Bilimsel Araştırma Yöntemleri

4. Bölüm Veri Toplama Araçları

Yrd. Doc.Dr. Murat TezerHazırlayan: Selin Üstüner

Özlem Çubukçu

Ölçme ile ilgili temel kavramları tanımlayabilme,

Ölçme sonuçlarının güvenirlik ve geçerlik özelliklerini tanımlayabilme,

Verilerin özelliklerine göre ne tür geçerlik ve güvenirlik analizlerinin yapılabileceğini açıklayabilme.

Anket geliştirmenin ve uygulamanın yollarını açıklayabilme.

4.Bölüm Kazanımları

Geniş anlamıyla, herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonucunu sayılarla ya da sembollerle ifade etmektir.(Turgut 1986)

Ölçme bir başka ifadeyle, nitelikleri (uzun, kısa, yüksek, derin, pahalı, vb) nicelendirme işlemidir.

Ölçme, bireyin ya da bireylerin belli bir özelliğe sahip olma derecesinin sayısal olarak belirtilmesidir.

Ölçme Nedir?

Ölçme farktan doğmuştur. Ölçme bir gözlemleme türüdür. Bir özellik ya da oluşum nicellendirilir. Ölçme diğer gözlem türlerine göre daha objektif, kesin ve güvenilirdir.

Bir başka ifadeyle ölçe, “gerçek dünyanın elemanlarını sayı veya sembollerle ifade eden bir model”dir.(Baykul 2000)

Baykul, ölçme işleminin üç temel bileşenine dikkat çeker:

a) Ölçülecek nitelikler,b) Niteliklerin eşleştirileceği sayı ve semboller,

kısacası semboller,c) Birey ya da nesnenin ölçülen nitelikle ilgili

miktarlarının, düzeylerinin belirlenmesinde temel alınacak ölçme kuralları.

Sonuç olarak, ölçme birey ya da nesnelerin niteliklerinin uygun araçlar kullanılarak gözlenip, gözlem sonuçlarının sembollerle ifade edilmesi olarak tanımlanabilir.

Boy uzunluğu Metreyle ölçüm alma Ali’nin boyu 168 cm. Kimya bilgisi Sınav yapma Ali 90 puan aldı. Cinsiyet Gruplama 10 erkek , 10 kız

Nesnelerin,olayların özellikleri

Gözlem

Sayı Ya Da Sembolle ifade(ölçü

m)Ölçme

Ölçme İşleminin Aşamaları: Ölçülecek nitelikleri ya da özellikleri (davranışlar-

değişkenleri) belirleme Ölçmenin amacına ve ölçülecek değişkene uygun

sembol ve sayı kümesi seçme Bu davranışları ölçecek soruların belirlendiği bir

ölçme aracı hazırlama ve uygulama (gözlemleme) Özelliğin ne kadarlık miktarına ne kadar puan

verileceğini belirleme(ölçme kuralı) Yoklanan özelliği puanlama (özellik ile aracı

eşleştirme) Ölçülen niteliği yada özelliği ifade (sayı yada

sembolle) etme Ölçülen niteliği yada özelliği gruplandırma, sıralama

ya da derecelendirme

Ölçme işlemi bir niteliğin nicelendirilmesidir. Öğrencinin sınav kağıdına puan verilmesi, öğrencinin boy uzunluğuna bir sayı değeri verilmesi ya da bir jürinin yarışmacıların performansına puan vermesi birer ölçme işlemidir. Sınıfı saymak, boyu ölçmek, tarihi belirlemek, bireyleri ekonomik durumlarına göre kötü, orta, iyi olarak, cinsiyetlerine göre kız, erkek olarak sınıflamak, saati söylemek, sınav kağıtlarını puanlamak, nesneleri sıralamak birer ölçmedir.

Ölçmenin önemli işlevi nesnelerin özellikler bakımından benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koymaktır.

Ölçek; Nesnelere verilen sayıların anlamlarını ya da nesnelere sayılar vermede ve nesnelere verilen sayıların kullanılmasında uyulması gereken kurallar ve kısıtlamaları belirtmek için kullanılır.(Erdoğan, 1984)

İkinci anlamda ölçek; cetvel ve metre gibi ölçme araçları üzerindeki bölmeleri ya da belli bir başlangıç noktasından itibaren değişmez bir birimle bölümlenmiş bir ölçme aracını belirtmek için kullanılır.(Tekin, 1982)

Ölçek; bir ölçme kümesinin sahip olduğu matematiksel (formal) özellikler anlamına gelmektedir.(Baykul, 2000)

Ölçek ve Ölçek türleri

Ölçek türleri:4 çeşit ölçek türü vardır.

