budzet 2008

MINISTARSTVO FINANSIJA

A N A L I Z AO REALIZACIJI PORESKE POLITIKE ZA 2008. GODINU

Podgorica, mart 2009. godine

1

UVODNE NAPOMENE

Analiza o realizaciji poreske politike za 2008. godinu pripremljena

je u skladu sa Programom rada Vlade Crne Gore za I kvartal

tekuće godine. Cilj ove analize je da se kroz sadržaj poreskih i

carinskih propisa i naplatu poreza, doprinosa i drugih javnih

prihoda sagledaju efekti primjene poreske politike u 2008.godini i

njen uticaj na privredu i budžet, kao i stepen usklađenosti

poreskih i carinskih propisa sa Acquis-em i predlože odgovarajuće

mjere za unapređenje te politike u narednom periodu.

Za izradu ove analize korišćeni su podaci sa kojima raspolaže

Poreska uprava, Uprava carina i Ministarstvo finansija (Državni

trezor).

2

I OSNOVNE KARAKTERISTIKE PORESKE POLITIKE CRNE GORE

Poreska politika predstavlja jednu od značajnih poluga za izgradnju tržišnog ekonomskog sistema svake države. Sa poreskom reformom u Crnoj Gori otpočelo se sredinom 2001. godine, a najznačajniji rezultati odnose se na: uvodjenje poreza na dodatu vrijednost (umjesto ranijeg poreza na promet u maloprodaji); sintetičko oporezivanje dohotka fizičkih lica (oporezivanja prihoda iz svih izvora); značajno smanjenje visine poreskih stopa, uz proširenje poreskog osnova; uvodjenje jedinstvenog poreskog identifikacionog broja (PIB) za sva pravna i fizička lica (poreske obveznike); uvodjenje principa samooporezivanja kod obračunavanja i plaćanja poreskih obaveza (skoro sve poreske obaveze u redovnom postupku obračunava poreski obveznik i iste plaća u zakonom propisanom roku); izjednačavanje poreskog statusa domaćih i stranih pravnih lica, izjednačavanje statusa domaćih i uvoznih akciznih proizvoda; uvodjenje mehanizama za otklanjanje dvostrukog oporezivanja dobiti i dohotka fizičkih lica, otpočinjanje realizacije projekta objedinjene registracije i naplate poreza i doprinosa, kojim se obezbjeđuje da se sve poreske obaveze plaćaju na jednom mjestu (jednom „šalteru“).

Kod kreiranja poreske politike osnovno opredjeljenje je bilo primjena što nižih poreskih stopa sa što većom poreskom bazom i što manjim brojem poreskih izuzeća i oslobodjenja. Stopa poreza na dobit pravnih lica od 2005. godine smanjena je na 9% i jedna je od najnižih stopa u regionu. Takodje, standardna stopa PDV-a (17%), kao i snižena stopa PDV-a (7%) su jedne od nižih stopa u regionu. U proteklom periodu došlo je i do značajnog smanjenja fiskalnih obaveza na zarade zaposlenih, tako da stopa poreza na zarade od 2010. godine treba da iznosi 9% (ista kao stopa poreza na dobit), a zbirna stopa doprinosa za obavezno socijalno osiguranje (penzijsko i invalidsko, zdravstveno i osiguranje od nezaposlenosti) 30% i te stope su jedne od konkurentnijih stopa u regionu. Tendencija je da se ubuduće okosnica poreskih prihoda postepeno pomjera sa direktnog na indirektno oporezivanje, a što je inače praksa u zemljama Evropske unije.

Politika oporezivanja u 2008. godini predstavljala je kontinuitet dotadašnjih aktivnosti u toj oblasti, a bila je usmjerena, prije svega, na stvaranje što povoljnijeg ambijenta za razvoj preduzetništva, podsticaj stranih ulaganja i generisanje neophodnih prihoda za finansiranje javne potrošnje. Poseban akcenat je dat aktivnostima vezanim za usklađivanje poreskog i carinskog zakonodavstva sa Acquis-em.

Poresko i carinsko zakonodavstvo Crne Gore, posebno u dijelu koji se odnosi na carinsku tarifu i indirektne poreze (akcize i PDV), je najvećim dijelom usklađeno sa Acquis communataire.

3

II STRUKTURA PORESKOG SISTEMA

Osnovnu strukturu poreskog sistema Crne Gore čine: carine, akcize, porez na dodatu vrijednost, porez na dobit pravnih lica, porez na dohodak fizičkih lica, porez na promet nepokretnosti, porez na nepokretnosti, kao i jedan broj manjih poreza (za korišćenje pojedinih dobara, za usluge osiguranja i dr.), doprinosi za obavezno socijalno osiguranje (za penzijsko i invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje i osiguranje od nezaposlenosti), više vrsta taksa (sudske, administrativne, registracione, komunalne, boravišne), kao i više vrsta naknada (naknada za korišćenje državnih puteva, naknada za korišćenje šuma, naknada za korišćenje voda i dr.). Svi državni porezi i druge dažbine uvedeni su zakonima, a lokalni porezi, takse i naknade propisom opštine, u skladu sa posebnim zakonima.

U narednoj tabeli daje se uporedni pregled ostvarenih javnih prihoda u 2008. i 2007. godini, po vrstama prihoda

(u mil. €)

4

Vrsta prihoda Ostvareno

2007.god.

Ostvareno 2008.god

.

StopaRasta

1 2 3 4

I Državni prihodi 1.105,2 1.306,8 18,2 1. Carine 65,4 69,2 5,8 2. Akcize 94,5 120,3 27,3 3. Porez na dodatu vrijednost 392,8 439,6 11,9 4. Porez na dobit pravnih lica 39,2 63,0 60,7 5. Porez na dohodak fizičkih lica 111,2 142,3 27,9 6. Porez na promet nepokretnosti 41,2 38,1 -7,5 7. Porez na upot. put. mot.vozila plov.ob.,vazduhoplov.i letilica 4,1 4,6 12,2 8. Porez na promet upot.mot.vozila, Plovnih objekata,vazduh.i letilica

1,5 2,2 46,7

9. Porez na premije osiguranja 1,1 1,7 54,510. Dopr. za obav. soc.osiguranje 306,8 368,9 20,210.1. Penzijsko invalid.osiguranje 173,9 214,6 23,410.2. Zdravstveno osiguranje 125,4 144,8 15,410.3. Osiguranje od nezaposlenosti 7,5 9,5 26,711. Takse 23,4 30,3 29,512. Naknade 24,0 26,6 10,8II Lokalni prihodi 150,1 200,8 33,8 1. Porezi 32,6 39,8 22,1 2. Takse 11,7 8,9 -23,9 3. Naknade 93,1 127,3 36,7 4. Ostali prihodi 12,7 24,8 95,3 U k u p n o: (I+II) 1.255,3 1.507,6 20,1

Izvor: Državni trezor,Poreska uprava, Uprava carina i opštine

Primjenom navedenih poreskih oblika u 2008.godini ostvareni su prihodi u iznosu od 1.507,6 mil.€ (pros. mjes. 125,6 mil.€) i u odnosu na prethodnu godinu veći su za 20,1%. U strukturi navedenih prihoda na državne prihode odnosi se 86,7%, a na lokalne 13,3%. Poređenja radi, u 2007. godini državni prihodi su učestvovali sa 88,0%, a lokalni sa 12,0%.

U strukturi državnih prihoda za 2008.godinu (1.306,8 mil.€) porezi učestvuju sa 62,1 %, doprinosi za obavezno socijalno osiguranje 28,2%, carine 5,3%, takse 2,3% i naknade 2,1%. U strukturi prihoda za 2007.godinu (1.105,2 mil.€) porezi su učestvovali sa 62,0%, doprinosi 27,8%, carine 5,9%, takse 2,1% i naknade 2,2%.

5

U strukturi lokalnih prihoda za 2008.godinu lokalni porezi učestvuju sa 19,8 %, takse 4,4%, naknade 63,4% i ostali prihodi 12,4 %. U strukturi lokalnih prihoda za 2007.godinu porezi su učestvovali sa 21,7%, takse 7,8%, naknade 62,0% i ostali prihodi 8,5 %. Ukupni prihodi fiskalnog karaktera u 2008.godini (1.507,6 mil.€) u procijenjenom BDP-a za 2008. godinu (3.338,0 mil. €) učestvuju sa 45,2%, a u 2007. godini to učešće je iznosilo 44,7%, što znači da je u ovom izvještajnom periodu, u odnosu na prethodnu godinu, učešće fiskalnih prihoda povećano za svega 0,5 indeksnih poena. U narednom tekstu pojedinačno su obrađena normativna rješenja za sve poreske oblike, fiskalni efekti po osnovu primjene tih rješenja i data ocjena njihove usklađenosti sa Acquis-em.

A. Državni prihodi

1.Carine

Normativna rješenja

Carinsko zakonodavstvo obuhvata Carinski zakon, Zakon o Carinskoj tarifi, Zakon o carinskoj službi, kao i podzakonske akte (uredbe, pravilnike, uputstva) za primjenu tih zakona.1.1. Carinskim zakonom1, čija su osnovna rješenja u primjeni od 1. aprila 2003. godine uređuju se carinski postupak, prava i obaveze lica koja učestvuju u carinskom postupku, kao i prava, obaveze i ovlašćenja carinskog organa. Osnovna zakonska rješenja pretežnim dijelom bila su usklađena sa tadašnjom Uredbom Evropske komisije No 2913/92, kao i pravilima Svjetske trgovinske organizacije (WTO) i Svjetske carinske organizacije (WCO).

U proteklom periodu izvršene su četiri izmjene Carinskog zakona od kojih su se prve dvije odnosile na usklađivanje navedenog zakona sa Zakonom o državnoj upravi i Zakonom o opštem upravnom postupku. Treća izmjena Zakona odnosila se na usaglašavanje postojećih rješenja sa Opštim sporazumom o carinama i trgovini Svjetske trgovinske organizacije. Tim zakonom promijenjen je način određivanja naknade za rad carinske službe koja se prema novim rješenjima ne može određivati u odnosu na vrijednost robe i predstavljati posrednu zaštitu domaćih proizvoda ili posredno oporezivanje uvoza, već mora da odražava približni stvarni trošak pružene usluge.

Četvrtom izmjenom Carinskog zakona, koja je izvršena u martu 2008. godine dodatno su usaglašena postojeća rješenja sa Acquis-em, a posebno u dijelu koji se odnosi na sticanje statusa ovlašćenog privrednog subjekta, kojim se obezbjeđuje povlašćeni carinski tretman kod uvoza proizvoda. Ovaj status mogu da dobiju pravna i fizička lica koja za to ispunjavaju posebne uslove (da su finansijski pouzdani, da se primjereno pridržavaju carinskih propisa i dr.). 1 ("Službeni list RCG", br. 07/02, 38/02, 72/02, 21/03, 29/05, 66/06 i "Službeni list CG", br. 21/08);

6

Istovremeno, navedenim zakonom izvršeno je i usaglašavanje sa Zakonom o spoljnoj trgovini kojim je omogućeno stranim licima da učestvuju u carinskom postupku (preko carinskog posrednika), poboljšana su i određena rješenja koja se odnose na preduzimanje mjera carinskog nadzora i kontrole, preciziranje lica koja mogu da podnesu carinsku deklaraciju, a pooštrena je i kaznena politika.

