badanie kwestionariuszowe

Badanie kwestionariuszowe Kamil Barański

Na podstawie prezentacji Pani Dr hab. n. med. Małgorzaty Kowalskiej

Badanie kwestionariuszowe

A

• Cechy wywiadu standaryzowanego

• Ograniczenia i błędy w badaniu kwestionariuszowym

• Ankieta vs. kwestionariusz

• Planowanie badania z wykorzystaniem kwestionariusza

• Metody tworzenia kwestionariuszy

• Wywiad lekarski vs. wywiad epidemiologiczny

B

• Akceptowalność

• Powtarzalność/Zgodność

• Wewnętrzna spójność

• Czułość/Swoistość

• Procedura walidacji kwestionariusza

C

• Analiza powtarzalności

• Analiza trafności

• Konstrukcja własnego kwestionariusza

2015-12-17 KIZE 2015 2

Zadania dla studenta

Ocena wartości kwestionariusza

Konstrukcja kwestionariusza

Cechy wywiadu standaryzowanego

› Wartość: trafność i rzetelność

› Odpowiednio przygotowane pytania

› Liczba pytań

2015-12-17 KIZE 2015 3

2015-12-17 KIZE 2015 4

Treść pytań:

› Trafne

› Dostosowane do respondenta

› Nie powinny dotyczyć zbyt odległej przeszłości

› Akceptowane


› Forma pytań:

– Słownictwo

– Język

– Jasne – niedwuznaczne

– Nie powinny sugerować odpowiedzi?

2015-12-17 KIZE 2015 5



› Kolejność i liczba pytań

– Sensowna całość

– Jedno zagadnienie

– Technika „lejka”

– Technika odwrotnego „lejka”

– Pytania wstępne powinny być łatwe

– Pytania kłopotliwe?

2015-12-17 KIZE 2015 6


› Struktura wywiadu standaryzowanego:

– Wprowadzenie/wstęp

– Metryka/dane osobowe

– Część właściwa

– Zakończenie

2015-12-17 KIZE 2015 7

Struktura wywiadu standaryzowanego › Wstęp:

– Temat badania cel badania

– Opis badania

– Identyfikator

– Instrukcja udzielania odpowiedzi

– Informacje o zespole badawczym/afiliacja

– Źródło finansowania

– Apel o szczerość

– Podziękowanie

2015-12-17 KIZE 2015 8

› Metryka:

– Płeć

– Miejsce zamieszkania

– Dochody

– Stan cywilny

– Wykształcenie

– Masa ciała

– Wzrost

– Wyznanie

Ograniczenia i błędy w badaniu kwestionariuszowym

› Fałszywe założenie znawstwa

› Efekt ankieterski

› Pytania sugerujące odpowiedź

› Pytania sprzeczne

› Pytania niejednoznaczne

› Pytania niedostosowane np. kulturowo

› Niepełna skala odpowiedzi pytań zamkniętych

› Efekt podłogi i sufitu

2015-12-17 KIZE 2015 9

3. Pytanie sugerujące odpowiedź

2015-12-17 KIZE 2015 10

2. Efekt ankieterski

1. Fałszywe założenie znawstwa

Ad. 1 Jakie są wady/zalety stosowanego przez Pana/ią leku?

Ad. 2 Masa ciała, poglądy polityczne, wpływanie ankietera na

udzielane odpowiedzi

Ad. 3 Większość Polaków stosuje lek „X” czy Pan/i również stosuje

ten lek?

4. Pytanie sprzeczne

2015-12-17 KIZE 2015 11

5. Pytania niejednoznaczne

6. Pytania niedostosowane

7. Niepełna skala odpowiedzi pytań zamkniętych

Ad. 4 Jakie są wady/zalety stosowanego przez Pana/ią leku?

Ad. 5 Ile leków spożywa Pana/i rodzina?

Ad. 6 Czy wskutek stresu występuje u Pana/i tachykardia?

Ad. 7 Czy stosował Pan/i lek przeciwbólowy firmy „X”?

