araling panlipunan grade 10 q1

Araling Panlipunan Grade 10

Unang Markahan Mga Isyung Pangkapaligiran at Pang-Ekonomiya

Topics under this module

Ang Pag-aaral ng mga Kontemporaryong Isyu

Iba't Ibang Uri ng Kalamidad sa Komunidad at Bansa: Pagbagyo, Pagbaha, at Storm Surge

Iba't Ibang Uri ng Kalamidad sa Komunidad at Bansa: Paglindol at

Tsunami Iba't Ibang Uri ng Kalamidad sa Komunidad at Bansa: Pagputok ng Bulkan

Iba't Ibang Uri ng Kalamidad sa Komunidad at Bansa: El Niño at La Niña Mga Ahensiya ng Pamahalaang Responsable sa Kaligtasan ng mga

Mamamayan

Climate Change: Aspektong Pulitikal, Pang-ekonomiya, at Panlipunan Climate Change: Mga Programa, Polisiya, at Patakaran

Climate Change: Mga Epekto sa Kapaligiran, Lipunan, at Kabuhayan Mga Suliraning Pangkapaligiran: Waste Management Mga Suliraning Pangkapaligiran: Mining

Mga Suliraning Pangkapaligiran: Quarrying Mga Suliraning Pangkapaligiran: Deforestation

Mga Suliraning Pangkapaligiran: Flash Flood Ang Unemployment Ang Globalisasyon

Mga Pangunahing Institusyong Nagsusulong ng Globalisasyon Ang Sustainable Development

Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Consumerism Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Energy

Sustainability

Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Poverty Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Health Inequalities

Iba’t Ibang Estratehiya at Polisiya sa Pagtamo ng Sustainable Development

Mga Isyung Pangkapaligiran at Pang-ekonomiya, Araling Panlipunan - Grade 10

Ang Pag-aaral ng mga Kontemporaryong Isyu

Pagkatapos ng araling ito ang mag-aaral ay:

naipaliliwanag ang konsepto ng kontemporaryong isyu; at

nasusuri ang kahalagahan ng pagiging mulat sa mga kontemporaryong isyu sa lipunan at daigdig.

Gayundin ang pagtugon sa mga sumusunod na tanong gaya ng:

Ano ang ibig sabihin ng kontemporaryong isyu? Bakit mahalaga ang pagiging mulat sa mga kontemporaryong isyu?

Halina at ating alamin ang mga sagot sa araling ito!

Kontemporaryong Isyu

Ang kontemporaryong isyu ay tumutukoy sa anumang pangyayari, ideya,

opinyon, o paksa sa kahit anong larangang may kaugnayan sa kasalukuyang panahon.

Ito ay sumasaklaw sa kahit anong interes ng mga tao Kasabay o kapanahon.

Halimbawa:

Mga kontemporaryong isyung panlipunan: halalan, terorismo, at rasismo ( si

Pangulong Rodrigo Duterte ay kontemporaryo ni US Pres. Donald Trump, si Adolf Hitler ay kontemporaryo ni Benito Musolini))

Mga kontemporaryong isyung pangkalusugan: sobrang katabaan, kanser

(Taasan ang buwis sa mga softdrinks pati na ang sa powdered Juice drink para pigilan ang isa sa mga sanhi ng diabetes at katabaan)

Mga kontemporaryong isyung pangkapaligiran: mga polusyon (tubig, hangin,

ingay, at iba pa) Mga kontemporaryong isyung pangkalakalan: globalisasyon, mga online na

babasahin

Pagtingin at Pagpapahalaga sa Kontemporaryong Isyu

Ang terorismo ay isa sa mga pinakatampok na kontemporaryong isyu. Dito pa

lamang sa Pilipinas, usap-usapan ang walang awang pagpatay o makataong pagpapalaya sa mga bihag mula sa mga kamay ng mga rebeldeng pangkat. Isyu rin ang pagbibigay ng ransom sapagkat ang pagtugon dito ay tila pagsuporta na

maaaring nagdudulot ng paglago ng kanilang masamang gawain. Sa konteksto naman ng pag-aaral, ang pagtuturo ng mga katotohanan, kaisipan,

at impormasyon tungkol sa mundo, bansa, gobyerno, ideolohiya, kasaysayan, mga pangyayaring lokal, at iba pa ay nangangailangan ng malalim na pagdukal at aktibong partisipasyon. Ibig sabihin, kailangan ng angkop at makabuluhang

talakayan o interaksiyon sa pagitan ng guro at mag-aaral kung saan ang lahat ay nagbibigay ng kani-kaniyang pagtingin o perspektibo sa mga napapanahong

isyu.

Halimbawa:

Isa sa mga gustong muling ipatupad ng bagong presidente ng Pilipinas ay ang death penalty. Dahil ito ay mainit na isyu sa pagitan ng human rights advocates at ng death

penalty supporters, maaaring magkaroon ng debate ang mga estudyante ukol dito. Maaaring hatiin ang klase sa pro at anti. Mahalaga ang paggabay ng guro sa maselang

usaping ito.

Kahalagahan Para sa Mag-aaral ng Kamalayan sa Kontemporaryong Isyu sa Lipunan at Daigdig

Nalilinang ang kritikal na pag-iisip

Naiuugnay ang sarili sa isyu Napahahalagahan ang mga tauhan, pangyayari, at isyu Nahahasa ang iba’t ibang kasanayan at pagpapahalaga

Isa sa mga batis ng mga kontemporaryong isyu ay ang print media.

Inirerekomenda ng mga eksperto ang paggamit nito sapagkat nahuhubog nito

ang kasanayan sa pagbabasa at pag-unawa. Sa pagbabasa, nahuhubog din ang kasanayang pangwika at panggramatika.

Idagdag pa, nagiging bihasa sa pakikipagtalastasan at pakikinig. Sa dulo nito, makabubuo ng lipunang mulat, mapanuri, at matalinong tumutugon

sa mga hamon ng kontemporaryong isyu.

Kahalagahan ng Kamalayan sa Kontemporaryong Isyu sa Lipunan at Daigdig

Ang pagkakaroon ng kamalayan sa mga kontemporaryong isyu sa lipunan at daigdig ay nakatutulong sa paglinang ng kritikal at malawakang kaisipan.

Bukod sa kaisipan, lalawak din ang koneksiyon ng "sarili" sa lipunan sapagkat

mas maiintindihan ang mundong ginagalawan gamit ang kasalukuyang konteksto.

Makatutulong din ito upang mapalawak ang pundasyon ng kaalaman. Mapabibilis at mapabubuti ang pagbuo ng mga desisyon sapagkat naaangkop ang kaalaman sa kasalukuyan.

Bukod dito, mas madaling nakaaangkop sa kapaligiran sapagkat batid na ang mga kaganapan sa lipunan.

Pagnilayan

Ikaw ay bahagi ng masalimuot na lipunan. Gaano ka kamulat sa mga kontemporaryong

isyu? Paano mo pa pauunlarin ang iyong kamalayan sa mga nangyayari sa paligid?

Dagdag Kaalaman

Ang mga kontemporaryong isyu ay hindi lamang limitado sa mga pangkasalukuyang isyu o usapin. Kabilang din ang mga napag-usapan na noon subalit buhay pa rin

hanggang ngayon.

Mahahalagang Kaalaman

Ang kontemporaryong isyu ay tumutukoy sa anumang pangyayari, ideya,

opinion, o paksa sa kahit anong larangan na may kaugnayan sa kasalukuyang

panahon. Ang mga kontemporaryong isyung ay maaaring panlipunan, pangkalusugan,

pangkapaligiran, pangkalakalan, at marami pang saklaw.

Sa konteksto ng pag-aaral, ang pagtuturo ng mga katotohanan, kaisipan, at impormasyon tungkol sa mundo, bansa, gobyerno, ideolohiya, kasaysayan, mga

pangyayaring lokal, at iba pa ay nangangailangan ng malalim na pagdukal at aktibong partisipasyon..

Ang pagkakaroon ng kamalayan sa mga kontemporaryong isyu sa lipunan at

daigdig ay makakatulong sa paglinang ng kritikal at malawakang kaisipan.

Halina atin pag-usapan ang isyung ito.

Duterte claims drug money funding terrorism in Mindanao

By Audrey Morallo (philstar.com) | Updated May 31, 2017 - 7:30pm

http://www.philstar.com/author/Audrey%20Morallo/

Government troops take positions as they head to the frontline as fighting with Muslim

militants in Marawi city enters its second week, Tuesday, May 30, 2017, in the southern

Philippines. Philippine forces pressed their offensive to drive out militants linked to the

Islamic State group after days of fighting left corpses in the streets and hundreds of

civilians begging for rescue from a besieged southern city of Marawi. AP/Bullit

Marquez

MANILA, Philippines — President Rodrigo Duterte claimed on Wednesday that drug money was used to finance both past and present terrorism activities in the Philippines,

not so-called Islamic State of Iraq and Syria (ISIS) funding from the Middle East, as he admitted that the government had suffered “tremendous” losses in the clashes in

Marawi City.

Speaking before military personnel from the Philippine Navy celebrating its 119th

founding anniversary, Duterte said that so-called ISIS did not have much support to local Islamist groups as the government was able to stanch the supply of money from the Middle East.

The president said that drug money had been used to support terrorist activities in the Philippines, even claiming that Marawi City, the scene of deadly clashes that left 89

militants, 21 soldiers and 19 civilians dead, had turned into a center of methamphetamine, locally known as shabu, production.

“There was a time until now that the terrorism activities in the Philippines is funded and fueled by drug money. Alam namin na walang masyadong tulong ang ISIS sa Middle

East. Nakukuha naming yung pinapadala nila by just examining papers,” the president said as he admitted that deaths were to be expected in any war, including the war on

drugs.

He said that as Manila launched a deadly crackdown on illegal drugs many producers of

illicit narcotics turned to terrorist groups for protection.

“And for all — lahat — Christians and the Moro, who were into shabu sought sanctuary

amongst the terrorists for protection and to ensure the success of their business. So much so that even Manila was already flooded, and we have to put an apparatus to stop it,” he said.

Headlines ( Article MRec ), pagematch: 1, sectionmatch: 1

The Philippine drug war has claimed between 7,000 to 9,000 lives, according to human

rights groups and government critics. The Philippine National Police, however, disputes this and says that this number is inflated. It pegs the number of deaths related to the

war on drugs at around 4,000.

The chief executive said that he had been warning about the threats of ISIS to the

country and just last week admitted that ISIS had already arrived in the Philippines, contradicting what the Philippine military was saying at that time that there were no ISIS fighters in the country.

Duterte also admitted that the government had incurred “tremendous losses” in more than a week of fighting between security forces and Maute and Abu Sayyaf fighters in

Marawi City. He said that this was expected considering that the soldiers were the “invading force” and the militants had already set up their defenses.

“And in Marawi now, I’m sad to tell you that we have suffered tremendous losses. Because we are the invading force, and they have been set up there for a long time

waiting for the soldiers of the republic to come,” he said.

The chief executive also said that the Philippine government was able to cut the supply

of support from the Middle East.

He said one of the recipients of the funding was Superintendent Maria Cristina Nobleza,

the former deputy regional director of the PNP crime laboratory in Davao City, who was caught after she allegedly tried to help one Abu Sayyaf fighter in Bohol escape. The president said that Nobleza was an active player in the terrorism business of the group.

PNP Director General Ronald Dela Rosa said at that time that Nobleza was caught “sleeping with the enemy.”

http://www.philstar.com/headlines/2017/04/25/1693667/sleeping-enemy

“And one of those who was the recipient of a huge amount is a member of the Philippine National Police. Yung si Nobleza. She was not only in cahoots, but she was

an active player in the terrorism business. She was the one who was apprehended in Bohol when she tried to extricate the remaining Abu Sayyaf who were on the run at the

time,” the chief executive said.

The president said that the “nonchalant” attitude of Filipinos was partly to blame for the

terrorist problems in Mindanao and in other parts of the country.

“This is my take. Hinayaan kasi natin ang droga,” he said.

Duterte placed Mindanao under martial law Tuesday last week following the foiled attempt of Philippine security forces to arrest Isnilon Hapilon, a subleader of the

notorious Abu Sayyaf, and other leaders of the Maute group of bandits.

Clashes ensued between the two groups as the Islamist militants holed themselves up

in parts of the city, leading to street-to-street combats


Iba't Ibang Uri ng Kalamidad sa Komunidad at Bansa: Pagbagyo, Pagbaha, at Storm

Surge

Mga Layunin

Pagkatapos ng araling ito, ang mag-aaral ay inaasahang:

naipaliliwanag ang konsepto ng kalamidad; at natatalakay ang iba’t ibang uri ng kalamidad na nararanasan sa komunidad at sa

bansa gaya ng pagbagyo, pagbaha, at pagdaluyong-bagyo.


Ano ang ibig sabihin ng kalamidad? Ano-ano ang kalamidad na kalimitang nararanasan sa Pilipinas?

Alamin ang mga sagot sa araling ito!

Kalamidad

Ang kalamidad ay tumutukoy sa pangyayari o kaganapang nagdudulot ng

malaking kapinsalaan at kabagabagan sa mga tao at komunidad na tinatamaan

nito. Ito ay bunga ng natural na proseso ng kalikasan, subalit may kinalaman din ang

mga tao sa madalas at sa hindi maipaliwanag na pagtama nito.

Ang pagdagsa ng maraming kalamidad ay maaring epekto ng climate change o pagbabago ng klima.

Ilan sa mga halimbawa nito ay ang pagbagyo, pagbaha, storm surge, paglindol, tsunami, pagputok ng bulkan, La Nino, at La Nina.

Iba’t ibang uri na ng kalamidad ang tumama sa Pilipinas. Labis na humahanga

sa mga Pilipino ang ibang lahi dahil sa kakayahan nitong makabangon agad mula sa dagok ng matitinding kalamidad.

Iba’t Ibang Uri ng Kalamidad: Pagbagyo

Ang Pilipinas ay isang kapuluang nakaharap sa Karagatang Pasipiko. Malaki ang kinalaman ng lokasyon nito sa nararanasan nitong palagiang pagbagyo.

Ang bagyo ay ang namumuong sama ng panahon, may isang pabilog o spiral na

sistema ng marahas at malakas na hangin at may dalang mabigat na ulan,

karaniwang daan-daang kilometro o milya sa diyametro ang laki. Kadalasang nabubuo ang bagyo sa gitna ng karagatan kung saan nagtatagpo

ang mainit at malamig na hangin. Ang mainit na hangin ay pumapailanlang dahil sa init ng dagat at habang ito ay umaakyat, nagkakaroon ng Low Pressure Area (LPA) sa paligid. Dahil sa low pressure na nabuo sa paligid, naaakit nito ang iba

pang malamig sa hangin sa ibang lugar hanggang sa ang malamig na hangin ay iinit din at bubuo ng mga ulap.

Ang Pilipinas ay karaniwang nakararanas ng 20 bagyo kada taon. May apat na

uri ng pagbagyo depende sa bilis ng hangin. Ang PAGASA ang tumututok at

nagpapangalan ng bagyo sa Pilipinas at mauulit kada tatlong taon. Ilan sa mga bagyong hindi malilimutan ng mga Pilipino ay ang mga bagyong

Ondoy (2009) at Yolanda (2013) na nagdulot ng matinding pinsala sa mga bayan

at lalawigang tinamaan nito

Bagyong Sendong.

Iba’t Ibang Uri ng Kalamidad: Pagbaha

Kaalinsabay ng malakas na pagbagyo at ng pag-iral ng hanging habagat ay ang malawak at malubhang pagbaha sa iba’t ibang bahagi ng bansa.

Ang baha ay ang umaapaw at tumataas na lebel ng tubig na dulot ng malakas at

walang tigil na pag-ulan sa komunidad. Ang pagbaha sa Pilipinas ay pinalalala ng mga baradong daluyan ng tubig.

Sa mga panahong ito, kahit kaunti o sandaling pag-ulan lamang ay agad nang bumabaha. Ordinaryo na itong nararanasan sa Metro Manila at ilang malalaking

lungsod sa Pilipinas, gayundin sa ilang mabababang lugar o sa mga lugar na malapit sa anyong tubig.

Labis ding nakapipinsala ang pagbaha dahil sinisira nito ang mga gamit at ari -

arian. Nagdudulot din ito ng mga sakit gaya ng leptospirosis (nakukuha kapag nababad ang sugat sa maruming tubig na may ihi ng daga).

Iba’t Ibang Uri ng Kalamidad: Pagdaluyong-bagyo o Storm Surge

Kahalubaybay pa rin ng malakas na pagbagyo ay ang pagdaluyong-bagyo.

Ang dalúyong-bagyo o storm surge ay ang hindi pangkaraniwang pagtaas ng

tubig sa dalampasigan habang papalapit ang bagyo sa baybayin. Nakaaapekto sa tindi ng dalúyong-bagyo ang lalim at oryentasyon ng katubigan na dinaraanan

ng bagyo at ang tiyempo ng kati (mababa ang tubig sa dagat). Ang pagdaluyong-bagyo ay bago sa pandinig. Hindi ito pamilyar hanggang sa

naminsala ito kasabay ng bagyong Yolanda. Hindi ito napaghandaan ng mga tao, kaya, maraming namatay.

Mahirap iwasan ang pagdaluyong-bagyo dahil hindi ito napipigilan. Ang maaari

lamang gawin para makaiwas dito ay ang paglikas tungo sa mas mataas na

lugar kung may nakaambang bagyo o pagtaas ng antas ng tubig mula sa dagat.

Pagnilayan

Sa iyong palagay, natuto na ba ang mga Pilipino sa mga karanasan mula sa malalakas na pagbagyo, pagbaha, at pagdaluyong-bagyo?



malaking kapinsalaan at kabagabagan sa mga tao at komunidad na tinatamaan nito.

Ang Pilipinas ay isang kapuluang nakaharap sa Karagatang Pasipiko. Malaki ang kinalaman ng lokasyon nito sa nararanasan nitong palagiang pagbagyo. Ang

bagyo ay ang namumuong sama ng panahon, may isang pabilog o spiral na

sistema ng marahas at malakas na hangin at may dalang mabigat na ulan, karaniwang daan-daang kilometro o milya sa diyametro ang laki.

Kaalinsabay ng malakas na pagbagyo at ng pag-iral ng hanging habagat ay ang malawak at malubhang pagbaha sa iba’t ibang bahagi ng bansa. Ang baha ay

ang umaapaw at tumataas na lebel ng tubig na dulot ng malakas at walang tigil

na pag-ulan sa komunidad. Kahalubaybay pa rin ng malakas na pagbagyo ay ang pagdaluyong-bagyo.

Ang dalúyong-bagyo o storm surge ay ang hindi pangkaraniwang pagtaas ng

tubig sa dalampasigan habang papalapit ang bagyo sa baybayin. Nakaaapekto sa tindi ng dalúyong-bagyo ang lalim at oryentasyon ng katubigan na dinaraanan

ng bagyo at ang tiyempo ng kati (mababa ang tubig sa dagat).

Mga Layunin


natatalakay ang iba’t ibang uri ng kalamidad na nararanasan sa komunidad at sa bansa gaya ng paglindol at pagtama ng tsunami; at

naiuugnay ang mga gawain at desisyon ng mga tao sa pagkakaroon ng mga kalamidad.


Maliban sa pagbagyo, pagbaha, at pagdaluyong, ano-ano pa ang kalamidad na

nararanasan at maaaring maranasan sa Pilipinas?

Alamin ang sagot sa araling ito!

Balikan Natin!

Kalamidad



Ito ay bunga ng natural na proseso ng kalikasan subalit may kinalaman din ang mga tao sa madalas at sa hindi maipaliwanag na pagtama nito.

Ang pagdagsa ng maraming kalamidad ay maaring epekto ng climate change o

pagbabago ng klima. Ilan sa mga halimbawa nito ay ang pagbagyo, pagbaha, storm surge,

paglindol, tsunami, pagputok ng bulkan, La Nino, at La Nina.

Pilipinas: Mga Sakuna ng Kalikasan, Iniugnay sa Pagmimina at Pagtotroso Isinalin ang post na ito noong 20 Mayo 2012 7:53 GMT

[Lahat ng link na nakapaloob sa akdang ito ay magdadala sa'yo sa mga pahinang nasa

wikang Ingles, maliban kung nakasaad.]

Habang bumabangon pa lamang ang mga kababayan natin mula sa kalunos-lunos na kalamidad ng Bagyong Sendong (international name: Washi), na nagdulot ng

malawakang pagkasawi ng buhay at ari-arian, ilang probinsiya naman sa Pilipinas ang nakaranas ng pagbaha at pagguho ng lupa sa loob lamang ng tatlong linggo.

Ilang araw matapos kinitil ng Sendong ang buhay ng 1,257 katao noong Disyembre

2011 at winasak ang mga tirahan at kabuhayan ng libu-libo, binaha naman ang mga lalawigan ng Cebu, Davao, Bukidnon, Maguindanao, Compostela Valley, Negros, Leyte at Aklan sa Katimugang Pilipinas. Isang matinding pagguho ng lupa naman ang

naganap noong Enero 2012 sa Pantukan, Mindanao, isang bayan na umaasa sa pagmimina, kung saan 31 ang namatay at daan-daan ang nawawala.

