bài gi ảng slgs ph m kim ðă 11/05/2009 ð · thùc tÕ: trén oxytoxinvµo hoÆc cho®ùc...

Bài giảng SLGS Phạm Kim ðăng - ðHNNHN

11/05/2009

http://cnts.hua.edu.vn mục Bài Giảng 1

Ch−¬ng XII - Sinh lý sinh dôc

+ Sinh s¶n →→→→ duy tr× nßi gièng loµi

+ C¸c h×nh thøc SS ?

+ Ngo¹i lÖ: cõu Doly (1997)?

§1. Sù thµnh thôc vÒ tÝnh vµ thÓ vãc

1. Sù thµnh thôc vÒ tÝnh (chÝn s/d)

+ S/d sơ cấp (c¬ quan s/d↑ t−¬ng ®èi hoµn chØnh, cã k/n sinh tinhtrïng + trøng → hîp tö)

+ Sinh dôc thø cÊp hoµn thiÖn: mµo, cùa, r©u…

+ X/hiÖn p/x sinh dôc (: giao phèi, : ®éng dôc)

+ [] GSH, androgen(), oestrogen() cao→x/® thêi tuổi thµnh thôc

+ Tuæi thµnh thôc vÒ tÝnh ∈:• Nång ®é FSH, LH, Oestrogen, Testosteron

• KhÝ hËu (t0, a/s) → g/s nhiÖt ®íi sím h¬n «n ®íi

• Gièng: lîn néi sím h¬n lîn ngo¹i

• Dinh d−ìng: kÐm → ®éng dôc muén. §.b vi l−îng, VTM

• Giíi tÝnh: ®a sè sím h¬n (trõ lîn)

7-88-10Dª

12-1812-20Ngùa

8-1212-18Bß

18-2418-32Tr©u

6-85-8Lîn

2. Thµnh thôc vÒ thÓ vãc

-Ngo¹i h×nh hoµn chØnh, tÇm vãc æn ®Þnh

-Nếu thành thục về tính giao phèi →→→→ a/h ®êi sau + bè mÑ do:

+ : phèi sím → d2 tËp trung cho ph«i→ mÑ yÕu, con nhá. §.b

khung x−¬ng chËu nhá → khã ®Î → chÕt thai

+ : yÕu s/d, chÊt l−îng tinh trïng kÐm → con yÕu, s/d ®ùc gi¶m

Qui ®Þnh tuæi phèi

Lîn (40% P tr−ëng thµnh): Néi (7-8 th¸ng, P=40-45kg);

Ngo¹i (8-10 th¸ng, P = 70-90kg)

Tr©u bß (70% P tr−ëng thµnh): bß néi: 18-22 th¸ng


11/05/2009


§ 2. Sinh lý sinh dôc ®ùcD−¬ng vËt, dÞch hoµn, èng dÉn tinh, tói tinh, phô dÞch hoµn vµ

c¸c tuyÕn s/d phô (cñ hµnh, tiÒn liÖt, tinh nang)

Tinh trïng

Mµng ®¸y

KÎ gi÷a c¸c èngsinh tinh

TÕ bµo Leydig & mao m¹ch

Xoang

TÕ bµo Sertoli

TuyÕn tinh nang

TuyÕn tiÒn liÖt TuyÕn cñ hµnh(Cowper)

TuyÕn tiÒn liÖt TuyÕn cñ hµnh (Cowper)

TuyÕn tinh nang

Phô dÞchhoµn

1. CÊu t¹o

* §Çu: + nh©n (n ), thÓ ®Ønh (hyaluronidaza

ph¸ mµng p/x¹ (k0 ®Æc tr−ng loµi)

* Cæ : + Khíp cæ tr−íc, cæ sau láng lÎo

+ Chøa ty thÓcÊp E ®u«i h/®

* §u«i: sîi xo¾n vµ däc → k/n tiÕn th¼ng

* Mµng: lipoprotein (b¸n thÊm chän läc)

