทาหนงสอสญญาหรอขอตกลงระหวางประเทศทมผลเปนการทวไป ตองไดรบความเหนชอบจากรฐสภา (บวรศกด) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 19 (สรปการเสวนาปฏรปการเมองครงท 3) วนท 24 มกราคม 2550 สถานท คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผเขารวมการเสวนา ศ.ดร. อสสระ นตทณฑประภาส คณยวรตน กมลเวชช อาจารย แกวสรร อตโพธ และ รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน ภาพรวมองคกรอสระ ปญหาและสาเหต

ผดารงตาแหนงในองคกรอสระถกแทรกแซงไดงาย จนขาดความเปนกลางในการทาหนาทของตน เนองจากสาเหตหลายประการ เชน กระบวนการสรรหาผดารงตาแหนงนนขาดความโปรงใสและไมมความชดเจนในหลายประเดน เนองจากกฎหมายประกอบคดลอกมาจากรฐธรรมนญโดยไมกาหนดรายละเอยดเพมเตม การใหอานาจหนาทในการดาเนนการทมากเกนไป และการขาดกลไกการรบผด (accountability) ทสามารถนามาใชไดอยางเปนรปธรรม เปนตน แนวทางแกไขปญหา

เนองจากทผานมา องคกรอสระมอานาจหนาทมากจนอาจเกดความเสยงทผดารงตาแหนงในองคกรอสระนนจะใชอานาจในทางทผดหรอไมเหมาะสม การออกแบบองคกรอสระในรฐธรรมนญฉบบใหมจงควรยดหลกดงตอไปน (แกวสรร)

• ควรใหเปนระบบทมโครงสรางอานาจทสามารถควบคมได และไมยดตดกบตวบคคล เพราะไมอาจคาดหวงไดวาจะไดคนด

• องคกรอสระเปนของใหมสาหรบประเทศไทย ตองลองใชไปกอน โดยไมควรใหอานาจหนาทมากเกนไป และควรตองมการกาหนดขอบเขตของอานาจองคกรอสระใหมความชดเจนและรดกม เชน กกต.ไมควรมอานาจเดดขาดในการยกเลกการเลอกตง ทเปนการทาลายเจตนารมณของประชาชน

• ควรใชหลกการ “เดดขาดแตไมใชยต” ในการออกแบบอานาจใหองคกรอสระ เชน อนญาตใหผสมครรบเลอกตงท กต.มคาสงหามลงสมครรบเลอกตงเนองจากขาดคณสมบตบางประการมสทธอทธรณได

• ควรมการวางกลไกการรบผด (accountability) ทไมยงยากและซบซอนจนเกนไป และพยายามใหประชาชนมสวนรวมมากทสด

• อยาใหองคกรอสระทาลายการตรวจสอบอนๆ โดยเหลอเฉพาะการตรวจสอบทางกฎหมาย ควรใหกระบวนการตรวจสอบทางการเมองโดยฝายคานและประชาชน และการตรวจสอบทางกฎหมายมความสมดลกน (อยาทง “เกยรมอ” ไปใช “เกยรอตโนมต” หมด)

• ไมควรใหอานาจและหนาทกระจกตวอยเฉพาะทสวนกลาง

นอกจากน ควรมการปรบเปลยนกระบวนการสรรหาและคดเลอกผดารงตาแหนงในองคกรอสระตางๆ ดงน

• ในขนตอนการคดเลอกคณะกรรมการสรรหา ควรมการกาหนดคณสมบตของคณะกรรมการสรรหาอยางรอบคอบและชดเจน เชน ตองตอบคาถามใหไดวาตองการผแทนของอธการบดไปเพอทาอะไร หลงจากนน คณะกรรมการสรรหามหนาทกาหนดคณสมบต (specification) ของผทสมควรดารงตาแหนงอยางรอบคอบและชดเจนเชนกน และใหผนนนาหลกฐานมาใหดวาตรงกบคณสมบตทกาหนดนนอยางไร เพราะทผานมา วฒสภาซงตองคดเลอกผดารงตาแหนง ไมเคยทราบคณสมบตทตองการ (แกวสรร)

• ในขนตอนการเสนอชอผทสมควรดารงตาแหนง ควรใหองคกรหรอสถาบนทมความเกยวของกบองคกรอสระนนๆ เปนผเสนอชอผทสมควรดารงตาแหนง โดยอาจเลกระบบรบสมคร เพอใหองคกรหรอสถาบนนนมสวนรวมในกลไกการรบผด หากผทตนเสนอชอไดรบเลอกแลวใชอานาจหรอปฏบตหนาทในทางทไมเหมาะสมในระหวางการดารงตาแหนง โดยไมตองใหวฒสภารบรองหากไมใชองคกรอสระทใชอานาจอธปไตย เชน กทช. (แกวสรร)

• ในขนตอนการคดเลอกผทสมควรดารงตาแหนงในองคกรอสระ ควรมการถกอภปราย พรอมใหเหตผลประกอบในการตดสนใจเลอกผทสมควรดารงตาแหนง

(แกวสรร) รวมทงควรมการเปดเผยตอสาธารณะวาคณะกรรมการสรรหาแตละทานตดสนใจเลอกผใดมาดารงตาแหนง (วรเจตน)

• เมอไดผดารงตาแหนงในองคกรอสระครบแลว องคกรหรอสถาบนททาหนาทเลอกนนจะเปนผทตองรบผดชอบตลอดจนมอานาจในการถอดถอนผดารงตาแหนงในองคกรอสระนน หากผดารงตาแหนงในองคกรอสระใชอานาจหรอปฏบตหนาทในทางทไมเหมาะสมในระหวางการดารงตาแหนง (วรเจตน)

ทงน กระบวนการสรรหาและคดเลอกผดารงตาแหนงในองคกรอสระแตละแหงอาจ

แตกตางกนในรายละเอยด (วรเจตน) นอกจากน ควรมการระบกระบวนการดงกลาวลงในรฐธรรมนญ เพอปองกนไมให

เจตนารมณของกระบวนการสรรหาถกบดเบอนไปในระหวางการออกพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ (ยวรตน)

อยางไรกตาม การระบรายละเอยดขนตอนการสรรหามากเกนไป อาจจะยงทาให

กระบวนการในภาพรวมมชองโหวมากขน (อสสระ ยวรตน และแกวสรร) คณะกรรมการเลอกตง (กกต.) ปญหาและสาเหต

กกต. มอานาจและหนาทมากเกนไป จนในบางครงนาไปสการใชอานาจในทางทผด ตลอดจนทผานมา ยงขาดกลไกการรบผดในการปองกนไมให กกต.ใชอานาจในทางทผด แนวทางแกไขปญหา

ควรจากดอานาจและหนาทของ กกต.ในการควบคม ตรวจสอบ และดาเนนการเลอกตงใหแคบลง เชน

• ควบคมและตรวจสอบวากระบวนการเลอกตงเปนไปโดยสจรต ไมมการกระทาทขดตอกฎหมายทเกยวกบการเลอกตง กกต. มอานาจในการยกเลกการเลอกตงนนเฉพาะในกรณทจากดมาก เชน หากตรวจสอบพบวา จานวนบตรเลอกตงไมเทากบจานวนผมาใชสทธเลอกตง หรอมผแอบอางมาใชสทธเลอกตงแทน ซงเปนเสมอนการกากบดแลความถกตองในการทานตกรรม สวนในการควบคมและตรวจสอบวาผลการเลอกตงทไดนน เปนไปตามเจตนารมณของประชาชนทมาใชสทธเลอกตงหรอไมนน กกต. ไมควรมอานาจตดสนอยางเดดขาดในการถอดถอนสทธผสมครรบเลอกตงทกกต.เหนวาไดกระทาการทขดตอกฎหมายทเกยวกบการเลอกตง

เนองจากเปนการทาลายเจตนารมณของประชาชนทมาใชสทธเลอกตง เชน การซอเสยงไมกคน ไมควรเปนเหตยกเลกการเลอกตง ถาจะมการถอดถอนสทธผสมครรบเลอกตง ตองเปนอานาจของศาลเลอกตง ซงมกระบวนการพจารณาทรวดเรว และไมตองเปนศาลถาวร อยางไรกตาม ไมไดหมายความวา จะไมมกระบวนการเอาผดผสมครรบเลอกตงทไดกระทาการขดตอกฎหมายทเกยวกบการเลอกตง (แกวสรรและวรเจตน)

• กกต. ไมควรสรางอาณาจกรของตน แตมหนาทสรางความเขมแขงใหแกประชาชน เชน รวบรวมขอมลเพอจดทาและสรปกรอบนโยบายการพฒนาประเทศของพรรคการเมอง เพอใหประชาชนมขอมลในการลงคะแนนเสยง คลายกบทคณะกรรมการการเลอกตงทประเทศเยอรมนดาเนนการอย หรอสนบสนนใหมหาวทยาลยหรอทองถนตางๆ จดใหนกการเมองมาอภปราย (debate) กน เชน ใหตอบวา พรรคการเมองจะจดการปญหาการขาดนาในจงหวดระยองอยางไร (แกวสรร)

• กกต. ควรมสวนในการควบคมความเสมอภาคในการแขงขนของพรรคการเมอง เชน หามการออกโฆษณาของพรรคการเมอง จดทตดโปสเตอรใหเปนทเปนทาง และเสมอภาค หามตดนอกบรเวณทกาหนด

นอกจากน ควรมการกระจายอานาจจาก กกต. กลางไปยง กกต. ในสวนภมภาค เพอชวยเสรมกลไกการรบผดพรอม และทาใหกระบวนการทางานมประสทธภาพมากขน (แกวสรร) คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ปปช.) ปญหาและสาเหต

กระบวนการสอบสวนโดยการตงคณะอนกรรมการไตสวนของ ปปช. ไมสามารถเอาผดผททจรตคอรปชนไดในหลายๆ คด โดยมสาเหตหนง เนองมาจากการขาดพยานและหลกฐานทแนนหนาในการชมลความผด นอกจากน การทกฎหมายระบหามเจาหนาทตารวจรบเรองเกนกวา 30 วน แลวตองสงเรองไปท ปปช. ทาให ปปช. มคดทตองสบสวนสอบสวนมากเกนกวาทจะสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธภาพ (แกวสรร) แนวทางแกไขปญหา

ลดอานาจหนาทของ ปปช. ใหเหลอเฉพาะคดทจรตของนกการเมอง และควรเปลยนกระบวนการสอบสวน โดยเนนใหเจาหนาทตารวจและอยการมบทบาทในการดาเนนการสบสวนสอบสวนมากขน โดยเฉพาะอยางยงกระบวนการสอบปากคา (แกวสรร)

ศาลรฐธรรมนญ ปญหาและสาเหต มปญหาทกฎหมายจานวนมากทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ และสทธตางๆ ของประชาชนทกาหนดในรฐธรรมนญไมไดรบการคมครอง แนวทางแกไขปญหา ศาลรฐธรรมนญควรตรวจสอบวา มกฎหมายใดทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ (แกวสรร) ทผานมา ศาลรฐธรรมนญเคยตดสนใหการคมครองสทธในการทาเหลาพนบาน (แปงขาวหมก) โดยวนจฉยวา กฎหมายสรา พ.ศ. 2493 บญญตขอหามไวเกนความจาเปน และขดตอรฐธรรมนญ (อสสระ) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 20 (เสวนาเรอง “องคกรทองถน”) วนท 29 มกราคม 2550 สถานท คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผเขารวมการเสวนา ดร. อมมาร สยามวาลา ศ.ดร. ดเรก ปทมสรวฒน รศ.ดร. สกนธ วรญวฒนา รศ.ดร. ปทมาวด โพชนกล ซซก ผศ.ดร. ชยยนต ประดษฐศลป คณอดม ไกรวตนสสรณ 1. งบประมาณ ปญหาและสาเหต

