ความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ ดร.ปวณา เครอนล

สานกพฒนาศกยภาพนกวทยาศาสตรหองปฏบตการ

กรมวทยาศาสตรบรการ

1

ความรพนฐานเกยวกบความปลอดภยในหองปฏบตการ

ความสาคญ ของการจดการความปลอดภยในหองปฏบตการ

WHY DOES IT MATTER? WHY DOES IT NOT MATTER?

2

การจดการความปลอดภยใน

หองปฏบตการ (SAFETY

MANAGEMENT IN LABORATORY)

เปนการจดการหองปฏบตการอยางมระบบเพอทาใหเกดความ

สะดวกสบายในการปฏบ ตงานและเกดความปลอดภย ตอ

ผปฏบตงาน และผทเกยวของ รวมทงจดใหมมาตรการปองกน

อนตรายตอสงแวดลอม

Safe working protects: You / other lab workers / cleaners / visitors / supporting people / your work / your workplace / your environment / your energy / your world for future generation

3

GOOD LABORATORY PRACTICE (GLP) COMPLIANCE PROGRAMME - SPRING SINGAPORE

จดขาย หองปฏบตการทดลอง / ระบบสมครใจ / ขอ

จดทะเบยน

SINGAPORE

4

LABOR STANDARDS ACT, INDUSTRAIAL SAFETY AND HEALTH LAW, OECD GLP, ETC.

JAPAN

5

EU GLP Directives and UK GLP Regulations OSHA Laboratory Standard : USA 6

“Poor training, poor technique,

lack of supervision and

improper method…”

* Employees were not wearing requisite protective lab coats, and flammable liquids and volatile chemicals were stored improperly

Sheharbano "Sheri" Sangji

Michele Dufault

“… She strangled to death after her hair became entangled in a lathe…”

LONG HAIR MUST BE TIED BACK

USA

OCCUPATIONAL SAFETY AND HEALTH ADMINISTRATION : 1910.1450 – OCCUPATIONAL EXPOSURES TO HAZARDOUS CHEMICALS IN LABORATORIES

ประเดนหลก ใชในการฟองรอง

หลงจากเกดปญหาขน 7

THAILAND

8

การจดการความปลอดภยในหองปฏบตการ ขอพจารณาดานความปลอดภยในหองปฏบตการ

Electrical Safety Fire Safety Gas Precautions Glassware Safety Heating Safety

Chemical Safety Biological Safety Proper Waste Disposal

9

1. ความไวไฟ

ความสามารถในการลกไหมไดเอง เมอไดรบความรอนถงจดวาบไฟ (flash point)

หรอไดรบการเสยดส ประกายไฟ อาจทาใหเกดเปลวไฟและกาซตางๆ

คณลกษณะของสารเคมทเปนอนตราย

10

2. ความไมเสถยร

ความสามารถในการเกดปฏกรยาเคมไดเอง (spontaneous reaction) เมอ

ไดรบความรอนสง แรงกระแทก แรงดนสง และประกายไฟ ทาใหเกดการ

ระเบดและมกาซตางๆ เกดขน

คณลกษณะของสารเคมทเปนอนตราย

11

3. ความวองไวตอปฏกรยาเคม

ความสามารถทจะเกดปฏกรยารนแรงกบนา กรดและดาง อากาศ หรอ

เกดปฏกรยาออกซเดชนและรดกชน ทาใหเกดกาซหรอการ ระเบดได

คณลกษณะของสารเคมทเปนอนตราย

12

4. การกดกรอน (Corrosivity)

ความสามารถในการกดกรอนวสดตางๆ อาท กระดาษ หน

โลหะ แกว รวมทงการทาลายเนอเยอของสงมชวต

คณลกษณะของสารเคมทเปนอนตราย

Alkali burn

Acid burn

13

5. ความเปนพษ

ความสามารถในการแทรกซกเขาไปในอวยวะตางๆ เชน ตบ ไต

สมอง ปอด และเลอด ทาใหเกดผลรายแรงตอการทางานของอวยวะ

หรอเกดความผดปรกตของเซลล

คณลกษณะของสารเคมทเปนอนตราย

14

DOSE-RESPONSE RELATIONSHIP

Dose (mg/kg)