Carinskim zakonom propisano je više vrsta oslobođenja od plaćanja carine, a najznačajnija se odnose na: robu koja se uvozi kao ulog stranog lica, robu utvrđenu međunarodnim ugovorom koji obavezuje Državu, robu koja se upućuje u carinsko skladište, slobodne zone i slobodne carinske prodavnice, opremu koju uvoze državni organi za obavljanje svoje djelatnosti, a koja se ne proizvodi u Crnoj Gori, robu koja se u obliku humanitarne pomoći i donacija upućuje Crvenom krstu Crne Gore i drugim humanitarnim organizacijama za obavljanje humanitarne djelatnosti, robu nekomercijalne prirode koju putnici unose sa sobom iz inostranstva (do ukupne vrijednosti od 150,00 €).

U izvještajnom periodu donesena su tri podzakonska akta za primjenu Carinskog zakona, i to:- Uredba o vrsti, visini i načinu plaćanja naknade za usluge carinskog organa ("Sl.list CG", br.47/08);- Uredba o izmjeni Uredbe o postupanju carinskog organa sa robom za koju postoji osnovana sumnja da se njome povrjeđuju prava intelektualne svojine ("Sl.list CG", br.16/08);- Uredba o dopuni Uredbe za sprovođenje Carinskog zakona ("Sl.list CG", br.38/08).

1.2. Zakon o Carinskoj tarifi1 donesen je krajem 2005. godine i njegova rješenja su u primjeni od 1. januara 2006. godine. Zakon je bio usaglašen sa Harmonizovanim sistemom (HS-2002), kao i sa tadašnjom Kombinovanom nomenklaturom EU (Uredba Savjeta EU No 2658/87).

Budući da je u međuvremenu došlo do izmjena Međunarodne konvencije o harmonizovanom sistemu naziva i šifarskih oznaka robe i da su te izmjene stupile na snagu 1. januara 2007. godine, to je nametnulo potrebu daljeg usaglašavanja nacionalne Carinske tarife sa navedenom konvencijom. U tom cilju krajem marta 2007. godine donesen je Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o Carinskoj tarifi i ta rješenja su u primjeni od 1. maja 2007. godine. Ovim zakonom dato je ovlašćenje Vladi da vrši usklađivanje nomenklature nacionalne Carinske tarife (u dijelu koji se odnosi na naimenovanja proizvoda i numeričkih oznaka) sa Međunarodnom konvencijom o harmonizovanom sistemu naziva i šifarskih oznaka robe i Kombinovanom nomenklaturom Evropske unije, kao i da mijenja, odnosno dopunjava Carinsku tarifu u skladu sa preuzetim međunarodnim obavezama.

Shodno navedenim zakonskim ovlašćenjima Vlada je na sjednici od 4. decembra 2008. godine donijela Uredbu o usklađivanju nomenklature Carinske tarife za 2009. godinu, kojom je izvršeno usklađivanje nomenklature

1 ("Službeni list RCG", br. 75/05 i 17/07);

7

nacionalne Carinske tarife sa Kombinovanom nomenklaturom Evropske unije (CN 2009). Predmetna uredba predstavlja kodifikovano rješenje, koje obuhvata:

- nomenklaturu iz Međunarodne konvencije o harmonizovanom sistemu naziva i šifarskih oznaka robe (HS - 2007);- nomenklaturu iz Uredbe Komisije o izmjenama Aneksa I Uredbe Savjeta br. 2658/87 o tarifi i statističkoj nomenklaturi i o Zajedničkoj Carinskoj tarifi (No 1031/2008 od 19. septembra 2008. godine);- carinske stope propisane Sporazumom o izmjeni i pristupanju Centralnoevropskom sporazumu o slobodnoj trgovini CEFTA 2006 ("Službeni list RCG", br. 18/07); - carinske stope propisane bilateralnim Sporazumom o slobodnoj trgovini sa Rusijom ("Službeni list SRJ"-Međunarodni ugovori br. 1/01); - carinske stope propisane Privremenim sporazumom o trgovini i srodnim pitanjima između Evropske zajednice, s jedne strane i Republike Crne Gore, s druge strane ("Službeni list CG", br. 7/07); i- carinske stope propisane bilateralnim Sporazumom o slobodnoj trgovini sa Turskom1.

1.3. Zakonom o carinskoj službi2, čija su osnovna rješenja u primjeni od 2002. godine, uređena je materija koja se odnosi na način rada, kao i prava, obaveze i odgovornosti carinskih službenika. U proteklom periodu izvršena je samo jedna izmjena navedenog zakona (u 2005.godini), a koja se odnosila na usklađivanje navedenog zakona sa zakonima kojima je regulisan upravni postupak i rad organa državne uprave.

Usklađenost sa Acquis-em - Postojeći carinski propisi su u značajnoj mjeri usklađeni sa Acquis-em (Carinska tarifa je u potpunosti usklađena) i obavezama koje proizilaze iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju između Evropskih zajednica i njihovih država članica, sa jedne strane i Republike Crne Gore, sa druge strane. Predstoji obaveza usklađivanja Carinskog zakona sa modernizovanim Carinskim zakonom EU (Uredba No. 450/2008) i ta obaveza je Nacionalnim programom za integraciju Crne Gore u EU (NPI) predviđena za 2010. godinu. Takođe, predstoji obaveza kontinuiranog (godišnjeg) usklađivanja nomenklature nacionalne Carinske tarife sa Kombinovanom nomenklaturom Evropske unije. Ostvarenje prihoda

Prema podacima Uprave carina ukupna vrijednost uvezene robe u 2008. godini iznosila je 2.481,2 mil.€, što u odnosu na 2007. godinu (2.042,3 mil.€) čini povećanje od 21,5 %.

Naplaćeni prihodi od carina i naknade za usluge carinskog organa za 2008. godinu iznose 69,2 mil. € (pros. mjes. 5,7 mil.€) i u odnosu na prethodnu godinu (65,4 mil.€) veći su za 5,8%. U strukturi ostvarenih carinskih

1 Sporazum o slobodnoj trgovini sa Turskom potpisan je 26. novembra 2008. godine i proces ratifikacije je u toku; 2

? ("Službeni list RCG", br.7/02 i 29/05).

8

prihoda, prihodi carine učestvuju sa 99,3%, a naknade za usluge carinskog organa sa 0,7 %.

U narednoj tabeli daje se pregled ostvarenih prihoda od carina i naknade za usluge carinskog organa za izvještajni period ove i prethodne godine:

Red. br Vrsta prihoda

Ostvareno Stopa rasta(4/3)2007. g. 2008. g.

1 2 3 4 5

1. Carina 64.629 68.688 6,3

2.Naknada za usluge carinskog organa 787 493 - 37,4

UKUPNO: 65.416 69.181 5,8 ( u hilj. € )

Izvor: Državni trezor

Značajno smanjenje prihoda po osnovu naknade za vršenje usluga carinskog organa posledica je donošenja Uredbe o vrsti, visini i načinu plaćanja naknade za usluge carinskog organa (koja je u primjeni od 4. februara 2007. godine) prema kojoj se ta naknada naplaćuje samo za mali broj usluga koje vrši carinski organ. Ovo rješenje je u skladu sa odredbama člana VIII Opšteg sporazuma o carinama i trgovini Svjetske trgovinske organizacije, prema kojem takse i naknade ne mogu biti određene u odnosu na vrijednost robe i ne mogu predstavljati posrednu zaštitu domaćih proizvoda ili posredno oporezivanje uvoza, već moraju da odražavaju približni stvarni trošak pružene usluge. 2. Akcize


Obaveza plaćanja akcize utvrđena je Zakonom o akcizama1 a u primjeni je od 1. aprila 2002. godine. Tim zakonom uvedena je obaveza plaćanja akcize za tri grupe proizvoda, i to: alkohol i alkoholna pića, duvan i duvanske proizvode i mineralna ulja, njihove derivate i supstitute. Akciza se plaća na akcizne proizvode proizvedene u Crnoj Gori i akcizne proizvode koji se uvoze u Crnu Goru. Obveznik plaćanja akcize je proizvođač i uvoznik akciznih proizvoda a zakonom je predviđena mogućnost da se akcizna obaveza može prenijeti sa uvoznika, odnosno proizvođača na imaoca akcizne dozvole, odnosno oslobođenog korisnika akcize.

U proteklom periodu izvršene su dvije izmjene navedenog zakona. Prva izmjena Zakona izvršena je krajem 2005. godine, a koja se pretežnim dijelom 1 „Službeni list RCG“ br. 65/01

9

odnosila na izmjenu načina obračunavanja i plaćanja akcize za cigarete. Prema navedenim izmjenama, akciza za cigarete se sastoji iz specifične i proporcionalne akcize. Specifična akciza je određena u odnosu na 1.000 komada cigareta (za sve vrste cigareta ona iznosi 1€ na 1.000 komada). Proporcionalna akciza je iznosila 26% maloprodajne cijene svih vrsta cigareta. Uvedena je obaveza obračunavanja akcize u momentu preuzimanja fiskalnih akciznih markica, kao i obaveza prijavljivanja maloprodajnih cijena cigareta nadležnom poreskom organu.

Druga izmjena Zakona izvršena je krajem 2008. godine a odnosila se na dodatno usklađivanje postojećih rješenja sa Acquisom communautaire, a posebno sa direktivama Savjeta EU 92/79/ EEC i 92/80/EEC, koje se odnose na određivanje visine akcize na cigarete i druge duvanske proizvode. Naime, navedenim direktivama je predviđeno da najniži iznos akciza za cigarete u EU ne može biti manji od 57% maloprodajne cijene cigareta iz najpopularnijeg cjenovnog razreda, ali ne manje od 64 € po kilogramu, a za druge duvanske proizvode najniži iznos akcize ne može biti manji od 11 € po kg (za cigare i cigarilose), 32 € po kg (za fino rezani duvan) i 20 € po kg (za drugi duvan za pušenje).

Takođe, navedenim izmjenama Zakona o akcizama izvršeno je i usklađivanje osnovice za plaćanje akcize za mineralna ulja, njihove derivate i supstitute sa Direktivom Savjeta EU 2003/96/EEC o restruktuiranju okvira Zajednice za oporezivanje energenata i električne energije (osim za prirodni plin, električnu energiju i ugalj), a što će biti predmet usklađivanja zakonskih rješenja u narednom periodu).

