baykuş eğitimleri yaşayan kütüphane

8/6/2019 Bayku Eitimleri Yaayan Ktphane

1/98

YAAYANKTPHANEDENEYMA

KTARIMI:YAAYANKTPHANEDZENLEMEETM


2/98

Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm: Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimi

stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar 174Genlik almalar - 11

ISBN 978-605-399-196-0

1. Bask stanbul, Nisan 2011

Bilgi letiim Grubu Yaynclk Mzik Yapm ve Haber Ajans Ltd. ti.Yazma Adresi: nn Cad. No:28 Kutepe ili 34387 stanbulTel: 0 212 311 60 00 - 217 28 62 / Faks: 0 212 347 10 11www.bilgiyay.com e-posta : [email protected]: [email protected]: Neslihan ztrkEditr: Neslihan ztrkYayna Hazrlayanlar: Neslihan ztrkKapak ve Kitap Tasarm: B Plan letiim Hizmetleriwww.bplani.netBask ve Cilt: Set Pozitif Matbaa ve Promosyon Hizmetleri

stanbul Bilgi University Library Cataloging-in-Publication Data

A catalog record for this book is available from the stanbul Bilgi UniversityLibrary

p.cm.

Includes bibliographical references.

ISBN 978-605-399-196-0

1. Libraries Turkey. 2. Books and reading. 3. Information science. 4. Publiclibraries. 5. Libraries and education - Turkey. I. ztrk, Neslihan.

Z665.2.Y37 2011


3/981

indekiler

Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm: 3Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimi Hakknda

Eitmen Ekibi 5 Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm: 7

Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimi'nin Hedeeri Katlmclar Hakknda Bilgiler 8 ar ve Katlmclarn Belirlenmesi 10 Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm: 18

Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimi Tasarlanrken Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm: 19

Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimi Program Oturumlar

Al 20

nsan Haklar ve Kavramlar 22nsan Haklar Tarihsel Sreci 25Kuak Haklar 31Ayrmclk 1 38Ayrmclk 2 43Film zerine Konuma ve Ayrmclk eitleri 47nsan Haklar nsan Haklar Eitimi Yaayan Ktphane likisi 49Yaayan Ktphane Tarihsel Sreci 61Yaayan Ktphane Deneyimleme 67Adm Adm Yaayan Ktphane Organizasyonu 69

Farkl Dzenlemeleriyle Yaayan Ktphane 71Ska Sorulan Sorular 73Etik Sorumluluklar Roller 77Yaayan Ktphane Planlama 80Yaayan Ktphane letiim ve Tantm almalar 83Deneyim Aktarm 86Deerendirme 88

Eitimin Deerlendirme ktlar 92


4/982


5/983

Bu eitim kitab, Trkiyede zellikle son 12 yldr sivil toplumda ska kullanlmayabalanan genlik almas kavram iin bural ve yerel bir bak as ile genlerve genlik rgtlenmeleri iin hazrlanmtr. Genlik almalarnn geliimine katkdabulunmak amacyla tasarladmz ve uyguladmz Yaayan Ktphane DeneyimAktarm Kitab Bayku Genlik Eitimleri serisinin altnc kitabdr.

2008 senesinde Bayku Genlik Eitimleri Projesini hayata geirdik. Projenin amacgenlik almas temelinde genlerle alan kii / kurumlarn glenmesi, genlerin

aktif yurttalk temelinde katlmn arttrc bilgilendirme faaliyetlerinde yer alarak,eitimler ve / veya projelerin hayata gemesiydi.

Bayku Genlik Eitimleri Projesini yaptmz dnemde Yaayan Ktphane Projesihayatmza girdi. Yaayan Ktphane, kiilere ve gruplara kar ayrmcla yol aannyarglarla ilgili farkndalk yaratmay ve yapc diyaloglara olanak salamayamalayan bir insan haklar projesidir. Gnlk hayatta pek fazla bir araya gelme frsatbulamayan insanlarn diyalog temelinde yanyana olabildikleri bir kurguyla hayatageen proje insan onuruna saygy tevik eden bir aratr. Yaayan Ktphane normal

bir ktphane gibi alyor. Kitaplar, kitaplarn kataloglar, okuyucular, ye kartlarve ktphanecileri var. Okuyucular ktphane kataloundan setikleri kitaplar alpokuyorlar. Daha sonra kitaplar ktphaneye iade ediyorlar. Yaayan Ktphanenindier ktphanelerden tek fark kitaplarn gerek insanlar olmalardr.

Srete grdk ki Yaayan Ktphane Projesi insan haklar temelinde hayata geen birkir olmasnn yan sra pek ok genlik kuruluunun - gencin de ilgi gsteridi, katlm,glendirme, bural kavramlarn da ska konumamza vesile olan bir proje oldu.

En geni tanm ile genlik almasn Bayku Genlik Eitimlerinde genlerin

kendilerini gerekletirebilmeleri amacyla gencin ihtiyalarna ynelik tasarlanan birrenme ortamnn yaratlmasna ynelik yaplan almalar olarak tanmladmzereveden Yaayan Ktphane Projesi de baktmzda, projenin hayata gei srecive Ktphanelerin kendisi bal bana birer eitim niteliinde deerlendirilebilir. Bukitab kendi yerellerinde Yaayan Ktphane hayata geirmek isteyen ekiplere, dahance yaptmz Ktphane deneyimlerimizi aktarmak, insan haklar temelinde genlertarafndan hayata geirilen projelerin yaygnlamasna destek olmak zere hazrladk.

phesiz, eitim kitab ve eitimin kendisi bir btndr. Kitapta, elimizden geldiince,sadece oturumlara deil, eitim srecinin tamamna yer vermeye altk. lerleyensayfalarda, katlmclarn nasl belirlendii, programn nasl tasarland, eitimleringerekletii mekanlarn nasl seildii ve kullanld gibi, eitim srecini etkileyen

Yaayan Ktphane DeneyimAktarm: Yaayan Ktphane

Dzenleme Eitimi


6/984

nemli faktrlerle ilgili bilgiler bulacaksnz. Benzer biimde, eitimin deerlendirilmesiiin kullanlan yntem ve ulatmz sonulara da bu kitapta yer verdik.

Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm: Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimiyolculuumuzda, teekkr etmek istediimiz kurumlar var, destekleri olmadan yapa-mazdk. ncelikle, Genlik almalar Biriminin kurucular Toplum GnllleriVakf ve stanbul Bilgi niversitesine, proje ortaklarndan olan Olof Palme Merkezinedestekleri iin teekkr ediyoruz.

Bir de bu frsatla teekkr etmek istediimiz kiiler var. Tm birikimlerini ve enerjilerinibizlerle paylap, eitimin var olmasn saladlar. Arkadalklar ise, tm bu zorlu sreciyaanr kld. Hakan, zgecan, Neslihan ve Umut eitimi tasarladlar, uyguladlar.Ellerine salk. Genlik almalar Biriminden Esin Demirciolu bu eitim kitabnnhazrlanmas srecinde tm abalaryla ekibe destek oldu. yi ki varsn. Olof PalmeMerkezinden Helin ahin ve Carina Erikssona da bu frsatla bir kez daha teekkretmek istiyoruz. Ve tabii ki eitim katlmclar... Sizler olmasaydnz, Yaayan KtphaneDeneyim Aktarm: Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimi gerek olmazd.

Paylatklarnz, kattklarnz ve kahkahalarnz iin teekkrler...Umarz bu kitap, genlik almas alanndaki eitimlere ve tm almalara katk salar.

Genlik almalar Birimi Toplum Gnllleri Vakf


7/985

Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm:Yaayan Ktphane Dzenleme EitimiEitmen Ekibi

Hakan Kahraman1983 ylnda doan Hakan, Marmara niversitesi ktisat blmnderenim grd srada eitli sivil toplum kurulularnda gnllfaaliyetler gerekletirmeye balad. 2005 ylnda ald eitmeneitimiyle gnll faaliyetlerine akran eitmenliini yaparak devam etti.eitli ulusal ve uluslar aras hak temelli eitimde katlmc veya eitmen

olarak yer ald ve 2004 ylndan bu yana Toplum Gnllleri Vakfnda(TOG) almaktadr. Halen TOG Eitim Departmannda Demokrasi veHaklarmz eitim projesini koordine etmektedir.

Neslihan ztrk1980 doumlu Neslihan, 2002 2006 yllar arasnda Toplum GnllleriVakfnda (TOG) Saha Koordinatr olarak alt. 2006 ylnda LetonyadaAvrupa Gnll Hizmeti yapt. 2007 ylndan sonra Genlik almalarBiriminde (GB) eitli projelerde koordinatr ve yerel genlik almasyaplan Ksa Dalga Genlik Merkezinde genlik alanyd. Halen

stanbul Bilgil niversitesi Sahne ve Gsteri Sanatlar Ynetimi blmdenrenim gryor ve GBde proje koordinatrl yapyor.

zgecan Sarolu1986 Aksaray doumlu zgecan, sras ile Ar, Gmhane ve Ankaraillerinde yaadktan sonra 2004 ylnda stanbula geldi. Mimarlk lisanseitimini 2010 ylnda stanbul Teknik niversitesinde tamamlayanzgecan ayn fakltede mimarlk blmnde yksek lisans rencisiolup, dezavantajl gruplarla mimarlk ilikisi zerine bir tez almas

yapmaktadr. lk olarak 2008 ylnda Toplum Gnllleri Vakf demokrasive haklarmz projesinde gnll akran eitmenlii yapmaya balam,2008den bu yana da hak temelli eitli proje, eitim ve atlyelerdeeitmenlii yapmaya devam ediyor.

Umut KarapeeUmut, 1985 zmit doumlu Umut, 2003 ylndan beri Toplum GnllleriVakf (TOG) ierisinde gnll olarak eitli projelerde yer ald. 2008ylnda Portekizde Avrupa Gnll Hizmet yapt. 2009 ylndadzenlenen Bararock Festivali, Sivil Sesler Festivali ve TYAP Kitap

Fuarnda, 2010 ylnda dzenlenen !f stanbul A.F.M Bamsz FilmlerFestivalinde kurulan Yaayan Ktphanelerin koordinatrln yapt.Halen TOG Projeler Departmannda Gne Kua Projesini yrtmekte.


8/986


9/987

Eitimin Hedeeri

Eitimin renme hedeeri, eitmen ekibiyle birlikte, Yaayan Ktphanenin farklaamalar ve uygulama biimleri de gz nnde bulundurularak hazrland. renmehedeeri bilgi, beceri ve tutum olmak zere ayr balk altnda dnlp, eitimprogramnn ierii de bu hedeeri destekleyen metodlarla tasarland.

Bilgiye dayal hedeernsan haklar kavramlar ve insan haklar evrensel beyannamesi hakknda bilgi

vermek,Ayrmclk ve ayrmcla neden olan etkenler hakknda bilgi vermek,Bir insan haklar projesi olarak Yaayan Ktphane ve tarihsel geliimi hakknda bilgi

vermek,Proje dngs ve proje yonetimi aamalar ile ilgili bilgi vermek,Yaayan Ktphanenin dzenleme aamalar hakknda bilgiler vererek bir krin

projelendirilebilmesini salayacak kavramsal ve ierik destei vermek.

Beceriye dayal hedeer

Yaayan Ktphane ile insan haklarnn ilikilendirilebilmesini salamak,nsan haklar ile gnlk hayat pratiklerinin ilikilendirilebilmesini salamak,nsan haklar ve ayrmclk kavramlarnn ilikilendirilebilmesini salamak,Toplumsal normlarn sorgulanmasn ve dilin ayrmclkla ilikilendirilebilmesini

salamak,Proje oluturma becerilerinin gelitirilmesini salamak,Proje tantm almalar iin gerekli becerilerin gelitirilmesini salamak,Ekip almas becerilerinin gelitirilmesini salamak,Sunum ve tartma becerilerinin gelitirilmesini salamak.

Tutuma dayal hedeernsan haklar odakl bir perspektif edinilmesini salamak,Yaayan Ktphane dzenleme konusunda motivasyon arttrmak,nsan haklar ve ayrmclk temal genlik projeleri dzenlenmesi ve bu almalarn

yaygnlatrlmas iin yeni giriimlerde bulunacak ekiplerin kapasitesini gelitirmek.

Eitim iin planlanan tm renme hedeeri listelendikten sonra, eitimin tarihleri veyeri belirlendi. Katlmclar iin ak ar yapld. Katlmclarn gnderdikleri bavuruformlar, eitmenlerle beraber incelendikten sonra, renme hedeeri tazelendi veeitim programnn tasarmna baland.


10/988

Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm: Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimikatlmclar, 2007-2010 yllar arasnda Yaayan Ktphane projesinden haberdar olanve Trkiyenin farkl yerellerinde Ktphane dzenlemek isteyen genlik dernei / vakf/ kulb / inisiyati vb. ekiplerden seildi. Bavuru sreci ve formu, Yaayan Ktphanedzenlemek isteyen kiilere deil ekiplere ynelik yapld. Bu nedenle bavuru formuekibi adna eitime katlacak 4er kiilik formlar zerinden hazrland.

Katlmclar belirlenirken bavuru sahiplerinin;

Eitime katlma motivasyonlar ve bu motivasyonlarn eitimin hedeerine uygunluu,Yerellerinde Yaayan Ktphane etkinlii dzenleme motivasyonu ve taahhd,Aktif olarak ilikide bulunduklar sivil toplum kurulularnn ya da gruplarn insan

haklar ve genlik alan ile ilikisi,Ekip ii cinsiyet dalm,Ekipleriyle birlikte yerellerinde daha nce baka bir projede birlikte alp

almadklar,temel kriterleri oluturdu.

Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm: Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimikatlmclarnn genel proli hakknda aadaki ekiller bir kir verebilir:

Katlmclar Hakknda Bilgiler

Katlmclarn Cinsiyet Dalm

11

9

kadn

erkek

ekil 1: Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm:Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimikatlmclar cinsiyet dalm.


11/989

Katlmclarn llere Gre Dalm

Katlmclarn Ya Dalm

ekil 2: Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm: YaayanKtphane Dzenleme Eitimi katlmclar yadalm.

9876

54321

0

18 19 20 21 22 23 27

KiiS

ays

Ya

48

4

4

ekil 3: Yaayan Ktphane DeneyimAktarm: Yaayan Ktphane

Dzenleme Eitimikatlmclarnn illere gredalm.

EkiehirDiyarbakrGaziantepstanbul


12/9810

Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm: Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimi iinaadaki gibi bir ar metnini arlkl olarak genlik sivil toplum kurulularnn aktifolarak kullandklar e-posta gruplarna gnderdik.

Yaayan Ktphane Eitimi iin Ak arEitim tarihi: 30 Kasm 5 Aralk 2010Yer: stanbul / SilivriSon bavuru tarihi: 19 Kasm 2010 Saat 17:00

Yaayan Ktphane bildiimiz bir ktphane gibi alr. Kitaplar, kataloglar,ktphanecileri, ye kartlar ve okuyucular vardr. Yaayan Ktphanenin dierktphanelerden tek fark, kitaplarnn gerek insanlar olmasdr.

Yaayan Ktphane

nsan haklarna ve insan onuruna saygy tevik eden bir aratr.Kiilere ve gruplara kar ayrmcla yol aan nyarglarla ilgili farkndalk yaratmayve yapc diyaloglara olanak salamay amalar.

Gnlk hayatta bir araya gelme frsat bulamayan insanlar, kiisel deneyim paylamnadayal bir dzlemde buluturur.Kitaplar; bir takm etnik, kltrel, mesleki, dini, salk, cinsel kimlik, vb. zelliklerinedeniyle, toplumda, haklarnda nyarglar bulunan ve bu nyarglar nedeniyle zamanzaman ve muntazaman ayrmclkla kar karya kalan kiilerdir.Ktphane, okuyucusunun zihnindeki yabancyla, zamansal ve mekansal olarakyaplandrlm ancak serbest bir ortamda tanmasn salar.

Bu zamana kadar gerekleen ktphane deneyimleri hakknda daha ayrntl bilgi

edinmek iin http://www.yasayankutuphane.net adresini ziyaret edebilirisiniz.Genlik almalar Birimi (https://genclik.bilgi.edu.tr) ve Toplum Gnllleri Vakf(www.tog.org.tr) ortaklnda, Avrupa Konseyi Genlik ve Spor Mdrlnn ierikdesteiyle, Austos 2007den bu yana eitli festival ve genlik etkinliklerinde 7 taneYaayan Ktphaneyi stanbulda gerekletirdik. Bu sre ierisinde kendi gnllabalarmzla Ankara AEGEE (Avrupa rencileri Forumu) ve Eskisehir TOG tarafndangerekletirilen Ktphanelerin kurulma aamalarnda deneyimlerimizi paylatk.imdi, deneyimimizi daha fazla kurulula paylap birlikte gelitirerek, gelecek dnemdeYaayan Ktphane yapmak isteyen ekiplerle ibirlii kurup bir eitim organize etmeyi

planlyoruz.

ar ve Katlmclarn Belirlenmesi


13/9811

Yaayan Ktphane Eitiminin amac kendi yerellerinde, kendi gnllleri, kitaplar veimkanlaryla Yaayan Ktphane yapmak isteyen ekipleri destekleyerek Ktphaneninyaygnlamasn salamak.

Yaayan Ktphane Eitimi, ktphanenin hayata gemesi iin gerekli ziki imkanlarnihtiyalarn gelitirilmesi ve desteklenmesinin yan sra Yaayan Ktphaneyiyaygnlatrma motivasyonumuzun kayna olan ilkelerinin de paylalp birlikteyaygnlatrlaca bir etkinlik olacak.

Yaayan Ktphane Eitimine daha nce birlikte alm ekirdek ekibi olan genlikdernei / vakf / kulb / inisiyatieri katlabilecei gibi farkl bir alanda faaliyetgsteren ama arlkl olarak genlerle alan kurumlar da katlabilir. Eitim sonrasndargtlenmelerin ktphane yapabilecekleri bir alan imkan yaplarnn olmasbavurular deerlendirmede ncelik verilecek en nemli noktadr.

Bavuru formunu yukarda belirtilen tarihe kadar [email protected] adresinegnderebilirsiniz. Formun sonunda, bavurunuzu okurken ekibinizle ilgili bilgileri daha

rahat kavrayabileceimiz ve Yaayan Ktphanenin hayata geebilmesini kolaylatranbir rehber listesi bulunmaktadr. Formu rehber listesiyle bir btn olarak dnpeksiksiz doldurunuz.


14/9812

Kurum Adna Formu Dolduran KiininAdSoyadGncel e-posta adresiGncel cep telefonu 1Gncel cep telefonu 2CinsiyetiDoum TarihiYaad il

Kurumdaki grevi

KurumunAdKurulu Ylnternet sayfas (varsa)

Gncel telefonAdresKurumda irtibata geilecekkiinin ad soyadKurumdaki grevi

Yaayan Ktphane yapmak isteyen kurumlarla eitim ya da benzeri bir i biriliigerekletirecek olsak 4 kiilik bir ekiple bu almaya katlabileceinizi taahht edermisiniz? Evet ise bu 4 kiinin aadaki bilgilerini doldurur musunuz? (Eer o kiilerden

biri siz iseniz yukardaki bilgileriniz yeterli olacaktr.)1. Kii

AdSoyadGncel e-posta adresiGncel cep telefonu 1Gncel cep telefonu 2Cinsiyeti

Doum TarihiYaad il

Kurumdaki grevi

Yaayan Ktphane Eitimi Bavuru Formu


15/9813

2. KiiAdSoyadGncel e-posta adresiGncel cep telefonu 1Gncel cep telefonu 2CinsiyetiDoum TarihiYaad il

Kurumdaki grevi

3. KiiAdSoyadGncel e-posta adresiGncel cep telefonu 1

Gncel cep telefonu 2CinsiyetiDoum TarihiYaad il

Kurumdaki grevi

4.KiiAd

SoyadGncel e-posta adresiGncel cep telefonu 1Gncel cep telefonu 2CinsiyetiDoum TarihiYaad il

Kurumdaki grevi


16/9814

Siz ya da ekibinizden baka biri daha nce Yaayan Ktphaneye katld m? Evet isenerede, ne zaman?

Ne olarak (okuyucu, kitap, proje ekibinde gnll, geiyordum uradm )

Kurumunuz ya da ekibinizle birlikte bu zamana kadar hayata geirdiiniz almalardanksaca bahseder misiniz?

Yaayan Ktphaneyi hayata geirecek olsanz birlikte alacanz ekipten birazbahseder misiniz? Ka kiisiniz, ekipteki arkadalarnz proje tecrbeleri vb

Ekip olarak Yaayan Ktphane yapmaya karar verecek olsanz sizi en ok ne motiveederdi?


17/9815

Yaayan Ktphane Projesini, insan haklar ve ayrmclk konusunda farkndalkyaratma bakmndan dndnzde proje hakkndaki yorum ve nerilerinizi bizimlepaylar msnz?.

Yaadnz yerelden biraz bahseder misiniz?

Yaayan Ktphanenin kendi yerelinizde ne gibi etkileri olacan dnyorsunuz?

Yaayan Ktphane esnasnda size olumsuz etkileri olabileceini dndnzdurumlar var m? Yerelinizin sosyal yaps bak as, maddi kaynak vb. varsa bu

durumlar en aza indirmek iin ekip olarak neler yapabilirsiniz?

Yaayan Ktphane internet sitesinde ok dikkatinizi eken bir ey oldu mu? Evet isenedir?


18/9816

Yaayan Ktphaneye Ev Sahiplii Yapmak steyen Ekipler iinRehber Listesi

nemli Bilgiler

Katlmcs ok olan festival benzeri bir aktiviteye ihtiya var.Bu aktivitenin gndz de ak olmas gerekiyor.Bu aktiviteyi dzenleyen kurulu ve kiilerin Yaayan Ktphane krine ak olmas

gerekiyor.Koordinasyonu ve uygulamay salayacak, daha nceden benzer iler yapm, bir ekip

olmas olmazsa olmazlardan biri.

En az 4 ay nceden almaya balamak gerekiyor.Ktphanenin hayata gemesi iin adrdan otobse birok ihtiyac karlayacak

yeterli desteki bulunmas gerekiyor.

Yaayan Ktphane yapacak 25 kiilik bir gnll ekibi kurabiliriz

Evet Hayr

Kalabalk etkinliklerde ekiple alma deneyimi olan gnlllerimiz var

Evet HayrYaayan Ktphane kurabilmek iin yerelden destek alabileceimiz sivil toplumkurulular var

Evet Hayr

Yaayan Ktphane yapabilmek iin kri nce ekip arkadalarmza anlatmayaihtiyacmz var

Evet Hayr

Yaayan Ktphane ekibimizin ilk etkinlik deneyimi olacak

Evet Hayr

Ekibimizde daha nce Yaayan Ktphaneye katlm (okuyucu, kitap ya da gnllolarak) kii/ler var

Evet Hayr

Eer bir ktphane yaparsak hangi ehirdeki hangi festival / organizasyon iinde /nerede yapabileceimizi biliyoruz.

Evet Hayr


19/9817

Son olarak eklemek istedikleriniz?


20/9818

Eitim program, belirlenmi olan renme hedeeri, katlmclarn prolleri ve eitimiin ayrlan sre gz nnde bulundurularak tasarland. Katlmclar farkl illerdeyaadklar ve arlkl olarak niversite rencisi ve / veya alan olduklarndan,herkesin eitime tam katlabilmesi iin eitim tarihi bavuru esnasnda belirtilmiti.

Program tasarlanrken, deneyimsel renme metodolojisi ve formel olmayan renmeprensipleri temel yaklam olarak benimsendi. Belirlenen renme hedeerinin ve

programn katlmclarla paylalmas, oturumlarn katlmc odakl olmas, uygulamalarsrasnda sre sonu - insan odakl yaklamlar arasndaki dengenin gz nndebulundurulmas ve samimiyet eitim srecinin dier temel zellikleri olarak belirlendi.

renme hedeeri dorultusunda, oturumlar be temel grup altnda topland:

Genel ereve Yaayan KtphaneTematik Konular nsan Haklar ve AyrmclkEkip almasUygulama Sreci

Deerlendirme Sreci

Oturumlar, insan haklar ve ayrmclk balkl tematik konulardan Yaayan Ktphanenininsan haklar balamndaki deerleri ve organizasyonel aamalar zeline geilecekekilde tasarland.

Eitimin gnlk programn ve her oturumun detayn devam eden sayfalardabulabilirsiniz.

Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm:Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimi

Tasarlanrken


21/9819

Yaayan Ktphane Deneyim Aktarm:Yaayan Ktphane Dzenleme Eitimi

Program

30 Kasm Sal 1 Aralkaramba

2 AralkPerembe

3 AralkCuma

4 AralkCumartesi

5 AralkPazar

09:0010:30

Geliler KavramKonumaca

Film zerineKonumaca

ve Ayrmclkeitleri

Adm AdmYaayan

KtphaneOrganizasyonu

Etik Sorumluluklar

Roller

DeneyimPaylam

10:30

11:00

Ara Ara Ara Ara Ara

11:0012:30

nsanHaklar ve

TarihselSre

KavramsalnsanHaklar,nasna HaklarEitim Yaayan

Ktphaneilikisi

FarklDzenlemeleriyle

YaayanKtphane

YaayanKtphane

ProjesiPlanlama 1

Deerlendirme

12:3014:30

lenYemei

len Yemei len Yemei len Yemei len Yemei

14:3016:00 Ayrmclk1 YaayanKtphaneTarihsel Sreci

Ska SorulanSorular 1 YaayanKtphaneProjesi

Planlama 2

Ayrl

16:0016:30

Ara Ara Ara Ara

16:3018:00

Ayrmclk2

YaayanKtphane

Deneyimletme

Ska SorulanSorular 2

YaayanKtphaneletiim ve

Tantmalmalar

18:30:00 AkamYemei

Akam Yemei Akam Yemei Akam Yemei

20:00:00 Al, TeknikBilgilendirme

ProgramSunumuTanma,

AlKokteyli

Film zleme(District9 / YasakBlge)

YaayanKtphane

Deneyimletme

Son GeceEtkinlii


22/9820

zet / Genel BakKatlmclar, eitim yaplaca alanda ilk kez yanyana gelerek, tanma, eitimin genelmetodolojisine dair kir edinme ve kaynama frsat bulurlar.

Ama:Katlmclarn birbirlerini daha yakndan tanmasn ve grubun ekip olarak eitimsrecinde alabilmelerinin kolaylatrlmasn salamak.