ทผานมา องคกรปกครองสวนทองถนมกอางวามงบประมาณไมเพยงพอในการปฏบตภารกจตางๆ และตองการใหรฐบาลจดสรรเงนใหมากขน (ดเรก) นอกจากน ยงพบวามปญหาการจดสรรงบประมาณจากสวนกลางไมเปนธรรม ยกตวอยางกรณ จงหวดสมทรสาคร ซงไดรบงบประมาณมาในสดสวนทนอย เมอเทยบกบภารกจและความตองการใชจายจรง เนองจากจงหวดนมประชากรแฝงมาก (จ.สมทรสาครซงไดรบผลกระทบโดยตรงจากการดาเนนงานของโรงงานกลบไมไดเงนแบงจากภาษมลคาเพม เนองจากสานกงานใหญซงตงอยใน กทม. เปนผชาระภาษ) (อดม) แนวทางแกไขปญหา

ควรปรบสดสวนการจดสรรเงนใหแกองคกรปกครองสวนทองถนใหสอดคลองกบภารกจและความตองการใชจายทแทจรง และมความเสมอภาคกนมากขน เชน ปรบเพมสดสวนของ

ภาษมลคาเพมทเกบไดไปใหองคกรปกครองสวนทองถนมากขน (จากเดมสวนกลางเกบไวรอยละ 90 และจดสรรใหทองถนรอยละ 10 ควรเพมการจดสรรใหทองถนเปนรอยละ 30) ขยายฐานภาษททองถนสามารถเรยกเกบเองได (ภาษทรพยสนและภาษสงแวดลอม) และใหเงนอดหนนเพอใหเกดความเทาเทยมกนระหวางองคกรปกครองสวนทองถนตางๆ (equalization grant) (ดเรก) 2. ศกยภาพ ความพรอม และประสทธภาพในการปฏบตภารกจขององคกรปกครองสวนทองถน ปญหาและสาเหต

ทผานมาเกดปญหา “คนใหไมเตมใจให คนรบยงไมไดเตรยมตว” กลาวคอยงมการโอนยายภารกจจากหนวยงานรฐสวนกลางไปยงสวนทองถนไมมากนก ในขณะทองคกรปกครองสวนทองถนหลายองคกรเองกประสบปญหาขาดความพรอมดานตางๆ เนองจากมภารกจตองทามากขน แมจะไดรบงบประมาณมากขนกตาม เชน ขาดบคลากรทมความเชยวชาญ ตลอดจนไมรวาจะตองปฏบตภารกจใดบาง (สกนธ)

นอกจากน ยงพบวามปญหาความไมชดเจนวาภารกจใดควรจะเปนภารกจของสวนกลางหรอสวนทองถน ในหลายๆ ภารกจ หนวยงานรฐสวนกลางไมสามารถลงมาดแลแกไขปญหาไดอยางมประสทธภาพและทนทวงท ในขณะทสวนทองถนกไมสามารถแกไขปญหาไดเชนเดยวกน เนองจากขาดงบประมาณในการดาเนนการ หรอถงแมวาจะมงบประมาณเหลอเพยงพอ แตสวนทองถนกไมสามารถดาเนนการเองได เนองจากตดขดกฎระเบยบขอบงคบบางประการ ยกตวอยางกรณอาคารเรยนในจงหวดสมทรสาครหลายหลงมสภาพทรดโทรมและไมเพยงพอ องคกรปกครองสวนทองถนไมสามารถนางบประมาณของตนมาใชในการซอมแซมอาคารเกา หรอสรางอาคารใหมไดโดยตรง เนองจากภารกจดานการศกษายงไมไดถกโอนยายมา หากองคกรปกครองสวนทองถนนางบประมาณมาใชในสวนนถอเปนการใชงบประมาณผดวตถประสงค และอาจถกสานกงานการตรวจเงนแผนดน (สตง.) เอาผดได (อดม) แนวทางแกไขปญหา

ควรมการพจารณาหลกเกณฑตางๆ วาภารกจใดควรจะถกโอนยายไปใหองคกรปกครองสวนทองถนดาเนนการ เชน ภารกจเกยวกบโครงสรางพนฐานซงจาเปนตองใหคนในทองถนดแลอยางตอเนองควรจะถกโอนยายมายงสวนทองถน รวมทงภารกจทงหมดเกยวกบงานดานสาธารณสขและดานการศกษา เพอใหทองถนมแรงจงใจในการรกษาสภาพทรพยสนและทรพยากรตางๆ ของตนไมใหเสอมโทรม (อมมาร)

นอกจากน ในระหวางการโอนยายภารกจใหทองถนไดเขามาดแลบรหารจดการดวยตวเอง สวนกลางควรคอยใหคาแนะนาและการชวยเหลอเทาทจาเปน ไมใชเพยงแคมอบหมายภารกจและการจดสรรงบประมาณใหแกทองถนเทานน (สกนธ)

และในทายทสด หากองคกรปกครองสวนทองถนขนาดเลกสามารถทางานรวมกนแบบ “สหการ” ได นาจะทาใหเกดการประหยดตอขนาดในการดาเนนการโครงการบางโครงการได ซงจะชวยเพมประสทธภาพในการปฏบตภารกจขององคกรปกครองสวนทองถนไดในทสด เชน อบต. รวมมอกนในการจดเกบขยะ อบจ. รวมมอกนในการจดการลมนา อยางไรกตาม การรวมกนขององคกรปกครองสวนทองถนในระดบทใหญขนขนาดเทศาภบาล เพอวตถประสงคดานเศรษฐกจและสงคมในภาพทกวางขน อาจจะยงไมสามารถเกดขนไดจรง (ดเรก) 3. ความสามารถในการบรหารจดการเงนงบประมาณและวนยทางการเงนการคลง ปญหาและสาเหต

ในภาพรวมองคกรปกครองสวนทองถนมวนยทางการเงนการคลง และสามารถบรหารจดการการเงนไดคอนขางด (ดเรก) แตในบางทองถน ฐานะการเงนการคลงยงมปญหา และยงพบวามปญหาวนยทางการเงนการคลง จากการอนญาตใหองคกรปกครองสวนทองถนทาการเบกจายงบประมาณไดเลยโดยไมตองกนงบประมาณสารองไว หรอทเรยกวา “การจายขาด” (สกนธ) นอกจากน ยงพบวาในบางทองถน มการนางบประมาณไปใชผดวตถประสงค (สกนธ) แนวทางแกไขปญหา

เพอแกไขปญหาฐานะทางการเงนทอาจจะเกดขนได รฐบาลควรอานวยความสะดวกใหแกองคกรปกครองสวนทองถน โดยอนญาตใหองคกรปกครองสวนทองถนนาเงนทจะไดรบจดสรรจากสวนกลางในอนาคต มาใชในการคาประกนเงนกขององคกรปกครองสวนทองถนนนๆ ได (อมมาร) สวนปญหาวนยการเงนการคลงนน เนองจากภารกจในการบรหารจดการงบประมาณดวยตนเองยงเปนเรองใหมสาหรบทองถน แตเมอเวลาผานไป ทองถนนาจะสามารถแกไขปญหาไดจากการเรยนรจากขอผดพลาดของตน (สกนธ) 4. กลไกการตรวจสอบถวงดล ปญหาและสาเหต

แมวาระบบการเลอกตงทองถนจะถกออกแบบมาโดยจาลองมาจากระบบการเลอกตงแบบประธานาธบด เพอเออใหฝายนตบญญตและฝายบรหารสามารถตรวจสอบถวงดลกนได แตในทางปฏบต ฝายนตบญญตในบางทองถนยงประสบปญหาในการตรวจสอบฝายบรหาร

อยางไรกตาม ในอกมมหนง ฝายบรหารในบางทองถนกไมสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพนก เนองจากไมไดรบความรวมมอจากฝายนตบญญต เชน กรณความขดแยงในองคกรบรหารสวนจงหวดเชยงใหม (สกนธ) แนวทางแกไขปญหา

ยงไมไดขอสรปในการแกไขปญหาน 5. การทจรตคอรปชน ปญหาและสาเหต

ทผานมา การกระจายอานาจเปนเพยงการใหอานาจแกผนาทองถน ไมไดใหอานาจแกประชาชนทวไปอยางแทจรง ดงนน องคกรปกครองสวนทองถนอาจจะกลายเปนเสอตวใหมได หากกลไกการกระจายอานาจ ยงเออใหเกดความสมพนธเชงผลประโยชนรวมระหวางอานาจอทธพล (power) และอานาจหนาท (authority) กลาวคอเครอขายนกการเมองระดบทองถนยงสามารถรวมมอกนทจรตคอรปชนกบชนชนนาในแวดวงราชการ ภายใตการสนบสนนของนกการเมองระดบชาตได (ชยยนต) แนวทางแกไขปญหา

ยงไมไดขอสรปในการแกไขปญหาน 6. การเลอกตงทองถน ปญหาและสาเหต

ระบบการเลอกตงแบบแยกเขตเลอกตงทาใหเกดปญหาเบยหวแตก กลาวคอ นกการ เมองทองถนมกจะขอแบงแยกงบประมาณไปปฏบตภารกจเฉพาะเขตเลอกตงของตน สงผลใหการปฏบตภารกจในภาพรวมไมสามารถดาเนนการไปไดอยางมประสทธภาพ เชน สมาชกองคการบรหารสวนจงหวดมกจะขอแบงแยกงบประมาณไป เพอพฒนาเฉพาะพนททตนไดรบเลอกตง ทาใหการพฒนาโครงการใหญระดบจงหวดมงบประมาณเหลอไมเพยงพอ (สกนธ) แนวทางแกไขปญหา

เพอปองกนการเกดปญหาเบยหวแตก การเลอกตงทองถนควรจะเปนแบบรวมเขต (สกนธ, คณอดม) หรอเปนการลงคะแนนทผมสทธออกเสยงสามารถใหคะแนนสาหรบสวนรวมหนงคะแนนเสยงและสาหรบทองถนอกหนงคะแนนเสยง (อมมาร)

ในการเลอกตงในระดบทองถน ผสมครรบเลอกตงไมควรถกบงคบใหตองสงกดพรรคการเมอง แตกไมควรถกจากดใหตองเปนผสมครอสระเทานน เพอใหนกการเมองระดบทองถนทมความรความสามารถในการจดสรรทรพยากร และเกลยผลประโยชนแกผมสวนไดเสยตางๆ ได สามารถไตเตาเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอรฐมนตรในทสดได (อมมาร) 7. ทศทางการกระจายอานาจ ปญหาและสาเหต

หากสวนกลางและสวนทองถนยงไมเรมขยบตวในการถายโอนภารกจ จะมกลไกใดทจะชวยทาใหการกระจายอานาจยงคบหนาตอไปได นอกจากน การกระจายอานาจอาจจะมความคบหนาไปไดนอย หากกลไกการเมองระดบชาตไมเอออานวย เชน การเมองไทยในอนาคตอาจกลายเปนระบอบอมาตยาธปไตย ซงมความเปนไปไดทจะไมตองการกระจายอานาจสทองถน (สมเกยรต) แนวทางแกไขปญหา

ในกรณทเกดปญหาดงกลาว สานกงานคณะกรรมการการกระจายอานาจมหนาทในการขบเคลอนผลกดน และคอยกากบดแลกลไกการกระจายอานาจใหสามารถลลวงตอไปได (สกนธ) 8. ความเขมแขงของชมชน ปญหาและสาเหต

