TA

G B

IOLE

G C

BA

CC

arb

oh

yd

rad

au

Carbohydradau

2.6

TA

G B

IOLE

G C

BA

CC

arb

oh

yd

rad

au

CarbohydradauMae carbohydradau wedi eu ffurfio o GARBON, HYDROGEN ac OCSIGEN

Mae cellfuriau planhigion yn dibynnu ar rôl strwythurol rhai carbohydradau

Maent yn STORIO EGNI mewn planhigion ac anifeiliaid

MONOSACRIDAU

CARBOHYDRADAU

POLYSACARIDAUDEUSACARIDAU

TA

G B

IOLE

G C

BA

CC

arb

oh

yd

rad

au

(CH2O)n

MonosacaridauMae monosacaridau yn foleciwlau organig bach sydd yn cael eu defnyddio fel blociau adeiladu ar gyfer carbohydradau mwy cymhleth.

Cliciwch fan hyn am y Fformiwla Cyffredinol

Beth mae’r ‘n’ yn ei olygu?

Nifer o atomau o Carbon

Felly, pan mae n=3

TRIOS, e.e Glyseraldehyd -

mewn adweithiau metabolaidd

Pan mae n=5 Pan mae n=6

HECSOS, e.e Glwcos -

prif ffynhonnell egni

PENTOS, e.e Ribos –

ffurfio asidau niwcleig nesafnesaf

TA

G B

IOLE

G C

BA

CC

arb

oh

yd

rad

au

Isomereiddio mewn Glwcos C6H12O6

CHCH22OHOH

CHCH22OHOH

Alffa-glwcos

beta-glwcosDangos Dangos

newid strwythurolnewid strwythurol

Ocsigen

Hydrogen

Carbon

Hydrocsid (OH)

TA

G B

IOLE

G C

BA

CC

arb

oh

yd

rad

au GLWCOS

MALTOSSWCROS

GLWCOS

GLWCOS

Deusacaridau

Mae deusacarid yn gallu ffurfio o ddau foleciwl o’r un math o

fonosacarid neu o rai gwahanol

Mae deusacaridau’n ffurfio pan mae dau uned monosacarid yn cael

eu huno gan ffurfio bond glycosidig, trwy adwaith cyddwyso

Mae’r cyfuniad o fonosacaridau yn penderfynu pa deusacarid

sydd yn cael ei ffurfio

MONOSACARIDAU DEUSACARID

FFRWCTOSGALACTOS

DŵrDŵrDŵrLACTOS

GLWCOS

TA

G B

IOLE

G C

BA

CC

arb

oh

yd

rad

au

OOHOH

Ffurfio deusacaridau

C C

C

C O

C

H

OH

OHOH

OH

HH

CH2OH

H

H

CHCH22OHOH

C C

C

C O

C

H

OH

OHOH

OH

HH

CH2OH

H

H

C C

C

C O

C

H

OH

OH

OH

HH

CH2OH

H

H

C C

C

C O

C

H

OH

OH

OH

HH

CH2OH

H

H O

H HBond

Glycosidig

Dyma adwaith CYDDWYSO, mae moleciwl o ddŵr yn cael ei golli.

Glwcos

Maltos

TA

G B

IOLE

G C

BA

CC

arb

oh

yd

rad

au

PolysacaridauMolecylau mawr cymhleth yw polysacaridau sydd yn cael

eu hadnabod fel POLYMERAU.

Monomerau yw’r monosacaridau unigol sydd yn cyfuno i ffurfio polysacaridau

Mae’r broses o bolymeru yn golygu bondio sawl MONOMER trwy adweithiau cyddwyso er mwyn ffurfio un moleciwl mawr.

Po

lys

aca

rid

au

Monomer Bond glycosidig

GLYCOGEN α Glwcos 1-6

STARTSH 1-4

CELLWLOS 1-4

Dychwelyd at isomereiddio glwcosDychwelyd at isomereiddio glwcos nesafnesaf

Beth yw polymeru?

Beth yw monomer?

Cliciwch y swigod i gael yr atebion

β Glwcos

α Glwcos

TA

G B

IOLE

G C

BA

CC

arb

oh

yd

rad

au

OOHOH

Ffurfio polysacaridau

C C

C

C O

C

H

OH

OH

HH

CH2OH

H

H

C C

C

C O

C

H

OH

OH

OH

HH

CH2OH

H

H

O

H H

Yn yr esiampl yma mae 3 adwaith cyddwyso wedi cynhyrchu 3 molecwl o ddŵr i ffurfio’r polysacarid.

O

H H

C C

C

C O

C

H

OH

OH

OH

HH

CH2OH

H

H

C C

C

C O

C

H

OH

OH

HH

CH2OH

H

H

OHOH OHOH

Glwcos

O

O

H H

O

Byddai adwaith HYDROLYSU (ychwanegu dŵr) yn cildroi’r adwaith, ac yn torri’r polysacarid gan ryddhau’r 3 moleciwl o fonosacarid.

TA

G B

IOLE

G C

BA

CC

arb

oh

yd

rad

au

Gallwch roi cynnig ar y cwestiwn hwn er mwyn profi eich dealltwriaeth: