CMYK

Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 126, viti i shtatë i botimit, 15 SHTATOR 2010 Çmimi: 40 LEKË

www. ekolevizja. orgwww. myabcal. org

TELEFON I GJELBER 04 2234 851

ÇFARE MENDONI PER HIGJENEN E QYTETIT?SI ESHTE E ÇFARE MUNGON?

Na informoni dhe kërkoni informacion në telefonin e gjelbër.JU MIREPRESIM

Me rastin e fillimit të vitit të ri shkollor, Presidenti uroi nga shkolla e ristrukturuar e Tufinës në komunën Dajt duke kërkuar më tepër vemëndje përprogramet dhe metodologjinë e mësimdhënies në prag të integrimit europian. Kryeministri Berisha ka uruar nga shkolla e në fshatin Rrushkull dhetheksoi se këtë vit Shqipëria u klasifikua nga OKB si vendi me shkallën më të lartë të internetit në shkollat e saj. Ndërsa ministri Tafaj në përshëndetjene tij, tha midis të tjerave se në bankat e shkollës do të ulen këtë vit 645 mijë nxënës dhe se shkollën do ta kenë mjedisin e tyre të dytë familjar.

Por në ç’gjendje është ky mjedis që do t’i shoqërojë fëmijët tanë edhe për një vit? Duket se lë shumë për të dëshiruar. Sipas një monitorimi, të 10shkollave 9-vjeçare nga projekti SEARCH, financuar nga REC, ku u përfshinë 1023 nxënës, gjërat nuk janë aty ku duhet, bile ka dhe probleme tëmëdha. Por për të parë gjendjen mjafton të hedhësh vështrimin qoftë dhe në qytete të mëdha si Tirana, Durrësi apo Fieri ku strukturat shëndetësorepo mbyllin shkollat për “arsye” higjeno-sanitare.

(Vijon në faqen 3)

Ministria e Mjedisit gjobiti 19 bashki,17 komuna dhe 63 subjekte private. Sirrallë herë (apo ndofta si asnjëherë) shtetitregoi anën ndëshkimore të ligjit,sigurisht për ata që e shkelin atë. Ishtenjë veprim që, në radhë të parë,duhetvlerësuar për faktin se, gati-gati,ishimmësuar vetëm me konstatime të këtyreproblemeve të mbartura prej vitesh, mendonjë gjobë aty-këtu, por dhe me njëvetëmburrje të strukturave shtetërore se,për mjedisin,kishim përparime dhe nakishin vlerësuar me vendin e 25-të nëbotë.Megjithatë të gjithë e dinim dhe e dimëse gjendja nuk ashtu siç thuhej. Këtë evërteton dhe ky kontroll dhe këto masa tëmarra.

MJEDISI NE SHKOLLA – ME I NDOTUR SE NE RRUGE

Rajonet Bregdetare mbajnë gati gjysmëne popullsisë të vendeve të BE.Ato janëshumë të pasur në ekosisteme, duke siguruarburimeve jetësore, por shpesh janë edhezonat më të urbanizuara. Shkatërrimi dhedegradimi i habitateve bregdetare për të liruarvend për banim, industri, tokë bujqësore dheinfrastrukturë për turizmin dhe transportin ikanë bërë të brishtë dhe janë duke ushkatërruar.

Fondacioni “Instituti i KërkimeveBioteknologjike”, në partneritet mekompaninë “Bitum Natyral Tekno-Albania” dhe me financimin eAmbasadës Hollandeze, mbylli fazën eparë të projektit “Grumbullimi,rikuperimi dhe asgjësimi ekologjik ivajrave të përdorur të mjetevemotorike”. Ky projekt gjeti edhembështetjen e institucioneveshtetërore, pushtetit Vendor, Ministrisësë Mjedisit dhe asaj të Transportit.

Shkollat verore në Durrësdhe Himarë të organizuara nga“Grupimi Ekolëvizja” dhefinancuara nga UNICEF uzhvilluan me moton: Tëndërgjegjësojmë ndërmjetveprimit mbi edukimin mjedisordhe riciklimin e mbetjeveplastike. Këto veprimtari ishinsi vazhdim i projektit COMBIzhvilluar me 40 shkolla në pesërrethe të vendit.

NJE NDERHYRJE E VLERESUAR, MEGJITHESE ME VONESE

PERSE PER MJEDISIN JEMI PERHERE ME VONESE?

Lexo fq. 5

SHKOLLA VERORE ME DREJTIM MJEDISOR

Lexo fq. 2

NJE PROJEKT PER TRAJTIMIN EKOLOGJIK TEVAJRAVE TE PERDORUR

10 MESAZHE PER VITIN 2010

EKOSISTEMI BREGDETAR

Lexo fq. 6

Lexo fq. ?????????

2

Ministri i Mjedisit, Z. Mediu,ka zhvilluar në fund të gushtit njëtakim me të gjithë drejtorët eAgjensive Rajonale në Qarqe,inspektorë dhe specialistë tëMjedisit, në lidhje me problemetmë emergjente që janë evidentuarnë situatën mjedisore gjatëmuajve të fundit. Duke vlerësuarmjaft të suksesshme punën einspektorëve të mjedisit, si nëaksionet e fundit për heqjen e

tubacioneve të ujërave të zeza qëshkarkohen në bregdetin eDurrësit, ashtu edhe për aksionetndaj ndotjes akustike dhemosadministrimit të mbeturinave,ministri Mediu cilësoi se kaakoma shumë punë për të bërë,në mënyrë që të zbatohenprioritet e qeverisë në lidhje mepolitikat mjedisore.

Ministri Mediu theksoi nëfjalën e tij, se ligji duhet tëzbatohet me të gjithë forcën e tijdhe ndëshkimet për ata qëabuzojnë me mjedisin të jenë më

Eshtë zhvilluar Konferenca përMbrojtjen e Pasurive Ujore,organizuar në bashkëpunim ngaMinistria e Mjedisit me

Akademinë e Shkencave dhe meqëllim evidentimin e një sërëshqetësimesh që prekin sisteminujor shqiptar, i cili i çmua si njëpasuri mjaft e vyer e vendittonë.Merrnin pjesë MinistriMediu, akademikë, studiues,ekspertë të fushës, etj...

Gjatë fjalës së tij ministriMediu nënvizoi se MMPAU po ikushton një vëmendje të veçantënatyrës,ekosistemeve me anë tënismave ligjore e projektevekonkrete, që lidhen me mjedisin,me infrastrukturën mjedisore, dheplane zhvillimore, sipas parimevetë zhvillimit të qëndrueshëm.Po

Për cilësinë e ajrit është folurshumë. Si kategori më vete nëmjedisin shqiptar ka filluar që ngaviti 1974, vit në të cilin kanëorigjinën edhe normat e para tëpërqëndrimeve në ajër e pikërishtato maksimale të lejueshme(PML) të substancave helmuesenë ajrin e vendeve të banuara. Porkëto norma i përkasin tipit tëimisioneve (gjendje e ajritatmosferik) dhe nuk merren meshkarkimet.

Mbas viteve ’90-të, përcilësinë e ajrit janë renditur një sërëligjesh e urdhëresash, caktuarnorma e detyra. Një nga drejtimetku kemi patur dhe një shtim tëmadh të ndotjes së ajrit është ai imakinave. Në këto vite numuri ityre nga rreth 30 mijë që lëvizninpara viti 1990, sot ka shkuar nëmbi 300 qind mijë, pradhjetëfishuar, pa përfshirë aëtuqindra e mijra të tjera që janë“mbjellë” nëpër varrezat e tyreanës rrugëve në të gjithë vendin.

Me lëvizjen e lirë u krijuankushtet e blerjes së makinave porshumica të përdorura e të

PERCAKTOHEN PERPARESITE PER SEZONIN EARDHSHEM TURISTIK

të rëndat që përcakton ligji. Në këtëkontekst, ministri Mediu u shprehse në bashkëpunim me specialistëte Tatim-Taksave, të kalohen në sitëtë gjithë subjektet dhe ata qërezultojnë se ushtrojnë aktivitet paleje mjedisore, do të kenë vetëm 15ditë kohë për ata marrë atë, ose dot’u pezullohet aktiviteti. Gjatë kësajmbledhje, u lanë edhe një sërëdetyrash në vazhdimësi të ndarasipas sektorëve më emergjentë:

DEMETMJEDISORE :

Të inspektohenveprimtarite mendikim në mjedisdhe nëserezultojne mendotje mjedisorejashtë standartevetë penalizohensipas ligjit deri nëmbyllje veprim-tarie; Të

inspektohen burimet e mëdha tëndotjes si fabrikat e çimentos,guroret, industria e naftës, industria metalurgjike, industriaminerare, fermat e mbarështimitintesiv të kafsheve etj dhe tëverifikohet shkalla e ndotjes si dherealizimi i vetmonitorimeve nga çdosubjekt.