มตวอยางชมชนและเครอขายชาวบานทมความเขมแขง และสามารถเขาไปมสวนรวมอยางจรงจงในการขบเคลอนนโยบายตามทตนตองการไดอยบาง ชมชนและเครอขายชาวบานทประสบความสาเรจ สวนใหญเปนเครอขายเกยวกบการจดสรรทรพยากรและการเงนชมชน เชน เครอขายประชารฐ และเครอขายเกษตรกรรมยงยน เปนตน (ปทมาวด) อยางไรกตาม ในปจจบนเรายงไมมขอมลแนชดวา ตวอยางชมชนและเครอขายชาวบานทมความเขมแขงนมสดสวนอยมากนอยเพยงใด (อมมาร)

เปนทนาสงเกตวา ความสาเรจในการมสวนรวมในการขบเคลอนนโยบายขององคกรจดสรรทรพยากรสวนหนงเนองมาจากการทรฐธรรมนญป 2540 ไดใหสทธและหนาทในการดแลทรพยากรธรรมชาตแกทองถนโดยตรง ในขณะทองคกรการเงนชมชนเขมแขงไดดวยตวเอง แมไมไดรบการหนนเสรมจากรฐธรรมนญ (ปทมาวด)

องคกรปกครองสวนทองถนไมคอยมสวนชวยชมชนและเครอขายชาวบานในการผลกดนนโยบายทชมชนและเครอขายชาวบานตองการเทาใดนก การขบเคลอนทผานมาจงมกดาเนนการดวยตนเองตรงไปยงผกาหนดนโยบายระดบบนผานการชวยเหลอทงทางตรงและทางออมจากภาควชาการ องคกรพฒนาเอกชน และหนวยงานทเกยวของ เชน สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) มลนธสาธารณสขแหงชาต (มสช.) สถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) และคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต เปนตน การทชมชนและเครอขายชาวบานทเขมแขงมกจะมองขามองคกรปกครองสวนทองถนอาจสะทอนความไมไววางใจตอองคกรปกครองสวนทองถน หรออาจสะทอนวา อานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนจากดเกนกวาทจะแกปญหาใหพวกเขาได (ปทมาวด)

ในระดบชมชนและเครอขายชาวบาน ยงมทงผทสนบสนนและผทคดคานการกระจายอานาจ เนองจากยงมความแตกตางของแนวคดอดมการณและการผนแปรของสถานการณ นอกจากน ยงมตวอยางของชมชนและเครอขายชาวบานทเปนเสรชน ซงสามารถตดสนใจมสวนรวมและดาเนนการทางการเมองดวยตนเองโดยปลอดจากสภาพอปถมภ เชน ชมชนแมคา และชมชนครวง ดงนนจงไมเหนดวยกบแนวคดการแกไขปญหาใหสงคมพนจากสภาพอปถมภของ เอนก เหลาธรรมทศนทเสนอใหเปลยนชนบทใหเปนเมอง เพอเพมจานวนเสรชนคนชนกลาง (ปทมาวด) แนวทางแกไขปญหา

สนบสนนใหประชาชนมสวนรวมมากขน และสนบสนนแนวคดทจะใหชมชนและเครอขายชาวบานสามารถปฏบตภารกจทเกยวกบการจดสรรทรพยากรในชมชนของตนได หากการดาเนนการนนไมไดไปสงผลกระทบตอชมชนอน (ปทมาวด) สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 21 วนท 1 กมภาพนธ 2550 สถานท หองประชมอนสรณสถาน 14 ตลา ถนนราชดาเนน ผใหสมภาษณ คณสรยะใส กตะศลา คณพภพ ธงไชย คณนตรฐ ทรพยสมบรณ คณสมศกด โกศยสข และคณรสนา โตสตระกล สภาพปญหา

1. ภาพรวมของการรางรฐธรรมนญฉบบใหม มงเนนการจดการปญหาการเมองของนกการเมอง เชน ปญหาจานวน ส.ส.มากเกนไป ปญหาระบบการเลอกตง แตมไดใหความสาคญกบการมสวนรวมภาคประชาชนอยางแทจรง (พภพ)

2. ในชวงรฐบาลทกษณ การตรวจสอบฝายบรหารลมเหลว เนองจากหลายสาเหต เชน องคกรอสระ ถกแทรกแซงจากนกการเมอง ส.ว. เปนบคคลผใกลชดกบนกการเมอง เปนตน (พภพ/ สรยะใส/ รสนา) ขอเสนอ

1. ควรนารฐธรรมนญป 2540 ใชเปนฐานในการรางรฐธรรมนญป 2550 โดยมงเนนไปทการสรางความเขมแขงภาคประชาชน (พภพ)

2. ทบทวนและกาหนดกลไกการสรรหาองคกรอสระขนใหม เพอมใหนกการเมองแทรกแซง (พภพ)

3. ควรสนบสนนใหอานาจตลาการ เขามาเปนสวนหนงในกระบวนการพฒนาประชาธปไตยมากขน กลาวคอ องคกรศาล ควรมบทบาททางการเมอง หรอ “ตลาการภวตน” (พภพ)

ทงน ในชวงทผานมา คดการเมองสาคญ ไดเขาสกระบวนการยตธรรม และยตโดยการตดสนของศาล เชน ปญหาคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ในชวงรฐบาลทกษณ เปนตน

4. ควรปฏรประบบตลาการทงระบบ นบตงแต ตารวจ อยการ ผพพากษา กระบวนการพจารณาตดสนคด ระบบการศกษานตศาสตร (พภพ) หรอเรยกวา “ยตธรรมภวตน” (คณะผวจย)

5. ควรปรบทศนะคตของบคคลากรในกระบวนการยตธรรม ใหเปดกวางมากยงขน และใหสอดคลองกบบทบญญตการคมครองสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญ (พภพ) ขอโตแยงกคอ องคกรศาลไมมฐานยดโยงกบประชาชน จงมควรเพมบทบาทศาลยตธรรมในทางการเมอง (นตรฐ)

6. ศาลทองถน ควรมความเขาใจตอปญหาความขดแยงของชาวบานกบรฐมากขน เชน ปญหาทดนทากนในเขตปาสงวน ปญหาทรพยากรธรรมชาต เปนตน (นตรฐ) การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน สภาพปญหา

1. บทบญญตสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญป 2540 ไมสามารถปฏบตไดจรง เชน สทธชมชน เนองจากเจาหนาทรฐมกอางวายงไมมกฎหมายประกอบรฐธรรมนญรองรบ (พภพ/ รสนา/ สมศกด)

2. ปญหาการใชสทธเสรภาพของประชาชนในการชมนมโดยสงบ มกถกเจาหนาทรฐขดขวางหรอจบกม (พภพ)

ขอเสนอ 1. ควรตดวล “ทงนตามทกฎหมายบญญต” ออก เพอใหบทบญญตการคมครองสทธ

เสรภาพของประชาชน มผลในทางปฏบต (พภพ) 2. การใชสทธเสรภาพของประชาชน ควรอางองรฐธรรมนญไดโดยตรง โดยมตองรอ

กฎหมายประกอบรฐธรรมนญ สวนกฎหมายลาดบรองทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ กมควรเปนอปสรรคในการใชสทธเสรภาพของประชาชน เนองจากรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสด (รสนา/ สมศกด)

3. ควรกาหนดใหประชาชน สามารถยนฟองศาลรฐธรรมนญไดโดยตรง เพอใหศาลรฐธรรมนญตความกฎหมายทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ (พภพ)

4. องคกรศาล ควรพจารณาคดความ โดยอางองบทบญญตสทธเสรภาพตามรฐธรรมนญ เปนหลก (รสนา)

5. กฎหมายประกอบรฐธรรมนญ ตองสอดคลองกบรฐธรรมนญ (รสนา) 6. ควรสรางกลไกการประกน สทธในทอยอาศยของผไรทอยอาศย สทธในการใช

คลนวทยชมชนของประชาชนในชมชน (พภพ) สทธในการจดตงสหภาพแรงงานของแรงงานทกประเภท รวมถงแรงงานรบเหมาชวง (สมศกด)

7. รฐธรรมนญตองประกนและคมครองสทธในการจดตงสหภาพแรงงาน มใหนายจางเลกจางผกอตงสหภาพแรงงานไดโดยงาย

8. รฐควรสนบสนนงบประมาณ เพอใหเกดการรวมกลมของเกษตรกรในชนบท ในรปแบบตางๆ มากขน (นตรฐ) ประชาธปไตยทางตรง การเขาชอเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน สภาพปญหา

1. รางกฎหมายทประชาชนเสนอ มกถกแกไขเปลยนแปลงสาระสาคญ เมอเขาสการพจารณาของสภาผแทนราษฎร

2. รางกฎหมายทประชาชนเสนอ มกถกนามาเรยงลาดบทายสด หลงจากรางกฎหมายทเสนอโดยรฐบาล (พภพ/ สรยะใส/ รสนา/ สมศกด) ขอเสนอ

1. ควรกาหนดใหรางกฎหมายทประชาชนเปนผเสนอ เปนรางกฎหมายทสภาผแทนราษฎรองรบหลกการ และตองพจารณาในวาระแรก (สมศกด)

2. ในการแปรญตรางกฎหมายทประชาชนเปนผเสนอ ควรมตวแทนจากภาคประชาชนในชนกรรมาธการ เพอยนยนหลกการอนเปนสาระสาคญของรางกฎหมาย มใหแกไขเปลยนแปลงไปจากเดม (สมศกด/ รสนา/ สรยะใส)

3. หากรางกฎหมายทเสนอโดยประชาชน ไมผานสภาผแทนราษฎร ควรใหสภาผแทนราษฎร ชแจงเหตผล และใหมการทาประชามตทวประเทศ (สมศกด) การเขาชอถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง สภาพปญหา

1. การเขาชอถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง มขนตอนและเงอนไขทยงยาก มตนทนสง สรางภาระแกภาคประชาชน เชน การถายสาเนาบตรประชาชน สาเนาทะเบยนบาน การตรวจสอบผลงลายมอชอผมสทธถอดถอน เปนตน (รสนา)

2. ผรวบรวมรายชอตองตรวจสอบแตละลายมอชอวาเปนผมสทธถอดถอนหรอไม หากเกดความบกพรอง เชน บางรายชอเปนผขาดคณสมบต ผรวบรวมรายชอจะมความผดตามกฎหมาย (รสนา) ขอเสนอ

1. ควรกาหนดขนตอนการเขาชอถอดถอนผดารงตาแหนงระดบสง และการเขาชอเสนอรางกฎหมาย กระทาไดงายขน (รสนา)

2. คณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ควรอานวยความสะดวกในการถายสาเนาบตรประชาชน การตรวจสอบรายชอผมคณสมบต (รสนา)

3. ยกเลกบทลงโทษตอผรวบรวมรายชอ ในกรณทพบวา บางรายชอ เปนบคคลผขาดคณสมบต (รสนา)

4. การเขาชอถอดถอน ควรครอบคลมถงขาราชการระดบสงทเกยวของกบการทจรตคอรปชน เชน ปลดกระทรวง (รสนา)

การมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการกาหนดนโยบายสาธารณะ

1. ปญหาการจดสรรงบประมาณในโครงการขนาดใหญของรฐ ขาดความโปรงใส เออตอการทจรต (สรยะใส) ขอเสนอ

1. ควรใหภาคประชาชนมสวนรวมในกระบวนการพจารณางบประมาณรายจายประจาปของรฐสภา ยกตวอยางเชน การพจารณางบประมาณรายจายประจาปในโครงการขนาด