(zamiast ‘ TAK/NIE’ odpowiedzi ‘TAK, NIE, NIE PAMIĘTAM’)

› Sposób przeprowadzenia badania

› Może mieć znaczenie dla wyników badania

› Posiada wady i zalety

› „Effect size”

› Konieczny właściwy opis w metodologii badania

2015-12-17 KIZE 2015 12

Ankieta vs. kwestionariusz

2015-12-17 KIZE 2015 13

Planowanie badania z wykorzystaniem kwestionariusza

2015-12-17 KIZE 2015 14

Kwestionariusz ankieta samozwrotna

2015-12-17 KIZE 2015 15

Zalety:

1. Jednolity sposób zadawania pytań zmniejsza możliwość wystąpienia

błędów systematycznych

2. Respondenci dysponują dłuższym czasem niezbędnym do przemyślenia

odpowiedzi

2015-12-17 KIZE 2015 16

Kwestionariusz ankieta samozwrotna

Wady

1. Kłopoty z odzyskaniem wypełnionych ankiet

2. Niepewność co do rzetelności wypełniania i udzielonych

odpowiedzi

Metody tworzenia kwestionariuszy

› Rodzaje pytań

› Skale:

– Likerta

– Guttmana

2015-12-17 KIZE 2015 17

Skala Likerta

2015-12-17 KIZE 2015 18

› Zawiera odpowiedzi wzajemnie się wykluczające

› Respondent może zaznaczyć tylko jedną odpowiedź

› Powinna charakteryzować się symetrią i równowagą

• Jaka jest Pana/i jakość życia?

• Czy jest Pan zadowolony ze swojego zdrowia?

› Warianty odpowiedzi:

1. „Bardzo zła” (1),

2. „zła” (2),

3. „Ani dobra, ani zła” (3),

4. „Dobra” (4),

5. „Bardzo dobra” (5)

2015-12-17 KIZE 2015 19

WHOQOL-BREF Questionnaire

2015-12-17 KIZE 2015 20

Rodzaje pytań

2015-12-17 KIZE 2015 21

› Otwarte

› Zamknięte

› Półotwarte

Dobra rada

›Jeśli to możliwe to korzystaj z kwestionariusza standardowego!

2015-12-17 KIZE 2015 22

Przykładowy kwestionariusz

2015-12-17 KIZE 2015 23

C Salisbury et al. Family Practice 2005;22:560-569

Kwestionariusz oceniający poziom satysfakcji pacjenta

Developing a standard short

questionnaire for the assessment

of patient satisfaction with out-

of-hours primary care

http://fampra.oxfordjournals.org/content/22/5/560.full

2015-12-17 KIZE 2015 25

2015-12-17 KIZE 2015 26

2015-12-17 KIZE 2015 27

Kwestionariusz punktowy dla oceny sposobu żywienia /wg Gawęcki, Jeszka „Żywienie Człowieka” PWN 1995

Lp. Przedmiot oceny Liczba punktów

Liczb pkt.

ocenianego

jadłospisu

1. Ile posiłków dziennie spożywano

4 lub 5 5

3 2

mniej niż 3 0

2.

W ilu posiłkach w ciągu tygodnia

występował produkt

dostarczający białka

zwierzęcego?

we wszystkich 5

w 75% posiłków 2

rzadziej 0

3. Jak często spożywano mleko lub

jego przetwory?

codziennie min. w 2

posiłkach 5

codziennie min. w 1

posiłkach 2

rzadziej 0

4. Jak często spożywano warzywa i

owoce?

codziennie min. w 2

posiłkach 5

codziennie min. w 1

posiłkach 2

rzadziej 0

5. Jak często spożywano surówki z

warzyw i owoców?

codziennie 5

w 75% posiłków 2

rzadziej 0

› Bardzo dobry 25 pkt.

› Dobry 21-25 pkt.

› Dostateczny 10-20 (bez ocen 0)

› Z błędami 10-20 pkt. (z ocenami zerowymi)

› Zły 9 pkt. i mniej

2015-12-17 KIZE 2015 29

Ocena uzyskanych odpowiedzi – sposób żywienia

Wywiad lekarski vs. wywiad epidemiologiczny

2015-12-17 KIZE 2015 30

2015-12-17 KIZE 2015 31

Wywiad lekarski

› Wywiad niestandardowy

› Treść słownictwo i sekwencja pytań zależą od

okoliczności, rodzaju choroby i stanu pacjenta

Wywiad epidemiologiczny

2015-12-17 KIZE 2015 32

› Wywiad standaryzowany

› Treść słownictwo i sekwencja pytań są jednakowe

– pozwala na większą powtarzalność wyników

2015-12-17 KIZE 2015 33

WIARYGODNOŚĆ ZASTOSOWANEGO

NARZĘDZIA to nadrzędny cel


2015-12-17 KIZE 2015 34


Wartość

Akceptowalność

Trafność Rzetelność

2015-12-17 KIZE 2015 35


Akceptowalność

› Liczba pytań

› Zastosowany język

› Rodzaj pytań

JAK ZBADAĆ AKCEPTOWALNOŚĆ?