Effect 5

50

100

LD5 LD50 Threshold

(NOEL: No Observable Effects Level)

This relationship is unique for each chemical

“All substances are poisons; There is none which is not a poison. The right dose differentiates a

poison from a remedy…” – Paracelsus (1493-1541)

CHEMICAL SAFETY

Teratogenicity Maternal Toxicity

15

6. การแผรงส

ความสามารถในการทะลทะลวงเขาไปในเนอเยอของสงมชวต ทาใหเกด

ความผดปรกตของเซลล หรอการเปลยนแปลงทางพนธกรรม (mutation)

คณลกษณะของสารเคมทเปนอนตราย

α

β

γ ray

16

- Shorter life spans, more disease Hoar, S. K. et al, J. Occup. Med,. 23, 485 (1981) - Higher cancer incidence Dement J.M. & Cromer J.R., Appl. Ocup. Environ. Hyg., 7,120 (1992) - Higher suicide rate (females) Walrath J. et al, Amer. J. Pub. Health, 35, 883 (1985)

Studies indicate lab chemists may have:

อายสน มโรคเยอะ

อตราการเกดมะเรงสงกวาคนทวไป

อตราการฆาตวตายสงกวาคนทวไป (โดยเฉพาะในผหญง) 17

ปญหาสขภาพทอาจเกดขนไดจากการรบสมผสสารเคม

สารเคม Vinyl chloride

Asbestos

Carbon tetrachloride

Mercury

Lead

Thalidomide

Methanol

CO, CS2

โรคภยไขเจบ Liver cancer

Mesothelioma

Hepatotoxin (jaundice)

Neurotoxin, CNS, narcosis

Reprotoxin, birth defects

Reprotoxin, developmental defects

Blindness, death

Hematopoietic, hemoglobin, cynanosis

18

แตการเกดโรคขนอยกบปจจยหลายอยาง ...

พนธกรรม

สารเคมเฉพาะ

การควบคมการรบสมผส การปองกน

ปรมาณของสาร

ความเขมขนของสาร

ระยะเวลาทไดรบสมผส

วถชวต (การกน การอย การใชชวต ...)

สงแวดลอม

19

1. พระราชบญญตความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการทางาน พ.ศ. 2554

2. พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541

3. พระราชบญญตคมครองแรงงาน (ฉบบท 4) พ.ศ. 2553

4. ประกาศกรมสวสดการและคมครองแรงงาน เรอง กาหนดมาตรฐานเครองดบเพลงแบบเคลอนยายได พ.ศ.

2556

5. ประกาศกรมสวสดการและคมครองแรงงาน เรอง กาหนดแบบรายงานผลการฝกซอมดบเพลงและฝกซอม

อพยพหนไฟ พ.ศ. 2556

6. กฎกระทรวง กาหนดมาตรฐานในการบรหาร จดการ และดาเนนการดานความปลอดภย อาชวอนามย และ

สภาพแวดลอมในการทางานเกยวกบการปองกนและระงบอคคภย พ.ศ. 2555

7. กฎกระทรวงกาหนดมาตรฐานในการบรหาร จดการ และดาเนนการดานความปลอดภย อาชวอนามย และ

สภาพแวดลอมในการทางานเกยวกบการปองกนและระงบอคคภย พ.ศ. 2555

8. ประกาศกรมสวสดการและคมครองแรงงาน เรอง หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการฝกอบรมผบรหาร

หวหนางาน และลกจางดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการทางาน พ.ศ. 2555

9. ประกาศกรมสวสดการและคมครองแรงงาน เรอง กาหนดมาตรฐานอปกรณคมครองความปลอดภยสวน

บคคล พ.ศ. 2554

Update 28 March 2556

กฎหมายและมาตรฐาน ของกระทรวงแรงงานทเกยวของ

20

1. ประกาศกรมสวสดการและคมครองแรงงาน เรอง สญลกษณเตอนอนตราย เครองหมายเกยวกบความปลอดภย

อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการทางาน และขอความแสดงสทธและหนาทของนายจางและลกจาง พ.ศ.