MBETJET URBANE Situata e krijuar nga mbetjet

eshte alarmante dhe pavarësishtmasave që ka marrë Ministria dhepenalitetet e vendosura, mbetet

shume pune per tu bere. Ministriado te vazhdoje të penalizoje çdobashki dhe komunë përmosangazhim deri në largimdetyra, duke e konsideruarmosveprimin e tyre si krim të rëndëndaj mjedisit. Për këtë do tëkontrollohet çdo strukture lokaleapo firmat qe merren me pastrimindhe grumbullimin e mbetjeve; nukdo të lejohen më që firmat apobashkitë e komunat të pastrojnëdhe të ndotin rrugët nacionale meinerte dhe mbetje urbane;siadministrohen mbetjet ndertimore;do të identifikohen dhe merrenmasa deri në ndjekje penale Rrugadhe grumbullimi në dalje tëSarandës i mbetjeve inerte etj..

UJERAT E NDOTURA Të shkatërrohen të gjitha

derdhjet e paligjshme të ujerave tëndotura të patrajtuara në mjedis,lumë apo det; Të gjobitenmaksimalisht subjektet private aposhtetërore që kryejnë këto ndotjedhe të pezullohet aktiviteti i tyreduke vijuar deri në procedim penalndaj tyre; Të merren masa për tëgjitha derdhjet e ujërave të ndoturanë të gjithë territorin e vendit, nëlumenj e përrenj të cilat kane efektndotjë të gjerë. Ministria eMjedisit do t’i propozojë njëvendim Qeverisë për trajtiminmjedisor të ujrave të ndotura ngasubjektet private (sidomos nëbregdet) me qëllim që të pastrojmëmjedisin detar në një kohe sa mëtë shpejtë.

ashtu vlerësoi si shumë tërëndësishme konferencen e dheshprehu bindjen se rezultatet ekësaj konference do të jenë shumë

të dobishme për hapat emëtejshme që do të ndërmerrennga institucionet.

Ai shtoi se për këtë do të ishtemjaft e dobishme, që përndërmarrjen e këtyre inisiativavetë ketë një konsultim dhe njëpjesëmarrje të të gjithë aktorëve,duke filluar nga pushteti qëndror,pushteti lokal, ministritë e linjës,qarqet akademike dhe studiuesit,si dhe një konsultim mjaft tëshpeshtë edhe me publikun, nëmënyrë që standartet mjedisore nëpërgjithësi, por edhe cilësia epasurive ujore në Shqipëri,mbrojtja dhe zhvillimi i tyre, të jenënë një nivel me standartet e BE.

KONFERENCË PËR MBROJTJEN EPASURIVE UJORE TË SHQIPËRISË

NGA MINISTRIA E MJEDISIT

prodhimeve të viteve të shkuara, deriedhe me dhjetë vjeçarë të vjetra. Kjoedhe për shkaqe të ekonomisë e tëmundësive financiare. Por impakti ityre në cilësinë e ajrit u kthye në njëproblem të rëndë për zonat urbane,gjë që po e vuajme të gjithë edhesot. Ka vite që flitet për masa në këtëdrejtim. Si jo rrallëherë përsëri jemime vonesë sepse duhet të ishin marrëmasa, qoftë edhe në bazë të ligjit “Përmbrojtjen e ajrit nga ndotja” (neni 79dhe 222 të ligjit nr.8378, datë22.7.1998) ose (“Për miratimin erregullores së zbatimit të KoditRrugor të Republikës sëShqipërisë”,miratuar nga Ministria ePunëve Transportit dhe Ministria eMjedisit). Dhe kjo duke filluar qënga vendosja e marmitave katalitike,normat për plumbin në karburantët,taksimi i automjeteve me naftë endalimi i naftës në disa lloje të saj,taksimi i automjeteve të vjetra etj...Por shumë pak është bërë (për tëmos thënë aspak) dhe qytetet tonavetëm kanë shtuar smogun e gazratqë vijnë nga djegja e karburantëve.

Së fundmi, pas fjalës sëkryeministrit për pastrimin evarrezave të makinave nga rrugët,miratohet dhe ligji për makinat evjetra. Qeveria ka ndryshuar ligjinpër kontrollin teknik të automjeteve,duke shtrënguar masat ndaj mjeteveme vit prodhimi të hershëm. Mendryshimet e reja ulet koeficientiminimal i elementëve ndotës tëgazrave të makinave, që do të thotëse nëse më parë koeficienti ka qenëmë i lartë kur automjetet kalojnëkontrollin teknik, tashmë shumëmakina rrezikohen të mos marrinmiratimin e lëvizjes.

CILESIA E AJRIT DHE MAKINAT E VJETRADEMTIMI I PYJEVE NE PRESPE

Foto reportazh nga Kristaq SHORE, Shoqata Ndërkufitare, Korçë

Prerje e pemëve në Kallamas Prerjet në Bigëll, Liqenas

Ndërtime në Manastir, Kallamas, monument natyredhe zonë strikte Dru për tregëti në Cerje

3

Shkollat verore në Durrës dheHimarë të organizuara nga“Grupimi Ekolëvizja” dhefinancuara nga UNICEF uzhvilluan me moton: Tëndërgjegjësojmë ndërmjet veprimitmbi edukimin mjedisor dhericiklimin e mbetjeve plastike. Këto

Nxpa

PPa

SHKOLLA VERORE ME DREJTIM MJEDISORNga Etmond CAULI,

koordinator

veprimtari ishin si vazhdim iprojektit COMBI zhvilluar me 40

shkolla në pesë rrethe të vendit. Veprimtaria në Durrës,

organizuar në shkollën 9 vjeçare“Vëllezërit Haradinaj” tëRrashbullit, me pjesëmarrje tënxënësve të klasave te 4-ta dhe të5-ta shërbeu edhe përndërgjegjesimin e komuniteti për

mbledhjen e diferencuar tëmaterialeve plastike.

Veprimtaria, zbatuar dhe ngashoqata “Ekologjisti” në Durres,me president z. Bashkim Shyle, ukoordinua edhe nga dy mësues tëshkollës “Vëllezërit Haradinaj”, kumorën pjesë 40 nxënës të ciklit 9vjecar. U zhvilluan veprimtarindërgjegjësimi i fëmijevë ishteobjektivi kryesor, por edhendërgjegjsimi i komunitetit me anëtë mesazhve që fëmijët sollën.Mesazhet me të rëndësishme ishinato me postera të krijuara nga vetëfëmijët, bisedat me banorët ezonës, aksioni në plazh dhetrasmetimi në media dukesensibilizuar një publik më të gjërë.Një tjetër aktivitet i rëndësishëm ishkollës verore ishte vizita nëfabrikën e riciklimit të letrës dhekartonit në Porto Romano. Qëllimiishte për ndërgjegjsimin për njëmjedis sa më të pastër i cili kërkon

jo vetëm zbatimin e rregullave përmbrojtjen e tij dhe pasurimin evazhdueshëm me ide të reja përreduktimin, ripërdorimin dhericiklimin e mbetjeve urbane.

Në përfundim të Shkollësverore u realizua edhe pastrimi injë pjese të plazhit të Durrësit,

konkretisht në zonën përgjatëshëtitores Taulantia. Rreth 40fëmijë të shkollës verorendërrmorën një nismë për pastrimin

e plazhit, duke e konsideruar ketezonë si një nga më të ndoturat eplazhit durrës. Fëmijët që nëmëngjes u paisën me dorashka,kapele dhe bluza dhe secili me nganjë thes plerash dhanë njëkontribut jo të vogël në mbajtjenpastër të plazhit por dhe në

shembullin që dhanë ndajpushuesve. Kësaj nisme jubashkuan edhe punëtorët endërmarrjes së Pastrim-Gjelbërimit.

(vijon ne faqen 4)

MJEDISI NE SHKOLLA – ME I NDOTUR SE NE RRUGEMe rastin e fillimit të vitit të ri shkollor,

Presidenti uroi nga shkolla e ristrukturuar eTufinës në komunën Dajt duke kërkuar mëtepër vemëndje për programet dhemetodologjinë e mësimdhënies në prag tëintegrimit europian. Kryeministri Berisha kauruar nga shkolla e në fshatin Rrushkull dhetheksoi se këtë vit Shqipëria u klasifikua ngaOKB si vendi me shkallën më të lartë tëinternetit në shkollat e saj. Ndërsa ministriTafaj në përshëndetjen e tij, tha midis tëtjerave se në bankat e shkollës do të ulenkëtë vit 645 mijë nxënës dhe se shkollën dota kenë mjedisin e tyre të dytë familjar.

Siç duhet bërë normalisht, koha deri në

fillimin e vitit të ri mësimor, duhet të jetëshfrytëzuar për riparime, rikonstruksione,pastrime, lyerje etj.. të shkollave e mjedisevetë tyre.Por në ç’gjendje është ky mjedis qëdo t’i shoqërojë fëmijët tanë edhe për njëvit? Duket se lë shumë për të dëshiruar.

Sipas një monitorimi, raportuar në muajinmars, të 10 shkollave 9-vjeçare nga projektiSEARCH, financuar nga REC, ku u përfshinë1023 nxënës, gjërat nuk janë aty ku duhet,bile ka dhe probleme të mëdha. Së pari,krahasuar me normat, por dhe me hapësirënqë zënë, qoftë edhe krahasuar me klientëtnëpër lokale, nxënësit kanë hapësirën më tëvogël për m² dhe mjedisin më të ndotur.Duket se për ndotje, mjedisi i brendshëm ishkollave, ja kalon edhe atij jashtë tyre, nërrugë.