Hedeer:Katlmclarn ve eitmenlerin birbirleriyle tanmalarn salamak,Btn ekibin grup dinamii kazanmasna yardmc olmak,Katlmclarn, eitimin metodolojisi hakknda kir edinmelerine salamak,

Programdaki Yeri0. gn 1. oturum

Sre ve Planlama

40 dakika: Tanma ve grup dinamii etkinlikleriKokteyl (serbest)

Gerekli MalzemelerRenkli kalemlerRenkli ve farkl ekillerde katlar

nerilen Yntem ve Etkinlikler

Tanma Etkinlii:Katlmclar nce birer tur, ad soyad, geldikleri il-rgtlenme ve kendileriyle ilgili

bir zellik sylemeleri ve ardndan 2 ayr daire olmalar istenir. Bu dairelerden biridierinin iine girer ve her katlmc dier dairedeki bir katlmc ile yz yze gelecekekilde yerde oturur. D emberdekilere birer kat - kalem verilir. Tm grup hazrolduunda d emberdekiler, karlarnda bulunun kiinin yzn izmeye balar.8-10 saniye sonra d emberde oturanlara izim yaptklar kad orada brakp birsaa kaymalar ve karlarna gelecek yeni kiinin yzn nlerinde bulunan kadaizmeye devam etmeleri komutu verilir. Bu komut d emberde oturan katlmclarbir tam tur tamamladktan sonra son bulur. Ardndan i emberde oturan katlmclarakat kalem verilerek ayn uygulama bir kere daha tekrarlanr ve bu sefer d emberde

oturan katlmclarn resimleri yaptrlr. Uygulama sonunda her katlmcnn tm grubunkatlm ile oluan bir portresi yaplm olur.

Al


23/9821

Uygulamadan Deneyimler ve neriler:Katlmclarn, karsndakine odaklanmas, izimlerin hakaret iermemesi, uygulamasonunda herkesin herkesi izdiinden emin olunmas gerekir.

Portreler olutuktan sonra eer vakit varsa portler bir duvarda sergilenir ve hangiportrenin kime ait olduu tahmin edilmeye alr. Bylece katlmclarn kaynamasbiraz daha pekiebilir.

Tanma etkinliinin ardnan serbest bir zaman iinde gerekleecek olan kokteylegeilir. Katlmclara kokteyle kendi hazrladklar 2 doru 1 yanl kostm ile katlmalargerektii sylenir ve herkese kokteyl kostmn hazrlamas iin 15 dakika verilir. Bu15 dakika ierisinde katlmclardan zerlerine takacaklar 3 ayr aksesuar tasarlamalaristenir. Hazrlanacak aksesuarlara kendileriyle ilgili zellikler yazmalar sylenir. Heraksesuarda bir zellik yazmal. ayr aksesuarda yazacak zellikten ikisi dorubiri yanl, yani o kiiye ait olmayan bir zellik olmaldr. Katlmclar, vcutlarnayaptrdklar aksesuarlardan oluan kostmlerini hazrladklarnda kokteyl balar.Herkes birbiri ile bir kere daha tanp, aksesuralarn zerinde yazan zellikleri okuyup

doru ve yanllar tahmin etmeye alr. Uygulama tanma etkinliinin son blmolduu iin kstl bir zaman olmayabilir, ayrca eitimin ilk akamn ve al dakutlamak iin katlmclara kurabiye iecek vb. ikram edilebilir.


24/9822

zet / Genel BakKatlmclar, insan haklar ve ayrmclkla ilgili baz kavramlar birbirileri ile ilikilendirmekiin hep birlikte konuma ve zerine tartma frsat bulurlar.

AmaKatlmclarn, eitimin kavramsal erevesini oluturan ve Yaayan Ktphane'nin tmfelsefesinin zerine kurulmu olduu insan haklar ve ayrmclk kavramlar ile ilgilidnmelerini salamak.

Hedeernsan haklar ve ayrmclkla ilgili kavramlarn neler olduundan bahsetmek,Katlmclarn bu kavramlar hakknda tartp ortak bir ereveye sahip olabilmelerinisalamak,Katlmclarn, eitimin hemen banda birlikte dnme, tartma, karar verme veaktarma becerisi kazanmalar iin uygun ortam yaratmak,

Programdaki Yeri

1.Gn - 1.OturumSre ve Planlama10 dakika: Ynergenin verilmesi50 dakika: Kk grup almas15 dakika: zmleme

Gerekli MalzemelerPoster kadTahta kalemi

Renkli iplerKavramlarn yazl olduu kk katlar

nerilen Yntem ve EtkinliklerGnlk yaantmzda kullandmz ve eitim sresince ska kullanacamz altkavram zerine kk gruplarda allacandan bahsedildikten sonra gruba ayrmayntemlerinden biri kullanlarak tm ekip alt gruba ayrlr. Gruplarn her birinin birkavram olur (ayrmclk grubu, norm grubu gibi). Gruplar ncelikle kendi kavramlarzerinde dnp tanmlamaya alr. Ayn zamanda eitim salonunun ortasnda biryerlerde her grubun kendi kavramnn adn tayan bir sandalyesi, sandalye zerindegeri kalan be kavram ve ipler olur.

nsan Haklar ve Kavramlar


25/9823

Kendi kavramlarn tanmlamalar iin gruplara verilen sre dolduktan sonra kkgruplardan birer kii sandalyelerine gidip grubun sradaki kavramn alr. Her kkgrup, yeni gelen kavramn zerine tartr, tanmlama yapar ve grubun kendi kavramylailikilendirilir. (''Ben'' grubu ''Sayg'' kavramn tartmay tanmladktan sonra Ben veSayg kavramnn birbiriyle ilikisi hakknda konuur) Sre dolduktan sonra ve yenikavram sandalyeden alnmadan hemen nce sradaki kavram almaya gelen grupyesi bir kii grubun kendi sandalyesiyle zerine altklar ve kendi kavramlarylailikilendirdikleri kavramn sandalyesini iple balar. Bu almaya sandalye zerindeki

kavramlar bitene kadar ayn ekilde devam edilir.Tm kavramlarn zerine konuma, tartma, tanmlama, ilikilendirme bittikten sonrabyk grupta zmleme yaplr.

Sunumlara Ek Kaynak BilgilerKullanlan kavramlarn szlklerdeki (Trk Dil Kurumu, ekiszlk vb) karlklarnabakmak, daha nemlisi eitmen ekibinin nden bu kavramlar tartmas oturumunkolaylatrcln yapacak kiinin elinin glenmesini salayacaktr.


26/9824


27/9825

zet / Genel BakKatlmclar, insan haklar ve ayrmclk kavramlar arasnda ilikiyi tartarak kavramlarntarihsel geliimi hakknda bilgi sahibi olurlar.

Ama:Katlmclarn insan haklar konusunda bilgi edinmelerini salayarak, gnlk yaampratikleri ierisindeki deneyimleri insan haklar balamnda ayrmclk kavramylailikilendirebilmeleri iin tartmalarna olanak tanmak.

Hedeer:Katlmclarn,nsan haklar tarihsel geliimi ile ilgili kir sahibi olmalarn salamak,nsan haklar kavramn gnlk hayat ile ilikilendirebilmelerine olanak tanmak,nsan haklar evrensel beyannamesinin kavramsal alt yapsn kavramalarn salamak,nsan haklarnn tarihsellii, evrensellii, blnmezlii ve devingenliine dair alglarngelitirmek.

Programdaki Yeri1. Gn - 2. Oturum

Sre ve Planlama60 dakika: Uygulama30 dakika: zmleme ve insan haklar tarihsel geliimi sunumu

Gerekli MalzemelerRol kartlar,Poster kad,

Tahta kalemi,Eski dergi gazete vb. (kolaj iin)Yaptrc, makas, boya kalemi

nerilen Yntem ve EtkinliklerKatlmclar gruplara ayrlr. Kolaylatrc tarafndan her bir gruba bir ynerge veynergede istenen alma iin bir sre verilir. Gruplar altktan sonra hazrladklaruygulamay dier katlmclara sunarlar. Gruplarn sunumlarndan sonra tm ekiplebirlikte uygulamalara dair bir zmleme yaplr. Ardndan insan haklar tarihselgeliimi, (gnmze kadar tarihten seilmi baz rnekler, insan haklar zellikleri,kuak haklar) ile ilgili sunum yaplr.

nsan Haklar Tarihsel Sreci


28/9826

Grup sunumlarndan sonra zmlemede kulanlabilecek kolaylatrc sorular:Katlmclara ne olup bittiini, etkinlik hakknda ne dndklerini neler hissettiklerinisorarak balanabilir.

Uygulama esnasnda ne hissettiler? Gazetelerde ortak noktalar var myd? Varsa nelerdi? Gnmzde byle gazete haberlerine rastlamak mmkn m? Gazetelerdeki haberlerde insan haklar ihlallerinden ve ayrmclktan bahsedebilir

miyiz? nsan haklar ve ayrmclk arasnda nasl bir ba kurulabilir?

Uygulama iin Katlmclara Verilen Ynerge ve Vaka Kartlar:Katlmclara birer gazeteci olduklar ve bir zaman makinesine binerek kendilerineverilen tarihlere yolculuk yapacaklar sylenir. Zaman makinesi ile yolculuk yaptklaryer ve zamanda eitim alannda bulunan malzemelerle bir gazete haberi yapmalaristenir.

Vaka 1Sevgili gazeteci, ite uzak diyarlar;Kuzeyin buzlarla kapl topraklarnda yaayan insanlar, insanln ulaabilecei enu noktada zorlu hayatlara sahiptirler. Hemen hibir eyin bulunmad bu dnyadaavlanarak hayatta kalan bu insanlarn kendilerine ait hikayeleri, dilleri ve kadim birkltrleri vardr.

Zaten zor bir corafyada yaayan bu insanlarn artk yeni bir dertleri daha var. stelikbinlerce yllk tarihleri boyunca hi rastlamadklar kadar zorlu bir dert. Kiraz aalarve arlar... klim deiiklii sebebiyle, buzda yaayan bu insanlarn kltrleri, tandklarevre, bal olduklar yaam zinciri ve hatta topraklar bile u sralar kayboluyor.Dnyann en buzlu blgelerinde yaayan nuitler kresel snmann etkilerini yakndanhissediyorlar. zerinde avlandklar buz rts her sene bir ncekinden daha erkeneriyor; kutup aylar alk olunmadk yerlerde avlanyorlar; blgede yreye zgolmayan canl trleri grlyor ve geen yaz ilk kez ar grdler.

Drt lkeye yaylm olarak yaayan nuitler 90larn sonundan itibaren duruma dairetkili olmaya abalyorlar. Bu abann bir kahraman da var: Sheila Watt-Cloutier...nuit Kutup Dairesi Konferans (Inuit Circumpolar Conference (ICC)) szcs Sheila

Watt-Cloutier, Bizi koruyabilecek ne gibi uluslaras aralarn olduunu aratrdk.ABD ve dierleri, tm yaantmz, gelecekte, torunlarmzn zamannda tamamensona erdiinde ticaretlerine olaan bir ekilde devam edebilecekleri krine sahip


29/9827

olabilirler. Sorun ortada, bu da bizim stratejimiz ve bu yolda ilerleyip planmzn naslsonulanacan nmzdeki aylarda greceiz diyor.

Vaka 2

Sevgili gazeteci, te sana ipucu.Elizabeth Bentley, ngiltere'de Leeds kentinde yaayan bir ii kadndr. Elizabeth,1832'de 23 yandayken, parlamento tarafndan, tekstil iilerinin alma koullarnincelemek iin yaplan bir soruturmaya tank olarak katld. Elizabeth, ifadesinde, 6yandan beri altn, sabah 5'te i ba yapp, gece saat dokuza kadar fabrikadakaldn syledi. alma koullar ylesine ktyd ki, yemek yemeye zaman yoktu.Elizabeth ve benzer ekilde alan dier iilerin verdii ifadeler, 1833'te parlamentonunalma koullar ile ilgili yeni bir kanun karmasna neden oldu.

Vaka 3

Sevgili gazeteci, 1943 Varovasna gidiyorsun.Nazi Almanyasnda,1935 ylnda kartlan kanunlarlarla ari rktan (stn) olmayanYahudiler alt snf insanlar olarak tanmland ve ari rktan olanlarla evlenmeleri yasakland.

Almanya 1939da Almanyada yaayan tm Yahudilerin toplanp Polonyadaki gettolarayerletirilmesine karar verdi. 1941 Ekiminden itibaren btn Yahudiler, grnr birekilde Davudun Kalkan olarak bilinen sar yldz semboln tamalar zorunlu halegetirildi. 1940 ylnn balarnda Nazi askerleri Yahudileri kitleler halinde Polonyannbyk kentlerindeki gettolara yerletirmeye balad.

Henryk Iwanski, II. Dnya Sava balayana kadar Polonya ordusunda yzba rtbesindegrev yapt. Varova Gettosunda yaam koullar her geen gn daha ktye gidip,tecritin ve srgnn aslnda bir kitle imha ve bir soykrmn hazrl olduuna dair

kirler her dakika glendi. Nazi Almanyas Polonyay igal edip, Varova GettosundaYahudiler iin lm dnda imkan olmad anlaldnda, Iwanski gettoda yaayandireniilerle balantya geerek direnii rgtleyen liderlerinden birisi oldu.

Vaka 4

Sevgili gazeteci, ite ipucu kadn: Gidecein tarih 1 Aralk 1955, yer ABDnin Alabamaeyaletinin Montgomery ehri.

1800lerde bu corafyada kabul edilen Yasalar, ehirdeki toplu tamaclk sisteminde,otellerde, tiyatrolarda, ktphanelerde, okullarda ve hatta asansr ve kiliselerde sadecebeyazlar iin ve siyahlar eklinde rka dayal ayrm ve eylemleri de beraberindegetirmitir. Yasalara gre, siyah derili insanlarn otobslerde beyazlarla ayn kaplardanbinip ayn yere oturmalar yasakt.


30/9828

1 Aralk 1955te Rosa Louise Parks isimli siyah bir kadn Montgomeryde otobse bindi.Otobse binen beyaz bir erkek, beyazlara ayrlan blmde yer bulamaynca siyahlaraayrlan blmde oturan Rosa Parkstan kalkmasn istedi. Beyaz adamn basksnave otobs ofrnn uyarsna ramen yerinden kalkmayan Parks tutukland. Onuntutuklan kamu otobslerindeki ayrmcla kar kmak iin byk bir hareketinbalamasna sebebiyet verdi. Hak savunucusu Martin Luther King otobs boykotunurgtledi. Boykot, Amerikan Yksek Mahkemesinin eyaletler aras otobslerde ve dierulam aralarnda rk ayrmcln kanun d ilan etmesine kadar devam etti. Nihayet

Yksek Mahkemenin siyah yolcularn otobste istedikleri yere oturabilecekleri ynndebir karar vermesiyle eylem sona erdi.