Habang dumagsa ang tulong na pinapaabot sa mga nasalanta ng pagbaha at landslide,

sumagi naman sa isipan ng maraming Pilipinong netizen ang ilang katanungan. Bagamat sanay na ang bansa sa mga pagbaha at pagguho ng lupa, naging kataka-taka ang lawak ng mga kalamidad kamakailan: ano ang mga dahilan sa likod nito, at bakit ito

nagiging mas madalas at mas mabagsik? Ano ang maaaring gawin upang maiwasan o mapaghandaan ito sa hinaharap?

Ayon kay Antonio J. Ledesma, SJ, Arsobispo ng bayan ng Cagayan de Oro, pagtotroso

at pagmimina ay dalawa sa mga sanhi ng nasabing delubyo:

https://fil.globalvoices.org/2012/05/pilipinas-mga-sakuna-ng-kalikasan-iniugnay-sa-pagmimina-at-pagtotroso/

https://fil.globalvoices.org/2012/05/20/

https://globalvoicesonline.org/2011/12/23/philippines-state-of-national-calamity/

http://www.ndrrmc.gov.ph/attachments/article/358/NDRRMC%20Update%20SitRep%20No%2030%20re%20Effects%20of%20TS%20SENDONG%206%20JAN%202012.pdf

http://www.ndrrmc.gov.ph/attachments/article/358/NDRRMC%20Update%20SitRep%20No%2030%20re%20Effects%20of%20TS%20SENDONG%206%20JAN%202012.pdf

http://newsinfo.inquirer.net/118515/floodwaters-surprise-consolacion-town-and-metro-cebu

http://newsinfo.inquirer.net/118661/80-children-rescued-from-flood-in-davao-del-norte

http://newsinfo.inquirer.net/114007/15-killed-dozens-missing-as-floods-hit-bukidnon

http://newsinfo.inquirer.net/119161/maguindanao-villages-submerged-in-water-authorities

http://globalnation.inquirer.net/cebudailynews/visayas/view/20110113-314163/3-dead-thousands-evacuated-as-floods-hit-Visayas-areas

http://globalnation.inquirer.net/cebudailynews/visayas/view/20110113-314163/3-dead-thousands-evacuated-as-floods-hit-Visayas-areas

http://www.aljazeera.com/news/asia-pacific/2012/01/20121522529731157.html

https://globalvoicesonline.org/2011/12/31/philippines-typhoon-sendong-and-social-media/

http://www.mindanews.com/mindaviews/2011/12/25/pastoral-letter-a-time-to-grieve-a-time-to-build/

http://www.mindanews.com/mindaviews/2011/12/25/pastoral-letter-a-time-to-grieve-a-time-to-build/

Original Quote Noong Enero 2009, nakaranas ang siyudad ng matinding pagbaha. Maraming

matatanda ang nagsabing nangyayari lang ang ganitong klaseng pagbaha sa loob ng

apatnapung taon. Subalit tatlong taon lang ang nakalipas, dumating ang mas malupit na

delubyong hatid ng Bagyong Sendong.

Dinulot ng iligal na pagtotroso at iresponsableng pagmimina ang pagkasira ng kalikasan

at ang pagkaipon ng malambot na lupa sa ilalim ng mga ilog. Nakaharang din siguro sa natural na daloy ng tubig ang ilang istrakturang gawa ng tao.

Mapa ng Lawak ng Pagbaha sa Siyudad ng Cagayan De Oro

Gumawa ang Ateneo Physics Laboratories ng isang mapa tungkol sa lawak ng pagbaha sa lungsod ng Cagayan de Oro.

Sinisi naman ng blog na Dugo at Panulat [fil] ang pamahalaang Aquino, dahil hinayaan nito ang pagtotroso at pagmimina ng ilang malalaking kompanya sa ating bansa:

Pinahihintulutan ng gobyerno ang pagmimina at pagtrotroso ng mga naghaharing korporasyon at ng kapatid nitong gahamang dayuhan. Pinahihintulutan ng gobyerno na

gahasain ng magkapatid ang ating likas na yaman kapalit ng konting kita at pamumuhunan ng mga ito.

Tinukoy naman ni Lisa Ito [fil] ang pagkasira sa mga natural na kagubatan upang makapagtanim ang mga malalaking korporasyon ng mga pangunahing produktong iniluluwas ng bansa:

Laganap din ang kumbersiyon ng kagubatan upang gawing plantasyon ng pinya, jatropha, saging, at iba pang export crops, ayon sa maka-kalikasang grupo na

Panalipdan Mindanao. Ayon sa mga pag-aaral mula sa National Institute of Geological

https://fil.globalvoices.org/2012/05/pilipinas-mga-sakuna-ng-kalikasan-iniugnay-sa-pagmimina-at-pagtotroso/#original-tab-0

https://ateneophysicslabs.wordpress.com/2011/12/21/flood-damage-map-of-cagayan-de-oro-city-due-to-typhoon-sendong-december-2011/


http://dugoangpanulat.blogspot.com/2011/12/ang-pilipinas-ay-hindi-gaya-ng-mga.html

http://pinoyweekly.org/new/2011/12/pagbaha-ng-trahedya/


Sciences, ang CdO ay lalong nagiging bulnerable sa baha dahil sa kumbersyon ng 2,000 ektarya ng kagubatan sa Upper Pulangi Watershed upang gawing taniman ng

pinya ng Del Monte Philippines—isa sa pinakamamaking exporter ng pinya sa buong mundo.

Hindi naman pinalampas ng mga maka-kalikasang grupo na banggitin ang isang geo-hazard na pag-aaral na ginawa ng Unibersidad ng PIlipinas, kung saan tinukoy ang mga kakulangan ng gobyerno sa nangyaring trahedya ng Sendong. Ilang kabataang aktibista ang bumatikos kay Pangulong Noynoy Aquino dahil hindi nito nilagdaan ang

P5 bilyong badyet na nakalaan sa paghahanda sa mga sakuna, na maari sanang nagamit upang mabawasan ang dinulot ng pagbaha:

Original Quote

Paulit-ulit naming sinasabi na isang sakuna ang rehimeng Aquino, dahil hinayaan nitong

mangyari ang nakaambang na trahedya mula sa malalakas na pag-ulan: Una, dahil

tinanggal mismo ni Noynoy ang pondo sa pambansang badyet ng 2011 na nakalaan

sana sa paghahanda laban sa mga sakuna. Ni isang sentimo mula sa P5 bilyong

‘Calamity Fund’ ang nakarating sa Hilagang Mindanao, o kahit sa ibang rehiyon man sa

bansa. Pangalawa, dahil patuloy niyang sinusuportahan ang maramihan at ‘legal’ na

pagtotroso ng mga korporasyon.

Litrato mula MindaNews na nagpapakita ng mga trosong nanggaling sa mga lugar ng

pagtotroso at umabot sa siyudad ng Iligan.

Binasura naman ng Politika 2013 ang taktika ng mga publisista ng mga malalaking kompanya na ilayo at iligaw ang usapin mula sa pagmimina at pagtotroso

http://www.arkibongbayan.org/2011/2011-12Dec25-Sendong/sendong.htm

http://www.arkibongbayan.org/2011/2011-12Dec25-Sendong/sendong.htm

http://www.anakbayan.org/anakbayan-condemns-aquino-govts-hand-in-mindanao-flood-tragedy-cover-up-in-cdo-speech/

http://www.anakbayan.org/anakbayan-condemns-aquino-govts-hand-in-mindanao-flood-tragedy-cover-up-in-cdo-speech/

https://fil.globalvoices.org/2012/05/pilipinas-mga-sakuna-ng-kalikasan-iniugnay-sa-pagmimina-at-pagtotroso/#original-tab-1

https://politika2013.wordpress.com/2012/01/05/sendong-tragedy-miners-loggers-call-archbishop-leftist/

http://www.mindanews.com/top-stories/2011/12/29/crying-voices-heard-beneath-pile-of-logs-in-iligan-coastal-village/

Pag-aralan Natin!

Iba’t Ibang Uri ng Kalamidad: Paglindol

Ang Pilipinas ay nasa Pacific Ring of Fire, ang paikot na hanay ng mga aktibong bulkan

sa Pasipiko. Ito ang dahilan kung bakit nakararanas ang bansa ng mga paglindol.

Ang lindol ay isang biglaan at mabilis na pagyanig o pag-uga ng lupa na dulot

ng pagbibiyak at pagbabago ng mga batong nasa ilalim ng lupa kapag pinakakawalan nito ang puwersang naipon sa mahabang panahon.

Kung ang malakas na paglindol ay mangyayari sa lugar na maraming tao,

maaari itong kumitil ng maraming buhay at magdulot ng malawakang pagkasira

ng mga ari-arian. Isang malakas na lindol ang tumama sa Pilipinas noong 2013 kung saan ang

pinakanaapektuhan ay ang Gitnang Visayas, partikular ang Bohol at ang Cebu.

Maraming bahay, gusali, kalsada, tulay, at iba pang estruktura at ari -arian ang nasira ng lindol na ito.

Iba’t Ibang Uri ng Kalamidad: Pagtama ng Tsunami

Kung minsan, ang pagtama o paghampas ng tsunami ay hindi maihihiwalay sa paglindol.

Ang tsunami o mga seismic sea wave ay serye ng malalaking alon na nililikha

ng pangyayari sa ilalim ng dagat tulad ng paglindol, pagguho ng lupa, pagsabog ng bulkan, o pagbagsak ng maliit na bulalakaw. Ito ay maaaring kumilos ng daan-daang milya kada oras sa malawak na karagatan at humampas sa lupa

dala ang mga alon na umaabot ng 100 talampakan o higit pa. Ang paghampas ng tsunami ay mapanganib din sa buhay, ari-arian, at

kabuhayan ng mga nakatira sa malapit sa dagat. Naranasan ito sa Japan noong 2011 at nagdulot ng malaking pinsala. Nangyari ang isang mapaminsalang tsunami sa Pilipinas noong 1994, sa pagitan

ng Batangas at Mindoro, kung saan umabot sa anim na metro ang taas ng mga alon na dulot ng 7.1 magnitude na lindol sa ilalim ng dagat.

Mga Gawain at Desisyon ng mga Tao sa Pagkakaroon ng Kalamidad

Mas maraming tao ang apektado ng mga kalamidad kaysa mga tunggalian ayon sa Worldwatch Institute na nakabase sa Washington DC.

Ang climate change ay ang pangunahing dahilan ng pagkakaroon ng mga kalamidad sa kasalukuyan.

Ang global warming ay resulta ng pakikialam ng mga tao sa kalikasan. Ang deporestasyon, pagnipis ng ozone layer, at pagguho ng lupa ay

nagbibigay-babala sa kahaharaping mga suliranin, subalit walang gaanong ginagawang paraan ang mga tao para maiwasan ito.

Ang pag-unlad ng tao ay mula sa kalikasan. Ang pagiging hindi balanse nito ay

patungo sa pagtaas ng kalamidad.

Kailangang maunawaan ng mga tao na tayo ay may kinalaman din sa pagkakaroon ng mga kalamidad.

Mga Layunin


natutukoy ang mga paghahandang nararapat gawin sa pagharap sa kalamidad gaya ng pagputok ng bulkan; at

nasusuri ang mga epekto ng pagsabog ng bulkan sa pamumuhay ng mga

apektado nito at sa kabuhayan ng bansa.


Ano ang maaaring mangyari kapag pumutok ang bulkan at paano natin ito mapaghahandaan?


Balikan Natin!

Kalamidad



nito. Ito ay bunga ng natural na proseso ng kalikasan subalit may kinalaman din ang



Ilan sa mga halimbawa nito ay ang pagbagyo, pagbaha, storm surge, paglindol, tsunami, pagputok ng bulkan, La Nino, at La Nina.

Pag-aralan Natin!

Iba’t Ibang Uri ng Kalamidad: Pagputok ng Bulkan

Ang Pilipinas ay nasa Pacific Ring of Fire kaya nakararanas ang bansa ng

palagiang seismic and volcanic activities. Nangyayari ang maraming mahihinang paglindol dahil sa pagtatagpo ng mga pangunahing tectonic plates sa rehiyon.

Ang bulkan ay isang puwang o siwang sa ibabaw ng lupa, karaniwang nasa

anyong bundok o burol. Ang puwang o bunganga (crater) ay nagsisilbing daanan ng iniluluwang materyales tulad ng abo at lava na nagmumula sa ilalim ng lupa.

Maaaring maging tahimik ang bulkan sa mahabang panahon ngunit hindi nangangahulugang payapa ito. Sasabog ang bulkan kapag nagsimula nang

gumalaw ang lupa malapit dito. Makaririnig ng dumadagundong na ingay mula sa ilalim ng lupa at makakikita ng maitim na usok galing sa bunganga ng bulkan.

Ang pagputok ng bulkan ay nagaganap kapag ang magma (nagbabagang

tunaw na mga bato at iba pang materyales) na nagmumula sa ilalim ng lupa ay umaangat patungo sa bunganga ng bulkan dahil na rin sa pagkapal nito at

sa pressure sa ilalim ng lupa. Ang pinakamalakas na pagputok ng bulkan na naranasan sa Pilipinas ay ang

pagputok ng Bulkang Pinatubo noong 1991. Ang Bulkang Pinatubo ay isang aktibong stratovolcano na matatagpuan sa Kabundukang Cabusilan sa Luzon, malapit sa Zambales, Tarlac, at Pampanga.

Naging labis na mapaminsala ang pagputok ng bulkang ito. Nagbuga ito ng sulfur dioxide, isang nakalalasong kemikal. Nagdulot din ito ng ash fall o pag-

ulan ng abo na umabot sa iba’t ibang parte ng Pilipinas. Umagos din ang lahar (volcanic mudflow).

Malawak ang inabot na pinsala ng pagputok ng Bulkang Pinatubo. Tinatayang

umabot sa 800 ang namatay habang 100,000 katao naman ang nawalan ng tirahan at kabuhayan sa Gitnang Luzon.

Mga Paghahandang Nararapat Gawin kung may Puputok na Bulkan

Binabantayan ng Philippine Institute of Volcanology and Seismology (PHIVOLCS) ang aktibidad ng lahat ng bulkan sa Pilipinas. Ito ang nagbibigay ng mga babala kung may napapansin silang kakaibang aktibidad sa paligid o sa ilalim ng bulkan.

Kapag naglabas na ng babala ang PHIVOLCS, dapat itong sundin. Kung

pinalilikas, lumikas na. Sa paglikas, magdala lamang ng mahahalagang kagamitan. Huwag kalimutang

magdala ng tubig, flashlight, at radyo. Kung kakayanin pa, isama ang mga alagang hayop.

Sundin ang lahat ng paalala at babala ng mga kinauukulan upang hindi malagay

sa panganib ang buhay. Kahit pa tapos na ang pagputok ng bulkan ay maaari pa rin itong sundan ng

mahihinang pagsabog pati na rin ng paglindol. Huwag piliting bumalik sa lugar hanggat hindi nasisiguro ang kaligtasan.

Mga Epekto ng Pagputok ng Bulkan

Ang pagsabog ng bulkan ay dulot ng kalikasan. Maraming tao ang naliligalig dahil sa nakapipinsalang epekto nito. Gayunpaman, nagdudulot rin ito ilang kabutihan.

Mabubuting Epekto

Ang mga abo at pyroclastic na materyal mula sa bulkan ay nakapagpapataba ng

lupa, mainam ito sa produksiyon ng mga pananim. Ginagamit sa mga industriya ang mga materyal na galing sa bulkan tulad

ng perlite, pumice, at scoria pati na rin ang ibang mineral tulad ng borax at sulfur.

Kapag hindi na aktibo ang bulkan, nakukulong ang init upang makapagbigay ng geothermal steam para sa produksiyon ng elektrisidad.

Hindi Mabubuting Epekto

Pagbagsak ng abo (ash fall) Pagdaloy ng mga pyroclastic material Pagsabog sanhi ng singaw (phreatic explosion)

Pangalawang pagsabog at mga kasunod pa Paglindol

Pagragasa ng lahar

Pagnilayan

Gaano na kahanda ang mga Pilipino sa pagsabog ng bulkan?




Ang bulkan ay isang puwang o siwang sa ibabaw ng lupa, karaniwang nasa

anyong bundok o burol. Ang puwang o bunganga (crater) ay nagsisilbing daanan ng iniluluwang materyales tulad ng abo at lava na nagmumula sa ilalim ng lupa. Ang pagputok ng bulkan ay nagaganap kapag ang magma na nagmumula sa

ilalim ng lupa ay umaangat patungo sa bunganga ng bulkan dahil na rin sa

pagkapal nito at sa pressure sa ilalim ng lupa. Kapag naglabas na ng babala ang PHIVOLCS, dapat itong sundin. Kung

pinalilikas, lumikas na.

May mabubuting epekto ang pagputok ng bulkan. Ang mga abo at pyroclastic na materyal mula sa bulkan ay nakapagpapataba ng lupa at mainam ito sa

produksiyon ng mga pananim. Maraming tao ang nagdurusa dahil sa mga nakapipinsalang epekto ng mga

pagsabog ng bulkan. Ang ilan sa mga ito ay ang pagbagsak ng abo, pagdaloy ng

mga pyroclastic material, phreatic explosion, mga pagsabog, mga paglindol, at pagragasa ng lahar.

Mga Layunin

Pagkatapos ng araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

naipaliliwanag ang konsepto ng El Niño at La Niña;

natutukoy ang mga paghahandang nararapat gawin sa pagharap sa kalamidad gaya ng El Niño at La Niña; at

nasusuri ang mga epekto ng pagtama ng El Niño at La Niña sa Pilipinas.


Ano ang El Niño at La Niña? Bakit mga banta ito sa kaligtasan at kabuhayan ng

mga Pilipino? Paano ang tamang paghahanda sa pagharap sa mga kalamidad gaya ng El Niño

at La Niña?


Balikan Natin!

Kalamidad



nito. Ito ay bunga ng natural na proseso ng kalikasan subalit may kinalaman din ang



Ilan sa mga halimbawa nito ay ang pagbagyo, pagbaha, storm surge, paglindol, tsunami, pagputok ng bulkan, El Niño, at La Niña.

ba’t Ibang Uri ng Kalamidad: Pagtama ng El Niño at La Niña

Ang Pilipinas ay nakaharap sa North Pacific Ocean. Ito ay nasa hilagang bahagi ng ekwador. Dahil sa lokasyon nito, isa ito sa pinakanaaapektuhan ng El Niño.

El Niño

Ang El Niño ay ang hindi pangkaraniwang penomenon sa Gitna at Silangang

Equatorial Pacific. Tumutukoy ito sa abnormal na pag-init ng temperatura sa ibabaw ng dagat na

nagdudulot ng kakaunting pag-ulan sa rehiyon. Ang pagtama ng El Niño sa Pasipiko ay tuwing ikalawa hanggang ikasiyam na

taon. Karaniwang nag-uumpisa ito sa pagitan ng Disyembre hanggang Pebrero.

Kapag tumama na, tumatagal ito hanggang unang hati ng kasunod na taon; may pagkakataong mas tumatagal pa ito.

Ang El Niño ay sinusundan ng La Niña.

La Niña

Ang La Niña ay kabaliktaran ng sitwasyon o kondisyon ng El Niño. Tumutukoy ito sa abnormal na paglamig ng temperatura sa ibabaw ng dagat na

nagdudulot ng maraming pag-ulan sa rehiyon.

Sa Pilipinas, laging kakambal ng La Niña ang malalakas na pagbagyo, pag-ulan, at pagbaha.

Ang kondisyon ng La Niña ay nagiging dahilan ng pagdami ng bagyo (cyclone) sa Western Pacific.

Pag-aralan Natin!

Paghahanda para sa El Niño at La Niña

Hindi gaya ng ibang natural na kalamidad gaya ng pagbagyo, paglindol, o pagputok ng bulkan, mas nababantayan at napaghahandaan ang pagdating ng El Niño at La Niña at mas malilimitahan ang pinsalang maaari idulot.

Bago pa tumama ang El Niño sa bansa, dapat tiyak na ng pamahalaan na ang mga tao ay handa na sa lahat ng negatibong maaaring idulot ng penomenong ito.

Gayundin, dapat seryosong nakikiisa at nakikibahagi ang mga tao sa paglaban sa mga epekto lalo na sa pagtitipid sa suplay ng tubig.

Dapat planuhin at ihanda na ng mga magsasaka ang kanilang mga sakahan. Halimbawa, iakma ang mga pananim sa abnormal na panahon at gawan ng paraan upang tumagal ang patubig kung sakaling lumala pa ang sitwasyon.

Sa lahat, dapat laging may baong tubig at pamaypay kung lalabas ng bahay. Magsuot ng preskong kasuotan. Ugaliin ang regular na pag-inom ng tubig.

Para sa La Niña, dapat malinis ang kapaligiran at hindi barado ang mga daluyan ng tubig upang hindi magdulot ng pagbaha.

Dapat laging alerto ang mga tao sa maaaring idulot ng pagbagyo, malakas na

pag-ulan, at pagbaha.

Mga Epekto ng Pagtama ng El Niño at La Niña sa Pilipinas

Malaki ang maaaring maging epekto ng El Niño at La Nina sa buong mundo. Sa

Pilipinas, nagdudulot ang mga ito ng matitinding pag-init, tagtuyot, pagbayo, at pagbaha na tumatagal ng ilang buwan.

