cukrzyca i zespół hipoglikemiczny

CUKRZYCA i zespół hipoglikemiczny

Jak odzyskać

utracone zdrowie?

Lekarze z Instytutu Medycyny Naturalnej Uchee Pines w USA przedstawiają skuteczne metody

zapobiegania i leczenia cukrzycy i hipoglikemii.

Agatha M. ThrashCalvin L. Thrash

Mszczonów 2011

Tytuł oryginału: Diabetes and the Hypoglycemic Syndrome Projekt okładki: Dariusz BorowieckiTłumaczenie: Marta NiewolikKorekta: zespółKonsultacja: lek. med. Grażyna KuczekRedakcja techniczna: Ryszard Augustyn

UWAGA:Informacje zawarte w niniejszej pozycji nie zastępują porady lekarskiej ani jakiegokolwiek etapu procesu diagnostyczno-terapeutycznego. Wszelkie dolegliwości winny być zgłaszane fachowym pracownikom służby zdrowia.Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za szkody, mogące wyniknąć w przypadku stosowania podanych przez Autora zaleceń z pominięciem prawnie usankcjonowanej drogi postępowania medycznego.

Wydanie pierwsze

Printed in Poland

Copyright © 1993 by Agatha and Calvin Thrash

Copyright © 2009, 2011 for the Polish edition by Fundacja Źródła Życia

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część publikacji nie może być w żadnej formie powielana, przechowywana w postaci elektronicznej lub tłumaczona bez pisemnej zgody wydawcy.

ISBN 978-83-87895-96-9ISBN 978-83-87895-96-9

Sto szesnasta publikacja Fundacji Źródła Życia

W sprawach zamówień należy zgłaszać się do wydawcy.

Wydawca:

Fundacja Źródła Życia

96-320 Mszczonów, Budy Zasłona, ul. Źródlana 1

tel. 046 857 13 54, fax 046 857 28 99

sklep internetowy: www.fzz.pl, e-mail: [email protected]

Skład i druk:

96-320 Mszczonów, www.fzz.pl/alterna, e-mail: [email protected]

Słowa podziękowania

Cała mądrość jest wynikiem cząstkowej wiedzy z trudem zdobywanej z różnych źródeł. Podobnie wszystkie książki powstają dzięki wiedzy na-bytej w różnym czasie i od wielu ludzi. Chcielibyśmy podziękować naszym wieloletnim przyjaciołom i współpracownikom za pomoc w pracach redak-cyjnych. Phylis Austin dostarczyła nam wielu cennych informacji – dzięki jej wysiłkom mieliśmy zawsze na czas wszystkie potrzebne dane. Praca twór-cza i pomoc techniczna są dziełem naszego syna, Cala Th rasha III, który zawsze był dobrej myśli i troskliwie nas zachęcał. Don Miller zasługuje na naszą wdzięczność za dobre rady i rysowanie wykresów. Lwia część pracy spadła na barki naszej asystentki – Donny Levine. Jej niestrudzone wysiłki i zapał redakcyjny pozwoliły skompletować tę książkę.

Możemy tylko powiedzieć: dziękujemy Wam. Wielką radością dla nas była możliwość pracy z każdym z Was. Modlimy się, by książka ta była błogosła-wieństwem dla wielu, a Wasze wysiłki zostały wynagrodzone.

7

Spis treści

Przedmowa .................................................................................11

Rozdział 1. Cukrzyca i hipoglikemiaRozdział 1. Cukrzyca i hipoglikemia ..................................................13

Rozwój choroby: .........................................................................13

Niemowlęctwo • Dzieciństwo • Okres dojrzewania • Okres

wczesnej młodości • Początek problemów • Objawy

niewydolności • Objawy umysłowe • Nagłe zmiany nastroju

Rozdział 2. Cukrzyca zdefiniowanaRozdział 2. Cukrzyca zdefiniowana ...................................................21

Częstość występowania ...............................................................22

Cukrzyca insulinozależna – typ I ..................................................23

Cukrzyca insulinoniezależna – typ II ..............................................24

Wrażliwość komórek na insulinę • Ciekawe badania

Kryteria diagnostyczne .................................................................32

Sposoby rozpoznawania cukrzycy

Zagrożenia związane z podwyższonym poziomem cukru we krwi ..37

Powikłania cukrzycy .....................................................................37

Gangrena (zgorzel cukrzycowa) • Neuropatia cukrzycowa

Owrzodzenie stopy • Problemy ze wzrokiem • Chroniczne

odwodnienie • Inne powikłania

Jak wygrać z cukrzycą? ................................................................51

Rozdział 3. InsulinoopornośćRozdział 3. Insulinooporność ............................................................53

Przyczyny insulinooporności ........................................................55

Fizjologia insulinooporności .........................................................56

Insulinooporność a zaburzenia lipidowe ......................................56

Insulinooporność a nadciśnienie ..................................................57

Wpływ insulinooporności na układ nerwowy współczulny ...........58

8

Insulinooporność a nowotwory złośliwe ......................................59

Insulinooporność a cukrzyca ........................................................59

Leczenie insulinooporności ..........................................................60

Rozdział 4. Patofizjologia cukrzycyRozdział 4. Patofizjologia cukrzycy ....................................................61

Fizjologiczna kontrola poziomu cukru ..........................................61

Enzymy i hormony trzustki • Sposoby kontroli poziomu cukru

we krwi

Patofizjologia cukrzycy – doniesienia naukowe.............................63

Zmiany anatomiczne i fizjologiczne w cukrzycy ............................71

Uszkodzenia z przyczyn zewnętrznych .........................................72

Kofeina • Alkohol • Nabiał • Nadmiar soli • Pokarm zepsuty

Leki

Rozdział 5. Szczególne wskazówki dietetyczneRozdział 5. Szczególne wskazówki dietetyczne ..................................75

Ważne badania nad wpływem diety ............................................75

Białka i tłuszcze ............................................................................76

Dieta niskotłuszczowa ..................................................................77

Miód i cukier ...............................................................................77

Pokarmy o szczególnym działaniu ................................................78

Topinambur • Nasiona kozieradki • Cebula, czosnek i por

Pokarmy surowe

Korzystny wpływ postu ................................................................79

Rozdział 6. Krytyczne sytuacje cukrzycoweRozdział 6. Krytyczne sytuacje cukrzycowe .......................................81

Hipoglikemia ...............................................................................81

Kwasica ketonowa.......................................................................82

Stopa cukrzycowa .......................................................................82

Leczenie ostrej postaci grzybicy międzypalcowej • Leczenie

przewlekłej postaci grzybicy międzypalcowej • Ziołowe środki

lecznicze • Zapobieganie grzybicy stóp • Ćwiczenia dla stóp

w przypadku zgorzeli • Codzienna dbałość o stopy w cukrzycy

9

Rozdział 7. Budujące historie powrotu do zdrowiaRozdział 7. Budujące historie powrotu do zdrowia ...........................91

Przypadek 1 – wyleczenie cukrzycy poprzez eliminację

tłuszczów widzialnych ...........................................91

Przypadek 2 – wyleczenie cukrzycy, nadwagi

i hipercholesterolemii .............................................92

Przypadek 3 – wyleczenie cukrzycy i nadciśnienia ........................93

Przypadek 4 – niezwykła poprawa w neuropatii cukrzycowej .......94

Przypadek 5 – ustąpienie hipoglikemii i omdleń ...........................95

Przypadek 6 – wyleczenie zespołu hipoglikemicznego..................96

Przypadek 7 – ustąpienie hipoglikemii i problemów

z zachowaniem .....................................................98

Przypadek 8 – ustąpienie hipoglikemii i problemów z nauką .........99

Przypadek 9 – ustąpienie hipoglikemii poprzez redukcję

liczby posiłków ....................................................101

Rozdział 8. Zespół hipoglikemicznyRozdział 8. Zespół hipoglikemiczny .................................................103

Częstość występowania hipoglikemii .........................................103

Rozwój hipoglikemii ..................................................................104

Trzy typy hipoglikemii.................................................................105

Typ pokarmowy • Typ reaktywny • Płaska krzywa tolerancji

Epidemia hipoglikemii................................................................107

Pozadietetyczne przyczyny hipoglikemii .....................................108

Objawy hipoglikemii ..................................................................109

Główne objawy psychiatryczne • Główne objawy neurolo-

giczne • Objawy fizyczne • Zmiany wewnętrzne

Czy cierpisz na hipoglikemię? .....................................................111

Kryteria diagnostyczne ...............................................................112

Nadzieja na wyzdrowienie.........................................................114

Rozdział 9. Program powrotu do zdrowiaRozdział 9. Program powrotu do zdrowia .......................................117

Pokarmy dozwolone ..................................................................118

Mięso i jego substytuty • Nabiał • Pieczywo • Płatki zbożowe,

kasze i makarony • Warzywa • Owoce • Orzechy i nasiona

Substytuty kawy i herbaty • Inne pokarmy

10

Pokarmy, których należy unikać .................................................121

Cukry • Wyroby cukiernicze • Sery • Zboża rafinowane

Słodkie owoce i warzywa • Sztuczne słodziki • Napoje z kofe-

iną • Tytoń • Alkohol • Napoje bezalkoholowe • Przyprawy

Zasady ogólne ..........................................................................124

Ćwiczenia fizyczne .....................................................................127

Nowy styl życia ..........................................................................127

Rozdział 10. Kontrola masy ciała i leczenie nadciśnieniaRozdział 10. Kontrola masy ciała i leczenie nadciśnienia ..................131

Zasady kontroli masy ciała .........................................................131

Czynniki powodujące przyrost masy ciała • Metody kontroli

masy ciała

Jak obniżyć ciśnienie krwi? .........................................................135

Kontrola stresu a nadciśnienie ....................................................139

Rozdział 11. Składniki odżywcze, menu i przepisy kulinarneRozdział 11. Składniki odżywcze, menu i przepisy kulinarne ............141

Ważne składniki odżywcze .........................................................141

Dieta eliminacyjna ścisła ............................................................143

Pokarmy, które należy wykluczyć • Pokarmy, które można

spożywać

Przepisy kulinarne ......................................................................144

Jadłospis ...................................................................................158

Rozdział 12. Zioła pomocne w leczeniu cukrzycy i hipoglikemiiRozdział 12. Zioła pomocne w leczeniu cukrzycy i hipoglikemii .......161

Zioła obniżające poziom cukru we krwi .....................................161

Zioła o działaniu przeciwbólowym .............................................162

Zioła o działaniu uspokajającym ................................................162

Zioła o działaniu antybiotycznym ...............................................163

Zioła moczopędne.....................................................................163

Zioła o działaniu przeciwgrzybiczym ..........................................164

Epilog .......................................................................................165

Dodatek ....................................................................................166

Bibliografia ................................................................................167

11

Przedmowa

Przez całe pokolenia zarówno diagnozowanie, jak i leczenie cukrzycy oraz zespołu hipoglikemicznego grzęzło w gąszczu błędów, ignorancji i przesą-dów, czasem nawet tych, którzy twierdzili, że są ekspertami w tej dziedzinie.

