Aseptyka, antyseptyka, lavaseptyka, sterylizacja –

zasady i znaczenieGayane Martrosian

1

Katedra i Zakład Mikrobiologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Katedra i Zakład Histologii i Embriologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

AZC, Warszawa 15.01.2011

• Aseptyka • Metoda mająca na celu utrzymanie

wszystkich mikroorganizmów poza polem pracy lub obserwacji

• Wymagana przy pracy lekarzy, mikrobiologów, farmaceutów itd.

2

Antyseptyka

Metoda niszczenia drobnoustrojów z wykorzystaniem najczęściej chemicznych środków o działaniu antydrobnoustrojowym ograniczona do użycia w obrębie skóry, błon śluzowych

3

• Lavaseptyka

Przemywanie rany roztworem łagodnego detergentu w wodzie

4

Schemat TIME (European Wound Management Associaton)

T – tssue non-vialble or defcient (dokładne usuniecie uszkodzonych lub martwiczych tkanek)

I – infecton, infammaton (kontrolowanie stanu zapalnego i przebiegu infekcji)

M – miosture imbalance (odpowiednie nawilżenie rany)

E – edge of wound non-advancing or undetermined (ułatwienie powstawania nowego nabłonka i gojenia się brzegów ran)

Schemat LAV-TIME Cleansing – oczyszczanie ran za pomocą płynu, a

zatem przemywanie

5

• Dezynfekcja (odkażanie) jest zabiegiem prowadzącym do zniszczenia lub usunięcia wegetatywnych form drobnoustrojów, przeważnie nie niszczy zarodników (endospor) i jest procesem nie zapewniającym wyjałowienia środowiska

6

Priony (CJD, BSE)

Pierwotniaki(Cryptosporidium ; oocysty)

Spory (Bacillus, C. difficile)

Prątki (M. tuberculosis, M. avium)

Pasożyty (Giardia)

małe wirusy bezosłonkowe (Polio)

Trofozoity (Acanthamoeba)

bakterie Gram-ujemne (niezarodnikujące) (Pseudomonas, Providencia)

Grzyby (Candida, Aspergillus)

duże wirusy bezosłonkowe (Enterovirusy, Adenowirusy)

bakterie Gram-dodatnie (S. aureus, Enterococcus)

wirusy osłonkowe (HIV, HBV)

Duża oporność na dezynfekcję

Mniejsza oporność na dezynfekcję

7

Clostridium difcile – zakażenia szpitalne

• Nie zaleca się używania alkoholowych środków do dezynfekcji rąk

C. difficile is seven times

more common than MRSA

8

• Sterylizacja (wyjaławianie) jest to fzyczny lub chemiczny

proces prowadzący do całkowitego zniszczenia lub

usunięcia wszystkich form życia mikroorganicznego wraz z

ich formami przetrwalnikowymi.

Dotyczy bakterii, grzybów i ich zarodników, wirusów,

prionów, pierwotniaków wraz z cystami i jajami

pasożytów znajdujących się w materiale wyjaławianym

9

• Zgodnie z normą PN-EN 556 „Wyrób medyczny określony jako STERYLNY może być za taki uważany tylko wówczas, kiedy zastosowano zwalidowany proces sterylizacji i kiedy praktyczne prawdopodobieństwo znalezienia na nim/w nim zdolnych do życia drobnoustrojów wynosi 1x10-6 lub jest niższe”

10

Resterylizacja

• Druga sterylizacja wyrobu medycznego nieużytego jeszcze wobec pacjenta, który np.:– utracił swą datę ważności, –został pomyłkowo otwarty–uszkodzono jego pierwotne opakowanie

Na resterylizację zezwala, lub nie, producent produktu

11

• Pod względem krotności procesów sterylizacji wyrobów medycznych można je podzielić:

1. Sprzęt jednorazowego użycia - co oznacza „NIE UŻYWAĆ POWTÓRNIE”

2. Sprzęt o określonej krotności użycia i ponownej sterylizacji (o krotności decyduje producent wyrobu medycznego - przeciętnie od 3 do max 30 razy)

3. Sprzęt wielokrotnego użycia i wielokrotnej sterylizacji – o krotności decyduje CS szpitala

2

12

Cele sterylizacji wielokrotnejI – zamienić wyrób skażony na wyrób sterylnyII – zachować wszystkie cechy jakościowe

wyrobu, decydujące o jego przeznaczeniu użytkowym wobec pacjenta

III – nie spowodować zagrożeń dla zdrowia i życia pacjenta np. poprzez :

• pozostawienie na wyrobie toksycznych związków chemicznych użytych do oczyszczania, dezynfekcji i sterylizacji

