บทเรียนส าเร็จรูป · 3. น...

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 1

บทเรยนส าเรจรป ชด การเคลอนทของสงมชวต

รายวชาชววทยา 2 รหสวชา ว30242 ชนมธยมศกษาปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว

โดย

นายเทดศกด จตรปรดา ต าแหนงคร วทยฐาครนะช านาญการ

โรงเรยนบงคลานคร อ าเภอบงคลา จงหวดบงกาฬ ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 21

กระทรวงศกษาธการ

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 2

บทเรยนส าเรจรป เลม 1 เรอง การเคลอนทของสงมชวตเซลลเดยว ส าหรบชนมธยมศกษาปท 5 จดท าขนเพอใหนกเรยนไดฝกฝนการใชกระบวนการทางวทยาศาสตรในการสบหาความร การแกปญหา โดยใหสามารถสอสาร ตดสนใจ และน าความรไปใชในชวตประจ าวน ตลอดจนมจตวทยาศาสตร คณธรรมและคานยมทถกตองเหมาะสม

บทเรยนส าเรจรป เลม 1 เรอง การเคลอนทของสงมชวตเซลลเดยว ผสอนไดจดท าขนเพอประกอบการเรยนรวชา ชววทยา 2 (ว30242) กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 5 เพอเปนคมอใหนกเรยนได พฒนาตนเองทงดานความร กระบวนการคด ทงในและนอกหองเรยน เนนใหนกเรยนไดพฒนาตนเอง ตามศกยภาพของแตละบคคล ใหมความร สามารถน าไปประยกตใชในชวตประจ าวนได

บทเรยนส าเรจรปนจดท าขน จากสภาพปญหา ทพบจาก การจดกจกรรม การเรยน รทนกเรยนม เวลา ในการ ท ากจกรรมนอย ท าใหนกเรยน ขาดการฝกฝน ใหเกดความรความช านาญ สง ผลใหผลสมฤทธทาง การเรยนต า จงได จดท า และ พฒนานวตกรรม ในรปแบบของบทเรยนส าเรจรปซงประกอบไปดวยค าแนะน า การใชบทเรยนส าเรจรป สาระการเรยนร แบบทดสอบกอนเรยน และ หลงเรยน กรอบเนอหาพรอมค าถาม ท าใหนกเรยนมโอกาสศกษาบทเรยนดวยตนเองไดทงในเวลาและนอกเวลาเรยน

ขอขอบพระคณ ทานผอ านวยการโรงเรยน บงคลานคร ทานรอง ผอ านวยการ และคณะครกลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ทกทาน ทกรณา ใหค าปรกษา ค าแนะน าและใหก าลงใจอยางดยงในการ สรางบทเรยนส าเรจรปน จงขอขอบคณมา ณ โอกาสนและหวงเปนอยางยงวาจะเปนประโยชนตอคณะครและนกเรยนในการจ ดกจกรรมการเรยนรตอไป

เทดศกด จตรปรดา

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร โรงเรยนบงคลานคร

ค าน า

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 3

เรอง

หนา

ค าน า สารบญ ค าแนะน าส าหรบคร............................................................. 4 ค าแนะน าส าหรบนกเรยน.......................................... ........... 5 สาระส าคญ................................. .......................................... 6 มาตรฐานการเรยนรและตวชวด............................................ 6 จดประสงคการเรยนร............................................................. 7 แบบทดสอบกอนเรยน............................................................ 8 กรอบเนอหาท 1..................................................................... 11 กรอบเนอหาท 2..................................................................... 14 กรอบเนอหาท 3..................................................................... 16 กรอบเนอหาท 4..................................................................... 18 กรอบเนอหาท 5..................................................................... 20 แบบทดสอบหลงเรยน............................................................ 22 บรรณานกรม................................. ...................................... . 25

สารบญ

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 4

บทเรยนส าเรจรป เลม 1 เรอง การเคลอนทของสงมชวตเซลลเดยว ส าหรบชนมธยมศกษาปท 5 เลมน ใหครปฏบต ดงน