2015-12-17 KIZE 2015 36


Powtarzalność/Zgodność (Rzetelność)

J.E. Zejda: „Akceptowalny kwestionariusz i czytelna instrukcja

jego wypełnienia powinny ograniczyć, ale nie wyeliminują

problemu”

Czy można wyeliminować problem braku zgodności kwestionariusza?

2015-12-17 KIZE 2015 37


Analizy statystyczne wykorzystywane do oceny zgodności/powtarzalności

Można zastosować również: współczynniki Yule’a, Cramer’a, Kendall’a

Rodzaj testu Zmienna ilościowa Zmienna

jakościowa

Uwagi

McNemar’a X

Współczynnik rang

Spearmana X

Konieczność

zwrócenia uwagi na

wykres

Test Bland-Altmana X Zastosować

poprawkę Lin’a

Kappa Cohen’a X

2015-12-17 KIZE 2015 38


› Ocena powtarzalności dla kluczowych pytań

kwestionariusza PZO – Przewlekłe Zapalenie Oskrzeli

Wyniki 2 rundy Razem

+ -

Wyniki 1 rundy + A B A+B

- C D C+D

Razem A+C B+D N=A+B+C+D

Statystyka KAPPA COHEN’A!

Kappa = 2 x (A x D – B x C) / [(A+C) x (C+D) + (A+B) x (B+D)]

2015-12-17 KIZE 2015 39

› Wynik Powtarzalność

• 0 – 0,40 Słaba

• 0,41 – 0,60 Średnia

• 0,60 – 0,80 Dobra

• > 0,80 Bardzo dobra

Statystyka KAPPA COHEN’A!

Źródło: Landis JR, Koch GG (1977) The measurement of observer agreement for categorical data. Biometrics 33: 159–174. doi: 10.2307/2529310

2015-12-17 KIZE 2015 40

Wewnętrzna spójność (Rzetelność)

= wewnętrzna poprawność


› Ocena wewnętrznej spójności na podstawie

kwestionariusza PHQ (PATIENTS HEALTH QUALITY)

2015-12-17 KIZE 2015 41


Ocena czułości i swoistości (trafność)

Liczności obserwowane

Test diagnostyczny

Wynik badania potwierdzony przez lekarza

Choroba PZO (+)

Brak choroby PZO (-)

Suma

Reality (gold-standard)

Wynik badania

kwestionariuszowego

Wynik pozytywny PZO (+)

TP FP TP+FP

Wynik negatywny PZO (-)

FN TN FN+TN

Suma TP+FN FP+TN N=TP+FP+

FN+TN

TP – wyniki prawdziwie dodatnie FP – wyniki fałszywie dodatnie FN – wyniki fałszywie

ujemne TN – wyniki prawdziwie ujemne

2015-12-17 KIZE 2015 43

Liczności obserwowane

Test diagnostyczny

Wynik badania potwierdzony przez lekarza

Choroba PZO (+)

Brak choroby PZO (-)

Suma

Reality (gold-standard)

Wynik badania

kwestionariuszowego

Wynik pozytywny PZO (+) 50 15 TP+FP

Wynik negatywny PZO (-) 5 250 FN+TN

Suma TP+FN FP+TN N=TP+FP+

FN+TN

2015-12-17 KIZE 2015 44


Czułość TP/(TP+FN)

Swoistość TN/(FP+TN)

Wartość predykcji dodatnia TP/(TP+FP)

Wartość predykcji ujemna TN/(FN+TN)

Chorobowość (TP+FN)/n

2015-12-17 KIZE 2015 45

Wyniki podsumowanie

• Czułość - to odsetek chorych, u których poprawnie zdiagnozowano chorobę,

czyli uzyskali pozytywny wynik badania

• Swoistość - to odsetek zdrowych, którzy zostali poprawnie zdiagnozowani

czyli uzyskali negatywny wynik badania

• Wartość predykcji dodatnia (PPV) to informacja o prawdopodobieństwie

„pewności” właściwego wyniku w przypadku uzyskania pozytywnego

wyniku (dla chorych)

• Wartość predykcji ujemna (NPV) informacja o prawdopodobieństwie

„pewności” właściwego wyniku w przypadku uzyskania negatywnego

wyniku badania (dla zdrowych)