Ölçekler Dört Türlüdür

(en az bilgi verenden en çok

bilgi verene doğru sıralama)

1-Sınıflama(adlandırma)ölçeği(Gruplama veya kategorileme ölçeği)2-Sıralama Ölçeği3-Eşit Aralıklı Ölçek4-Eşit Oranlı Ölçek

Nesneler belirli yönlerinden benzeyip, benzemediklerine göre sınıflandırılır.(kategorilendirilir). Özelliğin varlığını, yokluğunu bildirir.

Sıralama ve oran vermek önemli değildir. Sınıflamada kategoriler

Homojen olmalı Karşılıklı birbirini dışta tutmalı Kategoriler arasında sıralı ilişkiler hakkında hiçbir sayıltı

olmamalıdır.

1-sınıflama(adlandırma )ölçeği

Örnek olarak; Meslek türü(işçi-memur), Cinsiyet(erkek-kız), Şube kodu(4-A-4-B), İllere plaka no’su verme, Evlere telefon no’su verme vb. İstatistiki işlemler olarak; Frekans, Mod (tepe değeri), Yüzde hesaplama Ölçme türü olarak Nitel(miktar verilmez)

kullanılır. Örnek olarak yazılı sınav sonuçlarına göre

öğrenciler başarılı ve başarısız olarak gruplandı.

Nesne, olay ve insanlar belli bir özelliğe sahip oluş miktarı bakımından (derecelendirilir)sıralanır.

Sıralama yapmak önemlidir. Fakat oran vermek önemli değildir. Ölçme türü olarak nitel yöntem kullanılır.(miktar verilmez) Örnek olarak; Öğrencileri aldıkları puanlara, ağırlıklarına ya da boy

uzunluklarına göre sıralama İstatistiki işlemler olarak; Frekans, Mod(tepe değeri), Medyan Yüzdelikler

Örnek olarak;okuma yarışmasında Ayşe birinci, Sibel ikinci oldu.

2-sıralama (dereceleme) ölçeği

Başlangıç noktası (0 noktası) tanımlanmış (itibari) olan ve eşit aralıklarla sıralanmış ölçeklerdir.Ölçümler arasında oranlama yapılmaz.

Sıralama yapmak önemlidir. Oran vermek önemli değildir. Örnek olarak; Tutum, zeka, yetenek, takvim, kişilik, başarı, sıcaklık

(gerçek sıfır noktası yoktur) İstatistiki işlem olarak;Aritmetik ortalama, Medyan, Mod

(tepe değeri), Ranj, Yüzdelik, Standart sapma ve Varyans. Ölçme türü olarak nicel (miktar verilir)yöntem kullanılır. Örnek olarak; Muratcan matematik sınavından 75 puan aldı.

Eşit aralıklı ölçek

Başlangıç noktası(0 noktası) gerçek (doğal-mutlak) olan ve eşit aralıklarla sıralanmış ölçeklerdir.Ölçümler arasında oranlama yapılır.

Sıralama yapmak ve oran vermek önemlidir. Ölçme türü olarak nicel(miktar vardır) kullanılır. Örnek olarak; Boy uzunluğu, ağırlık, zaman,

yaş(gerçek sıfır noktası vardır). Bir başka örnek; Muratcan’nın boyu 168 cm’dir. İstatistiki işlem olarak; Aritmetik ortalama,

Medyan, Mod(Tepe değer), Ranj, Yüzdelik, Standart sapma,Varyans vb.

Eşit oranlı ölçek

Nicel ve Nitel araştırmalarının avantajları ve dezavantajları

Nicel araştırma öncelikle sayılarla ilgilidir.

• Avantajları1. Genelleştirilir sonuçlar

üretilir.2. Farklı gruplar arasında

karşılaştırma yapılabilir.3. Kurumların doğruluk

derecesi test edilir.4. Belirli bir yapı içindeki

ilişkilerin incelenmesine yarar.

• Dezavantajları1. Mükemmel örneklem almak

güçtür.2. Yeteri sayıda veri toplamak

güçtür.3. Mükemmel ölçüm şartları her

zaman sağlanamaz.4. Ölçme aracı önyargıyı da

yansıtır.5. Model dışındaki veriler ile

ilgilenmez.

Nitel veri ise öncelikle sözcükler ile ilgilidir.

• Avantajları1. Özel durumların “tüm

gerçekliğini “yansıtır.2. Sonuçları ile kuramların

üretilmesini kolaylaştırır.3. Ortamdaki çok farklı

faktörlerin anlaşılmasını sağlar.