1. บทเรยนส าเรจรปเลมน เปนบทเรยนส าเรจรปทใชเรยนรดวยความสามารถของตนเอง

2. ใหนกเรยนยมเรยน และศกษาดวยตนเอง

3. ครเปนผใหค าแนะน า ชวยเหลอ ชแนะ และสนบสนนนกเรยนใน การคนควา แสวงหาความร เพอน านกเรยนไปสความเปนผมความสามารถสรางองคความรดวยตนเอง โดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคล และวธการเรยนรของนกเรยนทแตกตางกน

ค าแนะน าส าหรบคร

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 5

1. อานจดประสงคการเรยนรใหเขาใจ

2. ตอบแบบทดสอบกอนเรยน (Pre-test) ตามความเขาใจของนกเรยนเองไปกอน

3. บทเรยนนเสนอเนอหาเปนสวนยอยๆเรยกวา “กรอบ” ตอเนองกนไป

4. บางกรอบจะมแบบทดสอบใหนกเรยนไดทดลองท า

5. ถาตอบค าถามไดถกตองแสดงวานกเรยนเขาใจดแลวใหศกษาเนอหาในกรอบตอไปได

6. แตถาเมอใดนกเรยนตอบค าถามไมถกตองขอใหนกเรยนยอนกลบไปศกษาเนอหาใหเขาใจแลวตอบค าถามอกครงจนตอบถกตอง

7. อยาอานขามกรอบเพราะเนอหาจะไมตอเนองกน

8. ตอบแบบทดสอบหลงเรยน (Post-test)

9. หากนกเรยนตอบไมถกตองเปนสวนมากนกเรยนควรทบทวนบทเรยนทงหมดอกครงหนงเพอประโยชนตอตวนกเรยนเอง

10. ถานกเรยนเขาใจค าชแจงในการศกษาบทเรยนส าเรจรปนแลวสามารถเรมศกษาบทเรยนส าเรจรปไดเลย

ศกษาค าแนะน าส าหรบนกเรยนในสวนน แลวปฏบตตามนะครบ

ค าแนะน าส าหรบนกเรยน

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 6

สงมชวตมการเคลอนท และ เคลอนทแตกตางกน โดยอาศยโครงสรางทชวยในการเคลอนททแตกตางกน เชน สงมชวตเซลลเดยวอาศยโครงรางค าจนของเซลล (Cytoskeleton) ชวยในการเคลอนท สวนคนและสตวมกระดกสนหลงเคลอนทโดยอาศยการท างานรวมกนของโครงกระดก กลามเนอ และขอตอ

ว 1.1 ม.4-6/1 ทดลองและอธบายการรกษาดลยภาพของเซลลของสงมชวต ว 8.1 ม.4-6/1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหา ความร การแกปญหา รวาปรากฎการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบท แนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบไดภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลา นน ๆ เขาใจวาวทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธ กน

1. อธบายความหมายและองคประกอบ และความส าคญของโครงสรางและการเคลอนทของสงมชวตเซลลเดยวได 2. เขยนสรปหนาท และโครงโครงสรางและการเคลอนทของสงมชวตเซลลเดยวได

สาระส าคญ

มาตรฐานการเรยนร

ผลการเรยนรทคาดหวง

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 7

1. อธบายความหมายและองคประกอบ และความส าคญของโครงสรางและ การเคลอนทของสงมชวตเซลลเดยวไดถกตอง (K) 2. เขยนสรปโครงสรางและการเคลอนทของสงมชวตเซลลเดยวไดถกตอง (K) 3. น าความรเรองการเคลอนทของสตวไมมกระดกสนหลงไปใชประโยชนใน ชวตประจ าวนได (P) 4. ตระหนกถงความส าคญของโครงสรางและการเคลอนทของสงมชวตเซลล เดยว (A)

To acquire knowledge, one must study; but to acquire wisdom, one must observe. (Marilyn Vos Savant) จะไดความร ตองเรยนแตจะไดสตปญญา ตองสงเกต (มารลน วอส ซาวองต)