Teorie na temat cukrzycy i hipoglikemii, przedstawiane przez pionierów badań nad tymi dwiema chorobami, z początku wydawały się logiczne i bez-błędne. Z powodu przypuszczalnej poprawności tych tez oraz czci, jaką stu-denci okazywali badaczom, zachowane zostały ich „szczere” błędy. Ponieważ studenci mieli tendencję (przypominającą gorliwość zabobonu) do kształto-wania fi lozofi i i praktyk na podstawie przypuszczeń swoich nauczycieli, do niedawna poczyniono niewiele badań, które skorygowałyby te błędy.

Jeśli mamy wyzbyć się pomyłek, należy ściśle przestrzegać zasad nauko-wych co do wszystkich obserwacji, gdyż w przeciwnym razie „ulubione” teorie zostaną zachowane. Jeśli leczenie nie przynosi spodziewanych efek-tów, musi nastąpić zmiana myślenia. Uczciwość wymaga wyrzeczenia się „ulubionych” teorii, stawiania czoła obawie przed nieznanym i próbowania innych metod. Poznanie lub szukanie drogi do tego, czego jeszcze nie zna-my, jest samo w sobie wyższą formą wiedzy.

Zaburzenia metabolizmu dotyczące trawienia pokarmu są w naszych czasach częstym zjawiskiem. Spowodowane jest to łatwą dostępnością pro-duktów spożywczych, szczególnie produktów rafi nowanych, które spoży-wane są w nadmiarze. Powodują one znaczne obciążenie dla układu tra-wiennego i metabolizmu. Obciążenie to odczuwane jest na każdym odcin-ku przewodu pokarmowego, dotyczy wszystkich narządów trawiennych, a w końcu wszystkich tkanek i komórek organizmu. Obciążające jest rów-nież usuwanie nieczystości wytworzonych z tych pokarmów oraz wyda-lenie substancji, które organizm produkuje do przetwarzania pożywienia.

12

Wszystko to powoduje stres metaboliczny – z organizmu usuwana jest na-gromadzona energia, a my odczuwamy niepokój, nerwowość, zmęczenie, sztywność, ociężałość i mamy problemy z koncentracją. Przystosowanie się do tego stresu poprzez wytwarzanie energii niezbędnej do niepotrzebnych, dodatkowych zadań nadweręża organizm. Ustrój stara się do tego dostoso-wać. Jednak stałe przystosowywanie się kończy się utratą rezerw. W końcu organizm załamuje się i mamy do czynienia z zespołem adaptacji ustro-ju, opisanym przez kanadyjskiego lekarza Hansa Selye’a jako zespół przy-spieszonego starzenia. Pojawia się załamanie psychiczne lub fi zyczne (albo obydwa naraz). Zespołowi temu towarzyszy hiperinsulinizm, może pojawić się insulinooporność i cukrzyca, a efektem końcowym jest przedwczesna śmierć.

Niniejsza książka omawia te zagadnienia. Chociaż zwrot przyspieszone starzenie brzmi poważnie, stan ten nie jest beznadziejny. Gdyby taki był, istniałaby w tym temacie jedynie akademicka dyskusja. Wiemy jednak, że chorobę można odwrócić, dlatego zjednoczyliśmy nasze wysiłki, by napi-sać tę książkę. Naszym życzeniem jest zaznajomienie Czytelnika z cukrzycą i zespołem hipoglikemicznym, ich diagnozowaniem i metodami leczenia. Są to proste praktyki, które mogą być wykonywane w domu, a które niosą jedyną nadzieję na wyleczenie.

Modlimy się o Boże błogosławieństwo dla wszystkich Czytelników, aby mogli posiąść niezbędną wiedzę na temat funkcjonowania organizmu i sposobów troski o niego. Choć staraliśmy się wszystko jasno wyjaśnić, to zdajemy sobie sprawę, że wciąż mogą istnieć zagadnienia dla niektórych niezrozumiałe. W takim przypadku z pomocą może przyjść lekarz.

Część książki, najistotniejsza z powodów praktycznych, mówi o tym, jak radzić sobie z chorobą. Rozdziały te są łatwe do zrozumienia nawet dla osób niezainteresowanych kompleksową biochemią związaną z cukrzycą i zespołem hipoglikemicznym.

13

Rozwój chorobyRozwój chorobyChoroba nie pojawia się przypadkowo. Wszelkie zaburzenia chorobo-

we zawsze mają związek z nieprzestrzeganiem praw natury w jakimś okresie życia. To nieprzestrzeganie praw, celowe czy też przypadkowe, może mieć miejsce kilka pokoleń wstecz, może być nawet rezultatem naturalnej katastrofy. Na przykład promieniowanie z meteorytu tungu-skiego około stu lat temu mogło spowodować mutacje genów, czego re-zultatem mogą być obecne dziś różnego rodzaju upośledzenia.

Poza promieniowaniem istnieje szereg innych szkodliwych czynników odpowiedzialnych za niszczenie genów, np. alkohol, aromatyczne przy-prawy (imbir, czarny pieprz), tytoń, kawa i pokrewne jej brązowe napoje (nawet te bezkofeinowe), wiele przepisywanych leków, a także narkotyki. Jednak głównym sprawcą problemów ze zdrowiem w dzisiejszym świecie jest współczesny styl życia. Składają się nań: zła dieta, stosowanie używek, stres, siedzący tryb życia oraz brak odpowiedniego wypoczynku i relaksu.

Dr Hans Selye przez prawie 40 lat badał zależności pomiędzy wy-stępowaniem chorób a stylem życia i stał się światowym ekspertem w tej dziedzinie. Badał przede wszystkim problem stresu i choroby z nim związane. Eksperymentował z wieloma formami stresu indukowanymi w laboratorium i odkrył, że organizm ma ogromne możliwości przy-

Rozdział 1 CUKRZYCA CUKRZYCA

I HIPOGLIKEMIAI HIPOGLIKEMIA

14

CUKRZYCA I ZESPÓŁ HIPOGLIKEMICZNY

stosowawcze. Zauważył, że w organizmie pod wpływem stresu zacho-dzi wiele zmian, m.in. rozszerzanie się źrenic, wzrost napięcia mięśni, suchość w ustach, zmiany skórne, wzrost ciśnienia tętniczego, zmiany w strukturze chemicznej i przepływie krwi. Wszystkie te zmiany wyma-gają jednak dodatkowej energii, która jest zużywana na niekorzyść pracy całego organizmu.

Przystosowanie do stresu trwa tak długo, jak długo istnieje sam stres. Jednak mięsień może utrzymywać napięcie tylko przez pewien czas, a potem zaczyna obumierać. To samo dzieje się z biochemią krwi. Or-ganizm dostosowuje się dopóty, dopóki ma zapas energii, ale kiedy traci rezerwy, zaczynają się zaburzenia biochemicznie. Objawy niewydolności chemicznej są raczej niejednoznaczne: ból głowy, zawroty głowy, zmę-czenie, mgliste myślenie, brak koncentracji, alergie, rozstroje nerwowe, zaburzenia mentalne i wiele innych.

Nadnercza muszą przystosować się do stresu poprzez nadmierne wy-dzielanie hormonów. Organizm jest w stanie przystosować się do łagod-nych sytuacji stresowych na tak długo, jak jest to konieczne, dzięki zmia-nom zachodzącym w składzie krwi. Proces ten jednak wymaga dużego nakładu energii chemicznej. Wiele hormonów stresu, na przykład korty-zon, powstaje z cholesterolu. Dlatego przy jakimkolwiek przystosowaniu powodującym produkcję hormonów stresu poziom cholesterolu wzra-sta. Zmiany te trwają do momentu ustąpienia stresu bądź przemęczenia nadnerczy. Dla patomorfologa już sam rozmiar nadnerczy czy też ich ko-lor świadczy o przemęczeniu. Prawidłowa grubość zewnętrznej warstwy, zwanej korą nadnerczy, wynosi 1–2 mm. U osoby zestresowanej może osiągać 3–4 mm. Hormony gromadzone w nadnerczach są jasnożółte, dlatego kolor kory nadnerczy u osoby zdrowej jest żółty, ale u osoby pod wpływem długotrwałego stresu zmienia się na jasnobrązowy lub brą-zowy. (Spożywanie kofeiny, czyli picie kawy, herbaty, coli oraz jedzenie czekolady, powoduje takie same zmiany w nadnerczach). Gdy powtarza-jący się i zwielokrotniony stres doprowadzi do przemęczenia nadnerczy, u osoby takiej następuje załamanie – emocjonalne, socjalne, duchowe,

15

mentalne lub fi zyczne. Kiedy dochodzi do przemęczenia, każde życio-we doświadczenie jest nim zabarwione. Niewielkie rozdrażnienia na-gle powodują ból, podczas gdy przed wystąpieniem przemęczenia były niezauważane. Kiedy osoba jest wypoczęta, pewne zapachy są bardzo przyjemne; teraz jednak mogą doprowadzać do wymiotów. Pojawiać się mogą nieporozumienia małżeńskie, kłopoty w pracy, problemy na linii rodzice – dzieci, zły osąd, zmniejszona zdolność prowadzenia pojazdów oraz wiele innych dolegliwości.