Usklađenost sa Acquis-em

Zakon o akcizama je u potpunosti usaglašen sa sledećim direktivama: Direktivom Savjeta EU 92/80/EEC (izmjene: 99/81 EEC i 02/10/EC) o ujednačavanju akciza na duvanske proizvode, izuzev cigareta i Direktivom Savjeta 92/83/EEC o usaglašavanju strukture akciza za alkohol i alkoholna pića. Zakon je djelimično usaglašen sa sledećim direktivama: Direktivom Savjeta EU 92/79/ EEC (izmjene: 99/81 EEC i 02/10/EC) o ujednačavanju akciza na cigarete; Direktivom Savjeta EU 2003/96/EEC o restruktuiranju okvira Zajednice za oporezivanje energenata i električne energije i Direktivom Savjeta 92/12/EC o opštem režimu za akcizne proizvode i o skladištenju, kretanju i nadzoru takvih proizvoda.

Dalje usklađivanje propisa o akcizama sa Acquis-em realizovaće se postupno prema dinamici predviđenoj NPI.

Ostvarenje prihoda

Prema podacima Poreske uprave na kraju 2008.godine bilo je registrovano 19 akciznih obveznika, od čega četiri imaju licence za držanje akciznih skladišta.

10

Ostvareni prihodi od akciza za 2008.godinu iznose 120,3 mil. € (pros. mjes. 10,0 mil. €) i u odnosu na prethodnu godinu (94,5 mil.€), veći su za 27.3 %.

Pregled ostvarenih prihoda od akciza po vrstama proizvoda u ovom izvještajnom periodu u odnosu na prethodnu godinu, daje se u narednoj tabeli: (u mil.€)

Red.br.

Vrsta akciznog proizvodaOstvareno 2007.god.

Ostvareno 2008.god.

%

1 2 3 4 5 1. Akciza na uvozne

proizvode88,4 114,5 29,52

1.1. Akciza na mineralna ulja 72,7 86,7 19,26

1.2. Akciza na alkoh. i alkohol.pića

4,1 4,8

17,07

1.3. Akciza na duvan.proizvode 11,6 23,0 98,27 2. Akciza na domaće

proizvode6,1 5,8 -4,92

2.1. Akciza na alkoh. i alkohol.pića

4,4 4,5 2,27

2.2. Akciza na duvan.proizvode 1,7 1,3 -23,53 U k u p n o :

94,5

120,3 27,3

Izvor: Poreska uprava

Ostvareni prihodi od akciza na uvozne akcizne proizvode u 2008.godini iznose 114,5 mil. € i u odnosu na prethodnu godinu (88,4mil. €) veći su za 29,5 %. Od navedenog iznosa na minerelna ulja odnosi se 86,7 mil.€ (75,7%), alkohol i alkoholna pića 4,8 mil.€ (4,2%) i duvanske prozvode 23,0 mil.€ (20,1%).

Prihodi od akciza na domaće akcizne proizvode u 2008.godini iznose 5,8 mil. € i u odnosu na predhodnu godinu (6,1 mil.€) manji su za 4,9%. Od navedenog iznosa na alkohol i alkoholna pića odnosi se 4,5 mil.€ (77,6%), a na duvanske proizvode 1,3 mil.€ (22,4%).

Prihodi od akciza na mineralna ulja u 2008.godini iznose 86,7 mil. € i u odnosu na prethodnu godinu (72,7 mil. €) veći su za 19,3 %. Ovi prihodi se najvećim dijelom odnose na isporuku mineralnih ulja iz akciznih skladišta čiju kontrolu obračunavanja i plaćanja vrši Poreska uprava.

Prihodi od akciza na alkohol i alkoholna pića u 2008.godini iznose 9,3 mil. €, od čega se na domaće proizvode odnosi 4,5 mil. € (48,4 %), a na uvozne 4,8 mil. € (51,6 %). Prihodi po ovom osnovu u odnosu na prethodnu godinu (8,5 mil. €), veći su za 9,4 %, a povećanje prihoda zabilježeno je kako kod uvoznih tako i kod domaćih alkoholnih pića.

Ostvareni prihodi od akciza na duvanske proizvode u 2008.godini iznose 24,3 mil. € i u odnosu na prethodnu godinu (13,3 mil. €) veći su za 82,7%. U

11

strukturi navedenih prihoda na uvozne duvanske proizvode odnosi se 94,6%, a na domaće 5,4%. Povećanje naplate akcize na duvanske proizvode (posebno cigarete) posledica je promjene zakonskih rješenja, prema kojima se naplata akcize vrši prema količini preuzetih akciznih markica, kao i preduzetih mjera od strane inspekcijskih i drugih organa zaduženih za suzbijanje nelegalnog prometa cigaretama.

3. Porez na dodatu vrijednost


Obaveza plaćanja poreza na dodatu vrijednost uvedena je Zakonom o porezu na dodatu vrijednost1 čija su osnovna rješenja u primjeni od 1. aprila 2003.godine. Ovim zakonom uvedena je obaveza plaćanja neto svefaznog poreza na promet ("Model EU"), koji je zamijenio dotadašnji porez na promet u maloprodaji. Oporezivanje prometa proizvoda i usluga vrši se prema mjestu potrošnje, primjenom principa odredišta, odnosno destinacije. Ovo rješenje podrazumijeva da je izvoz proizvoda oslobođen plaćanja PDV, a uvoz proizvoda se oporezuje i ima isti tretman kao domaći proizvodi. Sve oporezive isporuke proizvoda i usluga oporezovale su se po jedinstvenoj opštoj stopi od 17%. Po nultoj stopi oporezovan je izvoz proizvoda (kao i transakcije koje su neposredno povezane sa tim izvozom).

Krajem 2005.godine izvršene su izmjene Zakona o porezu na dodatu vrijednost2 i u sistem PDV uvedena je druga stopa PDV (snižena stopa od 7%) za određeni broj proizvoda i usluga koji su od značaja za životni standard građana. Snižena stopa PDV od 7% odnosila se na osnovne proizvode za ljudsku ishranu (mlijeko, hljeb, mast, ulje i šećer), ljekove, ortotička i protetička sredstva (osim onih koji se izdaju na teret Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje, kada se primjenjuje nulta stopa), udžbenike i nastavna sredstva, knjige, monografske i serijske publikacije, dnevnu i periodičnu štampu, jedan broj usluga iz oblasti kulture koje se naplaćuju putem

ulaznica, isporuku vode (osim flaširane), usluge javnog prevoza putnika i njihovog prtljaga, usluge javne higijene i pogrebne usluge. Istovremeno, izvršeno je i smanjenje poreske stope (sa 17% na 7%) za usluge smještaja (prenoćišta) u turističkim objektima, kao i za jedan broj proizvoda koji se koriste u oblasti poljoprivrede (stočna hrana, đubriva, sredstva za zaštitu bilja, sjeme za reprodukciju, sadni materijal i žive životinje). Takođe, izmijenjenim zakonskim rješenjima predviđeno je da se umjesto poreskih oslobođenja na isporuke ljekova i medicinskih sredstava, koja se finansiraju iz sredstava Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje, primjenjuje nulta stopa (nema izlaznog PDV, a priznaje se ulazni PDV).

1 „Službeni list RCG“, broj 65/012 „Službeni list RCG“, broj 76/05

12

Krajem 2007.godine izvršena je izmjena i dopuna Zakona o porezu na dodatu vrijednost1, kojom je proširena lista proizvoda i usluga koji se oporezuju po sniženoj stopi PDV, tako što su uključeni: hrana za odojčad, brašno, meso, računarska oprema i servisne usluge koje se pružaju u marinama. Oporezivanje računarske opreme i servisnih usluga u marinama oročeno je do pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji.

U toku 2008.godine nijesu vršene izmjene Zakona o PDV, već je značajan dio aktivnosti bio posvećen poboljšanju procedura za što kvalitetniju implementaciju Zakona u praksi.

Usklađenost sa Acquis-em - Zakon o porezu na dodatu vrijednost, kao i propisi doneseni na osnovu tog zakona, u značajnoj mjeri su usklađeni sa Acquis-em (Direktiva 2006/112/EC). Prema Nacionalnom programu za integraciju Crne Gore u EU (NPI), obaveza usklađivanja propisa iz ove oblasti sa Acquis-em realizovaće se postupno (u 2009.godini predviđena je obaveza usklađivanja poreskog tretmana građevinskog zemljišta i podnošenje PDV prijave elektronskim putem).

Ostvarenje prihoda

Prema podacima Poreske uprave, za plaćanje PDV registrovano je 20.206 lica, od čega se na pravna lica odnosi 89,1%, a na fizička lica 10,9%. Broj PDV obveznika u ovom izvještajnom periodu u odnosu na prethodnu godinu smanjen je za 10,5%. Prema podacima Poreske uprave (na osnovu prijava za plaćanje PDV), ukupno ostvareni promet proizvoda i usluga (oporezivi i oslobođeni) za 2008.godinu iznosi 8.615,3 mil. € i u odnosu na prethodnu godinu (7.024,3 mil.€) povećan je za 22,6%.

U narednoj tabeli daje se uporedni pregled ostvarenog prometa proizvoda i usluga za 2008. i 2007.godinu:

(u hilj. €)Vrsta prometa 2007. god. 2008.god.

Iznos % Iznos %1 2 3 4 5

Oporez. promet po stopi od 17%

5.416.452 77,1 6.777.269 78,7

Oporez. promet po stopi od 7%

528.260 7,5 696.180 8,1

Oporez.promet po stopi od 0% 819.331 11,7 818.714 9,5Oslobodjeni promet 260.302 3,7 323.157 3,7

U k u p n o: 7.024.345

100,0 8.615.32

100,0

1 „Službeni list CG“, broj 16/07

13

0Prosječno mjesečno 585.362 717.943

Iz prethodno navedene tabele proizilazi da je u 2008.godini u odnosu na prethodu godinu zabilježeno povećanje oporezivog prometa za 22,6%, a oslobođenog za 24,1%. U strukturi ukupno ostvarenog prometa, promet koji je oslobođen plaćanja PDV učestvuje sa 3,7 % i na nivou je učešća iz prethodne godine.

Bruto naplata po osnovu PDV (pri uvozu i po poreskim prijavama) za 2008.godinu iznosi 559,7 mil. € (pros.mjes.46,6 mil. €) i u odnosu na prethodnu godinu (456,4 mil. €) veća je za 22,6%. Pri uvozu proizvoda, od strane Uprave carina naplaćeno je 396,9 mil.€ (70,9%), a u zemlji (po poreskim prijavama), od strane Poreske uprave 162,8 mil. € (29,1%). Naplata PDV kod uvoza proizvoda u 2008. godini u odnosu na 2007. smanjena je za 2,7 indeksna poena (sa 73,6% u 2007.godini na 70,9% u 2008.godini), a kod Poreske uprave je povećana za 2,7 indeksna poena (sa 26,4% u 2007. na 29,1% u 2008.godini).