Sunumlara Ek Kaynak BilgilerTarihten eitli rneklerle gnmze kadar yaplan hak temelli rnekler verilir. Burnekler zerinden gidilerek, kuak haklar anlatlr. nsan haklarnn 3 temel zelliinin(devingenlii, blnmezlii ve evrenselliinin) alt izilir. Pozitif ve negatif haklarzerinde durularak, ayrmclk ve insan haklar ilikisine baklr.

Bilgi Notu nsan Haklar Tarihesinsanlarn haklara doutan sahip olmas dncesinin kkeni bir ok kadim ve kltrgelenekte yatar. nsan haklarnn tarihsel geliimi, evrensel tek bir tarihe dayanmyor.Tarih boyunca farkl toplumlarca ileri srlen haklar, insanln tarihsel geliimiierisinde insan kuaklarnn ihtiyalarnn farkllamasna dayanyor.nsanlarn haklarn tanmlama ve talep etmelerinin tarihi, milattan nceki dnemlerekadar geriye gider.

Antik dnemdeki rnekler

Hammurabi Kanunu (M.. 2000 / Irak) Ynetici tarafndan halka ilan edilen en eski kanun.Btn ar sular lm cezas ile cezalandrlyor. ou dzenleme misilleme(kanakan, die di) ilkesine dayal. Farkl cezalara gre de farkl cezalandrmalar var; ancakkrallkta adeletin hkm srmesi, ktlk ve iddettin yok edilmesi, glnn zayfzerinde bask kurmasn engellemesini amalamas bakmndan antik dnem denemli bir rnektir.

Antigone (M. 440 / Yunanistan) Sophoklesin nl tredjidisidir. M. yazlan bu eserde mitolojik kahraman Antigoneun hayatn anlatr. Kendi vatanna kar savaankardeinin gmlmesinin yasaklamasnn zerine krala kar gelip kardeini gmer ve

lmle cezalandrlr.


31/9829

Spartaks (M. 73-71 / talya) Romal bir kle olan Spartaks ( Kle olmadan ncede gladyatr olduu syleniyor.) kaarak, kaak kleler, gladyatrler ve yoksullardanoluan ordusu ile bamsz bir ekilde var olmutur.

Konfyus (M. 3 / in) inli lozoar {Lao-Tse, Konyus) insann i dnyasnaratrm ve zihinlerde zgrln gerei zerinde durmulardr, zellikle Konyus,insan sevgisini, her sorunun zm iin ba art olarak grmtr. Bu konuda Konyussyle demektedir: "Eer insanlarn hepsi birbirini severse; o zaman gszler gllerin

av olmayacak, aza sahip olanlar oa sahip olanlarca yamalanmayacak, yoksullarzenginlerin hakaretine maruz kalmayacak ve saar entrikaclarca bunaltlmayacaktr".Gnmzde bile topik olarak deerlendirilen bu dnceler inli lozoarn insanhaklan konusunda katettii mesafeyi gstermek bakmndan olduka ilgintir.

Birey alabildiine nemlidir, egemenin kendisinden daha az nemli bir ey yoktur.Eski Yunan ve Roma'da lozof ve dnrler, in'deki gelimeye benzer bir ekildezgrlk, demokrasi ve serbest dnce konularnda nemli katklarda bulunmulardr.

Magna Carta (Latince: "Byk Szleme") veya Magna Carta Libertatum (Latince:"Byk zgrlkler Szlemesi"), 1215 ylnda imzalanm bir ngiliz belgesidir.Gnmzdeki anayasal dzene ulaana kadar yaanlan tarihi srecin en nemlibasamaklarndan birisidir. Vatandalarn zgrlklerini belirlemekten ok, toplumgleri arasnda bir denge kuran Magna Carta, kraln sonsuz olan yetkilerini dinadamlar ve halk adna snrlamtr.

Doal haklar(17&18 yy. / Avrupa) 17. ve 18. yzyllarda, Avrupada felsefeciler doalhaklar kavramn ortaya attlar. Doal haklar belli bir dine, gruba ya da etnik kkenesahip olunduundan deil, insan olmaktan kaynaklanan haklar olarak tanmlanmaktayd.

nsan ve Yurttan Haklar Hakknda Fransz Bildirgesi (1789 / Fransa) Fransa ihtilaliile monari yerinden edildi ve ilk Fransz Cumhuriyeti kuruldu. Bildirge, FranszDevriminden hemen sonra farkl gruplarn temsilcileri tarafndan Voltaire, Montes-quieu, Ansiklopedistler ve Rousseau gibi Aydnlanma a dnrlerinin kirlerinigznne alarak hazrland. Bildirgede monarinin politik ve hukuki sistemieletirilirken, insann doal haklar zgrlk, gvenlik, mlk edinmek ve baskya karkoymak olarak tanmland. Her bireyin hukuk nnde eit olduunu belirtildi.

Amerika Birleik Devletleri zgrlk Bildirgesi: (1776 / Amerika) Kuzey Amerikadakipek ok ngiliz Kolonisi ngiliz mparatorluundan koparak Amerika Birleik Devletlerizgrlk Bildirgesi ile bamszlklarn ilan ettiler. Anayasada hkmetin gc bireyselzgrlkler gvence altna alnacak ekilde snrlandrld.


32/9830

Uluslararas Anlamalar (20 yy. / Avrupa) Yirminci yzyl ile birlikte insan haklaralannda uluslarst anlamalar imzalanmaya baland. Birinci Dnya Savandansonra temel insan haklar standartlarn kuran Uluslararas Uluslar Ligi (The InternationalLeague of Nations) kuruldu. kinci Dnya Savandan hemen sonra 26 Haziran 1945teBirlemi Milletler Szlemesi imzaland. Bu szleme uyarnca Birlemi Milletlerintemel hedeeri gelecek nesilleri savalardan saknmak ve korumak ve temel insanhaklarna, insann saygnlna ve deerine, ve kadn ve erkeklerin eit haklara sahipolmas inancn korunmas olarak belirlendi.

nsan Haklar Evrensel BeyannamesiBirlemi Miletlerin nsan Haklar Komisyonu tarafndan oluturuldu ve BirlemiMilletler Genel Kurulu tarafndan 10 Aralk 1948 ylnda kabul edildi.

Dnyann eitli blgelerinde insan haklarnn korunmas iin eitli bildirgeler,beyannameler ve szlemeler imzalanmtr. Bunlardan farkl ve nemlilerinden biriside Afrika nsan Haklar Szlemesidir. Afrika nsan Haklar Szlemesi Ekim 1985teyrrle girdi. Krktan fazla devlet tarafndan tannd. Szlemenin dnyann dier

blgelerinde hazrlanan ve yrrle giren dier insan haklar szlemelerindennemli birka fark sosyal, ekonomik ve kltrel haklar da sivil ve politik haklar olarakdeerlendirmesidir. Ayrca Afrika nsan Haklar Szlemesi bireysel haklarn yan sragruplara kollektif haklar tanr. Son olarak Szleme, bireyin haklarnn yan sra ailesine,topluma, devlete ve uluslararas topluma belli sorumluluklar olduunu syler ve busorumluluklar listeler.

nsan haklar temelde bireylerin varolular ile kazandklar, her bir bireyin doumuylabirlikte elde ettii ve evresinde ya da bireye her ne olursa olsun var olacak temelnormlardr. nsan haklarnn en nemli zellii bireyin kendisine bir yaam alan

salarken, te yandan ve ayn zamanda, dier bireylere de yaayacak alanlarsalanmasdr. nsan haklar bir bakasnn sz ya da gerekletirmesi zerine kuruludeildir. nsan haklar, insan olmaktan kaynaklanan haklardr. Bir bireyin yaama hakkbaka birinin onu ldrmemesine bal deildir. Bireyin yaamas baka birinin onuldrmemesine bal olabilir. Ancak bireyin yaam hakk insan olmas ile varolur.Wikipedia:nsan Haklar tm insanlarn sahip olduklar temel haklar ve zgrlklerdir.nsan haklar temelde iki ana ahlaki deer zerine kurulur. Bunlardan birincisi insan(olmann) saygnl (human dignity), ikincisi ise eitliktir. nsan haklar temelde herbireyin saygnln kaybetmeden yaayaca evrensel kurallar sunar. Bu iki temel deerinyan sra zgrlk, bakalarna sayg, ayrmclk yapmamak, adalet ve hareketlerindensorumlu olmak da insan haklarna zemin hazrlayan temel deerlerden saylabilir.


33/9831

Birinci Kuak HaklarKlasik haklar olarak da adlandrlan birinci kuak haklarn zellii, bireyi korumayaynelik (negatif stat haklar) haklar olmasdr. Devleti snrlandran bu haklar, kiiyedevletin, toplumun ve nc kiilerin dokunamayaca zel, bamsz bir eylem alansalar.

Yaama ve zgrlk hakkKlelik yasa

kence yasaKii olarak tannma hakkHukuk nnde eitlikEtkili bir hukuk yoluna bavurma hakkKey tutma yasaAdil yarglanma hakkMahremiyet hakkSeyahat zgrlSnma hakk

Vatandalk hakkEvlenme ve ailenin korunmas hakkMlkiyet hakkDnce, vicdan ve din zgrlfade zgrlToplanma ve rgtlenme hakkKatlma hakk

kinci Kuak HaklarEkonomik, Sosyal ve Kltrel haklar olarak da nitelendirilen ikinci kuak haklarn

douunun temelinde, sanayi devrimi; bu ekonomik ve sosyal dnmn yarattve derinletirdii sosyal snar arasndaki sosyal eitsizlikler ve ii snfnn bueitsizliklere gsterdii tepki ve eylemler vardr. nsanlarn doutan sahip olduuhaklara eriebilmesinin salanmas ve gerek bir eitlik ortamnn salanmas iin varolan haklardr. Pozitif stat haklar olarak bilinir.

Sosyal gvenlik hakkalma, adil gelir ve sendika kurma hakkDinlenme hakkEitim hakkKltrel yaama katlma hakkSalk, beslenme ve konut hakkGrev ve toplu szleme hakk

Kuak Haklar


34/9832

nc Kuak Haklar (Dayanma Haklar)Dayanma haklar da denilen nc kuak haklar, belli bir topluluk halinde yaamanlayn yanstr. Bu haklar, insancl bir toplum yaam dncesinin anlatmdr. Hembireylere, hem de toplumun tmne aittir. nc kuak haklarn oluum sreci henztamamlanmamtr. Dayanma haklarn douran nedenlerin banda, bilimsel ve teknikilerlemenin yaratt sorunlar gelmektedir. evre kirliliinin korkun boyutlara ulamas,nkleer silahlarn tm insanl yok edebilecek bir sava tehlikesine yol amas, lkelerya da blgeler arasnda ok byk gelime farklarnn bulunmas akla ilk gelen ciddi

sorunlardr.

nc kuak haklar balca yle sralanabilir:Bar hakkevre hakk,Halklarn kendi kaderini tayin (self-determinasyon) hakkGelime hakkHerkesin insanln ortak mal varlndan yararlanma hakk

nsan Haklarnn Temel zellikleri:Uluslararas alanda insan haklarnn 3 temel zellii konusunda uzlamaya varlmtr.Bunlar:

1. nsan haklar devredilemez.: nsan haklar bireyin varoluu ile ilikilidir. Bu yzdenkaybedilemez ve devir olunamazlar. nsan haklarnn tutuklu olmak, sava durumu gibizel durumlarda kstlandklar grlmektedir.

2. nsan haklar blnmez, birbirine bal ve birbiriyle ilikilidirler.: Farkl haklarkapsadklar ve koruduklar alandan dolay birbirleriyle balantldr ve birbirlerinden

ayr deerlendirilemezler. Bir hakkn kullanm dier haklarn kullanma baldr vehibir hak bir dierinden daha nemli deildir.

3. nsan haklar evrenseldir.:nsan haklar dnyada her birey iin zaman ya da corasnr olmadan, eit olarak geerlidir. Her birey rk, renk, cinsiyet, din, politik kir,milliyet ve sosyal snfna baklmakszn eit haklara sahiptir. Farkl ve eit olmak herbireyin hakkdr.

Kaynak

Ayrmclk ve nyarglarla Mcadele Yaygnlatrma Eitimi Kitap zaman tneli oturumu


35/9833

neriler:Vakalar deitirilmek ya da artrlmak istenirse eklenecek vakalarn ayrmclk zerinden

rnekler olmas ve insan haklaryla ilikilendirmeye yardm edebilecek vakalar olmasna

dikkat edilmelidir. Tarihsel sunumda verilcek rneklemeler nceden hazrlnam olursa

sunum daha canl ve verimli geebilir. Ayrca yine tarihsel sre sunumda seilen rnekler

Avrupa dndaki blgeleri de barndrmaldr.

Birlemi Milletler Genel Kurulu;

Toplumun her bir birey ve her bir organnn, bu Bildirge'yi her zaman gz nndetutarak, sz konusu hak ve zgrlklere saygy gelitirmek iin eitim ve retimyoluyla ve gerek ye devletlerin halklar arasnda, gerek ye devletlerin ynetimialtndaki blgelerin halklar arasnda bu hak ve zgrlklerin evrensel ve etkinbiimde benimsenmesi ve uygulamas iin giderek gelien ulusal ve uluslararasnlemler araclyla harcayaca abalarda btn halklar ve devletler iin ortakstandart olarak ibu Evrensel nsan Haklar Bildirgesi'ni ilan eder.