Tuwing may El Niño, asahang makararanas ng matinding init sa kahit saang sulok ng Pilipinas. Maraming pananim ang nasisira at natutuyo kaya marami ring

magsasaka ang nalulugi at nagkukulang o nawawalan ng suplay ng pagkain. Marami rin ang nagkakasakit at nahi-heat stroke dahil sa sobrang init. Hindi

lamang perwisyo sa pakiramdam ang naidudulot ng El Niño kung hindi maging sa buhay at kabuhayan.

Sa kabilang banda, tuloy-tuloy na pag-ulan naman ang dala ng La Niña. Dahil

katatapos lamang ng matindi at mahabang El Niño sa bansa, ipinalalagay na makabubuti ang paparating na La Niña upang makabawi ang mga lugar na

sinalanta ng tagtuyot. Subalit, kahit madidiligan nito ang mga natuyong lupain, pinag-iingat pa rin ang lahat sa posibleng pagbaha at pagguho ng lupa dahil sa tuloy-tuloy na pag-ulan.

Pagnilayan

Gaano na kahanda ang mga Pilipino sa muling pagtama ng El Niño at La Niña sa bansa?




Ang El Niño ay tumutukoy sa abnormal na pag-init ng temperatura sa ibabaw ng dagat na nagdudulot ng kakaunting pag-ulan sa rehiyon. Ang pagtama ng El

Niño sa Pasipiko ay tuwing ikalawa hanggang ikasiyam na taon. Karaniwang

nag-uumpisa ito sa pagitan ng Disyembre hanggang Pebrero. Ang La Niña ay kabaliktaran ng sitwasyon o kondisyon ng El Niño. Sa Pilipinas,

laging kakambal nito ang malalakas na pagbagyo, pag-ulan, at pagbaha.

Hindi gaya ng ibang natural na kalamidad gaya ng pagbagyo, paglindol, o pagputok ng bulkan, mas nababantayan at napaghahandaan ang pagdating

ng El Niño at La Niña at mas malilimitahan ang pinsalang maaari idulot. Malaki ang maaaring maging epekto ng El Niño at La Nina sa buong mundo. Sa

Pilipinas, nagdudulot ang mga ito ng matitinding pag-init, tagtuyot, pagbayo, at

pagbaha na tumatagal ng ilang buwan.


Mga Ahensiya ng Pamahalaang Responsable sa Kaligtasan ng mga Mamamayan

Mga Layunin


natutukoy ang mga ahensiya ng pamahalaan na responsable sa kaligtasan ng

mga mamamayan sa panahon ng kalamidad; at naipakikita ang pagpapahalaga sa pagkakaroon ng disiplina at kooperasyon sa

pagitan ng mga mamamayan at ng pamahalaan sa panahon ng kalamidad.


Paano hinaharap ng pamahalaan at ng mga mamamayan ang mga suliraning kaugnay ng mga sakuna o kalamidad?


Balikan Natin!

Iba't ibang Kalamidad sa Komunidad at Bansa

Pagbagyo, pagbaha, at abnormal na pagtaas ng tubig (storm surge)

Paglindol at tsunami Pagputok ng bulkan

El Niño at La Niña

Pag-aralan Natin!

Mga Ahensiya ng Pamahalaan na Responsable sa Kaligtasan ng mga Mamamayan

Isa-isahin natin ang mga kagawaran at ahensiyang responsable sa kaligtasan ng

mamamayan sa panahon ng kalamidad.

Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration

(PAGASA)

Nagbibigay ng ulat-panahon

Nagmo-monitor ng paparating na bagyo at nagbibigay ng mga signal at paala-ala Ang PAGASA-Flood Forecasting and Warning Section ay responsable sa

pagbabantay sa antas ng baha sa mga lugar na apektado ng bagyo.

Philippine Institute of Volcanology and Seismology (PHIVOLCS)

Nagbabantay ng mga aktibidad ng iba’t ibang bulkan Nagbibigay ng mga babala at paala-ala kung may peligro

National Disaster Risk Reduction Management Council (NDRRMC)

Nakatalaga sa pagbabawas ng panganib na maaaring idulot ng mga kalamidad

Naninigurong handa ang lahat sa paparating na kalamidad

Department of Transportation and Communications (DOTC)

Nagbabantay sa pangkalahatang kalagayan ng transportasyon at komunikasyon tuwing may kalamidad

Department of Science and Technology (DOST)

Nakatutulong sa paghadlang o pag-iwas sa malawakang pinsala ng kalamidad gamit ang makabagong teknolohiya sa pamamagitan ng Project NOAH

Civil Aviation Authority of the Philippines (CAAP)

Nagbabantay sa mga sasakyang panghimpapawid tuwing may kalamidad

Philippine Coast Guard (NCG)

Nagbabantay sa mga sasakyang pandagat tuwing may kalamidad

Philippine Information Agency (PIA)

Nagbibigay ng mga ulat tungkol sa mga relief and rescue operation na ginagawa kapag may kalamidad

National Grid Corporation of the Philippines (NGCP)

Naniniguradong may sapat na suplay ng elektrisidad kapag may kalamidad

Metropolitan Manila Development Authority (MMDA)

Nagbabantay at nagpapanatili ng kaayusan ng daloy ng trapiko sa Metro Manila

Pag-aralan Natin!

Disiplina at Kooperasyon sa Panahon ng Kalamidad

Sa kasalukyan, maraming seminar na isinasagawa ang gobyerno at mga non-

governmental organization (NGO) upang magbigay-kaalaman kung paano maging handa sa mga paparating na kalamidad.

Dahil sa mga karanasan, marami tayong napupulot na aral kung paano

maiiwasan o malilimitahan ang mga pinsala. Naging mas alerto ang mga kagawaran at ahensiya. Marami na ring mga non-

governmental organization ang tumutulong sa paghahanda. Ngunit lahat ng adhikain ng gobyerno, maging ng mga NGO ay hindi magiging

matagumpay kung hindi makikipagtulungan ang mga mamamayan.

Mahalaga ang kooperasyon at disiplina ng mga mamamayan bago, tuwing, at pagkatapos ng kalamidad upang mapanatili ang kaligtasan at mapadali ang

pagpapatupad ng mga plano. Sa disiplina at kooperasyon ng mga mamamayan, maraming buhay at ari -arian

ang maaaring mailigtas.

Mga Kamalian, Pagtutuwid, at Paalala sa Panahon ng Kalamidad

Sa kabila ng mga karanasan, masasabi nating kulang pa rin tayo sa paghahanda.

Marami pa rin sa atin ang matitigas ang ulo, ipinagwawalang bahala ang mga ulat at babala na humahantong sa pagkapahamak.

Sa panahon ng kalamidad, maging kalmado at alerto. Manatiling may alam at laging handa sa mga nangyayari sa paligid. Laging tumutok o makipag-ugnayan

sa mga ahensiya ng gobyerno.

Pagnilayan

Gaano ka, sampu ng iyong pamilya, kahanda sa darating na mapaminsalang kalamidad? Gaano kahanda ang Pilipinas kung sakaling dumating ang sinasabing “the

big one?”


Nakararanas ang Pilipinas ng iba't ibang uri ng kalamidad gaya ng pagbagyo, pagbaha, abnormal na pagtaas ng tubig (storm surge), paglindol, tsunami,

pagputok ng bulkan, El Niño, at La Niña.

May mga kagawaran/ahensiya ng pamahalaan na responsable sa kaligtasan ng mga mamamayan tulad ng:

o Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA),

o Philippine Institute of Volcanology and Seismology (PHIVOLCS), o National Disaster Risk Reduction Management Council (NDRRMC), o Department of Transportation and Communications (DOTC),

o Department of Science and Technology (DOST), o Civil Aviation Authority of the Philippines (CAAP),

o Philippine Coast Guard (PCG), o Philippine Information Agency (PIA), o National Grid Corporation of the Philippines (NGCP), at

o Metropolitan Manila Development Authority (MMDA). Mahalaga ang kooperasyon at disiplina ng mga mamamayan bago, tuwing, at

pagkatapos ng kalamidad upang mapanatili ang kaligtasan at mapadali ang

pagpapatupad ng mga plano. Sa panahon ng kalamidad, maging kalmado at alerto. Manatiling may alam at

laging handa sa mga nangyayari sa paligid. Laging tumutok o makipag-ugnayan sa mga ahensiya ng gobyerno.


Climate Change: Aspektong Pulitikal, Pang-ekonomiya, at Panlipunan

Mga Layunin


naipaliliwanag ang konsepto ng climate change; at natatalakay mo ang aspektong pampulitika, pang-ekonomiya, at panlipunan

ng climate change.


Ano ang climate change? Kailan naramdaman ng sangkatauhan ang pagbabagong ito?

Paano mo ilalarawan ang aspektong pampulitika, pang-ekonomiya, at

panlipunan ng climate change?


Pag-aralan Natin!

Climate Change

Ang climate change ay tumutukoy sa pagbabago ng klima sa buong mundo.

Ang pagbabago ay naramdaman noong kalagitnaan ng ika-20 siglo at nagpapatuloy. Iniuugnay ito sa paggamit ng fossil fuels.

Ang patuloy na paggamit ng fossil fuels ay naghahatid ng carbon dioxide at iba pang greenhouse gases sa atmospera.

Ilan sa mga epekto ng climate change ay ang malubhang tagtuyot, matitinding

pagbagyo, pag-ulan, pagbaha, wildfires, heat waves, at iba pa.

Pag-aralan Natin!

Climate Change: Aspektong Panlipunan

Sa kabila ng mga nakalatag na polisiya tungkol sa climate change, tila hindi nito

natutugunan ang marami pang suliraning panlipunan.

Ang mga pansarili, pangkapaligiran, at panlipunang salik ay nakaiimpluwensiya kung paanong ang mga pangyayaring may kinalaman sa klima ay nakaaapekto

sa kapakanan at kaligtasan ng mga tao. Ang polisiya ng pakikibagay (adaptation policy) ay nakatuon sa mga personal na

salik (gaya ng kalusugan at edad), sa mga katangiang pangkapaligiran (gaya ng pag-iwas sa baha), at sa panlipunang salik (gaya ng hindi pagkakapantay-pantay ng kita, ang pagkakaroon ng social networks, at panlipunang katangian ng mga

kapitbahay). Ang peligro ng mga tao sa climate change ay hindi lamang sa kung gaano

kahantad sa mga pagbaha o heatwaves, gayundin ang potensiyal na pagliit o pagkawala ng kanilang kaligtasan mula sa mga pangyayari o kalamidad. Ang panlipunang kahantaran (social vurnerability) ay ang kawalan ng abilidad ng mga

tao, samahan, at lipunan na malampasan ang negatibong epekto mula sa napakaraming suliranin kinahaharap.

Climate Change: Aspektong Pang-ekonomiya

Maraming teoretikal at empirikal na tanong ang nananatiling masalimuot. Iminumungkahing magkaroon ng ibayo pang pag-aaral ng integrasyon sa mga polisiya upang mapagtuonang-pansin ang mahahalagang gawain at mapanatili ang

pandaigdigang pagkakaisa.

Mahahalagang Gawain:

A) Lumilikha ng mga bagong metodo para sa:

pagbibigay-halaga (evaluate) sa mga benepisyong pangkapaligiran

pag-alam at pagtataya ng mga gastusin sa kabila ng masalimuot na mga plano at proyekto

paggawa ng pagpipiliang polisiya kahit walang katiyakan

pagpayag sa pagiging flexible sa mga tugong pampolisiya

B) Lumilikha ng mahahalagang gabay para sa pagpili ng polisiyang nanatiling may bisa sa praktikal na kondisyon

C) Tumututok sa mga praktikal na gawain sa pamamagitan ng paglikha ng mas kapaki -

pakinabang, na kung saan ang mahusay na impormasyon ay pahahalagahan.

Mula 2003 hanggang 2030, ang buong mundo ay maaaring gumastos ng tinatayang 16 milyong dolyar sa energy infrastructure lamang.

Climate Change: Aspektong Pampulitika

Ang climate change ay isang napapanahong isyung pulitikal. Gayunman, wala pang makabuluhang balangkas para sa polisiya na nag-aalok nang buo at matibay kung paano dapat kayanin ng mga pamahalaan ang mahabang panahong hamong pulitikal

ng climate change.

Mga Hamong Pulitikal:

1. Peligro ng Pangasiwaan

Ang nananaig na siyentipikong pangkalahatang kasunduan (scientific

consensus) sa epekto ng climate change ay laging pinagdududahan ang antas ng urgency at severity ng ginagawang pagtataya.

2. Pagrepaso sa Plano

Ang epektibong aksiyon sa climate change ay nangangailangan ng pagrepaso sa

ibang paraan tungo sa pangmatagalang plano ng mga pamahalaan.

3. Paglikha ng Pampulitika at Pampublikong Consensus para sa Aksiyon

Bumabangon ang tanong na ito: Ano ang magagawa ng mga pamahalaan upang makahikayat ng suporta para sa climate change?

4. Implikasyon para sa Hustisyang Panlipunan

Ang gastusing panlipunan at pang-ekonomiya ay magiging malaki.

Pagnilayan

Ramdam mo na ba ang epekto ng climate change? Gaano na katindi? Paano ka

tutugon sa hamon nito?

Dagdag Kaalaman

Nagsimula ang usapin ukol sa climate change noong unang bahagi ng 1970 sa ilalim ng pangulo ng USA na si Richard Nixon at ng North Atlantic Treaty

Organization (NATO) na sinundan ng World Climate Conference noong 1979. Ang Montreal Protocol na nilagdaan noong 1987 ay tumutugon sa pagnipis ng ozone layer na nagpuprotekta sa mundo sa matinding init ng araw na

humahantong sa climate change. Noong 1994, ang United Nations Framework Convention for Climate Change

(UNFCCC) ay pinasinayaan. Ito ang nangunguna sa taunang pagpupulong ng mga bansa upang pagtuonan ng pansin ang pagresolba sa climate change.

Ang Kyoto Protocol na isang kasunduang nalikha noong 1997 at ganap na

ipinatupad simula noong 2005 ay tila bigo sa pagresolba ng climate change dahil sa hindi pagsang-ayon ng mga maimpluwensiyang developed countries tulad ng

USA at Australia na may matataas na antas ng carbon emissions at ang kawalan nila ng kakayahang kontrolin ang mga ito.

Humantong ang mga bigong kasunduan tulad ng Kyoto Protocol sa mga

boluntaryong hakbang ng mga bansa na lumikha ng mga paraan upang supilin

ang climate change tulad ng Climate and Clean Air Coalition to Reduce Short-Lived Climate Pollutants na kinabibilangan ng USA, Canada, Mexico,

Bangladesh, at Sweden na naglalayong iwasan ang mga sanhi ng climate change tulad ng methane, black carbon, at hydrofluorocarbons (HFCs).

Mahalagang makilahok ang mga mamamayan sa usapin ng climate change. Ito ay nagbibigay ng kahandaan at kapangyarihan laban sa panganib na dala ng pagbabago ng klima kaysa sa pagiging mga tagamasid o onlookers lamang.


Ang climate change ay tumutukoy sa pagbabago ng klima sa buong mundo.

Ang pagbabago ay naramdaman noong kalagitnaan ng ika-20 siglo at napapatuloy. Iniuugnay ito sa pagtaas ng antas ng carbon dioxide sa atmospera

mula sa paggamit ng fossil fuels. Ang mga pansarili, pangkapaligiran, at panlipunang salik ay nakaiimpluwensiya

kung paanong ang mga pangyayaring may kinalaman sa klima ay nakaaapekto

sa kapakanan at kaligtasan ng mga tao. Isa sa mahahalagang gawain kaugnay ng aspektong pang-ekonomiya ay ang

paglikha ng mga bagong metodo para sa pagbibigay-halaga sa mga benepisyong pangkapaligiran.

Ang climate change ay isang napapanahong isyung pulitikal. Ilan sa mga

hamong pulitikal ay ang peligro ng pangasiwaan, pagrepaso sa plano, paglikha ng pampolitika at pampublikong consensus para sa aksiyon, at ang implikasyon

para sa hustisyang panlipunan.


Climate Change: Mga Programa, Polisiya, at Patakaran

Layunin

Pagkatapos ng araling ito, dapat na natatalakay ang iba’t ibang programa, polisiya, at

patakaran ng Pilipinas at ng mga pandaigdigang samahan tungkol sa climate change.

Ano ang iba’t ibang programa, polisiya, at patakaran ng mga pandaigdigang samahan tungkol sa climate change?

Bakit ang paano tumutugon ang Pilipinas sa mga programa, polisiya, at patakarang ito?


Balikan Natin!

Ang Climate Change

Ang climate change ay tumutukoy sa pagbabago ng klima sa buong mundo. Ang pagbabago ay naramdaman noong kalagitnaan ng ika-20 siglo at

nagpapatuloy. Iniuugnay ito sa paggamit ng fossil fuels. Ang patuloy na paggamit ng fossil fuels ay naghahatid ng carbon dioxide at iba

pang greenhouse gases sa atmospera. Ilan sa mga epekto ng climate change ay ang malubhang tagtuyot, matitinding

pagbagyo, pag-ulan, pagbaha, wildfires, heat waves, at iba pa.

Aspektong Pampulitika, Pang-ekonomiya, at Panlipunan ng Climate Change

Ang mga pansarili, pangkapaligiran, at panlipunang salik ay nakaiimpluwensiya kung paanong ang mga pangyayaring may kinalaman sa klima ay nakaaapekto sa kapakanan at kaligtasan ng mga tao.

Isa sa mahahalagang gawain kaugnay ng aspektong pang-ekonomiya ay ang paglikha ng mga bagong metodo para sa pagbibigay-halaga sa mga

benepisyong pangkapaligiran. Ang climate change ay isang napapanahong isyung pulitikal. Ilan sa mga

hamong pulitikal ay ang peligro ng pangasiwaan, pagrepaso sa plano, paglikha

ng pampulitika at pampublikong consensus para sa aksiyon, at ang implikasyon para sa hustisyang panlipunan.

Pag-aralan Natin!

Kooperasyon at Pananalapi

Malaking hamon sa sangkatauhan ang climate change. Dahil dito, ang mga pamahalaan at mga pandaigdigang samahan ay nagsasama-sama upang tugunan ang hamong ito ng kalikasan sa pamamagitan ng mga programa, polisiya, at mga

patakaran.

Pandaigdigang Kooperasyon

Napakahalaga ng pakikibahagi ng sangkatauhan sa pagtugon sa hamon ng climate change. Dahil dito, pinaiigting ng United Nations Development

Programme, sa pakikipagkaisa ng mga pamahalaan, mga pandaigdigang institusyon, at mga pribadong sektor ang global partnership sa pagpapalaganap

ng mga adhikain ng UN Millennium Development Goals (MDGs), mga paraan ng pag-unlad, at pagharap sa climate change.

Kasama rito ang pagtulong sa 2.6 bilyong mahihirap sa buong mundo,

paggalang sa kalikasan, wastong pamamahala ng lahat ng nabubuhay na species at likas na yaman, alinsunod sa mga tuntunin ng pangmatagalang

pag-unlad (sustainable development) ng mga bansa na mapakikinabangan ng susunod pang henerasyon.

Pananalapi

Upang maisakatuparan ang mga programa, plano, polisiya, at parakaran hinggil

sa climate change, ang International Monetary Fund ay nakatutok sa pagpapayo ukol sa pinansiyal na aspekto nito, mga reporma, at paghikayat sa mga mamamayan na panatilihing luntian ang kapaligiran.

Ang Climate Investment Funds ay programa ng mga nagsanib-puwersang malalaking institusyong pampinansiyal sa daigdig tulad ng Asian Development

Bank, World Bank, European Bank, at Inter-American Development Bank na makatutulong sa 72 mahihirap na bansa ukol sa pagpupondo ng mga programa para sa low-carbon emissions at climate resilient development.

Teknolohiya at Edukasyon

Malaking hamon sa sangkatauhan ang climate change. Dahil dito, ang mga pamahalaan at mga pandaigdigang samahan ay nagsasama-sama upang tugunan ang

hamong ito ng kalikasan sa pamamagitan ng mga programa, polisiya, at mga patakaran.

Teknolohiya

Ang pagsasanib-puwersa ng malalaking institusyong panteknolohiya tulad

ng Google at Food and Agriculture Organization ng UN ay makapagbibigay ng tulong panteknolohiya upang mapalawak at masubaybayan ang mga makabagong ideya ukol sa mga pang-agrikulturang hanapbuhay na apektado

ng climate change. Bilang pagsuporta naman sa Artikulo 6 ng UN Framework Convention on Climate

Change (UNFCCC) na tumatawag sa mga pamahalaan ng mga bansa na pag-ibayuhin ang edukasyon, pagsasanay, at kamalayang-publiko ukol sa climate change, ang UN Environment Programme ay nagbabahagi ng mga

makabuluhang pampublikong impormasyon ukol sa pagbabago ng klima sa pamamagitan ng website na Climate Change Information Network (CC: iNet) na

nagpapalaganap ng mga kaalaman para sa sustainable development.

Edukasyon at Pagsasanay

Ang pagsasanay ng mga dalubhasa ukol sa climate change ay isa sa mga programa ng mga bansa upang masolusyonan ang suliraning ito.

May fellowships and research grants tulad ng International Climate Protection Fellowships sa Germany at ang Pathways to Climate Change Adaptation, mga libreng 5-Linggong-Kursong alok ng University of Geneva.