Stres przyspiesza większość procesów chorobowych oraz czyni je trudniejszymi i bardziej bolesnymi. Tam, gdzie mamy do czynienia z przedłużającym się stresem, pojawiają się choroby. Ponad wszelką wąt-pliwość wiadomo, że stres odgrywa dużą rolę w rozwoju cukrzycy i ze-społu hipoglikemicznego.

Cukrzyca, zespół hipoglikemiczny i choroby z nimi spokrewnione, takie jak nadciśnienie, rak, otyłość, choroba wieńcowa, są najczęściej występującymi problemami zdrowotnymi w Stanach Zjednoczonych i innych krajach zachodnich. Pojawiają się w następstwie złego stylu życia i często występują razem u jednego pacjenta. W jaki sposób się rozwija-ją? Prześledźmy to po kolei.

Niemowlęctwo

Noworodkom w szpitalu podawana jest słodzona woda, by zminima-lizować wybudzanie śpiących matek, które musiałyby karmić dziecko. Praktyka ta sprawia, że wprowadza się noworodkom wyjątkowo słodki smak już w pierwszych dniach życia. Kiedy dziecko jest karmione pier-sią, jedynym płynem (o ile w ogóle), na który może istnieć zapotrzebo-wanie, jest czysta woda.

Wprowadzanie krowiego mleka i pokarmów stałych w pierwszych trzech miesiącach życia podnosi ryzyko zachorowania1. Pokarmy te czę-sto zawierają wolne cukry i tłuszcze, które są źródłem późniejszych pro-blemów dla niedojrzałego jeszcze systemu immunologicznego i układu trawiennego niemowląt. Ogromny wzrost chorób alergicznych i autoim-

Rozdział 1 – Cukrzyca i hipoglikemia

16


munologicznych może być spowodowany wczesnym wprowadzaniem innych pokarmów niż mleko matki.

Podwojenie wagi urodzeniowej dziecka w ciągu 3–4 miesięcy zamiast w ciągu 6 miesięcy (co byłoby idealne), a także potrojenie wagi w 7–8 miesięcy zamiast w rok. Dzieci są pucołowate, wydają się być aktywne i szczęśliwe. Takie przyspieszenie wzrostu odbywa się w nienaturalnym tempie i spowodowane jest głównie przekarmieniem oraz brakiem ćwi-czeń fi zycznych. Prowadzi to do wielu umysłowych i fi zycznych pro-blemów wymienionych w rozdziale poniżej. Somatostatyna hamująca uwalnianie hormonu wzrostu blokowana jest przez pożywienie bogate w tłuszcze i cukry. To powoduje przyspieszony wzrost. Kiedyś proces ten uważano za pożądany z uwagi na efekty – przystojnych, wysokich mężczyzn i wysokie, atrakcyjne kobiety. Dzisiaj jednak wiadomo, że pro-wadzi to do wczesnego dojrzewania i przedwczesnego starzenia oraz szeregu problemów po drodze np. szybkiego porzucania nauki w szkole i przedwczesnego wkraczania w dorosłe życie.

Dzieciństwo

Dzieci z przyspieszonym wzrostem są pod względem umysłowym zwy-kle bardzo bystre – zdają się wyprzedzać swój wiek. Dzieci te są duże, zaokrąglone i krzepkie, jednak często narzekają na zmęczenie. Nie cieszą ich zajęcia fi zyczne, np. bieganie czy inne dziedziny sportu wymagające sprawności fi zycznej. Niektóre dzieci będą jednak forsować się, by zaist-nieć w sporcie. Często nie mogą się doczekać posiłku, najczęściej jedzą z dużym apetytem, podjadają też między posiłkami. Zwykle uwielbiają słodycze i wszelkie niezdrowe pokarmy. Dzieci takie są bardzo towarzy-skie; często są przywódcami, są zaangażowane w wiele form aktywności i wiodą prym w nauce.

Okres dojrzewania

Przyspieszony rozwój fi zyczny i umysłowy trwa od dzieciństwa. Pu-cołowatość może w tym okresie zamienić się w tkankę tłuszczową

17

i dojrzewające dzieci zaczną walczyć z nadwagą. Podczas gdy młodzi chłopcy mogą być podatni na wpływy środowiska tak samo często jak młode dziewczęta, objawy – ze względu na naturę zmian fi zjologicznych – wcześniej pojawiają się u dziewcząt. U płci męskiej objawy pojawiają się najpełniej około 40. roku życia i później.

Dziewczęta może nagle nachodzić kilkugodzinna chandra, która po-czątkowo występuje niezbyt często. Pierwsza miesiączka pojawia się między 9. a 12. rokiem życia. Często dziewczęta te są dobrymi uczenni-cami we wczesnych latach szkolnych, są wysokie, atrakcyjne i lubiane. Z powodu wcześniejszego dojrzewania organizmu, jeszcze przed naby-ciem doświadczenia życiowego, znaczny procent dziewcząt charaktery-zuje buntowniczy duch – stają się nieposkromione lub „szalone”, mogą rzucić szkołę, a nawet przyłączyć się do ruchów subkulturowych.

Okres wczesnej młodości

Wiele z tych młodych kobiet zakłada rodziny i natychmiast wchodzi w okres unieruchamiającego je przemęczenia, co kończy się depresją. W momencie pojawienia się pierwszego dziecka okazuje się, że są jeszcze bardziej pozbawione energii, niż się tego spodziewały. Zaangażowanie w opiekę nad dzieckiem sprawia, że lekceważą swoje problemy. Oczeku-ją kolejnego dziecka, zanim są na nie gotowe. To wszystko razem może spowodować zmiany w ich usposobieniu. Pojawiają się pierwsze poważ-ne depresje, przerażające stany umysłu, nad którymi nie mają kontroli i których nie mogą dłużej tak łatwo lekceważyć. Ich apetyt zwykle pozo-staje dobry. Są momenty, gdy czują się niezwykle energiczne, więc mają tendencje do przepracowywania się.

Samotni mężczyźni i samotne kobiety naśladują zwykle ten sam ogólny wzór. Mają wielkie plany oraz nadzieję na ich spełnienie i wiarę w swoje możliwości. Jednak spełza to na niczym, bo ich energia umysło-wa i fi zyczna maleje, a oni nie potrafi ą określić przyczyn.


18


Początek problemów

Żony, mimo że lubią porządek i ład, mogą nie mieć siły na utrzyma-nie sprawnie działającego gospodarstwa domowego. Mężowie zaczynają narzekać na zaniedbane domy. Hipoglikemiczne żony są często niezor-ganizowane. Z rozczarowaniem odkrywają, że nie są superkobietami, za które się uważały. Potrzebują wiele zachęty i wsparcia ze strony swoich mężów. Jednak mężowie mogą się obawiać zachęcania, uważając, że to je uzależni od nich.

Kobiety mają tendencję do podnoszenia poprzeczki i z tego powodu będą doświadczały wielu emocjonalnych i fi zycznych problemów.

Objawy niewydolności

U kobiet objawy załamania zdrowia fi zycznego i problemy emocjonal-ne występują jednocześnie w dość młodym wieku. U mężczyzn zespół ten zaczyna rozwijać się około 40. roku życia. U kobiet choroba rozwija się stopniowo przez 20 lat, u mężczyzn pojawia się w ciągu 2–3 lat. Za-równo mężczyźni, jak i kobiety zaczynają przybierać na wadze i coraz częściej nie mają siły na dotrzymywanie kroku towarzyskim i zawodo-wym zobowiązaniom. Zaczynają się wycofywać z dziedzin życia, w które wcześniej chętnie się angażowali.

Zadania domowe żon i pracę zawodową mężów zaczyna charaktery-zować brak należytej organizacji. Małżonkowie nie są w stanie ukończyć żadnego projektu, który rozpoczęli, a niedokończona praca się nawar-stwia.

Cierpiąca osoba w końcu informuje współmałżonka, że dzieje się coś złego. Kobieta może rozważać samobójstwo, rozwód lub odejście z domu. Mężczyzna może myśleć nad zmianą zawodu, przeprowadzką do innego miasta, rozwodem, samobójstwem lub ucieczką. Nowy partner postrze-gany jest czasami jako sposób na rozwiązanie problemów, ale szybko okazuje się, że i on ma słabe strony nie do zniesienia.

19

Objawy umysłowe

Depresja. U kobiet ginekolog może podejrzewać problemy z jajnikami i przepi-

sać estrogeny, a czasem również leki uspokajające.Brak koncentracji. Z bystrych dzieci i nastolatków rosną marni studenci i kiepscy pra-

cownicy. Mogą nosić etykietę „wypalonych”. Problemy z pamięcią. Mężczyźni, którzy byli dokładni i zorganizowani w swojej pracy zawo-

dowej oraz zobowiązaniach towarzyskich, zaczynają zapominać o róż-nych rzeczach. Coraz częściej słyszą, że potrzebują wakacji lub środków uspokajających.