4. Araştırmanın sonuçlarının uygulanabilirliği daha yüksektir.

• Dezavantajları1. Deneklerin yaşadıkları

deneyimleri olduğu şekliyle ifade etmeleri zordur.

2. Verilerin analizinde bireylerin sahip oldukları önyargı da yer alır.

Eşit oranlı ölçek ile eşit aralıklı ölçek arasındaki fark

Eşit oranlı ölçek-oranlama yapılabilir.•Uzunluk ölçümü•Ağırlık ölçümü•Zaman (saat)ölçümü•0 (sıfır)noktası ölçülen özelliğin hiçliğini, yokluğunu gösterir. Sıfır noktası mutlaktır.

Eşit aralıklı ölçek-oranlama yapılamaz•Başarı ölçümü•Zeka ölçümü•Takvimle yapılan ölçme•Sınavlar•0 (sıfır)noktası görecelidir, itibaridir. Sıfır moktası tanımlıdır.

Ölçme hataları sabit, sistematik ve tesadüfi olmak üzere üç türlüdür.

Ölçme Hatası: ölçülen nesnenin gerçek değeri ile gözlem ya da ölçme sonuçlarından elde edilen değer arasındaki farka denir.(Yılmaz 1998)

ölçme hatası ölçme işlemi sonuçlarının gerçek ölçüme olan farklarıdır.

Bir ölçme sonucundaki hata miktarı o ölçme işleminde kullanılan birimin yarısı kadardır.

Birim ne kadar küçülürse hata miktarı o kadar azalır, her ölçme işlemine bir miktar hata karışır.

Önemli olan ölçme işlemi sonucunda gerçeğe en yakın değerleri elde etmektir.

Ölçmede hata türleri ve ölçme hatası

Ölçmede hataya neden olan etmenler

1-)Ölçmeciden (ölçmeyi yapan kişiden) Kaynaklanan Hatalar

•Ölçmecinin taraflı davranması-ölçmecinin dikkatsiz davranması gibi durumlarda ortaya çıkan hatalar.örneğin ;kız öğrencilere ya da yazısı güzel öğrencilere 5 puan fazla not vermek.•Ölçmeyi yapan kişinin şu özellikleri hataya yol açabilir.YaşıPsikolojik(kişisel)özellikleriMotivasyonuBilgi düzeyiEğitim düzeyi

2-)ölçme Aracından Kaynaklanan Hatalar

•Yönergenin ve soruların anlaşılmaması, ölçme aracının birden fazla davranışı karmaşık ölçmesi, soruların iyi düzenlenmemiş olması, soruların okunamıyor olması gibi hatalar

3-)ölçmenin Yapıldığı Ortamdan Kaynaklanan Hatalar

•Sınav yerinin ısı, ışık ve havalandırmasının yetersiz olması, ses ve gürültünün rahatsız edici olması.

4-)ölçülen kişiden (öğrenciden) Kaynaklanan Hatalar

•Öğrencinin derse ve sınava tutumu, sorumluluğu, kişiliği, yorgunluğu, isteksizliği.

5-)Ölçme Aracının Çeşidinden

Kaynaklanan Hatalar

• Sözlü sınav yerine, yazılı sınavın kullanılması

Ölçmede temel olarak iki tür hata bulunur.bunlar;

1. Hatanın kaynağının yönünün ve miktarının bilindiği sabit hatalar ve sistematik hatalar

2. Hatanın kaynağının, yönünün ve miktarının bilinmediği tesadüfü(rastgele) hatalar (ölçme hatası)

Ölçmede Hata Türleri

Ölçmede Hata TürleriHata Türü Hatanın kaynağı

ve yönüGeçerlik ve

güvenirliğe etkileri Temel özellik

Sabit Hata•Bilinir ve aynıdır•Hata miktarı sabittir.

•Geçerliği doğrudan düşürür•Güvenirliği etkilemez

Her ölçme işlemine hata

aynı miktarda ve yönde

katılmıştır.

Sistematik(sistemli)Hata

•Bilinir ve aynıdır.•Hata miktarı değişiktir.

•Geçerliği doğrudan düşürür.•Güvenirliği etkilemez

Hata miktarı ölçümden

ölçüme belli bir oranda artar yada azalır.

Tesadüfi (Rastgele)

Hata

Yapı sözcüğü psikolojide, atılganlık, güvensizlik, içe dönüklük, dışa dönüklük gibi tanımlanabilir belli kişilik özellikleri için kullanılır.(Doç.Dr. Halil Tekin)

 Yapı geçerliği test ile ölçülmek istenen kavramın, testten elde edilen puanlarla ne derece ölçülebildiği ile ilgilidir.