Madde 1- Btn insanlar zgr, onur ve haklar bakmndan eit doarlar. Akl ve

vicdana sahiptirler, birbirlerine kar kardelik anlayyla davranmaldrlar.Madde 2- Herkes, rk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya baka bir gr, ulusalveya sosyal kken, mlkiyet, dou veya herhangi baka bir ayrmgzetmeksizin bu bildirge ile ilan olunan btn haklardan ve btnzgrlklerden yararlanabilir. Ayrca, ister bamsz olsun, ister vesayetaltnda veya zerk olmayan ya da baka bir egemenlik kstlamasna ballke yurtta olsun, bir kimse hakknda, uyruunda bulunduu devlet veyalkenin siyasal, hukuksal veya uluslararas stats bakmndan hibir ayrmgzetilmeyecektir.

Madde 3- Yaamak, zgrlk ve kii gvenlii herkesin hakkdr.Madde 4- Hi kimse klelik veya kulluk altnda bulundurulamaz, klelik ve kle

ticareti her trl biimde yasaktr.Madde5- Hi kimseye ikence yaplamaz, zalimce, insanlk d veya onur krc

davranlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.Madde 6- Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kiiliinin tannmas hakk

vardr.Madde 7- Herkes yasa nnde eittir ve ayrm gzetilmeksizin yasann korunmasndan

eit olarak yararlanma hakkna sahiptir. Herkesin bu Bildirgeye aykr hertrl ayrm gzetici ileme kar ve byle ilemler iin yaplacak her trl

kkrtmaya kar eit korunma hakk vardr.Madde 8- Herkesin anayasa yada yasayla tannm temel haklarn ineyen eylemlerekar yetkili ulusal mahkemeler eliyle etkin bir yarg yoluna bavurma hakkvardr.


36/9834

Madde 9- Hi kimse key olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve srgn edilemez.Madde 10- Herkesin, hak ve ykmllkleri belirlenirken ve kendisine bir su

yklenirken, tam bir ekilde davasnn bamsz ve tarafsz bir mahkemetarafndan haka ve ak olarak grlmesini istemeye hakk vardr.

Madde 11- 1.Kendisine bir su yklenen herkes, savunmas iin gerekli olan tmgvencelerin tannd ak bir yarglama sonunda, yasaya gre suluolduu saptanmadka, susuz saylr.2.Hi kimse ilendii srada ulusal yada uluslararas hukuka gre bir su

oluturmayan herhangi bir eylem veya ihmalden dolay sulu saylamaz.Kimseye suun ilendii srada uygulanabilecek olan cezadan daha ar birceza verilemez.

Madde 12- Kimsenin zel yaamna, ailesine konutuna ya da haberlemesine keyolarak karlamaz, eref ve adna saldrlamaz.Herkesin bu gibi karma ve saldrlara kar yasa tarafndan korunmayahakk vardr.

Madde 13- 1.Herkesin bir devletin topraklar zerinde serbeste dolama ve oturmahakk vardr.

2.Herkes , kendi lkesi de dahil olmak zere, herhangi bir lkeden ayrlmakve lkesine yeniden dnmek hakkna sahiptir.Madde 14- 1. Herkesin zulm altnda baka lkelere snma ve snma olanaklarndan

yararlanma hakk vardr.2.Gerekten siyasal nitelik tamayan sulardan veya Birlemi Milletlerinama ve lkelerine aykr eylemlerden doan kovuturma durumunda buhaktan yararlanlamaz.

Madde 15- 1. Herkesin bir yurttala hakk vardr.2.Hi kimse key olarak yurttalndan veya yurttaln deitirmehakkndan yoksun braklamaz.

Madde 16- 1.Yetikin her erkein ve kadnn, rk, yurttalk veya din bakmlarndanherhangi bir kstlamaya uramakszn evlenme ve aile kurmaya hakkvardr.2.Evlenme szlemesi, ancak evleneceklerin zgr ve tam iradeleriyleyaplr.3. Aile, toplumun, doal ve temel unsurudur, toplum ve devlet tarafndankorunur.

Madde 17- 1.Herkesin tek bana veya bakalaryla ortaklaa mlkiyet hakk vardr.2.Hi kimse key olarak mlkiyetinden yoksun braklamaz.

Madde 18- Herkesin dnce, vicdan ve din zgrlne hakk vardr.Bu hak, din veya topluca, ak olarak ya da zel biimde renim,uygulama, ibadet ve dinsel trenlerle aa vurma zgrln ierir.


37/9835

Madde19- Herkesin dnce ve anlatm zgrlne hakk vardr. Bu hakdncelerinden dolay rahatsz edilmemek, lke snrlar sz konusuolmakszn, bilgi ve dnceleri her yoldan aratrmak, elde etmek veyaymak hakkn gerekli klar.

Madde 20- 1.Herkesin silahsz ve saldrsz toplanma, dernek kurma ve derneekatlma zgrl vardr.2. Hi kimse bir dernee girmeye zorlanamaz.

Madde 21- 1.Herkes, dorudan veya serbeste seilmi temsilciler aracl ile

lkesinin ynetimine katlma hakkna sahiptir.2.Herkesin lkesinin kamu hizmetlerinden eit olarak yararlanma hakkvardr.3.Halkn iradesi hkmet otoritesinin temelidir. Bu irade, gizli veyaserbestlii salayacak benzeri bir yntemle genel ve eit oy verme yoluylayaplacak ve belirli aralklarla tekrarlanacak drst seimlerle belirlenir.

Madde 22- Herkesin, toplumun bir yesi olarak, sosyal gvenlie hakk vardr. Ulusalabalarla ve uluslararas ibirlii yoluyla ve her devletin rgtlenmesine vekaynaklarna gre, herkes onur ve kiiliinin serbeste geliim iin gerekli

olan ekonomik, sosyal ve kltrel haklarnn gerekletirilmesi hakknasahiptir.

Madde 23 1.Herkesin alma, iini serbeste seme, adaletli ve elverili koullardaalma ve isizlie kar korunma hakk vardr.2.Herkesin, herhangi bir ayrm gzetmeksizin, eit i iin eit crete hakkvardr.+3.Herkesin kendisi ve ailesi iin insan onuruna yarar ve gerekirse hertrl sosyal koruma nlemleriyle desteklenmi bir yaam salayacak adil

ve elverili bir crete hakk vardr.4.Herkesin karn korumak iin sendika kurma veya sendikaya ye olmahakk vardr.

Madde 24- Herkesin dinlenmeye, elenmeye, zellikle alma sresinin makul ldesnrlandrlmasna ve belirli dnemlerde cretli izne kmaya hakk vardr.

Madde 25- 1.Herkesin kendisinin ve ailesinin salk ve refah iin beslenme, giyim,konut ve tbbi bakm hakk vardr. Herkes, isizlik, hastalk, sakatlk,dulluk, yallk ve kendi iradesi dndaki koullardan doan geim skntsdurumunda gvenlik hakkna sahiptir.

2. Analarn ve ocuklarn zel bakm ve yardm grme haklar vardr. Btnocuklar, evlilik ii veya evlilik d domu olsunlar, ayn sosyal gvencedenyararlanrlar.


38/9836

Madde 26- 1.Herkes eitim hakkna sahiptir. Eitim, en azndan ilk ve temel eitimaamasnda paraszdr. lkretim zorunludur. Teknik ve mesleksel eitimherkese aktr. Yksek retim, yeteneklerine gre herkese tam bir eitlikleak olmaldr.2.Eitim insan kiiliini tam gelitirmeye ve insan haklaryla temelzgrlklere saygy glendirmeye ynelik olmaldr. Eitim, btnuluslar, rklar ve dinsel topluluklar arasnda anlay, hogr ve dostluu

zendirmeli ve Birlemi Milletlerin bar koruma yolundaki almalarngelitirmelidir.3. ocuklara verilecek eitimin trn semek, ncelikle ana ve babannhakkdr.

Madde 27- 1.Herkes toplumun kltrel yaamna serbeste katlma, gzel sanatlardanyararlanma, bilimsel gelimeye katlma ve bundan yararlanma hakknasahiptir.2.Herkesin yaratcs olduu bilim, edebiyat ve sanat rnlerinden doanmaddi ve manevi karlarnn korunmasna hakk vardr.

Madde 28- Herkesin bu bildirgede ngrlen hak ve zgrlklerin gerekleecei birtoplumsal ve uluslararas dzene hakk vardr.

Madde 29- 1.Herkesin, kiiliinin serbeste ve tam gelimesine olanak veren toplumakar devleri vardr.2.Herkes haklarn kullanrken ve zgrlklerinden yararlanrken,bakalarnn hak ve zgrlklerinin tannmas ve bunlara sayggsterilmesinin salanmas ve demokratik bir toplumda genel ahlak vekamu dzeniyle genel refahn gereklerinin karlanmas amacyla yalnzyasayla belirlenmi snrlamalara bal olur.

3.Bu hak ve zgrlkler hibir koulda Birlemi Milletlerin ama veilkelerine aykr olarak kullanlamaz.

Madde 30- Bu bildirgenin hibir kural, herhangi bir devlet, topluluk veya kiiye,burada aklanan hak ve zgrlklerden herhangi birinin yok edilmesiniamalayan bir giriimde veya eylemde bulunma hakkn verir biimdeyorumlanamaz.


39/9837


40/9838

zet / Genel BakKatlmclar, ayrmcla yol aan durumlar hakknda farkl deneyimler ve kimliklerzerinden empati kurarak, insan haklar ile ayrmclk kavramn ilikilendirir.

Ama:Katlmclarn, gnlk hayatta yaadklar vakalar ve karlatklar kimlikler zerindenayrmclk kavramn ve ayrmcla neden olan durumlar sorgulamalarn salamak.

Hedeer:Katlmclarn,Farkl kimliklere kar empati gelitirmelerini salamak,Toplumdaki frsat eitsizliiyle ilgili farkndalk edinmelerini salamak,Belirli sosyal aznlklara ya da kltrel gruplara dahil olmann getirebilecei kiiselsonular zerine dnmelerini salamak,Ayrmcla dayal insan haklar ihlalleri karsnda tutum gelitirmelerine olanaktanmak,Ayrmcln nedenleri olan kalp yarg, n yarg ve genelleme hakknda bilgi sahibi

olmalarn salamak,

Programdaki Yeri1.Gn - 3. Oturum

Sre ve Planlama30 dakika: Uygulamann gereklemesi40 dakika: Uygulama zerine tartma20 dakika: n yarg - kalp yarg - genelleme sunumu

Gerekli MalzemelerRol katlar,Uygulama esnasnda kullanlacak mzik,Poster kad ve tahta kalemi

nerilen Yntem ve EtkinliklerRol kartlar rastlantsal olarak her katlmcya bir tane decek elikde datlr.Katlmclara kartlar kendilerine saklamalarn ve baka kimseye gstermemeleri sylenir.

Rahatlatc bir mzik alr. Katlmclardan gzlerini kapatp ellerindeki kartlarda yazanrollere girmeye almalar istenir. Katlmclardan ellerindeki rollere kolay girebilmeleriiin gzleri kapalyken aadaki sorular sorulur. Bu sorular sorulurken katlmclarn

Ayrmclk 1


41/9839

yeteri kadar konsantre olabilmeleri ve yaantlarn gzlerinde canlandrabilmeleri iinher sorudan sonra ksa bir ara verilir:

ocukluunuz nasld?Yaadnz ev nasld?Ne tr oyunlar oynardnz?Anne-babanz ne i yapard?u anda gnlk yaantnz nasl?Toplumsallama ortamlarnz hangileri?Sabah, leden sonra ve akam ne yaparsnz?Ne tr bir yaam tarznz var?Nerede yayorsunuz?Aylk ne kadar kazanyorsunuz?Bo vakitlerinizde ne yapyorsunuz?Tatillerde ne yapyorsunuz?Sizi heyecanlandran eyler neler?Sizi korkutan eyler neler?

Katlmclarn role girdiinden emin olduktan sonra sesiz bir ekilde tek sraoluturmalar istenir. (bu sra atletizm balang izgisinde olduu gibi yan yana dz birsra). Katlmclara durumlar ve olaylardan oluan bir liste okunaca sylenir ve Evetdiye yantladklar her ifade iin ileri doru bir adm atmalar ''Hayr'' diye yantladklarifade iin olduklar yerde kalmalar istenir. Durumlar srayla okunur. Her durumdansonra, ileri doru adm atmalar ve rolne brndkleri kii gibi dnebilmeleri iinksa bir sre beklenir.

Durumlar ve olaylarAadaki durumlar sesli bir ekilde okuyun. Okuduunuz her durumdan sonra,

ileri doru adm atmalar ve dierlerine kyasla nerede durduklarn anlamalar iinkatlmclara ksa bir sre tanyn.

Hibir zaman ciddi bir maddi skntyla kar karya kalmadn. Telefon hatt ve televizyonu olan nezih bir evin var. inde yaadn toplumda, dil, din ve kltrne sayg gsterildiini hissediyorsun. Toplumsal ve politik olaylarla ilgili krinin dikkate alndn, grlerinin dinlendi-

ini hissediyorsun. nsanlar eitli konularda sana danyorlar. Polis tarafndan engellenme korkun yok.

htiyacn olduunda tavsiye ve yardm iin kime bavuracan biliyorsun. Kkeninden dolay ayrmcla uradn hibir zaman hissetmedin. htiyalarn iin yeterli dzeyde sosyal ve tbbi gvenceye sahipsin. Ylda bir kez tatile kabiliyorsun.