Roztargnienie. Kobiety nie potrafi ą się zorganizować – zaplanować pracy i podołać

obowiązkom domowym. Łatwo ulegają roztargnieniu, jakakolwiek prze-szkoda (np. dzwoniący telefon) potrafi pochłonąć ich czas bez reszty. Lekarze często uważają, że kobiety te potrzebują konsultacji psychia-trycznej, mogą także zalecać im operację narządów rodnych, błędnie wierząc, że to usunie problem.

Nagłe zmiany nastroju

Wielu chorych cierpi na nagłe zmiany nastroju; często – nawet w ciągu jednej godziny – chorzy popadają z jednej skrajności w drugą.

Osoby te mogą doświadczać dziwnych myśli. Jedna z pacjentek wy-obrażała sobie, jak wkłada własne dziecko do pralki. Miała poważne wąt-pliwości co do swojego zdrowego rozsądku, ale ponieważ nie wierzyła w to, że jest umysłowo chora, uznała, że nie zachowa się nigdy w ten sposób. Jej mąż nie miał jednak tej pewności. Psychiatra przyjął ko-bietę na leczenie – podawał jej środki uspokajające i stosował terapię szokową.


20


U osób chorych rozwija się wewnętrzny przymus:� mówienia na temat choroby;� rozmawiania o lekarzach i zaleceniach dotyczących stosowania

tabletek;� powtarzania różnych czynności, np. mycia rąk, codziennego wy-

chodzenia na zakupy i wydawania dużych sum pieniędzy, niekoń-czącego się odkurzania, rozmów telefonicznych, częstych odwie-dzin, przestawiania mebli, przekładania papierów na biurku bez jakiegokolwiek celu.

Podczas rozwoju cukrzycy czy zespołu hipoglikemicznego może po-jawić się wiele różnych zaburzeń. Być może nie każda historia zosta-ła tutaj opisana. Kolejne klucze diagnostyczne można będzie odnaleźć w dalszych rozdziałach książki. Nikt nie chciałby zestarzeć się zbyt szyb-ko. Jednak opisany powyżej przebieg wydarzeń nieuchronnie do tego prowadzi. Niemowlęta i dzieci są przekarmiane przez rodziców, którzy chociaż chcą dobrze, nieświadomie doprowadzają u swoich dzieci do zmian metabolicznych i strukturalnych. Zmiany te powodują przyspie-szenie wzrostu i rozwoju i skutkują skróceniem życia.

21

Istnieją dwa główne typy cukrzycy: cukrzyca typu I, nazywana też in-sulinozależną, która występuje u ludzi młodych (stąd nazywana rów-nież młodzieńczą), oraz cukrzyca typu II, nazywana insulinoniezależną, która występuje u otyłych dorosłych. Jak sama nazwa wskazuje, osoby z cukrzycą typu I są uzależnione od insuliny, której dawki przyjmują do końca życia. Osoby z cukrzycą typu II nie wymagają podawania insuliny, a najczęściej stosują leki doustne. W przypadku cukrzycy typu II ist-nieje duża szansa powrotu do zdrowia poprzez zastosowanie właściwej diety i wprowadzenie zdrowego stylu życia. Zdrowy styl życia u osób z cukrzycą typu I także jest bardzo ważny – sumienne kontrolowanie diety i masy ciała, ćwiczenia i regularność we wszystkich czynnościach życiowych poprawiają poziom cukru, opóźniają rozwój powikłań i prze-dłużają życie. Chorzy z cukrzycą typu I wymagają stałej profesjonalnej pomocy. Natomiast chorzy z cukrzycą typu II zwykle mogą poradzić sobie sami, wprowadzając zasady zdrowego stylu życia i korzystając z domowych sposobów leczenia.

Na szczęście cukrzyca typu I występuje rzadziej niż cukrzyca typu II. W typie I komplikacje są poważniejsze i występują w młodszym wieku niż w typie II. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu przeciętny młody cukrzyk nie mógł mieć nadziei na długie życie, a wczesne powikłania mogły

Rozdział 2 CUKRZYCA CUKRZYCA

ZDEFINIOWANAZDEFINIOWANA

22


uczynić jego egzystencję bardzo ponurą. Dzisiaj, dzięki wzrostowi wie-dzy na temat racjonalnego używania insuliny oraz wiedzy dotyczącej koniecznych zmian w stylu życia, osoba z cukrzycą typu I może osiągnąć przeciętną długość życia.

Częstość występowania Częstość występowania Liczba przypadków cukrzycy rośnie co roku o 6% – choroba obecnie

dotyka ponad 21 milionów Amerykanów (bądź to w postaci w pełni rozwiniętej cukrzycy, bądź stanów podcukrzycowych). W 1973 roku ob-liczono, że zidentyfi kowano 612 tys. nowych przypadków cukrzycy, co stanowiło wzrost o ponad 40% od 1965 roku46. Szacuje się, że cukrzyca powoduje rocznie około 300 tys. zgonów47.

Od roku 1960 liczba zachorowań na cukrzycę podwoiła się w wielu krajach świata, m.in. w Austrii, Włoszech, Szwajcarii i Wenezueli, a w Ja-ponii prawie potroiła. Częstotliwość występowania hipoglikemii odpo-wiada temu samemu schematowi.

Nie ma wciąż jednoznacznego poglądu na to, w jakim stopniu dzie-dziczność, a w jakim czynniki środowiskowe wpływają na rozwój cu-krzycy. Dokładna rola tych czynników nie została całkowicie zdefi nio-wana, lecz wiedza w tym względzie wzrasta. W przypadku cukrzycy typu II jest jasne, że nawet silne predyspozycje genetyczne nie spowodują choroby, dopóki nie pojawią się wyniszczające czynniki stylu życia.

Inaczej jest w przypadku cukrzycy typu I. Wydaje się, że zapadają na nią tylko te osoby, które zostały zarażone wirusem (np. Coxsackie B, różycz-ka, świnka) i których komórki beta trzustki zostały uszkodzone – przy współistnieniu predyspozycji genetycznych. Sprawia to wrażenie, jakby zapoczątkowany został autoimmunologiczny system reakcji łańcuchowej, mający na celu zniszczenie komórek beta i zapoczątkowanie cukrzycy typu I. Z tego właśnie względu podejmuje się próby stosowania środków immunosupresyjnych w celu zatrzymania rozwoju choroby. Musi jednak istnieć lepsza metoda, która nie jest obarczona tak poważnymi objawami ubocznymi i nie będzie zagrażać życiu i zdrowiu osoby leczonej.

23

Cukrzyca insulinozależna – typ ICukrzyca insulinozależna – typ ICukrzyca typu I rozwija się najczęściej u osób młodych, stąd określa-

na jest często mianem cukrzycy młodzieńczej. Tak naprawdę niewiele wiemy na temat czynników predysponujących do tej choroby. W latach 1978–1980 międzynarodowa grupa badawcza zbierała informacje z re-jestrów cukrzyków w 18 krajach – w sumie z 31 ośrodków. Odkryto, że częstość występowania różniła się wyraźnie w 18 państwach.

Główną zmienną okazały się czynniki klimatyczne: im zimniejszy kli-mat, tym więcej chorych na cukrzycę. Częstość występowania cukrzycy wahała się od 0,6 na 100 tys. osób w Japonii do 29,5 na 100 tys. osób w Finlandii. W Stanach Zjednoczonych częstość ta wynosiła od 9,4 w San Diego do 20,8 w Rochester, w stanie Minnesota. W okresie pro-wadzenia badań cukrzyca rozwinęła się u 22 tys. amerykańskich dzieci. Gdyby częstość występowania była jednakowa w Ameryce i w Japonii, tylko 2700 dzieci zachorowałoby na cukrzycę. Dwa duże programy ba-dawcze wdrożone w Szwecji i Finlandii próbują obecnie dowieść roli wi-rusowych i dietetycznych czynników determinujących rozwój cukrzycy I typu w zimniejszych klimatach.

„Jak do tej pory nie zwrócono wystarczającej uwagi na czynniki stylu życia”2. Do nich zaliczyć można m.in. sposób ubierania się. Wychłodze-nie ciała, często niezauważany czynnik, powoduje stres, który ma swoje początki w niemowlęctwie. W krajach o zimnym klimacie matki należy uczyć, w jaki sposób powinny ubierać swoje niemowlęta i dzieci. Całe ciało dziecka powinno być szczelnie okryte, ze szczególnym uwzględnie-niem nóg i rąk. Należy poluźnić ciasne gumki w pasie, gdyż utrudniają krążenie krwi i oddychanie, powodują też niepotrzebny ucisk na narzą-dy wewnętrzne.

Interesujące badania przeprowadzone w Finlandii wykazały również, że im wyższe spożycie kawy, tym większa częstość zachorowań na cu-krzycę. Zimne kraje Skandynawii mają najwyższy poziom spożycia kawy na świecie3.

Rozdział 2 – Cukrzyca zdefiniowana

24


Niektórzy badacze zwrócili także uwagę na fakt, że tam, gdzie spożycie produktów mlecznych jest wysokie, wzrasta liczba chorych na cukrzycę. Jeden z czynników przyspieszających, który wyzwala genetyczną słabość do rozwoju cukrzycy w komórkach wysp trzustkowych Langerhansa, może być obecny w mleku. U niemowląt karmionych mlekiem krowim przed ukończeniem 6. miesiąca życia wzrasta prawdopodobieństwo roz-woju cukrzycy.

W czasie gdy prowadzono badania nad klimatem, nic jeszcze nie wie-dziano na temat możliwego związku mleka z cukrzycą. Konsumpcja mleka w krajach zimniejszych jest wyższa niż w cieplejszym klimacie. Związek między klimatem, spożyciem mleka i cukrzycą na pewno wy-maga kontynuacji badań.