U narednoj tabeli daje se uporedni pregled uplata po osnovu PDV pri uvozu i u zemlji za 2008. i 2007.godinu: (u mil. €)

Vrsta uplate Iznos za 2007.god

Iznos za 2008.god

Stopa rasta

1 2 3 4 (3:2)

I PDV pri uvozu

1.bruto naplata 335,7 396,9 18,2

2.povraćeno por.obvez 0,498 66,7 -

3.neto naplata (1-2) 335,2 330,2 -1,5

II PDV u zemlji

4.bruto naplata 120,7 162,8 34,9

5.povraćeno por.obvez 63,1 53,4 -15,4

6.neto naplata (4-5) 57,6 109,4

89,9

Svega neto naplata (3+6)

392,8 439,6 11,9

prosječno mjesečno 32,7 36,6 11,9

Izvor: Državni Trezor, Poreska uprava i Uprava carina

Od bruto naplate po osnovu PDV u 2008. godini (559,7 mil. €) za povraćaj PDV poreskim obveznicima opredijeljeno je 120,1 mil € (preko Uprave carina 66,7 mil.€ i Poreske uprave 53,4 mil.€), tako da neto naplata (prihod) od PDV za izvještajni period iznosi 439,6 mil.€, što u odnosu na prethodnu godinu

14

(392,8 mil. €) čini povećanje od 11,9%. Prihodi od PDV (neto naplata) čini 13,2% procijenjenog BDP za 2008. godinu (3.338,0 mil. €). Učešće PDV koji je vraćen poreskim obveznicima u 2008.godini (120,1 mil.€), u ukupnoj bruto naplati od PDV (559,7 mil.€) iznosi 21,4%, a u prethodnoj godini to učešće je iznosilo 13,9%, što znači da je došlo do povećanja PDV koji je vraćen poreskim obveznicima u izvještajnom periodu za 7,5 indeksna poena.

Povlastice kod plaćanja PDV

Zakonom o PDV omogućeno je korišćenje poreskih olakšica po osnovu isporuke proizvoda i usluga koje služe za službene potrebe diplomatskih i konzularnih predstavništava i medjunarodnih organizacija. Ovo pravo se ostvaruje neposredno prilikom isporuke proizvoda, odnosno usluga uz prezentaciju poreske identifikacione kartice. Prema podacima Poreske uprave, zaključno sa decembrom 2008.godine, izdato je 236 poreskih identifikacionih kartica.

Takođe, Zakonom je omogućeno i korišćenje poreskih olakšica kod plaćanja PDV u slučajevima kada je medjunarodnim sporazumom, odnosno ugovorom predviđeno da se donatorska sredstva ne mogu koristiti za plaćanje poreza u Crnoj Gori. U izvještajnom periodu nadležna ministarstva su izdala 57 potvrda o oslobađanju od plaćanja carine i PDV, u ukupnom iznosu od 3,6 mil. €.

Pored navedenog, shodno zaključcima Vlade, omogućeno je korišćenje poreskih olakšica po osnovu PDV u slučaju realizacije pojedinih infrastrukturnih objekata, za koja su sredstva obezbijeđena od međunarodnih finansijskih organizacija (izgradnja željezničke i putne infrastrukture, izgradnja regionalnog sistema vodosnadbijevanja Crnogorskog primorja i dr.)1

4. Porez na dobit pravnih lica


Zakonom o porezu na dobit pravnih lica2, čija su osnovna rješenja u primjeni od 1. januara 2002. godine, uvedena je obaveza plaćanja poreza na dobit, a poreski obveznici su rezidentna i nerezidentna pravna lica koja obavljaju djelatnost radi sticanja dobiti. Predmet oporezivanja rezidentnog pravnog lica je dobit koju to lice ostvari u Crnoj Gori i izvan Crne Gore, a predmet oporezivanja nerezidenta je dobit koju to lice ostvari u Crnoj Gori. Stopa poreza na dobit, prema navedenom zakonu, iznosila je 15 % na dobit od 100.000€, a na iznos dobiti preko 100.000€, 15.000€ +20%. Prihodi od dividendi i udjela u dobiti pravnih lica koji su isplaćivani rezidentnim i

1 Poreska uprava i Uprava carina ne raspolažu sa kompletnim podacima.2 “Službeni list RCG”, br. 65/01

15

nerezidentnim pravnim i fizičkim licima, kao i prihodi po osnovu autorskih naknada, kapitalnih dobitaka, nepokretne i pokretne imovine, koje ostvare nerezidentna pravna lica oporezovali su se na izvoru (plaćao se porez po odbitku prilikom isplate tih prihoda) po stopi od 15%. Stopa poreza na kamate, koje se isplaćuju nerezidentnom pravnom licu iznosila je 5%. Navedenim zakonom bila je predviđena mogućnost korišćenja poreskih olakšica, za ulaganje u osnovna sredstva, kao i za otpočinjanje biznisa u privredno nedovoljno razvijenim opštinama. Novoosnovano pravno lice u privredno nedovoljno razvijenim opštinama, koje obavlja proizvodnu djelatnost, oslobađa se plaćanja poreza na dobit za prve tri godine od početka obavljanja djelatnosti. Ovu povlasticu mogu da koriste i druga pravna lica koja osnivaju poslovnu jedinicu u privredno nedovoljno razvijenim opštinama.

Krajem 2004. godine, u cilju stvaranja što povoljnijeg ambijenta za razvoj preduzetništva, izvršene su izmjene navedenog Zakona1 kojim je smanjena stopa poreza na dobit na 9% i ova stopa je jedna od najnižih stopa u regionu. Uvedene su dodatne poreske olakšice po osnovu ulaganja u hartije od vrijednosti i po osnovu zapošljavanja novih radnika, a ukinuta je poreska olakšica po osnovu ulaganja u osnovna sredstva. Sredinom 2008. godine izvršena je druga izmjena i dopuna Zakona o porezu na dobit pravnih lica2, a koja se odnosila na smanjenje stope poreza na dobit – po odbitku sa (15% na 9 %) na dividende i udjele u dobiti, kao i na prihode na koje se plaća porez po odbitku (autorske naknade, kamate, kapitalne dobitke, naknade za zakup nepokretne i pokretne imovine i dr.), što treba da doprinese stvaranju povoljnijeg ambijenta za razvoj preduzetništva i privlačenju stranih investicija. Navedenim izmjenama Zakona otklonjena je i mogućnost dvostrukog oporezivanja dobiti u slučaju kada zavisna kompanija isplaćuje dividende matičnoj kompaniji, rezidentu Crne Gore. Takođe, izvršene su i određene izmjene kod oporezivanja kapitalnih dobitaka. Prihodi od kapitalnih dobitaka, nastali po osnovu prodaje zemljišta, građevinskih objekata, imovinskih prava, udjela u kapitalu i hartija od vrijednosti, uključuju se u poresku osnovicu u godini u kojoj su ostvareni, u visni od 50%, pri čemu njihovu nabavnu cijenu predstavlja procijenjena, odnosno fer vrijednost imovine i ta rješenja su u skladu sa međunarodnim računovodstvenim standardima.

Takođe, navedenim Zakonom uvedena je mogućnost korišćenja poreske olakšice za ulaganja u stalna osnovna sredstva (postrojenja, oprema i dr.) koja se koriste za proizvodnju energije iz obnovljivih izvora (solarne energije, vjetra i dr.) i energetsku efikasnost (50% ulaganja po navedenom osnovu je oslobođeno plaćanja poreza na dobit).

Za implementaciju navedenog zakona donesena su tri podzakonska akta i to: Pravilnik o obliku i sadržini poreske prijave za utvrđivanje poreza na dobit pravnih lica, Pravilnik o obliku i sadržini Izvještaja o obračunatom i plaćenom 1 Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o porezu na dobit pravnih lica (“Službeni list RCG”, br. 80/04)2 “Službeni list C.G”, br. 40/08

16

porezu po odbitku na prihode koje ostvari nerezidentno pravno lice, Pravilnik o bližem načinu korišćenja poreske olakšice po osnovu ulaganja u stalna osnovna sredstva koja se koriste za proizvodnju energije iz obnovljivih izvora i energetsku efikasnost.

Usklađenost sa Acquis-em - Propisi koji se odnose na oporezivanje dobiti pravnih lica zahtijevaju usklađivanje sa Acquis-om u dijelu koji se odnosi na oporezivanje dividendi, kamata, statusnih promjena pravnih lica i statusa povezanih lica.

Postojeća zakonska rješenja pretežnim dijelom su usklađena sa relevantnim propisima Evropske unije iz ove oblasti, a prije svega sa: Direktivom Savjeta EU 90/435 EEC o zajedničkom sistemu oporezivanja matičnih društava i zavisnih društava iz različitih država članica (poslednji put izmijenjena sa Direktivom Savjeta 2003/123/EC); Direktivom Savjeta EU 90/434 EEC o zajedničkom sistemu oporezivanja kod spajanja, razdvajanja, prenosa imovine i razmjene dionica između društava iz različitih država članica (poslednji put izmijenjena sa Direktivom Savjeta 2005/19/ EC ); Direktivom Savjeta EU 2003/49/EC o zajedničkom sistemu oporezivanja kamata i autorskih naknada između povezanih društava iz različitih država članica EU.

Dinamika daljeg usklađivanja propisa o oporezivanju dobiti sa Acquis-om izvršiće se u skladu sa dinamikom iz Nacionalnog programa za integraciju Crne Gore u EU (NPI), sa opredjeljenjem da te aktivnosti budu usklađene sa ekonomskim interesima Crne Gore i obavezama koje proističu iz SSP-a.

Ostvarenje prihoda

Obaveza po osnovu poreza na dobit plaća se u vidu mjesečnih akontacija i po isteku fiskalne godine. Ostvareni prihodi od poreza na dobit za 2008. godinu iznose 63,0 mil.€ ( pros. mjes. 5,2 mil.€) i u odnosu na prethodnu godinu (39,2 mil.€) veći su za 60,7%, što je posledica boljih poslovnih rezultata, odnosno povećanja dobiti poreskih obveznika. U strukturi ostvarenih prihoda po navedenom osnovu, na porez na dobit se odnosi 56,7 mil.€ (90,0%), porez na dividende i udjele u dobiti 2,9 mil.€ (4,6%) i porez na autorske naknade i kamate 3,4 mil.€ ( 5,4%).

Poreske olakšice kod plaćanja poreza na dobit pravnih lica (po osnovu zapošljavanja novih radnika i dr.) za 2008. godinu iznose 3,5 mil.€ i u odnosu na prethodnu godinu (2,0 mil.€) veće su za 75,0 %, a što je posledica povećanog korišćenja olakšica po osnovu zapošljavanja novih radnika.