Monitorimi tregoi të vërtetën e ndotjesnë mjediset e brendshme të shkollave, dukefilluar që nga pluhurat deri tek gazrat e rëndë.Nxënësit tek ne kanë hapësirën më tëkufizuar në Europë, me 1.26 m², kur edhe nëvendet rreth nesh është mbi 2m². Kjo bënqë, sidomos në dimër, kur dhe dritaret rrinëtë mbyllura, të ketë përmbajtje të lartë CO2

që sjell anokseminë (pakësimi i oksigjenitnë gjak nën nivelin fiziologjik), paralizonfrymëmarrjen, sistemin muskulor dhesimptoma të tjera të njohura.Ajri i kufizuar iklasave të mbyllura është i dëmshëm se dhepërqendrimi arrin 3000-5000 ppm dhe NO2(dioksidi i azotit) është element toksik dhenë përqendrimet mbi 40-100 μg/m³ shkaktonsëmundje me efekte të përherëshme.

Por nuk janë vetëm këto. Në raportthuhet se: “Në 10 për qind të banjave janëgjetur produkte pastrimi të skaduara; në 12për qind është gjetur papastërti ejashtëzakonshme, ndërsa në 5 për qindplehrat janë gjetur jashtë kazanëve në shesh.Në banjat e gjashtë shkollave janë gjeturbishta dhe ndihej erë cigare. Në 10 për qindtë rasteve mungon letra higjienike. Në 10për qind të shkollave WC-të janë dëmtuarose kanë dalë jashtë funksionit. Në 7 përqind të shkollave, dritaret e WC-ve janëpjesërisht ose totalisht të prishura. Për sa ipërket dyerve, në 34 për qind të shkollave,gjendja e tyre ishte e mjerueshme”. Po tishtosh kësaj atë që shpesh në shumëshkolla mësimi kryhet me dy turne,mungesën e luleve apo hapësirave të gjelbra,numurin e madh të nxënësve në një klasë,mugesën thuajse totale të sistemev tëajrosjes, përdorimi i detergjentëve apo

bojrave të pakontrolluara, gjendja duket sebëhet alarmante, sidomos kur mendon sebëhët fjalë për fëmijët tanë.

Këto gjëra edhe shtetarët i dinë. Portjetër është të dish e tjetër të marrësh masa.Sepse ndodh si me shkollën “Petro Nini”,që rikonstruksionin e bën gjatë kohës sëmësimit dhe “pushton” gjashtë muaj njëshkollë nëntë vjeçare. Këtu le të kujtojmë

mësimin me tre turne në shkollat e Bathoresapo ajo shkollë, po aty që zhvillonte mësimnë një lokal peanë banakut të pijeve. Le tëkujtojmë atë shkollën e fshatrave të Kukësit,ku ç’binte jashtë hynte brenda dhe, padyshim, nuk vlente as për stallë. Por dheshkollat e pambaruara prej vitesh si nëElbasan (qytet) ku fëmijët mësojnë në njërepart ushtarak.Apo, kur ministri thotë senuk duhen lejuar klasa me më tepër se 35nxënës (35 në rreth tridhjetë metra katror?!)në shkollat e mesme të Tiranës minimalja eklasave në një gjimnaz është 13 paralele, kjoduke respektuar rregullin e 35 nxënësve nëklasë. Sa do të ajrosen apo pastrohen këtoklasa?

Shembuj mund të sjellësh me shumicë.siajo shkolla e Drithasit në Vlorë që ka vite qëpo rrënohet e s’ka as drita. Po ashtu shkolla

e Laprakës e pesë të tjera në Tiranë qërrezikohen të mbyllen për kushte jo tëpërshtatëshme higjenike; Tre të tilla në Fierku, në Vjose, Topojë dhe Sheq, godinat janejashtë çdo kushti për të pritur nxenesit eciklit të ulëet dhe Drejtoria e ShëndetitParësor ka nxjerrë urdhër bllokimi. Shkolla9-vjeçare “Gjergj Fishta” në Lezhë ku oborripërmbytet çdo vit si nga reshjet ashtu edhenga ujërat e zeza; Plagosja e mësueses nëshkollën “Naum Veqilharxhi”-Korçë ngarënia e tavanit. Pas një kontrolli të bërë ngaekipet shëndetësore, Drejtoria e ShërbimitPublik Parësor në Durrës ka nxjerrë urdhrate bllokimit të gjashtë shkollave në rreth, sipasojë e mungesës së kushteve elementarehigjieno-sanitare në to. Kreu i DSHP-së kadeklaruar se situata është alarmante. Dhekur qytetet janë në këtë gjendje, merret veshpastaj se si janë shkollat në zonat e thellapër të cilat le të kujtojmë se para pak mëtepër se një viti një kasolle bagëtish

shërbente si shkollë në fshatit Miliskaje dhenë drekë fëmijët e ciklit të ulët ja linin“klasën” bagëtive (shiko foto Thumanë).

Dhe kjo gjendje vazhdoi për tre vjet. Aponxënësit e shkollës 9 vjeçare të fshatitGjashtë(Sarandë) që vitin e kaluar qëndruanbashkë me fëmijët e kopshtit me një gropëtë madhe mbeturinash në oborrin eshkollës.Po ashtu Shkolla e fshatit Hinkënë Poshnjë që vjet e filloi mësimin në stallëngjysmë të shkatërruar pesëdhjetëvjeçare.Dhe lista është e gjatë dhe shtetarët idinë.Dhe nëse nuk i dinë përsëri është faji ityre.Le të shkojnë edhe tek ato shkolla e jovetëm në përurime.

Vera mbaroi dhe ç’ishte për tu bërë u bë.Por duket se ka akoma shumë për të bërë.Këto rrjeshta le të shërbejnë sado pak përkujtesë ndaj atyre që e kanë për detyrë tëmerren me shkollat publike, aty ku shkojnëfëmijët e shumicës së popullit. Të mosmbetemi duke bere reforma, për të cilatmjaftohemi vetëm me ndrrimet e drejtuesve,shpesh edhe politike, por të shikojnë mevëmendje “hallet” e fëmijëve tanë, që vinënga shkolla me kollë, me sëmundjemushkrish e me alergji. Po e mbyll me fjalëte një prindi që, kur çoi fëmijën në klasë tëparë në një shkollë të Tiranës, i thanë tamerrte e ta sillte pasdite, në turnin e dytë:“Le të mos rindërtohej edhe nja dy vjetparlamenti se deputetët edhe ashtu mekolltukë ishin. Me ato para dhe me atëshpejtësi që u ristrukturua Kuvendi, ishinndërtuar të paktën pesë shkolla të reja”.Ndofta ka edhe ai të drejtë.

Agim DALIPI

Shkolla-kasolle e Thumanës

Plehrat në shkollën e fshatit Gjashtë,Sarandë

Shkolla-stalle e improvizuar në fshatinPoshnjë

Në mungesë të dritës për tëmarrë “dritën” e diturisë

4

Krujë Klubi EkologjikShqiptar – Krujë, i mbështeturnga Milieukontakt International,financuar nga AmbasadaHollandeze në Tiranë, në zbatim

të programit “Forcimi iShoqërisë Civile për një mjedismë të mire”, ka realizuarprojektin me temë: “Mbetjet nëqytetin e Krujës”.

Zgjodhëm këte, sepse Krujaështë qytet turistik;mbetjet janëproblem dhe komuniteti kërkon

NGA VEPRIMTARITE E SHOQATAVE TE GRUPIMIT “EKOLEVIZJA”Në stinën e verës ka vazhduar veprimtaritë e shoqatave të grupimit “ Ekolëvizja”. U organizuan shkolla verore me fokus

mjedisin, aktivitete ndërgjegjësuese të fushatës “Vepro tani”, veprimtari të Klubit Ekologjik Krujë etj...

FORCIMI I SHOQERISE CIVILE PER NJE MJEDIS ME TE MIREMuharrem GOCI, Fahri BLUSHI,

Klubi Ekologjik Shqiptarnjë qytet të pastër.

Në fillim të vitit 2010hartuam Dokumentin Strategjikdhe ia drejtuam organevepërkatëse me studimin igjendjes së mbetjeve në qytet.Gjithashtu u përcaktuan dheproblemet kryesore dhedrejtimet e punë përndërgjegjësimin qytetar për njëmjedis më të pastër; edukimi ibrezit të ri për një mjedis tëshëndetshëm; angazhimi i samë shumë aktorëve dhe zbatimii ligjeve për mjedisin.

Në zbatim të projektit uzhvilluan një sërë veprimtarishku mund të veçohen: Konkursimidis shkollave 9 vjeçare“Njeriu dhe Mjedisi”;veprimtari të tilla kulturore-artistike “Kruja qytet turistik”;

”Kruja dhe vlerat artizanale”;“Dita Botërore e Mjedisit” etj.Në këto veprimtari janëangazhuar edhe grupet“Ekologu i Ri”.