Dr Carolyn Berdanier opisała mechanizm wzajemnego oddziaływa-nia czynników genetycznych i odżywiania oraz ich związek z często-ścią występowania otyłości i cukrzycy4. W swoich doświadczeniach na szczurach ukazała cukrzycę jako chorobę zależną od rodzaju diety, jaką karmione były zwierzęta. Jej badania wyraźnie wykazały, że to właśnie głównie od diety zależy, czy cukrzyca ujawni się u genetycznie predys-ponowanych osobników.

Dr Martin i współpracownicy przedstawili wyniki badań ukazują-ce białko zwierzęce jako prawdopodobny wyzwalacz choroby. Uznali mleko, a w szczególności mleko chude, za diabetogenne (powodujące cukrzycę), nawet jeśli stanowi tylko 1% diety. Odkryli także, że gluten pszenny jest w stanie zapoczątkować zespół zależności od insuliny5.

Cukrzyca insulinoniezależna – typ IICukrzyca insulinoniezależna – typ IICukrzyca insulinoniezależna, czyli II typu, rozwija się u osoby predys-

ponowanej genetycznie, która prowadzi niezdrowy styl życia. Czynniki stylu życia prowadzące do rozwoju choroby to: otyłość, brak aktywno-ści fi zycznej, dieta obfi tująca w tłuszcze i rafi nowane węglowodany oraz stres.

25

Wrażliwość komórek na insulinę

Otyłość powoduje wadliwe funkcjonowanie błon komórkowych. Stają się one mało wrażliwe na insulinę. Często nawet wrażliwość ta spada do 50%. Z tego powodu osoby otyłe wymagają więcej insuliny niż osoby szczupłe. Wrażliwość komórek na insulinę można przywrócić za pomocą postu. Pomaga on osobom otyłym nauczyć się, w jaki sposób kontrolo-wać swój apetyt i zmniejszyć masę ciała. Taka samodyscyplina odwraca proces niszczenia komórek i pozwala insulinie działać na receptory bło-nowe w sposób bliższy prawidłowemu. Post prowadzi do wzrostu liczby receptorów insulinowych na błonie komórkowej. Krótki kilkudniowy post można łatwo przeprowadzić samemu w domu. Pierwszego dnia należy wykluczyć kolację, a drugiego wszystkie posiłki. W trzecim dniu post można przerwać, jedząc jedną czwartą śniadania, połowę obiadu i nie jeść kolacji. W czwartym dniu można zjeść trzy czwarte śniadania i pełny obiad.

Insulina przyspiesza rozwój powikłań cukrzycowychBadacze zauważyli, że stosowanie insuliny może w większym stopniu

przyczyniać się do miażdżycy tętnic niż do jej zapobiegania. Badania wy-kazały, że zastrzyki dużych dawek insuliny podawane szczurom przez okres kilku tygodni, spowodowały zmiany prowadzące do miażdżycy tętnic.

Insuliny w zastrzykach należy unikać. Jeżeli lekarz uzna, że jest ko-nieczna, powinna być przyjmowana w najmniejszych możliwych daw-kach.

Ciekawe badania

Indianie PimaIndianie Pima znani są z otyłości i dużej zapadalności na cukrzycę

typu II. Badacze odkryli u nich podwyższony poziom insuliny i zupełnie normalną reakcję trzustki na wysoki poziom cukru we krwi. Wynika to z tego, że u Indian Pima dominuje insulinooporność, a nie niezdolność do produkcji insuliny. Insulinooporność oznacza, że trzustka produkuje obfi te ilości insuliny, prawdopodobnie nadwyżki, lecz komórki organi-


26


zmu ignorują ten fakt. Powód? Komórki osób z cukrzycą typu II nie posiadają odpowiedniej liczby receptorów insulinowych, które mogłyby wykorzystać wytwarzaną w nadmiarze insulinę6.

Do znanych czynników obniżających liczbę receptorów insulinowych należą: przejadanie się, używanie cukru, picie alkoholu, nadwaga, zbyt duża różnorodność pokarmów w jednym posiłku, spożywanie dużych ilości wysokoprzetworzonych i skoncentrowanych pokarmów, podjada-nie między posiłkami, jedzenie późną porą, a także spożywanie mięsa, mleka, jajek i serów oraz brak ruchu i niektóre leki (m.in. doustne środki antykoncepcyjne, hormony wzrostu, estrogen, pochodne kortyzonu).

Kiedy Indianie Pima żyli w swoim naturalnym środowisku, nie zapa-dali na cukrzycę. Gdy jednak zostali przeniesieni do rezerwatów Indian i zaczęli przystosowywać się do stylu życia i pokarmu białych ludzi, 60–70% dorosłych Indian zaczęło cierpieć na otyłość, a połowa zapadła na cukrzycę.

Insulinooporność zwiększyła się z powodu otyłości. Omawiając wy-niki badań, stwierdzono m.in.: „Glukoza sama w sobie może wywierać niekorzystny wpływ na trzustkę. Na przykład doświadczalna hipergli-kemia (wysoki poziom cukru we krwi) może pogłębić nieprawidłowe działanie trzustki u ludzi (...). Wydaje się całkiem możliwe, że komórki beta u każdej osoby podatne są na tzw. toksyczność glukozową”7. Innymi słowy, im wyższy poziom glukozy we krwi, tym więcej szkód zostanie wyrządzonych organom i tkankom, niezależnie od tego, czy w rodzinie istniały przypadki cukrzycy, czy nie.

Jest to ważna informacja dla osób niechorujących na cukrzycę. Nikt nie powinien czuć się na tyle bezpiecznie, by pobłażać sobie pod wzglę-dem spożywanego cukru, bo to zagraża komórkom organizmu.

W innych badaniach 16 pacjentów z cukrzycą insulinoniezależną i 14 osób zdrowych zostało dobranych pod względem wieku, płci i otyłości. Obydwie grupy, grupa pacjentów i grupa kontrolna, wydzielały insuli-nę w nieznacznych odstępach: osoby zdrowe co 13–14 minut, a osoby z cukrzycą nieregularnie i niekonsekwentnie8.

27

Na dalszym etapie badań wybrano 10 krewnych tych pacjentów, którzy mieli cukrzycę z powodu umiarkowanej nietolerancji glukozy i otyło-ści. Przeciętny poziom cukru we krwi na czczo u krewnych wynosił 97 mg%, natomiast w grupie kontrolnej – 79 mg%. Zauważono w obu gru-pach normalną produkcję insuliny, lecz krewni tracili pulsację co 12–14 minut. Autorzy badań stwierdzili: „Niewykluczone jest, że nawet nie-wielki wzrost poziomu glukozy w osoczu może wpływać na odpowiedź insulinową. (...) Pulsujące dostarczanie insuliny może mieć fi zjologiczny wpływ na utrzymanie wrażliwości tkanki docelowej. (...) Z dużym praw-dopodobieństwem można stwierdzić, że nieprawidłowe pulsacje cza-sowe w wydzielaniu insuliny są wczesną cechą rozwoju cukrzycy typu II”9. Odkryto, że kiedy nadwaga zostanie zrzucona, wielu pacjentów od-zyskuje prawidłową wrażliwość na insulinę. Nieregularne jedzenie lub podjadanie między posiłkami może zaburzyć regularny, pulsacyjny cha-rakter wydzielania insuliny.

Poniższe badania są szczególnie interesujące, gdyż badacze po raz pierwszy zauważyli, że nadmiar cukru sam w sobie może być toksyczny dla trzustki i odgrywać istotną rolę w powstawaniu cukrzycy. Powin-ny na to zwrócić uwagę szczególnie te osoby, u których w rodzinie wy-stępują przypadki chorych na cukrzycę. Cukier powinno się traktować z wielką ostrożnością i obchodzić się z nim jak z silnie skoncentrowa-ną substancją, którą wciąż poznajemy i odkrywamy. Po raz pierwszy ja-sno stwierdzono, że „nawet niewielki wzrost poziomu glukozy w osoczu może wpływać na odpowiedź insulinową”. Ten „niewielki wzrost” wy-nosi średnio 97 mg%, a więc jest to „normalny” poziom według norm laboratoryjnych.

Warto o tym pamiętać, gdy pojawia się możliwość zjedzenia deseru składającego się z lodów i ciasta. Słodkie przekąski powodują więcej szkody niż tylko próchnicę zębów czy nadwagę.

Przy tej okazji warto także zauważyć, co dzieje się, kiedy zalecana jest hiperalimentacja jako sposób leczenia osób, które muszą być sztucz-nie dokarmiane. Hiperalimentacja jest metodą karmienia roztworem


28


o wysokim stężeniu glukozy (cukru). W wielu przypadkach pacjentom tym musi być także podawana insulina, gdyż z powodu spożywania zbyt dużych ilości cukru rozwija się u nich niewydolność trzustki. U bardziej wrażliwych pacjentów stosujących hiperalimentację rozwija się cukrzyca.

Odkrycia te potwierdzają przekonanie, że pacjentów z podwyższonym poziomem cukru we krwi należy dokładnie przebadać pod kątem nieto-lerancji glukozy lub wczesnej cukrzycy typu II.