42/9840

Uygulamada Kullanlan RollerSiyasi bir partinin genlik rgtnn bakansn (rgtn bal olduu parti u andaynetimde)Yerel banka ubesi mdrnn kzsn. niversitede ekonomi okuyorsun.Dini btn anne-babasyla yaayan Mslman bir Arap kzsn.uanda yaadn lkenin Amerikan bykelisinin kzsn.Sadece tekerlekli sandalye ile hareket edebilen engelli gen bir adamsn.lkokulu bitirememi 17 yanda bir Roman (ingene) kzsn.

HIV pozitif olan, orta yal bir sex iisisin.22 yanda bir lezbiyensin.Afrika kkenli bir foto modelsin.24 yanda, Afganistandan gelen bir mltecisin.Maliden gelen kaak bir gmensin.Dalarn arasnda ok uzak bir kyde yaayan bir iftinin 19 yandaki olusun.Bir irketin st yzey yneticisisin30 yanda evli bir adamsnBir niversitede baarl bir profesrsn

Hapisten yeni km eski bir mahkumsunYaptn sanatla geimini salayan bir trans-kadnsnBir ithalat-ihracat irketinin sahibisin

Sunumlara Ek Kaynak Bilgilernyarg, kalp yarg, genelleme, yarg tanmlar yaplan bunlarn ayrmcla nasl yolatn anlatan bir sunum olmaldr. Sunum esnasnda tanmlar ve ayrmclkla ilikisikatlmclara sorularak ortaya karlabilir.

Yarg

Kavrama, karlatrma, deerlendirme vb. yollara bavurularak kii, durum veyanesnelerin eletirici bir biimde deerlendirilmesi, hkm anlamna gelir. nsanlarher deneyimlerinden sonra bir renme gerekletirir ve her renme sonucundavard kan bir yargdr. nsanlarn eitli renmelerde ulatklar yarglar, hayatlarnnkolaylamasna neden olur. rnein scak bir sobaya dokunan ocuk, elinin yandnfark eder ve scak sobaya dokunmamak gerektii yargsna varr.

GenellemeHerhangi bir somut aratrmayla desteklenmeden, kk bir rneklemden yola klarakyaplan tme maletme durumudur. rnein belli bir gruba mensup olduunu bildiimizbir a kiisiyle ilgili vardmz kannn, a grubunun mensup olduu tm kiiler iingeerli olduu kabul bir genellemedir. Genellemeler bir grubun ounluuna ait doru


43/9841

bir bilgi ierse de her insann biricik olmas, bu bilginin grubun tm elemanlar iingeerli olmadn gsterir. Bu bak asyla baktmzda genellemelerin tekil ahslarzerinde nyarglar dourduunu syleyebiliriz.

Bir genellemede yaplan, gzlem says eksik ya da gzlemlerden yaplan karmlaraolaslksal deil, mutlak bir deer atfetmek ya da yaplan genellemelerin zaman vemekanla snrl olduunun unutulmas ile yaplan genellemelerin temelsiz tme varmyntemi ile yapld kabul edilir. Bu tip genellemeler yanl bilgiyi ortaya karp zarar

verici duruma gelebilirler. rnein, Almanyada, komusu veya i arkada veya sadecemetroda rastlad Trklerde grd baz zelliklerden yola karak, Almanyadayaayan tm Trkler byledir, dahas, Trkiyedekiler de dahil tm Trkler byledireklinde bir genelleme yapmak, temelsiz tmevarmla yaplm bir genelleme rneidir.Bu ekilde, Dou Avrupada Romanlar, Fransada Mslmanlar, Trkiyede Aleviler,ABDde zenciler ve daha bir ok toplumsal grup iin temelsiz genellemeler olumutur.

Kalp YargKalp yarg (stereotip), bir grubun yelerine ynelik sabit, ar basitletirilmi, ar

genelletirilmi, kiilerin bireysel zelliklerini gz ard eden ve hepsine ortak zelliklerykleyen, bir grubun tm yelerinin paylat dnlen olumlu veya olumsuzzellikleri tayan bilisel bir emadr. Kalp yarglar bakalar tarafndan oluturulmuyarglardr. Bu yarglara toplum iinde zamanla kalplam genellemeler demektemmkndr. Yaygn bir ekilde kullanlan, ve sorgulanmayan kalp yarglara sklklahedef olan gruplar, ya, cinsiyet, meslek gruplar, aznlk gruplar ve milliyetlerdir.Stereotip, nyarglar besleyen, koruyan nemli bir mekanizmadr. Belirli bir kategoriyeait kiilere ilikin enformasyonlarn alglanmasndaki ve ilenmesindeki rolleri yan sra,gruplar hakkndaki beklentileri de etkilerler. Kalp yarglar, nyarglarn gelimesine yolap ayrmcla zemin hazrlarlar.

nyarg"n" ve "yarg" szcklerinin birlemesiyle oluan "nyarg" szc kendi tanmn daiinde tar. Szck aslnda Latince praejudicum dan gelmekte olup, pein hkmanlamndadr. Bunun, Antik Roma devrinde davalnn sosyal statsn belirlemek iindurumadan nce mahkeme tarafndan yaplan n soruturma olarak zel bir anlamvardr.

nyarg ya da baka bir deyile pein hkm, bir kii ya da olaya ilikin yeterli ve nesnelbilgi edinmeden, nceden bir karara varm olmaktr. nyarg bireylere, dncelere,belirli bir insan topluluuna ya da nesnelere ilikin olabilir. nyarg, "bir eye karolmak" ya da "bir eyin yannda olmak" biiminde ortaya kabilir.


44/9842

nyarglar eitim, yetime koullar, aile gelenekleri ve kltrel inanlar gibi etkenlerebaldr. Kalp yarglarn ve genellemelerin sorgulamadan doru kabul edilip, buna grebir yargya varlmas nyarglar dourur. nyarg kiinin nesnel bir yargya varmasnengelleyebildii gibi kiisel, toplumsal, hatta uluslararas dzeydeki ilikilere de zararverebilir.

Genelde rastlanan balca nyarglar arasnda rk, din, cinsiyet ile ilgili olanlar saylabilir.Irk nyarg, baz rklarn biyolojik olarak aa olduu inancna dayanr. Bir insann,

kendi dininden baka dinlerin hakl ve geerli olmadna inanmas da dinsel nyargdr.Cinsiyeti nyarg ya da cinsiyetilik, bir cinsin, genellikle erkeklerin br cinsten yanikadnlardan stn olduu ve bu nedenle onlar ynlendirme hakk olduu grdr.

Sonuta, nyargnn yneldii nesneye bal kesin ve deimez davran biimlerioluunca ayrmclkbalar. Belirli bir nyargnn birok insan tarafndan paylalmasayrmcln yaygnlamasna ve toplumun bir kesimi zerinde bask uygulanmasnayol aabilir. rnein, ABD'de Siyahlar'n beyazlardan aa bir rk olduuna inananbeyazlarn kurduklar Ku Klux Klan rgt, gnmzde hl lkenin baz yrelerinde

Siyahlar'n yaamasna engel olabilmektedir.AyrmclkAyrmclk bir kiinin siyasal, sivil, ekonomik, toplumsal veya kltrel haklarndantam olarak yararlanmasn engelleme durumudur. Belirli bir kiinin veya grubunreddedilmesi, kstlanmas dlanmas veya ortadan kaldrlmas ayrmcln ortayakt eylem biimleridir.

Ayrmclk dorudan ayrmclk olarak ak biimde uygulanabilir. Bunun zelliibelirli bir kiiye veya gruba kar kastl ayrmclk yaplmasdr. Dorudan ayrmcln

rnekleri olarak belirli bir etnik gruba mensup bir ocuun okula alnmamas veya biremlak irketinin gmenlere ev kiralamamas verilebilir. Dolayl ayrmclk ise, farkedilmeden yaplan ancak pratikte belirli bir aznla sahip insanlar dierlerine gresistematik bir biimde dezavantajl konuma iten sonulara yol aar. rnein itfayecileriin belirli bir boy ortalamas standart getiren tekilat pek ok gmen ve kadnn buhizmette almasn engeller.

Ayrmclk trleri, rklk, etnik ve kltr temelinde ayrmclk, yabanc dmanltemelinde ayrmclk, toplumsal cinsiyet temelinde ayrmclk, din temelinde ayrmclk,cinsel ynelim temelinde ayrmclk ve engellilik temelinde ayrmclk olaraksnandrlabilir.

Kaynak

Genlere nsan Haklar Eitimi Klavuzu / Pusula / leri Doru Bir Adm At


45/9843

zet / Genel BakKatlmclar kendi deerleri dorultusunda ayrmclk ieren durumlarla ne kadarkarlatklarn tartma ve norm normal kavramlar balamnda kendi deerleri iletoplumsal deerleri karlatrma sorgulama ans bulurlar.

Ama:Katlmclarn ayrmclk zerine konuabilmesi iin uygun ortam yaratmak ve gncelhayattan rneklerle ayrmclk kavramnn insan haklar balamnda tartlmasn

salmak.

Hedeer:Katlmclarn,Gnlk hayattan rnekler zerinden ayrmclk kavramn tartmalarna olanak tanmak,Farkl yaam deneyimleri zerinden kendi kirlerini dierleri ile paylamasn salamak,Norm - normal kavramlar zerine tartmalar yrterek bu kavramlarn anlamlarnsorgulamalarna yardmc olmak,

Programdaki Yeri1.Gn - 4. Oturum

Sre ve Planlama15 dakika: Uygulama hakknda bilgilendirme45 dakika: Uygulama15 dakika: Deerlendirme / yarglar zerine konuma15 dakika: zmlemeGerekli Malzemeler

nceden hazrlanm yarg kartlarUygulama alannda yere izilecek izgi iin kullanlabilecek bir malzeme (renkli kalnbant, ip vb.)

nerilen Yntem ve EtkinliklerOturuma balarken katlmclara uygulama hakknda bilgi verilir. Uygulamada, yereveya duvara tm katlmclarn yanyana durabilmelerine olanak tanyacak uzunluktadz bir erit ekilir. erdin bir ucunda 'Olur', dier ucunda 'Olmaz' yazar. Ardndan,katlmclara yerde bulunan yarglar gsterilerek, bu yarglardan istediklerini alp eritzerinde kendileri iin uygun olduunu dndkleri yere yerletirmeleri istenir. eridinularndaki 'Olur' 'Olmaz' yarglarnn en kesin kri belirten yer, dier yerlerindebu yarglara olan uzaklna gre hemkir olma derecesinin farkl aamalarn temsil

Ayrmclk 2


46/9844

eden deerler olduu belirtilir. Katlmclara uygulama baladktan sonra, isterlersederecelendirme izgisine daha nce yerletirilmi yarglarn yerlerini deitirebilecekleride sylenir.

Uygulamayla ilgili tm bilgiler verildikten sonra katlmclar birer birer zerlerindeneitli vakalar bulunan kartlar ekerek yksek sesle okurlar. Katlmclar, okuduklarvakayla ilgili kiisel kirlerini yere ya da duvara ekilmi eritteki 'Olur' 'Olmaz'leinin zerinde bir yere yerletirirler. Yarg kartlarndaki vakay okuyan katlmc

krini lekte belirtmeden nce konuyla ilgili yorumlarn dierleri ile paylaabilirancak birebir tartmaya giremez. Bir nceki admda lee yerletirilen vaka ile ilgiligrn belirtip o vakann lekteki yerini deitirmek isteyen katlmc konuyla ilgiliyorumlarn kendine sra geldiinde yapar vaka kartnn yerini deitirir ve yeni kartekmez.

Kartlardaki btn yarglar ekilip tm katlmclar en az bir kere uygulamaya katldktansonra, eitim salonda baka bir yere, yeni bir oturma dzenine geilir ve uygulama ileilgili zmleme yaplr.

zmleme yaplrken moderasyonu kolaylatracak ve katlmclarn konumasnayardm edecek sorularGnlk yaantmzda benzer vakalar var m?O zaman da bugnk gibi mi yant verirdiniz?Vakalarla ilgili yargda bulunurken kararnz etkileyen etkenler nelerdi?Deer yarglarmz ve verdiimiz kararlarn ne kadar deneyimlerimizle ilikili?

Sunumlara Ek Kaynak BilgilerUygulamada Kullanlan Yarglar:

Mehmet ve Selin 16 yanda. Her ikisinin de renme bozukluu var. Bir sredir geninsanlarn barnmas iin devlet tarafndan yaplan bir yurtta kalyorlar. Gzel birberaberlikleri var ve bu ilikinin sonucu olarak ayn odada kalmak istiyorlar.

Onur 19 yanda bir ecinsel bir gen. Cinsel eilimi sebebiyle ayrmcla uramamakve desteklenmek istiyor. Ayrca baka ecinsel erkeklerle tanabilecei yerlerle ilgilibilgi almak istiyor.

Glten bir transseksel. Gltenin alkol sorunu var ve kadn alkolikler isimli zelbir terapi grubuna katlmak istiyor. Ancak terapi grubunu organize eden moderatr,Gltenin bu isteini reddediyor. Moderatr sebep olarak, terapiye katlan dier kadnlartarafndan Gltenin erkek olarak alglanabileceini, bu algnn grup dinamiklerini vegrubun uyumunu tehlikeye atabileceini sylyor.


47/9845

"Yeni Balanglar", gnll olarak alan, kk bir STK'dr. "Yeni Balanglar",altklar alan olan kalknma konusunda bir uzman ie almay planlamaktadr.Grmelerde, Binnur en uygun aday olarak ne kmaktadr. Ancak Binnur bacaklarilemedii iin tekerlekli sandalye kullanmaktadr. "Yeni Balanglar" osi tekerleklisandalyeye uygun bir os deildir. Ynetim Kurulu ise Binnur'un ie almna ilikintartmalarda, oslerini tekerlekli sandalye iin uygun hale getirmenin mali olarakmmkn olmadna karar verdi. Bu yzden de iin, ikinci en uygun adaya verilmesinekarar verildi.