ใหญ ควรเปดรบฟงความเหนของประชาชน กอนการแปรญตตงบประมาณ และกาหนดใหมตวแทนจากภาคประชาชน เขารวมประชมแปรญตตงบประมาณ (สรยะใส)

2. โครงการทสวนราชการเสนอของบประมาณจากรฐบาล ควรเปดเผยตอสาธารณะ และใหประชาชนผคาดวาจะไดรบผลกระทบ สามารถยนหนงสอคดคานได (สรยะใส) พรรคการเมอง สภาพปญหา

1. รฐธรรมนญป 2540 ไมเออตอพรรคการเมองขนาดเลก เนองจากขอจากดหลายประการ เชน ขอกาหนดเกณฑขนตา 5% ในการไดมาซง ส.ส. ระบบบญชรายชอพรรคการเมอง ขอบงคบจานวนสาขาพรรคการเมอง เปนตน (นตรฐ)

2. รฐธรรมนญจากดสทธของผสมคร ส.ส. เชน ขอบงคบใหผสมคร ส.ส. ตองสงกดพรรคการเมอง ขอกาหนดวฒการศกษา เปนตน (นตรฐ) ขอเสนอ

1. ควรลดเกณฑขนตาในการไดมาซง ส.ส บญชรายชอพรรคการเมอง จาก 5% เปน1% (นตรฐ)

2. ยกเลกขอบงคบใหผสมคร ส.ส. ตองสงกดพรรคการเมอง (พภพ/ นตรฐ/ สรยะใส) 3. ควรสนบสนนใหเกดพรรคการเมองทางเลอกใหม ซงมนโยบายแตกตางจากพรรค

การเมองในปจจบน เชน นโยบายปฏรปทดน นโยบายรฐสวสดการ เปนตน (นตรฐ/ พภพ) สทธในการเลอกตง สภาพปญหา

การบงคบใหใชสทธเลอกตงตามภมลาเนา กอใหเกดภาระและตนทน แกประชาชนบางกลม เชน ผใชแรงงาน (สมศกด) ขอเสนอ

ใหผใชแรงงานสามารถใชสทธเลอกตง ในเขตเลอกตงตามทสถานประกอบการตงอย (สมศกด)

การหาเสยงเลอกตง ขอเสนอ

1. รฐควรจดสรรเวลาออกอากาศสอสาธารณะ และพนทสาหรบโปสเตอร ใหแกพรรคการเมอง ผสมคร ส.ส. และ ส.ว. เพอใชหาเสยง อยางเสมอภาคกน (นตรฐ/ รสนา)

2. ควรใหรฐสภาจดทาประวตและผลงาน (profile) ของ ส.ส. และ ส.ว. อยางครบถวน โดยใหคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) เปนผเผยแพรขอมลตอสาธารณะ เชน การลงมตในการประชมแตละครง สายสมพนธทางธรกจ รางกฎหมายทส.ส. และ ส.ว. เปนผผลกดน เปนตน (รสนา)

สภาผแทนราษฎร สภาพปญหา

1. ฝายบรหารรวบอานาจในสภาผแทนราษฎร เนองจากพรรครฐบาลมเสยงขางมากอยางเบดเสรจเดดขาด (สรยะใส)

2. ปญหาการตรวจสอบโดยรฐสภาลมเหลว (สรยะใส) 3. รฐธรรมนญจากดสทธของผลงสมครรบเลอกตง ส.ส. และ ส.ว. โดยกาหนดวฒ

การศกษาขนตา (สมศกด)

ขอเสนอ 1. ในการเขาชอขอเปดอภปรายเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรและรฐมนตร ควร

ทาไดงายขน กลาวคอ ควรลดสดสวนจานวน ส.ส. จาก 2 ใน 5 เปน 1 ใน 5 หรอกาหนดใหมการเปดอภปรายเพอลงมตไมไววางใจนายกรฐมนตรปละครง (สรยะใส)

2. ยกเลกขอบงคบใหผสมคร ส.ส. และ ส.ว. ตองมวฒการศกษาปรญญาตร (สมศกด) วฒสภา สภาพปญหา

1. ปญหา ส.ว. สวนใหญเปนผมสายสมพนธกบ ส.ส. (สรยะใส) 2. ปญหาอานาจของ ส.ว. ในการคดเลอกผดารงตาแหนงในองคกรอสระ (สรยะใส)

ขอเสนอ 1. คงระบบเลอกตง ส.ว. ตามรฐธรรมนญป 2540 แตควรแบงอานาจในคดเลอกองคกร

อสระใหภาคประชาชนมากขน เชน เพมสดสวนภาคประชาชนในคณะกรรมการสรรหาองคกรอสระ (สรยะใส)

2. ยกเลกขอกาหนดหาม ส.ว. หาเสยง แตควรจากดงบประมาณในการหาเสยง (รสนา)

3. อนญาตใหมการแนะนาตวผลงสมครรบเลอกตง ส.ว. ทางเวบไซต (สรยะใส) แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ ขอเสนอ

1. ควรมกฎหมายเพอจดเกบภาษในอตรากาวหนา ใหสอดคลองกบรฐธรรมนญมาตรา 83 วา รฐตองมการดาเนนการกระจายรายไดอยางเปนธรรม (สมศกด)

2. ในการรางรฐธรรมนญป 2550 ควรดาเนนการไปพรอมกบการรางกฎหมายประกอบรฐธรรมนญ และนาเขาสการพจารณาของสภานตบญญตแหงชาต (สมศกด)

3. ในบทเฉพาะกาลของรฐธรรมนญ 2550 ควรระบใหรฐบาลตองปฏบตตามแนว นโยบายพนฐานแหงรฐ (สรยะใส)

4. ควรระบในรฐธรรมนญวา ทดนเปนปจจยทางสงคม ตองตอบสนองตอประชาชน โดยในทางปฏบต รฐควรเวนคนทดนทมไดใชประโยชน นามากระจายใหแกชาวบานผไรทดนทากน (นตรฐ) การตรวจสอบการใชอานาจรฐและการทจรตคอรปชน สภาพปญหา

1. นกการเมองหรอเจาหนาทของรฐ มกใชกฎหมายหมนประมาทในการฟองรอง เพอหลกเลยงการตรวจสอบจากภาคประชาชน (รสนา)

2. การเปดเผยขอมลขาวสารการใชงบประมาณของรฐ ยงขาดความโปรงใส (รสนา)

ขอเสนอ 1. ในกรณทประชาชนเปดเผยขอมลการกระทาโดยมชอบของนกการเมอง ควรยกเวน

ความผดฐานหมนประมาทแกผรองเรยน (รสนา) หรอกาหนดเงอนไขใหนกการเมอง ฟองรองประชาชนไดยากขน (พภพ)

2. ควรกาหนดใหประชาชน เปนผเสยหายโดยตรงในคดการทจรตของนกการเมอง (รสนา)

3. ควรบงคบใชพระราชบญญตขอมลขาวสารของทางราชการป 2540 อยางจรงจง เชน การเปดเผย การทาแผนงบประมาณของหนวยราชการ แผนการจดซอจดจาง การเปดเผยขอมลของผประมลโครงการของรฐ เปนตน (รสนา)

4. ในการตรวจรบงานโครงการจดซอจดจางภาครฐ ควรมคณะกรรมการจากภายนอกเขารวมตรวจรบงาน รวมทงควรสรางอาสาสมครในทองถน เพอรวมตรวจสอบการดาเนนการโครงการของรฐ (รสนา) คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ปปช.) สภาพปญหา

1. ปปช. มขอบเขตการตรวจสอบความมอยจรงของทรพยสนบคคลผดารงตาแหนงทางการเมอง เปนจานวนมากเกนกวาท ปปช. จะสามารถตรวจสอบไดจรง

2. กฎหมาย ปปช. กาหนดบทลงโทษตอผเขาชอเพอถอดถอนบคคลทมการกระทาสอไปในทางทจรต กลาวคอ ในมาตรา 124 ระบวา ผใดเปนผรเรมใหมการเขาชอเพอถอดถอนบคคลออกจากตาแหนงหรอยนคารองเพอดาเนนคดอาญา หรอยนคากลาวหา โดยรวาไมมเหตทจะถอดถอนบคคลออกจากตาแหนง หรอรวาไมมพฤตการณวาบคคลรารวยผดปกต หรอรวาไมมการกระทาผดตอตาแหนงหนาทราชการตามประมวลกฎหมายอาญาหรอตามกฎหมายอน กระทาการกลาวหาเทจหรอแสดงพยานหลกฐานเทจตองระวางโทษจาคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกหมนบาท หรอทงจาทงปรบ

3. ใบคารองเพอถอดถอนบคคลผดารงตาแหนงทางการเมอง กาหนดใหผเขาชอเสนอถอดถอน ตองระบถงการกระทาสอไปในทางทจรตอยางชดแจง ซงเปดโอกาสใหผถกกลาวหา สามารถฟองรองผเขาชอเสนอถอดถอนไดงาย เชน การฟองรองความผดฐานการหมนประมาทโดยเอกสาร เปนตน

4. กฎหมาย ปปช. ไมครอบคลมถงการคอรปชนเชงนโยบาย 5. ขอบเขตอานาจของศาลฎกาแผนกคดอาญาของนกการเมอง ครอบคลมเฉพาะ

นกการเมอง แตไมครอบคลมบรษทเอกชนผเกยวของกบการทจรต ขอเสนอ

1. ควรมการตรวจสอบทรพยสนผดารงตาแหนงทางการเมองในชวงระหวางการดารงตาแหนงทางการเมอง ทงน รฐธรรมนญป 2540 กาหนดใหผดารงตาแหนงทางการเมอง แสดงทรพยสนในชวงเขาสตาแหนงและพนจากตาแหนง

2. ปปช. ควรมงเนนการตรวจสอบผดารงตาแหนงทางการเมองทเกยวของกบโครงการจดซอจดจางของรฐ

3. ควรออกกฎหมายคมครองผแจงเบาะแสการทจรตของนกการเมอง และ ปปช. ควรออกระเบยบใหรางวลแกผแจงเบาะแสการทจรตคอรปชน

4. ยกเลกบทลงโทษตอผเขาชอถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง ตามกฎหมาย ปปช. มาตรา 124 และควรพจารณายกเวนความผดฐานหมนประมาทของผเขาชอถอดถอน

5. ควรกาหนดใหประชาชนเปนผเสยหายโดยตรง ในคดการทจรตของผดารงตาแหนงทางการเมอง และสามารถฟองรองโดยตรงตอศาลฎกาแผนกคดอาญาของนกการเมองได

6. ไมควรมการจากดอายความ ในการฟองรองคดผดารงตาแหนงผใดทมทรพยสนเพมขนผดปกต

7. ควรเปดชองทางใหประชาชน เขาถงขอมลของ ปปช. ไดงายขน สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 22 วนท 2 กมภาพนธ 2550 สถานท คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผใหสมภาษณ ผศ. สมชาย ปรชาศลปกล สภาพปญหา

1. เปาหมายในการรางรฐธรรมนญป 2550 แคบเกนไป กลาวคอ ผรางรฐธรรมนญตงเปาหมาย เพอลดอานาจพรรคการเมอง และนกการเมองเทานน

2. ทศทางการปฏรปการเมองในปจจบน อาจนามาซงระบอบอามาตยาธปไตย เชน การเพมอานาจและบทบาทแกระบบราชการและกองทพ

