bÖlÜm:4 bİleŞİkler

Bileşiklerin Genel ÖzellikleriBileşik FormülleriBileşiklerin İsimlendirilmesiDeğerlik BulmaBileşiklerin Sınıflandırılması

BÖLÜM:4BİLEŞİKLER

Farklı cins atomlardan oluşan saf maddelere bileşik denir.Bileşiğin en küçük birimi farklı atomlardan oluşan moleküller veya iyonlardır.Doğada; tuz, su, sabun, şeker, alkol gibi farklı cins atomlar içeren pek çok madde vardır.

BİLEŞİKLER

Saf maddelerdir.Yapıtaşı moleküldür.İki tip molekül vardır:

a. Element molekülü: Aynı cins atomların bir araya gelmesiyle oluşan moleküldür. H2, Cl2, Br2, N2, O2, O3 örnek olarak verilebilir.

b. Bileşik molekülü: Farklı cins atomların oluşturduğu moleküldür. CO2, SO3, CH4, N2O5 örnektir.

1.Bileşiklerin Özellikleri:

Formüllerle gösterilirler.Yapısında en az iki cins atom bulunur.CO2, SO3, , CH4 gibi.

Bileşiği oluşturan elementler arasında belirli atom ve kütle oranı bulunur.CO2 bileşiğinde 1 atom karbona karşı 2 atom oksijen birleşmiştir.Bileşiği oluşturan maddeler özelliklerini kaybederler.Bileşiklerin belirli erime ve kaynama noktaları vardır.

Belirli yoğunlukları vardır.H2O nun +4oC ve 1 atm basınç altında yoğunluğu 1 g/cm3 tür.Homojendirler.Kimyasal yollarla bileşenlerine ayrıştırılabilirler.NaCl(s) nın elektrolizinde katotta sodyum metali birikirken anotta klor gazı çıkışı gözlenir.

1. Kaba (basit) formül2. Molekül (gerçek) formülKaba formül: Bir bileşikteki elementlerin cinsini, atom

ve kütle oranını belirten formüldür.(CH2)n, (CH2O) n, (NO2) n gibi

Molekül formülü: Bir bileşikteki elementlerin cinsini, atomların gerçek sayısını, mol kütlesini belirten formüldür.C2H4,C6H12O6, N2O4 gibi

2.Bileşik Formülleri

1.Atom – 2. Atom İsimlendirme Örnek

Metal – Ametal Metal ismi + ametal ismi + ür eki

NaCl; Sodyum klorürBeS; Berilyum sülfür

Metal – Kök Metal + kök ismi NaOH; Sodyum hidroksit

Na2CO3; Sodyum karbonat

Kök – Kök Kök + kök ismi NH4NO3

(NH4) 3PO4; Amonyum fosfat

Kök – Ametal Kök + ametal ismi + ür

NH4Cl; Amonyum klorür

(NH4)2S; Amonyum sülfür

Ametal - Ametal 1.ametalin sayısı + 1.ametalin ismi +

2.ametalin sayısı + 2. ametalin ismi

CO; KarbonmonoksitCS2; Karbon di sülfür

3.Bileşiklerin İsimlendirilmesi

Değerlik bulunurken iki kural uygulanır.1. Bileşiklerdeki taneciklerin yükleri toplamı

sıfırdır.2. Köklerdeki taneciklerin yükleri toplamı

kökün yüküne eşittir.

4.Değerlik Bulma

KMnO4 deki Mn değerliğini bulmak için;

KMnO4 bileşik olduğu için toplam yük sıfıra eşitlenir.K 1A grubu elementi olduğundan (+1) ve oksijenin de -2 olduğu bilindiğinden

K+1MnxO4-2 şeklinde yazılarak +1+x+4(-

2)=0 x=+7 bulunur. Mn nin değerliği +7 dir.

Bileşikler 4 sınıfa ayrılır.1. Asit2. Baz3. Tuz4. Oksit

5.Bileşiklerin Sınıflandırılması

Özellikleri:Suda iyonlaşarak çözünürler.Suya H+ iyonu veren maddelerdir.Sulu çözeltileri elektrolittir.Turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevirirler.Tatları ekşidir.Bazlarla tepkimeye girerek tuz oluştururlar.

Asitler

a. Kuvvetli asitler: Suda % 100 e yakın iyonlaşan asitlere denir. En önemli kuvvetli asitler HCl, HBr, HNO3, H2SO4

b. Zayıf asitler: Suda çok az iyonlaşan asitlerdir. H2CO3, CH3COOH, HCN en önemlileridir.

Özellikleri:Suda iyonlaşarak çözünürler.Suya OH- iyonu veren maddelerdir.Sulu çözeltileri elektrolittir.Turnusol kağıdının rengini maviye çevirirler.Tatları acıdır.Asitlerle tepkimeye girerek tuz oluştururlar.

Bazlar

Kuvvetli bazlar: Suda %100 e yakın iyonlaşan bazlardır.  NaOH, KOH, Sr(OH)2, Ba(OH)2 

Zayıf bazlar: Suda çok az iyonlaşan bazlardır. NH3, Mg(OH)2, Na2CO3

Anyon ve katyon içeren, suda genelde çözünebilen, suda çözündüğünde veya sıvı hâlde elektriği iletip katı hâlde iletmeyen, oda şartlarında katı hâlde bulunan maddelerdir. Asit ve bazların nötrleşmesinden elde edilirler. NaHCO3, NaH2PO4,NaCl, K4Fe(CN)6 örnek olarak verilebilir.

3.Tuzlar

Oksijenin yanında tek cins elementin bulunduğu (OF2 hariç) bileşiklerdir.

1– Asit oksitler (Ametal oksitler):Ametallerin oksijence zengin oksitlerine denir. Örneğin: CO2, NO2, N2O5, SO3, SO2.Asit oksitlerin suyla tepkimelerinden asitler, bazlarla tepkimelerinden tuz ve su oluşur.

4.Oksitler

2– Bazik oksitler (Metal oksitler):Metallerin oksitlerine denir. Örneğin: Na2O, CaO, Li2O.

Bazik oksitlerin suyla tepkimelerinden bazlar, asitlerle tepkimelerinden tuz ve su oluşur.

3 – Nötr oksitler :Ne asit ne de baz özelliği gösteren oksitlerdir.Nötr oksitler; suyla, bazlarla ve asitlerle tepkime vermezler. Oksijenle yanarak asidik oksitlerine dönüşürler.Örnek : CO, NO2, NO .......

4– Amfoter oksitler : Amfoter metallerin oksitlerine denir. Örneğin: Al2O3, Cr2O3, ZnO, PbO, SnO.Amfoter oksitlerin bazlar ve asitlerle tepkimelerinden tuz ve su oluşur. Suyla tepkime vermezler.

5– Peroksitler:Oksijenin –1 değerlikli olduğu oksitlerdir.1A ve 2A grubu metallerinin peroksitleri vardır. Örneğin: Na2O2, Li2O2, H2O2, K2O2, CaO2, MgO2, BaO2. Peroksitler ısıtıldıklarında normal oksitlerine dönüşür. H2O2 + ısı → H2O + 1/2O2

6– Bileşik oksitler:Birden çok değerlik alan metallerin birden çok değerliğinin bir arada bulunduğu oksitlerdir. Örneğin: FeO . FeO2 → Fe3O4

PbO . PbO2 → Pb2O3

PbO . Pb2O3 → Pb3O4