"Genlik Alar" isimli kurum, yerel genlik gruplar iin bir eitim dzenliyor. Katlmncretsiz olabilmesi iin maliyetleri asgaride tutmaya alyorlar. Katlmclardan ikisiduyma engelli olduu iin eitimde iaret dili bilen bir tercmana ihtiya var. Bu durumbelirgin derecede maliyetleri ykseltiyor. "Genlik Alar", btn katlmclardan 60 liraalmaya ve tercmanlarn cretini buradan karlamaya karar verdi. Ancak bu durum dabaz katlmclarn katlm cretini deyemeyecekleri anlamna geliyor.

Bir retmen, snfndaki gen erkeklerden birinin HIV+ olduunu ve bu gen erkein,

snftan gen bir kadnla birlikte olduunu biliyor. Gen kadnn bir arkadaylakonumasna kulak misari olan retmen, gen kadnn kondom kullanmaya ihtiyaduymadn nk doum kontrol hap kullanmay tercih ettiini reniyor. retmengen erkein HIV+ durumu gizli bilgi olduu iin gen kadna hibir ey sylemiyor.

Kendilerinin de iki ocuklar olan bir ift annesi HIV+ bir ocua bir sredir koruyucuebeveynlik yapyor. ocuun annesi, getiimiz gnlerde ld. Aile, bu sebeple artkocuu evlat edinmek istiyor. Ancak evlat edinmeden nce ocuun HIV iin testedilmesini istiyorlar. ocuk olduka salkl ve muhtemelen HIV negatif.

Aye ile Zehra 4 yldr birlikte yaayan lezbiyen bir ift. Bir ocuk sahibi olmakistediklerine karar verdiler. Biseksel bir erkek arkadalarn sperm donor olarakkullanmak ve karlnda arkadalarna hibir ebeveynlik sorumluluu yklememekistiyorlar.

Tlin bir evde kirac olarak oturmaktadr. Tlin ayn zamanda Ykselen Trk MilliPartisi'ne yedir. Yerel seimler srecinde penceresini Ykselen Trk Milli Partisi'ninbayraklaryla ssledi. Ayn blgede oturan ve farkl etnik gruptan gelen dier kiraclar,"taciz kart kanunlara dayanarak Tlin'i ev sahibine ikayet ettiler. Ev sahibi Tlin'denbayraklar karmasn istedi. Tlin ikayetilerin, demokratik haklarn ve ifadezgrln ihlal ettiini ne sryor.


48/9846

Muhsin, byk bir irkette iinde baarl olan ve iinden keyif de alan bir mdr.Muhsin, 65 yanda ve emekli olmak gibi bir istei de yok. Ayrca, niversiteye gidenbir olu olduu iin maana ihtiyac da var. irketi ise Muhsin'den memnun olmasnaramen, 65 yanda emekli olmasnn zorunlu olduunu bildirmektedir. Zira irketpolitikas "yeni kan"n daha iyi olduunu dnyor.

"sko Enerji" byk bir kurumdur. Her ne kadar bnyesinde pek ok etnik gruptaninsanlar altrsa da, etnik gruplardan olan alanlarn hibiri ynetimde ya da st

dzey pozisyonlarda deildir. Hatta ok az ter etmitir. Bu dengesizlii gidermek iin,irketin eitim departman sadece etnik gruplardan olan alanlara ak olan yneticiseminerleri dzenlemektedir.

Yerel toplum merkezinde alan bir sosyal hizmet uzman, ecinsellere verilenhizmetler hakknda grnrlk ve bilgi salamak iin Ecinsel Gurur Haftas'nda birfaaliyet organize etmek istiyor. Merkezin yneticisi, bu faaliyetin merkezi kullanan yalinsanlar gcendirebileceini dnd iin, faaliyet yapmay reddediyor.

Hatice, evde hasta bakm yapan bir hemierdir. Yakn zamanda Birol isimli AIDS'leyaayan bir ecinsele bakmas istenmitir. Ancak Hatice, mdrne, ecinsel bir hastaybakmak konusunda rahatszlk hissedeceini sylemitir. Bunun zerine Hatice'ninmdr de, Birol'a, Birol'un hayat tarzn onaylamayan biri tarafndan baklmasnndoru olmadna karar vererek, bakm iin baka bir alan aramaya balamtr.

Burak'n ciddi bir kas / sinir hastal vardr. Bu hastalk yznden Burak evdenkamamakta ve zorlukla hareket edebilmektedir. Dahas srekli bakma ihtiyaduymaktadr. Evde ona bakan kadndan, kendisine pornograk dergiler almasnistemitir.

Aydn, Sulukule'de bymtr. Baba meslei algclk yerine, beden retmeni olmaytercih etmitir. zel bir okulda i grmesine gittiinde, aslnda harika bir aday olduu;ancak Roman olduu iin ie alnamayaca hissettirilmi, ardndan da ie alnmadnrenmitir.


49/9847

zet / Genel BakEitimde ayrmclkla ilgili konuulanlarn genellenmesi, ayrmclk trleri, dildekiayrmc sylemler ve sebep olduklar zerine konuulur.

AmaKatlmclarn, ayrmclk kavramn, ayrmcla neden olan durumlar, ayrmclk trlerive ayrmcln yol at durumlar tekrar dnmelerini ve konumalarn salamak.

HedeerKatlmclarn,zledikleri bir lm ierisindeki insan haklar ihlallerini ve ayrmcl fark edebilmelerinisalamak iin zerine dnmeleri iin uygun ortam oluturmak.Ayrmclk trlerini bilmeleri ve ayrmcla urayan gruplar zerine konumalarnsalamak,Ayrmcla yol aan ''ayrmc dil'' zerine dnebilecekleri ortam kurgulamak,Ayrmcln yol at durumlar hakknda konuabilmelerini salamak.

Programdaki Yeri2.Gn - 1.Oturum

Sre ve Planlama30 dakika: Film zerine konuma30 dakika: Ayrmclk trleri30 dakika: Dil (ayrmc dil)

Gerekli MalzemelerFilm (Yasak Blge)

ProjeksiyonPoster kadTahta kalemi

nerilen Yntem ve EtkinliklerOturum bir nceki gece izlenen lm hakknda konuarak balar. Filmin, eitimin buaamasnda zerine dnlecek tarlacak konular destekleyen rneklendiren birkonusu olmas nerilir. Film zerine konuurken, lmden baz sahneleri yenidenizlemek tartmay kuvvetlendirebilir. Bunun iin eitmenlerin zerine konuacaklarsahneleri nceden belirlemeleri nerilir.

Film zerine Konuma ve Ayrmclk eitleri


50/9848

Film hakknda yaplan konumann ardndan, ayrmcla urayan kii ve gruplar zerinekonulur. Katlmclarn ayrmclk zerine kapsaml bir bak as kazanabilmeleri iinevrelerinde kimlerin ayrmcla urad sorularak birlikte ayrmclk trleri tanmlanr.Bu aamada, lmde ayrmcla urayan gruplardan / kiilerden rnekler de alarakgerek hayatta ayrmcla urayan kimliklere gei yaplabilir. Birlikte tanmlanm olanve ayrmcla urayan gruplar postere not alnr ve eer var ise eitmen ekibinin dekatks ile sylenmeyenler de posterdeki listeye eklenir. (cinsiyet, etnik kken, ya, din,engellilik, rk, milliyet, cinsel ynelim temelinde ayrmclk)

Sunumlara Ek Kaynak BilgilerYasak Blge (District 9): http://www.d-9.com/Dil felsefesi asndan ayrmclk: http://blog.milliyet.com.tr/Dil_felsefesi_acisindan_ayrimcilik/Blog/?BlogNo=176756

Film zerine Konuurken Tartmay Kuvvetlendirecek Yardmc Sorular Filmdeki hak ihlallerinin neler olduunu dnyorsunuz? Filmde ayrmcla yol aan eylemler / sylemler nelerdi?

Filmde yaananlarn gerek gnlk hayatmzla ilikisi / gnlk hayatmzla ortakyanlar sizce var m?

Tartmaya rnek: Yasak Blge lminde, dnyadan olmayan canllar hakkndakonuulurken kullanlan dile referans vererek, dil ayrmcl konuuldu. Gnlk hayattakullandmz dildeki ayrmc sylemler katlmclarla birlikte karlabilir ve zerinekonuulabilir.


51/9849

zet / Genel BakEitimin bu aamasna kadar konuulan insan haklar ve ayrmclkla ilgili kavramsalblm kapatp Yaayan Ktphane'ye gei yaplan bu blmde, eksik kalan ve / veyaanlalmayan yerlerin zerinden geilerek son bir toparlama yaplr.

Amazellikle genlik almalarnda yaygn olarak kullanlan deneyimsel renme modelinereferansla, insan haklar kavram ile insan haklar eitimi arasndaki ilikiyi kurarken,

Yaayan Ktphane'nin de genlik almalarnda kullanlan bir insan haklar eitimmodeli olarak ilikilendirilmesini salamak.

Hedeernsan haklar konusuyla ilgili konuulmu konular zerine bir toparlama yapmak,nsan haklar eitimi ve insan haklar eitimi felsefesi zerine konumak,Uygulama ve metodolojisi asndan deerlendirip Yaayan Ktphane'yi bir insanhaklar eitim modeli olarak ilikilendirmek,

Programdaki Yeri2.Gn - 2.Oturum

Sre ve Planlama60 70 dk

Gerekli MalzemelerPoster kadTahta kalemi

nerilen Yntem ve EtkinliklerOturum, eitimin al zamanndan o gne kadar konuulan konular zerinden admadm gidilerek programn katlmclara bir kere daha hatrlatlmasyla balar. Eitimin oaamasna kadar olan blmlerde tartlan, bilgi aktarm yaplan kavramsal ksmlarnzerinden bir kere daha geilerek eksik kalan, anlalmayan yerlerle ilgili yenidenkonuulur. Bu aamada olabildiince sz katlmclara vermek, gemi programhatrlamalar iin konuulanlardan duvarlarda asl posterlerden rnekler sunmak vekatlmclar soru sormalar iin tevik etmek gerekir. Katlmclarn yorumlar zerinden,moderatr sadece bilgi anlamndaki eksikleri tamamlamak ve yanllar gidermek iinaraya girer, geri kalan zamanlarda alan katlmclara braklr.

nsan Haklarnsan Haklar EitimiYaayan Ktphane likisi


52/9850

Oturumun ikinci aamasnda insan haklar eitimi, felsefesi ve yntemleri zerinekonuulur, rnekler verilir. Katlmclarn, iinde bulunduklar eitimin baz unsurlaradikkat ekerek, formel olmayan eitim modeli yaklamndan bahsedilir. Katlmclarn,Yaayan Ktphane ve iinde bulunduklar eitim metodolojisinin ilgili ortak unsurlararasndaki ilikiyi kurmalarna yardm edilir. Formel olmayan eitimin zgrlk biryaklam olduundan, eitimenin kolaylatrc rolnden, oturma dzeni ile katlmclararasndaki ilikiden mekan kullanmndan ve deneyimin renmeyi kolaylatran / yolaan olmas zelliklerinden bahsedilebilir.

Yeni bir insan haklar eitim modeli olarak dnlen Yaayan Ktphane'nin tmsrelerinden bahsedilir. Uygulamadan sonra projede okuyucularn yansra, kitaplarve organizasyondaki gnlller iin de bir renme ortam olduu zerine konuularakoturum sonlandrlr.

Sunumlara Ek Kaynak Bilgiler1

nsan Haklar Eitimi Nedir?..... kltrleraras renme, katlm ve aznlklarn glendirilmesi gibi hedeferi olaneitli programlarla balant iinde ileyen, insan onurunda eitliin gelitirilmesine

odaklanan eitsel programlar ve etkinliklerdirAvrupa Konseyi Genlik Programnn resmi nsan Haklar Eitimi tanmdr.

Uzun vadeli bir amaBirok tanm ve farkl yaklam mevcut olsa da insan haklar eitmi (HE) en iyiekilde, neyi amaladyla tanmlanabilir. Bu tr programlarn uzun vadeli amacinsan haklarnn doru ekilde algland, savunulduu ve sayg grd bir kltryaratmaktr. Bakalar ile alma ilikisi iinde olup, bu amac zihninin bir kesindekoruyan ve bu konuda adm atmak isteyen her insan aslnda nasl yol ald ya da

nereye gittii nem tamakszn insan haklar eitimiyle iliki iindedir.Byle bir amaca ulamak iin en uygun ya da en iyi yol hakknda birbirleri arasndaufak farklar tayan grler sunulabilir, bunun olmas doaldr. ki birey ya da bireygruplarnn ya da iki farkl kltrn talepleri tpatp ayn olamaz; bu sebeple sadecebir eitsel yaklam, tm bireyler tm gruplar, ya da toplumlar iin uygun olmayabilir.Bu durum unu akla kavuturur; etkin bir insan haklar eitimi her eyin tesinderenen kiiyi merkeze almaldr: k noktas toplumdaki her bireyin ihtiya, tercih,beceri ve istekleri olmaldr.

renen-merkezli eitim yaklam kiisel eylem ve kiisel deiimin deerini takdir eder,

1Pusula Genlerle nsan Haklar Eitimi Klavuzu, S: 15 24, nsan Haklarn Anlamak


53/9851

ayrca renen kiilerin iinde bulunduklar toplumsal balam dikkate alr. Ancak bu,eiticilerin yaltlm bir biimde alacaklar ya da farkl ortamlarda alan kiilerdenbir ey renemeyecekleri anlamna gelmez. Dnyann drt bir yannda bulunan insanhaklar eitmenlerini birarada tutan ey ortak bir giriimdir; bu, insan haklarna deerverilen ve sayg gsterilen bir dnyann gelitirilmesi ve bunun gereklemesi isteidir.nsan haklar eitimine rehberlik eden eitli yollar, denenmi yntemler ve eitli eitimkaynaklar vardr. Ayn zamanda bu alanda birok insan almaktadr. Bunlarn hepsibu ortak amaca ulamamzda bize yardmc olabilirler. Bu klavuz kitap ise bu amala

ortaya km baka bir katkdr.nsan haklar eitiminden siz ne anlyorsunuz?