2554

2. ระเบยบกรมสวสดการและคมครองแรงงาน วาดวยการดาเนนคดอาญาและการเปรยบเทยบผกระทาความผด

ตามกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงาน และความปลอดภยในการทางาน พ.ศ. 2554 3. กฎกระทรวงกาหนดมาตรฐานในการบรหารและการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และ

สภาพแวดลอมในการทางาน (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 4. ประกาศกระทรวงแรงงาน เรอง กาหนดสารเคมอนตรายทใหนายจางจดใหมการตรวจสขภาพของลกจาง พ.ศ.

2552

5. ประกาศกระทรวงแรงงาน เรอง กาหนดชนดของโรคซงเกดขนตามลกษณะหรอสภาพของงานหรอเนองจากการ

ทางาน พ.ศ. 2550

6. กฎกระทรวง กาหนดมาตรฐานในการบรหารและการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และ

สภาพแวดลอมในการทางาน พ.ศ. 2549

7. ประกาศกระทรวงแรงงาน เรอง กาหนดสารกอมะเรงทหามนายจางสงมอบใหลกจางในงานทรบไปทาทบาน

พ.ศ. 2547

Update 28 March 2556

กฎหมายและมาตรฐาน ของกระทรวงแรงงานทเกยวของ

21

กฎหมายและมาตรฐาน ของกระทรวงอนๆ ทเกยวของ

o พระราชบญญตวตถอนตราย พ.ศ. 2535 และฉบบทแกไข พ.ศ. 2551

o พระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ. 2530

o พระราชบญญตพลงงานปรมาณเพอสนต พ.ศ. 2504 และฉบบทแกไข พ.ศ. 2508

o พระราชบญญตควบคมนามนเชอเพลง พ.ศ. 2542

o พระราชบญญตอาวธปน เครองกระสนปน วตถระเบด ดอกไมเพลง และสงเทยมอาวธปน พ.ศ. 2490

o พระราชบญญตโรงงานอตสาหกรรม พ.ศ. 2535

o กฎกระทรวง ฉบบท 63 (พ.ศ. 2551) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522 o ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม เรอง การปองกนและระงบอคคภยในโรงงาน พ.ศ. 2552

o ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม เรอง ระบบการจาแนกและการสอสารความเปนอนตรายของวตถอนตราย พ.ศ.

2555 o ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม เรอง กาหนดมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม การประเมนความเสยงดาน

สารเคมตอสขภาพผปฏบตงานในโรงงานอตสาหกรรม พ.ศ. 2555

o และอนๆ

Update 28 March 2556 22

- อปกรณคมครองความปลอดภย

สวนบคคล

- สญลกษณเตอนอนตราย

เครองหมาย และขอความตางๆ

ความปลอดภย

สภาพแวดลอม

- กาหนดสารเคมอนตราย กบการ

ตรวจสขภาพ

อาชวอนามย

การจดการความปลอดภยในหองปฏบตการ

การบรหารและการจดการ

วตถอนตราย

โรงงานอตสาหกรรม

อคคภย

ระบบ GHS

ประเมนความเสยงดาน

สารเคม

- ปองกนและระงบอคคภย

- ซอมดบเพลง/ซอมอพยพหนไฟ

- ฝกอบรม 23

ระบบความปลอดภยในหองปฏบตการ

(Laboratory Safety Management)