Araştırmacılara göre tek bir doğru yoktur ve bireylerin belli bir yapıyı ölçmek amacıyla geliştirilen bir testi aldıklarında , o yapıya ait kendi özelliklerini testteki performanslarına yansıtacakları öngörülür.Bu nedenle yapı geçerliğine ihtiyaç vardır.

YAPI GEÇERLİĞİ

Yapı geçerliğini inceleyen iki tane yöntem vardır.

1. FAKTÖR ANALİZİ : “Bu testten elde edilen puanlar, testin ölçtüğünü varsaydığı şeyi ölçüyor mu?” , testin maddeleri konuyla ilgilimi? Sorularına cevap arar.

2. HİPOTEZ TESTİ : Ölçülmek istenen grupla , daha önceden ölçülmüş grup karşılaştırılır. Yada daha önceden geçerliği ve güvenirliği belirlenmiş bir ölçek sonucuyla, kullanılan ölçek sonuçları karşılaştırılır. Ör:Sosyal iletişim becerileri ölçülecek bir gruba, daha önceden genel uyum testi yapılmış başka bir grubun puanları bir ölçektir.

Ölçülmek istenen özelliği, diğer özelliklerle karıştırmadan ölçebilmeyi etkileyen faktörler 4’e ayrılır.

1. Ölçme sonuçlarının güvenirliği : Bir testten elde edilen puanların geçerliği puanların güvenilir olmasını gerektirir.

Ör: Bir matematik sınavında, elde edilen test puanı ile madde puanı ilişkili değilse, aynı test ile daha sonra yapılan ölçme sonuçları tutarlılık göstermiyorsa yani öğrencilerin test puanları arasında gözlenen değişkenlik hatayı yansıtıyorsa, test puanlarına başka değişkenlerde karışmış demektir, buda geçerliği düşürmektedir.

2. Ölçme yöntemi ve madde sayısı : Bir testte yer alacak maddelerin sayıca yeterli, hem de kaliteli olması beklenir. Madde seçimi için planlı bir yol izlenmezse, kaliteli maddeler seçilemezse geçerlik düşecektir.

Ör: 30 maddeli bir test, 10 maddeli bir teste ve 3 sorulu bir yazılı sınava göre daha geçerli sonuçlar verecektir.

GEÇERLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

3. Puanlayıcı yanlılığı : Testi puanlayan kişi, öğrencinin güzel yazısı, sınıftaki davranışları vs. gibi değişik faktörleri gözeterek fazla veya eksik puan verirse geçerlik düşecektir.

4. Uygulama koşulları : Ölçmelerin standart uygun ortamlarda yapılmaması da geçerliği etkiler.

Ölçmeye karışan hataların test puanlarının,hem güvenirliğini, hem de geçerliğini düşüreceği bilinmektedir.

Geçerlik ölçmede yapılan sabit, sistematik ve tesadüfi hataların tümünden etkilenir.

Güvenirlik ise kaynağı net olarak bilinmeyen rastgele hatalardan etkilenir.

Bir testten elde edilen puanlar için hesaplanacak geçerlik katsayısı , güvenirliğin karekökünden fazla olamaz.Ör:Güvenirlik katsayısı .81 olan test puanları için geçerlik katsayısı .90’ı geçmez.

 

GÜVENİRLİK İLE GEÇERLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ

Testin güvenilirliğini etkileyen tüm faktörler, o testin geçerliğini de etkiler. Bir testin güvenilirliği artırılırsa, geçerliğide artar.

Ancak güvenilr ölçmelerin olması, geçerliği garantilemez.Ör:Bir matematik testi tutarlı ölçümler verebilir.Ancak soruların içerikleri incelendiğinde veya aynı amaca yönelik geçerliği kanıtlanmış bir başka testle ilişkisine bakıldığında matematik başarısı yerine matematik yeteneği veya başka bir özellik ile ilgili olduğu görülebilir.

Bir testteki maddelerin işe yarayıp yaramadığını; işe yaramıyorsa bunun nedenini anlamak ve ona göre gerekli düzeltmeleri yapmak için cevapları analiz etmek gerekir.

Madde özelliklerini incelemeye yönelik analizlere kısaca madde analizi denir.

1. MADDE GÜÇLÜĞÜ :Yetenek testleri, bilgi testleri gibi bilgi ve becerilerin ölçüldüğü testlerde yer alan maddelerin doğru cevaplanma oranını gösterir.

2. MADDE AYIRT EDİCİLİĞİ :Testin ölçmeyi amaçladığı özelliğe yüksek düzeyde sahip olan bireylerle, düşük düzeyde sahip olan bireyleri ayırt etme gücüdür.