2015-12-17 KIZE 2015 46


Procedura walidacji kwestionariusza

Nowo opracowany kwestionariusz musi być zweryfikowany, zanim zostanie użyty

w badaniach epidemiologicznych

1. Sprawdzony w badaniu pilotażowym, na tej samej/podobnej populacji,

która będzie przedmiotem badania zasadniczego

Jędrychowski W.: Metoda zbierania wywiadów lekarskich i budowa kwestionariuszy zdrowotnych. PZWL, Warszawa, 1982

2015-12-17 KIZE 2015 47

2. Poprawiony i przetestowany ponownie

3. Zwalidowany


Procedura walidacji kwestionariusza

Jędrychowski W.: Metoda zbierania wywiadów lekarskich i budowa kwestionariuszy zdrowotnych. PZWL, Warszawa, 1982

2015-12-17 KIZE 2015 48

TEST – RETEST CZAS?

2015-12-17 KIZE 2015 49

Najczęściej występujące problemy

› Konstrukcja kwestionariusza

› Dostosowanie do percepcji

› Akceptowalność

› Dystrybucja

› Brak standaryzacji

2015-12-17 KIZE 2015 50


- Weryfikacja z zastosowaniem biomarkerów

- Weryfikacja z zastosowaniem badań diagnostycznych

INNE METODY

2015-12-17 KIZE 2015 51

Praktyczne wskazówki przeprowadzenia badania z wykorzystaniem kwestionariusza wg/ J.E. Zejdy

1. Kwestionariusz autorski tak – pod warunkiem przeprowadzenia walidacji

(kwestionariusz o charakterze diagnostycznym podlega obowiązkowej walidacji).

2. Kwestionariusz standardowy, przetłumaczony z języka obcego wymaga walidacji.

3. Pomiar akceptowalności nie posiada standardowej procedury.

2015-12-17 KIZE 2015 52

Podsumowanie - wskazówki

1. Im lepszy kwestionariusz tym łatwiejsza budowa bazy danych

2. Istnieje możliwość zakupu licencji standardowego

kwestionariusza

BADANIE KWESTIONARIUSZOWE

Kamil Barański

Piśmiennictwo:

1. R. Beaglehole.: Podstawy epidemiologii, 2002

2. L. Jabłoński.: Epidemiologia, Podręcznik dla

lekarzy i studentów, 1999

3. W. Jędrychowski.: Epidemiologia w medycynie

klinicznej i zdrowiu publicznym, 2010

4. J.E. Zejda: Epinarium- nieformalny biuletyn

Polskiego Towarzystwa Epidemiologicznego,

Grudzień 2010 (6)

5. Spencer H. K. i wsp.: Development and validation

of a patient questionnaire to determine New York

Heart Association Classification.

2015-12-17 KIZE 2015 54

Wywiad lekarski – zadanie dla studenta

Klasyfikacja NYHA (New York Heart Association)

Klasa NYHA Objawy kliniczne

I

Chorzy z niewydolnością serca, która nie powoduje jednak u nich ograniczenia

aktywności fizycznej. Zwykłe codzienne czynności nie powodują nadmiernego

zmęczenia, kołatania serca, duszności ani bólu dławicowego.

II Chorzy z niewielkim upośledzeniem aktywności. Codzienne czynności powodują

pojawienie się powyższych objawów. Dolegliwości nie występują w spoczynku.

III

Chorzy ze znacznie ograniczoną aktywnością, wskutek pojawiania się dolegliwości przy

małych wysiłkach, takich jak mycie lub ubieranie się. Dolegliwości w spoczynku nie

występują.

IV Chorzy, u których najmniejszy wysiłek powoduje pojawienie się zmęczenia, duszności,

kołatania serca lub bólu dławicowego, a dolegliwości pojawiają się także w spoczynku.

2015-12-17 KIZE 2015 55

Wywiad lekarski – zadanie dla studenta

Klasyfikacja nasilenia duszności Medical Research Council

Stopień Objawy

0 Duszność występująca przy dużych wysiłkach.

1 Duszność występuje przy wchodzeniu na niewielkie wzniesienie lub przy szybkim

marszu.

2 Pacjent musi się zatrzymywać do nabrania tchu,

z powodu duszności chodzi wyraźnie wolniej od rówieśników.

3 Chory nie może przejść 100 m po płaskim terenie bez zatrzymania się celem

nabrania oddechu.

4 Duszność spoczynkowa, uniemożliwiająca choremu opuszczenie domu lub

samodzielne ubranie się.

badanie kwestionariuszowe

Documents