11

CANLILARDA SINIFLANDIRMACANLILARDA SINIFLANDIRMA

YAPAY (AMPİRİK)

DOĞAL (FİLOGENETİK) SINIFLANDIRMA

ANOLOG ORGAN HOMOLOG ORGAN

Ör: Sineğin kanadı yarasanın kanadı

ÖR: insanın kolu balinanın yüzgeci

kuşun kanadı

22

Ortak özellik Ortak özellik Ortak gen Ortak gen

Protein çeşidiProtein çeşidiHomolog organ benzerliği Homolog organ benzerliği

ARTAR

AZALIR

Bilimsel sınıflandırmada kullanılır.

33

Birey sayısı ve çeşitlilikazalır.

Birey sayısı ve çeşitlilikArtar.

44

CANLILAR

PROKARYOT ÖKARYOT

BAKERİLER ARKELER(ARCHAEA)

PROTİSTA(BİR HÜCRELİLER

MANTARLAR BİTKİLER

KAMÇILILAR

KÖK AYAKLILAR

SPORLULAR

SİLLİLER

ALGLER

CIVIK MANTARLAR

Şekillerine göre bakteriler

GR BOYAMAYA GÖRE BAKTERİLER

OKSİJEN İHTİYACINA

GÖRE

BESLENME ŞEKİLLERİNE GÖRE

YUVARLAK BAKERİLER

ÇUBUK BAKTERİER

VİRGÜL BAKTERİLER

SPİRAL BAKTERİLER

GR (+) GR ( - )

ZORUNLU AEROBİC BAKT.

ZORUNLU ANAEROBİK BAK.

OTOTROF HETEROTROF

FOTOOTOTROF

KEMOOTOTROF

PARAZİT

SAPROFİT

FAKÜLTATİF

DAMARSIZ TOHUMSUZ

DAMARLI TOHUMSUZ

DAMARLI TOHUMLU

AÇIK TOHUMLU

KAPALI TOHUMLU

TEK ÇENEKLİ ÇİFT ÇENEKLİ

HAYVANLAR

ÇAMARDINÇLADİN

KARAYOSUNUCİĞER OTU

GELİNCİK NANE

BUĞDAY ARPA

EĞRELTİ OTU

KİBRİT OTU

55

PROKARYOT CANLILARIN ÖZELLİKLERİPROKARYOT CANLILARIN ÖZELLİKLERİ

ZARLA ÇEVRİLİ ÇEKİRDEK VE ZARLA ÇEVRİLİ ÇEKİRDEK VE ORGANELLERİ BULUNMAYAN ORGANELLERİ BULUNMAYAN HÜCRELERDİR.HÜCRELERDİR.

BAKTERİLER VE ARKELER BAKTERİLER VE ARKELER

66

ÖKARYOT CANLILARIN ÖZELLİKLERİÖKARYOT CANLILARIN ÖZELLİKLERİ

1.1. Zarla çevrili çekirdek ve organelleri olan Zarla çevrili çekirdek ve organelleri olan hücrelerdir.hücrelerdir.

2.2. Bitkiler, hayvanlar, mantarlar, bir hücreli Bitkiler, hayvanlar, mantarlar, bir hücreli (protista) canlılardır.(protista) canlılardır.

77

BAKTERİLERİN ÖZELLİKLERİBAKTERİLERİN ÖZELLİKLERİ • Prokaryot canlılardır.Prokaryot canlılardır.• Hücre zarının üzerinde Hücre zarının üzerinde hücre duvarıhücre duvarı vardır.Hücre duvarının vardır.Hücre duvarının

ana maddesi ana maddesi selülozselüloz değildir. değildir. PeptidoglikanPeptidoglikan denilen kısa denilen kısa peptid zincirli polisakkarittir.peptid zincirli polisakkarittir.

• Bazı bakterilerde hücre duvarının dışında polisakkaritten Bazı bakterilerde hücre duvarının dışında polisakkaritten oluşmuş oluşmuş kapsülkapsül vardır. vardır.