MADDE ANALİZİ

Anket, insanların yaşam koşullarını, davranışlarını, inançlarını veya tutumlarını betimlemeye yönelik bir dizi sorudan oluşan bir araştırma materyalidir.

Avantajları-Diğer veri toplama tekniklerine göre

(görüşme,gözlem) farklı bölgelerden ,çok daha büyük gruplara hızla uygulama olanağının olması

-Maliyetinin daha düşük olması…..vs

ANKET

Sınırlılıkları-Cevaplayıcıyı güdülemekte sorunlar yaşanması-Daha çok yüzeysel bilgi toplamaya uygun olması-Önceden hazırlanan soruların cevaplanmasının

gerekliliği(esnek olmaması)-Hedef kitlenin duyarlı olduğu konularda; özel

hayata müdahale olarak algılanması veya sosyal beğenirlik duygusuyla anketi cevaplaması , bazen de hiç doldurmak istememesi önemli bir sınırlılıktır.

-Madde sayısının artmasıyla cevaplama süresi artar ve buda güdünün azalmasına, yorgunluğa bağlı olarak, düşünmeden cevap vermeye yada anketin hiç cevaplanmamasına sebep olmaktadır.

Anket ölçülmek istenen özelliklere göre, 4 farklı soru grubundan oluşan bölümlere ayrılır:

1. OLGUSAL SORULAR:Cevaplayıcıların cinsiyet , yaş, meslek, eğitim düzeyi….vs. özellikleri araştıran sorulardır.

2. BİLGİ SORULARI :Cevaplayıcıların sosyal , ekonomik, politik….vs. konularda ne bildiklerini veya bilgiye nasıl ulaştıklarını araştıran sorulardır.

3. DAVRANIŞ SORULARI :Sınıf içi öğretmen ve öğrenci davranışları, oy verme davranışları, tüketim alışkanlıkları , sanatsal etkinliklere katılma davranışları….vs. belirlemeye yönelik sorulardır.

4. İNANÇ VE KANI SORULARI:Mesleğe ilişkin tutum, atama veya yükseltme uygulamalarına ilişkin görüş....vs. belirlemeye yönelik sorulardır.

ANKET GELİŞTİRME SÜRECİ 1.AŞAMA

Problemi tanımlama• Amaç ve

soruları belirleme

2.AŞAMAMadde yazma

• Taslak form oluşturma

3.AŞAMAUzman

görüşü alma ve ön

uygulama formu

oluşturma

4.AŞAMA ön

uygulama analizler ve ankete son

şeklini verme

Geçerli bir anket geliştirmek için, araştırma probleminin iyi tanımlanması ve araştırmanın amaçlarının olabildiğince kesin, iyi biçimlenmiş, açıkça anlaşılır olması gerekmektedir.

Problemi tanımlamaya, olası anahtar sözcükler kullanılarak ,geniş bir literatür taraması ile başlanır.

Problem tanımlama ne kadar sistematik yapılırsa, araştırmanın genel amaç ve alt amaçlarının oluşturulması o kadar kolay olur.

PROBLEMİ TANIMLAMA

Problem tanımlamanın sonunda araştırmacı, çalışmanın amacını ve araştırmasında cevabını arayacağı soruları veya test etmek istediği hipotezleri oluşturur.

Araştırma soruları ve hipotezler;“ ne tür bilgiyi, nereden\ kimden toplayacağım ve topladığım bilgilerle ne yapacağım?” sorusunun cevabını verir

Örnek : Amaç ve alt problem ifadeleriAmaç Alt ProblemÖzel eğitime gereksinim duyan(ÖEGD) ve ilköğretimde kaynaştırma programına katılan 6-14 yaş çocukların akranları tarafından istismarı ve ihmalini incelemek.

1.ÖEGD çocuk ve akranlarının görüşlerinegöre ÖEGD çocuklar, akranları tarafından fiziksel istismar ve ihmale uğramaktamıdırlar?2.ÖEGD çocuk ve akranlarının görüşlerinegöre ÖEGD çocuklar, akranları tarafındanduygusal istismar ve ihmale uğramaktamıdırlar?3.ÖEGD çocuk ve akranlarının görüşlerine göre ÖEGD çocuklar, akranları tarafından cinsel istismar ve ihmale uğramaktamıdırlar?

Araştırmacı, alt problemlerde yer alan değişkenlerden yola çıkarak, ihtiyaç duyulan verilerin toplanmasına yönelik maddeleri yazar.