Ang UN Institute for Training and Research (UNITAR) ay nag-aalok ng Green Development and Climate Change Programme upang palakasin ang kakayahan

ng bawat indibidwal at institusyon sa mga umuunlad na bansa na pag-ibayuhin ang kaluntian ng kapaligaran.

Mga Programa, Polisiya, at Patakaran para sa Climate Change sa Pilipinas

Ayon sa Seksiyon 16 ng 1987 Konstitusyon ng Pilipinas, dapat protektahan at isulong

ng pamahalaan ang karapatan ng mga mamamayan sa isang balanse at malusog na kapaligiran. Ito ang batayan ng paglikha ng Republic Act No. 9729, kilala bilang Climate

Change Act of 2009 na pinagtibay noong Hulyo 27, 2009.

Ito ang tugon ng Pilipinas ukol sa banta ng climate change, alinsunod sa pangako sa ilalim ng UNFCCC. Nakasaad sa batas na ito ang pagbabalangkas ng pamahalaan ng mga programa at proyekto, mga plano at estratehiya, mga patakaran, ang paglikha

ng Climate Change Commission, at ang pagtatatag ng National Framework Strategy and Program on Climate Change.

Bunga nito:

Ang Climate Change Commission ay itinataguyod upang makipag-ugnayan,

bumalangkas, sumubaybay, at sumuri ng mga programa at mga pagkilos hinggil sa pagbabago ng klima.

Ang Promotion of Green Development Project ay isang partnership ng Department of Trade and Industry-Regional Operations Group ng Pilipinas at ng Deutsche Gesellschaft für Internationale

Zusammenarbeit (GIZ) ng Germany. Ito ay naglalayong mapahusay ang kakayahan ng mga negosyanteng gumamit ng mga matatalino at environment-

friendly na mga estratehiya upang mapaunlad ang ekonomiya at kapaligiran. Ang Republic Act No. 8749 na kilala rin bilang Philippine Clean Air Act ay

isinabatas noong 1999. Ito ay naglalayong mapanatiling malinis at libre

sa greenhouse gas emissions ang hangin sa bansa. Ang Philippine Task Force on Climate Change (PTFCC) ay binuo upang

pagaanin ang negatibong epekto ng climate change at magsagawa ng isang mabilis na pagsusuri ng mga epekto nito sa bansa.

Pagnilayan

Kaugnay ng climate change, epektibo ba ang mga programa, polisiya, at patakarang ipinatutupad ng Pilipinas at ng mga pandaigdigang samahan?

Dagdag Kaalaman

Ang World Health Organization ay nagbibigay ng isang komprehensibong

programa upang maprotektahan ang kalusugan ng mga mamamayan sa buong mundo laban sa panganib na dulot ng climate change.

Ang Paris Agreement na nilagdaan noong Disyembre 2015 ay isang kasunduan sa loob ng balangkas ng United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) na nagpapababa sa greenhouse gas emissions sa mga

bansa sa buong mundo.

Ang UN Poverty and Environment Initiative ay isang programang sumusuporta sa pambansang pagpaplano ng pag-unlad, paglaban sa kahirapan, at pagsupil

sa climate change. Ang UN Collaborative Initiative on Reducing Emissions from Deforestation and

Forest Degradation (REDD) ay inilunsad sa mga developing countries noong Setyembre, 2008 upang palaganapin ang kaalaman at makabuluhang paglahok ng lahat ng mga stakeholders, kabilang ang mga katutubo at iba pang

komunidad na umaasa sa mga kagubatan. Layunin ng REDD na mabawasan ang carbon emissions sa mga kagubatan at mag-ambag sa

pambansang sustainable development.

Buod

Malaking hamon sa sangkatauhan ang climate change. Dahil dito, ang mga pamahalaan at mga pandaigdigang samahan ay nagsasama-sama upang tugunan ang hamong ito ng kalikasan sa pamamagitan ng mga programa, polisiya, at mga

patakaran. Binibigyan ng halaga ang pandaigdigang kooperasyon, pananalapi, teknolohiya, edukasyon, at pagsasanay. Bilang kasapi ng UN, tumutugon ang Pilipinas

sa hamon ng climate change.


Climate Change: Mga Epekto sa Kapaligiran, Lipunan, at Kabuhayan

Layunin

Pagkatapos ng araling ito, dapat na natataya ng mag-aaral ang mga epekto ng climate

change sa kapaligiran, lipunan, at kabuhayan ng mga tao sa Pilipinas at sa daigdig.

Ano-ano ang epekto ng climate change sa kapaligiran, lipunan, at kabuhayan ng mga tao sa Pilipinas at sa daigdig?

Paano makikibahagi ang bawat indibidwal sa paglaban sa mga epekto ng climate change?


Balikan Natin!

Ang Climate Change

Ang climate change ay tumutukoy sa pagbabago ng klima sa buong mundo. Ang pagbabago ay naramdaman noong kalagitnaan ng ika-20 siglo at nagpapatuloy. Iniuugnay ito sa paggamit ng fossil fuels.

Ang patuloy na paggamit ng fossil fuels ay naghahatid ng carbon dioxide at iba pang greenhouse gases sa atmospera.

Aspektong Pampulitika, Pang-ekonomiya, at Panlipunan ng Climate Change

Ang mga pansarili, pangkapaligiran, at panlipunang salik ay nakaiimpluwensiya

kung paanong ang mga pangyayaring may kinalaman sa klima ay nakaaapekto sa kapakanan at kaligtasan ng mga tao.

Isa sa mahahalagang gawain kaugnay ng aspektong pang-ekonomiya ay ang

paglikha ng mga bagong metodo para sa pagbibigay-halaga sa mga benepisyong pangkapaligiran.

Ang climate change ay isang napapanahong isyung politikal. Ilan sa mga hamong politikal ay ang peligro ng pangasiwaan, pagrepaso sa plano, paglikha ng pampolitika at pampublikong consensus para sa aksiyon, at ang implikasyon

para sa hustisyang panlipunan.

Mga Programa, Polisiya, at Patakarang Pandaigdigan para sa Climate Change

Malaking hamon sa sangkatauhan ang climate change. Dahil dito, ang mga

pamahalaan at mga pandaigdigang samahan ay nagsasama-sama upang tugunan ang hamong ito ng kalikasan sa pamamagitan ng mga programa, polisiya, at mga patakarang may kaugnayan sa:

Pandaigdigang Kooperasyon

Pananalapi Teknolohiya

Edukasyon at Pagsasanay

Mga Epekto ng Climate Change

Ang climate change ay may malaki at seryosong epekto sa kapaligiran, lipunan, at

kabuhayan.

Kapaligiran

Dahil sa carbon dioxide at fossil fuels, nagiging mainit ang kapaligiran. Ang cryosphere o nagyeyelong bahagi ng mundo (halimbawa, Antarctic at Arctic)

ay natutunaw. Ang mga karagatan ay nagiging mas mainit, mas mataas, at mas asidiko. Dahil dito, maaaring mamatay ang mga hayop.

Ang malalakas na bagyo o unos ay nagdudulot ng mga pagbaha at labis na

pinsala sa mga buhay at ari-arian, gayundin ang matitinding tagtuyot. Dahil sa dumadalas na forest fires, nauubos ang mga puno sa kagubatan.

Ang heatwaves ay nagdudulot din ng malulubhang pinsala.

Lipunan

Namimiligro ang kalusugan ng mga tao dahil sa paglaganap ng mga sakit tulad ng cholera, dengue, mga komplikasyong dulot ng malnutrisyon, at marami pang

iba lalo na sa mga bansang umuunlad pa lamang. Marami ring nagdurusa at nasasawi dahil sa hika, TB, heat stroke, skin cancer,

at mga katulad nito dahil sa maruming hanging sanhi ng polusyon at usok mula

sa wildfires at sa matinding tag-init.

Sa mga bansa sa Africa, ang malaking banta sa agrikultura na dulot ng climate change ay nagreresulta sa panganib sa seguridad ng pagkain.

Napaparalisa din ang daloy ng transportasyon dahil sa mga pagbaha.

Kabuhayan

Ayon sa ulat ng International Food Policy Research Institute, dahil sa halos kalahati ng populasyon ng mundo ay nakatira sa developing countries, ang

pagbabago ng klima ay may negatibong epekto sa pagsasaka at pangingisda. Ang mga magsasaka ay nahihirapan dahil nababawasan ang suplay ng tubig

para sa kanilang mga panananim dulot ng matinding tagtuyot. Nahihirapan din silang labanan ang pag-atake ng mga peste.

Ang industriya ng pangingisda ay pinakaapektado sa Bangladesh at Angola na

kung saan namamatay ang mga isdang pang-export. Nababawasan ang kita ng mga mangingisda, masyadong naaapektuhan ang mga pamilya.

Pag-aralan Natin!

Mga Paraan ng Paglaban sa mga Epekto ng Climate Change

Bukod sa mga programa, polisiya, at patakarang ipinapatupad ng mga pamahalaan at ng mga pandaigdigang samahan, ang bawat isa ay makatutulong din sa paglaban sa mga epekto ng climate change sa sariling kaparaanan.

Upang mabawasan ang carbon footprints o mga bakas na ambag sa nakapipinsalang carbon emissions, tayo ay maaaring gumamit ng compact

fluorescents bulbs, renewable energy sources (tulad ng hangin, sikat ng araw, tubig), at ang paghugot sa naka-plug na linya ng TV, computer, at iba pang electronics kapag hindi naman ginagamit.

Ang pagre-recyle ng mga papel, karton, salamin, at metal, at ang paggamit ng reusable o recyclable packaging ay mas mainam. Makababawas ang mga ito

sa basurang dati ay inilalagak sa landfills na nagpapakawala ng methane (masamang gas).

Nakababawas din sa paggamit ng gasolinang nagpapainit sa kapaligiran ang

paglalakad, pagbibisikleta, pagka-carpooling, pagsakay sa tren, at iba pang katulad nito.

Pagnilayan

Ang mga epekto ng climate change sa kapaligiran, lipunan, at kabuhayan ay

nakaaalarma. Inilalagay nito ang kinabukasan ng sangkatauhan sa peligro kung hindi maaagapan. Bilang isang mag-aaral, paano ka makatutulong sa iyong komunidad

upang mabawasan ang carbon footprints?


Ang climate change ay may malaki at seryosong epekto sa kapaligiran. Ang

malalakas na bagyo o unos ay nagdudulot ng mga pagbaha at labis na pinsala

sa mga buhay at ari-arian, gayundin ang matitinding tagtuyot. Ang pamumuhay ng mga tao sa lipunan ay apektado rin ng climate change.

Namimiligro ang kanilang kalusugan dahil sa paglaganap ng mga sakit tulad ng cholera, dengue, mga komplikasyong dulot ng malnutrisyon, at marami pang iba.

Ang climate change ay nakaaapekto sa kabuhayan. Ayon sa ulat ng IFPRI, dahil

sa halos kalahati ng populasyon ng mundo’y nakatira sa mga developing

countries, ang pagbabago ng klima ay may negatibong epekto sa pagsasaka at pangingisda.

Dahil kapuluan, ang Pilipinas ay sensitibo sa climate change. Bukod sa mga

negatibong epekto nito sa pangingisda, ang produksiyon ng mga pangunahing pananim tulad ng palay, mais, at trigo ay namimiligro din dahil sa pagtaas ng

temperatura. Bukod sa mga programa, polisiya, at patakarang ipinatutupad ng mga

pamahalaan at ng mga pandaigdigang samahan, ang bawat isa ay makatutulong

din sa paglaban sa mga epekto ng climate change sa kani-kaniyang paraan.


Mga Suliraning Pangkapaligiran: Waste Management

Mga Layunin


naipaliliwanag ang konsepto ng suliraning pangkapaligiran; natatalakay ang mga suliraning pangkapaligirang nararanasan sa sariling

pamayanan; at

nasusuri ang mga hakbang ng pamahalaan sa pagharap sa mga suliraning pangkapaligiran sa sariling pamayanan.


Ano ang ibig sabihin ng suliraning pangkapaligiran?

Bakit malaking suliranin sa Pilipinas ang pagtatapon ng basura? Paano ito masusolusyonan ng pamahalaan?


Pagnilayan

Sa iyong palagay, gaano na kahanda ang Pilipinas sa mga darating pang higit na mapaminsalang kalamidad tulad ng paglindol at posibleng pagtama ng tsunami?




Ang lindol ay isang biglaan at mabilis na pagyanig ng lupa na dulot ng

pagbibiyak at pagbabago ng mga batong nasa ilalim ng lupa kapag pinakakawalan nito ang puwersang naipon sa mahabang panahon. Kung ang malakas na paglindol ay mangyayari sa lugar na maraming tao, maaari itong

kumitil ng maraming buhay at magdulot ng malawakang pagkasira ng mga ari-

arian. Ang tsunami o mga seismic sea wave ay serye ng malalaking alon na nililikha

ng pangyayari sa ilalim ng tubig tulad ng paglindol, pagguho ng lupa, pagsabog ng bulkan, o pagbagsak ng maliit na bulalakaw. Ang paghampas ng tsunami ay

mapanganib din sa buhay, ari-arian, at kabuhayan ng mga nakatira sa malapit sa

dagat. Kailangang maunawaan ng mga tao na tayo ay may kinalaman din sa

pagkakaroon ng mga kalamidad.

Pag-aralan Natin!

Suliraning Pangkapaligiran

Ang suliraning pangkapaligiran ay tumutukoy sa anumang pangyayari,

kalagayan, o problemang may kinalaman sa pagkasira ng kapaligiran at sa

balanseng ekolohikal. Mahalagang matukoy kaagad ang mga suliraning ito upang masolusyonan o

maagapan sapagkat sa kalaunan ay maaaring ikasira ng pamayanan.

Dahil sa patuloy na pag-unlad, kasabay ng pag-usbong ng malalaking industriya at ng hindi mapigilang pag-unlad ng ekonomiya, patuloy na nasisira

ang biodiversity o ang pagkakaiba-iba at pagiging katangi-tangi ng lahat ng anyo ng buhay na bumubuo sa kalikasan.

Mga halimbawa ng suliraning pangkapaligiran:

waste management

mining quarrying deforestation

flash flood

Pag-aralan Natin!

Mga Epekto ng Maling Pagtatapon ng Basura

Tungkulin ng tao na alagaan at pagyamanin ang kapaligiran. Kasabay ng

lumalalang climate change at global warming, lumalala rin ang masamang kalagayan ng kapaligiran.

Ayon sa National Solid Waste Management Commission ng Pilipinas, nasa tatlong milyong tonelada o mahigit isang milyong trak ng basura ang naiipon sa Metro Manila kada taon.

Sinasabing nasa 25% ito ng basurang naiipon sa buong bansa at ang pangunahing dahilan nito ay ang lumulobong populasyon.

Subalit ayon sa Ecological Solid Waste Management Act, hindi lahat ng basura ay dapat napupunta sa mga landfill. Sa bahay o baranggay pa lamang, dapat ay ihinihiwalay na ang mga nabubulok, hindi nabubulok, at ang maaari pang

pakinabangan. Dahil sa maling pagtatapon ng basura, nagkakaroon ng problema sa ekolohikal

na aspekto ng kapaligiran. Maraming hayop sa dagat ang namamatay sapagkat nakakain o pumapasok sa katawan nila ang basura.

Bukod dito, nawawalan din sila ng tirahan sapagkat nasisira ang mga coral reefs.

Nakukontamina ang hangin, tubig, maging ang lupa. Dahil sa mga negatibong epekto, nagsasagawa ang gobyerno at iba’t ibang

samahan ng mga programa at pamamaraan upang maisagawa ang wastong pagtatapon at pagbubukod-bukod ng mga basura.

Pag-aralan Natin!

Waste Management

Ang waste management ay ang akmang termino sa wastong pangungolekta, paglilipat,

pagtatapon o paggamit, at pagmo-monitor ng basura ng mga tao. Isinasagawa ito upang mapangasiwaan nang maayos upang makaiwas sa masasamang epekto ng

basura sa kalusugan at kapaligiran.

Maaring mabawasan ang basura sa pamamagitan ng pagsunod sa prinsipyo ng:

Reduce

Ang susi sa pagbabawas (reduction) ng basura ay pangangalaga o pagtitipid (conservation) – ang matalinong paggamit sa mga pinagkukunan (resources),

at ang paggamit ng kaunti lamang upang maiwasan ang basura.

Reuse

Maaaring muling pakinabangan o gamitin ang mga gamit kaysa sa itapon o kaya naman, ibigay o ipasa sa iba.

Recycle

Simple lamang ang panuntunan: Huwag itapon ang mga bagay o gamit na maaari pang i-recycle.

Pag-aralan Natin!

Waste Management sa Pilipinas

Sa Alituntunin 11, Seksiyon 6 ng Ecological Solid Waste Management Act,

ipinagbabawal ang pagtatapon o pagtatambak ng anumang uri ng basura sa mga pampublikong lugar.

Ang halimbawa ng mga pampublikong lugar ay mga daan, bangketa, bakanteng lote, kanal, estero at parke, harapan ng establisimiyento, maging sa baybay-ilog at baybay-dagat. Kung sakaling may lumabag sa probisyong ito, nakasaad din

ang pagbibigay ng citation ticket.

Pagnilayan

Sa kabila ng pagkakaroon ng Ecological Solid Waste Management Act, bakit hindi pa rin masolusyunan ang problema sa basura sa Pilipinas?




balanseng ekolohikal. Ilan sa mga halimbawa nito ay ang waste management, mining, quarrying, deforestation, at flash flood.

Dahil sa maling pagtapon ng basura, nagkakaroon ng problema sa ekolohikal na aspekto ng kapaligiran. Maraming hayop sa dagat ang namamatay sapagkat nakakain o pumapasok sa katawan nila ang basura. Bukod dito, nawawalan din

sila ng tirahan sapagkat nasisira ang coral reefs. Nakukontamina ang hangin, tubig, maging ang lupa.

Ang waste management ay ang akmang termino sa wastong pangongolekta, paglilipat, pagtatapon o paggamit, at pagmo-monitor ng basura ng mga tao. Isinasagawa ito upang mapangasiwaan nang maayos upang makaiwas sa

masasamang epekto ng basura sa kalusugan at kapaligiran. Maaring mabawasan ang basura sa pamamagitan ng pagsunod sa prinsipyo ng reduce,

reuse, at recycle. Sa Alituntunin 11, Seksiyon 6 ng Ecological Solid Waste Management Act,

ipinagbabawal ang pagtatapon o pagtatambak ng anumang uri ng basura sa

mga pampublikong lugar.


Mga Suliraning Pangkapaligiran: Mining

Mga Layunin


natatalakay ang mga suliraning pangkapaligirang nararanasan sa sariling pamayanan; at

nasusuri ang mga hakbang ng pamahalaan sa pagharap sa mga suliraning

pangkapaligiran sa sariling pamayanan.


Ano ang pagmimina? Bakit may ganitong gawain? Paano nakaaapekto ang pagmimina sa pamayanan? Paano ito masusolusyonan

ng pamahalaan?


Balikan Natin!





maagapan sapagkat sa kalaunan ay maaaring ikasira ng pamayanan. Dahil sa patuloy na pag-unlad, kasabay ng pag-usbong ng malalaking industriya

at ng hindi mapigilang pag-unlad ng ekonomiya, patuloy na nasisira



waste management

mining quarrying

deforestation flash flood

Pag-aralan Natin!

Pagmimina o Mining

Ang pagmimina o mining ay isang proseso ng paghuhukay at pagkuha ng mga

metal, di-metal, at mineral mula sa lupa katulad ng uling, ginto, pilak, platinum, tanso, bakal, langis, likas na gas, at iba pa.

Ito ay ginagawa sa pamamagitan na pagpipiga, paghahango, o paghuhugot. Ang pagmimina ay isa sa mga pangunahing industriyang nakatutulong sa pag-

unlad ng ekonomiya ng bansa.

Sa liderato ni dating Pangulong Noynoy Aquino, maraming negosyante mula sa ibang bansa ang pinaunlakan upang mamuhunan sa pagmimina.

Dahil dito, malaking dolyares ang pumapasok sa bansa. Nagbubukas din ito ng mga bagong trabaho para sa mga Pilipino.

Dahil rin sa pagmimina, umuunlad ang ibang lugar sa Pilipinas.

Mga Negatibong Epekto ng Pagmimina

Sa kabila ng maraming benepisyo ng pagmimina, naisasakripisyo naman ang kalagayan ng kapaligiran.

Ayon sa 4th Philippine National Report to the Convention on Biological

Diversity (2009), ang 23 malaking minahan sa bansa ay matatagpuan sa natitirang key biodiversity areas tulad ng Palawan, Mindoro, Sierra Madre, at Mindanao.

Naaapektuhan ng pagmimina ang samu’t saring likas na yaman. Sa legal na proseso ng pagmimina, may karapatang gamitin ng minahan ang mga yamang-

tubig na bahagi ng miniminang lupain. Dahil dito, ang mga ilog at lawa na pinakikinabangan ng mga komunidad para sa kanilang irigasyon, paglalaba, at

inuming tubig ay nakukontamina at nalalason. Dahil sa kemikal na kumakalat sa mga ilog, nagkakaroon ng mga fishkill, katulad nang nangyari sa Leyte na sumira

sa kabuhayan ng mga mangingisda. Nagkakaroon ng mga trahedya dulot ng pagmimina at ng mga inabandonang

minahan. Ayon sa SOS-Yamang Bayan Network, hindi dapat pinahihintulutan ang pagmimina sa lugar na may mataas na banta ng pagbaha, pagguho, at iba pang maaaring magdulot ng trahedya. Bukod dito, mahigit 8,000 inabandonang

minahan na ang hanggang ngayon ay nananatiling nakatiwangwang, di-naaayos, at hindi man lamang napag-aaralan. Ang mga ito ay maaaring magdulot ng

pagguho o peligro mula sa lindol o pagbaha.