I. Tinh trïng:

§Çu

Cæ

§u«i

ThÓ ®Ønh

Sîi x¾n

Sîi trôc


11/05/2009


2. Sinh tr−ëng, thµnh thôc cña tinh trïng (èng sinh tinh, 4 g®)

* Vai trß phô dÞch hoµn: l−u tr÷, ®k thÝch hîp ↑và thµnh thôc

+ pH axÝt yÕu → k×m h]m v/®

+ T0 < th©n nhiÖt 3- 4oC + YÕm khÝ, Ptt æn ®Þnh

+ NhiÒu K+ (278mg%) t/d −/c h/® tinh trïng, Na+ (115mg%)

- t¨ng sinh: 1 TB tinh nguyªn thuû 2n TB

- sinh tr−ëng: ®ång ho¸ tÝch luü d2 → TB to ra

- gi¶m nhiÔm: 1 TB (2n) → 4 TB (n) (giao tö ®ùc)

- hoµn thiÖn: ®Õn phô d/hoµn (cã thÓ sèng vµi th¸ng)

+ Cã k/n hÊp thu ion+ (Mg2+, Ca2+)→ chèng trung hoµ ®iÖn tÝch.

Lipoprotein bao quanh → cùng tích®iÖn Θ → chèng ng−ng kÕt

↓h/®, ↓tiªu tèn E tiÒm sinh→ 2 th¸ng cßn k/n thô tinh

3. §Æc ®iÓm sinh lý tinh trïng

a. VËn ®éng vµ søc sèng

* VËn ®éng

+ v/® ®éc lËp, tiÕn th¼ng trong m«i tr−êng tinh dÞch vµ®−êng s/d c¸i, v/® ng−îc dßng ch¶y

+ V, k/n v/® ∈ ®é thµnh thôc tinh trïng vµ m«i tr−êng

* Søc sèng: ∈ m«i tr−êng

T0, pH, Ptt, a/s (®.b a/s chiÕu th¼ng) …

b. H« hÊp & trao ®æi E: sö dông E qua 3 h×nh thøc

+ HiÕu khÝ: chñ yÕu glucose (m¸u, pha loUng), fructose (tinh dÞch)

C6H12O6 + O2 → 6CO2 + 6H2O + 674Kcal

(®−êng s.d c¸i, tiÕp xóc víi kh«ng khÝ)

b¶o qu¶n cÇn h¹n chÕ tiÕp xóc kh«ng khÝ

+ YÕm khÝ: Fructose → A.lactic + CO2 + 27,7 Kcal

(x¶y ra trong dÞch hoµn phô, tói tinh)

+ Ph©n gi¶i ATP: cæ, ®u«i chøa ATP-aza t/d ph©n gi¶i ATP

ATP → ADP + 7-10 (kcal) + H3PO4

E do h« hÊp hiÕu vµ yÕm khÝ mét phÇn t¸i t¹o ATP


11/05/2009


II. Tinh dÞch: = tinh trïng + tinh thanh (sp’ tuyến s/d phô)

1. L−îng vµ chÊt l−îng tinh dÞch ∈:

a. KiÓu thô tinh

- Thô tinh ©m ®¹o (tr©u, bß, dª, cõu): giao phèi nhanh, l−îng tinh dÞch Ýt: bß (4-5ml), cõu (1-2ml) …

- Thô tinh tö cung (ngùa, chã, lîn): giao phèi l©u, tinh dÞch nhiÒu (lîn 200-400ml), ®éng dôc cæ tö cung më hoµn toµn

b. Khai th¸c tinh

Theo chu kú thÝch hîp (qu¸ nhiÒu hoÆc qu¸ Ýt ®Òu k0 tèt)

c. Dinh d−ìng: KF ®ùc gièng: ®Æc biÖt protein, VTM A

(lßng ®á trøng), VTM E (thãc ng©m, gi¸ ®ç)