Veprimtaritë janë ndjekurnga afër nga drejtorët eshkollave M. Shullazi, H.Bardhi, H. Qesja, E. Taga dheH. Rustami. Nga PushtetiVendor L. Guni, E. Balla, A.Shqezi etj. Dhe ngainstitucionet vendore si I.Balla, M. Llubani, S. Sokoli etj.Nga shoqatat F. Bardhi, L.Dollaku, S. Blushi, Z.Ismalaja, G. Hoxha, F. Vathi,R. Daja, etj. Nga prindët Q.Kovaçi, I. Doku, A. Duka, D.Xhafa, M. Emiri, S. Parruca,H. Varoshi etj. Gjithashtuveprimtaria e 5 Qershorit,

“Dita Botërore e Mjedisit”, ështëndjekur edhe nga vizitorët turistëkosovarë, nga Gjilani të cilët ifalenderojmë për prezencën sidhe për vlerësimet e larta që kanë

bërë. Gjatë veprimtarive, KlubiEkologjik, ka vlerësuar punën ese cilit grup duke iu shpërndarëdhurata si libra, bluze, vazo melule, etj.

Po ashtu edhe Bashkia Krujë

është angazhuar për problemine mbetjeve deri në qark, Durrës,për heqjen e tyre nga qyteti përgrumbullim dhe riciklim dhe përmbështetjen e saj, Bashkisë ijanë dhuruar kosha metalikë përti vendosur në pazarin muzedhe rrugën e rikonstruktuardrejt Kalasë.

Nuk mund të lëmë papërmendur dhe falenderuar,Milieukontakt-Shqipëri, RECdhe qendrën EDEN që nambështetën më posteramjedisore, të cilat grupet“Ekologu i Ri” i vendosen gjatëdemonstrimit në qytet.Gjithashtu me fotografitë eveprimtarive janë bërë albumetë cilët u janë dhuruarpjesëmarrësve dhe ështëpërgatitur dhe një fotoekspozitë.

TURI VEROR I FUSHATES “VEPRO TANI”Nga Endri HAXHIRAJ, asistent i

Fushatës së Ajrit

Komuniteti përgjithsisht i njehçështjet mjedisore, por për shumëarsye ai shpesh herë nuk i shikonato si një problem që lidhetdrejtpërdrejtë me të.Përkëtë,gjatë muajit gusht,organizata MilieukontaktInternational- Shqipëri në kuadërtë fushatës “Vepro Tani”ndërmorri një tur veror me fokusmjedisin.Qëllimi i këtij turi ishtepromovimi i fushatës dhendërgjegjësimi i komunitetit përnjë mjedis më të përshtatshëm.Ky tur mjedisor u përqëndrua nëqytetet turistike duke filluar meDurrësin,Sarandën, Vlorën,Shkodrën, Gjirokastrën dheBeratin.

Një vëmendje e veçantë iukushtua fëmijëve të një shkolleverore në Durrës në 27 Korrikdhe tek Jonianët e Vegjël në

Sarandë më 6 Gusht. Stafirealizues, përveçse i njohufëmijët me mesazhet dhematerialet ndërgjegjsuese, kishtemenduar edhe një mënyrëpraktike që fëmijët tëargëtoheshin dhe të përcillninmesazhin e tyre nëpërmjetpikturës apo formave të tjera.Rezultati ishte pozitiv, njëshkëmbim mesazhesh të sinqertadhe të dobishme.

Katër aktivitete që idrejtoheshin komunitetit të gjerëu zhvilluan në Vlorë, në Shkodër,në Gjirokastër dhe në Berat. Falëmbështjes së bashkive për-katësve u arrit që aktivitetet tëzhvilloheshin në shëtitoret eqyteteve të përzgjedhura.Veprimtaritë u zhvilluan meshpërndarjen dhe përcjelljen emesazhevet nëpërmjetmaterialeve ndërgjegjësuese mbi4 fushatat kombëtare (Ujin,

Ajrin, Mbetjet dhe PjesmarrjenPublike). Kudo, të interesuarite parë dhe ata që “thyeninakullin” ishin fëmijët. Dëshirae tyre për të kontribuar dukeshpërndarë materiale, dukeftuar edhe kalimtarët dhe

familjet e tyre për të marrëpjesë u kthye në pjesë integraletë veprimtarive. Kudo banorëti pritën mirë dhe me intereskëto informacione dhe pranuanme dëshirë për të marrë pjesënë veprimtari. Kështu u krijuamundësia për të komunikuardrejtëpërdrejtë me ta, për të

ndarë së bashku problemet dhe përt’i adresuar atyre zgjidhjet emundshme mjedisore. Në disaraste banorët shprehnin edherevoltën e tyre për gjendjenmjedisore. Këtë e konfirmoi edheprania e tyre e madhe në numër.Në disa prej qyteteve ishte epranishme edhe media lokale që ibëri një trajtim të plotë aktivitetitdhe çështjeve që u trajtuan.

Pjesë e veprimtarive ishte dheshfaqja e filmave mjedisorë tëshumëllojtë dhe të përzgjedhur përtë qenë sa më afër problemeve tëkomunitetit si psh: filmat e animuarqë trajtonin problemet e ujit dhe tëmaterjaleve të riciklueshme,“Karaburuni”, “ProblematikaKombëtare e Ujit”, “Story of Stuff”,“Bukuritë Natyrore të Shqipërisë”,filma për Ajrin në Shqipëri dhe“Earth Song “ (versioni ipërshtatur në shqip).

Gjatë shfaqjes së filmave

banorët treguan interes jo vetëmpër t’i ndjekuar ata, por dhezotoheshin për të bërë diçka tëmirë për mjedisin e tyre apo përt’ja përcjellë mesazhin miqve tëtyre.

Për tu përgëzuar ështëbashkëpunimi dhe mbeshtetja eshoqatave lokale: AIC Vlorë,PPNE Shkodër, Shoqata “PërMbrojten e Mjedisit dheTurizmit” dhe fondacioni “Përzhvillimindhe Monitorimin eInfrastrukturës, Mjesit dheShoqërise Civile “ në Gjirokastër,Grupimi Ekolevizja, “Jonianët eVegjël “ Sarandë, vullnetarëtlokalë si dhe qendra EDEN,CRDC në Tiranë etj. Për tufalenderuar në kuadër të turitjanë edhe Agjensia Rajonale eMjedisit e Sarandës, Policia eRendit, Bashkitë Gjirokastër,Shkodër, Vlorë dhe veçanërishtBashkia e Beratit, zyra përmjedisin.

SHKOLLA VERORE ME DREJTIM MJEDISOR(Vijon nga faqja 3) Në përfundim të Shkollës

verore u realizua edhe pastrimi injë pjese të plazhit të Durrësit,konkretisht në zonën përgjatëshëtitores Taulantia. Rreth 40fëmijë të shkollës verorendërrmorën një nismë përpastrimin e plazhit, duke ekonsideruar kete zonë si një ngamë të ndoturat e plazhit durrës.Fëmijët që në mëngjes u paisënme dorashka, kapele dhe bluzadhe secili me nga një thes plerashdhanë një kontribut jo të vogëlnë mbajtjen pastër të plazhit pordhe në shembullin që dhanë ndaj

pushuesve. Kësaj nisme jubashkuan edhe punëtorët endërmarrjes së Pastrim-Gjelbërimit.

Në gusht u organizua shkollaverore edhe në Rivierën tonë epikërisht në shkollën “NeçoMuka” të Himarës.

Periudha e zhillimit të sajpërkoi edhe me fluksin e madhtë pushuesve në plazhet e Jugut.Por edhe këto zona tëfrekuentuara për pushimeshoqërohen edhe me problemetë ndotjes se plazheve. Mëproblematiket dhe më pakestetike jane mbetjet plastike, si

shishet dhe qeset. Pikërishtedhe qëllimi i shkollës veroreishte ndërgjegjësimi ndërmjetveprimit mbi edukiminmjedisor dhe riciklimin embetjeve plastike.

Për organizimin dhekoordinimin e Shkollës verorebashkëpunuan kordinatorë ngaPASS (Program of SocialAlternative Stimulating) si dhedy mësues të kësaj shkollës z.A.Dhimojani dhe L.Prifti. Mëpas kjo shkollë verore kaloi nëmjediset e Jal Kamping nëPlazhin e Jalës.

Në kamp fëmijët filluan

punët e tyre sipas programit tëpregatitur për rritjen e shkallës sëndërgjegjësimit të banorëve. Puname materialet e riciklueshme dhevizatimet ishin objekt i punespraktike dhe bisedat e fëmijëve mebanorët përreth pushuesit eshumtë në ambjentet e plazhit tëJalës.

Aksioni për pastrimin e plazhitishte veprimtaria më erëndësishme e kësaj shkolle.Fëmijët e veprimtarisë, kubashkuan dhe të tjerë që jubashkua nismës kryen pastrimine një vije të konsiderushmë tëplazhit të Jalës duke dhënë kështu

një mesazh të mirë për banorëte zonës, pronarët e lokaleve poredhe pushuesve.

Angazhimi i nxënësve tëshkollës verore në Himarës nëprocesin e nisur përgrumbullimin e mbetjeve urbane,në tërë mjedisin natyror të vijësbregdetare të zonës së jalës ishtenjë konribut domethënës dhemesazh i rëndësishëm. Nëpërfundim për fëmijët më aktivëu shpërndanë edhe dhurata. Nëveprimtari morën pjesë 30 femijëtë klasave të 4-ta dhe të 5-ta.