Pag-aralan Natin!

Mga Hakbang ng Pamahalaan sa Pagharap sa mga Suliranin ng Pagmimina

Dahil sa di-mabubuting epekto ng pagmimina, nagpatulad ng mga batas para maiwasan ang mga ito.

Philippine Mining Act

Naisabatas ito noong 1995 upang makapagbigay ng makabuluhang panlipunan at pangkapaligirang kaligtasan mula sa pagmimina kasama ang obligasyon ng mga industriyang nagsasagawa nito.

Ipinatutupad ito upang masubaybayan ang operasyon ng pagmimina sa buong bansa kasabay ng pangangalaga sa kalikasan.

Layunin din ng batas na ito na bigyan ng makatuwirang kadahilanan ang pagmimina para mapalago ang kalagayan ng bansa nang hindi naisasakripisyo ang kapaligiran at karapatan ng mga apektadong pamayanan.

Executive Order No. 79

Ito ay ipinatutupad upang mapagtibay ang proteksiyong pangkapaligiran, masuportahan ang responsableng pagmimina, at makapagbigay ng karampatang revenue-sharing scheme kasabay ng paglago ng industriya ng

pagmimina. Layunin nitong maitaas ang revenue ng gobyerno mula sa pagmimina, mapabuti

ang mga pamantayang pangkapaligiran, maglahad ng kabuang pambansa at panlokal na batas ukol sa pagmimina.

Nakasaad rin dito na pagmumultahin ang sinumang lumabag sa mga

pamantayan ng batas.

Philippine Mineral Resources Act of 2012

Ang batas na ito na ay naglalayong aregluhin ang mga makatuwirang pananaliksik sa pagmimina, at masubaybayan ang paggamit ng mga mineral

resources.

Naglalayon din itong siguraduhin ang pantay-pantay na benepisyong maibibigay ng pagmimina sa estado ng Pilipinas, sa mga katutubo, at sa mga lokal na

komunidad.

Pagnilayan

Ang pagmimina ay nagdudulot ng parehong mabubuti at di-mabubuting epekto sa kabuhayan ng tao at kapaligiran. Sa iyong palagay, dapat bang ipagpatuloy ito o

tuluyan nang ipatigil ng pamahalaan? Bakit?





Ang pagmimina o mining ay isang proseso ng paghuhukay at pagkuha ng mga

metal, di-metal, at mineral mula sa lupa katulad ng uling, ginto, pilak, platinum, tanso, bakal, langis, likas na gas, at iba pa. Ito ay ginagawa sa pamamagitan ng

pagpipiga, paghahango, o paghuhugot. Naaapektuhan ng pagmimina ang samu’t saring likas na yaman. Nagkakaroon

din ng mga trahedya dulot ng pagmimina at ng mga inabandonang minahan.

Dahil sa di-mabubuting epekto ng pagmimina, ipinatutupad ang mga batas ukol dito gaya ng Philippine Mining Act, Executive Order No. 79, at Philippine Mineral

Resources Act of 2012.


Mga Suliraning Pangkapaligiran: Quarrying

Mga Layunin


natatalakay mo ang mga suliraning pangkapaligirang nararanasan sa sariling

pamayanan; at natutukoy mo ang mga dahilan at epektong pangkapaligirang dulot ng pagku-

quarry.


Ano ang pagku-quarry o quarrying? Bakit may ganitong gawain? Gaano kalaki ang epekto nito sa pamayanan?


Balikan Natin!



kalagayan, o problemang may kinalaman sa pagkasira ng kapaligiran at sa balanseng ekolohikal.

Mahalagang matukoy kaagad ang mga suliraning ito upang masolusyonan o maagapan sapagkat sa kalaunan ay maaaring ikasira ng pamayanan.

Dahil sa patuloy na pag-unlad, kasabay ng pag-usbong ng malalaking industriya

at ng hindi mapigilang pag-unlad ng ekonomiya, patuloy na nasisira ang biodiversity o ang pagkakaiba-iba at pagiging katangi-tangi ng lahat ng anyo

ng buhay na bumubuo sa kalikasan.


waste management mining

quarrying deforestation flash flood

Pag-aralan Natin!

Pagku-quarry o Quarrying

Ang pagka-quarry o quarrying ay isang proseso ng pagkuha ng mga bato,

buhangin, at iba pang materyales sa pamamagitan ng pagpapasabog,

paghuhukay, o pagbabarena. Madalas na ang kinu-quarry ay ang mga bundok na pinagkukunan ng mga bato

at ang tabindagat na pinagkukunan ng buhangin.

Ang malalaking bato ay pinagpipira-piraso sa nais na laki depende sa pangangailngan. Tinatawag itong graba.

Ang mga graba, buhangin, at iba pang materyales ay madalas gamitin sa paggawa ng mga kalsada at estruktura.

Mga Dahilan ng Pagku-quarry

Ang materyales na magmumula sa pagku-quarry ay ginagamit sa paggawa ng

mga gusali, kalsada, tulay, bahay, at marami pang iba. Malaki ang kontribusyon ng pagku-quarry sa kaunlarang panlipunan ng isang

pamayanan sapagkat natutugunan nito ang kagamitang panangkap na kinakailangan sa pagpapagawa ng mga pasilidad at serbisyo sa mga komunidad.

Bukod dito, nagkakaroon din ng karagdagang oportunidad sa trabaho, partikular ang mga enhinyero, mekaniko at iba pa; at sa negosyo partikular sa

konstruksiyon. Nababawasan din ang gastusin ng pamahalaan sa pag-aangkat ng aggregate

resources mula sa ibang bansa dahil sa pagku-quarry sa sariling lugar.

Mga Epekto ng Pagku-quarry

Ang polusyon sa hangin na dulot ng alikabok at usok na nagmumula sa kuwarihan ay isa sa masasamang epekto ng quarrying. Bukod sa polusyong

dulot nito, maaari ding pagmulan ito ng mga sakit sa baga. Sa proseso ng quarrying, mula sa pagkalap ng materyales hanggang sa

paghulma nito, lumilikha ito ng malakas na ingay mula sa mga makina at iba pang kagamitan.

Lumilikha rin ito ng mga basura o quarry waste na maaaring makasira sa

kapaligiran partikular na sa katubigan sapagkat naiipon ang mga ito sa ilalim. Ang pinakamatinding epekto ng quarrying ay ang pagkasira ng biodiversity at

balanseng ekolohikal. Ang biodiversity ay kinabibilangan ng mga tao, mga hayop, mga halaman, at iba pang maybuhay. Ang lahat ng ito ay konektado sa isa’t isa.

Iba pang epekto ng quarrying:

pagkasira ng mga tanawin pagguho ng bundok pagkasira ng mga kuweba

pagbaha at pagkawala ng sustansiya ng lupa pagdumi at pagkasira ng mga ilog at baybayin

kaguluhan sa lupain pagkawala ng mga lupain pagkawala ng buhay at kabuhayan

Pagnilayan

Sa patuloy na paglaki ng populasyon, lumalaki rin ang pangangailangan ng mga tao

kaya patuloy pa rin ang quarrying. Paano mababalanse ang paggamit at pangangalaga nito? Ano kaya ang maaaring alternatibo upang hindi masira ang mga kalupaan at ang

kapaligiran?



kalagayan, o problemang may kinalaman sa pagkasira ng kapaligiran at sa balanseng ekolohikal. Ilan sa mga halimbawa nito ay ang waste management,

mining, quarrying, deforestation, at flash flood.

Ang pagka-quarry o quarrying ay isang proseso ng pagkuha ng mga bato,

buhangin, at iba pang materyales sa pamamagitan ng pagpapasabog,

paghuhukay, o pagbabarena. Ang materyales na magmumula sa pagku-quarry ay ginagamit sa paggawa ng

mga gusali, kalsada, tulay, bahay, at marami pang iba. Ang pinakamatinding epekto ng quarrying ay ang pagkasira ng biodiversity at

balanseng ekolohikal. Ang biodiversity ay kinabibilangan ng mga tao, mga

hayop, mga halaman, at iba pang maybuhay. Ang lahat ng ito ay konektado sa isa’t isa.


Mga Suliraning Pangkapaligiran: Deforestation

Mga Layunin


Natatalakay ang mga suliraning pangkapaligirang nararanasan sa sariling pamayanan;

natutukoy ang mga dahilan at epektong pangkapaligirang dulot ng paghahawan ng kagubatan o deforestation.


Ano ang deforestation?

Bakit sa kabila ng mga negatibong epekto ay patuloy ang mga tao sa paghahawan ng kagubatan?

Paano ka makikibahagi sa paglalapat ng solusyon sa suliraning pangkapaligirang

ito?


Balikan Natin!



kalagayan, o problemang may kinalaman sa pagkasira ng kapaligiran at sa balanseng ekolohikal.

Mahalagang matukoy kaagad ang mga suliraning ito upang masolusyonan o maagapan sapagkat sa kalaunan ay maaaring ikasira ng pamayanan.

Dahil sa patuloy na pag-unlad, kasabay ng pag-usbong ng malalaking industriya

at ng hindi mapigilang pag-unlad ng ekonomiya, patuloy na nasisira ang biodiversity o ang pagkakaiba-iba at pagiging katangi-tangi ng lahat ng anyo

ng buhay na bumubuo sa kalikasan.


waste management mining

quarrying deforestation

flash flood

Pag-aralan Natin!

Paghahawan ng Kagubatan o Deforestation

Ang paghahawan ng kagubatan o deforestation ay tumutukoy sa pagpuputol

ng mga puno, pagtatabas ng mga damo, at pag-aalis ng anumang sagabal sa pamamagitan ng pagsusunog hanggang maging mahawang lupa o lugar para sa mga hangaring agrikultural o komersiyal.

Kadalasan, ginagawa ito sa dalawang paraan–pagkakaingin at clear cutting.

Sa pagkakaingin, tinatabas at sinusunog ang mga puno sa kagubatan upang

pagtaniman. Sa clear cutting, pinuputol nang walang habas ang mga puno sa anumang kadahilanan.

Hindi lahat ng deforestation ay sinasadya ng tao. Ang iba ay kombinasyon ng

gawa ng tao at likas na salik katulad ng wildfires at tuloy-tuloy na overgrazing na humahadlang sa pagtubo ng mga puno.

Mga Dahilan ng Deforestation

Ang pangunahing dahilan ng deforestation ay agrikultural. Isinasagawa ito para

gamitin sa pagtatanim upang matustusan ang pangangailangan ng mga tao o pagpapatubo ng mga damo para sa mga hayop.

Ang mga troso ay ginagawang papel, kasangkapan, kabahayan, panggatong, at iba pa.

Hinahawan din ang mga gubat o bundok para sa urbanisasyon. Sa proseso,

pinapatag ang mga kagubatan upang tayuan ng mga gusali at kabahayan.

Mga Epekto ng Deforestation

Kapag nagpatuloy ang malawakang pagpuputol at pagsusunog ng mga puno,

magdudulot ito ng di-mabubuting epekto sa forest ecosystem at sa iba pang ecosystem na may kaugnayan dito. Ang mga ugat ng puno ay kumakapit sa lupa upang hindi ito matangay ng tubig. Kung kaya, kapag nawala ang mga

puno, ang karaniwang epekto ay pagguho ng mga bundok at pagbaha. Gumuguho ang lupa patungo sa mga daan at kabayanan. Ang mga gumuhong

lupa ay maaari ring mapadpad sa mga lawa, batis, at sa iba pang anyong tubig. Dahil dito, maaaring maapektuhan ang kalidad ng tubig na siyang nagiging dahilan ng pagkakasakit ng mga tao.

Ang pag-aalis ng mga puno ay pag-aalis din ng mga palyo (bubong) sa kagubatan na siyang humahadlang sa matinding sikat ng araw at tumatangan sa

init sa gabi kung kaya matindi ang temperaturang nararanasan na nagdudulot ng pagkamatay ng mga halaman at hayop. Nawawalan din ng tirahan ang mga

hayop. Dahil dito, maaaring magdulot ito ng pagkalipol. Ang deforestation ay itinuturing na isa sa mga pangunahing sanhi ng climate

change dahil sa epekto nito sa carbon cycle ng daigdig. Tumataas din ang temperatura sa kapaligiran sapagkat wala nang mga punong nagbabalanse ng lamig at init. Ang mga puno ay mahalaga sa water cycle. Sinisipsip nito ang ulan

at lumilikha ng water vapor na napupunta sa atmospera. Kung kaya, kapag nagpatuloy ang deforestation, marami sa mga kagubatan ang magiging disyerto

o tigang na lupa.

Pag-aralan Natin!

Mga Solusyon sa Pagsugpo ng mga Suliranin ng Deforestation

Ang ilegal na pagpuputol ng mga puno ay dapat matuldukan. Dapat ding ipagbawal ang clear cutting upang mapanatiling buo ang mga kagubatan. Kung

magkakaingin, dapat maliit na bahagi lamang ng bundok o gubat ang gagamitin. Upang mapigilan ang paglala ng epekto ng deforestation, dapat nang bawasan

ang pagdami ng carbon dioxide sa atmospera. Ibalik din ang pamumuhay at tirahan ng mga hayop at panatilihing ligtas ang mga ito.

Mga batas sa Pilipinas ukol sa pangangalaga ng mga kagubatan:

Republic Act No. 9175 o Chain Saw Act of 2002

Republic Act No. 7586 o National Integrated Protected Areas System Act of 1992 Presidential Decree No. 705 o The Forestry Reform Code of the Philippines Philippine Decree No. 1152 o Philippine Environment Code

Republic Act No. 9154 o Mt. Kanlaon Natural Park Act of 2001 Republic Act No. 7611 o Strategic Environmental Plan for Palawan Act

Pagnilayan

Kaya bang isulong ang industriyalisasyon nang hindi naisasakripisyo ang kapaligiran?





Ang paghahawan ng kagubatan o deforestation ay tumutukoy sa pagpuputol

ng mga puno, pagtatabas ng mga damo, at pag-aalis ng anumang sagabal. Ang pangunahing dahilan ng deforestation ay agrikultural.

Ang deforestation ay itinuturing na isa sa mga pangunahing sanhi ng climate change.

Ang ilegal na pagpuputol ng mga puno ay dapat matuldukan. Dapat ding ipagbawal ang clear cutting upang mapanatiling buo ang mga kagubatan. Kung

magkakaingin, dapat maliit na bahagi lamang ng bundok o gubat ang gagamitin


Mga Suliraning Pangkapaligiran: Flash Flood

Mga Layunin


natutukoy mo ang mga suliraning pangkapaligirang nararanasan sa sariling

pamayanan; at natutukoy mo ang mga dahilan at epektong pangkapaligirang dulot ng biglaang

pagbaha o flash flood.

Tanong:

Ano ang flash flood? Bakit lalong lumalala ang flash flood habang tumatagal ang panahon?

Gaano na kalala ang epektong hatid ng flash flood sa mga Pilipino?


Balikan Natin!





maagapan sapagkat sa kalaunan ay maaaring ikasira ng pamayanan. Dahil sa patuloy na pag-unlad, kasabay ng pag-usbong ng malalaking industriya

at ng hindi mapigilang pag-unlad ng ekonomiya, patuloy na nasisira


Halimbawa:

waste management

mining quarrying

deforestation flash flood

Biglaang Pagbaha o Flash Flood

Ang biglaang pagbaha o flash flood ay isang mabilis na pagragasa ng tubig

hanggang sa bumaha o umapaw ito at makapaminsala sa mabababang lugar. Hindi katulad ng normal na pagbaha, ito ay maaaring mangyari sa loob lamang

ng ilang minuto o bago mag-anim na oras pagkatapos ng malakas na pag-ulan o pagbagyo.

Maaari ring magkaroon nito kahit walang pag-ulan, halimbawa, sa pamamagitan ng pagkasira o pagpapaagos ng tubig mula sa mga dam o kaya naman, mula sa pagkatunaw ng yelo.

Mga Sanhi ng Flash Flood

Maraming dahilan at salik na nagdudulot ng flash flood. Isa na rito ang pagbagyo na maaaring maghatid ng malalakas na pag-ulan, pagtaas ng tubig sa dalampasigan, at pagbaha sa malalawak na kalupaan.

Salik din ang kawalan ng maayos na lusutan ng tubig sa mga lansangan papunta sa mga kanal dahil sa tambak ng basura.

Ang urbanisasyon ay maaari ding makapagpabago sa natural na agusan at makalikha ng mga bagong panganib sa pagbaha. Inuukupa ng mga gusali, paradahan, at kalsada ang mga lupang sana ay sisipsip sa tubig-baha.

Ang pagkatunaw ng yelo sa Arctic Ocean dahil sa global warming ay isa sa nagpapataas ng lebel ng tubig sa karagatan. Galon-galong tubig ang

nadaragdag sa karagatan mula sa bawat kubikong piye ng buo-buong yelong natunaw. Maaari itong magbunga ng pag-apaw ng mga sapa, ilog, lawa, at dagat.

Bukod sa kalamidad at iba pang penomena, maaari ding magka-flash flood dahil sa pag-apaw, pagpapaagos, o pagkasira ng mga dam at dike.

Mga Epekto ng Flash Flood

Ang flash flood ay nagdudulot ng malaking pinsala o pagkasira sa lipunan, kabuhayan, kapaligiran, kalusugan, kalikasan at iba pa.

Nasisira o napaparalisa ang sistema ng transportasyon at komunikasyon. Naaapektuhan nito ang sambayanan at kabuhayan.

Nasisira nito ang kagamitan sa kabahayan katulad ng refrigerator at iba pang mga de-saksak na kasangkapan. Maaari ring matangay ang mga kagamitan.

Nakasasagabal ito sa pamumuhay. Nagdudulot ito ng iba't ibang sakit gaya ng leptospirosis na nagmumula sa ihi ng

mga daga na nahahalo sa tubig-baha. Nalalagay sa alanganin ang kalusugan.

Nag-iiwan ito ng maraming basura sapagkat natatangay at naikakalat ng biglaang pagbaha ang mga nakatambak na basura sa daanan o basurang galing

sa katubigan. Malaking problema ito sa kapaligiran. Nasisira nito ang mga taniman, palaisdaan, at kalikasan.

Pag-iwas sa mga Panganib na Hatid ng Flash Flood

Siguraguhin ng bawat pamayanan na walang basurang nakatambak sa mga daanan at daluyan ng tubig.

Kinakailangang taniman ang kabundukan at kagubatan ng mga puno.

Hindi dapat sunugin ang mga basura lalong-lalo na ang mga plastik, nagpapalala ito ng global warming.

Dapat mahigpit na ipinatutupad ng gobyerno ang mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at kalikasan.

Mahalaga ring may alam at alerto sa mga nangyayari sa paligid.

Kapag nasa sitwasyon mismo ng flash flood:

Manatiling kalmado upang makapag-isip nang matino. Bunutin mula sa pagkakasaksak ang mga kagamitang de-koryente. Maghanda ng pagkain, tubig, damit at emergency kit.

Kung mayroon pang linya ng komunikasyon kaaagad na humingi ng tulong. Sikaping pumunta sa pinakamataas na bahagi ng bahay o kahit anong mataas

na lugar kung sakaling wala nang tsansang makalikas. Huwag maglakad o magmaneho kung mataas na ang tubig-baha.

Pagnilayan

Gaano na kalala ang flash flood sa Pilipinas? Paano ka makikibahagi sa paglutas ng suliraning pangkapaligirang ito?



kalagayan, o problemang may kinalaman sa pagkasira ng kapaligiran at sa balanseng ekolohikal. Ilan sa mga halimbawa nito ay ang waste management, mining, quarrying, deforestation, at flash flood.

Ang biglaang pagbaha o flash flood ay isang mabilis na pagragasa ng tubig

hanggang sa bumaha o umapaw ang tubig at makapaminsala ito sa

mabababang lugar. Maraming dahilan at salik ang nagdudulot ng flash flood. Ilan sa mga ito ay

ang pagbagyo, kawalan ng maayos na lusutan ng tubig, urbanisasyon,

pagkatunaw ng yelo, pagkasira ng mga dam at dike.

Ang flash flood ay nagdudulot ng malaking pinsala o pagkasira sa lipunan,

kabuhayan, kapaligiran, kalusugan, kalikasan at iba pa.

Dapat mahigpit na ipinatutupad ng gobyerno ang mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at kalikasan. Mahalaga ring may alam at alerto sa mga nangyayari sa

paligid.


Ang Unemployment

Mga Layunin


naipaliliwanag ang konsepto, mga uremploymenti, at mga dahilan

ng unemployment; natataya ang implikasyon ng unemployment sa pamumuhay at sa pag-unlad ng

ekonomiya ng bansa; at

nakapagbibigay ng mga mungkahi upang malutas ang mga suliraning dulot ng unemployment.

Sa Paete, Laguna, dating malago ang industriya ng paglililok. Subalit nang nauso na

ang mga produktong gawa sa bakal at plastik, dahan-dahan na itong humina. Dahil iilan na lamang ang kailangang manggagawa ng industriya, nagkakaroon ng unemployment sa lugar.