จดประสงคการเรยนร

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 8

ค าชแจง ใหนกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยนกอนศกษาและท ากจกรรมในกรอบตอไป 1. โครงสรางทอะมบาใชในการเคลอนทคออะไร 1. แฟลเจลลม 2. เทาเทยมหรอซโดโพเดยม 3. ซเลย 4. ไมโครทบล

2. โครงสรางในขอใดทไมเกยวของกบการเคลอนทของอะมบา

1. ไซโทพลาซม 2. การแยกตวและการรวมตวของโปรตนแอกทน 3. นวเคลยส 4. ไซโทสเกเลตอน (cytoskeleton )

3. ขอใดเรยง ล าดบกลไกการเกดการเคลอนทของอะมบาไดถกตอง ถาก าหนดให 1 = การยนเยอหมเซลลออกไป 2 = การเปลยนไซโทพลาซมจากโซลเปนเจล และจากเจลเปนโซล 3 = การแยกตวและรวมตวของโปรตนแอกทน 4 = การไหลของเอนโดพลาซมออกไปดานนอก

1. 1 / 2 / 3 /4 2. 2 / 1 / 3 / 4 3. 4 / 3 / 2 / 1 4. 3 / 1 / 2 / 4

4. พารามเซยมใชโครงสรางใดในการเคลอนท

1. ไมโครฟลาเมนต 2. เทาเทยม 3. แฟลเจลลม 4. ซเลย

5. ชอใดตอไปนท ไมไดเปนสวนประกอบ อยในโครงสรางทใชในการเคลอนทของพารามเซยม

1.ไมโครทบล 2. ไมโครฟลาเมนต 3. ไดนนอารม 4. เบซลบอด

แบบทดสอบกอนเรยน

ท าแบบทดสอบกอนเรยนกอนนะครบ

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 9

6. โครงสรางทมลกษณะเปนทอกลวงยาวและจบกนเปนกลมๆละ 2 หรอ 3 ทอเกดเปนรหส 9+0 และ 9+2 โครงสรางนนคออะไร

1. ไมโครทบล 2. ไคนโทโซม 3. ไดนนอารม 4. เบซลบอด

7. โครงสรางใดของพารามเซยมทท าใหสวนของหางโบกสะบดทเปรยบเหมอนเครองยนตของ เรอทท าใหใบพดเรอหมนแลวเรอเคลอนทได 1. ไมโครทบล 2. ไดนนอารม 3. เบซลบอด 4. ถกทกขอ 8. ยกลนาใชโครงสรางใดในการเคลอนท

1. ซเลย 2. แฟลเจลลม 3. ไมโครทบล 4. เทาเทยม 9. โครงสรางทใชในการเคลอนทของยกลนาและพารามเซยมจะมองคประกอบภายใน เหมอนกนแตมลกษณะภายนอก ตางกนคอ

1. ขนาดความยาวและจ านวนเสน 2. ขนาดของเสนผาศนยกลาง 3. จ านวนเสน 4. ขนาดความยาว 10. การเปลยนไปเปลยนมาของ Sol กบ Gel เปนการท าใหเกดการเคลอนทของโพรโทซวชนดใด

1. ยกลนา 2. พลาสโมเดยม 3. พารามเซยม 4. อะมบา

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 10

ตองตงใจศกษาเรยนร เพอจะไดมความรความเขาใจ

ในเนอหาสาระนะครบ

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน

ขอท ตวเลอกทถก 1. 3 2. 2 3. 3 4. 1 5. 2 6. 1 7. 4 8. 2 9. 1 10. 4

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 11

สงมชวตมการเคลอนทแตกตางกน โดยอาศยโครงสรางทชวยในการเคลอนไหวทแตกตางกน เชน สงมชวตเซลลเดยวอาศยโครงรางค าจนของเซลล (Cytoskeleton) ชวยในการเคลอนท สวนคนและสตวมกระดกสนหลงเคลอนทโดยอาศยการท างานรวมกนของโครงกระดก กลามเนอ และขอตอ