นโยบาย

การออกแบบหองปฏบตการทด

การจดการอปกรณดานความ

ปลอดภย

การจดการสารเคมและของ

เสยอนตราย

การจดการความรดานความ

ปลอดภย

ผบรหารระดบสงสด

คณะกรรมการดานความปลอดภย

เจาหนาทความปลอดภย

ผบรหารระดบตางๆ

หวหนาหองปฏบตการ

บคลากรหองปฏบตการ

ผทเกยวของ

o แผนดานความปลอดภย

o เอกสารสนบสนนระบบ

o กากบ/ดแลตามนโยบาย

o กจกรรมสงเสรมระบบ

o ตรวจตตตามระบบ

24

การบรหารจดการระบบความปลอดภยในหองปฏบตการ • การจดการระบบการควบคมการบรหารความปลอดภย

o จดระบบความปลอดภยในองคกร

o จดระบบองคภายในหองปฏบตการเพอดาเนนงานดานความปลอดภย

o จดระบบความปลอดภยในหองปฏบตการ

• การจดการความปลอดภยในหองปฏบตการ o ปรบปรงสภาพแวดลอมหองปฏบตการ

o จดระบบการจดการสารเคม การจดการของเสย

o จดระบบเครองมอและอปกรณเพอความปลอดภย

o ประเมนความเสยง

o ทบทวนระบบความปลอดภย

o ตรวจสอบความปลอดภย

o วเคราะหและปรบปรงระบบความปลอดภยในหองปฏบตการ

• การจดการพลงงานในการทางานในหองปฏบตการ และการจดการสงแวดลอม

• การจดการคน

25

บคลากรหองปฏบตการ

1. ตองปฏบตตาม ขอบงคบดานความปลอดภย ทกขนตอน

ทางานดวยความสานกถงความปลอดภย

ทาความเขาใจ เอาใจใสและปฏบตตามกฎขอบงคบ

ในการทางาน

2. ตองระลกอยเสมอวาหองปฏบตการเปนสถานททางาน

3. ตองทราบตาแหนงและวธใชงานของอปกรณดานความ

ปลอดภยตางๆ

4. ใชอปกรณทจดใหและแตงกายใหรดกม

26

5. กอนการปฏบตงานในหองปฏบตการ จะตอง

ทราบความเปนอนตรายของสารเคมทจะใช

ทราบแนวทางปองกนและวธปฏบตในกรณฉกเฉนทเกดจากอนตรายของสารอนตรายนนๆ

ทราบอนตรายทอาจเกดขนจากเครองมอทใช และร วธปองกนตวเองและผอน

อานคมอปฏบตการตางๆ ทเกยวของ

บคลากรหองปฏบตการ

27

ทาความเขาใจเรองทไดรบการอบรม และเขาใจหลกการและ

วธใชอปกรณปองกน พรอมทงสวมใสอปกรณ

ปองกนสวนบคคลตามทกาหนด

27

แนวปฏบตทดสาหรบ ELECTRICAL SAFETY

1. ผใชงานตองไดรบอนญาตและตองผานการฝกอบรมการใชงานกอนการใชเครองมอ

2. หาม OVERLOAD

3. วางตวอยางใหนาหนก BALANCE ทวทง ROTOR

4. เชคสภาพกอนใชงาน หากมรองรอยของความเสยหายของ ROTOR หามใชงาน ROTOR เดดขาด

5. รกษาความสะอาดของ ROTOR และ CENTRIFUGE

6. ลง LOGBOOK การใชงานทกครง

การใช Centrifuge:

28

แนวปฏบตทดสาหรบการใชเครองแกวในหองปฏบตการ

1. ศกษาวธการใชเครองแกวแตละชนดใหเขาใจกอนการปฏบตงาน

2. ใชเทคนคการใชเครองแกวทถกตอง

3. ไมควรใชเครองแกวภายใตความดนหรอในระบบสญญากาศ หากเครองแกวนนไมไดออกแบบมาเพองานนน

4. ทงหรอกาจดเครองแกวทมรอยราว หรอแตก เพอปองกนอนตรายตอผปฏบตงาน

5. ทงเครองแกวทแตกในถง “GLASSWARE WASTE” เทานน และลงบนทกเครองแกวแตกในสมด LOGBOOK เครองแกว (ถาม)

การใชเครองแกวในหองปฏบตการ :