5. Porez na dohodak fizičkih lica


17

Oporezivanje dohotka fizičkih lica uređeno je Zakonom o porezu na dohodak fizičkih lica1, čija su osnovna rješenja u primjeni od sredine 2002. godine. Ovim zakonom uvedeno je plaćanje poreza na dohodak fizičkih lica za rezidentna i nerezidentna fizička lica. Predmet oporezivanja rezidentnog fizičkog lica je dohodak koji je ostvaren u Crnoj Gori i izvan Crne Gore i to po osnovu: ličnih primanja, samostalne djelatnosti, imovine i imovinskih prava i kapitala. Predmet oporezivanja nerezidentnog fizičkog lica je dohodak koji to lice ostvari od aktivnosti obavljenih preko stalnog mjesta poslovanja (poslovnoj jedinici) u Crnoj Gori. Porez na dohodak se plaća mjesečno u vidu akontaticija i godišnje, po isteku fiskalne godine, kad je poreski obveznik dužan da podnese godišnju poresku prijavu nadležnom poreskom organu. Stope poreza na dohodak su bile progresivne i zavisno od visine oporezivog dohotka iznosile su 17%, 21% i 25%.

U cilju stvaranja što povoljnijeg ambijenta za razvoj preduzetništva, sredinom 2004.godine donesen je Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica, kojim su smanjene poreske stope za 10% i proširen obim poreskih olakšica po osnovu ulaganja u investicije i zapošljavanje novih radnika. Krajem 2006. godine izvršena je druga izmjena navedenog zakona i ta rešenja su u primjeni od 01.januara 2007.godine, kojim je uvedena jedinstvena (proporcionalna) poreska stopa od 9%, sa odloženim rokom primjene od 01. januara 2010. godine. U prelaznom periodu (2007. i 2008. godini) poreska stopa je iznosila 15%, a za 2009. godinu stopa iznosi 12%.

Usklađenost sa Acquis-em - Propisi koji se odnose na oporezivanje dohotka fizičkih lica ne zahtijevaju značajnije usklađivanje sa Acquis-em, osim u dijelu koji se odnosi na usaglašavanje poreskog tretmana nerezidentnih fizičkih lica sa Preporukom Evropske komisije 94/79/EC. Obaveza daljeg usklađivanja propisa iz ove oblasti vršiće se postupno u skladu sa dinamikom predviđenom Nacionalnim programom integracija. Ostvarenje prihoda

Naplaćeni prihodi od poreza na dohodak fizičkih lica za 2008. godinu iznose 142,3 mil. € (pros. mjes. 11.9 mil.€) i u odnosu na prethodnu godinu (111.2 mil.€) povećani su za 27.9%, što je posledica povećanja broja poreskih obveznika i povećanja zarada zaposlenih. U strukturi ukupno naplaćenih prihoda po navedenom osnovu na lična primanja odnosi se 92.0%, na samostalnu djelatnost 5.9% i prihode od imovine i imovinskih prava 2.1%.

U narednoj tabeli daje se uporedni pregled prihoda od poreza na dohodak fizičkih lica za 2008. i 2007. godinu.

U mil.€

Porez na dohodak građana Ostvareno u

2007

Ostvareno u

2008 Index

1 »Sl.list RCG«, br. 65/01, 37/04 i 78/06

18

Porez na lična primanja103.9 130.9 126.0

Porez na prihod od samostalne djelatnosti 5.2 8.4 161.7

Porez na prihod od imovine i imovinskih prava 2.1 2.9 141.5

Ukupno 111.2 142.3 127.9

Ako se posmatra ostvarenje prihoda po izvorima za ovaj izvještajni period, uočava se da je došlo do povećanja prihoda od poreza na zarade zaposlenih za 26.0 %, poreza na prihode od samostalne djelatnosti za 61.7 % i poreza na prihode od imovine i imovinskih prava za 41.5 %.

Prihodi od poreza na dohodak fizičkih lica pripadaju budžetu države (79%), budžetima opština (10%) i Egalizacionom fondu (11%). Naplaćeni prihodi od poreza na dohodak fizičkih lica raspoređeni su budžetu države u iznosu od 111.9 mil. € i budžetu opština u iznosu od 30.4 mil.€, od čega je 15,7 mil.€ raspoređeno preko Egalizacionog fonda opštinama koje imaju pravo korišćenja sredstava tog fonda.

6. Porez na promet nepokretnosti

Obaveza plaćanja poreza na promet nepokretnosti (korišćenih, a ne novih nepokretnosti) uvedena je Zakonom o porezu na promet nepokretnosti1, čija su osnovna rješenja u primjeni od početka 2004. godine. Stopa poreza na promet nepokretnosti do 2008.godine iznosila je 2% od njihove tržišne vrijednosti, a prihodi po tom osnovu dijelili su se izmedju budžeta Države i budžeta opština, u srazmjeri 50%:50%. Oslobodjenja od plaćanja poreza na promet nepokretnosti predviđena su za nepokretnosti koje stiču državni organi, organi lokalne uprave, kao i medjunarodne organizacije. Zakonom je predviđena i mogućnost oslobođenja od plaćanja poreza u slučaju rješavanja stambenog pitanja, a najviše do 20 m2 po članu domaćinstva.

Krajem 2007. godine donesen je Zakon o izmjenama i dopunama navedenog zakona, čija su rješenja u primjeni od 1. januara 2008. godine. Glavna izmjena Zakona odnosila se na povećanje stope poreza na promet nepokretnosti (sa 2% na 3%) i način raspodjele prihoda po tom osnovu. Prema izmjenjenim zakonskim rješenjima, prihodi od poreza na promet nepokretnosti dijele se između budžeta Države i budžeta opština, u srazmjeri 30%:70%, s tim što se 20% od ukupno ostvarenih prihoda opštinama usmjerava preko Egalizacionog fonda.

Ostvareni prihodi po osnovu poreza na promet nepokretnosti za 2008. godinu iznose 38,1 mil. €, i u odnosu na prethodnu godinu (41,2 mil. €) manji

1 "Službeni list RCG", broj 69/03 i "Službeni list CG", broj17/07

19

su za 7,5%, što je posledica smanjenog obima prometa nepokretnosti u izvještajnom periodu. Od navedenog iznosa sredstava, budžetu Države je opredijeljeno 11,43 mil. € (30%), a budžetima opština 26,67 mil. € (70%). Od navedenog iznosa raspoređenog budžetima opština, preko Egalizacionog fonda opštinama je opredijeljeno 7,62 mil. € (20%).

Ova vrsta poreza nije izričito regulisana propisima EU, stoga ne postoji obaveza njegovog usklađivanja sa Acquis-em.

7. Porez na promet upotrebljavanih motornih vozila, plovnih objekata, vazduhoplova i letilica

Obaveza plaćanja poreza na promet upotrebljavanih motornih vozila, plovnih objekata, vazduhoplova i letilica, uredjena je Zakonom o porezu na promet upotrebljavanih motornih vozila, plovnih objekata, vazduhoplova i letilica1, čija su rješenja u primjeni od oktobra 2003. godine. Obveznik plaćanja ovog poreza je kupac, odnosno sticalac upotrebljavanog motornog vozila, plovnog objekta, vazduhoplova ili letilice, pod uslovom da se na njihov promet ne plaća PDV. Poreska stopa iznosi 5% tržišne vrijednosti navedenih proizvoda. Poreska oslobodjenja su krajnje reducirana i vezana su za nasledjivanje i davanje poklona kod prvog naslednog reda. Prihodi ostvareni po ovom osnovu u cjelosti pripadaju budžetu Države.

Ostvareni prihodi po osnovu ovog poreza za izvještajni period iznose 2,2 mil. €, i u odnosu na prethodnu godinu (1,5 mil. €) veći su za 46,7 %.


8. Porez na upotrebu putničkih motornih vozila, plovnih objekata, vazduhoplova i letilica

Obaveza plaćanja poreza na upotrebu putničkih motornih vozila, plovnih objekata, vazduhoplova i letilica uvedena je Zakonom o porezu na upotrebu putničkih motornih vozila, plovnih objekata, vazduhoplova i letilica2, koji je u primjeni od početka maja 2004. godine. Ovaj porez plaćaju pravna i fizička lica koji su vlasnici registrovanih putničkih automobila, plovnih objekata, vazduhoplova i letilica.

Tarifa za plaćanje ovog poreza na motorna vozila iznosi od 15 do 150 € ( s tim što se za svaku godinu starosti umanjuje za 5% poreske obaveze, a najviše do 70%), za motocikle od 10 do 200 €, za čamce i jahte od 5 do 400

1

? "Službeni list RCG", broj 55/032 "Službeni list RCG", broj 28/04 i 37/04

20

€ i za vazduhoplove i letilice od 1.000 do 5.000 €. Prihodi po ovom osnovu u cjelosti pripadaju budžetu Države.

Ostvareni prihodi po osnovu ovog poreza za 2008. godinu iznose 4,6 mil. €, i u odnosu na 2007. godinu (4,1 mil.€) veći su za 12,2 %.


9. Porez na premije osiguranja

Obaveza plaćanja poreza na premije osiguranja uvedena je Zakonom o porezu na premije osiguranja1, koji je u primjeni od početka maja 2004. godine. Porez na premije osiguranja plaća se na usluge osiguranja po osnovu autoodgovornosti i po osnovu kasko osiguranja motornih vozila. Poreska stopa na premije od autoodgovornosti iznosi 6%, a 3% na premije kasko osiguranja motornih vozila. Ovaj porez plaćaju osiguravajuća društva nezavisno od toga da li poslove osiguranja obavljaju lično ili preko svojih zastupnika. Prije uvođenja poreza na dodatu vrijednost na navedene usluge plaćao se porez na promet usluga po stopi od 9%, na iznos tehničke premije, a što u osnovi odgovara visini postojećeg poreskog opterećenja. Za usluge osiguranja imovine nije predvidjeno plaćanje poreza, iz razloga kako bi se na taj način doprinijelo smanjenju troškova privrednih subjekata. Prihodi po ovom osnovu u cjelosti pripadaju budžetu Države.

Ostvareni prihodi po osnovu poreza na premije osiguranja za 2008. godinu iznose 1,7 mil. €, i u odnosu na 2007. godinu (1,1 mil.€) veći su za 54,5%, što je posledica povećanja premije osiguranja (koja je osnovica za plaćanje ovog poreza).


10. Doprinosi za obavezno socijalno osiguranje


Obaveza plaćanja doprinosa za obavezno socijalno osiguranje uređena je Zakonom o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje2, koji je u primjeni od 1.januara 2008.godine. Ovim zakonom se na jedinstven način uređuje sistem obezbjeđenja sredstava za finansiranje obaveznog socijalnog osiguranja, a koje je ranije bilo regulisano posebnim zakonima za svaki vid obaveznog socijalnog osiguranja i to: Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju («Službeni list RCG» br. 54/03, 39/04 i 79/04), Zakonom o zdravstvenom osiguranju («Službeni list RCG» broj 39/04) i Zakonom o doprinosima za socijalno osiguranje («Službeni list RCG» br. 32/93,.....,45/98).