Etmond CAULI,koordinator

5

Eshtë kthyer në një “të drejtë’,por të jashtëligjshme zënia ehapësirave të plazhit nga biznesetqë kanë ndërtimet aty pranë,pavarësisht se ato janë publike eduhet të shfrytësohen nga tëgjithë. Sidomos për pushuesitditorë, gjetja e një vendi për tuvendosur është kthyer në njëmakth të vërtetë. Për këtë edheKryeministri Berisha ka kërkuarhartimin e ligjit që do të ndalojëzënien e hapësirave publike derinë 100 metra nga deti.

Në fjalën e tij, kreu i qeverisëtheksoi se ligji do të garantojëqytetarët e të gjithë qyteteve dhekomunave të ultësirës bregdetarese do të ketë plazhe publike për ta.Kryeministri Berisha e vlerësoiskemën e tanishme të dhënies sëlejeve për plazhe private nga ana

e krerëve të bashkive apo tëkomunave bregdetare si babëzi

ndaj mjedisit. “Nuk ka pronëprivate në 100 metra nga buzë

uji.Duhet të hiqet ky koncept. Nukka ekzistuar kurrë, pasi është

vetëm spekulim, vetëm mashtrim,vetëm hajdutëri”, deklaroi Berisha

NJE NDERHYRJE E VLERESUAR, MEGJITHESE ME VONESE

PERSE PER MJEDISIN JEMI PERHERE ME VONESE?Drejtori i Kontrollit të Mjedisit,

Z.Alfred Deshati, në muajingusht,njoftoi për masat ishin marrëpër 99 bashki dhe komuna në tëgjithë vendin, si dhe për subjekte

private të cilat nuk kanë respektuarligjin për kalimin e normave tëndotjes. Në listë, ndër të tjeravebënin pjesë bashki të mëdha si ajoe Durrësit, Gjirokastrës, Elbasanit,Lezhës dhe gjobat e vendosura ngaMinistria e Mjedisit varionin nga 1milionë lekë deri në 50 mijëlekë.Sipas Drejtorit gjobat ishinvendosur për 19 bashki, 17 komunadhe 63 subjekte private.Një listëgoxha e gjatë por dhe problemetpër të cilët ishin marrë masat ishinpo ashtu të shumtë.

Si rrallë herë (apo ndofta siasnjëherë) sivjet shteti tregoi anënndëshkimore të ligjit, sigurisht përata që e shkelin atë. Fjala është për

VENDIMET MERREN PER TU ZBATUAR

QEVERIA DO TE HEQE PLAZHET PRIVATE NGA BREGDETIduke shtuar se “Nuk është se dotë jepet nga qeveria për ndërtim,por do të jetë në funksion tëzhvillimit të turizmit. Ka dikush qëthotë se ka pasur kullota deri nëfund të ujit. Kjo është absurde”.

Kjo është një gjë e mirë nëshërbim të komunitetit. Nukmendojmë se dikush do tëshfrytëzojë këto zona për kullotëpor a do të zbatohet ky vendim?Mbetet për tu parë. Së pari le tëkujtojmë atë mizëri lokalesh ehotelesh të ndërtuara në zonattona tradicionale të plazhit. Atojanë, jo 100, por me mijra që, pasikamë prishur e shkulur hapësirate gjelbra e pyjet me pisha, përshembull në Golem, kanë zënë dhesipërfaqe të rërës. A do të prishenato? Kreu i qeverisë denoncoiabuzimet me lejet e plazheve

private nga krerët vendorë por sido të zgjidhet problemi dhe ngakush. Sepse, dhe kjo ka ndodhur,që midis pushtetit vendor e atijlokal, nganjëherë merren vendimeedhe sipas përkatësisë partiake.

Për zbatimin e vendimeve le tëkujtojmë se, para fillimit të sezonitveror, kryeministri Berisha dhe njeurdhër të prerë për largimin evarrezave të makinave të vjetra qëjanë “ mbjellë “ në gjithë rrugët evendit. Por fakti është se asgjënuk u bë në këtë drejtim. Varrezatjanë aty ku kanë qënë dhe prishin,siç tha kryeministri athere “imazhin turistik “ të Shqipërisë. Ado të ketë këtë fat edhe ky vendim?Jo vetëm që nuk shpresojmë pordhe besojmë se, megjithëse imarrë me tepër vonesë, do tëzbatohet.

pastërtinë dhe për ndotjet ngambetjet urbane, nga mbetjetspitalore, ndotjen akustike dhendotje të tjera në zonat bregdetaredhe turistike.Ishte një veprim që,

në radhë të parë duhet vlerësuarpër faktin se, gati-gati,ishim mësuarvetëm me konstatime të këtyreproblemeve të mbartura prej vitesh,me ndonjë gjobë aty-këtu, por dheme një vetëmburrje të strukturaveshtetërore se, për mjedisin,kishimpërparime dhe na kishin vlerësuarme vendin e 25-të në botë.Megjithatë të gjithë e dinim dhe edimë se gjendja nuk ashtu siçthuhej. Këtë e vërteton dhe kykontroll dhe këto masa të marra.

Por, megjithë vlerësimin nuk

mund të mos ngremë disa pyetjedhe e para është: A i dininproblemet zyrtarët e caktuar përkëtë punë? Sigurisht që po. Nëinternet gjen foto e video të ujrave

të zeza që derdhen në det, mediat eshkruara, përveç gazetës sonë,kanë shkruar qindra herë për këtoprobleme. Athere përse u prit mevite për të ndërhyrë? Dhe cila ështëpërgjegjësia e tyre për këtëvonesë? Çfarë dhe kush i pengoitë zbatonin të drejtën e tyre tëkontrollit e të marrjs së masave?Të gjobiturit e kanë hak masën qëu mor ndaj tyre sepse me veprimet,apo mosveprimet e tyre kanëshkelur ligje, norma e rregulla qëdëmtojnë mjedisin dhe shëndetintonë. Por në çdo rreth ka drejtori tëshëndetit publik, agjensi rajonalemjedisore. Për çfarë shërbejnë nësenuk kontrollojnë dhe të marrinmasa për përmirësimin e gjendjes?A ka faj vetë dikasteri dheAgjensitë Rajonale të mjedisit e tëShëndetit Publik për gjendjen?

Këto janë pyetje që, në një mënyrëapo një tjetër, nuk duan vetëmpërgjigje por edhe një zgjidhje.Ndofta duhet kujtuar, dhe patjetërduhet vënë në jetë fjalët e popullitqë, para se të kërkosh fajin diku,duhet të shikojmë më parë se a jemivetë në rregull.

Një problem del se është dhekoha kur, sidomos për plazhet ezonat turistike, u zhvilluankontrollet dhe u ndërhy praktikishtpër të zgjidhur gjendjen. A mundtë prisheshin ndërtimet pa leje, përshembull në Ksamil apo Hamallaj,para fillimit të sezonit turistik? Çfarëpamje do të shihnin pushuesit nëKsamil apo rrënimet sikur kishim

Në çdo rreth ka drejtori të shëndetit publik,agjensi rajonale mjedisore. Për çfarë shërbejnënëse nuk kontrollojnë dhe të marrin masa për

përmirësimin e gjendjes?

dalë nga bombardimi? Pse nuk ubë ndërhyrja më parë?

Po ashtu, në pikun e sezonit

turistik në Durrës u ndërhy përndërprerjen e kanalizimeve abuzivetë ujrave të zeza. Një problem disavjeçar me pasoja të mëdha në

shëndetin e njerëzve që vinë tëpushojnë e kthehen në shtëpi vetë,dhe më keq, me fëmijët e tyre të

sëmurë. Por a kishin kohë pronarëtpër të marrë masat për evakuiminapo trajtimin e këtyre ujrave tëzeza? Sepse në shumë raste ngakjo doli se, në vend të vinimvetulla, nxorrëm sytë, siç thotëpopulli. Pas prerjes së kanalizimeve

në rërën e plazhit u shfaqën njollate zeza të këtyre ujrave që nukkishuin ku të shkonin. Pra ishte një

zgjedhje pa zgjidhje. Pavarësishtse pronarët duhet të marrin masa,jo vetëm si fajtorë, por edhe tëdetyruar nga ligji për të trajtuar dhembetjet e tyre, mund të ishte bërëkjo ndërhyrje më parë se plazhi tëmbushej me pushues.

Megjithatë kjo ndërhyrje duhetvlerësuar. Por mendojmë se nukduhet të mbetet në kuadrin e njëfushate siç kemi bërë pothuajsepërherë. Se dhe furrat e gëlqeresnë Krujë kontrolloheshin,gjobiteshin (me gjoba që nuk upaguan ndonjë herë), shkonindhenë prokurori për ndjekje penaledhe pas një jave rifillonin punënme djegjen e gomave sikur nukkishte ndodhur asgjë. Edheplazhet janë kontrolluar, janë marrëvendime e është ngritur zëri porplehrat ishin po aty e ujrat e zeza uderdhen për vite të tëra aty ku ne,

dhe fëmijët tanë, laheshim eshtriheshim në diell.