2. Vai trß çc tuyÕn sinh dôc phô

TuyÕn cowper (cñ hµnh): gèc thÓ hang d−¬ng vËt. DÞch

trong suèt, trung tÝnh, lµm tr¬n niÖu ®¹o tr−íc phãng tinh

TuyÕn tiÒn liÖt: cuèi èng dÉn tinh, ®Çu niÖu ®¹o, chøa

H2CO3 (sp’ trao ®æi tinh trïng)

+ Men fibrinolizin, aminopeptidaza chèng ®«ng vãn tinh dÞch

+ PGF2α↑co bãp c¬ tr¬n ®−êng s/d çi→ tinh trïng tiÕn nhanh

TuyÕn tinh nang: h×nh trøng, trong xoang chËu, trªn

b.quang vµ èng dÉn tinh

+ TiÕt chÊt keo gÆp dÞch tiÒn liÖt t¹o nót cæ tö cung sau giao phèi

(k0 cho tinh trïng ch¶y ng−îc ra)

+ ChÊt tiÕt cung cÊp glucose, A.bÐo t¨ng ho¹t lùc tinh trïng

III. Sù di ®éng trong ®−êng s.d çi

1. Sù di ®éng do:

- V/® b¶n th©n tinh trïng: lîn 15-16mm/phót, bß 4mm/phót

- §éng t¸c giao phèi: phãng tinh

- Co bãp tö cung t¹o ¸p lùc ©m (®.b lóc chÞu ®ùc) giao phèi

®óng → ↑ k/n v/® →↑ tû lÖ thô thai

Thùc tÕ: trén oxytoxin vµo hoÆc cho ®ùc th¾t èng dÉn tinh giao

phèi tr−íc → KT co bãp tö cung t¨ng h/qu¶

- Ngoµi ra èng dÉn trøng tiÕt peptitlizin cã t/d hót tinh trïng vÒ

phÝa trøng (ho¸ h−íng ®éng)

- Bß, dª sau giao phèi 4-6h; lîn 1h30 →3h míi tíi èng dÉn trøng


11/05/2009


2. Thêi gian sèng trong ®−êng s/d çi ∈∈∈∈:

- VÞ trÝ: ©m ®¹o (bß 1-6h). Tö cung (bß, lîn: 30h)

- ChÊt l−îng tinh trïng, sèng l©u nhÊt 36-48h

IV. ®¸nh gi¸ chÊt l−îng tinh dÞch

- V (ml/lÇn xuÊt tinh): ∈∈∈∈ loµi, h×nh thøc giao phèi

- C [tinh trïng]: lîn néi: 40triÖu/ml, bß: 1tû/ml lµ tèt nhÊt

- Ho¹t lùc tinh trïng = % tinh trïng cã k/n tiÕn th¼ng

100% tiÕn th¼ng = 1 ®iÓm (tèt nhÊt)

90% tiÕn th¼ng = 0,9 ®iÓm (tèt)

70% tiÕn th¼ng = 0,7 ®iÓm (trung b×nh)

<70% tiÕn th¼ng (kÐm)

- Tỷ lệ kỳ hình

Çc d¹ng kú h×nh phæ biÕn cña tinh trïng

§ 3: Sinh dôc çi

Buång trøng, èng dÉn trøng, tö cung, ©m ®¹o, ©m hé

trùc trµngcæ t/c

©m ®¹o tö cung

B.trøngèng dÉn trøng

B.trøng

©m ®¹o

cæ t/c

B.trøng


11/05/2009


Cæ tö cung bß

buång trøng


11/05/2009


I. Buång trøng (néi vµ ngo¹i tiÕt)

1. H×nh thµnh, ph¸t triÓn cña trøng

a. Sù h×nh thµnh

+ No]n nguyªn thuû: bß 7,5 v¹n; ng−êi:

10 v¹n (chØ vµi chôc thµnh trøng)

+ Ph¸t triÓn qua 3 g®:

- G/®1: ↑ sè l−îng noUn nguyªn sinh =nguyªn ph©n (2n) (ch−a thµnh thôc vÒ tÝnh)