กรอบเนอหาท 1

นองคงจ าไดวาภายในไซโทพลาสซม มไซโทสเกเลตอน ท าหนาทเปนทงโครงรางค าจนใหเซลลคงรปอยไดและท าใหเกดการเคลอนไหวภายในเซลล

สตวซงอาศยอยในสภาพแวดลอมทแตกตางกน มโครงสรางทเหมาะสมตอ การเคลอนทในสภาพแวดลอมทแตกตางกนอยางไร นกเรยนจะไดศกษาจากบทเรยนตอไปน

1. การเคลอนทของสงมชวตเซลลเดยว โพรทสต (protist) เปนสงมชวตขนาดเลกอยในอาณาจกร

โพรทสตา (Protista Kingdom) มทงพวกทเปนเซลลเดยวและหลายเซลล พวกโพรทสตหลายเซลล ไมมระบบเนอเยอและระบบโครงกระดกจงมการเคลอนไหวแตกตางกน

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 12

ภาพท 1 การเคลอนทของอะมบา (ลกศรแสดงทศทางการไหลของไซโทพลาซม)

มาศกษากนนะครบวาโครงรางค าจนนชวยในการเคลอนทของสงมชวตเซลลเดยวไดอยางไร

1.1 การเคลอนทโดยอาศยการไหลของไซโทพลาซม ไซโทพลาซม (Cytoplasm) หมายถง สวนของโพรโทพลาซมภายในเซลลทงหมดการเคลอน ทโดยใชไซโทพลาซมนจะเคลอน ทโดยการยดสวนของไซโทพลาซมออกจากเซลล เชน การเคลอนทของราเมอก อะมบา เปนตน การเคลอนทของอะมบา ซงเปนโพรทสตทอาศย การไหลของไซโทพลาซมทแบงออกเปน 2 สวน คอ เอกโทพลาซม(ectoplasm) เปนไซโทพลาซมชนนอก มลกษณะเปนสารกงแขงกงเหลว เรยกวา เจล (gel) และ เอนโดพลาซม (endoplasm) เปนไซโทพลาซมชนในมลกษณะคอนขางเหลวกวาเรยกวา โซล (sol)

ภายในไซโทพลาซมมไมโครฟลาเมนต (microfilament) เปนเสนใยโปรตน แอกทนและไมโอซน เปนโครงสรางทท าใหเอนโดพลาซมไหลไป- มาภายในเซลลได และดนเยอหมเซลล ใหโปงออกมาเปน ขาเทยม (pseudopodium) ท าใหอะมบาเคลอนไหวได เรยกวา การเคลอนไหวแบบอะมบา (amoeboid movement)

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 13

ภาพท 2 แสดงจ านวนขาเทยมของอะมบา เกดจากการไหลของไซโทพลาซม

ภาพท 3 การเคลอนทของอะมบา ค าถามกรอบท 1

1. โครงสรางทอะมบาใชในการเคลอนทคออะไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. การเปลยนไปเปลยนมาของ Sol กบ Gel เปนการท าใหเกดการเคลอนทของโพรโทซวชนดใด ……………………………………………………………………………………………………………………………………...

ดภาพแสดงจ านวนขาเทยมของอะมบา กนนะครบ

ตรวจตามเฉลยค าถามกรอบท1

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 14

กรอบเนอหาท 2

มาศกษาไซโทสเกเลตอน

(Cytoskeleton) ในภาพ 4วาประกอบดวยอะไร

เฉลยค าถามกรอบท 1 1. เทาเทยมหรอไซโดโพเดยม 2. อะมบา

ภาพท 4 แสดงโครงสรางไซโทสเกเลตอน

1. ไมโครทบล (Microtubule) เปนทอตรงและกลวงประกอบดวย tubulin protein ชนด alpha-tubulin และ Bata-tubulin ขนาดเสนผาศนยกลาง 25 nm 2. ไมโครฟลาเมนท (Microfilament) เปนเสนใยทบ 2 สายพนกนเปนเกลยว ประกอบดวย Actin Protein 3. ประกอบดวยมดของหนวยยอยโปรตนทพนกนเปนเกลยว ขนาดเสนผาศนยกลาง 6-12 nm ประกอบดวยโปรตนหลายชนด แลวแตชนดของเซลล เชน keratin