• RibozomRibozom dışında herhangi bir organeli yokur. dışında herhangi bir organeli yokur.• Oksijenli solunum yapan bakterilerde oksijen enzimleri Oksijenli solunum yapan bakterilerde oksijen enzimleri

stoplazmadastoplazmada ve ve mezozomdamezozomda bulunur. bulunur. • Bakteriler olumsuz şarları Bakteriler olumsuz şarları endosporendospor oluşturarak atlatır. oluşturarak atlatır.

(endospor olumsuz şartları atlatmayı sağlar.)(endospor olumsuz şartları atlatmayı sağlar.)• Bazı bakterilerde Bazı bakterilerde plazmitplazmit denilen halkasal DNA yapıları denilen halkasal DNA yapıları

vardır.vardır.• Plazmitler bakterinin yaşaması ve çoğalmasında etkili Plazmitler bakterinin yaşaması ve çoğalmasında etkili

değildir. Bazı özelliklerin aktarılmasında etkilidir. değildir. Bazı özelliklerin aktarılmasında etkilidir. • Bakterin yüzeylere ve birbirine tutunmak için pilus denilen Bakterin yüzeylere ve birbirine tutunmak için pilus denilen

yapılar vardır. Bu yapı iki bakteri arasında DNA aktarımını yapılar vardır. Bu yapı iki bakteri arasında DNA aktarımını sağlar.sağlar.

88

ARKELER(ARCHEA)ARKELER(ARCHEA)• PROKARYOTPROKARYOT

• EkstremEkstrem şartlarda yaşarlar.Yüksek asit ve şartlarda yaşarlar.Yüksek asit ve yüksek bazik özelliğe sahip sularda, yüksek bazik özelliğe sahip sularda, jeotermal kaynaklarda, termal çukurlarda, jeotermal kaynaklarda, termal çukurlarda, tuz göllerinde yaşarlar.tuz göllerinde yaşarlar.

• Aşırı tuzlu, yüksek sıcak, aşırı asitli Aşırı tuzlu, yüksek sıcak, aşırı asitli şartlarda yaşarlar. şartlarda yaşarlar.

99

ProtistlerProtistler(Bir hücreliler)(Bir hücreliler)

• Ökaryottur.Ökaryottur.

• 6 grupta incelenir: Kamçılılar(öglena), kök 6 grupta incelenir: Kamçılılar(öglena), kök ayaklılar (amip), sporlular (palzmodium), ayaklılar (amip), sporlular (palzmodium), silliler (paramesyum), algler, cıvık silliler (paramesyum), algler, cıvık mantarlarmantarlar

1010

MANTARLARIN ÖZELLİKLERİMANTARLARIN ÖZELLİKLERİ

• Genellikle çok hücreli Genellikle çok hücreli klorofilsiz klorofilsiz canlılardır.canlılardır.• Heterotrof, ökaryotik canlılardır.Heterotrof, ökaryotik canlılardır.• Hücre duvarının olmaması, sporla çoğalmaları ve Hücre duvarının olmaması, sporla çoğalmaları ve

hareketsiz olmaları nedeniyle hareketsiz olmaları nedeniyle bitkilerebitkilere benzer benzer canlılardır.canlılardır.

• Sabit kalmaları ve Sabit kalmaları ve glikojenglikojen depo etmeleriyle depo etmeleriyle hayvanlara benzerler. hayvanlara benzerler.