- G/®2: tÝch luü dinh d−ìng, ↑ kÝch th−íc→ noUn bµo s¬ cÊp (cÊp 1) (2n)

No]n bµo nguyªn thuû

No]n bµo s¬ cÊp

No]n bµo thø cÊp

TÕ bµo trøng

Gi¶m ph©n qua 2 lÇn ph©n chia liªn tiÕp

2n noUn bµo s¬ cÊp (cÊp 1)

2n

n n

2nCùc cÇu

n ncùc cÇu

noUn bµo thø cÊp (cÊp II)

TB trøng

LÇn 1

LÇn 2

NhËn toµn bé noUn hoµng tõ noUn bµo cÊp I→→→→ ý nghÜa ↑↑↑↑ hîp tö

- G/®3: h×nh thµnh trøng = gi¶m ph©n (1 noUn bµo cÊp 1 (2n) → 1 TB trøng (n) + 3 cùc cÇu)

b. CÊu t¹o TB trøng

+ kÝch th−íc lín

+ n NST

Nh©n (n)No·n hoµng

Mµng no·n hoµng

Mµng trong suèt

TB h¹t(tiÕt oestrogen)

Mµng phãng x¹

(do c¸c TB vµnh p.x¹liªn kÕt = Hyaluronic)

c. Sù chÝn vµ rông trøng

• Tr−íc ®éng dôc 1–2 ngµy [FSH] cao→ KT TB h¹t ph©nchia, ph¸t triÓn t¨ng tiÕt dÞch chøa oestrogen→ dÞch nhiÒu, kÝch th−íc ↑→ næi râ


11/05/2009


• LHmax→ ho¹t ho¸ men ph©n gi¶i protein → ph¸ v¸ch bao

no]n → trøng chÝn vµ rông

→ Ngoµi ra, cßn do ¶/h ®éng t¸c giao phèi (thá, mÌo)

• Sè trøng rông ∈ loµi, nu«i d−ìng (bß: 1-5, lîn, chã, thá: 20-30)

• Muèn rông LH/FSH thÝch hîp = 3/1, c¬ së gi¶i thÝch:

+ §éng dôc gi¶: biÓu hiÖn ®éng dôc, trøng k0 rông (LH thÊp)

+ §éng dôc ngÇm: ®éng dôc k0 râ, trøng vÉn rông. Do c¸ thÓ

(c¶m thô s/d) hoÆc FSH thÊp → Ýt oestrogen (biÓu hiÖn k0 râ)

d. Sù h×nh thµnh thÓ vµng

+ Trøng rông→ xoang m¸u (1-4 ngµy)→ LH kÝch thÝch TB

h¹t chøa s¾c tè vµng thÓ vµng tiÕt progesteron (ø/c

®éng dôc vµ an thai

K0 thô tinh→ teo biÕn sau 3-15 ngµy (sinh lý)

Thô tinh → gÇn hÕt kú chöa → ø/c tiÕt GnRH → ø/c tiÕtFSH, LH→ ngõng ®éng dôc, progesteron cã t/d an thai

* C¬ chÕ tiªu huû: sau rông trøng kho¶ng 14 ngµy, tö cung

tiÕt PGF2α co m¹ch nu«i thÓ vµng→ tiªu huû trong 24h→progesteron↓ → tiÕt FSH, LH → ®éng dôc trë l¹i.

→ Chöa gi¶ do thÓ vµng tån t¹i

2. Sù di ®éng vµ thêi gian sèng cña tÕ bµo trøng

+ Trøng vµo loa kÌn → èng dÉn, di chuyÓn nhê co bãp, nhu

®éng c¬ tr¬n, l«ng nhung èng dÉn vµ ®é nhít chÊt tiÕt.

+ Di ®éng ng−îc dßng chÊt tiÕt (èng dÉn, buång trøng thÊp h¬n tö cung)

+ NÕu gÆp ë vÞ trÝ 1/3 èng dÉn thô tinh (s©u h¬n Albumin bäc)

+ Cã k/n thô tinh trong thêi gian ng¾n (bß: 20h, lîn 8-12h)

→ Thêi gian sèng tinh trïng gÊp ®«i → nªn ®−a tinh trïng

vµo tr−íc khi rông trøng.


11/05/2009


II. Chu kú tÝnh

1. Kh¸i niÖm: khi thµnh thôc vÒ tÝnh, cø sau mét thêi gian

nhÊt ®Þnh kÌm theo sù rông trøng c¬ thÓ (®.biÖt c¬ quan s/d)

l¹i biÕn ®æi. HiÖn t−îng nµy lÆp ®i, lÆp l¹i gäi lµ chu kú tÝnh

- §é dµi chu kú ∈ loµi: Tr©u (18 - 36) trung b×nh 28 ngµy

Lîn, bß (17 - 25) trung b×nh 21 ngµy

→→→→ + Chu kú tÝnh b¾t ®Çu ?, chÊm døt?

+ Khi gia sóc cã thai ?

2. C¸c giai ®o¹n chu kú tÝnh: 4 g®

Rông trøng

Sau ®éng dôc

§éng dôc

TiÒn ®éng dôcYªn tÜnhYªn tÜnh

a. Tr−íc ®éng dôc: thÓ vµng teo lÇn ®éng dôc sau. FSH t/d bao

no]n→ næi lªn bÒ mÆt, ↑ tiÕt oestrogen → biÕn ®æi

§.biÖt: v¸ch èng dÉn trøng, nhung mao, mµng nhÇy t/cung, ©m ®¹o t¨ng sinh vµ

t¨ng cung cÊp m¸u

+ Tö cung, ©m ®¹o, ©m hé b¾t ®Çu xung huyÕt

+ BiÓu hiÖn:- ¢ m m«n h¬i bãng mäng.

- Bá ¨n, hay kªu rèng vµ ®¸i d¾t

- Cæ tö cung hÐ më

- NhiÒu bß ®ùc theo ë bUi ch¨n, nh−ng ch−a chÞu ®ùc

b. Thêi kú ®éng dôc: 3 kú (HF, chÞu ®ùc, hÕt chÞu ®ùc)

• Ng¾n nh−ng quan träng (tr©u 4-5 ngµy, lîn 2-3 ngµy, bß 1-3

ngµy) HF TK, bån chån, kh«ng yªn, kªu, kÐm hoÆc bá ¨n.


11/05/2009


Trøng rông, [oestrogen]max→ c¬ thÓ (c¬ quan s/d) biÕn ®æi,

HF TK toµn th©n

©m hé xung huyÕt, s−ng tÊy, hång nh¹t → ®á → ®á thÉm.

Cæ tö cung më.

DÞch tiÕt tõ lo]ng, trong suèt → ®Æc, keo dÝnh

→ Lîn: sau ®éng dôc 24-30h trøng rông, kÐo dµi 10-15h v×

vËy phèi 2 lÇn → h.qu¶ h¬n

→ Bß: sau chÞu ®ùc 6-10h trøng rông→ phèi vµo kho¶ng 12-22h tÝnh tõ khi b¾t ®Çu ®éng dôc → h.qu¶ nhÊt

• BiÕn ®æi kh¸c: ↑th©n nhiÖt 0,8–1,2oC, ↑nhÞp tim, b/c trung tÝnh

• NÕu thô tinh→ kú chöa, nÕu kh«ng→kú sau ®éng dôc.

§éng dôc §éng dôc

Rông trøng Rông trøng

Ngµy cña chu kú

Progesteron

Estradiol

BiÕn ®éng hµm l−îng c¸c hormone trong chu kú®éng dôc

Sãng nang ë bß


11/05/2009


c. Giai ®o¹n sau ®éng dôc:

ThÓ vµng h×nh thµnh→ progesteron→ ø/c tiÕt FSH, LH,

[oestrogen]↓→ ↓HF. C¬ quan s/d trë l¹i b×nh th−êng

d. Giai ®o¹n yªn tÜnh: dµi nhÊt, thÓ vµng teo →[progesteron]↓ → tuyÕn yªn tiÕt FSH, LH→ ®éng dôc

ý nghÜa vµ mét sè kinh nghiÖm

• Con ®ùc kh«ng cã chu kú tÝnh?

• Ph¸t hiÖn thêi ®iÓm ®éng dôc:+ Quan s¸t

+ §ùc thÝ t×nh

+ M¸y(®iÖn SV)

• ¸p dông trong thêi gian giao phèi vµ tr¸nh thai

-HËu bÞ: 1 lÇn 24h (cuèi ngµy 2)

Ngµy 3Ngµy 1 Ngµy 2

Phèi lÇn 1 Phèi lÇn 2

19h 30h

Trøng rông8-10h

Lîn

Phèi Trøng rông

Bß0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40

Ng−êi(28)0 3 7 14 21 28

DÔ thô thai

Chó ý: ∈∈∈∈ nhiÒu yÕu tèTheo dâi chu kú, nhiÖt ®é cã ®Òu hay kh«ng

Thuèc ngõa thai, ®Æt vßng ….

• Kinh nguyÖt: thÓ vµng xuÊt hiÖn → ↑ m¹ch m¸u → chuÈn bÞ

nu«i hîp tö. Kh«ng thô tinh → thÓ vµng teo → mÊt nguån dinh

d−ìng→ ho¹i tö n.m tö cung→ bong thµnh m¶ng, vì m¹ch → ø

m¸u → hµnh kinh

→ Bß, chã còng cã nh−ng tr−íc hoÆc sau rông trøng 10 ngµy (Ýt)

Mét sè kinh nghiÖm ph¸t hiÖn ®éng dôc

• Mµu s¾c, kÝch th−íc ©m h«: ®á t−¬i (nhãt chÝn) → chuyÓn sang

sÉm nh− mËn chÝn (sù chuyÓn mµu → rông trøng)

• §é dÝnh niªm dÞch: dÝnh, kÐo thµnh sîi → rông trøng

• §é më tö cung: 1,2 –2 cm → rông trøng

• Th©n nhiÖt: nhiÖt ®é cao h¬n b×nh th−êng 0,7 – 1,20C

• §iÖn trë ©m ®¹o: ®éng dôc ®iÖn trë gi¶m (200-300Ω)


11/05/2009


3. Sù ®iÒu tiÕt chu kú tÝnh: TK-TD Ngo¹i c¶nh: T0,

as, d2, mïi vÞ …

Hypothalamus

Progesteron

Fee

d-b

ack

Fee

d-b

ack

TÝn hiÖu tõ vá n·o

(+)GnRH

FSHLH

Trøng chÝn vµ rông

(-)

(-)

ThÓvµng

(-)

Inhibin

Oestrogen

(-)

(-)

III. Sù thô tinh

= ®ång ho¸ gi÷a trøng + tinh trïng→ hîp tö (2n) cã k/n gi¸n

ph©n liªn tiÕp → ph«i. KÕt qu¶ sù t¸i tæ hîp gen tõ 2 nguån ≠

VÞ trÝ thô tinh

Qu¸ tr×nh dÉn ®Õn thô tinh


11/05/2009


Sù thô tinh gåm 3 giai ®o¹n

1. Ph¸ mµng phãng x¹: hyaluronidaza (thÕ ®Ønh) ph©n gi¶i

hyaluronic (g¾n TB p/x¹)→tinh trïng vµo (kh«ng ®Æc tr−ng loµi)

2. Ph¸ mµng trong suèt: men zonalizin (®Çu). §Æc tr−ng loµi,

chØ vµi chôc tinh trïng lät vµo tiÕp cËn mµng no]n hoµng

3.Ph¸ mµng noUn hoµng: ®Çu tiÕt muraminidaza ph©n gi¶i 1

®iÓm mµng no]n hoµng → chØ 1 cã søc sèng cao nhÊt qua

(®Çu lät vµo, ®u«i ngoµi), h×nh thµnh mµng ng¨n kh«ng cho

tinh trïng kh¸c vµo (cÇn Ca++ v× vËy nÕu khö Ca++→→→→ nhiÒu tinh

trïng vµo)

KÕt qu¶ chØ 1 tinh trïng vµo → ®Çu hót dÞch TBC trøng → kÝch th−íc

t−¬ng ®−¬ng nh©n trøng → ®ång ho¸ t¹o hîp tö 2n → di chuyÓn vÒ sõng

tö cung (lîn: lµm tæ ë 2 sõng, bß: gèc gi÷a th©n + sõng). Sau ®ã b¸m

chÆt vµo n.m vµ ph¸t triÓn thµnh ph«i → nhau h×nh thµnh (2-5 tuÇn hoµn

thµnh lµm tæ)

→ Chöa ngoµi d¹ con? → tån t¹i kh«ng ?

* TÝnh chän läc cña trøng trong thô tinh

¦u tiªn quan hÖ xa huyÕt thèng (trén tinh Ø + §.B¹ch

phèi n¸i Ø 3/4 F1§B-I)

¦u tiªn tinh trïng søc sèng cao nhÊt → t¸i tæ hîp cã

chän läc → søc sèng cao.

* øng dông trong cÊy truyÒn hîp tö

Chän cÊy c¸c hîp tö cao s¶n → gièng ®Þa ph−¬ng

§iÒu khiÓn giíi tÝnh theo môc tiªu s¶n xuÊt


11/05/2009


IV. Sinh lý chöa ®Î1. Sinh lý chöa: ph«i thai ph¸t triÓn trong tö cung (2 g®)

- Ph«i: thô tinh→ 1/3 thêi gian, 3 l¸ ph«i

- Thai: cuèi kú ph«i → ®Î. 3 l¸ ph«i ph©n ho¸ thµnh çc c¬

quan bé phËn → con non

(Voi 610 ngµy, Tr©u 310, bß 280, cõu 117, lîn 114, dª 158-165,

mÌo 58, chã 62, thá 60)

a. Sù ®iÒu tiÕt TK-TD kú chöa

* TK: sau thô thai→ vá n]o h×nh thµnh vïng HF tréi tiÕp nhËn

çc biÕn ®æi ho¸ vµ c¬ häc tõ çc thô quan ë tö cung → ®¶m

b¶o: m¸u nhiÒu, n.m tö cung t¨ng sinh, ↑ tiÕt dÞch. HF m¹nhnhÊt th¸ng thø 2 → dÔ sÈy

* TD:

+ Progesteron (thÓ vµng, nhau) → an thai (↓ co bãp t/c)

Xóc tiÕn hîp tö lµm tæ

KÝch thÝch vµ duy tr× sù ph¸t triÓn nhau thai

KT TB th−îng b× bao tuyÕn vó ph¸t triÓn.

ø/c tiÕt FSH, LH → ø/c th¶i trøng (trõ ngùa)

+ H. tuyÕn gi¸p: ¶/h sù ph¸t triÓn thai

+ PGF2α do tö cung tiÕt cuèi kú chöa → ph¸ thÓ vµng

+ Oestrogen (cuèi kú chöa)→ ↑mÉn c¶m tö cung víi oxytoxin

+ Relaxin (nhau tiÕt cuèi thêi kú chöa) → gi]n d©y ch»ng

x−¬ng chËu, më cæ tö cung

b. BiÕn ®æi trªn c¬ thÓ mÑ trong thêi gian chöa

• Duy tr× thÓ vµng → an thai + ø/c ®éng dôc

• H×nh thµnh nhau T§C gi÷a mÑ + thai vµ tiÕt çc Hocmon

• N.m t/cung t¨ng sinh, m¸u ®Õn nhiÒu→ c.cÊp dinh d−ìng, E

• T§C↑(®ång ho¸↑, dÞ ho¸↓)→ thêi kú ®Çu mÑ bÐo→ cuèi gÇy

• Tim, tÇn sè m¹ch t¨ng

• H« hÊp ngùc, ↑ tÇn sè. §.biÖt cuèi kú chöa (thai Ðp c¬ hoµnh)• ¶/h c¬ n¨ng tiªu ho¸, tiÕt niÖu (thai chÌn Ðp) → t¸o bãn, ®¸i d¾t