Tanong:

Ano ang unemployment?

Anong uri at dahilan ng unemployment ang nararanasan ng mga manggagawa? Paano nito naaapektuhan ang pamumuhay at pag-unlad ng lugar?

Kung gusto ng pamahalaang buhayin muli ang industriya, paano ito isasakatuparan?


Pag-aralan Natin!

Ang Unemployment at Full Employment

Ang kawalang hanapbuhay o unemployment ay tumutukoy sa kalagayang

kapag ang isang tao ay pursigidong naghahanap subalit walang makita o makuhang trabaho o pagkakakitaan.

Ang isang ekonomiya ay nasa pinakamaunlad na kalagayan kung mayroon itong full employment. Ibig sabihin, kung ang lahat ng gusto at maaaring

magtrabaho, dalubhasa man o hindi, ay may marangal na hanapbuhay. Hindi ibig sabihin nito na kapag may suliranin sa unemployment ang bansa, hindi

na maaaring magkaroon ng full employment. Mawawala lamang ang posibilidad

ng full employment kapag ang uri ng unemployment ay hindi na nagbibigay ng pagkakataong muling makapagtrabaho ang mga tao, kahit na mag-aral pa ng

ibang gawain o trabaho ang bawat indibidwal .

Ang Unemployment at Full Employment


kapag ang isang tao ay pursigidong naghahanap subalit walang makita o makuhang trabaho o pagkakakitaan.

Ang isang ekonomiya ay nasa pinakamaunlad na kalagayan kung mayroon

itong full employment. Ibig sabihin, kung ang lahat ng gusto at maaaring magtrabaho, dalubhasa man o hindi, ay may marangal na hanapbuhay.

Hindi ibig sabihin nito na kapag may suliranin sa unemployment ang bansa, hindi na maaaring magkaroon ng full employment. Mawawala lamang ang posibilidad ng full employment kapag ang uri ng unemployment ay hindi na nagbibigay ng

pagkakataong muling makapagtrabaho ang mga tao, kahit na mag-aral pa ng ibang gawain o trabaho ang bawat indibidwal .

Pag-aralan Natin!

Mga Uri at Dahilan ng Unemployment

Isa sa mga suliranin ng mga umuunlad pa lamang na bansa ang kawalang hanapbuhay o unemployment. May kinalaman ang sumusunod sa suliraning ito.

1. Voluntary

Nangyayari kapag sinasadyang hindi nagtatrabaho

2. Frictional

Nangyayari habang naghihintay ng panibagong trabaho o panandaliang ipinatigil

ang trabaho dahil sa ibang gawain katulad ng pagwewelga

3. Casual

Nangyayari sa mga may trabahong arawan o lingguhan, katulad sa construction at sakahan

4. Seasonal

Nangyayari kapag ang trabaho ay pana-panahon o para lamang sa tiyak na

panahon (Halimbawa, tuwing magpa-Pasko)

5. Structural

Nangyayari kapag ang isang uri ng produkto ay hindi na kailangan sa ekonomiya, kaya, hindi na rin kailangan ang mga nagtatrabaho at namumuhunan

6. Cyclical

Nagakakaroon nito kapag ang industriyang kinabibilangan ng mga manggagawa ay nakararanas ng business cycle. Kapag mahina ang industriya, mataas ang antas ng unemployment.

7. Technological

Nangyayari kapag ang trabahong ginagampanan ng tao ay nagagawa na ng

makina o ng makabagong teknolohiya

Imperfect Mobility of Labor

Bukod sa mga nabanggit, isa rin ang imperfect mobility of labor sa mga nakapag-aambag sa unemployment. Ito ay dalumat na tumutukoy sa bihirang kakayahan ng mga

manggagawang magpalipat-lipat ng trabaho.

Sa kabuuan, nakikitang ang unemployment ay may iba’t ibang uri at dahilan, ngunit ang kakayahan ng taong mag-iba o lumipat ng gawain ayon sa pangangailangan ng

ekonomiya ay isa sa mga salik nito.

Mga Implikasyon ng Unemployment sa Pamumuhay at sa Pag-unlad

Dapat pagtuunan ng pansin ng pamahalaan ang lumalalang suliranin

ng unemployment. Malaki ang epekto nito sa bawat isa, sa industriya, at sa bansa mismo.

Indibiduwal

Mababang antas ng pamumuhay Pagtatrabaho nang mas mababa kaysa sa kakayahan

Depresyon at iba pang suliranin pangkalusugan

Industriya

Mas mababang pasahod dahil marami namang puwedeng “pamalit” Paggawa ng mga produktong tipid sa materyales upang makapagbenta ng mas

murang produkto

Pamahalaan/Bansa

Kakaunting buwis para sa limitadong mga proyekto Malaking gastos para sa mga pangagailangan ng mga mamamayan

Mabagal na paglago ng ekonomiya, na maaring makaapekto sa ugnayan sa ibang bansa

Paglutas sa mga Suliraning Dulot ng Unemployment

Kadalasan, kapag matindi na ang unemployment at kinakailangan na ng matinding pagkilos, dalawang uri ng polisiya ang pinamimilian ng pamahalaan.

1) Expansionary Monetary Policy

Ang madalas na pangunahing solusyon ay ang pagbabawas ng interest

rate upang hikayatin ang mga mamamayan na umutang sa pamahalaan. Ang perang inutang ay magagamit upang may magugol sa pagpapatakbo ng

ekonomiya. Sa ganitong paraan, magkakaroon ng demand o pangangailangan sa mga

produkto at serbisyo na magiging dahilan naman upang magkaroon ng mga

panibagong trabaho.

2) Expansionary Fiscal Policy

Ito ay tumutukoy sa direktang pagmamanipula ng pamahalaan sa ekonomiya. Kapag tumataas ang antas ng unemployment at hindi gumagana

ang expansionary monetary policy (halimbawa, hindi pa rin gumagastos ang mga mamamayan), ang pamahalaan mismo ang gumagastos sa pamamagitan ng

pagbili ng produkto o serbisyo upang mas dumami ang pagkakataong makapagtrabaho.

Pagnilayan

Paano maiibsan ang patuloy na paglala ng kaso ng unemployment sa bansa?



kapag ang isang tao ay pursigidong naghahanap subalit walang makita o

makuhang trabaho o pagkakakitaan. Ang unemployment ay maaaring voluntary, frictional, casual, seasonal,

structural, cyclical, at technological. Ang bawat isang uri ng unemployment ay may kani-kaniyang dahilan, pati na

epekto sa mga indibidwal, industriya, at pamahalaan o bansa.

Upang masolusyonan ang unemployment, madalas na gumagamit ng expansionary monetary policy at expansionary fiscal policy ang pamahalaan

ayon sa pangangailangan at kakayahan ng bansa.


Ang Globalisasyon

Mga Layunin

Pagkatapos ng araling ito, dapat na:

naipaliliwanag mo ang konsepto ng globalisasyon; at

natatalakay mo ang pangkasaysayan, pang-ekonomiya, pampulitika, at sosyo-kultural na pinagmulan ng globalisasyon.

Ano ang globalisasyon? Ano-ano ang pagbabagong dala o hatid nito?

Paano nagsimula ang globalisasyon?


Pag-aralan Natin!

Ang Konsepto ng Globalisasyon

Sa nakalipas na libo-libong taon, ang mga tao, at sa kinalaunan, ang mga korporasyon ay bumibili at nagbebenta sa malalayong lupain (gaya ng Silk Road Trade sa Central

Asia na nag-uugnay sa China at Europe noong Gitnang Panahon). Gayundin, sa nakalipas na mga dekada, namumuhunan ang mga tao at korporasyon sa mga negosyo

sa maraming bansa. Ang prosesong ito ay tinatawag na globalisayon. Ibig sabihin, hindi na bago ang konseptong ito.

Ang globalisasyon ay isang proseso ng interaksiyon at integrasyon ng mga tao,

kompanya, at pamahalaan ng iba’t ibang bansa o estado. Ito ay prosesong

udyok ng pandaigdigang kalakalan at pamumuhunan sa tulong ng kaalamang panteknolohiya.

Ang prosesong ito ay may epekto sa kapaligiran, sa kultura, sa sistemang pulitikal, sa pagsulong ng ekonomiya at kaunlaran, sa kagalingan ng mga tao sa mga pandaigdigang komunidad.

Ayon kay Thomas Friedman, ang bagong mukha ng globalisasyon ay mas

malaganap, mas mabilis, mas mura, at mas komplikado.

Bagaman may iba’t ibang interpretasyon ng konsepto ng globalisasyon, nagkakasundo ang mga dalubhasa na palalim nang palalim ang mga epekto nito sa mga bansa.

Makikita sa graphic organizer ang ilan sa mga palatandaan ng bagong mukha ng globalisasyon.

Pag-aralan Natin!

Pinagmulan ng Globalisasyon: Pangkasaysayan at Pang-ekonomiya

Ayon kay Northup, ang mga pagyayaring ito ay ilan lamang sa mga itinuturong simula

ng globalisasyon.

Sa kabuuan, makikitang ang bawat isang “pinagmulan” ay may kani-kaniyang kaugnayan, impluwensiya, at ambag sa globalisasyon. Gayunman, hindi matutukoy ang

tunay na pinagmulan nito, hindi rin masusukat kung gaano kalaki ang ambag ng bawat isang pangyayari.

Pag-aralan Natin!

Pinagmulan ng Globalisasyon: Pampulitika

May mga pagtatalo tungkol sa tunay na pinagmulan ng globalisasyon sa aspektong pampulitika. Karamihan sa mga ideya ay umiikot din lamang sa mga nabanggit na

(pangkasaysayan at pang-ekonomiya).

Kung may maidaragdag man, marahil ito ay ang ideya ni Andre Gunder Frank.

Ayon sa kaniya, nagsimula ang globalisasyon noon pang panahon ng mga

unang sibilisasyon (Frank at Gills, 1992). Sa kabilang banda, pinangangatawanan ng mga mananaliksik na ang ika-20

dantaon hanggang kasalukuyan ang mga dekada ng maigting na globalisasyon

sa pulitika. Ayon kay Berger (2000), sa mga panahong ito, malaki ang inilago ng daloy ng

kapital, palitan ng pera, at paglipat ng mga manggagawa. Dahil dito, nagkakaroon ng mga haka-haka na ang globalisasyon ang siyang tuluyang magpapahina sa mga estado bilang pinakamahalagang yunit-pulitikal.

Bukod rito, marami ring nag-aakalang hindi na magiging malapit at matapat sa sariling bansa ang mga mamamayang nasanay na sa globalisasyon.

Magkagayunman, walang sapat na patunay ang mga pahayag na ito, bukod sa iilang ebidensiya na bumababa ang tiwala ng mga tao sa inihalal na mga pulitiko (hindi sa kabuuan ng pamahalaan).

Pag-aralan Natin!

*Pinagmulan ng Globalisasyon: Sosyo-kultural *

Ngunit, bakit nga ba pinipili ng mga tao na makipag-ugnayan sa ibang bansa?

Ayon kay Yang (2010), ang globalisasyon ay daan sa pagkabuo ng global

interests, o mga magkakatulad na interes ng mga indibidwal, ng mga bansa, at

ng mga ugnayan nila. Maaring halimbawa ng global interests ay ang pagkakaroon ng mga karapatan.

Bagaman maraming pagkakaiba, pare-parehong may ideya ng karapatan ang

mga indibidwal, korporasyon, pamahalaan, at grupo ng mga bansa. Dahil dito, hindi maikakaila ang paglago ng mga usapin ukol sa karapatan. Sa

loob o labas man ng mga bansa, pinagtatalunan at ipinaglalaban ang kaniya-kaniyang pananaw ukol dito, wala o bibihira na ang nagsasabing hindi mahalaga ang mga ito.

Ang pagkakabuo ng mga interes katulad nito ay nakapag-aambag sa globalisasyon dahil sa kanilang kakayahang gawing mas katanggap-tanggap ang

buong proseso ng pag-uugnay-ugnay.

Tingnan ang paglalarawan ng konsepto ng global interests na may kinalaman sa sosyo-kultural na pinagmulan ng globalisasyon.

Pagnilayan

Saan pa patungo ang globalisasyon? Gaano pa kalayo ang lalakbayin ng tao?

Makabubuti ba ang globalisasyon sa pag-unlad o pagyabong ng moralidad at espirituwalidad ng tao?

Buod


kompanya, at pamahalaan ng iba’t ibang bansa o estado. Ito ay prosesong udyok ng pandaigdigang kalakalan at pamumuhunan sa tulong ng kaalamang panteknolohiya. Bagamat mayroon pa ring mga balakid, unti-unting nagkakaroon ng malayang palitan

ng kaalaman, mga tao, at puhunan o kapital, mga produkto, serbisyo, at iba pa. Ipinalalagay na ang globalisasyon ay nagsimula noong ika-11 siglo sa Asya (partikular

sa China), hindi man sinasadya, ito ay naipagpatuloy noong Panahon ng Pagtuklas ng mga Europeo noong ika-16 na siglo. Ang pang-ekonomiya, pampulitika, at sosyo-kultural na pinagmulan ng globalisasyon ay maiuugnay rin sa mga pangyayaring ito.


Mga Pangunahing Institusyong Nagsusulong ng Globalisasyon

Mga Layunin


naipaliliwanag mo ang kahulugan ng institusyon; at nasusuri mo ang mga bahaging ginagampanan ng mga panlipunang institusyon

sa pagsulong ng globalisasyon.

Tanong:

Ano ang ibig sabihin ng institusyon? Ano-ano ang institusyong nagsusulong ng globalisasyon?

Bakit mahalaga ang mga institusyon sa proseso ng globalisayon? Paano naisusulong at napapaunlad ng mga institusyon ang globalisasyon?


Balikan Natin!



kompanya, at pamahalaan ng iba’t ibang bansa o estado. Ito ay prosesong

udyok ng pandaigdigang kalakalan at pamumuhunan sa tulong ng kaalamang panteknolohiya.

Ang prosesong ito ay may epekto sa kapaligiran, sa kultura, sa sistemang

pulitikal, sa pagsulong ng ekonomiya at kaunlaran, sa kagalingan ng mga tao sa mga pandaigdigang komunidad.

Ayon kay Thomas Friedman, ang bagong mukha ng globalisasyon ay mas malayo, mas mabilis, mas mura, at mas komplikado.

Pag-aralan Natin!

Ang Institusyon

Ang institusyon ay tumutukoy sa sistema ng matitibay o subok na at laganap

nang mga panuntunang panlipunan o social rules, na siya namang humuhubog sa mga kilos at ugnayan ng mga tao.

Kung susuriin, ang bawat indibidwal ay may ganap na kalayaang mamili at kumilos nang ayon sa sariling kagustuhan.

Samakatuwid, ang ginagawa lamang ng mga institusyon ay nagbibigay ng mga

pamantayan o standards ukol sa dapat na isipin, gawin, at piliin. Ang institusyon ay tumutukoy rin sa establisimiyento, lipunan, o samahang

itinatag para sa isang tiyak na layunin, gampanin, at tunguhin.

Mga halimbawa ng panlipunang institusyon:

pamilya paaralan

pamahalaan mass media

multinational corporation NGO international organization

Pag-aralan Natin!

Mga Gampanin ng mga Institusyon sa Globalisasyon: Pamahalaan at Paaralan

Paano kumikilos at gumaganap ng kanilang bahagi ang mga pamahalaan sa proseso ng globalisasyon?

Pamahalaan

Pag-aralan ang talahanayan.

Ano naman ang bahaging ginagampanan ng mga paaralan sa globalisasyon?

Paaralan

Suriin ang graphic organizer.

Ang mga paraalan ang pangunahing tagapagsulong ng edukasyon o kaalaman.

Kaalinsabay ng internasyonalisasyon at globalisasyon, sinisikap ng mga paaralan na makaagapay sila sa pandaigdigang pamantayan ng edukasyon. Bunga ito, higit na nakikinabang ang mga mag-aaral sa lahat ng panig ng mundo sa mga pagbabagong

ipinatutupad ng mga paaralan.

Pag-aralan Natin!

Mga Gampanin ng mga Institusyon sa Globalisasyon: Mass Media

Ano ang papel ng mass media sa globalisasyon?

Mass Media

Ang mass media ay tumutukoy sa lahat ng teknolohiyang nagagamit sa pagpapalaganap ng kaalaman sa maraming tao (halimbawa: pahayagan, telebisyon, radyo, at Internet).

Tahasan at madaling unawain ang mga ambag ng mga teknolohiyang ito sa

globalisasyon:

1. Ang pagkakaugnay-ugnay ng mga tao sa pamamagitan ng direktang usapan

Ang pamamahagi ng impormasyong nagiging basehan ng mga pananaw at pagkilos

Samakatuwid, kung magiging patas ang access sa mass media, mahihinuhang ang

bawat mamamayan, saanmang lugar, ay maaaring makapag-isip at makapagdesisyon na may pananaw na ang kaniyang mga kilos ay hindi lamang para sa sarili o bansa,

kung hindi para sa buong mundo.

Pag-aralan Natin!

Mga Gampanin ng mga Institusyon sa Globalisasyon: International Corporation

Sa paanong paraan nakapag-aambag ang mga multinational corporation sa

globalisasyon?

International Corporation

Ang mga multinational corporation ay tumutukoy sa organisasyon o kompanyang nagmamay-ari at nagkukontrol ng produksiyon ng mga kalakal o produkto at serbisyo

sa isa o maraming bansa maliban sa sariling bansa.

Dalawa ang maaaring ayos nito.

1. Maaaring gawin ng kompanya sa loob ng isang bansa lamang ang mga produkto at magkaroon ng mga sangay sa ibang bansa kung saan maaaring magbenta at sa kalaunan ay magbubuo rin ng mga produkto.

Maaari din namang buuin ang produkto sa pamamagitan ng pagkakabit-kabit o pagsasama-sama ng iba’t ibang bahagi nito mula sa iba’t ibang bansa.

Sa alinmang ayos, nakikitang pinag-uugnay-ugnay ng mga multinational corporation ang mga bansa. Bagaman hindi ganap na magkakapareho ang mga

kompanya, masasabing marami rin silang pagkakatulad (halimbawa, ang paraan ng paggawa ng produkto). Madali sa bawat isa na magpalitan ng mga manggagawa at

kapital. Sa ganitong paraan, nakapagsusulong sila ng globalisasyon.

Ipinakikita sa larawan kung paano nakapag-aambag ang mga multinational corporation sa globalisasyon.

Pinagmulan:

http://aerospacereview.ca/eic/site/060.nsf/eng/00040.html

Pagnilayan

Nararamdaman mo ba ang epekto ng globalisasyon sa sarili, sa pamilya, at sa lipunan? Maaari mo bang isa-isahin? Ano pa kayang teknolohiya ang susulpot? Hanggang saan kaya aabot ang dunong ng tao?

Buod

Ang institusyon ay tumutukoy sa sistema ng matitibay o subok na at laganap nang

panuntunang panlipunan o social rules, na siya namang humuhubog sa mga kilos at ugnayan ng mga tao. Ilan sa mga halimbawa ng panlipunang institusyon ay ang

pamilya, paaralan, pamahalaan, mass media, multinational corporation, NGO, international organization, at iba pa. Bawat institusyon ay may bahaging ginagampanan sa proseso ng globalisasyon.

http://aerospacereview.ca/eic/site/060.nsf/eng/00040.html


Ang Globalisasyon

Mga Layunin


naipaliliwanag ang konsepto ng globalisasyon; at natatalakay ang pangkasaysayan, pang-ekonomiya, pampulitika, at sosyo-

kultural na pinagmulan ng globalisasyon.

Tanong:

Ano ang globalisasyon? Ano-ano ang pagbabagong dala o hatid nito? Paano nagsimula ang globalisasyon?


Pag-aralan Natin!


Sa nakalipas na libo-libong taon, ang mga tao, at sa kinalaunan, ang mga korporasyon ay bumibili at nagbebenta sa malalayong lupain (gaya ng Silk Road Trade sa Central Asia na nag-uugnay sa China at Europe noong Gitnang Panahon). Gayundin, sa

nakalipas na mga dekada, namumuhunan ang mga tao at korporasyon sa mga negosyo sa maraming bansa. Ang prosesong ito ay tinatawag na globalisayon. Ibig sabihin, hindi

na bago ang konseptong ito.


kompanya, at pamahalaan ng iba’t ibang bansa o estado. Ito ay prosesong udyok ng pandaigdigang kalakalan at pamumuhunan sa tulong ng kaalamang

panteknolohiya. Ang prosesong ito ay may epekto sa kapaligiran, sa kultura, sa sistemang

pulitikal, sa pagsulong ng ekonomiya at kaunlaran, sa kagalingan ng mga tao sa mga pandaigdigang komunidad.

Ayon kay Thomas Friedman, ang bagong mukha ng globalisasyon ay mas

malaganap, mas mabilis, mas mura, at mas komplikado. Bagaman may iba’t ibang interpretasyon ng konsepto ng globalisasyon,

nagkakasundo ang mga dalubhasa na palalim nang palalim ang mga epekto nito sa mga bansa.

Makikita sa graphic organizer ang ilan sa mga palatandaan ng bagong mukha ng globalisasyon.

Pag-aralan Natin!

Pinagmulan ng Globalisasyon: Pangkasaysayan at Pang-ekonomiya

Ayon kay Northup, ang mga pagyayaring ito ay ilan lamang sa mga itinuturong simula

ng globalisasyon.