3. ในชวงทผานมา พรรคการเมองเขมแขง แตประชาชนไมสามารถกากบพรรคการเมองได

4. พรรคการเมองแยกขาดจากกลมองคกรทางสงคม เชน สหภาพแรงงาน กลมเกษตรกร เปนตน

5. รฐธรรมนญป 2540 เปดโอกาสใหเกดพรรคการเมองขนาดเลก แตสรางขอจากดในการดาเนนการ เชน การกาหนดเงอนไขใหแตละพรรคการเมอง ตองจดตงสาขาของพรรคทวประเทศ เปนตน

6. ปญหาอานาจนยม กลาวคอ รฐบาลมกแกไขปญหาดวยการใชควาามรนแรง เชน ปญหายาเสพตด ปญหาสามจงหวดชายแดนภาคใต ในขณะเดยวกน ประชาชนบางสวน ยอมรบวฒนธรรมอานาจนยมดงกลาวน

7. บทบญญตสทธเสรภาพของประชาชน ตามรฐธรรมนญป 2540 ไมเกดผลในทางปฏบต สาเหตสาคญคอ วฒนธรรมระบบราชการ ไมปรบเปลยนตามบทบญญตของรฐธรรมนญ ยกตวอยางเชน เจาหนาทกรมปาไมมกจบกมชาวบานผทากนในเขตปาชมชน โดยอางกฎหมายปาไม แตกลบไมพจารณาบทบญญตวาดวยสทธชมชนตามรฐธรรมนญป 2540 ในบางกรณศาลตดสนคดวาชาวบานบกรกปาสงวนกระทาความผดตามกฎหมายปาไม เปนตน

แนวทางแกไขปญหา 1. ในการปฏรปการเมอง ควรมเปาหมายใหพรรคการเมองเขมแขง ในขณะเดยวกน

ประชาชนสามารถกากบพรรคการเมองได 2. นโยบายพรรคการเมอง ควรเกดขนมาจากความตองการของประชาชน โดย

ประชาชนสามารถผลกดนความตองการของตนเอง ผานพรรคการเมองไดมากขนกวาทผานมา 3. ควรสรางเงอนไขใหการรวมกลมของประชาชน มความเขมแขงขน เชน ยกเลก

ขอกาหนดหามสหภาพแรงงาน ยงเกยวกบกจกรรมทางการเมอง เปนตน 4. ในการรเรมเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน หากรฐสภาเปลยนแปลงในหลกการ

และเนอหาทสาคญของรางกฎหมาย ตองไดรบความยนยอมจากประชาชนผเขาชอเสนอรางเสนอกฎหมาย องคกรอสระ สภาพปญหา

1. องคกรอสระบางองคกร มอานาจหนาทเหลอมซอนกน เชน คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต และผตรวจการของรฐสภา เปนตน

2. องคกรอสระขาดความยดโยงกบประชาชน ขอเสนอ

1. ควรกาหนดอานาจหนาทขององคกรอสระใหชดเจนขน 2. ควรกาหนดใหองคกรอสระ มความรบผดชอบตอประชาชนมากขน เชน กาหนดให

ประชาชนสามารถเขาชอถอดถอนผดารงตาแหนงในองคกรอสระ เปนตน 3. ควรกาหนดใหองคกรอสระ ตองเปดเผยขอมลขาวสารแกประชาชนผรองขอ

เชนเดยวกบ องคกรของรฐตองอยภายใตพระราชบญญตขอมลขาวสารของทางราชการ เปนตน วฒสภา สภาพปญหา

ส.ว. สวนใหญ เปนบคคลทมาจากฐานเสยงเลอกตงเดยวกนกบ ส.ส. ขอเสนอ

ควรกาหนดใหเขตเลอกตงวฒสภาเปนเขตประเทศ เพอให ส.ว. เปนตวแทนทมความหลากหลายและมความแตกตางจาก ส.ส. นอกจากน การกาหนดใหเขตเลอกตง ส.ว. เปนเขต

ประเทศ อาจเปดโอกาสใหแกผนาชาวบานทโดดเดน เชน ผนาเกษตรกร ผนาแรงงาน ไดรบการเลอกตง เขามาทาหนาทในวฒสภาไดมากขน องคกรตลาการ สภาพปญหา

1. องคกรตลาการไมมความเชอมโยงกบประชาชน ขอเสนอ

1. การดารงตาแหนงสาคญในองคกรตลาการ ควรไดรบการรบรองจากรฐสภา 2. ควรคมครองสทธเสรภาพของประชาชน ในการแสดงความคดเหนตอกระบวนการ

ยตธรรมมากขน เชน ความคดเหนตอการตดสนคดทเกยวของกบการเมอง สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 23 วนท 13 กมภาพนธ 2550 สถานท สานกงานการตรวจเงนแผนดน (สตง.) ผใหสมภาษณ คณหญงจารวรรณ เมณฑกา สภาพปญหา

1. รฐธรรมนญป 2540 เปนรฐธรมนญทด แตปญหาอยทตวผใชรฐธรรมนญ กลาวคอ ในชวงรฐบาลทกษณ นกการเมองแทรกแซงองคกรอสระ

2. วฒสมาชกเปนผมความใกลชดกบนกการเมอง คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.)

รฐธรรมนญป 2540 กาหนดใหคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.) มอานาจหนาทสาคญหลายประการ เชน การพจารณาคดเลอกผวาการตรวจเงนแผนดน การวางนโยบายการตรวจเงนแผนดน เปนตน สภาพปญหา

1. ในชวงรฐบาลทกษณ บคคลผดารงตาแหนงคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.) เปนผทมสายสมพนธกบอดตนายกรฐมนตร

2. กฎหมายกาหนดคณสมบตของบคคลผดารงตาแหนง คตง. ไวกวางเกนไป กลาวคอ คตง. ประกอบดวยประธานกรรมการหนงคน และกรรมการอกเกาคน คดสรรจากผม

ความชานาญการและประสบการณดานการตรวจเงนแผนดน การบญช การตรวจสอบภายใน การเงนการคลง และดานอนๆ (มาตรา 312)

ในชวงทผานมา บทบญญตดงกลาวถกตความใหครอบคลมคณสมบตของบคคลกวางขน และไดเปดโอกาสใหผทขาดความเชยวชาญดานการตรวจเงนแผนดน เขามาดารงตาแหนงใน คตง. เชน อดตขาราชการเกษยณอายจากกระทรวงตางๆ

3. ในทางทางปฏบต คตง. ขาดความเปนผชานาญการในการใหคาแนะนา และคาปรกษาดานการตรวจเงนแผนดน

4. ในชวงรฐบาลทกษณ คตง. ขาดความเขาใจตอสถานะและอานาจของตน และไมเขาใจแนวคดการคานอานาจระหวางองคกรตรวจเงนแผนดน สานกงานการตรวจเงนแผนดน (สตง.)

สานกงานการตรวจเงนแผนดน (สตง.) ทาหนาตรวจสอบทางการเงน (financial audit) ตรวจสอบการจดซอจดจาง (procurement audit) ตรวจสอบการดาเนนงาน (performance audit) และตรวจสอบการปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ (compliance audit)

การตรวจสอบของ สตง. มการวางแผนลวงหนา โดยมเปาหมายเพอยบยงการทจรต คอรปชน กอนทความเสยหายตอรฐจะเกดขน ยกตวอยางเชน ในการจดซอจดจางภาครฐ สตง. จะตรวจสอบ ตงแตแผนการจดซอจดจาง การประกวดราคา การทาขอเสนอโครงการ (term of reference) เปนตน

ในกรณท สตง. พบการกระทามชอบดวยกฎหมาย และการทจรต คอรปชน สตง. จะสงสานวนคดดงกลาว ไปยงคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ปปช.) เพอให ปปช. เปนผฟองคดตอศาล สภาพปญหา

1. ปปช. ไมสงฟองคดจานวนมากท สตง. ไดสงสานวนไป 2. การทางานของ สตง. ขนอยกบตวบคคลมาก อาท ผวาการตรวจเงนแผนดน 3. ขาราชการของ สตง. มคาตอบแทนนอยเกนไป เมอเทยบกบความรบผดชอบทสง

มาก 4. ปรมาณงานของ สตง. มมากเกนไป ไมสอดคลองกบจานวนบคลากร กลาวคอ

ขาราชการ สตง. มจานวนประมาณ 2,000 คน ซงไมเพยงพอ

5. ปญหาการคอรปชนขององคกรปกครองทองถนเพมมากขน ขอเสนอ

1. สตง. ควรสรางบคลากรมคณภาพขนมาจากภายในองคกรเอง โดยไมควรโอนยายบคลากรมาจากองคกรอน

2. ควรคมครองขาราชการของ สตง. ในการปฏบตหนาทตรวจสอบการกระทามชอบ ทอาจเกยวโยงกบนกการเมอง เพอมใหนกการเมองกลนแกลง ดวยการลงโทษทางวนย หรอการตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยกบขาราชการเหลานน

3. ควรพฒนาการตรวจสอบภายใน (internal audit) ของหนวยงานของรฐ ใหมประสทธภาพมากขน โดยเจาหนาทตรวจสอบภายในของแตละหนวยงาน ควรมอสระจากผบงคบบญชามากขน หรออาจกาหนดใหเจาหนาทตรวจสอบภายในของหนวยงานตางๆ ขนตรงตอ สตง. เพอมใหผบงคบบญชาหนวยงานนนๆ แทรกแซงการตรวจสอบ

4. ควรจดการอบรมทางดานวชาการ จดทาหลกสตร และสรางสถาบนพฒนาบคลากรดานการตรวจเงนแผนดน

5. ผวาการตรวจเงนแผนดน ควรเปนผทมความรความเชยวชาญในดานการตรวจสอบทางการเงนและดานการบญช เนองจากงานจานวนมากเปนการตรวจสอบ เพอรบรองงบทางการเงนของหนวยงาน

6. ควรจดตงศาลตรวจเงนแผนดน และกาหนดสทธในการฟองคด และองคกรผฟองคด ใหเหมาะสม เพอแกปญหา ปปช. ไมสงฟองคด

7. ผวาการตรวจเงนแผนดน ควรมาจากการคดเลอกโดยองคกรทมความซอสตยสจรต นอกภาคการเมอง อาท องคมนตร สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 24 วนท 14 กมภาพนธ 2550 สถานท สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ผใหสมภาษณ ศ.ดร. นธ เอยวศรวงศ รฐธรรมนญ สภาพปญหา

1. ในการรางรฐธรรมนญฉบบใหม ผรางรฐธรรมนญพจารณาถงปญหาเชงโครงสรางของสงคมไทยนอยมาก อาท ความไมเทาเทยมกนทางอานาจของคนกลมตางๆ ในดานเศรษฐกจ การเมอง สงคม และความไมเทาเทยมกนทางโอกาส

ในการรางรฐธรรมนญ ผรางรฐธรรมนญ มกจะพจารณาประเดนปญหาเฉพาะของรฐธรรมนญ และเทคนคทางกฎหมาย ซงไมเชอมโยงกบการแกไขปญหาเชงโครงสราง

ยกตวอยางเชน ในการถกเถยงของสมาชกสภารางรฐธรรมนญตอประเดนวฒสภา เปนการถกเถยงวาควรคงวฒสภาไวหรอไม ทมาของวฒสภาควรเปนอยางไร แตไมไดพจารณาวา การคงไวซงวฒสภา จะชวยแกปญหาเชงโครงสรางไดหรอไม อยางไร เปนตน

2. ผรางรฐธรรมนญมงเนนการจดการกบปญหารฐบาลทกษณ โดยความเชอทวา

ปญหารฐบาลทกษณ มสาเหตมาจากรฐธรรมนญป 2540 เชน ความพยายามแกปญหาฝายบรหารเขมแขง โดยมองขามปญหารฐบาลออนแอในอดต ซงการกาหนดนโยบายของรฐบาลอยภายใตอานาจของราชการ เปนตน ขอเสนอ