Konuyla ilgili kuramsal çerçevenin bilinmesi ve daha önce yapılan benzeri araştırmalara ulaşılması, maddelerin tasarlanması ve yazılmasında önemli kolaylıklar sağlar.

MADDE YAZMA

Anket soruları 2’ye ayrılır: 1. Açık uçlu sorular(Yapılandırılmamış sorular): Açık uçlu sorula, katılımcılardan serbestçecevap vermelerinin istenmesi durumunda

tercih edilir. Avantajı:Araştırmacının beklemediği veya

planlamadığı cevaplarıda alabilmesi ve böylece konu hakkında daha geniş bilgiye sahip olabilmesidir.

Dezavantajı:Sorunun cevaplandırılmasında geçen sürenin uzun olması cevapların kodlanarak analiz edilmesindeki güçlüklerdir.

 

Açık uçlu sorular cevaplama biçimine göre 3’e ayrılır:

a .Yorumlama soruları: Belli bir konuyla ilgili olarak daha yansız ve ayrıntılı cevapların toplanmasını amaçlar.

ÖRNEK: Size göre zihinsel engelli çocukların

kaynaştırma uygulamalarında karşılaşılan sorunlar nelerdir? Lütfen yazınız.

 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………….

b .Listeleme soruları: Açık uçlu sorulara verilen cevapların bir düzen içinde sunulmasına olanak vermesi bakımından yararlıdır.

ÖRNEK: Size göre akademik başarısızlığın nedenleri

nelerdir?Lütfen yazınız. 1)…………………………………………………………. 2)………………………………………………………….. Cevapları önem sırasıyla istemek, analiz edilmesi

güç olacağından uygun bir çözüm değildir. 

c.Boşluk doldurma soruları: Kısa cevapların arandığı durumlarda, cevaplayıcıya uygun bir boşluk bırakılarak sorulan sorulardır.

ÖRNEK: Kaç yıldır öğretmenlik yapıyorsunuz? Lütfen yıl

olarak yazınız. ……………………………. 2 .Kapalı uçlu sorular(Yapılandırılmış sorular): Cevaplayıcıya olası cevap seçeneklerinin

verildiği soru türüdür.Cevaplayıcı soruları hızlı ve güvenilir bir şekilde cevaplar; araştırmacıda cevapları hızlı ve güvenilir şekilde analiz eder.

 

Kapalı uçlu sorular 3’e ayrılır:a .Sınıflama soruları: Cevapların seçenek

bazında sınıflandırılması amacıyla yapılandırılır.

ÖRNEK: Size göre öğrenci disiplin suçlarının en

önemli nedeni nedir?Öğretmen-öğrenci iletişimindeki yetersizlik  Okul yönetiminin baskıcı tutumları  Ailelerin eğitim-öğretime olan ilgisizliği  Aile içi sorunlar  Akademik başarısızlık

Cevaplayıcıya birden fazla seçim yapma şansı vermesi avantajdır fakat cevapların analizi zorlaşır.

ÖRNEK: Size göre okullarda var olan yeni

teknolojilerin(bilgisayar,internet,vs.) etkin kullanılmamasının nedeni nedir?(Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz)

Öğretmenlerin bilgi eksikliği Öğretmenlerin teknoloji kullanımına ilişkin olumsuz

tutumları Yöneticilerin teknoloji kullanımı konusundaki ilgisizliği Öğrencilerin teknoloji kullanımı konusundaki

bilgisizliği Öğrencilerin teknoloji kullanımının yararlarına

inanmamaları

b.Sıralama soruları: Cevaplayıcıdan, cevap seçeneklerini önem derecesine göre sıralaması istenir.

-Tüm cevap seçenekleri sıralamaya dahil edilebilir-En önemli üç tanesi denilebilir

Cevap seçenekleri 10’dan fazla olmamalıdır. ÖRNEK

Okullarda var olan yeni teknolojilerin, etkin kullanılmamasının nedenlerini, en önemli gördüğünüzden, en az önemliye doğru sıralayınız.(1= en önemli).

Öğretmenlerin bilgi eksikliği  Öğretmenlerin teknoloji kullanımına ilişkin olumsuz

tutumları  Yöneticilerin teknoloji kullanımı konusundaki ilgisizliği  Öğrencilerin teknoloji kullanımı konusundaki bilgisizlikleri  Öğrencilerin teknoloji kullanımının yararlarına

inanmamaları

c.Dereceleme soruları: Bu tür sorular cevapların oluşturulan bir derecelendirme ölçeği üzerinde toplanmasını gerektirir.