Sa kabuuan, makikitang ang bawat isang “pinagmulan” ay may kani-kaniyang kaugnayan, impluwensiya, at ambag sa globalisasyon. Gayunman, hindi matutukoy ang

tunay na pinagmulan nito, hindi rin masusukat kung gaano kalaki ang ambag ng bawat isang pangyayari.

Pag-aralan Natin!

Pinagmulan ng Globalisasyon: Pampulitika

May mga pagtatalo tungkol sa tunay na pinagmulan ng globalisasyon sa aspektong pampulitika. Karamihan sa mga ideya ay umiikot din lamang sa mga nabanggit na (pangkasaysayan at pang-ekonomiya).

Kung may maidaragdag man, marahil ito ay ang ideya ni Andre Gunder Frank.

Ayon sa kaniya, nagsimula ang globalisasyon noon pang panahon ng mga unang sibilisasyon (Frank at Gills, 1992).

Sa kabilang banda, pinangangatawanan ng mga mananaliksik na ang ika-20 dantaon hanggang kasalukuyan ang mga dekada ng maigting na globalisasyon

sa pulitika. Ayon kay Berger (2000), sa mga panahong ito, malaki ang inilago ng daloy ng

kapital, palitan ng pera, at paglipat ng mga manggagawa. Dahil dito,

nagkakaroon ng mga haka-haka na ang globalisasyon ang siyang tuluyang magpapahina sa mga estado bilang pinakamahalagang yunit-pulitikal.

Bukod rito, marami ring nag-aakalang hindi na magiging malapit at matapat sa sariling bansa ang mga mamamayang nasanay na sa globalisasyon.

Magkagayunman, walang sapat na patunay ang mga pahayag na ito, bukod sa

iilang ebidensiya na bumababa ang tiwala ng mga tao sa inihalal na mga pulitiko (hindi sa kabuuan ng pamahalaan).

Pag-aralan Natin!

Pinagmulan ng Globalisasyon: Sosyo-kultural

Ngunit, bakit nga ba pinipili ng mga tao na makipag-ugnayan sa ibang bansa?

Ayon kay Yang (2010), ang globalisasyon ay daan sa pagkabuo ng global

interests, o mga magkakatulad na interes ng mga indibidwal, ng mga bansa, at ng mga ugnayan nila.

Maaring halimbawa ng global interests ay ang pagkakaroon ng mga karapatan. Bagaman maraming pagkakaiba, pare-parehong may ideya ng karapatan ang

mga indibidwal, korporasyon, pamahalaan, at grupo ng mga bansa. Dahil dito, hindi maikakaila ang paglago ng mga usapin ukol sa karapatan. Sa

loob o labas man ng mga bansa, pinagtatalunan at ipinaglalaban ang kaniya-

kaniyang pananaw ukol dito, wala o bibihira na ang nagsasabing hindi mahalaga ang mga ito.

Ang pagkakabuo ng mga interes katulad nito ay nakapag-aambag sa globalisasyon dahil sa kanilang kakayahang gawing mas katanggap-tanggap ang

buong proseso ng pag-uugnay-ugnay.

Tingnan ang paglalarawan ng konsepto ng global interests na may kinalaman sa sosyo-kultural na pinagmulan ng globalisasyon.

Pagnilayan

Saan pa patungo ang globalisasyon? Gaano pa kalayo ang lalakbayin ng tao?

Makabubuti ba ang globalisasyon sa pag-unlad o pagyabong ng moralidad at espirituwalidad ng tao?

Buod


kompanya, at pamahalaan ng iba’t ibang bansa o estado. Ito ay prosesong udyok ng

pandaigdigang kalakalan at pamumuhunan sa tulong ng kaalamang panteknolohiya. Bagamat mayroon pa ring mga balakid, unti-unting nagkakaroon ng malayang palitan

ng kaalaman, mga tao, at puhunan o kapital, mga produkto, serbisyo, at iba pa. Ipinalalagay na ang globalisasyon ay nagsimula noong ika-11 siglo sa Asya (partikular sa China), hindi man sinasadya, ito ay naipagpatuloy noong Panahon ng Pagtuklas ng

mga Europeo noong ika-16 na siglo. Ang pang-ekonomiya, pampulitika, at sosyo-kultural na pinagmulan ng globalisasyon ay maiuugnay rin sa mga pangyayaring ito.


Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Consumerism

Mga Layunin


naipaliliwanag ang konsepto ng consumerism; at

nasusuri ang mga kasalukuyang hamon sa pagtugon sa consumerism tungo sa sustainable development.

Tanong:

Sa kasalukuyan, naniniwala ang mga mamamayan na ang kaligayahan at kayamanan

sa mundong ito ay nasusukat sa lago ng ekonomiya at komportableng pamumuhay. Ang pagtatamo ng “magandang buhay” ay pangarap ng marami, na nagbibigay-daan sa tinatawag na consumerism.

Ano ang consumerism? Bakit isa ito sa mga hamon sa pagtamo ng sustainable

development? Paano malilimitahan, kung hindi man tuluyang masusugpo, ang consumerism?


Balikan Natin!

Ang Konsepto ng Sustainable Development

Ang sustainable development ay tumutukoy sa pag-unlad na tumutugon sa mga pangangailangan ng kasalukuyang henerasyon na hindi naikukompromiso

ang kakayahang tugunan ng susunod na salinlahi ang kanilang pangangailangan.

May dalawang konseptong nakapaloob sa depinisyong ito: pangangailangan at

limitasyon. Ang sustainable development ay tumutukoy rin sa paraan ng patuloy na pag-

aalaga sa lipunan, ekonomiya, at kapaligiran habang patuloy ang pag-unlad ng bansa. Ito ay matatamo sa pamamagitan ng responsableng paggamit ng mga likas na yaman sa kasalukuyan at pagtitiyak na may mga mapagkukunan pa rin

sa hinaharap. Halimbawa, sa pamamagitan ng pagtatanim ng mga puno, natitiyak

ang sustainable development dahil ang mga mamamayan sa hinaharap ay may masasandigan pa rin.

Subalit, may mga hamon sa pagtamo ng sustainable

development: consumerism, energy sustainability, poverty, at health inequalities.

Pag-aralan Natin!

Consumerism

Ang consumerism ay isang teorya o ideolohiyang panlipunan at pang-

ekonomiyang aspekto ng kapitalismo na kung saan ang sukatan ng isang sibilisadong lipunan ay naaayon sa laganap na pagbebenta, pamimili, at

pagpapaikot ng pera sa ekonomiya. Sa pananaw na ito, ang mga mamamayan ay malalayang nakapamimili ng mga

produkto at serbisyo sa mga merkado.

Nailalarawan din ang consumerism ng patuloy na paghahanap ng mga tao ng mas bago, mas mahusay, o mas murang mga produkto at serbisyo; ang

pagdagsa sa mga shopping mall; ang pagkain sa mga fast food at fine dining restaurant; at ang pagtangkilik sa mga mamahaling kagamitan o luxury goods.

Sa USA, kung saan ito nagsimula, ang Black Friday Sale ay isang okasyon

tuwing Nobyembre na kung saan ang mga mamimili ay dumadagsa sa mga pamilihan dahil ito ang panahong sila ay makabibili ng anumang kanilang naisin

sa pinakamababang presyo. Ang consumerism ay laganap din sa Pilipinas at ang mga mamamayan dito ay

malalayang nakapamimili sa mga shopping mall at maging sa Internet.

Pag-aralan Natin!

Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Consumerism

Para sa mga kritiko ng consumerism, ito ay ipinalalagay na pang-ekonomiyang materyalismo at makasariling pag-uugali. Diumano, ito ay walang kabuluhan at

maaksayang paggamit ng salapi at mga likas na yaman. Nanganganib ang susunod na henerasyon dahil sa walang habas na shopping

sprees; pagpapatayo ng mga shopping mall at mga katulad nito na

nagpapakawala ng nakalalasong carbon dioxide; walang tigil na paggamit at pagdami ng mga sasakyang nagdudulot ng polusyon; maramihang paggawa ng

mga produktong elektroniko, yari sa plastik, at mga kagaya nito na nakasisira sa kalikasan at kapaligiran; at sa sapilitang pagpaparami o pagpapalaki ng mga hayop upang matustusan ang pangangailangan ng mga fast food restaurant.

Sa Pilipinas, ang consumerism ay binabatikos dahil sa epekto nito sa bansa. Halimbawa, ang pagtambak dito ng mga basurang mula sa mauunlad na

bansang tulad ng Japan at Canada ay sinasabing epekto ng labis na consumerism.

Ang pagputol ng mga pine tree sa tabi ng SM Baguio para palakihin

ang shopping mall na ito ay mariing tinutulan ng mga nagmamalasakit sa kapaligiran.

Ang mga pangyayaring ito ay epekto ng consumerism na tumutugon sa pangmateryal

na kagustuhan ng mga tao na siya namang nagdadala sa kapaligiran at sa lipunan sa peligro at sa kalabuan ng pagtamo ng sustainable development.

Pag-aralan Natin!

Mga Pagtugon sa mga Hamon ng Consumerism

Ang consumerism ay balakid sa sustainable development dahil ito ang isa sa mga sanhi kung bakit naisasantabi ang maraming banta sa kalikasan tulad

ng climate change, kasalatan sa tubig, at pagkawala ng mga halaman, hayop at iba pang maybuhay.

Ito ay paglabag sa pang-ekolohiyang limitasyon habang lumalago ang ekonomiya. Nauubos ang mga likas na yaman. Patuloy ang pagdaragdag ng mga kompanya ng mapaminsalang carbon footprint. Kinakalbo rin ang

kagubatan upang bigyang-daan ang mga makabagong urban center, shopping mall, at mga bagong komunidad.

Upang matupad ang minimithing sustainable development, ipinapayo at isinusulong ang mga kampanya at mga disiplinadong reaksiyon gaya ng pagtataguyod sa simpleng pamumuhay, pagtangkilik sa sariling produkto, at mga

katulad nito na sa pangkalahatang pananaw ay makababawas ng labis na materyalismo at basura.

Sa Pilipinas, sinimulang ipatupad ang Philippine Environment Code noong 1977 upang pangalagaan ang kapaligiran.

Sa buong mundo, may malalaking kompanya ang nagsimulang tumutok sa

proteksiyon ng lipunan at kapaligiran. Layunin ng kanilang corporate social responsibility na mapanatiling luntian ang kapaligiran, matustusan ang

pangangailangan ng malinis na tubig at edukasyon ng mga mamamayan sa mahihirap na bansa, at gumawa ng mga produktong socially responsible na hindi nakasisira ng kalikasan.

Pagnilayan

Paano ka tutugon sa mga hamon ng consumerism upang maisulong ang sustainable

development?


Ang sustainable development ay ang pag-unlad na tumutugon sa mga pangangailangan ng kasalukuyang henerasyon na hindi naikukompromiso ang kakayahang tugunan ng susunod na salinlahi ang kanilang pangangailangan.

May mga hamon sa pagtatamo ng sustainable development katulad ng consumerism, energy sustainability, poverty, at health inequalities.

Ang consumerism ay isang ideolohiyang panlipunan at pang-ekonomiyang aspekto ng kapitalismo na kung saan ang sukatan ng isang sibilisadong lipunan ay naaayon sa laganap na pagbebenta, pamimili, at pagpapaikot ng pera sa

ekonomiya.

Para sa mga kritiko ng consumerism, ito ay ipinalalagay na pang-ekonomiyang materyalismo at makasariling pag-uugali. Diumano, ito ay walang kabuluhan at

maaksayang paggamit ng salapi at mga likas na yaman. Ang consumerism ay nakikitang balakid sa sustainable development.

Isang ang Pilipinas sa mga bansang nakikiisa sa pagtugon sa mga hamon ng consumerism upang maisulong ang sustainable development.


Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Energy Sustainability

Mga Layunin


naipaliliwanag ang konsepto ng energy sustainability; at nasusuri ang mga kasalukuyang hamon sa pagtugon sa energy

sustainability tungo sa sustainable development.

Upang matamo ang sustainable development, isa sa mga hamong tinitingnan ay ang energy sustainability ng mga bansa o ng buong mundo.

Ano ang ibig sabihin ng energy sustainability? Bakit mahalaga ito sa pagtamo

ng sustainable development? Paano makakamit ang energy sustainability, isang mahalagang salik tungo sa

pagtamo ng sustainable development?


Balikan Natin!




May dalawang konseptong nakapaloob sa depinisyong ito: pangangailangan at

limitasyon. Ang sustainable development ay tumutukoy rin sa paraan ng patuloy na pag-

aalaga sa lipunan, ekonomiya, at kapaligiran habang patuloy ang pag-unlad ng bansa. Ito ay matatamo sa pamamagitan ng responsableng paggamit ng mga likas na yaman sa kasalukuyan at pagtitiyak na may mga mapagkukunan pa rin

sa hinaharap.

Halimbawa, sa pamamagitan ng pagtatanim ng mga puno, natitiyak ang sustainable development dahil ang mga mamamayan sa hinaharap ay may

masasandigan pa rin. May mga hamon sa pagtatamo ng sustainable development katulad

ng consumerism, energy sustainability, poverty, at health inequalities.

Pag-aralan Natin!

Energy Sustainability

Ang energy sustainability ay sumasaklaw sa pagtugon sa pangangailangan sa enerhiya ng kasalukuyang panahon at pagtiyak na hindi maisasa-alang-alang

ang kakayahan ng susunod na henerasyong tugunan ang kanilang pangangailangan.

Ang sustainable energy ay tumutukoy sa kahit anong enerhiya na potensiyal na magagamit nang maayos sa hinaharap na hindi makapipinsala sa susunod na salinlahi. Ito ay may dalawang sangkap: renewable energy at energy efficiency.

Ang renewable energy tulad ng solar, wind, geothermal, hydroelectric, at ocean energy ang nakikitang alternatibo sa fossil fuels, kaya, hinihikayat ang

malawakang paggamit nito.

Pag-aralan Natin!

Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Energy Sustainability

Sa kasalukuyan, laganap ang paggamit ng fossil fuels (karaniwang may

kasamang karbon, langis, at natural na gas) bilang tagatustos ng enerhiya. Ang pagsusunog o paggamit ng fossil fuels ay nangangahulugang pagpapakawala ng carbon dioxide sa papawirin. Ang carbon dioxide ay greenhouse gas na

nagdudulot ng climate change at global warming. Dahil dito, hindi makabubuting gawing pangmatagalang pinagkukunan ng

enerhiya ang fossil fuels. Hindi nito matitiyak ang energy sustainability ng mga

bansa dahil bukod sa banta sa kalusugan at kalidad ng buhay, i to ay limitado at hindi nagagamit sa lahat ng panig ng mundo. Isang mabigat na pasanin ng

daigdig ang fossil fuels dahil sa negatibong epekto nito sa kalikasan, kapaligiran, at karagatan.

Sanhi ng malawakang polusyon, ang paggamit ng fossil fuels ay maaaring kumitil

ng maraming buhay. Upang matamo ang sustainable development, kailangang may ligtas na mapagkukunan ng enerhiya sa pangmatagalang panahon.

Pag-aralan Natin!

Mga Pagtugon sa mga Hamon ng Energy Sustainability

Ang sustainable and renewable energy sources ay mga likas na mapagkukunan ng enerhiyang magpapanatili at magagamit muli sa malawakang paraan at pinakamahusay

para sa mga tahanan at mga pang-industriyang pagawaan.

Mga Alternatibong Mapagkukunan

Ang solar energy ay ang pinakamalinis, pinakalaganap, at pinakamahusay na pinagmumulan ng renewable energy. Laganap na ang paggamit nito sa

pamamagitan ng mga solar panels. Malawakan na rin ang paggamit ng wind energy na nakatutulong nang malaki sa

mga mandaragat sa kanilang paglalayag. Marami nang kompanya ang namumuhunan sa paggawa ng windmills, wind

farms, at energy grids upang maipalaganap ang paggamit ng enerhiyang ito.

Ang geothermal energy ay nakukuha sa ilalim ng lupa sa pamamagitan ng geothermal energy stations. Bagaman limitado lamang ito (karaniwan ay

malapit sa mga bulkan), ito ay mainam na tagatustos ng electric power. Dahil halos 70% ng mundo ay katubigan, mataas din ang potensyal ng ocean

energy bilang mapagkukunan ng sustainable and renewable energy. Ang mga

alon ay lumilikha ng enerhiya sa pamamagitan ng ocean thermal plants. Ang mga ilog at talon naman ay napagkukunan ng hydroelectric energy.

Pag-aralan Natin!

Mga Pagtugon sa mga Hamon ng Energy Sustainability

Ang sustainable and renewable energy sources ay mga likas na mapagkukunan ng enerhiyang magpapanatili at magagamit muli sa malawakang paraan at pinakamahusay para sa mga tahanan at mga pang-industriyang pagawaan.

Mga Proyekto, Programa, at Batas

Noong 2015, tinatayang may 2.8 bilyong tao sa mundo ang wala pa ring access sa modernong mga serbisyong pang-enerhiya. Upang matugunan ang pangangailangang ito, may proyekto ang United Nations

Development Programme (UNDP) hanggang 2030 na magbibigay ng pandaigdigang daan sa makabagong mga serbisyong pang-enerhiya.

Itinataguyod ng samahang ito ang energy sustainability sa pamamagitan ng mga patakaran, pagsuportang pampananalapi, at paglikha ng kamalayan ukol dito.

May mga komprehensibong programa din ang UNDP na tumututok sa energy

access at energy efficiency. Ang mga ito ay daan sa malawakang pag-unlad, low-carbon energy, luntiang ekonomiya, pagsupil sa kahirapan, at higit sa

lahat, sa sustainable development. Ang Renewable Energy Act of 2008 ay batas sa Pilipinas na nakatuong gawing

50%-nakasalig-sa-renewable energy ang enerhiya sa bansa sa taong 2030.

Noong 2013, ang Climate Change Commission ay nagsimulang makipagtulungan sa Worldwatch Institute para sa isang Sustainable Energy

Roadmap. Ito ay naglalayong gawing 100%-base-sa-renewable energy ang pinagkukunan ng suplay ng koryente sa bansa sa loob ng isang dekada.

Sa pribadong sektor naman, ang Shell Philippines ay nangangako simula noong 1997 na mag-aambag sa sustainable development ng bansa sa pamamagitan ng

responsableng pagbibigay ng serbisyong pang-enerhiya.

Pagnilayan

Sa personal mong karanasan, nararamdaman ba ang pagkilos ng mga Pilipino para sa energy sustainability ng bansa? Paano ka nakikibahagi sa hamon o usaping ito?


Ang sustainable development ay ang pag-unlad na tumutugon sa mga pangangailangan ng kasalukuyang henerasyon na hindi naikukompromiso ang

kakayahang tugunan ng susunod na salinlahi ang kanilang pangangailangan. May mga hamon sa pagtatamo ngsustainable development katulad

ng consumerism, energy sustainability, poverty, at health inequalities.

Ang energy sustainability ay sumasaklaw sa pagtugon sa pangangailangan sa enerhiya ng kasalukuyang panahon at pagtiyak na hindi maisasa-alang-alang

ang kakayahan ng susunod na henerasyong tugunan ang kanilang pangangailangan.

Hindi makabubuting gawing pangmatagalang pinagkukunan ng enerhiya

ang fossil fuels. Hindi nito matitiyak ang energy sustainability ng mga bansa dahil bukod sa pagiging banta sa kalusugan at kalidad ng buhay, ito ay limitado at

hindi nagagamit sa lahat ng panig ng mundo. Ang sustainable and renewable energy sources ay mga likas na mapagkukunan

ng enerhiyang magpapanatili at magagamit muli sa malawakang paraan at

pinakamahusay para sa mga tahanan at mga pang-industriyang pagawaan. Ang Renewable Energy Act of 2008 ay batas sa Pilipinas na nakatuong gawing

50%-nakasalig-sa-renewable energy ang enerhiya sa bansa sa taong 2030.


Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Poverty

Mga Layunin


naipaliliwanag ang konsepto ng kahirapan o poverty; at

nasusuri ang mga kasalukuyang hamon sa pagtugon sa kahirapan tungo sa sustainable development.

Ang kahirapan ay hindi lamang tungkol sa kakapusan sa pera upang matustusan ng

pangunahing pangangailangan kasama na ang pagkain, damit, at tirahan.

Ano ang kahirapan? Bakit isa ito sa mga hadlang sa pagtamo ng sustainable development?

Paano tutugon ang mga pamahalaan at mamamayan sa kritikal na hamon ng

kahirapan?


Balikan Natin!


Ang sustainable development ay tumutukoy sa pag-unlad na tumutugon sa

mga pangangailangan ng kasalukuyang henerasyon na hindi naikukompromiso ang kakayahang tugunan ng susunod na salinlahi ang kanilang pangangailangan.

May dalawang konseptong nakapaloob sa depinisyong ito: pangangailangan at limitasyon.

Ang sustainable development ay tumutukoy rin sa paraan ng patuloy na pag-aalaga sa lipunan, ekonomiya, at kapaligiran habang patuloy ang pag-unlad ng bansa. Ito ay matatamo sa pamamagitan ng responsableng paggamit ng mga

likas na yaman sa kasalukuyan at pagtitiyak na may mga mapagkukunan pa rin sa hinaharap.