29

6. ใหความรวมมอกบหนวยงาน

รายงานสภาพงานทไมปลอดภยตอหวหนา

หองปฏบตการ

หากผทดลองเกดอบตเหตในขณะทาการ

ทดลอง ตองรายงานอบตเหตทเกดขน หรอการ

หกเลอะรวไหลของสารเคม ทกครง

เสนอขอคดเหนเกยวกบความปลอดภย

7. ไมเสยงตองานทยงไมเขาใจหรอไมแนใจ

8. ตองไมทาการทดลองใด ๆ ทนอกเหนอไปจากการ

ทดลองทมไวในคมอปฏบตการ

9. ไมควรทางานในหองปฏบตการเพยงคนเดยว

บคลากรหองปฏบตการ

30

ตดตอหวหนาหองปฏบตการ

เมอเกดความไมเขาใจในระบบ

และวธปฏบตดานความ

ปลอดภย

30

Do ทางานกบสารเคมดวยความระมดระวง

Do เคลอนยายสารเคมดวยความระมดระวง

Do ทงสารเคมทเหลอใชในภาชนะบรรจเฉพาะ

Do ตดฉลากภาชนะบรรจสารเคมทกครงทมการถายเทสาร

Do เกบสารเคมทใชเสรจแลวกลบเขาททนท

Do ทาความสะอาดทนทเมอสารเคมหก

Do ลางมอทกครงหลงใชสารเคม

Do ใชสารเคมปรมาณนอยทสดเพอลดของเสยอนตราย

Do ทาความสะอาดบรเวณทมการใชสารเคมทกครงหลงเสรจภารกจ

หลกการทวไปในการใชสารเคม

31

หลกการทวไปในการใชสารเคม

Don’t ทดลองชมสารเคมหรอสารละลาย

Don’t ใชมอหยบสารเคมใด ๆ เปนอนขาด

Don’t เทนาลงบนกรดเขมขน

Don’t นาสารเคมมาดมโดยตรง

Don’t เทสารกลบลงในขวด (สารเคม/สารละลาย) เดมอก

Don’t สมผสสารเคมโดยตรง

Don’t สบบหร หรอดม/ทานอาหาร ใน

หองปฏบตการ

Don’t ทางานเพยงลาพง 32

แนวปฏบตทดสาหรบ Proper Waste Disposal 1. ม SECONDARY CONTAINER สาหรบรองรบ

ภาชนะ

2. ปดฝาภาชนะตลอดเวลา

3. มฉลากบนภาชนะระบ “ของเสยอนตราย”, ชนดของ ของเสย และอนตรายจากของเสยนนๆ

4. วางภาชนะใหเหนฉลากชดเจน

5. มพนทเหลออยางนอย 10% เพอปองกนการขยายตวของ ของเสย

6. นาออกจากหองปฏบตการไปเกบไวในพนทเกบของเสยอนตราย หลงจากทภาชนะบรรจเตม

7. เปนภาชนะเกบของเสยทไมเปนสนม

8. เกบของเสยทเกดจากกระบวนงานเดยว

9. แยกเกบของเสยตามประเภท / บาบดหรอสงกาจด

ภาชนะบรรจของเสย ตอง :

Hydrofluoric acid waste

33

สญลกษณเตอนอนตราย

34

ตวอยางขอมลฉกเฉนแสดงบรเวณทางเขาหองปฏบตการ

สญลกษณเตอนอนตราย

35

สขภาพ 4 - อนตรายถงตาย 3 - อนตรายมาก 2 - อนตรายปานกลาง 1 - อนตรายนอย 0 - ไมอนตราย

สญลกษณแสดงอนตรายของสารเคมตามมาตรฐาน NFPA

ความไวไฟ 4 - จดวาบไฟตากวา 23๐

3 - จดวาบไฟตากวา 38๐ 2 - จดวาบไฟตากวา 93๐ 1 - จดวาบไฟสงกวา 93๐ 0 - ไมตดไฟ

ความไวในปฏกรยา 4 - ระเบดได 3 - ความรอนและการ กระแทกอาจเกดการระเบดได 2 - ปฏกรยาเคมรนแรง 1 - ไมเสถยร 0 - เสถยร

ขอมลเฉพาะ สารออกซไดซ OXY กรด ACID เบส ALK สารกดกรอน COR หามผสมนา W 36

สรป

ทราบตวอยางลกษณะและประเภทของอนตรายในหองปฏบตการ

ทราบความสาคญของการจดทาระบบความปลอดภยในหองปฏบตการเพอปองกนอนตรายตางๆ ท

อาจเกดขนไดในหองปฏบตการ

บคลากรหองปฏบตการตองมความตระหนกดานความปลอดภย และมความรความเขาใจระบบ

ความปลอดภยในหองปฏบตการ เพอใหเกดความปลอดภยตอตนเองและผอน

ผทเกยวของกบงานหองปฏบตการ ตองทราบเกยวกบขอกาหนด กฎหมายตางๆ ทเกยวของกบ

ความปลอดภยในหองปฏบตการ เพอใหทราบสทธและหนาทตามทกฎหมายกาหนด

37