Kam dëshirë ta mbyll këtëshkrim me fjalët e filozofit të dyshekujve më parë Roshëfuko(Rocheufoucault): Pranojmë

Agim DALIPI

6

Njihet impakti dhe dëmet nëmjedis nga vajrat e përdorur nëmjetet motorike por njihet dhepërvoja botërore e trajtimit të

tyre. Për këtë, Fondacioni“Instituti i KërkimeveBioteknologjike”, në partneritetme kompaninë “Bitum NatyralTekno-Albania” dhe mefinancimin e AmbasadësHollandeze, mbylli fazën e parëtë projektit “Grumbullimi,rikuperimi dhe asgjësimiekologjik i vajrave të përdorurtë mjeteve motorike”. Kyprojekt gjeti edhe mbështetjene institucioneve shtetërore,pushtetit Vendor, Ministrisë sëMjedisit dhe asaj të Transportit.

Faza e pare e projektit ukarakterizua nga përpilimi iplaneve dhe realizimi istrukturave dhe mjeteve përzbatimin e projektit, bazamateriale e domosdoshme perevidentim dhe faturim tëvajrave të përdorur qëgrumbullohen nga serviset eautomjeteve. Po ashtu në këtëfazë u zhvillua një veprimtari e

Eshtë e vërtetë që, nga vitinë vit, pastërtia në qytetin eTiranës ka ardhur duke upërmirësuar. Por përsëri kaprobleme të cilat mbesin tëpazgjidhura, herë rregullohen e

përsëri keqësohen, oseprobleme me të cilat nuk jemimarrë asnjëherë.

Për ketë, nëpërmjet telefonittë gjelbër, anketuam 34 persona,nga të cilët:

- me arsim të lartë.- me arsim të mesëm.- me arsim nëntëvjeçar.

Pyetjes se a ka përmirësimenë pastërtinë e mjediseve urbanetë qytetit, ju përgjigjën 32 vetë.

- 26(81%) ishin të mendimitse ka patur përmirësime,sidomos në evakuimin e

plehrave.- 22 të anketuar (69%) kanë

vërejtje për pastrimin e rrugëve,i cili nuk bëhet njëlloj në të gjithëzonat por humbet cilësinë dukeu larguar nga qendra drejtperiferisë ku dhe ka më tepërprobleme. Ankesa kishte përzonat e porcelanit dhe të

kinostudjos.- 19 vetë (59%) kishin

vërejtje për rikonstruksionin errugëve nëpër lagje, që ivlerësojnë si qëllim sepse sjellinpëqrmnirësim të mjedisit dhetrafikut, por pothuaj përherë kavonesa gjë që sjell ndotje ngapluhurat për një kohë të gjatë.Shumë mendojnë se shkelendhe afatet e përcaktuara përndërtimin e tyre, por dhe nëndërtimet e reja të pallateve.

Pyetjes se ç’farë mendojnëpër higjenën në qytet jupërgjigjën:

- 16 të intervistuar (50%)mendojnë se shpesh punonjësite ndërmarrjeve të pastrimit nukdisinfektojnë vendet rrethkazanëve të mbetjeve urbane,sidomos kur plehrat derdhenjashtë tyre.

- 24 persona mendojnë sehigjena duhet të mbahet jovetëm nga punonjësit epastrimit por nga vetë qytetarëtku, në shumë raste mungonndërgjegjësimi i tyre për të cilinmendojnë se nga pushteti lokal,sidomos nga strukturat eminibashkive që duhet të bëjnëmë tepër për këtë problem.

- 28 vetë (89%) ngritën

TELEFONI I GJELBERTELEFONI I GJELBERTELEFONI I GJELBERTELEFONI I GJELBERTELEFONI I GJELBER

HIGJENA NE TIRANEproblemin e tualeteve publike.Shumica e tyre e justifikon meshtimin e madh të popullsisë,por dhe me dëmtimin e atyre qëkanë qënë dikur. Nuk justifikohetkjo me detyrimin e lokaleve përtu paisur me banjo sepse shumë

njerëz nuk mund të hynë në tovetëm për nevojat e tyrepersonale. Për këtë, mendojnë,dhe kjo vërtetohet lehtë, për atëqë ndodh poshtë urave të lumittë Lanës, ku era dhe ndotjandjehet klur kalon mbi to.

Për këtë u dhanë mendimetë ndryshme si ndërtimi i

NJE PROJEKT PER TRAJTIMIN EKOLOGJIK TE VAJRAVE TE PERDORURdëndur për sensibilizimin esubjekteve të përfshira nëprojekt, por dhe në komunitetete zonë parabregdetare ku do tëfokusohet fillimisht zbatimi iprojektit, Tiranë, Elbasan eDurrës. Kjo bëri që të rritetndjeshmëria e drejtuesve tëautomjeteve dhe pronarëve epunonjesve të serviseve përrisqet dhe domosdoshmërine egrumbullimit të kontrolluar tëvajrave lubrifikante të përdorurpër mbrojtjen e mjedisit dheshendetit. Veç kontakteve tëshumta me pothuaj të gjithëserviset dhe një emisioni të gjatëteleviziv,u transmetuan kronikae u shpërndanë postera.në zonate përcaktuara në projekt.

Më pas u punua nëpërgatitjen e dokumentacionitdhe VNM-së për paisjen me lejenmjedisore të grumbullimit dheshpërndarjes së vajrave në gjitheterritorin shqiptar, subjekteve tëlicencuar për ripërdorim apoasgjësim të kontrolluar të tyre.E rëndësishme ishte dhe puna eveprimtaria e fondacionit që uzhvillua në bashkëpunim meinspektoratet e ARM-ve, ku uushtruan kontrolle nëpër servisete automjeteve të qarqeve, nëzbatim të ligjit ekzistues përgrumbullimin, evidentimin dhedorëzimin e detyruar të vajravelubrifikante. Me të njëjtën vlerëishte dhe bashkëpunimi meinstitucionet e interesuara,

kryesisht me drejtorinë juridikepranë MMPAU-së,meDrejtorinë e Transportit pranëMPPT-së, Ministrinë eFinancave(Drejtoritë eTatimeve dhe Doganave) dheatë të Rendit (Drejtorinë eInspektoriatit Rrugor) nëdrejtim të parapërgatitjes sëskemave paraprake, përpërmirësimin e legjislacionit tëmjedisit dhe rregulloreve të tjerasi ato të kodit rrugor, ligjit për

doganat e tatimet, lidhur mestimulimin e subjekteve qëmerren apo do të merren mesipërmarrje të tilla të trajtimit tëvajrave të përdorura.

Në parapërgatitjet përveprimtarinë praktike, që do tëzhvillohet në fazën e dytë, uzhvillua një workshop mepjesëmarrjen e përfaqësuesvenga institucionet e interesuarashtetërore si MMPAU; MPPT;Drejtoritë e Përgjithshme tëTatimeve, Doganave, Inspe-ktoriatit Rrugor, OJF-vemjedisore dhe biznesit tëinteresuar në këtë fushë.Aty udiskutua për një skeme qëpërcakton aktorët dhe që tatonmë shumë prodhuesit dhe

importuesit e vajrave lubri-fikante si faktorë ndotës, nëbazë të parimit: kush ndot -paguan. Nga ana tjetër, skemastimulon pronarët e servisevedhe ato të mjeteve motorike qërealizojnë grumbullimin dhedorëzimin e evidentuar tëvajrave të përdorur. Keshtueliminohen edhe shpenzimeshtesë nga buxheti i shtetit;përfitimi që do merrnin pronarëte serviseve nga shitja abuzive evajrave të përdorur,bashkë meshpenzimet e blerjes sëregjistrave dhe blloqeve tëfaturave për evidentimin ekëtyre vajrave, do t’jukompensohet me politikastimuluese tatimore. Por kjo dotë bëhet në bazë të sasisë qëdorëzojnë tek subjekti ilicencuar për grumbullimin.Njëkohësisht edhe lloji i pullavepër vajrat e dorëzuar ngadrejtuesit e mjeteve, qe do t’juvendosen në librezën e kontrollitteknik nga qendrat e kolaudimitnë qarqe për çdo vit, do të jetësipas tonazhit të mjeteve dhe nëbazë të sasisë së dorëzuar.Kështu kontrolli dhe vjelja egjobave të mosdorëzimit tëketyre vajrave nga drejtuesit eautomjeteve do të jetë më erealizueshme nga inspektoratirrugor apo nga sektorët embrojtjes së mjedisit.

Në workshop u theksua se,duke pasur parasysh se

shpenzimet e transportit përsubjektin e angazhuar nëgrumbullimin e vajrave tëpërdorur do të rimbursohengjithmonë nga subjektet që dot’i ripërdorin ato me qëllimepërfitimi, dhe detyrimisht nërrugë ekologjike, e gjithë kjoskemë bën plotësisht të mundurefikasitetin e projektit dukembrojtur kështu mjedisin dheshëndetin nga keto mbetje tërrezikshme.

Po ashtu në workshop kjoskemë u mbështët si meefikasja për t’u realizuar.