Żydzi jemeńscyZbadano także częstość występowania cukrzycy typu II u Żydów je-

meńskich. Pochodzili oni z Jemenu, gdzie zajmowali się głównie wypa-saniem stad bydła. Ich styl życia polegał na przestrzeganiu prostej diety, trzymaniu się określonego harmonogramu codziennych zajęć i spoży-waniu głównie nierafi nowanych cukrów. Nie zanotowano wśród nich przypadków cukrzycy. Z powodu konfl iktu pomiędzy Arabami i Żydami jemeńscy Żydzi zmuszeni byli opuścić kraj i przenieść się do Izraela. Adaptując się do nowych warunków, zmienili swój styl życia. Głównie polegało to na wzroście spożycia cukru i zmniejszeniu aktywności fi -zycznej, co doprowadziło u nich do wzrostu masy ciała. Po 20 latach życia w nowym środowisku, uwzględniając wymienione zmiany, okazało się, że co piąty Żyd jemeński powyżej 30. roku życia jest cukrzykiem. Choroba dotknęła więc 20% ich populacji.

Badania przeprowadzane na zwierzętach laboratoryjnych poddawa-nych przez dwa miesiące zachodniej diecie wykazały u nich cukrzycę. W innej grupie zwierząt laboratoryjnych, karmionych bezcukrową pier-wotną dietą Żydów jemeńskich, cukrzycy nie wykryto, a zwierzęta po-zostały zdrowe.

Mieszkańcy NauruInne badania przeprowadzono na jednej z wysp Pacyfi ku – Nauru.

Po II wojnie światowej mieszkańcy się wzbogacili, sprzedając fosfory-ty, w które wyspa obfi tuje. Na każde 4 osoby przypada tam samochód i motocykl. Nikt nie uprawia warzyw – prawie całe pożywienie jest importowane. Dziennie spożywają średnio 6100 kcal. Dla porównania

29

w Stanach Zjednoczonych średnia spożycia wynosi 2500 kcal. Na wyspie Nauru 40% ludzi choruje na cukrzycę.

EskimosiBadania przeprowadził także dr Otto Schaefer, lekarz internista, który

żył i pracował na Arktyce przez 20 lat. Przebywając wśród Eskimosów, zauważył drastyczne zmiany w stanie ich zdrowia.

W 1959 roku Eskimosi spożywali średnio prawie 13 kg cukru rocznie na osobę. To niewiele w porównaniu ze średnią konsumpcją Ameryka-nów, wynoszącą prawie 59 kg na rok. Eskimoskie 13 kg cukru stanowiło 18% całkowitego spożycia węglowodanów. Pozostałe 82% węglowoda-nów pochodziło z nierafi nowanych zbóż, mąki i pokarmów skrobio-wych.

W 1967 roku, zaledwie osiem lat później, Eskimosi spożywali już 47 kg cukru na osobę rocznie. Stanowiło to 44% całkowitego spożycia wę-glowodanów. Węglowodany z pokarmów nierafi nowanych spadły do 56%. Dr Schaefer tak to komentuje: „Zmiany dietetyczne obserwowa-ne u Eskimosów odpowiadają zmianom charakterystycznym dla die-ty zachodniej na przestrzeni minionych 100 lat, z tą jednak różnicą, że u Eskimosów trwało to osiem lat”.

Przyczyniły się do tego różne czynniki. Zbudowano autostradę, więc zwiększył się ruch na terytorium zamieszkałym przez Eskimosów. Wy-budowano wiele baz lotniczych na Alasce i w Kanadzie, co pozwoliło przeniknąć na te tereny zachodniemu stylowi życia, włączając w to ape-tyt na słodycze. Dr Schaefer pisze: „Eskimosi wydają się mieć niepo-hamowaną chęć na słodycze: cukierki, słodkie ciasta i słodkie napoje; matki często nakładają smoczek na butelkę ze słodzonymi gazowanymi napojami, które dzieci ssą przez cały dzień”. Odkrył także wśród Eskimo-sów problemy, których nie było, zanim nie przestawili się na zachodnią dietę. Oto one:

1. Psucie się zębów. Było to zjawisko prawie nieznane wśród Eski-mosów. Na zdjęciach widać starych Eskimosów z pięknymi bia-łymi zębami oraz młodsze pokolenie z brakującymi zębami lub


30


poczerniałymi resztkami zębów wymagającymi usunięcia. Często pojawia się konieczność usuwania zębów mlecznych oraz stałych zaraz po ich wyrośnięciu, są bowiem już tak chore, że nie nadają się do leczenia.

2. Przyspieszenie wzrostu. Eskimosi stali się ciężsi i wyżsi. Wcześniej przyspieszony wzrost notowano u osób z tzw. krajów rozwijają-cych się, które migrowały do Stanów Zjednoczonych lub innych państw Zachodu. Eksperci twierdzą, że powodem większej masy ciała i wzrostu jest wprowadzenie do diety zbyt dużej ilości biał-ka. Naturalna dieta Eskimosów zawsze zawierała bardzo dużo białka w porównaniu z innymi dietami na świecie. Spożywają oni głównie mięso i tłuszcz (m.in. fok, ryb i niedźwiedzi polar-nych), ponieważ klimat koła arktycznego nie jest wystarczająco ciepły, by hodować tam warzywa. Jedyną zmianą w ich diecie był nagły wzrost spożycia rafi nowanych węglowodanów. Eskimosi nie tylko stali się wyżsi i tężsi, ale także wcześniej przechodzą okres dojrzewania. 40 lat temu przeciętna dziewczyna eskimoska dojrzewała w wieku 18–19 lat. Wiek dojrzewania obniżył się do 11. roku życia i wciąż spada. Dr Schaefer jest przekonany, że to właśnie „eksplozja cukru” wpłynęła na układ hormonalny, po-wodując zaburzenia w produkcji hormonów tarczycy, hormonu wzrostu, męskich i żeńskich hormonów płciowych. Zauważył on także, że wczesne pojawienie się pierwszej miesiączki u eskimo-skich dziewcząt zależy od spożywania przez nie pokarmów ze sklepów, szczególnie pokarmów przetworzonych z wysoką za-wartością rafi nowanych cukrów i tłuszczów. Badania pokazują, że im wcześniej przechodzi się okres dojrzewania, tym wcześniej się umiera. Co więcej, 11-letnie dziecko, które osiągnęło dojrza-łość rozrodczą, musi stawić czoło wielu problemom społecznym. Nie byłoby tych problemów, gdyby dojrzewanie miało miejsce w późnym okresie nastoletnim. Przyczyn rzucania szkoły, kon-fl iktu pokoleń, zażywania narkotyków oraz wielu innych proble-

31

mów natury społecznej często można doszukiwać się w niepra-widłowej diecie.

3. Cukrzyca. W roku 1971 na Alasce i w Grenlandii zanotowano trzy razy więcej przypadków cukrzycy niż w 1961 roku. Obecnie wię-cej osób z cukrzycą jest w każdej poszczególnej grupie Eskimo-sów, niż było ich kilka lat temu wśród nich w całej Kanadzie. Co-raz częściej zauważane są powikłania cukrzycowe: choroby serca, miażdżyca tętnic, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie migdałków, choroby krążeniowe, katarakta i niewydolność nerek. Komplikacje te pojawiają się zwykle 10–20 lat po zdiagnozowaniu cukrzycy.

4. Choroby pęcherzyka żółciowego. Zawsze uważano, że tłuszcze od-grywają dużą rolę w rozwoju schorzeń pęcherzyka żółciowego. Co ciekawe, Eskimosi pomimo swojej wysokotłuszczowej diety (przed rokiem 1950 60% kalorii w ich diecie pochodziło z tłuszczu) nie cierpieli z powodu chorób pęcherzyka żółciowego. Tłumaczono to tym, że Eskimosi prawdopodobnie mają genetyczną zdolność radzenia sobie z tłuszczem lepiej niż mieszkańcy Zachodu. Zdu-miewa fakt, że dzisiaj najczęściej przeprowadzaną operacją wśród Eskimosów jest usuwanie woreczka żółciowego z powodu kamie-ni żółciowych lub innych schorzeń tego narządu! Uznano, że jest to skutek dodania białego cukru do wysokotłuszczowej diety.

5. Otyłość i wysoki poziom cholesterolu. Dr Schaefer zauważył także kilka innych przypadłości: bardzo wyraźny wzrost poziomu tłusz-czów we krwi oraz częste przypadki otyłości, szczególnie wśród Eskimosów zamieszkujących okolice miast. Dotyczyło to głównie tych osób, które zaprzestały aktywności fi zycznej.

6. Problemy skórne. Eskimosi znani byli wcześniej ze swojej gładkiej, jasnej cery, jednak obecnie młodzi Eskimosi nękani są trądzikiem. Sami zaczynają podejrzewać, że problemy te powoduje niewłaści-wa dieta.


32


Wszystkie badane grupy – Indianie Pima, mieszkańcy wyspy Nauru, Żydzi jemeńscy i Eskimosi – narażeni są na endogamię. Endogamia wią-że się z pomnażaniem nieprawidłowości genetycznych i może powo-dować większe ryzyko zachorowania zarówno na cukrzycę, jak i inne choroby cywilizacyjne.

Badania wyraźnie wskazują na związek pomiędzy zachodnim stylem życia a rozwojem cukrzycy. Mając to na uwadze, powinniśmy starannie przeanalizować własny styl życia oraz swoje przyzwyczajenia, a następ-nie wprowadzić konkretne zmiany dla zachowania zdrowia.

Kryteria diagnostyczneKryteria diagnostyczneW 1980 roku specjaliści w dziedzinie diabetologii w Stanach Zjedno-

czonych znacznie zmienili kryteria diagnostyczne w cukrzycy. Zmiany te są jednak niekorzystne dla osób chorych, ponieważ opóźniają diagno-zowanie i leczenie. Wprowadzono termin nietolerancja węglowodanów i podniesiono dopuszczalną granicę poziomu cukru we krwi. W ten spo-sób osoby z cukrzycą z niższym poziomem cukru pozostają niezdia-gnozowane, a przecież wczesne skorygowanie ich czynników stylu życia zahamowałoby rozwój choroby i doprowadziłoby do wyzdrowienia.