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 15

ภาพท 5 ภาพเปรยบเทยบ ไซโทสเกเลตอนทง 4 ชนด

1. ท าใหเอนโดพลาสซมไหลไปในทศทางทอะมบาจะเคลอนทแลวปรบสภาพเปนเอกโทพลาสซม 2. สวนเอกโทพลาสซมทอยดานทายจะกลายเปน เอนโดพลาซม เปนของเหลวไหลมาแทนทเอนโดพลาสซมทเคลอนไป

การเกดเทาเทยม เกดจากการแยกตวและรวมตวของโปรตนแอกทนใน ไมโครฟลาเมนทมผลตอการเปลยนแปลงของไซโทรพลาซม ดงน

ภาพท 6 แสดงการไหลของไซโทรพลาซมของอะมบา

ไซโทสเกเลตอน (Cytoskeleton) ประกอบดวย

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 16

ภาพท 7 ก. การเคลอนทไปขางหนาของยกลนา ข. การพดโบกของซเลยของพารามเซยม (ลกศร แสดงทศทางการเคลอนท หมายเลข แสดงล าดบของการพดโบกของแฟลกเจลลม)

กรอบเนอหาท 3

มาตอบค าถามกรอบท 2 กนดกวาครบ การรวมตวและแยกตวของสงใดทท าใหไซโทพลาสซมเปลยนจากเจลเปนโซล และเปลยนจากโซลเปนเจล

เฉลย: โปรตนแอกทน

เกงมากครบ ศกษาเนอหาตอไป

สงมชวตเซลลเดยวบางชนด ใชแฟลเจลลมหรอซเลยในการเคลอนท นกเรยนสามารถศกษาการเคลอนทของโครงสรางดงกลาวไดจากภาพ 7

พอจะเขาใจกนแลวใชไหม? แตยงมเนอหาอกนะครบ

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 17

ภาพท 8 แสดงแฟลเจลลมและโครงสรางภายในของยกลนา

แฟลกเจลลม มลกษณะเปนเสนยาวและมจ านวนเพยง 1 หรอ 2 เสนเทานน แตบางชนดอาจจะมจ านวนมากได สวนซเลยมลกษณะเปนขนเลกๆสนๆ และมกมจ านวนมาก แฟลกเจลลมจะยาวกวาซเลยถง 20 เทา ในสตวชนสงกมซเลย แตมกจะเปนเซลลทเยอบของระบบหายใจ ทอน าไข ฯลฯ โดยชวยโบกพดใหสารบางอยางเคลอนทไปได

1) แฟลกเจลลม (flagellum) มลกษณะเปนเสนยาว ๆ คลายหนวดยาวกวา ซเลย แฟลเจลลมเปนโครงสรางทพบในสงมชวตเซลลเดยวบางชนด เชน ยกลนา (euglena) วอลวอกซ (volvox) เปนตน

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 18

ภาพท 9 แสดงซเลยและโครงสรางภายในของพารามเซยม

1. ยกลนาใชโครงสรางใดในการเคลอนท 2. Flagella นอกจากจะพบในพวกยกลนาแลวยงพบไดในเซลลชนดใด

ค าถามกรอบท 3 มาตอบกนเลย!

กรอบเนอหาท 4 เฉลย 1.แฟลเจลลม 2. วอลวอกซ (volvox)

ศกษาเนอหากนตอนะครบ

2) ซเลย (cilia) มลกษณะเปนเสนเลก ๆ ยนยาวออกจากเซลลของพช หรอ สตวเซลลเดยว หรอเซลลสบพนธ ใชโบกพดเพอใหเกดการเคลอนทภายในน าหรอของเหลว พบในพารามเซยม (paramecium) พลานาเรย (planaria) เปนตน