Dereceleme ölçeklerinde alternatiflerKesinlikle katılmıyorum

Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle katılıyorum

Kesinlikle haksız Büyük olasılıkla haksız

Şüpheli Büyük olasılıkla haklı

Kesinlikle haklı

Hiç Az Orta Çok Tam

Çok düşük Ortanın biraz altında

Orta Ortanın biraz üstünde

Çok yüksek

Hiç hoşlanmıyorum

Pek hoşlanmıyorum

Kararsızım Biraz hoşlanıyorum

Çok fazla hoşlanıyorum

Hiçbir zaman Nadiren Bazen Genellikle Her zaman

Çok zayıf Zayıf Orta İyi Çok iyi

Kesinlikle katılıyorum

Katılmıyorum Katılıyorum Kesinlikle katılmıyorum

Anketlerde eşleştirme ve filtre sorular diye 2 farklı soru türünden daha söz edilir

Eşleştirme soruları:Sözcük-sözcük veya sözcük-cümle bağlantılarının kurulmasını gerektirir.Nadiren kullanılır.

Filtre soruları : Bireylerin verdikleri cevaba göre yönlendirilmesini gerektirir. 

ÖRNEK Velilerle iletişimi bakımından öğretmenlerin

performansını değerlendiriniz. Yeterli (Lütfen 3. soruya geçiniz) Yetersiz

Yukarıdaki soruya cevabınız yetersiz ise, bu yetersizliğin olası nedenlerinden en önemli gördüğünüz üçünü (1= en önemli) sıralayınız.

Öğretmenlerin iletişimi başlatma ve sürdürme konusundaki eğitim eksikliği

Öğretmenlerin yoğun çalışma saatleri Okulda velinin de katılacağı sosyal vs. etkinlikleri yetersizliği Velilerin bilgilendirme veya işbirliğine yönelik girişimlere

ilgisizliği Okulda görüşme için uygun fiziksel koşulların olmaması Yöneticilerin öğretmen-veli iletişimini yeterince

desteklememesi Anket geliştirmenin ikinci aşaması, Anket Taslak

Formunun(ATF), hazırlanması ile son bulur.ATF madde havuzundan uygun soruların seçilmesiyle oluşturulur. ATF’da yer alacak soruların seçiminde, uzmanlara ve meslektaşlara başvurulabilir.

Bu aşamada ilk olarak “ankette yer alan maddeler, ihtiyaç duyulan olgusal veya yapısal verileri kapsamada ne derece yeterlidir? Sorusunun cevabı aranır.

Bu sorunun cevabı için uzmanlara başvurulur. Uzman görüşü için Uzman Değerlendirme Formundan (UDF)

yararlanılır. UDF’da uzmandan beklenilen açıkça yazılır. Uzmanların uyuşma noktası, %90-100 olmalıdır. %70-80

çıkarsa ,maddelerde eleştirilere göre düzeltmeler yapılabilir. Analiz sonuçlarına göre maddeler, tekrar gözden

geçirilir.Eleştirilen maddeler düzeltilir veya formdan çıkartılır ve bir ön uygulama formu oluşturulur.

Anketin kullanışlılığı için uzmanlardan sayfa yapısı, soru ve cevap seçeneklerinin sıralanışı, yazı formatı, baskı kalitesi….vs. görüş istenmesi önemlidir.

UZMAN GÖRÜŞÜ ALMA VE ÖN UYGULAMA FORMUNU OLUŞTURMA

Ön uygulaması yapılacak anketin üç temel bileşeni vardır.

-Kapak sayfası ve sunuş yazısı(mektubu): Kapak sayfasında anketi uygulayan kişinin kimlik

bilgileri,iletişim adresi bulunur. Sunuş yazısında ise ;çalışmanın amacına, anketin

bölümlerine, gizliliğe, teşekkür ifadelerine, araştırmacının ismine ve iletişim bilgilerine…vs. yer verilir.

-Anket cevaplama yönergesi : Yönergede anket sorularının cevaplandırılmasına

ilişkin, kuralları içeren bilgilere yer verilir. Yönerge ayrı bir sayfada veya anket birden fazla

bölümde oluşuyorsa, her bölümün altında açıklamalara yer verilebilir.

-Anket soruları : Sorular katılımcıyı cevaplandırmaya güdüleyecek

bir düzende sunulmalıdır. Kolay cevaplanabilen, daha az yorumlama gücü

gerektiren, basit ve problemle doğrudan ilgili sorularla başlanması önerilir.

Tutum, iş doyumu…vs. ölçen anketlerde sorular yansız bir şekilde sıralanmalıdır.