1 "Službeni list RCG", broj 27/04 i 37/042 “Sl. List CG“, br. 13/07 i 79/08

21

Ovim zakonom izvršeno je i smanjenje stopa doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje i zdravstveno osiguranje, koje treba da se realizuju postupno, tako da od 2010. godine zbirna stopa doprinosa za PIO treba da iznosi 20%, a za zdravstveno osiguranje 9%. Stopa doprinosa za osiguranje od nezaposlenosti je ostala nepromijenjena i zbirna stopa iznosi 1%. Za 2008. godinu zbirna stopa doprinosa za PIO iznosila je 21 %, a za zdravstveno osiguranje 12%, dok za 2009. godinu te stope iznose 20.5 %, odnosno 10.5%.

Usklađenost sa Acquis-em - Način finansiranja obaveznog socijalnog osiguranja nije standardizovan propisima Evropske unije, stoga ne postoji obaveza usklađivanja postojećih propisa iz ove oblasti sa Acquis-em.

Ostvarenje prihoda

Ostvareni prihodi po osnovu doprinosa za obavezno socijalno osiguranje za 2008. godinu iznose 368.9 mil.€ (pros. mjes. 30.7 mil.€) i u odnosu na 2007. godinu veći su za 20.2%, a u odnosu na plan za 19,3 %. U strukturi ukupno naplaćenih prihoda po navedenom osnovu, na doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje se odnosi 214.6 mil. € (58.2%), doprinose za zdravstveno osiguranje 144.8 mil. € (39.3 %) i doprinose za osiguranje od nezaposlenosti 9.5 mil.€ (2.5%).

U narednoj tabeli dat je uporedni pregled ostvarenja prihoda od doprinosa za 2008. i 2007. godinu.

U mil.€

Vrsta doprinosa

Ostvareno u

2007Plan za 2008

Ostvareno u

2008 Index Index1 2 3 4 5 (4/2) 6 (4/3)

1. Za penzijsko i invalidsko osiguranje 173.88 194.17 214.63 123.43 110.54 1.1. privreda 106.19 119.89 124.83 117.54 104.11 1.2. vanprivreda 62.17 68.06 83.98 135.08 123.40 1.3. samostalna djelatnost 5.37 5.83 5.62 104.68 96.57 1.4. poljoprivrednici 0.14 0.39 0.19 135.59 50.32

2. Za zdravstveno osiguranje 125.41 107.47 144.78 115.44 134.72 2.1. privreda 61.86 45.32 68.27 110.36 150.64 2.2. vanprivreda 35.35 30.85 43.75 123.77 142.26 2.3. samostalna djelatnost 2.96 3.81 3.00 101.20 78.68

22

2.4. doprinosi za penzionere 24.72 27.00 28.95 117.08 107.21

2.5.doprinosi od poljoprivred.djelatnosti 0.25 0.28 0.36 141.95 127.60

2.6. doprinosi za nezaposlene 0.26 0.30 0.45 171.35 150.563. Za osiguranje od nezaposlenosti 7.5 7.6 9.5 126.66 125.00

U k u p n o: 306.79 309.24 368.91 120.24 119.30

Prihodi od doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za 2008. godinu iznose 214.6 mil.€, (pros.mjes. 17.88 mil.€) i u odnosu na 2007. godinu (173.8 mil.€) veći su za 23.4 %, a u odnosu na plan (194.2 mil.€) za 10.5 %. U strukturi ostvarenih prihoda po navedenom osnovu na doprinose iz i na lična primanja zaposlenih odnosi se 97.3 %, na prihode od samostalne djelatnosti 2,6%, a na prihode od poljoprivredne djelatnosti 0.1 %. Kada se posmatra ostvarenje doprinosa za PIO po pojedinim izvorima povećanje je zabilježeno kod doprinosa na lična primanja zaposlenih, doprinosa na prihode od samostalne djelatnosti i doprinosa na prihode od poljoprivrede.

Prihodi od doprinosa za zdravstveno osiguranje za 2008. godinu iznose 144.8 mil.€, (pros.mjes. 9.5 mil.€) i u odnosu na 2007. godinu (125.4 mil.€) veći su za 15.4 %, odnosno za 19.4 mil.€, a u odnosu na plan (107.5 mil.€) veći su za 37.3 mil.€ (34.7 %). U strukturi ostvarenih prihoda po navedenom osnovu na doprinose iz i na lična primanja se odnosi 77.4 %, na doprinose na prihode od samostalne djelatnosti 2.1 %, na doprinosena isplaćene penzije 20.0 %, na doprinose na prihode od poljoprivredne djelatnosti 0.2 % i na doprinose za nezaposlena lica 0.3 %. Ako se posmatra ostvarenje doprinosa za zdravstveno osiguranje po pojedinim izvorima može se konstatovati da je povećanje zabilježeno po svim izvorima i to: doprinosa iz i na zarade zaposlenih, doprinosa na prihode od samostalne djelatnosti za doprinosa za prihode od poljoprivredne djelatnosti, doprinosa na isplaćene penzije za 17.1 % i doprinosa za nezaposlena lica.

Prihodi od doprinosa za osiguranje od nezaposlenosti za 2008. godinu iznose 9.5 mil.€ (pros.mjes. 0.8 mil.€) i u odnosu na 2007. godinu (7.5 mil.€) veći su za 26,7 %, a u odnosu na plan (7.6 mil.€) ostvareni prihodi veći su za 25,0 %.

11. T a k s e

Administrativne takse

23

Obaveza plaćanja administrativnih taksa propisana je Zakonom o administrativnim taksama1, a koje se plaćaju za spise i radnje koje se vode pred organima državne uprave, organima lokalne uprave i drugim pravnim licima koja imaju javna ovlašćenja. Takođe, ovim zakonom dato je ovlašćenje opštinama da uvode lokalne administrativne takse za radnje i akte koji se vode pred organima lokalne uprave. Visina administrativnih taksa za radnje i akte koji se vode pred organima državne uprave odredjena je nacionalnom taksenom tarifom, a visina lokalnih administrativnih taksa za radnje i akta koji se vode pred organima lokalne uprave, lokalnom taksenom tarifom.

U toku 2008. godine izvršene su dvije izmjene Zakona o administrativnim taksama, a osnovni razlozi bili su uslovljeni potrebom usklađivanja aktuelnih zakonskih rješenja sa odredbama člana VIII Opšteg sporazuma o carinama i trgovini (GATT), kojim je predviđeno da administrativne takse ne mogu predstavljati posrednu zaštitu domaćih proizvoda ili posredno oporezivanje uvoza, već moraju da odražavaju približni stvarni trošak pružene usluge. Pored navedenog, izvršeno je i proširenje osnova za plaćanje taksene obaveze za radnje i akte koje se vode pred diplomatsko-konzularnim predstavništvima, kao i za radnje i akte koje se odnose na civilnu bezbjednost, obavljanje željezničkog saobraćaja i zapošljavanje stranaca.

Imajući u vidu da aktuelni Zakon o administrativnim taksama sadrži obavezu plaćanja pojedinih naknada za obavljanje djelatnosti, a što ne spada u materiju tog zakona, Vlada Crne Gore je zadužila Ministarstvo finansija da pripremi novi Zakon o administrativnim taksama i ova obaveza je oročena za IV kvartal tekuće godine.

Naplaćeni prihodi po osnovu administrativnih taksa za 2008. godinu iznose 22,5 mil. €, i u odnosu na prethodnu godinu (14,8 mil. €), veći su za 52%, što je posledica proširenja taksenog osnova i povećanja taksenih radnji za koje se plaća administrativna taksa..

Obaveza plaćanja ovih taksa nije standardizovana propisima EU, ali postoji obaveza usklađivanja sa međunarodnim sporazumima i konvencijama.

Sudske takse

Obaveza plaćanja sudskih taksa propisana je Zakonom o sudskim taksama2.

Ostvareni prihodi po osnovu navedenih taksa za 2008. godinu iznose 7,8 mil. €, i u odnosu na prethodnu godinu (8,6 mil. €), manji su za 9,3%.

Obaveza plaćanja ovih taksa nije standardizovana propisima EU.

1 "Službeni list RCG", br.55/03 i 81/05, ispr. 2/06 i "Službeni list CG", br. 22/08 i 77/08, ispr.3/092 "Službeni list RCG", broj 76/05

24

12. Naknade za korišćenje prirodnih i drugih dobara i prava od opšteg interesa

Obaveza plaćanja naknada za korišćenje prirodnih i drugih dobara i prava od opšteg interesa utvrđena je zakonima kojima je uređeno korišćenje prirodnih i drugih dobara i prava od opšteg interesa ( Zakon o šumama, Zakon o finansiranju upravljanja vodama, Zakon o putevima, Zakon o rudarstvu, Zakon o životnoj sredini, Zakon o igrama na sreću i dr.).

Ostvareni prihodi po osnovu navedenih naknada za 2008. godinu iznose 26,6 mil. € i u odnosu na 2007. godinu (24,0 mil.€) veći su za 10,8%. U strukturi prihoda po navedenom osnovu, najveće učešće se odnosi na naknadu za korišćenje državnih puteva, koja se plaća iz maloprodajne cijene tečnog goriva (20,2 %)1, naknadu za priređivanje posebnih igara na sreću (19,3%), naknadu za korišćenje šuma (17,5%) i naknadu za korišćenje voda (11,7 %).

B. Lokalni prihodi

Opštine, shodno ovlašćenjima iz Zakona o finansiranju lokalne samouprave2

i ovlašćenjima iz posebnih zakona, mogu uvoditi: opštinske poreze (prirez porezu na dohodak fizičkih lica, porez na nepokretnosti, porez na potrošnju, porez na firmu ili naziv, porez na neizgrađeno građevinsko zemljište, porez na igre na sreću i zabavne igre); lokalne takse (administrativne takse i komunalne takse) i lokalne naknade (naknadu za korišćenje građevinskog zemljišta, naknadu za uređivanje građevinskog zemljišta, naknade za korišćenje opštinskih puteva, naknade za obavljanje komunalne djelatnosti).

Opštine su, po osnovu tekućih lokalnih prihoda (porezi, takse, naknade, prihodi od kamata i novćanih kazna za neblagovremeno plaćanje poreskih obaveza, prihodi koje svojom djelatnošću ostvare opštinski organi) u 2008. godini ostvarile 200,8 mil. € (pros. mjes. 16,7 mil. €), što u odnosu na 2007. godinu (150,1 mil. € ) čini povećanje za 33,8%. U strukturi ukupno ostvarenih fiskalnih prihoda (državnih i lokalnih) za 2008. godinu, ovi prihodi učestvuju sa 13,3%. Tekući lokalni prihodi čine 6,0% procijenjenog BDP za 2008. godinu (3.338,0 mil. €). U narednom tekstu daju se bliže karakteristike pojedinih lokalnih fiskalnih prihoda:

1. Prirez porezu na dohodak fizičkih lica

Opštinama je ovlašćenje za uvođenje ovog prireza dato navedenim Zakonom o finansiranju lokalne samouprave. Stopa prireza, može iznositi do 13% za

1 Ova naknada je ukinuta Uredbom o izmjenama i dopunama Uredbe o načinu obrazovanja maksimalnih maloprodajnih cijena naftnih derivate (“Sl. list CG”, broj 73/08), čija su rješenja u primjeni od 1. januara 2009. godine 2 »Sl. list RCG« broj 42/03 i »Sl. list CG«, broj 5/08

25

opštine (za Glavni grad i Prijestonicu ta stopa može iznositi do 15%). Osnovicu za utvrđivanje prireza čini porez na dohodak fizičkih lica iz svih izvora (ličnih primanja, samostalne djelatnosti, imovine i imovinskih prava i kapitala).

Ostvareni prihodi od prireza porezu na dohodak fizičkih lica u 2008. godini iznose 18,5 mil. €, što u odnosu na 2007. godinu (14,7 mil. €), čini povećanje za 25,8%. Od ukupno ostvarenih prihoda po ovom osnovu, na opštine: Podgorica, Nikšić, Bar, Herceg Novi i Budva, odnosi se 77,2%, a na sve druge opštine 22,8%.

2. Porez na nepokretnosti

Opštinama je ovlašćenje za uvođenje ovog poreza dato Zakonom o porezu na nepokretnosti1. Stopa poreza na nepokretnosti može iznositi od 0,08% do 0,80% tržišne vrijednosti nepokretnosti koju opštine određuju u zavisnosti od vrste, lokacije, kvaliteta, starosti i namjene nepokretnosti.

Ostvareni prihodi od poreza na nepokretnosti u 2008. godini iznose 16,1 mil. €, što u odnosu na 2007. godinu (13,8 mil. €), čini povećanje za 16,7%. Od navedenog iznosa, na opštine: Budva, Podgorica, Herceg Novi, Bar, Nikšić i Tivat odnosi se 74,1%, a na sve druge opštine 25,9%. 3. Porez na potrošnju

Oštinama je ovlašćenje za uvođenje ovog poreza dato navedenim Zakonom o finansiranju lokalne samouprave. Porez na potrošnju plaća se na promet alkoholnih i bezalkoholnih pića u ugostiteljskim objektima i stopa poreza može iznositi do 5%.

Ostvareni prihodi od poreza na potrošnju u 2008. godini iznose 1,8 mil. €, što u odnosu na 2007. godinu (1,2 mil. €), čini povećanje za 50,0%. Povećanje prihoda po ovom osnovu rezultat je efikasnije kontrole obračunavanja i plaćanja poreskih obaveza od strane poreskog organa opštine. Od ukupno ostvarenih prihoda od ovog poreza, na opštine: Budva, Podgorica, Herceg Novi, Kotor i Bar, odnosi se 81,4%, a na sve druge opštine 18,6%. 4. Porez na firmu ili naziv

Opštinama je ovlašćenje za uvođenje ovog poreza dato citiranim Zakonom o finansiranju lokalne samouprave. Porez na firmu ili naziv se plaća u godišnjem iznosu i po firmi ne može biti veći od 500 € za pravna lica i 100 € za fizička lica.

Ostvareni prihodi od poreza na firmu ili naziv u 2008. godini iznose 2,5 mil. € i na nivou su ostvarenja iz 2007. godine. Od ukupno ostvarenih prihoda po ovom osnovu, na opštine: Podgorica, Herceg Novi, Nikšić, Ulcinj, Pljevlja, Bar, Bijelo Polje i Kotor, odnosi se 76,9%, a na sve druge opštine 23,1%.

1 »Sl. list RCG«, br. 65/01

26

5. Porez na igre na sreću i zabavne igre

Opštinama je ovlašćenje za uvođenje ovog poreza dato Zakonom o porezu na igre na sreću i zabavne igre1. Odredbama navedenog zakona predviđeno je da stopa poreza za priređivanje igara na sreću (osim na automatima), može iznositi do 10% koncesione naknade koja se plaća za priređivanje tih igara, za priređivanje igara na sreću na automatima do 20€ po automatu i za priređivanje zabavnih igara do 15 € po automatu.

Ostvareni prihodi od poreza na igre na sreću i zabavne igre u 2008. godini iznose 0,9 mil. €, što u odnosu na 2007. godinu (0,4 mil. €), čini povećanje za 125,0%. Od ukupno ostvarenih prihoda po navedenom osnovu, na opštine: Podgorica, Budva, Nikšić, Bar i Herceg Novi odnosi se 81,8%. Neznatne prihode od ovog poreza ostvarile su opštine: Plav, Žabljak i Andrijevica, dok opštine: Kolašin, Plužine i Šavnik nijesu imale prihode po ovom osnovu.

6. Lokalne komunalne takse

Opštinama je ovlašćenje za uvođenje ovih taksa dato Zakonom o lokalnim komunalnim taksama2. Opštine mogu visinu lokalnih komunalnih taksa utvrđivati u zavisnosti od vrste djelatnosti, površine, lokacije, odnosno zone u kojoj se nalaze objekti, predmeti, odnosno vrše usluge za koje je propisano plaćanje takse.

Ostvareni prihodi od lokalnih komunalnih taksa u 2008. godini iznose 6,1 mil.€ i u odnosu na 2007. godinu (9,3 mil. €), smanjeni su za 32,3%. Smanjenje prihoda od ovih taksa u odnosu na prethodnu godinu , kod skoro svih opština, posledica je ukidanja mogućnosti plaćanja komunalnih taksa za korišćenje infrastrukturnih objekata (objekata kojima se vrši prenos električne energije, objekata iz oblasti telekomunikacija, radio-difuzije i sl). Od ukupno ostvarenih prihoda po ovom osnovu, na opštine: Podgorica, Bijelo Polje i Herceg Novi odnosi se 50,6%, a na ostalih 18 opština 49,4%. 7. Lokalne administrativne takse

Opštinama je ovlašćenje za uvođenje ovih taksa dato Zakonom o administrativnim taksama3. Navedenim zakonom predviđeno je da lokalna administrativna taksa ne može biti veća od takse koja se plaća za slične spise i radnje koji se vode pred organima državne uprave.

Ostvareni prihodi od lokalnih administrativnih taksa u 2008. godini iznose 2,8 mil.€, što u odnosu na 2007. godinu (2,4 mil. €), čini povećanje za 16,7%. U ukupno ostvarenim prihodima po navedenom osnovu, na opštine: Podgorica, Budva, Kotor i Herceg Novi, odnosi se više od 58%.

1 “Sl. list RCG”, broj 27/062 "Sl. list RCG", broj 27/063

? "Sl. list RCG", 55/03 i 81/05 i “Sl. list CG”, br. 22/08 i 77/08

27

8. Naknada za korišćenje građevinskog zemljišta

Opštinama je ovlašćenje za uvođenje ove naknade dato Zakonom o građevinskom zemljištu1. Donošenjem Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata2, od 1. januara 2009. godine prestala je mogućnost naplate naknade za korišćenje građevinskog zemljišta (umjesto ove naknade plaćaće se porez na nepokretnosti). Ostvareni prihodi od naknade za korišćenje građevinskog zemljišta u 2008. godini iznose 29,0 mil. €, što u odnosu na 2007. godinu (15,6 mil. €), čini povećanje za 85,9%. Značajnije povećanje prihoda od ove naknade, u odnosu na 2007. godinu posledica je naplate prihoda iz ranijih godina (naplaćenih najčešće putem sudskih utuženja). Od ukupno naplaćenih prihoda po ovom osnovu, na opštine: Nikšić, Podgorica, Pljevlja, Plužine i Budva, odnosi se 86,07%, a na ostalih 16 opština 13,93%.

9. Naknada za uređivanje građevinskog zemljišta

Opštinama je ovlašćenje za uvođenje ove naknade dato navedenim Zakonom o građevinskom zemljištu3. Ovu naknadu plaća investitor izgradnje objekata, u zavisnosti od stepena opremljenosti građevinskog zemljišta, kao i učešća investitora u komunalnom opremanju.

Ostvareni prihodi od naknade za uređivanje građevinskog zemljišta u 2008. godini iznose 93,0 mil. €, što u odnosu na 2007. godinu (72,6 mil. €), čini povećanje za 28,1%. Povećanje prihoda od ove naknade rezultat je povećanih investicionih aktivnosti kod skoro svih opština. Od ukupno ostvarenih prihoda po ovom osnovu, na opštine: Budva, Podgorica, Bar i Herceg Novi odnosi se 86,1%. Neznatne prihode od ove naknade ostvarile su opštine: Andrijevica i Mojkovac, dok Opština Plužine nije imala prihode po ovom osnovu.

10. Naknada za korišćenje opštinskih puteva

Opštinama je ovlašćenje za uvođenje ove naknade dato Zakonom o putevima 4. Ovim zakonom propisane su vrste naknada za korišćenje opštinskih puteva koje može uvesti opština, a nijesu definisani bliži kriterijumi, kao ni granični iznosi pojedinih naknada za korišćenje opštinskih puteva , što ima za posledicu različito postupanje opština kod primjene navedenog zakona.

Ostvareni prihodi od naknada za korišćenje opštinskih puteva u 2008. godini iznose 5,3 mil. €, što u odnosu na 2007. godinu (5,0 mil. €), čini povećanje za 6,0%. Od ukupno ostvarenih prihoda po ovom osnovu, na opštine: Podgorica, Pljevlja, Rožaje i Nikšić, odnosi se 63,8%, a na sve druge opštine 36,2%.

1 „Sl. list RCG“, broj 55/002 „Sl. list CG“, broj 51/083 Od 29. avgusta 2008. godine osnov za uvođenje naknade za uređivanje građevinskog zemljišta je Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata4

? „Sl. list RCG“, broj 42/04

28

11. Ostali lokalni prihodi

Opštine su, po osnovu ostalih lokalnih tekućih prihoda ( kamate i novčane kazne zbog neblagovremeno plaćenih poreza, prihodi od kapitala i prihodi koje svojom djelatnošću ostvare opštinski organi i službe) u 2008. godini ostvarile 24,8 mil. €, što u odnosu na 2007. godinu (12,7 mil.€) čini povećanje za 95,3%. Od ukupno ostvarenih prihoda po ovom osnovu, na opštine: Podgorica, Kotor, Herceg Novi i Bar, odnosi se 72,3%, a na ostalih 17 opština 27,7%.

U narednoj tabeli daje se uporedni pregled ostvarenih tekućih lokalnih prihoda za 2008. i 2007. godinu:

PREGLED OSTVARENIH TEKUĆIH LOKALNIH PRIHODA ZA 2008. I 2007.