Większość ludzi w krajach rozwiniętych ma podwyższony poziom cu-kru we krwi z powodu przejadania się i niszczącego stylu życia. Ten obserwowany wzrost poziomu cukru prawdopodobnie zmotywował naukowe gremia medyczne do zawyżenia normy. Uważamy jednak ten trend i sposób diagnozowania za godny ubolewania. Po ogłoszeniu no-wych kryteriów jeden z lekarzy cieszących się dużym autorytetem iro-nicznie zauważył: „Teraz nasi pacjenci będą umierać na nietolerancję węglowodanów zamiast na cukrzycę!”.

Niezwykły artykuł opublikowany został w 1988 roku w styczniowym numerze czasopisma Southern Medical Journal pt. „Cukrzycowe stward-nienie kłębków nerkowych bez jednoczesnej cukrzycy”. Oczywiste było, że według starych kryteriów pacjent jest cukrzykiem. Używanie liberal-niejszych kryteriów doprowadziło do dziwnych i mylących artykułów

33

w prasie medycznej. Pozbawiło też lekarzy i promotorów zdrowia wy-czulenia na pierwsze znaki ostrzegawcze, konieczne do wczesnego wy-krycia choroby i zapobiegania jej. Kryteria diagnostyczne, do których będziemy się odwoływać w dalszej części naszej książki, są starymi, wy-próbowanymi i prawdziwymi kryteriami, które dobrze służyły środo-wisku medycznemu przez wiele lat. Na podstawie tych wiarygodnych kryteriów jesteśmy w stanie przewidzieć ryzyko rozwoju powikłań cu-krzycy 20 lat wcześniej, zanim pacjent zostanie „powalony” przez tę wy-niszczającą chorobę. Jesteśmy też w stanie wyeliminować ryzyko rozwo-ju powikłań.

U osób, u których pojawiają się oznaki przyspieszonego starzenia (np. podwyższony poziom cholesterolu, poziom cukru we krwi na czczo pomiędzy 90 a 95 mg%, zmniejszona odporność immunologiczna, po-wtarzające się zakażenia nerek, infekcje jamy ustnej, huśtawki nastroju), podejrzewać można wczesną cukrzycę lub stan podcukrzycowy. Takie osoby powinny potraktować swój stan poważnie i przeciwdziałać cho-robie.

Sposoby rozpoznawania cukrzycy

Pierwszy sposób: badanie poziomu cukru we krwi na czczoCukrzyca występuje, jeśli poziom cukru we krwi na czczo przekracza

120 mg% w dwóch odczytach, jeśli poziom cukru w godzinę po posiłku przekracza 170 mg% lub jeśli po dwóch godzinach przekracza 130 mg%. Przy niższych odczytach przypadek jest łagodny, przy wyższych jest po-ważniejszy. Wskaźnikiem dodatkowym jest badanie moczu na obecność cukru.


34


Drugi sposób: sumowanie odczytów poziomu cukru W celu postawienia diagnozy należy dodać następujące odczyty labo-

ratoryjne do siebie: poziom cukru na czczo + poziom po 30 minutach + poziom po godzinie + poziom po dwóch godzinach po posiłku. Jeśli GTS (suma tolerancji glukozy) jest niższa niż 500, osoba nie ma cukrzy-cy, jeśli wynosi 800 i ponad – występuje cukrzyca. Przedział między 650 a 800 oznacza, że istnieje 95% prawdopodobieństwa rozwoju cukrzycy. Przedział pomiędzy 500 a 650 to przedział graniczny.

Przygotowanie do badania poziomu cukru dwie godziny po posiłkuNależy przestrzegać instrukcji jak w przypadku testu na tolerancję glu-

kozy (przedstawiona dalej w punktach 1–6). W dniu testu należy zjeść obfi te śniadanie. Jeśli poziom glukozy w su-

rowicy wyniesie ponad 150 mg%, diagnozujemy cukrzycę. Jeśli poziom ten waha się pomiędzy 90 a 150 mg%, istnieje podejrzenie cukrzycy. Poziom cukru we krwi po dwóch godzinach powinien być niższy niż poziom cukru na czczo.

Uwaga!Uwaga!

Niżej wymienione substancje mogą zmieniać chemiczną reaktywność glu-kozy i doprowadzać do błędów w odczycie poziomu glukozy w moczu. Środki chemiczne mogą uwalniać do moczu substancje, które hamować będą wskaź-nik używany do określenia poziomu cukru w moczu.

Ampicylina Digoksyna (lanoksyna)Kwas askorbinowy Siarczan żelazawyAspiryna Flurazepam (dalmane)Bisacodyl (dulcolax) Furosemid (lasix)Kofeina (kawa, cola Fenacetynaherbata i czekolada) FenobarbitalWodzian chloralowy PrednisonDiazepam (valium) Chlorowodorek propksyfenuSecobarbital (seconal)

35

Trzeci sposób: test tolerancji na glukozęPacjentowi pobiera się krew po przynajmniej sześciu godzinach postu.

Drugie pobranie krwi ma miejsce 30 minut po spożyciu pełnej dawki glukozy (200 mg). Krew pobierana jest jeszcze pięciokrotnie – co godzi-nę.

Najwyższy odczyt poziomu cukru we krwi po posiłku nie powinien być wyższy niż 70 mg% ponad poziom cukru na czczo. Różnica między najwyższą i najniższą wartością po posiłku nie powinna być niższa niż 50 mg% i wyższa niż 80 mg%. Jeśli jest wyższa lub niższa, powinniśmy zdiagnozować albo hipoglikemię, albo cukrzycę. O powadze zaburzenia metabolicznego świadczy wartość liczbowa różnicy. Jeżeli test krwi nie dowodzi hipoglikemii, wciąż nie możemy jej wykluczyć, kiedy występu-ją charakterystyczne dla tego schorzenia objawy (słabość ustępująca po posiłku, zła tolerancja produktów rafi nowanych).

Wskazania do przeprowadzenia testu na tolerancję glukozyTest na tolerancję glukozy wykonujemy obecnie rzadko. Oto przypad-

ki, które mogą wymagać tego drogiego i czasem fi zycznie wyczerpują-cego testu:

1. Jeśli historia choroby jest typowa dla cukrzycy lub zespołu hipo-glikemicznego, lecz poziom cukru na czczo oraz dwie godziny po posiłku nie wskazuje jednoznacznie na zaburzenia.

2. Nawet jeśli historia choroby nie jest typowa dla cukrzycy, ale po-ziom cukru na czczo wynosi ponad 100 mg%, a poziom po dwóch godzinach po posiłku jest nieprzekonujący. Jeśli poziom cukru na czczo wynosi ponad 90 mg%, istnieje 50% prawdopodobieństwa nieprawidłowości w teście tolerancji glukozy; przy poziomie po-nad 100 mg% istnieje 75% prawdopodobieństwa; przy ponad 105 mg% niemal pewne jest, że test tolerancji glukozy wykaże przy-najmniej kilkustopniowe nieprawidłowości.


36


Przygotowanie do testu tolerancji glukozy1. Należy zrezygnować z niskokalorycznych i redukujących masę

ciała diet przynajmniej trzy dni przed wykonaniem testu, gdyż mogą one przestroić metabolizm.

2. Przez trzy dni przed wykonaniem testu trzeba dokładnie prze-strzegać diety bogatej w węglowodany, włączając duże ilości ziem-niaków, owoców, warzyw, pełnoziarniste pieczywo i mieszanki śniadaniowe.

3. Na trzy dni przed testem należy wykluczyć alkohol.4. W czasie postu i w czasie testu nie powinno się palić papierosów,

pić kawy, herbaty i napojów typu cola oraz zażywać leków farma-kologicznych.

5. W przypadku ostrego stanu choroby należy test odłożyć.6. Tuż przed i w czasie testu nie należy energicznie ćwiczyć ani, jeśli

to możliwe, leżeć w łóżku.7. Należy pościć całą noc przed wykonaniem testu i nie jeść do mo-

mentu całkowitego jego zakończenia.

Prawidłowa krzywa tolerancji glukozyPrawidłowa krzywa tolerancji glukozy

0

20

40

60

80

100

120140

160

180

poziom cukru we krwi

(mg%)

godziny2(75mg%)

1(145mg%)

0,5(105mg%)idealny poziom (78mg%)

3(78mg%)

37

8. Reakcja na podaną dawkę glukozy w laboratorium jest inna rano i inna po południu. Test powinien być wykonany rano, gdyż kry-teria diagnozy oparte są na porannych odczytach.

Zagrożenia związane z podwyższonym poziomem Zagrożenia związane z podwyższonym poziomem cukru we krwicukru we krwi

Zbyt wysoki poziom cukru we krwi wiąże się z wieloma zagrożeniami zdrowotnymi. Jest to prawdą, nawet jeśli poziom cukru tylko w małym stopniu przekracza normę 70–85 mg% na czczo i 150 mg% godzinę po posiłku. Oto kilka konsekwencji wysokiego poziomu cukru we krwi:

1. Zwiększenie lepkości płytek krwi – większe prawdopodobieństwo tworzenia się skrzepów krwi w żyłach.

2. Wzrost poziomu kwasu moczowego we krwi – powstanie dny moczanowej (forma zapalenia stawów).

3. Wzrost poziomu trójglicerydów we krwi.4. Wzrost poziomu cholesterolu we krwi.5. Wzrost poziomu wolnych kwasów tłuszczowych w płytce miaż-

dżycowej, która tworzy się w naczyniach, powodując choroby ser-ca i naczyń krwionośnych.