Olumlu olumsuz sorular karışık sıralanabilir. Soruların sıralanmasında uzman desteği alınılabilir. Anketlerde bazen eklere de yer verilebilir. Örneğin anket uygulama iznini gösteren belgenin

bir örneği ek olarak verilebilir. 

Ön uygulama anketin geçerlik güvenirliğinin gözleme dayalı verilerle sorgulandığı bir aşamadır.

İki ayrı başlıkta incelenebilir:1. Soruların farklı özellikleri ölçmesi Ankette yer alan sorular, farklı bir konudaki görüşleri,

davranışları, bilgileri ölçüyor veya bireyin kişisel özelliklerini ölçmeyi amaçlıyorsa , soruların tek olarak anlaşılırlığı, cevaplanabilirliği ve güvenilirliği incelenir.

Cevaplanmayan soru varsa,soru incelenmeli,düzeltilmeli veya şıklar çoğaltılmalıdır.Düzeltilemiyorsa anketten çıkartılmalıdır.

Araştırmacının 30 dakika olarak belirlediği cevaplama süresi 60 dakika çıkıyorsa maddelerde azaltma yoluna gidilebilir.

ÖN UYGULAMA , ANALİZLER VE ANKETE SON ŞEKLİNİ VERME

2. Soruların aynı özelliği ölçmesi Anketteki soruların tamamı veya bazıları bireylerin belli

bir konuya ilişkin tutumlarını, algılarını, yeteneklerini ...vs. saptamaya yönelik olabilir.

Bu tür sorulardan oluşan bir anketten elde edilen puanların geçerliğinin ve güvenilirliğinin çeşitli istatistiksel teknikler kullanılarak incelenmesi gerekmektedir.

Büyük grupta yapılacak ön uygulama öncesinde, soruların anlaşılırlığını, cevaplama süresini ve genel olarak uygulama tarzını değerlendirmek amacıyla, küçük bir grup üzerinde uygulama yapılması yararlı olacaktır.

Bu uygulama araştırmacıya formda son düzeltmeleri yapma fırsatı verecektir.

 

Anket uygulama biçimi dörde ayrılır:1. Yüz yüze görüşme :Anketlerin cevaplayıcılarla

karşılıklı etkileşim içinde uygulanmasıdır. Yüz yüze görüşme araştırmacının uygulamaya ilişkin

kontrolünü artırır; zaman ve maliyet açısından önemli tasarruflar sağlar.

Görüşmeyi yapan kişi kendini tanıtır, araştırmanın amacını, görüşülen kişinin neden/nasıl seçildiği, tahmini uygulama süresini açıklar ve görüşmenin kabul edilmesini bekler.

Yüz yüze görüşme bireysel ve grup olarak yapılabilir. Bireysel uygulama için anketörlere ihtiyaç duyulabilir.

Anket uygulayıcının süreçte tarafsız kalması cevapların güvenilirliği açısından önemli bir sorundur.

ANKET UYGULAMA BİÇİMİ

2. Posta ile görüşme : En büyük avantajı, daha geniş alanlarda ve

gruplarda uygulama olanağının bulunması ve böylece sonuçların genellenebilirliğinin artmasıdır.

Dezavantajı kontrol güçlüğüdür. Örneğin: anket farklı zamanlarda doldurulabilir,

soru sıralamasına uymayıp rastgele cevaplama yapılabilir, hatta anket ilgili kişiler tarafından değil de farklı biri tarafından doldurulabilir. Buda önemli bir güvenirlik sorunu yaratabilir.

Posta uygulaması için hazırlanan sunuş yazısında, anketin istenilen adrese en son ulaştırma tarihi yazılmalıdır.

3. Telefonla görüşme ;

Yüz yüze görüşmeye benzer. Anketör katılımcı ile bire bir iletişime geçer.

Cevaplar kaydedilip daha sonra işaretlenebilir veya anında anket üzerine not edilebilir.

Telefonla görüşme cevaplama oranını artırır; ancak uygulamada cevap vermeyenlerle, cevap verenlerin birbirlerinden önemli ölçüde farklı olabileceği dikkate alınmalıdır.

 

4. Bilgisayarla görüşme :

Son yıllarda kullanılmaya başlanılan bir yöntemdir.

Çok büyük bir kesime hızlı bir şekilde uygulama olanağı sunar ve maliyeti de çok düşüktür.

Katılımcıyı cevaplamaya yeterince güdülemedeki güçlük ve uygulamanın sadece bu teknolojiye ve kültüre sahip kişilerle gerçekleştirilebilir olması, en önemli sınırlılıklarıdır.

  

BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER

SELİN ÜSTÜNER ÖZLEM ÇUBUKÇU