GODINU, PO VRSTAMA PRIHODA

Vrste lokalnihprihoda

2007. god.(u €) Učešće

2008.god.(u €) Učešće

Stoparasta

1 2 3 4 5 6

29

1. Opštinski porezi 32.617.784 21.72 39.769.507 19,80 21,93- prirez porezu na doh.fiz.lica 14.688.627 9,78 18.505.189 9,21 25,98- porez na nepokretnosti 13.833.518 9.21 16.057.126 8,00 16,07- porez na potrošnju 1.217.113 0,81 1.811.197 0,90 48,81- porez na firmu 2.507.449 1,67 2.487.538 1,24 - 0,79- porez na igre na sreću 371.077 0,25 908.457 0,45 144,822. Lokalne takse 11.714.226 7,80 8.914.171 4,44 - 23,90- administrat. takse 2.404.447 1,60 2.834.596 1,41 17,89- komunalne takse 9.309.779 6,20 6.079.575 3,03 - 34,703. Lokalne naknade 93.149.994 62,04 127.337.970 63,40 36,70- nakn.za koriš.građ. zemljišta 15.575.697 10,37 29.013.631 14,44 86,28- nakn.za uređ.građ. zemjišta 72.573.841 48,34 93.006.312 46,31 28,15- nakn. za koriš.opšt. puteva 5.000.456 3,33 5.318.027 2,65 6,354. Ostali lokalni prihodi (kazne, kamate, prihodi od kapitala, prihodi koje svojom djelatnošću ostvare opštinski organi )

12.663.792 8,44 24.814.149 12,36 95,95

U K U P N O: 150.145.796 100,00 200.835.797 100,00 33,76Prosječno mjesečno 12.512.150 16.736.316 33,76

Izvor: Opštine

30

III OCJENA STANJA SA PREDLOGOM MJERA

1. Realizovana poreska politika u 2008. godini predstavljala je kontinuitet ranijih aktivnosti koje su sprovođene u toj oblasti, a bila je usmjerena, prije svega, na stvaranje povoljnijeg ambijenta za razvoj preduzetništva, podsticaj stranih ulaganja i novo zapošljavanje. Tome su posebno doprinijele niska stopa poreza na dobit pravnih lica, kao i značajnije smanjenje fiskalnih obaveza na zarade zaposlenih.

Jedan od glavnih ciljeva poreske politike u izvještajnom periodu bio je posvećen usklađivanju naših poreskih i carinskih propisa sa Acquis communautaire. U tom cilju izvršeno je više izmjena i dopuna poreskih i carinskih propisa (Carinski zakon, Zakon o akcizama, Zakon o porezu na dobit pravnih lica, Zakon o administrativnim taksama), kao i više podzakonskih akata koji su u značajnoj mjeri usklađeni sa Acquis-em.

Poreski i drugi propisi, a posebno oni kojima je uredjeno indirektno oporezivanje (carina, akcize i PDV), u najvećoj mjeri su uskladjeni sa Acquis-em. 2. Primjenom raspoloživih poreskih oblika, u izvještajnom periodu ukupno ostvareni prihodi iznose 1.507,6 mil. € (pros.mjes. 125,6 mil. €) i u odnosu na prethodnu godinu (1.255,3 mil.€) povećani su za 20,1%. Ovi prihodi čine 45,2% procijenjenog BDP za 2008.godinu (3.338,0 mil. €), a u prethodnoj godini ovo učešće je iznosilo 44,7%. Kod skoro svih vrsta prihoda zabilježeno je povećanje u odnosu na prethodnu godinu, pri čemu je najveća stopa rasta zabilježena kod poreza na dobit pravnih lica (60,7%), poreza na dohodak fizičkih lica (27,9%) i akciza (27,3%).

U strukturi ukupno naplaćenih prihoda državni prihodi učestvuju sa 86,7%, a lokalni prihodi sa 13,3%. U prethodnoj godini učešće državnih prihoda je iznosilo 88,0% a lokalnih 12,0%. Državni prihodi u 2008. godini, u odnosu na prethodnu godinu, povećani su za 18,2%, a lokalni za 33,8%.

Prihodi od carina u 2008.godini ostvareni su u iznosu od 69,2 mil.€ i u odnosu na prethodnu godinu (65,4 mil.€) veći su za 5,8% i znatno su niži od stope rasta vrijednosti uvoza (vrijednost uvoza u 2008. u odnosu na 2007.godinu je povećana za 21,5%), što je posledica primjene Privremenog sporazuma o trgovini i srodnim pitanjima između Evropske zajednice, s jedne strane i Republike Crne Gore, s druge strane, CEFTA-e i bilateralnih sporazuma gdje se na značajan broj proizvoda primjenjuju niže carinske stope ili carinska oslobođenja.

31

Prihodi od poreza na dodatu vrijednost u 2008.godini ostvareni su u iznosu od 439,6 mil.€ i u odnosu na prethodnu godinu (392,8 mil. €) veći su za 11,9%. Ostvarena naplata po osnovu PDV čini 13,2% procijenjenog BDP za 2008.godinu (3.338,0 mil.€). U ovom izvještajnom periodu poreskim obveznicima po osnovu »viška« PDV povraćeno je 120,1 mil.€ (preko Poreske uprave 53,4 mil. € i Uprave carina 66,7 mil. €), što čini 21,4 % bruto naplaćenih sredstava od PDV pri uvozu i u zemlji (u prethodnoj godini to učešće je iznosilo 13,9%).

Prihodi od akciza ostvareni su u iznosu od 120,3mil.€ i u odnosu na prethodnu godinu (94,5 mil.€) veći su za 27,3 %, pri čemu su akcize na uvozne proizvode povećane za 29,5 %, dok su akcize na domaće proizvode smanjene za 4,9 %. U strukturi naplaćenih prihoda od akciza na uvozne proizvode se odnosi 114,5 mil.€ (95,2%), a na domaće proizvode 5,8 mil.€ (4,8%).

Prihodi od akciza na duvanske proizvode (24,3 mil.€) u odnosu na prethodnu godinu (13,3 mil.€) veći su za 82,7%. Značajnije povećanje prihoda po navedenom osnovu posledica je promjene zakonskih rješenja, odnosno promjene načina obračunavanja i plaćanja akciza na cigarete, kao i preduzetih mjera od strane inspekcijskih i drugih organa zaduženih za suzbijanje nelegalnog prometa cigaretama.

Prihodi od akciza na alkohol i alkoholna pića (9,3 mil. €) u odnosu na prethodnu godinu (8,5 mil.€) povećani su za 9,4% s tim što je zabilježeno povećanje akciza na uvozne proizvode za 17,1%, a na domaće proizvode za 2,3%.

Prihodi od akciza na mineralna ulja, njihove derivate i supstitute (86,7mil.€) u odnosu na prethodnu godinu (72,7 mil.€) povećani su za 19,3 %. Prihodi po ovom osnovu u ukupnim prihodima od akciza učestvuju sa 72,1%.

Prihodi od poreza na dohodak fizičkih lica (po osnovu zarada

zaposlenih i po drugom osnovu) u ovom izvještajnom periodu ostvareni su u iznosu od 142,3 mil.€ i u odnosu na prethodnu godinu (111,2 mil.€) veći su za 27,9 %. Povećanje prihoda po navedenom osnovu (i pored sniženih poreskih stopa) posledica je povećanja broja zaposlenih, povećanja zarada i njihovih redovnih isplata i efikasnije kontrole obračunavanja i plaćanja poreskih obaveza.

32

Prihodi od doprinosa za obavezno socijalno osiguranje u 2008.godini ostvareni su u iznosu od 368,9 mil.€ i u odnosu na prethodnu godinu (306,8 mil.€) povećani su za 20,2 %. Povećanje prihoda je zabilježeno kod svih doprinosa (doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje 23,4 %, doprinosi za zdravstveno osiguranje 15,4 % i doprinosi za osiguranje od nezaposlenosti 26,7 %).

Prihodi od poreza na nepokretnosti u 2008.godini u odnosu na prethodnu godinu povećani su za 16,7%, a više od 74,0% tih prihoda odnosi se na Opštinu Podgorica i primorske opštine (na sve druge opštine odnosi se manje od 26,0 %).

3. U izvještajnom periodu stvorene su normativne pretpostavke za realizaciju Projekta »Objedinjena registracija i naplata poreza i doprinosa«, koji je od 1.marta 2009. godine počeo uspješno da se realizuje u praksi.

P R E D L O G M J E R A

Imajući u vidu prethodno navedeno, a u cilju unapređenja poreske politike u 2009. godini i obezbjeđenja većeg stepena usklađenosti poreskih propisa sa Acquis-em, predlaže se preduzimanje sledećih mjera:

1. Zadužuje se Ministarstvo finansija da nastavi sa intenzivnim aktivnostima oko usaglašavanja naših poreskih i carinskih propisa sa Acquis-em. To se prioritetno odnosi na usaglašavanje carinskih propisa sa modernizovanim Carinskim zakonom EU i Zakona o akcizama sa relevantnim direktivama EU koje se odnose na usklađivanje akcize na cigarete.

2. Poreska uprava i Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja (Inspekcija rada) treba i dalje da nastave sa sinhronizovanom kontrolom obračunavanja i plaćanja poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje na zarade zaposlenih. Posebno je potrebno kontrolisati rad i isplate «na crno», a kod selekcije obveznika za kontrolu treba pristupati planski. Takodje, treba održavati stalnu komunikaciju izmedju ova dva organa i vršiti razmjenu podataka i zapažanja u toku kontrole. Stalnu komunikaciju bi održavali Glavni poreski inspektor i Glavni inspektor rada.

33

3. Inspekcija rada treba da intenzivira kontrolu isplaćenih zarada, koje su manje od iznosa predviđenih Opštim kolektivnim ugovorom, kao i kontrolu redovnosti isplata zarada. Naime, u praksi je uočeno da određeni broj poslodavaca isplaćuje zarade u minimalnim iznosima koji su propisani Opštim kolektivnim ugovorom za pojedine stepene stručne spreme i veoma je indikativno da zaposleni prihvataju sve poslove koji zahtijevaju različitu stručnost i složenost, a uz naknadu koja je najčešće ista za sve vrste poslova. Ovo ukazuje na činjenicu

da se vrlo često dio zarade nadoknađuje mimo platnog spiska i da se vrši isplatom «na ruke», a što ima negativne posledice na iskazivanje stvarnih prihoda poreskog obveznika. Takvo ponašanje doprinosi da se porezi i doprinosi za obavezno socijalno osiguranje uplaćuju u manjem iznosu, a istovremeno se umanjuje i osnovica za plaćanje drugih poreza (PDV-a, poreza na dobit i dr.).

4. Zadužuje se Poreska uprava da intenzivira aktivnosti oko realizacije Projekta “Objedinjena registracija i naplata poreza i doprinosa”, kako bi se njegovom implementacijom otklonile biznis barijere vezane za registraciju i plaćanje poreskih obaveza.

34

budzet 2008

Documents