• [Ca], [P] m¸u↓ (cÊp cho thai). NÕu thiÕu Ca, P→ mÑ huy ®éng

Ca x−¬ng duy tr× [Ca], [P] m¸u→ chøng xèp x−¬ng. ThiÕu trÇm

träng → b¹i liÖt sau ®Î

• MiÔn dÞch: sè l−îng b/c thùc bµo, [KT] tù nhiªn t¨ng


11/05/2009


2. Sinh lý ®Î

Tr−íc ®Î: gi]n d©y ch»ng x.chËu, nót cæ tö cung tan. Tr−íc ®Î

12- 48h → T0 gi¶m, cæ tö cung më, s÷a b¾t ®Çu tiÕt…

a. Qu¸ tr×nh ®Î: 3 giai ®o¹n

• ChuÈn bÞ: cæ tö cung më, tö cung b¾t ®Çu co bãp. Thêi gianco bãp = nghØ→ vì mµng èi→ dÞch èi trµn ra ngoµi

• §−a thai ra: tö cung co bãp m]nh liÖt, thêi gian co bãp > nghØ → ®au gi÷ déi. KÕt hîp c¬ hoµnh, c¬ bông t¹o c¬n rÆn®Î ®Èy thai ra

• §Èy nhau thai ra: tö cung tiÕp tôc co bãp ®Èy nhau thai ra,thêi gian co bãp < nghØ

b. C¬ chÕ ®Î: TK – TD vµ t¸c ®éng c¬ giíi cña thai

+ Thai thµnh thôc → KT c¬ giíi vµ g©y ¸p lùc lªn tö cung →HF vÒ trung khu s/d (tuû sèng vïng chËu) → ph¶n x¹ ®Î

+ Néi tiÕt: cuèi kú chöa, vá th−îng thËn tiÕt cocticosteron →KT nhau thai sinh PGF2α→ tho¸i ho¸ thÓ vµng→ ↓[progesteron] m¸u.

§ång thêi nhau thai tiÕt relaxin→ gi]n d©y ch»ng x−¬ng

chËu→ më cæ tö cung→ ↑tiÕt oestrogen→ ↑®é mÉn c¶mcña tö cung víi oxytoxin tr−íc ®Î

+ VÒ mèi quan hÖ gi÷a mÑ (nhau) vµ thai: kh«ng cÇn thiÕt n÷a

→ thai nh− 1 ngo¹i vËt trong tö cung→ cÇn ®Èy ra

c. §Î khã• X−¬ng chËu bÐ (di truyÒn, suy d.d → thiÕu Ca, P…)• MÑ yÕu do bÖnh tr−íc khi ®Î hoÆc d.d kÐm

• Thai qu¸ to, thai ng−îc hoÆc oxytoxin qu¸ thÊp (Ýt)

d. ChËm sinh, v« sinh:

• D.d−ìng: thiÕu protein, VTM, kho¸ng hoÆc nhiÒu tinh bét, chÊt

bÐo → buång trøng tÝch mì …

• Néi tiÕt: thiÕu hocmon s/d hoÆc rèi lo¹n néi tiÕt

• ChÕ ®é sö dông khai th¸c: cµy bõa, kÐo xe qu¸ søc

• Tuæi: giµ

• BÈm sinh → cÊu t¹o vµ c/n c¬ quan s/d (tö cung qu¸ nhá, buång

trøng kh«ng ph¸t triÓn …)

• BÖnh s¶n khoa, kü thuËt phèi kh«ng ®óng, stress (khÝ hËu. v/c…)

bài gi ảng slgs ph m kim ðă 11/05/2009 ð · thùc tÕ: trén oxytoxinvµo hoÆc cho®ùc...

Documents