• Eşeyli üremenin eşeysiz üremeyi takip etmesi Eşeyli üremenin eşeysiz üremeyi takip etmesi şeklinde ürerler.(sporla üreme)şeklinde ürerler.(sporla üreme)

• Çürükçül mantarlar ölü hayvan ve bitki kalıntıların- Çürükçül mantarlar ölü hayvan ve bitki kalıntıların- daki organik maddeleri oksitleyerek inorganik daki organik maddeleri oksitleyerek inorganik maddelere çevirirler (madde döngüsünde rol alırlar).maddelere çevirirler (madde döngüsünde rol alırlar).(çürükçül bakteriler gibi)(çürükçül bakteriler gibi)

1111

Bitkilerin özellikleriBitkilerin özellikleri• Ökaryotik hücre yapısına sahip çok hücreli Ökaryotik hücre yapısına sahip çok hücreli

canlılardır.canlılardır.

• İnorganik maddelerden organik madde İnorganik maddelerden organik madde oluştururlar.(İnorganik oluştururlar.(İnorganik ışık ışık organik) organik)

• Fotosentez yaparlar (ototrof)Fotosentez yaparlar (ototrof)

• Klorofil molekülü kloraplasttadır.Klorofil molekülü kloraplasttadır.

• Kendilerine özgü depo maddesi Kendilerine özgü depo maddesi nişastadırnişastadır..

• Hücre zarının dışında Hücre zarının dışında çeperçeper taşırlar. taşırlar.

• Gelişmiş kök, gövde sistemi vardır.Gelişmiş kök, gövde sistemi vardır.

• Hareket etmezler.Hareket etmezler.

1212

ŞEKİLLERİNE GÖRE BAKTERİLERŞEKİLLERİNE GÖRE BAKTERİLER

1313

GARM BOYASINA GÖRE BAKTERİLERGARM BOYASINA GÖRE BAKTERİLER

Gram(+)Gram(-)

1414

Oksijen ihtiyacına göre bakterilerOksijen ihtiyacına göre bakteriler

1515

Fotoototrof Fotoototrof BakterilerBakteriler

• COCO22+ H+ H22OO besin+ besin+OO22(fotosentetik bak.) (fotosentetik bak.)

• COCO2 2 + H+ H22S besin +S + HS besin +S + H22O(kükürt bak.)O(kükürt bak.)

• COCO2 2 + + HH2 2 besin + Hbesin + H22O(H. bakterileri)O(H. bakterileri)

ışık

ışık

ışık

1616

YAPAY SINIFLANDIRMAYAPAY SINIFLANDIRMA• Canlıların dış görünüşlerine ve yaşadıkları yere Canlıların dış görünüşlerine ve yaşadıkları yere

bakılarak yapılan sınıflandırmaya yapay bakılarak yapılan sınıflandırmaya yapay sınıflandırma denir.sınıflandırma denir.

• Farklı hücreFarklı hücre gruplarından farklılaşan organlardır. gruplarından farklılaşan organlardır.

• Yapay sınıflandırmada Yapay sınıflandırmada analog organanalog organ kullanılır. kullanılır.

• Analog organAnalog organ: kökenleri farklı görevleri aynı olan : kökenleri farklı görevleri aynı olan organlardır.organlardır.

• Sineğin kanadı yarasanın kanadı analog organa Sineğin kanadı yarasanın kanadı analog organa örnek verilebilir. Her ikisi de uçmaya yarar.örnek verilebilir. Her ikisi de uçmaya yarar.

1717

Doğal SınıflandırmaDoğal Sınıflandırma• Aynı hücre gruplarından farklılaşan aynı Aynı hücre gruplarından farklılaşan aynı

kökenekökene sahip organlara homolog organ sahip organlara homolog organ denir. denir.

• İnsanın koluİnsanın kolu, , balinanın yüzgecibalinanın yüzgeci, , kuşunkuşun kanadıkanadı homolog organ örnek verilebilir. homolog organ örnek verilebilir.

• Her üçü de aynı kemik yapısına sahip Her üçü de aynı kemik yapısına sahip olmasına rağmen görevleri farklıdır. olmasına rağmen görevleri farklıdır.

• Canlıların kökenleri ,akrabalık dereceleri Canlıların kökenleri ,akrabalık dereceleri homolog organa bakılarak belirlenebilir.homolog organa bakılarak belirlenebilir.

1818

KOMOOTOTROFKOMOOTOTROF

• Bu bakteriler besin sentezinde enerji kaynağı Bu bakteriler besin sentezinde enerji kaynağı olarak ışık yerine olarak ışık yerine kimyasal bağkimyasal bağ enerjisi enerjisi kullanılır.kullanılır.

• Bu nedenle ışık ve klorofil gerekli değildir.Bu nedenle ışık ve klorofil gerekli değildir.

• Oksijen harcanılır.Oksijen harcanılır.

• İnorganik maddeler oksitlenerek (Oİnorganik maddeler oksitlenerek (O22 kullanı- kullanı- lılarak) elde edilen enerji COlılarak) elde edilen enerji CO22 indirgenmesinde indirgenmesinde kullanılır ve besin elde edilir.kullanılır ve besin elde edilir.

1919

SAPROFİTLERSAPROFİTLER

• Çürükçül (ayrıştırıcı) bakterilerdir.Çürükçül (ayrıştırıcı) bakterilerdir.

• Hücre dışına enzim salgılayarak ölü bitki, Hücre dışına enzim salgılayarak ölü bitki, hayvan ve organik atıkları küçük hayvan ve organik atıkları küçük maddelere ayırır.maddelere ayırır.

• Bazı mantarlar da çürükçüldür.(2010 YGS)Bazı mantarlar da çürükçüldür.(2010 YGS)

2020

Parazit BakterilerParazit Bakteriler

• Besin ihtiyaçlarını üzerinde Besin ihtiyaçlarını üzerinde yaşadığı canlıdan sağlarlar.yaşadığı canlıdan sağlarlar.

• öR: Şarbon(Bacillus antraks), öR: Şarbon(Bacillus antraks), verem, difteri vb bakteriler. verem, difteri vb bakteriler.

2121

Kök AyaklılarKök Ayaklılar

• Beslenme ve Beslenme ve hareketlerini yalancı hareketlerini yalancı ayaklarla sağlayan bir ayaklarla sağlayan bir hücrelilerdir.hücrelilerdir.

Ada örneği

amip

2222

KamçılılarKamçılılaröglena

Trypanozoma

Afrika’da uyku Hastalığına

neden olur(Gambien Uyku hastalığı)

2323

SporlularSporlular• Hareket organeli yoktur.Hareket organeli yoktur.

• omurgalı ve omurgasız omurgalı ve omurgasız hayvanlarda parazit olarak hayvanlarda parazit olarak yaşarlar.yaşarlar.

• Eşeysiz üremenin eşeyli Eşeysiz üremenin eşeyli üremeyi takip ederek ürer.üremeyi takip ederek ürer.

• Plasmodium en tipik örnektir.Plasmodium en tipik örnektir.

• İnsanda sıtma hastalığına İnsanda sıtma hastalığına neden olur.neden olur.

• Anfoel cinsi dişi sivrisinek ile Anfoel cinsi dişi sivrisinek ile insana geçerek alyuvarlarda insana geçerek alyuvarlarda çoğalır.çoğalır.

2424

Silliler (Silliler (terliksi hayvanterliksi hayvan))• Büyük çekirdek, küçük Büyük çekirdek, küçük

çekirdek olarak iki tip çekirdek çekirdek olarak iki tip çekirdek vardır. Büyük çekirdek vardır. Büyük çekirdek metabolik faaliyetlerden ve metabolik faaliyetlerden ve mitoz bölünmeden, küçük mitoz bölünmeden, küçük çekirdek eşeyli üremeden çekirdek eşeyli üremeden sorumludur.sorumludur.

• Hetetroftur. Hetetroftur.

• En tipik örnek En tipik örnek Paramesyumdur.Paramesyumdur.

2525

AlglerAlgler • Çoğu tatlı sularda ve Çoğu tatlı sularda ve

denizlerde yaşarlar.denizlerde yaşarlar.

• Ökaryotik olup klorofil Ökaryotik olup klorofil pigmenti vardır. Dolayısıyla pigmenti vardır. Dolayısıyla fotosentez yaparlar.fotosentez yaparlar.

• Taşıdıkları pigmente göre Taşıdıkları pigmente göre sınıflandırılırlar.yeşil alg, sınıflandırılırlar.yeşil alg, kahverengi alg, kırmızı kahverengi alg, kırmızı alg…)alg…)

2626

Damarsız Tohumsuz bitkilerDamarsız Tohumsuz bitkiler

Ciğer otları

karayosunu

2727

KarayosunuKarayosunu

• İletim demeti yoktur.İletim demeti yoktur.

• Nemli yerlerde yaşarNemli yerlerde yaşar

• Dölalmaşı (metagenez) ile ürerDölalmaşı (metagenez) ile ürer

• (eşeyli eşeysiz)(sporlu üreyen tüm canlılar)(eşeyli eşeysiz)(sporlu üreyen tüm canlılar)

• gerçek kök, gövde ve yaprakları yoktur.gerçek kök, gövde ve yaprakları yoktur.

2828

Damarlı tohumsuz bitkilerDamarlı tohumsuz bitkiler

• Gerçek kök gövde ve Gerçek kök gövde ve yaprakları vardır.yaprakları vardır.

• Sporla çoğalırlar.Sporla çoğalırlar.(metagenez)(metagenez)

• Kibrit otlar, at Kibrit otlar, at kuyrukları, kuyrukları, eğrelti otueğrelti otu

2929

Damarlı tohumlu bitkilerDamarlı tohumlu bitkiler

• Gerçek kök, gövde ve yaprakları vardır.Gerçek kök, gövde ve yaprakları vardır.

• Genellikle karasal ortamlarda yaşarlar.Genellikle karasal ortamlarda yaşarlar.

• Eşeyli ya da eşeysiz ürerler.Eşeyli ya da eşeysiz ürerler.

3030

Açık tohumlu bitkilerAçık tohumlu bitkiler

• Çam ,ardıç, ladin, Çam ,ardıç, ladin, köknar, sedirköknar, sedir

3131

Kapalı tohumlu bitkilerKapalı tohumlu bitkiler

• En gelişmiş bitki grubudur.En gelişmiş bitki grubudur.

• Gerçek çiçek, meyve ve tohumları vardır.Gerçek çiçek, meyve ve tohumları vardır.

• Bitkiler aleminin en gelişmiş grubudur.Bitkiler aleminin en gelişmiş grubudur.

3232

Tek çenekli bitkilerTek çenekli bitkiler• Çoğunlukla tek yıllık , otsu Çoğunlukla tek yıllık , otsu

bitkilerdir.bitkilerdir.

• Gövdede enine kalınlaşmayı Gövdede enine kalınlaşmayı sağlayan büyüme dokusu yoktur. sağlayan büyüme dokusu yoktur. Bu yüzden gövdeleri incedir.Bu yüzden gövdeleri incedir.

orkide

Beyaz çiğdem

lale

3333

Çift çenekli bitkilerÇift çenekli bitkiler• Genellikle çok yıllıklı çiçekli Genellikle çok yıllıklı çiçekli

bitkilerdir.bitkilerdir.

• Bazıları otsu bazıları da odunsu Bazıları otsu bazıları da odunsu gövdedir.gövdedir.

• Enine büyümeyi sağlayan büyüme Enine büyümeyi sağlayan büyüme dokusu vardır. Bu yüzden gövdeleri dokusu vardır. Bu yüzden gövdeleri kalındır.kalındır.

• Embiryolarında iki çenek vardır.Embiryolarında iki çenek vardır.

gül

nilüfer

3434

FOTOSENTEZ YAPAN CANLILAR

ÖGLENA BAZI BAKTERİLER ALGLER BİTKİLER MAVİ-YEŞİL ALGLER