• mechaniczne uszkodzenie wyrobu

13

Metody sterylizacji

1. Wysokotemperaturowa (> 100 o C )• para wodna w nadciśnieniu

• suche, gorące powietrze

14

2. Niskotemperaturowa sterylizacja

• Tlenek etylenu• Plazmowa• Ciekłym kwasem nadoctowym• Formaldehydem• Promieniowaniem jonizującym

• H2O2

• Ozonem• Filtracja w określonych warunkach

15

Metody sterylizacji

• Sterylizacja parowa– przeprowadzana jest za pomocą nasyconej pary wodnej

pod ciśnieniem w urządzeniach zwanych autoklawami. Czas sterylizacji jest zależny od rodzaju materiału, minimalny czas sterylizacji wynosi 15 minut w temperaturze 121 0C i ciśnieniu 2 atmosfer lub 1340C przez 3,5-7 minut. W przypadku materiału podejrzanego o zanieczyszczenie prionami patologicznymi (PrPSc) zalecane jest autoklawowanie w 1340C przez 18 minut przy 3 atm.

– W autoklawach sterylizuje się: bieliznę operacyjną, materiały opatrunkowe, narzędzia chirurgiczne, wyroby gumowe, płyny infuzyjne, podłoża bakteriologiczne, szkło laboratoryjne oraz odpady zakaźne.

16

Sterylizacja suchym, gorącym powietrzem

• W metodzie tej wykorzystuje się suche, gorące powietrze o temperaturze 160-2000C działające przez 30-150 min. Obecnie w warunkach jednostek służby zdrowia metoda ta jest uważana za przestarzałą (czasami używana do wyjaławiania szkła laboratoryjnego)

17

Sterylizacja Radiacyjna

• Najczęściej wykorzystywane jest w tej metodzie promieniowanie gamma wykazujące silne działanie antydrobnoustrojowe. Wykorzystywane jest do sterylizacji sprzętu jednorazowego (strzykawki, igły cewniki, narzędzia chirurgiczne), gotowych podłoży i pojemników do przesyłania materiałów do badań mikrobiologicznych, leków, przeszczepów biostatycznych.

18

Sterylizacja plazmowa

• Wykorzystuje się plazmę o niskiej temperaturze pochodzącej z nadtlenku wodoru, który zapewnia szybką sterylizację przedmiotów w niskiej wilgotności.

19

Etapy sterylizacji plazmowej

• Umieszczenie sterylizowanych przedmiotów w komorze urządzenia

• Zamknięcie i wypompowanie powietrza (próżnia)• Podanie wodnego roztworu nadtlenku wodoru

którego pary osądzają się na sterylizowanych przedmiotach

• Wypompowanie par z komory i uzyskanie wysokiej próżni pod wpływem pola elektrycznego po zastosowaniu energii o częstotliwości fal radiowych – wytwarzanie plazmy gazowej o niskiej temperaturze

20

Etapy sterylizacji plazmowej cd.

• W tych warunkach aktywne cząstki i jony oraz wolne rodniki reagują z niemal wszystkimi cząsteczkami niezbędnymi do normalnego metabolizmu i rozmnażania się żywych komórek

• Stan plazmy utrzymywany jest przez czas zapewniający sterylizację i usunięcie pozostałości po niej

• Po zakończeniu procesu wyłącza się źródło fal radiowych i likwiduje próżnię poprzez ponowne wprowadzenie powietrza atmosferycznego do komory przez fltr HEPA

21

Cechy sterylizacji plazmowej

• Wykorzystuje się do sterylizacji większości materiałów, narzędzi i urządzeń medycznych dotychczas wyjaławianych za pomocą tlenku etylenu, par formaldehydu lub pary nasyconej

• Niestosuje się do sterylizacji bielizny, materiałów zawierających celulozę, proszków, płynów i urządzeń mających długie, wąskie i ślepo zakończone kanały

22

Kontrola sterylizacji plazmowej

• Wskaźniki chemiczne przeznaczone do tego typu sterylizacji jak i specjalnie do tego przeznaczone wskaźniki biologiczne

23

Kontrola procesów sterylizacji

• Każdy proces sterylizacji wymaga odpowiednio przeprowadzonych kontroli .

W tym celu stosuje się wskaźniki: – Fizyczne– Chemiczne– Biologiczne

24

• Wskaźniki biologiczne (spory Bacillus spp)

Sporal A i Sporal S (odczyt po 7 dniach) • Test folkowy odczyt końcowy po 48 godz. • Szybkie testy odczyt po 3 godz.

25

26