Duke patur parasysh semund të nevojiten dhendryshime ligjore, materialeve tëparaqitura, duke shtuar dheidetë plotësuese tëdomosdoshme për per-formancen e drafteve tëpropozimeve u bë e mundurkonsensusi i nevojshëmndërmjet palëve. Këto do t’iparaqiten MMPAU-së siinstitucioni më përgjegjes iangazhuar për rakordimin dhegërshetimin e ketyre drafteveligjore me institucionet e tjerashtetërore të angazhuara.

Instituti i KërkimeveBioteknologjike po përgatitet përfazen e dytë (financuar ngaPNUD-i,GEF/sgp), përeksperimentimin e grumbullimittë kontrolluar të 500 ton vajravetë përdorur në gjithë zonënparabregdetare.

tualeteve qoftë dhe në dy anët eLanës, pranë vend qëndrimevetë mjeteve interurbane dhestacionit të trenit ku kalon njësasi e madhe njerëzish, ndërtiminë vende publike,sidomos pranetregjeve ushqimore si ai i uzines

Dinamo apo te tregu ushqimorprane Qytetit te nxenesve e deritek detyrimi i ndërtuesve tëpallateve të mëdhej apoqendrave rezidenciale për tëndërtuar tualeteve publike nëhapësirat e lira apo parqet rrethtyre.

7

Si një sipërfaqe në mes të tokëse të detit, brigjet evropianesigurojnë burime vitale për kafshëte egra, por edhe përekonominë,shëndetin e njeriut dhemirëqenien e tij.

• Ndikimi në ekosistemetbregdetare ka sjellë trysni tëshumëfishtë, duke përfshirëhumbjen e habitatit, degradimin etij, ndotje, ndryshimin e klimës dhembishfrytezim e rezervave tëpeshkut.

• Vendbanimet bregdetare tëllojeve me interes të Komunitetitjanë në rrezik në Evropë, dy të tretate habitateve dhe më shumë segjysma e specieve bregdetare kanënjë status të pafavorshëm të ruajtjessë tyre.

• Qasjet e integruara duhet tësigurojnë një bazë të qëndrueshmenë menaxhimin dhe zhvilliminbregdetar, në mbështetje të zhvillimitsocial-ekonomik, biodiversitetitdhe shërbimeve të ekosistemeve.Për këtë duhet veprim i koordinuarlokal, rajonal dhe global duke qënë

vendimtar për qëndrueshmërinëdhe menaxhimin e ekosistemevebregdetare.

Vija bregdetare e Evropës ështëvlerësuar gati 185 000 km. Pjesatokësore e bregdetare zonave arrinnë rreth 560 000 km2 në 24 vendeevropiane, e barabartë me 13% tësipërfaqes totale të tokës së tyre.Rajonet Bregdetare mbajnë gatigjysmën e popullsisë të vendevetë BE me një kufi detar. Brigjetevropiane sigurojnë një ballafaqimtë gjallë të mjediseve natyrore dheartificiale. Ato janë shumë të pasurnë ekosisteme, duke siguruarburimeve jetësore, por shpesh janëedhe zonat më të urbanizuara.

Evolucioni i habitatevebregdetare varet nga ndryshimet nëtokë e dinamika e natyra e mjedisitdetar.Zonat bregdetare janëhabitate shumë të rëndësishme. Ato

Amazona, lumi më i madh në botë, është në nivelin mëtë ulët në më shumë se 40 vjet. Kjo po ndosh në pjesënperuviane të tij pranë burimi i saj në Peru verilindore,duke shkaktuar ndërprerje të lëvizjes në një rajon ku ështëpërdorur si forma e vetme e udhëtimit dhe furnizimit. Sëpaku gjashtë anije janë bllokuar për shkak të mungesëssë rrjedhës së lumit gjatë tre javëve të fundit dhe disandërmarrje të udhëtimit kanë qenë të detyruar të pezullojnëshërbimin.

Sipas zyrtarëve në provincën e Loretos, nivelet e ulëta,me një rënie mbi 50 cm,kanë sjellë rrënim ekonomik nëzonat e Perusë që varen nga udhëtimet në Amazonë. Sipasshërbimit meteorologjik kombëtar, rënie e këtij niveli, qëparashikohet të ulet edhe me 20 cm të tjera deri në mes tështatorit, është shkaktuar nga mungesa e shiut dhetemperaturat e larta, jo të zakonshme në rajon.

Mesazhi 92010 VITI I BIODIVERSITETIT10 MESAZHE PER VITIN 2010

ofrojnë zonat kryesore të ushqyeritpër disa lloje të shpendëvemigratore (ligatinat);janëthelbësore për popullatat eshpendëve për të mbrojtur edhekafshë të egra unike. Ka 50 llojebregdetare habitatit dhe 150 specieqë preferojnë ekosistemetbregdetare (veç shpendëve).

Brigjet janë në ndryshime tëvazhdueshme nga lëvizjet e tokësdhe rrymave, sedimenteve,depozitimit dhe erozionit,ekstremeve të motit dhe, ç’është mëe rëndësishmja, mijëvjeçarëve tëaktivitetit të njeriut. Ato mbështesinshëndetin, ekonominë dhemirëqenien e një pjese tërëndësishëme të popullatësevropiane. Ato janë vende kunjerëzit jetojnë dhepunojnë,sigurimin e porteve dhe

limaneve, vende për industrinë ebiznesin, destinacionet përpushime, zonat për rekreacion dhekënaqësi. biodiversitetin e tyre tëpasur,sidomos për peshqit dhe

është një burim i madh i ushqimit tëkontinentit dhe përparimitekonomik të tij.

Zonat bregdetare të Evropësjanë nën presione të shumta dhepërballen me një numër të madhproblemesh ekonomike, sociale dhetë mjedisit. Shkatërrimi dhedegradimi i habitateve bregdetarepër të liruar vend për banim,industri, tokë bujqësore, dheinfrastrukturë për turizmin dhetransportin i kanë bërë të brishtëdhe janë duke u shkatërruar.Dëndësia e popullatës njerëzore nëzonat bregdetare është mesatarisht10% më e lartë se në brendësi, pornë disa shtete kjo shifër është tëlarta deri në 50%.

Ndryshimet ndodhin veça-nërisht si pasojë e zgjerimit tëaktiviteteve të njeriut qëkonvertohet në sipërfaqe të tilla

artificiale si ato rezidenciale dhezhvillimit të turizmit. Përveç kësajkërkon nga bujqësia, akuakultura,transporti, industria etj marrjen emasave për mbrojtjen ngapërmbytjet, ruajtjen ngambeturinave, veprimtaria e porteveqë duhet të bëjnë në habitatetnatyrore bregdetare.

Zonat bregdetare të Evropëskanë përjetuar ritme të shpejta tëzhvillimit me një rritje artificiale tësipërfaqeve për dhjetë vjet me 7,5%dhe me një rritje vjetore prej

0,75% deri 0,82%. Kjo ka sjellë,për shembull, që në Mesdhepopullsitë e specieve të bien dhe tëzvogëlohen në mënyrë drastike.

Mjedisi në brigjet detare ështëprekur nga një gamë e gjerë eburimeve të ndotjes. Ndotja ngatoka me bazë veprimtarinë njerëzorearrin bregdetin përmes lumenjve, tëcilat grumbullojnë ngarkesa tëkonsiderueshme të agro-pesticideve,ushqyesve, metalet erënda dhe kimikate industriale, nëpërgjithësi, azot dhe fosfor. Aomanë shumë vende ujrat e zezaderdhen pa asnjë paratrajtim. Poashtu eutrofikimi po sjell ndryshimenegative në ekosistemetbregdetare nga hyrjet në rritje tëushqyesve nga lumenjtë.

Ngarkesa të lart nitratesh dhefosfatesh kanë çuar në shtimin ealgave blu e të gjelbëra, të cilatndikojnë në jetën ujore përmeskonsumit të lartë të oksigjenit dheqë kërcënojnë drejtpërdrejtëshëndetin e njeriut.

Ndryshimet e klimës nëpërmjetngrohjes globale kanë rriturtrysninë mbi ekosistemetbregdetare. Rritja e temperaturës sëujrave, stuhitë, përmbytjet dheerozioni të përshpejtuara ngandërhyrjet, sidomos ato tëindusrisë, kanë përshpejtuarmigrimin e specieve jetuar shpejtëtë ngrohjes sipërfaqe janë shpeshtë huaja që janë një shkak i madh ihumbjeve dhe të biodiversitetit. Tëashtuaquajrurat specie aliene janëgjetur më sasitë më të larta në DetiMesdhe. Ato ndikojnë nëekosistemet bregdetare përmessulmit ndaj specieve autoktone,konkurrencësdhe modifikimin ehabitateve detare.