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 19

ค าถามกรอบท 4 จงเปรยบเทยบลกษณะของแฟลเจลลมและซเลย

ศกษากรอบท 5 ตอเลยนะครบ

พารามเซยมเคลอนทโดยการโบกพดของซเลยไปทางดานหลง ท าใหตวของพารามเซยมเคลอนทไปขางหนา จากการโบกพดของซเลยท าใหตวของพารามเซยมหมนไปดวย เนองจากไมมอวยวะคอยปรบสมดล และเนองจากซเลยทรองปากซงมจ านวนมากกวาโบกพดแรงกวาบรเวณอนจงท าใหหมน แบคทเรย ยกลนา พารามเซยม ไมมกลามเนอแตอาศยโครงสรางทเรยกวา ซเลย (cilia) หรอ แฟลเจลลม (flagellum) ชวยในการเคลอนท

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 20

จากการศกษาภาคตดขวางของแฟลกเจลลมและซเลยภายไดกลองจลทรรศนอเลกตรอนพบวา

โครงสรางดงกลาวค าจนดวยไมโครทบล เรยงตวเปนวง 9 กลมๆ ละ 2 หลอด ตรงแกนกลางม 2 หลอด ไมโครทบลดงกลาวถกลอมรอบดวยเยอหม ระหวางไมโครทบลทเรยงเปนวง จะมโปรตนทเรยกวา ไดนน(dynein) เปนเสมอนแขนทเกาะกบไมโครทบล เรยกวา ไดนอารม (dynein arm) ท าใหแฟลกจลลมหรอซเลย โคงงอและสามารถพดโบกได ดงภาพท10

ภาพท 10 ภาพโครงสรางลกษณะภาคตดขวางของไมโครทบล

เฉลยค าถามกรอบท 4 ทงซเลยและแฟลเจลลมตางกมเบซลบอดเปนสวนประกอบอยดวย

กรอบเนอหาท 5

เกงมากครบ! ใหศกษากรอบท 5 ตอไปเลยครบ

คดวานาจะงง..ใชมย

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 21

ภาพท 11 ก. ภาพถายจากลองจลทรรศนอเลกตรอนแสดงซเลยตดตามยาว ข. ภาพถายและภาพวาดลกษณะการตดขวางของซเลย

เพอความเขาใจมากขน ขอใหดภาพเพมเตม ดมยครบ....OK!

ค าถามกรอบท 5 1. ไมโครทบลคออะไร 2. อะไรทท าใหแฟลกเจลลมหรอซเลยเคลอน ไหวได

บรเวณโคนของแฟลกเจลลมและซเลยยงยดกบโครงสรางภายในเซลลทเรยกวา เบซลบอด (basal body) หรอ ไคนโทโซม (kinetosome) จากการทดลองพบวา ถาตดเอาเบซลบอดออกจะมผลท าใหแฟลกเจลลมหรอซเลยเสนนนไมสามารถเคลอนไหวได

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 22

ค าชแจง ใหนกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยนกอนศกษาและท ากจกรรมในกรอบตอไป 1. พารามเซยมใชโครงสรางใดในการเคลอนท

1. ไมโครฟลาเมนต 2. เทาเทยม 3. แฟลกเจลลม 4. ซเลย 2. ยกลนาใชโครงสรางใดในการเคลอนท

1. ซเลย 2. แฟลกเจลลม 3. ไมโครทบล 4. เทาเทยม

3. ชอใดตอไปนท ไมไดเปนสวนประกอบ อยในโครงสรางทใชในการเคลอนทของพารามเซยม

1.ไมโครทบล 2. ไมโครฟลาเมนต 3. ไดนนอารม 4. เบซลบอด

4. โครงสรางทอะมบาใชในการเคลอนทคออะไร 1. แฟลกเจลลม 2. เทาเทยมหรอซโดโพเดยม 3. ซเลย 4. ไมโครทบล

5. ขอใดเรยง ล าดบกลไกการเกดการเคลอนทของอะมบาไดถกตอง ถาก าหนดให 1 = การยนเยอหมเซลลออกไป 2 = การเปลยนไซโทพลาซมจากโซลเปนเจล และจากเจลเปนโซล 3 = การแยกตวและรวมตวของโปรตนแอกทน 4 = การไหลของเอนโดพลาซมออกไปดานนอก