1. ในการรางรฐธรรมนญ ควรมงแกไขปญหาเชงโครงสรางความไมเทาเทยมกนในสงคม อาท การกระจกตวของทรพยากร เปนตน

2. รฐธรรมนญควรสรางเงอนไข บรรยากาศ และทศทาง ทเออตอการแกไขปญหาเชงโครงสรางดงกลาว

3. รฐธรรมนญควรสรางเงอนไขใหสงคมสามารถปรบตวเองไปได โดยไมเสยหลกการสทธเสรภาพ โดยทประชาชน และสถาบนตางๆ ควรมอานาจใกลเคยงกน

4. ควรใหภาคประชาชนมบทบาทในการตรวจสอบถวงดลฝายบรหาร นตบญญต และองคกรอสระไดโดยตรง โดยประชาชนเปนผดาเนนการการตรวจสอบจนสนสดกระบวนการ อาท การถอดถอน ส.ส. ในเขตของตน เปนตน

5. ควรสรางกลไกการตรวจสอบความสมพนธระหวางรฐบาลและกลมธรกจตางๆ ทเออประโยชนตอกน สทธเสรภาพของประชาชน

ปญหาเจาหนาทรฐละเมดสทธเสรภาพของประชาชน เนองจากกฎหมายใหอานาจวนจฉยแกเจาหนาทรฐในขอบเขตทกวางเกนไป ขอเสนอ

1. ควรมขอกาหนดทชดเจนในการลงโทษเจาหนาทรฐทละเมดสทธเสรภาพประชาชน 2. ควรจากดอานาจวนฉยของเจาหนาทรฐใหอยในขอบเขตทเหมาะสม

3. ควรสรางกลไกประกนสทธเสรภาพในการเคลอนไหวเรยกรองของประชาชน เชน ควรใหอานาจองคกรอสระ ในตรวจสอบเจาหนาทรฐทละเมดสทธเสรภาพของประชาชน ในการตรวจสอบดงกลาว ควรมผลใหรฐมนตรผรบผดชอบ รวมทงนายกรฐมนตร พนจากตาแหนง

4. รฐธรรมนญตองใหหลกประกนทมนคงวา ประชาชนมสทธรวมกลมเพอกจการสาธารณะตางๆ เชน สหกรณ กลมประทวง กลมอนรกษทรพยากร กลมจดการศกษาทางเลอก กลมตรวจสอบ ส.ส. เขต ฯลฯ การละเมดสทธการรวมกลมของประชาชนโดยรฐ หากเกดขนจะเปนการผดรฐธรรมนญโดยตรง ประชาธปไตยทางตรง

ปญหากระบวนการถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมอง และการรเรมเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน เปนกระบวนการทยงยาก

นอกจากน ในกระบวนการดงกลาว หลงจากทประชาชนไดรวบรวมรายชอแลว อานาจจะหลดจากประชาชนไปอยทองคกรอนๆ เชน วฒสภา ในทางปฏบต ประชาธปไตยทางตรงของประชาชนจงไมมความหมาย ขอเสนอ

ควรสรางกลไกและกระบวนการอนหลากหลายใหประชาชนสามารถรเรมเสนอกฎหมายไดงายขน รวมทงประชาชนสามารถควบคม ส.ส. ไดโดยตรง

ยกตวอยางเชน การใหสทธประชาชนในการถอดถอน ส.ส. โดยตรง กลาวคอ ประชาชนในเขตเลอกตงจานวนหนง มสทธทจะเรยกรองใหลงมตถอดถอน ส.ส. ของตนได หากในการลงมตปรากฏวา ส.ส. ผนนไดคะแนนเสยงไมถงครงหนงของผมสทธเลอกตงในเขตนน ส.ส. ผนนจะตองพนจากตาแหนง พรรคการเมอง

รฐธรรมนญป 2540 ใชการตรากฎหมาย เพอใหพรรคการเมองเขมแขง เชน กาหนดใหผสมคร ส.ส. ตองสงกดพรรค รฐใหเงนอดหนนพรรคการเมอง รฐมนตรตองพนจากการเปน ส.ส. เปนตน

การตรากฎหมายเพอใหพรรคการเมองเขมแขงเปนไปไดยาก เนองจากพรรคการเมองเปนการรวมตวกนโดยธรรมชาตของนกการเมอง คลายกบสมาคมของนกการเมอง หรอสหกรณ

ของนกการเมอง ความเขมแขงของสถาบนทางการเมอง จงตองเปนพฒนาการตามสภาพทเปนจรง

ในปจจบนสถาบนพรรคการเมองทวโลกอยในภาวะเสอมถอย เนองจากสาเหตสาคญคอ ในสงคมสมยใหม กลมผลประโยชนมความหลากหลายมากขน เปนกลมผลประโยชนทมลกษณะเฉพาะมากขน

พรรคการเมองจงไมสามารถตอบสนองผลประโยชนแกกลมผลประโยชนทหลากหลายได ในขณะเดยวกน กลมผลประโยชนกไมตองการผลกดนผานพรรคการเมอง นอกจากน การกอตงพรรคการเมอง ยงมตนทนสงเกนไปสาหรบกลมผลประโยชนขนาดเลก สรปการสมภาษณผทรงคณวฒครงท 25 (เสวนาปฏรปการเมองเรอง "ระบบยตธรรม") วนท 26 กมภาพนธ 2550 สถานท คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผเขารวมการเสวนา ดร. คณต ณ นคร รศ.ดร. สงศต พรยะรงสรรค รศ.ดร. สรศกด ลขสทธวฒนกล ระบบยตธรรม สภาพปญหา

1. กระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย มงเนนการดาเนนคดกบผกระทาความผด (litigation) มากกวาการบรหารงานยตธรรม (criminal justice administration) ผลกคอ คดเขาสกระบวนการยตธรรมเปนจานวนมาก (คณต)

2. การตรวจสอบความจรงในคดอาญา ขาดประสทธภาพ กลาวคอ เจาหนาทตารวจมอานาจในกระบวนการสอบสวนโดยเอกเทศ ขาดการตรวจสอบ รวมทงการทางานของเจาหนาทตารวจและอยการขาดเอกภาพ (คณต/ สรศกด) ขอเสนอ

1. ควรมงเนนการบรหารงานยตธรรม เพอลดจานวนคดและลดจานวนผตองขง ในกระบวนการดาเนนคดในชนเจาพนกงานอยการ อยการควรใชเครองมอตางๆ เพอลดจานวนคดทจะเขาสการพจารณาของศาลอยางเหมาะสม เชน การใชดลยพนจสงไมฟอง การชะลอการฟอง เปนตน

ในกระบวนการยตธรรมในชนศาล ศาลควรใชดลยพนจในการตดสนรอลงอาญา การคม

ประพฤต การปลอยตวชวคราว เพอลดจานวนผตองขง (คณต)

2. ควรมกลไกการตรวจสอบและถวงดลอานาจของอยการทมแนวโนมสงฟองมากเกนไป สวนการชะลอการฟอง กลไกการตรวจสอบอาจอยในรปแบบของคณะกรรมการชะลอการฟอง อนประกอบดวยตวแทนจากภาคสวนตางๆ (สรศกด)

3. ควรแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาในบางมาตรา เพอใหอยการเขามามสวนรวมในกระบวนการสอบสวนของเจาหนาทตารวจ (คณต/ สรศกด)

4. ควรทบทวนขอบเขตความเปนผเสยหายในทางอาญา รวมถงผมอานาจฟองรองในคดอาญาใหชดเจน เนองจากทผานมา ในคดอาญาบางคด ผมอทธพลมกจะวาจางใหผเสยหายบรรยายคาฟองไมถกตอง เพอใหศาลยกฟอง และคดกจะยตลง กลาวไดวา ผเสยหายอาจเปนปญหาในกระบวนการยตธรรมเองดวย (สรศกด)

ศาลยตธรรม สภาพปญหา

1. การไตสวนมลฟองของศาลขาดประสทธภาพ เหนไดจากจานวนคดทศาลยกฟองมสดสวนสงมาก กลาวคอ ประมาณรอยละ 50 ของคดทเขาสการพจารณาของศาล เปนคดทศาลตดสนยกฟอง (คณต)

2. ปญหาทศนะคตของบคลากรในกระบวนการยตธรรมในประเดนการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน ไมปรบเปลยนตามรฐธรรมนญป 2540

2.1 รฐธรรมนญป 2540 ไดบญญตรบรองและคมครองสทธของผถกจบ ผตองหาและจาเลยในคดอาญาไวหลายประการ เชน ในการจบกมหรอคมขงบคคล และการตรวจคนในทรโหฐานของเจาหนาทตารวจ จะกระทาไดโดยมคาสงหรอหมายของศาลเทานน (มาตรา 238 และมาตรา 237)

ในทางปฏบต ศาลออกหมายอาญาโดยขาดการกลนกรอง และการพจารณาอยางละเอยดรอบคอบ กลาวคอเมอตารวจรองขอหมายอาญาจากศาล ศาลมกออกหมายอาญาโดยทนท การคมครองสทธของผตองหา จงไมเปนไปตามเจตนารมยของรฐธรรมนญป 2540

2.2 รฐธรรมนญป 2540 บญญตใหมการตรวจสอบภายในองคกรศาล เชน กาหนดใหการพจารณาคดตองดาเนนการโดยครบองคคณะ เพอมใหเกดความผดพลาดในการรบฟงพยานหลกฐาน และเพอใหผพพากษาในองคคณะ สามารถตรวจสอบการปฏบตหนาทของผพพากษารวมองคคณะได

ในทางปฏบต การพจารณาคดสวนใหญ จะมผพพากษาเปนผพจารณาตดสนคดเพยงคนเดยว (สรศกด)

3. คาใชจายของรฐในกระบวนการยตธรรมเพมสงขนมาก (คณต) สาเหตสาคญคอ การเพมจานวนของผพพากษา หลงจากการบงคบใชรฐธรรมนญป 2540 (คณะผวจย) ยกตวอยางเชน ในปจจบนผพพากษาศาลฎกา มจานวนประมาณ 100 คน ในขณะทผพพากษาของศาลสงสดในบางประเทศ เชน ประเทศญปน มจานวน 15 คน สหรฐมจานวน 9 คน เปนตน (คณต) ขอเสนอ

1. ควรเพมประสทธภาพของกระบวนการการไตสวนมลฟองของศาล หากการไตสวนมลฟองมประสทธภาพ การยกฟองในชนศาลจะอยในอตราทตา ยกตวอยางเชน ในประเทศญปน คดทเขาสการพจารณาของศาล มการยกฟองเพยงรอยละ 10

2. ควรปรบภาระกจของศาลอทรณใหเปนศาลพจารณา (trial court) เชนเดยวกบศาลชนตน เพอใหการพจารณาคดมความรอบคอบมากขน ทงน ในปจจบนศาลอทรณทาหนาทเพยงการตรวจสอบสานวนจากศาลชนตนเทานน

3. ศาลฎกา ควรเปนศาลทบทวนการตดสนตามขอกฎหมาย (review court) เพอเพมหลกประกนความถกตองของคาพพากษา

4. ทมาของตลาการศาลฎกา ควรมาจากผพพากษาของศาลยตธรรมสวนหนง และผทรงคณวฒจากภายนอกอกสวนหนง

5. ควรปรบปรงการใหเหตผลในคาพพากษา โดยใหความสาคญกบการอธบายถงเหตผลของการตดสนลงโทษผกระทาผด (คณต)