Disa centrale bërthamore tëvendosur në fushat bregdetare nëFrancë kanë koontaminuar ujëratbregdetare dhe detare me çlirimin eujit të nxehtë duke prishurintegritetin e ekosistemit dhe më2008 temperaturat në rritje u bënëvdekjeprurëse për shumë lloje në

grykëderdhjen e lumejve. Një arsye tjetër e ndryshimeve

negative në ekosistemetbregdetare është dhe

Mbishfrytezimi i rezervave tëpeshkut në detet e Evropës dukendryshuar kapacitetin biologjik tëekosistemeve. Në 2006, 75% esektorit të peshkimit vjetor prej gati5 miliardë ton u kap në Atlantikunverilindor, ndërsa 11% ishin ngaDeti Mesdhe e deti i Zi. Në Mesdhe,në veçanti, praktikat e peshkimitjanë të paqëndrueshme dhe kanëndikuar ndaj habitateve tëndjeshme siç Posidonia dhekoralet. Rritja e shfrytëzimit të rërësdhe zhavorrit për ndërtimin kapërkeqësuar ekosistemet dhe sëbashku me shfrytëzimin e lumenjvedhe zhvillimit të rrugëve einfrastrukturës së transportit kandikuar thellë në dinamikënbregdetare. Për shembull, rreth 23-28 milion ton rërë dhe zhavorr janëmarrë nga sedimentet në det tëhapur na Angli dhe Uells, duke

ndikuar mënyrë të konsiderueshmenë sasinë e llojeve të ndryshme tëmakrofaunës dhe në përbërjen especieve të komunitetit.

Erozioni bregdetar ështëshkaktar i ndryshimeve kryesishtnga sedimentet por që sjell po ashtuedhe pakësimin e zonave dheshkatërrimin e habitatevebregdetare. Si pasojë e sjelljeve tëlumenjve, rritjen e ujitjes dhekanalizimeve,zhvillimit intensiv,marrja e rërës, ndryshimi i drejtimittë rrymave dhe punimet nëinfrastrukturën bregdetarekontribuojnë gjithashtu nëekuilibrin dinamik duke sjellëndryshimet e padëshiruara në

bregdet, më morfologjinë e ujrave,në peisazhin dinamik bregdetar, nëveçanti në ligatinat dhe habitatet edeltave të lumenjve. Si rezultat ipresioneve të shumta tëpërshkruara më lart, habitatetbregdetare po vuajnë humbje të

rëndësishme gjatë dekadave tëfundit. Raportimi i BE-së nëruajtjen e statusit e llojeve tëhabitateve tregon se më shumëse dy të tretat e habitateve

bregdetare kanë një status ‘tëpafavorshëm’. Përsa i përketllojeve me interes të Komunitetitqë janë tipike të ekosistemevebregdetare, më shumë se 50% etyre vlerësohen po ashtu ‘tëpafavorshme’, ndërsa vetëm 11%kanë një status “të favorshëm”dhe një përqindje të madhe ‘tëpanjohur’.

Programi LIVE, kushtuar

ruajtjes së natyrës është njëinstrumenti financiar, që nga viti1992 për zbatimin e projekteve dhepërmirësimin e statusit të ruajtjesbregdetare, habitateve dhe llojevetë tyre. Për këtë kërkohet akoma mëtepër punë për integrimin e këtijekosistemi dhe menaxhimin eqëndrueshëm. BE, në strategjinë esaj po punon për një qasjestrategjike në planifikimin e zonësbregdetare dhe menaxhimit nëmënyrë që të arrihen zhvillime tëqëndrueshme. Për këtë ka shërbyer,ndërmjet të tjerave edhe njëprotokoll i ri për Integrimin dheMenaxhimin e Bregdetit të zhvillimitnë Mesdhe (Konventa e

Barcelonës). Komisioni Europianka vënë në dukje se përshtatja mendryshimet klimatike dhe të rrezikutqë vjen prej tyre, janë tematprioritare të promovimit tëmëtejshëm të menaxhimit tëekosistemit bregdetar (ICZM 2007).

JO VETEM PER KURIOZITET RENIE NIVELI TE UJRAVE TE AMAZONES

EKOSISTEMI BREGDETAR

BIÇIKLETA TAXI NE BERLIN

Në gusht, me rastin e fillimit të kampionatit të atletikës, në Berlin, njënga sponsorët e këtyre lojrave, banka Berliner, vuri në përdorim velotaxitë.Këto riksha moderne do të shërbejnë për të ulur ndotjen në qytet dhepër të kombinuar vizitat turistike në vendet ku makinat nuk lejohen tëqarkullojnë. Kjo ide ështëpërshëndetur nga vizitorët duke ushfrytëzuar në mënyrë të shumtë,qoftë për të vizituar zonatkarakteristike të qytetit por dhe përtë bërë shoping. Përvoja tregoi se nëshumë raste, udhëtarët e velotaxivekanë mbrritur në destinacion përparamjeteve të tjera të zakonshme tëtransportit për shkak të trafikut.

Shkatërrimi dhe degradimi i habitateve bregdetarepër të liruar vend për banim, industri, tokë

bujqësore dhe infrastrukturë për turizmin dhetransportin i kanë bërë të brishtë dhe janë duke u

shkatërruar.

50% e ekosistemeve bregdetare vlerësohen po mestatus ‘të pafavorshem’, ndërsa vetëm 11% kanë

një status “të favorshëm”

8

CMYK

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel.; 04 234 851, Cel.; 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA” Shoqata " EGNATIA ", Librazhd, Agim Blloshmi Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Tirane

- Pranvera Bekteshi Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu Albaforest, Tirane, Mehmet Meta Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,

Gjirokastër – Luan Pogaçi

Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - RuzhdiHymetllari

Milieukontakt International, Tiranë – Valbona MAZREKU Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj G&G Group, Tiranë - Sazan Guri AULEDA, Vlorë Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë - Ismail

Hysa Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –

Themi Perri Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,

Tirane – Gani Moka Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjeksisë

dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur Tartari Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi

Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi Shoqata “Nënujsat” Ened Mato Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi Shoqata "EKOLOGJISTI "- Durres, president Bashkim Shyle. EKOMJEDISI, Durres, Presidente Magda CARA Shoqata e Mbrojtjes së Peizazheve Natyrore në Shqipëri,

Skënder Sala Agjensia Joniane e Mjedisit, Medias dhe Informacionit,

Shkëlqim Hajno Instituti për Mirëqënie dhe Mjedis, Tiranë, Drejtor Ekzekutiv,

z. Ali Lusha Fondacioni: “Instituti i Kërkimeve të Bioteknologji”, Agron

LAMKO Qendra e Studimit të Burimeve Natyrore, Sherif LUSHAJ Instituti i Politikave Mjedisore, Edvin Pacara Zyra e Monitorimit Ambjental, Shoder, Zamir LLAZANI. Instituti për Mirëqënie dhe Ambient, Luan LUSHA Instituti për Mirëqënie dhe Ambient, Luan LUSHA

Shkurt nga bota

KY NUMËR I GAZETES EKOLEVIZJASPONSORIZOHET NGA PROGRAMI: "FORCIMI I

SHOQERISE CIVILE SHQIPTARE PER NJEMJEDISI ME TE MIRE", MBESHTETUR NGA

AMBASADA HOLLANDEZE NE SHQIPERI

DRITAT E NJUJORKUTDHE ZOGJTE MIGRATORENjë numër në rritje i

grataçielave të Njujorkut po marrin

pjesë në nismën për të fikur dritat etyre në ndihmë të zogjve migratorë.Kjo ka çuar në uljen e numrit tëshpendëve goditur ndërtesa tëlarta rritje. Kjo nismë, organizuar

Ishull plastik

nga NYC Audubon që prej pesëvjetësh,shkon nga një shtatori derinë 1 nëntor, derisa shpendëtshtegtare të kenë përfunduarmigrimet e tyre të vjeshtës. Ndërnumurin e këtyre ndërtesave bëjnëpjesë dhe të famshmet EmpireState Bulding dhe ajo Chrysler. Sirezultat i ndriçimit të fasadave prejxhami të ndërtesave, llogaritet serreth 90.000 shpendë vriten nëqytet çdo vit.

NYC Audubon është një grupqë punon për të mbrojtur shpendëte egër dhe vendbanimet e tyrebrenda qytetit. Ajo ju ka bërë thirrjepronarëve të ndërtesave të fikin

dritat në katet e pazënë, hapësirat epapërdorura ose për ndriçim tëfasadave, midis mesnatës deri nëagim. Studimet kanë treguar senumri i zogjve të vrarë me fikjen edritave bie në 83 për qind. ndajfluturon në mirë-lit, qelqi-frontedndërtesa të larta.

EKO-GRATAÇEL FUTURISTQE DO TA PRODHOJE VETE

ENERGJINE Duket si kurorat e

mbretëreshave në filmat me alienë,por kjo kullë është në të vërtetë njëkoncept për një grataçel për qytetine Erevanit në Armeni. Projektuar

nga V.Misakyan, kjo ndërtesë qëngjan me insekte,përbëhet nga“struktura gjeodezike” që lidhennëpërmjet urave të banueshme.Një tjetër karakteristikë interesanteështë se kulla do të jetë e veshurme një “lëkurë inteligjente” tëpajisura me sistemet e mbledhjessë ujit të shiut, qeliza fotovoltaikepër shfrytëzimin e energjisëdiellore dhe turbina me erë.

Kulla është e bazuar në kalimetë buta mes planeve vertikale dhehorizontale që, duke u larguar ngatoka, transformohet në hapësirapër banim. Një nga këto do të jetënjë qendër transporti dhe një tjetër

për parkim. Kullat do të ketë zonapër zyrat, vendbanimet, një hoteldhe urat mes tyre do të jetë në

dispozicion të publikut si vendepër të mbledhur, luajtur e pushuar.