Halimbawa, sa pamamagitan ng pagtatanim ng mga puno, natitiyak ang sustainable development dahil ang mga mamamayan sa hinaharap ay may masasandigan pa rin.


Pag-aralan Natin!

Kahirapan

Ayon sa World Bank Organization ang kahirapan ay:

kagutuman, kawalan ng tirahan, pagiging masakitin at walang kakayahang magpagamot sa doktor,

kawalan ng access sa paaralan at walang kakayahang bumasa, at kawalan ng hanapbuhay, may takot sa hinaharap, at nabubuhay lamang sa

kasalukuyan.

Maraming mukha ang kahirapan, nagbabago depende sa lugar at panahon, at nailalarawan sa maraming paraan. Kadalasan, ang kahirapan ay sitwasyon o kalagayang nais takasan ng mga tao.

Kung gayon, ang kahirapan ay isang panawagang kailangan tugunan ng lahat. Isang

panawagan para baguhin ang mundo upang mas marami ang makakakain, may desenteng tirahan, may access sa edukasyon at kalusugan, protektado mula sa

karahasan, at tinig ng mga nangyayari sa lipunan.

Sa Pilipinas, base sa taunang survey na isinasagawa ng Philippine Statistics Authority, ang poverty incidence ay tumaas ng 1.2% sa unang semestre ng 2014 mula sa 24.6%

noong unang anim na buwan ng 2013.

Ang kahirapan ay patuloy na nararanasan ng maraming Pilipino kung kaya nakikiisa ang Pilipinas sa pagpapatupad ng Millenium Development Goals (MDG). Upang patuloy na maibsan ang kahirapan sa Pilipinas, patuloy pa rin sa pagpapatupad ng bagong

adyendang Sustainable Development Goals (SDG) para sa taong 2030.

Pag-aralan Natin!

Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Kahirapan

Malaki ang progreso sa pagpapatupad ng MDG sa Pilipinas ngunit hindi ito sapat upang

mawala nang tuluyan ang kahirapan. Maraming kondisyon, kalagayan, at hamon ang humahadlang upang matamo rin ng sustainable development.

1. Mababang kalidad ng edukasyon

Maraming paaralan ang kulang sa kagamitan at pasilidad. Kulang rin ang kasanayan ng

mga guro sapagkat hindi sapat ang mga oportunidad sa paglinang ng kanilang kaalaman.

2. Kakulangan ng mga trabaho

Nakadepende sa ekonomiya at kalakalan ang pagkakaroon ng maraming trabaho. Maraming OFW ang nawawalan ng trabaho dahil sa recession.

3. Talamak na graft and corruption

Malaki ang kinalaman ng mga ito sa kahirapan sapagkat hindi nagagamit at naipamamahagi nang maayos ang yaman ng bayan sa pagpapaunlad ng pamumuhay ng bawat Pilipino.

4. Pagtama ng mga natural na kalamidad

Ang Pilipinas ay kabilang sa mga bansang laging tinatamaan ng mga kalamidad.

Milyong-milyong ari-arian, pananim, at kabuhayan ang napipinsala dahil dito.

5. Paglaki ng populasyon

Ang population growth rate ng Pilipinas ay 2.36% kada taon at ang mabilis na pagtaas nito ay nagdudulot ng problema sa gobyerno sapagkat mahirap matugunan ang

pangangailangan ng lumalaking populasyon gamit ang mga pampublikong serbisyo sa kalusugan, edukasyon, suplay ng tubig, at marami pang iba.

Pag-aralan Natin!

Mga Pagtugon sa mga Hamon ng Kahirapan

Sa kabila ng mga hamong nabanggit, patuloy pa rin ang pagpapatupad ng gobyerno ng mga batas, adbokasiya, at programa upang mabawasan ang kahirapan.

1. Conditional Cash Transfer Program

Binibigyan ng cash assistance ang mahihirap na pamilya kapag naipasok na nila sa

paaralan ang kanilang mga anak. Natamo na rin ang malawakang reporma sa edukasyon sa pamamagitan ng Kindergarten Act of 2012 at Enhanced Basic Education Act of 2013.

2. Waste Management at Reforestation

Ilan lamang ang mga ito sa programa ng pamahalaan upang maiwasan ang

masasamang epekto ng mga kalamidad gaya ng pagbaha, flash flood, at landslide. Bukod sa Metro Manila, pinauunlad rin ang ibang lungsod lalo na ang nasa rehiyon ng

Mindanao upang matulungan ang mga mamamayang magkatrabaho at malinang ang kanilang kakayahan.

3. Pagsuporta sa kalusugan

Binibigyang-halaga ng gobyerno ang kalusugan. Dahil dito, natamo na ang target na siyam mula sa labinlimang indicator sa larangang ito kaugnay ng MDG. Nabigyang-

pansin din ang National Health Insurance Program para sa mahihirap na senior citizen, mayroon ding direct housing assistance sa may 222,167 na pamilya mula 2011

hanggang 2013.

4. Pagsugpo sa Koruspyon

Puspusan na rin ang pagtugon ng pamahalaan sa graft and corruption, kakulangan ng trabaho, paglobo ng populasyon, droga, at iba pang salik sa paglala ng kahirapan na

humahadlang sa pagtamo ng sustainable development.

Pagnilayan

Sa iyong palagay, kaya bang masolusyonan ang lumalalang kahirapan sa iba’t ibang panig ng mundo? Ang pagtugon ba dito ay isang realidad o pangarap?



May mga hamon sa pagtatamo ng sustainable development katulad

ng consumerism, energy sustainability, poverty, at health inequalities. Ayon sa World Bank Organization ang kahirapan ay kagutuman, kawalan ng

tirahan, pagiging masakitin at walang kakayahang magpagamot sa doktor, kawalan ng access sa paaralan at walang kakayahang bumasa, at kawalan ng hanapbuhay, may takot sa hinaharap, at nabubuhay lamang sa kasalukuyan.

Ilan sa mga kasalukuyang hamon sa pagtugon sa kahirapan tungo sa sustainable development ay ang mababang kalidad ng edukasyon,

kakulangan ng mga trabaho, talamak na graft and corruption, pagtama ng mga kalamidad, paglobo ng populasyon, at iba pa.

Puspusan ang pagtugon ng pamahalaan sa mga hamon ng kahirapan na

humahadlang sa pagtamo ng sustainable development.


Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Health Inequalities

Mga Layunin


naipaliliwanag mo ang konsepto ng health inequalities; at nasusuri mo ang mga kasalukuyang hamon sa pagtugon sa health

inequalities tungo sa sustainable development.

Tanong:

Ano ang health inequalities? Bakit kailangang tugunan ang mga hamon ng health inequalities? Paano mo iuugnay ang health inequalities sa sustainable development?

Alamin ang mg sagot ssa araling ito!

Balikan Natin!




May dalawang konseptong nakapaloob sa depinisyong ito: pangangailangan at limitasyon.

Ang sustainable development ay tumutukoy rin sa paraan ng patuloy na pag-

aalaga sa lipunan, ekonomiya, at kapaligiran habang patuloy ang pag-unlad ng bansa. Ito ay matatamo sa pamamagitan ng responsableng paggamit ng mga

likas na yaman sa kasalukuyan at pagtitiyak na may mga mapagkukunan pa rin sa hinaharap.

Halimbawa, sa pamamagitan ng pagtatanim ng mga puno, natitiyak

ang sustainable development dahil ang mga mamamayan sa hinaharap ay may masasandigan pa rin.


Pag-aralan Natin!

Health Inequalities or Inequities

Ayon sa World Health Organization, ang health inequalities (o health inequities) ay tumutukoy sa hindi pagkakapantay-pantay ng kalagayan ng

kalusugan sa pagitan ng mga tao ng isang bansa at sa pagitan ng mga bansa. Ang kawalang katarungang ito ay maaaring maiwasan at malapatan ng

karampatang solusyon. Ang panlipunan at pang-ekonomiyang kalagayan at ang mga epekto nito sa

buhay ng mga tao ang nagdedetermina ng karamdaman at ang mga ginawang

aksiyon upang maiiwas ang mga tao sa pagkakasakit.

Halimbawa:

Sa Pilipinas, mas mahaba ng limang taon ang inaasahang tagal ng buhay ng kababaihan kaysa sa kalalakihan.

Ang inaasahang tagal ng buhay ng mga taal na taga-Australia ay mas mababa kaysa sa hindi katutubo roon.

Ang panghabambuhay na panganib ng pagkamatay ng isang ina tuwing o pagkatapos ng pagbubuntis ay 1:17, 400 sa Sweden, samantalang 1:8 sa Afghanistan.

Pag-aralan Natin!

Mga Hamon sa Pagtamo ng Sustainable Development: Health Inequalities

Ang kontekstong pangglobal ay nakaaapekto sa pagbabago at pag-unlad sa pamamagitan ng epekto nito sa mga pandaigdigang ugnayan at pandomistikong

polisiya. Hinuhubog nito ang mga gawaing nagbibigay daan sa mga uri ng panlipunang posisyon at herarkiya. Ang mga tao ay nauuri ayon sa kita, edukasyon, trabaho, kasarian, lahi, at iba pang salik. Ang panlipunang herakiyang ito ay nakaaapekto sa

kalagayan ng mga tao lalo na sa usaping pangkalusugan. Ang mga hamon sa health inequalities ay may malaking epekto sa pagtamo ng sustainable development.

Sa Buong Mundo

Ang benepisyo ng paglago ng ekonomiya sa nakaraang dalawampu’t limang taon ay hindi pantay na naipamamahagi. Halimbawa, noong 1990, ang

pinakamayamang bansang may 10% ng kabuuang populasyon ng mundo ay may pambansang kita na animnapung ulit na mas malaki kaysa sa

pinakamahirap na bansa. Ang pandaigdigang daloy ng tulong ay hindi sumasapat, mas mababa sa antas

na ipinangako. Ang resulta, sa maraming pagkakataon, may mga financial

outflow mula sa mas mahihirap hanggang sa mas mayayamang bansa. Ito ay nakaaalarmang pangyayari.

Ang hindi maayos na estruktura ng mga organisasyon at palatuntunang may pagkiling sa kasarian ay may malaking epekto sa kalusugan ng kababaihan. Ang katayuan ng mga babae sa lipunan ay may kinalaman din sa kalusugan at

kaligtasan ng buhay ng mga sanggol.

Sa Pilipinas

May kakulangan sa pondong inilalaan para sa sa sistemang pangkalusugan at

sa pagsasagawa ng mga reporma. Ang organisasyon ng mga serbisyong pangkalusugan ay hindi balanse sa pampribado at pampublikong sektor.

Ang presyo ng mga gamot at iba pang kagamitang pangkalusugan pati na rin

ang pamamahagi nito ay humahadlang sa pagkamit ng patas na kalusugan. Mas mahal pa ang mga gamot sa Pilipinas kumpara sa ibang mga bansa sa Europa

at Amerika. Ang mga serbisyong pangkalusugan ay desentralisado kung kaya hindi ito

napamamahalaan nang maigi. Dahil dito, hindi napananatili ang magandang

serbisyo sa mga pamayanan.

Ang health inequality ay nakasalalay sa pagbibigay-lakas ay kapangyarihan sa bawat indibidwal upang hamunin at baguhin ang hindi patas na pamamahagi ng kayamanan.

Pag-aralan Natin!

Mga Pagtugon sa mga Hamon ng Health Inequalities

Sa Pilipinas, isa sa mga programa ng gobyerno ay ang Universal Health Care. Natutulungan nitong mabawasan ang maternal mortality at under-five mortality sa Pilipinas gamit ang mga de-kalidad na pamamaraan at pasilidad.

Upang matiyak na naisasakatuparan ang mga sustainable goal, ang gobyerno ay nagtatalaga ng Community Health Teams sa mga baranggay bilang mga

tagapagtaguyod ng kalusugan at upang matiyak na ang lahat ng mahirap na pamilya ay miyembro ng PhilHealth na siyang gumagarantiya sa pangkalahatang serbisyong pangkalusugan.

Nakatutulong ang pagtiyak sa maayos na paglalaan ng badyet-pangkalusugan para sa mga sangay ng pamahalaan kasama na ang DOH, PhilHealth,

PAGCOR, at PCSO, pati na rin ang lokal na pamahalaan. Dapat mabago ang oryentasyon ng mga health worker at mga organisasyon na

dapat unahin ang pangangailangang pangkalusugan ng kapwa at bayan bago

ang pansariling interes.

Pagnilayan

Sapat na ba ang pamamaraan, kasanayan, kaalaman, at pagpapahalaga ng ating pamahalaan upang matugunan ang mga hamon sa health inequalities tungo sa

pagtamo ng sustainable development?




Ang health inequalities ay tumutukoy sa hindi pagkakapantay-pantay ng kalagayan ng kalusugan sa pagitan ng mga tao ng isang bansa at sa pagitan ng mga bansa.

Ang health inequalities ay nakasalalay sa pagbibigay-lakas ay kapangyarihan sa bawat indibidwal upang hamunin at baguhin ang hindi patas na pamamahagi ng

kayamanan. Kumikilos na ang buong mundo sa pamamagitan ng pagtugon sa mga hamon

ng health inequalities tungo sa sustainable development.



Layunin

Pagkatapos ng araling ito, dapat na nasusuri ng mag-aaral ang iba’t ibang estratehiya

at polisiyang may kaugnayan sa pagtamo ng sustainable development na ipinatutupad sa loob at labas ng bansa.

Ano-ano ang estratehiya at polisiyang may kinalaman sa sustainable

development? Bakit aktibo at seryoso ang mga bansa sa pagtamo ng sustainable

development?

Paano nakikibahagi ang Pilipinas sa pagtamo ng sustainable development?


Pag-aralan Natin!


Noong 2002, ang UN Department of Economic and Social Affairs ay gumawa ng patnubay para sa paghahanda ng sustainable development strategy. Ito ay nakabatay

sa limang prinsipyo:

1. Integrasyon o pagsasama-sama ng layuning pang-ekonomiya, panlipunan, at pangkapaligiran at pagbabalanse nito sa mga sektor, mga teritoryo, at mga

henerasyon 2. Paninigurado ng malawak na partisipasyon at epektibong pagsasama-sama 3. Pagsusulong ng pag-aangkin at pagtatalaga sa mga programa

4. Paghuhubog ng kakayahan at ng isang kapaligirang nakahahalina 5. Pagbibigay ng tuon sa resulta at implementasyon

Pag-aralan Natin!

Mga Polisiya at Estratehiya Batay sa Limang Prinsipyo

Batay sa limang prinsipyo, narito ang mga tiyak na polisiya at estratehiya sa pagtamo ng sustainable development ng mga piling bansa.

Integrasyon ng mga Polisiya

Ang sustainable development ay nakatuon sa pagbabalanse ng mga layuning pang-

ekonomiya, pangkapaligiran, at panlipunan para sa kasalukuyan at hinaharap.

Halimbawa:

Ang sustainable development ng New Zealand ay nagbibigay ng pantay na tuon sa social sustainable development na may espesyal na atensiyon sa demographic

trends, mga bagong papel ng kababaihan sa lipunan (pagbabago sa kalusugan at pabahay), at pagpapaunlad ng mga pamayanang Maori.

Malayuang Pananaw sa Polisiya

Mahalaga rin ang pagbabalanse sa pangangailangan ng kasalukuyan at ng susunod na

salinlahi. Ang ilang bansa ay bumuo ng mga polisiyang may mahabang time frame.

Halimbawa:

Sa usaping pang-ekonomiya, ang estratehiya ng Germany ay may kinalaman sa intergenerational equity. Iniiwasan nitong magkaroon ng mabigat na suliraning

pinansiyal o pang-ekonomiyang pasanin ang susunod na henerasyon.

Pagsusuri at Pagtataya

Ang pagsusuri ay mahalagang sangkap sa pagbabalanse ng mga layuning pang-ekonomiya, panlipunan, at pangkapaligiran sa paggawa ng mga polisiya at priyoridad

sa sustainable development.

Halimbawa:

Isa sa mga sukatan ng pagsusuri na ginagamit ng mga bansa ay ang Environmental Impact Assessment (EIA). Sa Canada, ginagamit ito upang sukatin ang epekto ng mga

polisiya sa kapaligiran bago ito isakatuparan.

Pagtutulungan ng mga Institusyon

Malaki ang bahagi ng mataas na pagtatalagang pulitikal, maayos at gumaganang mga institusyon, at pagkakaisa ng mga ahensiyang ito sa pagtamo ng sustainable

development ng bawat bansa.

Halimbawa:

Ang responsable sa paghahanda at implementasyon ng pambansang estratehiya para sa sustainable development ay ang National Commission on Sustainable

Development na pinamumunuan mismo ng punong ministro ng Finland.

Pag-aralan Natin!

Mga Polisiya at Estratehiya Batay sa Limang Prinsipyo

Ipagpatuloy natin ang pag-aaral.

Panlokal na Pamamahala

Ang mga pangunahing prinsipyo at direksiyon ay dapat binubuo ng pambansang

pamahalaan, subalit ang mas detalyadong pagpaplano, implementasyon, at pagsubaybay ay dapat nasa mababang antas ng pamahalaan kasama ang pagbibigay

ng angkop na kapangyarihan at kagamitan o resources.

Halimbawa:

Ang UK ay may shared framework para sa sustainable development (ang One Future, Different Paths) na nagtatakda ng pare-parehong layunin para sa England, Scotland,

Wales, at Northern Ireland, subalit hindi isinasantabi ang lokal na antas at pagkakaiba-iba ng pagkilos.

Partispasyon ng mga Stakeholder

Ang aktibong pagsali ng mga stakeholder tulad ng mga negosyante, unyon ng mga

manggagawa, NGO, at mga katutubo sa mga pagbabago at implementasyon ng mga pambansang estratehiya para sa sustainable development ay dapat likas na katangian ng isang magandang polisiya.

Halimbawa:

Ang Government Council for Sustainable Development ng Czech Republic ay kinabibilangan ng mga pamahalaan, negosyante, iskolar, NGO, at ibang stakeholder at

nagsisilbing umbrella group para sa pagbubuo, implementasyon, at pagbabago ng pambansang estratehiya para sa sustainable development.

Mga Indicator at Target

Ang paglalagay ng mga quantitative indicator at target ay mahalaga at nakatutulong sa

pag-alam ng tunay na kalagayan o sitwasyon.

Halimbawa:

Sa Ireland, kasama sa ginawa ng pamahalaan upang makabuo ng mga indicator ay ang paglalagay ng green national accounts at satellite accounting approaches para tulungan

ang kanilang economic accounts.

Pagmamasid at Pagtataya

Ang mga pambansang estratehiya para sa sustainable development ay dapat nag-e-evolve habang dumarami ang impormasyon tungkol sa priyoridad, teknolohiya, at

polisiya upang mapagtagumpayan ang mga problema.

Halimbawa:

Ang Austria ay may Learning Strategy na nagbibigay-pansin sa pag-uulat at pagpapahayag para mas malawak ang partisipasyon sa pagbabago at implementasyon

ng pambansang polisiya para sa sustainable development.

Pag-aralan Natin!

Mga Estratehiya ng Pilipinas sa Pagtamo ng Sustainable Development

Ang tunguhin ng Philippine Strategy for Sustainable Development (PSSD) ay matamo

ang malago o maunlad na ekonomiyang may sapat na proteksiyon sa biological resources, diversity, at ecosystem at pangkalahatang kalidad ng kapaligiran.

Ang PSSD ay may ipanatutupad na mga estratehiya. Layunin nitong lutasin at itugma o ibagay ang iba-iba at salungatang isyung pangkapaligiran, pang-ekonomiya,

pandemograpiko, at pangkalikasan.

Ang mga estratehiya ay kinabibilangan ng:

Integrasyon ng pangkapaligirang konsiderasyon sa pagbuo ng desisyon Wastong pangangalaga ng mga likas na yaman

Reporma sa property rights Rehabilitasyon ng masamang-lagay ng ecosystem

Pagpapatatag ng residual management sa industriya (pagkontrol sa polusyon)

Integrasyon ng mga pampopulasyong malasakit at kagalingang panlipunan sa pagpaplano

Paghikayat ng pag-unlad sa mga pook-rural Promosyon ng pangkapaligirang kaalaman

Pagpapatatag ng pakikilahok ng mga mamamayan

Pagnilayan

Ano ang pinakapuso o pinakaesensiya ng sustainable development? Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataong gumawa o makabahagi sa sustainable

development program para sa Pilipinas, ano ang pinakamakabuluhang polisiya

at estratehiya ang ipanunukala o idaragdag mo? Bakit?

Buod

Noong 1992, nagpahayag ng pagsang-ayon ang mga bansang kasapi ng UN Conference on Environment and Development na bumuo ng kanilang pambansang

estratehiya upang matamo ang sustainable development programs. Noong 2001, bumuo ang Organization for Economic Cooperation and Development ng patnubay para

sa paggawa ng pambansang estratehiya. Ang mga kategoryang ito ay nagsasilbing gabay ng mga bansa sa pagbubuo at pagbabantay ng implementasyon ng kani-kanilang estratehiya. Kasama rito ang integrasyon ng aspetong panlipunan sa

konsiderasyong pang-ekonomiya at pangkapaligiran. Sa Pilipinas, may ipanatutupad ring mga estratehiya. Layunin nitong lutasin at itugma o ibagay ang iba-iba at

salungatang isyung pangkapaligiran, pang-ekonomiya, pandemograpiko, at pangkalikasan.

END OF 1ST QUARTER