ในทางปฎบต ผพพากษาจะตดสนลงโทษตามหลกเกณฑในการลงโทษ ซงมการวางเกณฑไวกอนแลว หรอเรยกวา “ยตอก” การวางเกณฑในการลงโทษดงกลาว ทาใหผพพากษาขาดความเปนอสระในการวนจฉย (คณต) และยงขดตอหลกการวาดวยผกระทาความผดรายบคคล (individualization) กลาวคอ ผพพากษาตองพจารณาขอมลของแตละบคคลอยางครบถวน (สรศกด/ คณต)

6. ไมควรใหผพพากษาทเปนผไตสวนมลฟองคดเปนผตดสนคดเดยวกน เพอปองกนปญหาความโนมเอยงการตดสนคด (สรศกด) การเขาสวชาชพนกกฎหมาย

ปญหาระบบการศกษากฎหมายของไทย มงเนนการทองจาคาพพากษาฎกาของศาล และตวบทของประมวลกฎหมาย เพอสอบเขาเปนพนกงานอยการ หรอผพพากษา ทาใหบคลากรในองคกรดานยตธรรมขาดความเขาใจหลกการ และทฤษฎทางกฎหมาย

ขอเสนอ 1. ควรแยกการเรยนการสอนเนตบณฑต ออกจากการเรยนการสอนกฎหมายของคณะ

นตศาสตร 2. ปรบปรงกระบวนการคดเลอกผเขาสอาชพผพพากษา ใหมความเขมงวดมากขน

เชน กาหนดใหผเขารบการอบรมผชวยผพพากษาตองสอบผานเกณฑ เปนตน (สรศกด)

การดาเนนคดอาญากบผดารงตาแหนงทางการเมอง

ปญหาขาราชการไมยอมเปนผเสยหายในคดการทจรตของนกการเมอง เนองจาก ขาราชการเกรงวาตนจะถกกลนแกลง (สรศกด) ขอเสนอ

1. ควรใหอยการมความเปนอสระในการรเรมดาเนนคคอาญาของนกการเมอง พรอมทงสรางหลกประกนแกอยการ เพอมใหอยการผรเรมคดถกนกการเมองกลนแกลง หรอถกโยกยาย (สรศกด)

2. ควรตงอยการพเศษขนมาทาหนาทฟองรองคดการทจรตของนกการเมอง (สงศต) การปฏรประบบตารวจ สภาพปญหา

1. องคกรตารวจถกนกการเมองแทรกแซง และเปนเครองมอของนกการเมอง ยกตวอยางเชน ในชวงรฐบาลทกษณ ตารวจกลายเปนเครองมอของนกการเมองอยางชดเจน (สงศต)

2. องคกรตารวจถกดงเขาไปเปนสวนหนงของหนวยงานดานความมนคงของประเทศ (สงศต)

3. องคกรตารวจ มอานาจในการสอบสวนโดยเอกเทศ แยกขาดจากอยการ ทาใหการสอบสวนของเจาหนาทตารวจ ขาดกลไกการตรวจสอบและถวงดล (สรศกด)

4. ผบญชาการสานกงานตารวจแหงชาตมอานาจมากเกนไป โดยทเจาหนาทตารวจทกหนวยงานจะตองขนตรงตอผบญชาการสานกงานตารวจแหงชาต

5. ปญหาเจาหนาทตารวจเกยวของกบธรกจผดกฎหมาย 6. ตารวจชนประทวนไมไดรบความเปนธรรมภายใตระบบการบรหารงานตารวจใน

ปจจบน เชน การเลอนยศของตารวจชนประทวนไปสชนสญญาบตรเปนไปไดยาก ตารวจชนประทวนไดรบเงนเดอนในอตราทตามาก (สงศต)

ขอเสนอ 1. ควรปรบโครงสรางของตารวจดงตอไปน 1.1 ควรกระจายอานาจการบรหารงานของตารวจไปสระดบภาค ในรปแบบของ

นตบคคล 1.2 ตงคณะกรรมการกากบการบรหารงานของตารวจในระดบชาต และระดบภาค

โดยคณะกรรมการฯ มอานาจหนาทในการกาหนดนโยบาย และกากบดแลการปฏบตงานของตารวจใหเปนไปตามนโยบาย ทงนคณะกรรมการในระดบภาคจะมอานาจบรหารทเปนอสระจากสวนกลาง

1.3 ผบญชาการตารวจแหงชาต และผบญชาการตารวจภาค มหนาทรวมประชมคณะกรรมการฯ เพอรบนโยบายไปปฏบต รวมทงมหนาทชแจงและตอบขอซกถาม แตไมสามารถออกเสยงในทประชมได

1.4 คณะกรรมการฯ ควรประกอบดวยตวแทนจากภาคสวนตางๆ อาท ตวแทนนกวชาการ ตวแทนภาคประชาชน และตวแทนพรรคการเมอง เปนตน

1.5 ควรจากดอานาจของผบญชาการสานกงานตารวจแหงชาต ในการสงการ และการแตงตงโยกยายเจาหนาตารวจในหนวยงานตางๆ โดยอาจกาหนดใหผบญชาการสานกงานตารวจแหงชาตมอานาจเฉพาะการกากบดแลดานนโยบาย และการบรหารงบประมาณ เทานน

1.6 ควรแยกงานสอบสวนออกจากงานสบสวน กลาวคอ เจาหนาทตารวจประจาสถานตารวจมหนาทเฉพาะงานสอบสวน เนองจากงานสอบสวนเปนงานทเกยวของกบประชาชนมากกวางานดานอน สวนงานดานสบสวน ควรมหนวยงานสบสวนสวนกลางขน (สงศต)

1.7 ควรมการกลนกรองการเขาสตาแหนงของพนกงานสอบสวน โดยพนกงานสอบสวนควรมาจากการพจารณาแตงตง โดยกระทรวงยตธรรมและกระทรวงมหาดไทย (สรศกด)

1.8 ควรแยกตารวจฝายนโยบาย กบฝายปฏบตการออกจากกน (สงศต) หรอแยกภาระหนาทของตารวจในการบงคบใชกฎหมาย (judicial police) ออกจากภาระหนาทการบรหาร (administrative police) (สรศกด)

2. ควรปฏรประบบการศกษา และระบบการคดเลอกบคคลเขาเปนตารวจ 2.1 ควรแยกระบบการศกษาของตารวจออกจากระบบการศกษาของทหาร

เนองจากภารภจของตารวจเปนภารกจทแตกตางจากภารกจของทหาร 2.2 การรบบคคลเขาเปนตารวจ อาจใชระบบการสอบคดเลอกบคคลทวไปทจบ

ปรญญาตร เพอเขาศกษาทโรงเรยนนายรอยตารวจ 2.3 ใหสานกงานตารวจในแตละภาคเปนผรบสมครและคดเลอกบคคลเขาเปน

ตารวจ 2.4 ปรบปรงหลกสตรการศกษาของโรงเรยนนายรอยตารวจ ใหเปนหลกสตร

วชาการตารวจสมยใหม

3. ปรบปรงระบบการบรหารงานตารวจ 3.1 ควรปรบปรงระบบการเลอนยศของตารวจชนประทวนใหมความเปนธรรม

มากขน เชน กาหนดเงนไขในการสอบเลอนยศของตารวจชนประทวนเปนชนสญญาบตร 3.2 ปรบคาตอบแทนของตารวจชนประทวนใหสงขน 4. สรางกลไกสอบสวนนกการเมองทแทรกแซงการทาหนาทของเจาหนาทตารวจ

พรอมกาหนดบทลงโทษทชดเจน 5. จดตงคณะกรรมการอสระรบเรองราวรองทกขจากการกระทาของตารวจ

คณะกรรมการดงกลาวมหนาทในการรบเรองราวรองทกข และมอานาจในการวนจฉย (สงศต) ความคดเหนเพมเตม

1. ปญหาทะเบยนประวตอาชญากรรมของผกระทาความผดทางอาญา มผลกระทบตอผทเคยกระทาความผด ซงพนโทษมาเปนระยะเวลานาน (คณะผวจย) ขอเสนอ

ควรมการลบลางประวตอาชญากรรมของบคคลโดยอตโนมต หากผกระทาผดไดพนโทษ และไมมการกระทาความผดซาในระยะเวลาทเหมาะสม (สรสทธ) รวมทง ควรมกฎหมายทะเบยนประวตอาชญากรรม เพอใหเกดความแนนอน และชดเจนขน (คณต)

2. กรมสอบสวนคดพเศษ (ดเอสไอ) มอานาจมากเกนไป กลาวคอ คณะกรรมการสอบสวนคดพเศษ สามารถลงมตเพอนาคดเขามาอยในอานาจการสอบสวนของตน (สรศกด) โดยเจาหนาทตารวจตองสงมอบคดเหลานน ใหกรมสอบสวนคดพเศษภายใน 10 วน (สงศต)

ภาคผนวกท 4 ตารางสรปการเผยแพรขอมลตอสาธารณะ

ตารางท ผ.1 การจดประชมสมมนา วน เดอน ป กจกรรม ชองทางการเผยแพร หวขอ

30 พฤศจกายน 2549 เสวนาปฏรปการเมองครงท 1 “โจทยการปฏรปการเมอง

หนงสอพมพ มตชน

นกวชาการกระแสหลกมองปฏรปการเมอง 2550

30 พฤศจกายน 2549 เสวนาปฏรปการเมองครงท 1 “โจทยการปฏรปการเมอง”

สานกขาวประชาไทhttp://www.prachatai.com

นศ. ฉะ หวขบวนภาคประชาชนดแตวพากษนกการเมองแตหนการตรวจสอบ

1 ธนวาคม 2549 เสวนาปฏรปการเมองครงท 1 “โจทยการปฏรปการเมอง”

โจทยปฏรปการเมอง การเมองไทยยงไมบรรลโจทยเดม

25 ธนวาคม 2549 เสวนาปฏรปการเมองครงท 2 “ระบบเลอกตง 2550”

หนงสอพมพ มตชน ระดมกนปฏรปการเมอง 26 ธนวาคม 2549 เสวนาปฏรปการเมองครงท

2 “ระบบเลอกตง 2550” สถาบนขาวอศรา สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย

http://politic.tjanews.org

พรรคใหญ หนน“ระบบเลอกตง”ยนพนรฐธรรมนญป 2540

27 ธนวาคม 2549 เสวนาปฏรปการเมองครงท 2 “ระบบเลอกตง 2550”

สถาบนขาวอศรา สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย http://politic.tjanews.org

มองไปขางหนา : ระบบเลอกตงใหม “เราตองการฝายนตบญญตทเปนอสระหรอรฐบาลทเขมแขง?”

24 มกราคม 2550 บนทกเสยงการเสวนาปฏรปการเมองครงท 3 “องคกรอสระ”

เวบไซตสมมนา คณะเศรษฐศาตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

เสวนาปฏรปการเมองครงท 3

http://www.econ.tu.ac.th/seminar “องคกรอสระ” 25 มกราคม 2550 เสวนาปฏรปการเมองครงท

3 “องคกรอสระ” หนงสอพมพ โพสตทเดย

ดงองคกรอสระมาอยในพ.ร.บ. ทาลสตหาบคลากร

25 มกราคม 2550 เสวนาปฏรปการเมองครงท 3 “องคกรอสระ”

ขอเสนอปฏรปองคกรอสระ: เขยนทมาและอานาจหนาทใหชดในรฐธรรมนญ

25 มกราคม 2550 เสวนาปฏรปการเมองครงท 3 “องคกรอสระ”

ชวนฟง ‘วรเจตน ภาครตน’ ชดๆ อกรอบเรอง ‘องคกรอสระ’

วน เดอน ป กจกรรม ชองทางการเผยแพร หวขอ

เสวนาปฏรปการเมองครงท 4

29 มกราคม 2550 บนทกเสยงเสวนาปฏรปการเมองครงท 4

“http://www.econ.tu.ac.th/seminar

“เศรษฐกจการเมองทองถน 2550”

เศรษฐกจการเมองทองถน 2550”

30 มกราคม 2550 เสวนาปฏรปการเมองครงท 4 “เศรษฐกจการเมองทองถน 2550”

นกเศรษฐศาสตรสานกทาพระจนทรวพากษการกระจายอานาจทองถน “ยงแกยงถอยหลง”

26 กมภาพนธ 2550 ประชมสมมนารบฟงความคดเหนจากประชาชนครงท 3 วนท 25 กมภาพนธ 2550 จงหวดสงขลา

เอนจโอแนะใช ‘ธรรมนญเฉพาะถน’ แกปญหาชมชน

26 เสวนาปฏรปการเมองครงท 5

กมภาพนธ 2550 บนทกเสยงเสวนาปฏรปการเมองครงท 5

“http://www.econ.tu.ac.th/seminar

“กระบวนการยตธรรม 2550” วาดวยการปฏรปกระบวนการยตธรรมไทย

กระบวนการยตธรรม 2550” วาดวยการปฏรปกระบวนการยตธรรมไทย

27 กมภาพนธ 2550 เสวนาปฏรปการเมองครงท 5 “กระบวนการยตธรรม 2550” วาดวยการปฏรปกระบวนการยตธรรมไทย

เมยงมองกระบวนยตธรรมไทยชวงปฏรป เกยรวาง ไมไดมแคตารวจ

11 มถนายน 2550 บนทกเสยงการเสวนาเพอนาเสนอผลการวจย “ขอเสนอวาดวยการปฏรปการเมอง”

http://www.econ.tu.ac.th/seminar

เสวนา “ขอเสนอวาดวยการปฏรปการเมอง”

12 มถนายน 2550 นาเสนอผลการวจย ในเสวนาปฏรปการเมองครงท 6 “ขอเสนอในการปฏรปการเมอง”

นกวชาการแนะยงไมสายสาหรบการปฏรปการเมอง

12 สานกขาวชาวบาน

http://www.thaipeoplepress.com

4 มถนายน 2550 นาเสนอผลการวจย ในเสวนาปฏรปการเมองครงท 6 “ขอเสนอในการปฏรปการเมอง”

ปมการเมองทสงคมตอง เรงปฏรป : ตอนท 1 ขอ เสนอวาดวยระบบเลอกตงและสถาบนการเมอง

สานกขาวชาวบาน 13 มถนายน 2550 นาเสนอผลการวจย ในเสวนาปฏรปการเมองครงท 6 “ขอเสนอในการปฏรปการเมอง”

4 http://www.thaipeoplepress.com

ปมการเมองทสงคมตองเรงปฏรป : ตอนท 2 ขอเสนอวาดวยองคกรอสระและศาลรฐธรรมนญ

14 มถนายน 2550 นาเสนอผลการวจย ใน สานกขาวชาวบาน 4 ปมการเมองทสงคม

สานกขาวชาวบาน 15 มถนายน 2550 นาเสนอผลการวจย ในเสวนาปฏรปการเมองครงท 6 “ขอเสนอในการปฏรปการเมอง”

4 ปมการเมองทสงคมตองเรงปฏรป: ตอนท 4 มาตรการหนนเสรมการปฏรปการเมอง

ตารางท ผ.2 บทความและบทสมภาษณ

2 กนยายน 2549 บทความแนะนาโครงการ“การสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง”

http://www.onopen.com

Reforming Thailand ทมวจย ‘การสรางองค

ความรเพอการปฏรปการเมอง’ สนบสนนโดย สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

14 กนยายน 2549 บทสมภาษณนกวจย http://www.onopen.com

(ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย)

เปดใจหวหนาทม Reforming Thailand: สมเกยรต ตงกจวานชย

หนงสอพมพประชาชาตธรกจ 18 กนยายน 2549 บทความแนะนาโครงการการสรางองคความรเพอการปฏรปการเมอง

คอลมน มองซายมองขวา

โดย อ. ปกปอง จนวทย

สราง "องคความร" เพอปฏรปการเมอง

2 ตลาคม 2549 บทสมภาษณนกวจย http://www.onopen.com Reforming Thailand กบ วรเจตน ภาครตน: ถาคดวาการปฏรปสงคมทาไดโดยนกกฎหมายมหาชนเพยงอยางเดยว แคเรมตนกผดแลว”

( รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน)

13 ตลาคม 2549 บทสมภาษณผนาทางความคด สมภาษณโดยคณะผวจย

http://www.onopen.com Reforming Thailand

กบ

ชยวฒน สถาอานนท และ เกษยร เตชะพระ

24 ตลาคม 2549 บทความของนกวจย http://www.onopen.com

โดย ผศ. สรพรรณ นกสวน พรรคการเมองและตวแบบพรรคการเมองไทย

3 มกราคม 2550 บทสมภาษณนกวจย หนงสอพมพไทยโพสต “( รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน)

วรเจตน ภาครตน” รฐธรรมนญถอยหลง

มนาคม 2550 30 บทสมภาษณนกวจย หนงสอพมพ ไทยรฐ (รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน)

นายกฯ สนใจรฐธรรมนญเสรจเมอไหร

30 มนาคม 2550 บทสมภาษณนกวจย หนงสอพมพแนวหนา ( รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน)

ชง รธน. อมกองทพ-โยกยายผานมตสภากลาโหม ปดชองลวงลกโผทหาร

30 มนาคม 2550 บทสมภาษณนกวจย ศนยขาวแปซฟค (รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน) อางจาก

http://parcy.parliament.go.th/news

นกวชาการระบรางแรกของรฐธรรมนญฉบบใหมยงมขอบกพรอง

11 เมษายน 2550 บทสมภาษณนกวจย หนงสอพมพประชาชาตธรกจ (รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน)

ถกรฐธรรมนญ "หลายเรองอธบายทางวชาการไมได"

30 เมษายน 2550 บทความของนกวจย หนงสอพมพประชาชาตธรกจ โดย อ. ปกปอง จนวทย คอลมน มองซายมองขวา

การเมองภาคประชาชน ในรฐธรรมนญ (1)

7 พฤษภาคม 2550 บทความของนกวจย หนงสอพมพประชาชาตธรกจ คอลมน มองซายมองขวา โดย อ. ปกปอง จนวทย

การเมองภาคประชาชน ในรฐธรรมนญ (2)

7 พฤษภาคม 2550 บทสมภาษณนกวจย หนงสอพมพมตชน “(รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน)

วรเจตน ภาครตน" อาสา "ถอดนงราน" รธน.ฉบบอามาตยาธปไตย

3 มถนายน 2550 บทสมภาษณนกวจย หนงสอพมพไทยโพสต ( รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน)

ประกาศคณะรฐประหาร ในรปคาวนจฉย

2 มถนายน 2550 บทสมภาษณนกวจย สถานโทรทศนทไอทว (รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน) อางจาก สานกขาวประชาไท

www.prachatai.com

วรเจตน ยากฎหมาย ยอนหลงตดสทธเลอกตงทาไมได

25 มถนายน 2550 บทความของนกวจย หนงสอพมพประชาชาตธรกจ โดย อ. ปกปอง จนวทย คอลมน มองซายมองขวา

ขอเสนอวาดวยการปฏรประบบเลอกตง ส.ส.

ตารางท ผ.3 วทยากรเผยแพรความร วน เดอน ป กจกรรม ชองทางการเผยแพร หวขอ

5 มกราคม 2550 วทยากรเผยแพรความร รวมเสวนา “รางรฐธรรมมนญใหม ใครไดประโยชน?” จดโดยสมชชาคนจนรวมกบภาควชาการปกครอง คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผศ. สรพรรณ นกสวน) (รางรฐธรรมมนญใหม ใครไดประโยชน?

15 กมภาพนธ 2550 วทยากรเผยแพรความร บรรยาย “การออกเสยงประชามตครงแรกของไทย” จดโดยคณะกรรมการการเลอกตง ทโรงแรมพรนซ พาเลซ

(ผศ. สรพรรณ นกสวน) การออกเสยงประชามตครงแรกของไทย

“7 มนาคม 2550 วทยากรเผยแพรความร รวมเสวนา “วกฤตกฎหมายไทย หลงรฐประหาร 19 กนยา” (รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน)

จดโดยคณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทโรงแรมโนโวเทล

วกฤตกฎหมายไทย หลงรฐประหาร 19 กนยา”

28 เมษายน 2550 วทยากรเผยแพรความร รวมเสวนา “ชาแหละรางรฐธรรมนญ เดนหนาหรอถอยหลง ?” จดโดยสถาบนวจยสงคมและเศรษฐกจ มหาวทยาลยธรกจบณฑตย รวมกบหนงสอพมพมตชน ทมหาวทยาลยธรกจบณฑตย

(ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย) ชาแหละรางรฐธรรมนญ เดนหนาหรอถอยหลง?

ถอยหลง?

บรรยายเรอง “วพากษรฐธรรมนญ” แกนกศกษาหลกสตรผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง (บ.ย.ส.) รนท 11 ทกระทรวงยตธรรม

4 พฤษภาคม 2550 วทยากรเผยแพรความร (รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน)

วพากษรฐธรรมนญป 2550

20 พฤษภาคม 2550 วทยากรเผยแพรความร รวมเสวนารบฟงความคดเหนประชาชน “ รางรฐธรรมนญของประชาชน” จดโดยคณะประสานการมสวนรวมและการประชามต

(ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย)

สภารางรฐธรรมนญ ทโรงแรมเจรญ โฮเตล จงหวดอดรธาน ถายทอดทางโทรทศนชอง 11

รางรฐธรรมนญของประชาชน

31 พฤษภาคม 2550 วทยากรเผยแพรความร บรรยาย “ทศทาง ปญหา อปสรรค ในการทาประชามต” จดโดยคณะกรรมการการเลอกตง

(ผศ. สรพรรณ นกสวน)

ทโรงแรมแอมบาสเดอร สขมวท

ทศทาง ปญหา อปสรรค ในการทาประชามต

2 มถนายน 2550 วทยากรเผยแพรความร (รศ.ดร. วรเจตน ภาครตน)

บรรยายในการอบรมหลกสตร “ความรทางการเมอง เศรษฐกจและกฎหมายสาหรบสอมวลชน รนท 1” จดโดยสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย และสถาบนพระปกเกลา ทสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย

องคกรตามรฐธรรมนญ

บทที่ 1 บทนำtdri.or.th/wp-content/uploads/2012/09/s48.pdf ·...

Documents

tweet revue s48

h40-s48, s60, s72 - befco.com

การวิเคราะห์รายอุตสาหกรรม:...

สื่อดิจิตัล...

ความขดัแย้งปัญหาที่ดินป่า...

agenda s48

สิทธิและภาระความร...

เคราะห์กฎหมายและ...

หลักเกณฑ...

รายงาน - tdri.or.th · 1 ในปี พ.ศ....

nrc seminar#4 v2 - tdri.or.th ·...

可住地割合と都市計画区域資料－5s13 s25 s35...

snack s48-2015

ผลกระทบของ aec ต่อ...

สัญญาเลขที่ nec-bp 4/2546 - .::...

สัญญาเลขที่ rdg 5430002 ·...

s48 revue de presse kylia - semaine du 20 au 26 novembre...

pengurusan pembangunan perkhidmatan - pnm.gov.my...

เมนูคอร...

wrong - tdri.or.th · ฉบับที่่ 165...