1. 1 / 2 / 3 /4 2. 2 / 1 / 3 / 4 3. 4 / 3 / 2 / 1 4. 3 / 1 / 2 / 4

เฉลยกรอบท 5 1. โครงสรางทค าจนแฟลกเจลลมหรอซเลย โดยเรยงเปนวง 9 กลมๆละ 2 หลอด ตรงแกนกลางม 2 หลอด มโปรตนทเรยกวาไดนนเปนเสมอนแขน เรยกวา ไดนนอารม 2. เบซลบอด

แบบทดสอบหลงเรยน

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 23

6. การเปลยนไปเปลยนมาของ Sol กบ Gel เปนการท าใหเกดการเคลอนทของโพรโทซว ชนดใด

1. ยกลนา 2. พลาสโมเดยม 3. พารามเซยม 4. อะมบา

7. โครงสรางใดของพารามเซยมทท าใหสวนของหางโบกสะบดทเปรยบเหมอนเครองยนตของ เรอทท าใหใบพดเรอหมนแลวเรอเคลอนทได 1. ไมโครทบล 2. ไดนนอารม 3. เบซลบอด 4. ถกทกขอ 8. โครงสรางในขอใดทไมเกยวของกบการเคลอนทของอะมบา

1. ไซโทพลาซม 2. การแยกตวและการรวมตวของโปรตนแอกทน 3. นวเคลยส 4. ไซโทสเกเลตอน ( cytoskeleton )

9. โครงสรางทใชในการเคลอนทของยกลนาและพารามเซยมจะมองคประกอบภายใน เหมอนกนแตมลกษณะภายนอก ตางกนคอ

1. ขนาดความยาวและจ านวนเสน 2. ขนาดของเสนผาศนยกลาง 3. จ านวนเสน 4. ขนาดความยาว 10. โครงสรางทมลกษณะเปนทอกลวงยาวและจบกนเปนกลมๆละ 2 หรอ 3 ทอเกดเปนรหส 9+0 และ 9+2 โครงสรางนนคออะไร

1. ไมโครทบล 2. ไคนโทโซม 3. ไดนนอารม 4. เบซลบอด

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 24

เกงมากเลยครบ ปรบมอดงๆ ใหเลย

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

ขอท ตวเลอกทถก 1. 1 2. 2 3. 2 4. 3 5. 3 6. 4 7. 4 8. 2 9. 1 10. 1

บทเรยนส ำเรจรป ชดกำรเคลอนทของสงมชวต

วชำชววทยำ ว30242 ชนมธยมศกษำปท 5

เลม 1 เรองสงมชวตเซลลเดยว โดย นำยเทดศกด จตรปรดำ โรงเรยนบงคลำนคร สพม.21 25

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตร. กระทรวงศกษาธการ. (2551). หนงสอเรยนสาระการเรยนร พนฐานและเพมเตม ชววทยา เลม 3 . พมพครงท 7. กรงเทพฯ : องคการคาของ สกสค. นนทนา ส าเภา. (2555). การเคลอนทของสงมชวต. เขาถงไดจาก http://www.nana- bio.com/e-learning/movement/move.html (วนทคนขอมล 10 มนาคม 2559) เฉลมชนม ศรจนทร. (2556). การเคลอนทของสงมชวต. เขาถงไดจาก http://movement-of- organisms.blogspot.com/ (วนทคนขอมล 10 มนาคม 2559) http://www.pibul.ac.th/vichakan/sciweb/Biology42042/Movement/fish.htm(วนทคนขอมล 10 มนาคม 2559) https://withidaporn.wordpress.com/102-2/(วนทคนขอมล 10 มนาคม 2559) http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=1&chap=5&page=t1-5-infodetail03.html (วนทคนขอมล 10 มนาคม 2559) http://www.scimath.org/components/com_community/templates/default/upload/uploadfile/79501(วนทคนขอมล 10 มนาคม 2559)

บรรณานกรม