Paralara blmekUzun vadeli bir baka sahip olmak nemlidir, fakat pratik olmak asndan amalarmzayaklar yere daha salam basar br ekilde tanmlamamz gerekir. Amacmz daha somutparalara blmek faydal olacaktr; bunun iin insan haklar kltrn oluturan farkleleri incelemeli ve bunlar teker teker nasl ele almamz gerektiini dnmeliyiz.nsan haklar kltr, tm insanlarn haklarn bildikleri bir kltr deildir. nkbilginin varl insan haklarna saygy her zaman zorunlu olarak beraberinde getirmez

ve her zaman hak ihlalleriyle karlaabiliriz. nsan haklar kltr; birbiri ile i iegemi tutumlar, inanlar, davranlar, normlar ve dzenlemelerdir. Bunlar kavramamz,gruplarmzda yaptmz almalar bir temele oturtmakta bize yardmc olacaktr.

nsan haklar kltrne doruAadaki noktalar insan haklar kltrnn sahip olduu temel elerden tretilmitir.Bu noktalar bize insan haklar eitiminin temel hedeerini sunar:

nsan haklar ve temel zgrlklere kar saygnn glendirilmesi.Bir insann kendisine ve dierlerine kar saygsnn gelitirilmesi, bylelikle insan

onuruna deer verilmesiBakalarnn haklarna sayg duyulmasn salayacak tutum ve davranlarn

gelitirilmesi.Cinsiyet eitliinin ve kadnlar iin her ortamda frsat eitliinin gvence altna

alnmas.Kltrel eitlilie, zellikle farkl ulusal, etnik, dinsel, dilsel aznlklara ve topluluklara

kar saygnn, anlayn ve takdirin gelitirilmesi.nsanlarn daha aktif yurttalar olmak zere glendirilmeleri.nsanlar ve uluslar arasnda demokrasi, geliim, sosyal adalet, toplumsal uyum,

dayanma ve dostluun gelitirilmesi.Evrensel insan haklar deerleri, uluslararas anlay, hogr ve iddet kartln temel

alan bir bar kltrn yaratmak amacnda olan uluslararas rgtlerin etkinlikleriningelitirilmesi.


54/9852


55/9853

Grubumun hedeeri nelerdir?nsan haklar eitiminin kresel ve uzun vadeli baz amalarn belirledik. Buradanyaadmz yere geebilir ve gruplarn ve topluluklarn ihtiyalarna tek tek nasl yantvereceimizi dnebiliriz: Yerel almalarla dnya zerinde deiim yaratarak!

Gnmz dnyasnda insan haklar ihlalleri tarafndan evrelenmi durumdayz.dealde insanlara kar sayg hissini grubunuzun yelerine yava yava alamak veonlarn ileride bakalarnn haklarn ihlal etmeyeceklerini mit etmek yeterli olacaktr.

nsan haklar eitmenleri olarak alan bizlerin grevlerimizin nemli bir yan budur.

Bununla birlikte ama tamz ykseltebiliriz: Birlikte altmz gen insanlar sadecekendileri iin deil, ayn zamanda etraarndaki insanlar iin de almalar konusundaetkilemeyi hedeeyebiliriz. Onlar, kendi insan haklarnn savunusunu yapan kkeitmenler ya da kk aktivistler olmaya zendirebilir, hatta kendilerini bireysel olarakilgilendirmeyen konularda da aktif olmalar konusunda tevik edebiliriz. Bu amacnulalmazl diye bir ey sz konusu deildir: Bundan, gen insanlarn hayatlarn insanhaklar savunusuna adamalarn beklememiz gerekli deil, onlarn bu konuda bilinli

olmalar, bu konuyla ilgili olmalar ve gerekli grdkleri durumlarda mevcut durumuiyiletirmek zere giriimde bulunma kapasitesine sahip olmalar gerektii anlam kar.

Bu amac aklmzn bir kesinde tutarak, mevcut insan haklar eitimi modellerininamalarn 3 temel gruba ayrabiliriz:

nsan haklar ihlallerinin farkna varlmasn salamak zere, insan haklar konularndabilin ve anlayn gelitirilmesi.

nsan haklar savunuculuu iin gerekli beceri ve yetilerin gelitirilmesi.nsanlarn, dier insanlarn haklarn bilerek ve isteyerek inemelerine engel olmak

iin insan haklarna sayg konusunda gerekli tutumlarn gelitirilmesi.

Beraber altnz gen insanlar ilgilendiren temel konular olarak neleri belirlersiniz?

HE Sonular


56/9854

Bilgi, beceri ve tutumlarnsan haklar konularnda daha derin bir anlaya sahip olmalar iin genlerin ne trbilgilere sahip olmalar gerektiini dnyorsunuz? Genlerin insan haklar savunusunadestek olmak iin ne tr beceri ve tutumlara gereksinimleri var?

Aadaki liste bu sorulara baz yantlar vermektedir; bunlar ayn zamanda bu klavuzuortaya karrken kullandmz hedeerdir.

Bilgi ve anlayzgrlk, adalet, eitlik, insan onuru, ayrmclk yasa, demokrasi, evrensellik, haklar,sorumluluklar, karlkl bamllk ilikisi iinde olma ve dayanma gibi anahtarkavramlar;

nsan haklarnn aile, okul, toplum ve daha geni bir evre iin szkonusu olan davranstandartlar zerinde tartmak ve anlamak iin bir ereve oluturduu kri;

nsan haklarnn bir insann, topluluklarn ve dnya zerinde yaayan dier insanlarn

hayatlarndaki rol, gemi ve gelecek boyutu;Kiisel / siyasal ve sosyal / ekonomik haklar arasndaki ayrm;

Farkl toplumlarda, ayn toplum iindeki farkl gruplarda ve eitli meruiyetkaynaklarnda - dini, ahlaki ve hukuki kaynaklar insan haklarn alglamann veyaamann farkl yollar;

nsan haklarnn tannmasna yol aan temel sosyal deiimler, tarihi sreler vesebepler;

nsan haklarnn korunmasn salayan; nsan Haklar Evrensel Bildirgesi (HEB) BirlemiMilletler ocuk Haklar Szlemesi (HS), nsan Haklar ve Temel zgrlklerinKorunmasna ilikin Avrupa Szlemesi (AHS) gibi temel uluslararas aralar;

nsan haklarn desteklemek ve koruma altna almak iin alan yerel, ulusal, uluslararaskurumlar, Sivil Toplum Kurulular ve bireyler;

BecerilerEtkin dinleme ve iletiim: Farkl grleri dinleyebilmek, kendi haklarn ve dierinsanlarn haklarn savunabilmek;


57/9855

Eletirel dnme: Geerli bilgiye ulamak, kantlar eletirel bir gzle deerlen-direbilmek, nyarg ve yanllklarn farknda olmak, maniplasyon biimlerinin farkndaolmak, akl yolu ile edinilmi yarglar temelinde karar alabilmek;

birlii iinde alma becerisi ve atmay yapc bir ekilde ele alma yetisi;

Sosyal gruplara katlma ve bu gruplar rgtleme becerisi;

nsan haklarn yerel ve kresel anlamda korumak ve gelitirmek.

Tutum ve deerlerBir kiinin kendi eylemlerine ilikin sorumluluk duygusu, kiisel geliim ve sosyaldeiim iin kararl olmak;

Merak, ak kirlilik ve eitlilii takdir etmek;

Empati (kendini bakalarnn yerine koyabilme becerisi), dier insanlarla dayanmaiine girmek ve insan haklar tehdit altnda olan kiilere destek vermede kararl olmak;

nsan onuruna sayg duyma, kendine ve sosyal, kltrel, dilsel ve dinsel farkllklarna

bakmakszn tm insanlara deer vermek;Adalet duygusuna sahip olmak; zgrlk, eitlik ve eitlilie sayg idealleri iin almaistei duymak;

Kapsayc YaklamBu klavuzda HE iin birok anlamda kapsayc bir yaklam kullandk. lk olarak, bilgi,beceri ve tutum boyutlarn eit dzeyde ele aldk. kinci olarak, etkinlikler, ya aralve resmi yaygn ve enformal eitim sektrleri balamnda geni bir kitle dikkate alnarakhazrland. nc olarak insan haklar eitimini, katlmc ve aktif renme etkinlikleri

vastasyla kalknma, evre, kltrleraras ilikiler ve gnmzde geerli olan yerelve kltrel temalarla ilikilendirmeye altk. HEnin bamsz bir disiplin olarak elealnmasn nermiyoruz.

Katlma dayal bu tr etkinlikler klavuzun temele zelliidir. Aratrmalargstermektedir ki ibirliini temel alan kk grup almalar grup btnlnoluturmada ve grup yelerinin nyarglarnn azalmasndan etkilidir. birliine dayalgrup almas ayn zamanda karmak kavramlarn anlalmasna ve problem zmebecerilerinin gelimesine yardmc olmakta, katlmclarn daha fazla yaratclk vepratik zeka gerektiren zmler retmelerini salamaktadr. Tm bu sonular HEnin

nemli amalardr. Bu durum gen insanlar renme srecinin her aamasna dahiletmemiz gerektiini gsterir. Biz eitmenler mutlak bir dorunun mlkiyetimizdeolduu dncesiyle bu doruyu pasif renenlere aktarmamz gerektiini sanarak


58/9856

tuzaa dmemeliyiz. Byle bir yaklam HEnin ideolojik eitimi en kt rneinedntrebilir. Bu klavuzun ierdii metodolojinin en nemli zellii, gen insanlarn,eitim srelerine zengin katklar salayaca inancdr. Eitsel etkinliklerin etkili ve ilgiekici bir ekilde hazrlanmas iin bu yaklamn unutulmamas gerekir. Sorular, hattaounlukla atmalar, olumlu bir tavrla yaklalmas gereken temel eitim kaynaklarolarak ele alnmaldr.

Gen nsanlarla HE

Genlere ynelik HEne daha fazla nem verilmesi gerektii gnden gne daha okkabul gryor. Bunun bir sebebi insan haklar eitiminin toplum iin faydal olmas,dier bir sebebi de bu almann da ierdii etkinlik trlerinin genler tarafndandeerli grlmesi ve genlerin bundan yararlanmasdr. ada toplumlar ve zelliklegen nfus, toplumsal dlanmaya, dini, etnik ve ulusal farkllama srelerine ve etkisiartan kresellemenin dezavantajlarna ve avantajlarna gittike daha fazla maruzkalmaktadr. HE bu nemli temalar ele alr ve modern ve ok kltrl bir toplumunsahip olduu farkl alglama, inan, tutum ve deerlerin anlalmasna yardmc olur.HE, bu tr farkllklar olumlu biimde kullanmann yolunu bireylere gsterir.

Bunlardan daha nemli bir nokta belki de udur: Genler insan haklarnnemsemektedirler ve bu anlamda insan haklar eitiminin en temel kayna salamolurlar. Gnmzde gen insanlar ounlukla siyasete kar kaytsz ve ilgisiz olmaklaeletirilmektedirler; bir dizi aratrma bunun tam tersinin geerli olduunu ileri srer.rnein Avrupa Komisyonu iin 2001 ylnda yrtlm olan bir aratrmaya gregenler, dernekler ve genlik kulpleri vastasyla, hi de azmsanmayacak bir dzeydetoplumsal hayata katlmaktadrlar. Avrupa Birlii yesi lkeler arasnda gen nfusunortalama %50si herhangi bir dernein ya almalarna katlmaktadrlar ya da o derneeyedir. 2

Avrupa Birliinin genlerin siyasete dair tutumuyla ilgili aratrmas aslnda unugstermitir: Genler iin insan haklar ncelikler arasnda yer almaktadr. Sadeceisizlik ve su meseleleri gndeme geldiinde muhattap alnan genler aslnda insanhaklarnn korunmasnda, evrenin korunmasnda ve rklk ve cinsiyet eitsizliiylemcadelede hkmetlerinin aktif olmasn istemektedirler. 3

Siz de genlerin siyasetle ilgili konulara ilgi duymad dncesine sahip misiniz?Yantnz evetse neden byle olduunu dnyorsunuz?

2Iard tarafndan Avrupa Komisyonu iin yrtlen Study on the state of young people and youth policy in Europe (Avrupadagenlerin ve genlik politikalarnn durumu zerine alma) aratrmasndan alnan veriler ve rakamlar; Milano, Ocak 2001.

3Kaynak: Euro Barometar 47.1, Young Peoples attitudes to the European Union (Genlerin Avrupa Birliine Kar Tutumlar),Avrupa Komisyou 1998.


59/9857

Dnyadaki deneyimler gstermitir ki yaptklar almalarda ve eitim srelerindeortak sorumluluk aldklarnda ve ilenen temalar genler iin anlaml ve ilgi ekici birekilde sunulduunda gen insanlar enerjilerini bu alanda kullanmakta hayli istekliolmaktadrlar.

Eitmenler olarak, bu enerjiyi ynlendirmenin yollarn bulmalyz. Genlerle yrtlenbirok program genlik kulpleri ya da okullarda yrtlen kk lekli ksa vadelietkinliklerden, byk lekli Avrupa Konseyi ya da baka rgtlerin yrtt uluslararas

programlara kadar genler tarafndan benimsenmekte ve sahiplenilmektedir.Grup yelerinizin en fazla ilgisini eken konular hangileri?

Resmi ve Yaygn Eitim

baykuş eğitimleri yaşayan kütüphane

Documents