6. Wzrost poziomu kortyzolu krwi (kortyzol krwi jest hormonem produkowanym w nadnerczach w odpowiedzi na stres).

7. Przyrost masy ciała.8. Zmniejszenie zdolności białych ciałek krwi do niszczenia drobno-

ustrojów.9. Zmniejszenie liczby receptorów insulinowych w błonach komór-

kowych, które przyczyniają się do wzrostu poziomu insuliny we krwi. Wysoki poziom insuliny powoduje uwolnienie noradrenali-ny, która z kolei może powodować nadciśnienie.

Powikłania cukrzycyPowikłania cukrzycyCukrzyca jest poważną chorobą przede wszystkim ze względu na jej

powikłania. Najbardziej dramatycznym powikłaniem cukrzycy jest kwa-


38


sica ketonowa. Wywołana jest ona spalaniem tłuszczu w organizmie. W następstwie kwasicy może dojść do śpiączki. Śpiączka zaś stanowi poważne zagrożenie życia, bowiem w ciągu kilku dni może doprowadzić do śmierci. Z tego względu kwasica i śpiączka ketonowa wymagają szyb-kich działań leczniczych.

Kwasica ketonowa może pojawić się również podczas głodówki. Jeśli głodówka zostanie odpowiednio wcześnie przerwana, kwasica nie sta-nowi szczególnego zagrożenia. W przypadku osoby z cukrzycą typu II głodówka może doprowadzić do kwasicy, która ustępuje wraz z rozpo-częciem przyjmowania pożywiania.

Cukrzyca z kwasicą i ketozą może być również wynikiem silnego i/lub przedłużającego się stresu takiego jak choroba, wypadek, operacja lub problemy emocjonalne. W wyniku silnego stresu może dojść do dużego wzrostu poziomu cukru we krwi i pojawienia się cukru w moczu. Hor-mony stresu podnoszą poziom cukru we krwi przez obniżenie dostawy insuliny. Kiedy dostawa insuliny zostaje obniżona, cukier nie może być efektywnie używany jako źródło energii, więc zamiast niego organizm zaczyna używać tłuszczów. Produkty uboczne rozkładu tłuszczu, ciała ketonowe, przechodzą do krwi, a to prowadzi do kwasicy ketonowej10.

Kiedy poziom cukru podnosi się bardzo wysoko, przekracza próg ner-kowy i ucieka z moczem. Pojawia się wielomocz, odwodnienie i wtórnie silne pragnienie. W takiej sytuacji może się rozwinąć drożdżycowe za-palenie pochwy ze swędzeniem. Z powodu wysokiego poziomu cukru może również dojść do infekcji dróg moczowych (odmiedniczkowe za-palenie nerek, infekcja pęcherza moczowego) oraz infekcji skóry, jamy ustnej, oczu itp. W związku z podwyższonym rozkładem tłuszczu wy-twarzane są ciała ketonowe oraz inne produkty uboczne, zwane acetona-mi, które powodują nudności i utratę apetytu. Może dojść do ospałości, a następnie śpiączki. U chorego w tym stanie można wyczuć owocową woń z ust wywołaną przez aceton.

Kwasica i śpiączka ketonowa są typowe dla cukrzycy insulinozależnej. Aby do niej nie dochodziło, trzeba podawać insulinę. U cukrzyka typu II

39

zwykle rozwija się kwasica ketonowa tylko w przypadku współistnienia poważnych chorób, takich jak np. zagrażające życiu infekcje. Większość osób z cukrzycą typu II charakteryzuje stałość biochemiczna, nawet jeśli ich poziom cukru we krwi jest dosyć wysoki.

Innym powikłaniem jest szok insulinowy spowodowany nadmiarem insuliny. Pojawić się może w przypadku nadmiaru ćwiczeń fi zycznych lub zbyt dużej ich intensywności, a także z powodu niewystarczającej ilości pożywienia. Każde niedocukrzenie może doprowadzić do uszko-dzenia mózgu i układu nerwowego. W związku z tym bardzo ważne jest, by nie przyjmować zbyt dużych dawek insuliny.

Badania przeprowadzone w czerwcu 1993 roku wskazują, że im lepsza jest kontrola poziomu cukru we krwi insuliną, tym mniej pojawia się komplikacji cukrzycowych.

Inne powikłania charakterystyczne dla obu typów cukrzycy wiążą się głównie ze stanem naczyń krwionośnych, krążeniem krwi, a także obwodowym układem nerwowym. Uszkodzenie naczyń włosowatych i małych tętniczek w oczach często prowadzi do osłabienia wzroku, a nawet ślepoty. Uszkodzeniu może ulec sam nerw wzrokowy, może też pojawić się katarakta.

Cukrzycę komplikować może także jaskra. Przypadłość ta objawia się wzrastającym ciśnieniem w oczach, co może prowadzić do problemów z widzeniem, a nawet ślepoty. Wysokie ciśnienie krwi, nadwaga, cukrzy-ca, używanie leków kortykosteroidowych i inne czynniki mogą dopro-wadzać do jaskry.

Bardzo poważnymi powikłaniami cukrzycy są problemy krążeniowe. Uszkodzenie naczyń wieńcowych u osoby z cukrzycą zwiększa ryzyko zawału serca, a choroba naczyń odżywiających mózg zwiększa ryzyko udaru. Problemy krążeniowe w kończynach często prowadzą do infekcji, mogą się skończyć gangreną, a nawet utratą stopy lub nogi. Długoletnia cukrzyca może doprowadzić do uszkodzenia kłębuszków nerkowych (malutkich aparatów fi ltrujących w nerkach, oczyszczających krew) oraz naczyń włosowatych w nerkach, co może doprowadzić do niewydolno-


40


ści nerek. Jedynym wyjściem jest wówczas dializa nerkowa i przeszczep nerki.

Gangrena (zgorzel cukrzycowa)

Jedno z najbardziej kłopotliwych powikłań cukrzycowych ma związek ze zmniejszonym krążeniem krwi w kończynach dolnych (patrz: roz-dział 6 – „Codzienna dbałość o stopy w cukrzycy”). Ilustruje to poniższa historia choroby.

Historia choroby pacjenta ze zgorzeląWiktor Andrews, mając 49 lat, przyjechał do naszego ośrodka Uchee

Pines z powodu nadciśnienia i rozpoznanej trzy lata wcześniej cukrzy-cy II typu. Przyjmował 40 jednostek insuliny na dobę i środki moczo-pędne na nadciśnienie. Z powodu bólu podczas chodzenia jego chirurg przeprowadził zabieg wszczepienia bajpasu w obu nogach. Operacja

Powikłania cukrzycy typu I przy braku właściwego leczeniaPowikłania cukrzycy typu I przy braku właściwego leczenia

Powikłania wczesne Powikłania późne

Aceton – owocowa woń z ust przy oddechu Katarakta

Wszelkiego rodzaju infekcje Wczesne pogorszenie się stanu naczyń krwionośnych

Szok insulinowy lub niski poziom cukru we krwi

Wczesne pogorszenie się stanu układu nerwowego i mózgu

Kwasica ketonowa Gangrena na stopach (zgorzel cukrzycowa)

Wypijanie dużych ilości wody Zawał serca

Produkcja nadmiernej ilości moczu Osteoporoza

Utrata masy ciała przy dużym apetycie Niewydolność nerek

Utrata apetytu Udar mózgu

41

pomogła jedynie na 3 miesiące. Pojawiły się początki gangreny na obu stopach. Jego lewa stopa miała pięciocentymetrowy obszar fi oletowe-go przebarwienia tuż pod kostką oraz dwucentymetrowe owrzodzenie w środku. Drugi palec był ciemnofi oletowy, a na boku jego stopy widniał pięciocentymetrowy pęcherzyk wypełniony krwistym płynem.

Pęcherzyk pękł w dniu, w którym pacjent przybył do ośrodka. Po naci-śnięciu palcem jego stopy trzeba było czekać aż 31 sekund, aby krew po-wróciła w miejsce ucisku. Jego lekarz rodzinny kazał mu wrócić do domu i zażywać tabletki przeciwbólowe aż do momentu całkowitego rozwinięcia się gangreny. Spodziewano się, że gangrenie będzie towarzyszył taki ból i dyskomfort, że Wiktor zdecyduje się na amputację nogi. Wtedy Wiktor dowiedział się o naszym ośrodku i przyjechał, by się zorientować, czy mo-żemy uratować jego nogę. Jego prawa noga, która była w lepszej kondycji niż lewa, miała tylko jeden mokry wrzód na największym palcu.

Od razu rozpoczęliśmy leczenie, które obejmowało: ćwiczenia, całko-wicie bezsolną wegetariańską dietę, ciepłe kąpiele stóp dwa razy dziennie po 20 minut z dodatkiem węgla drzewnego, węgiel drzewny doustnie, masaż ramion, tułowia, ud oraz środki ziołowe. Podawaliśmy 2–3 ząbki czosnku przy każdym posiłku ze względu na działanie antybakteryjne i właściwości przeciwzakrzepowe. Pacjent pił wywar z kory białej wierz-by uśmierzający ból oraz herbatę z owoców głogu na nadciśnienie. Dzię-ki pozytywnym skutkom diety i herbat ziołowych wkrótce mógł przestać przyjmować leki na nadciśnienie. Podawaliśmy też herbatę z mniszka lekarskiego jako środek moczopędny.

Wcześniej Wiktor pił wino lub piwo kilka razy w tygodniu i wypa-lał paczkę papierosów dziennie. Był chętny zostawić alkohol i prosił nas o pomoc w rzuceniu palenia. Wyjaśniliśmy mu, w jaki sposób obydwa te nawyki uszkodziły głęboko położone naczynia krwionośne i spowodo-wały problemy krążeniowe. Z niemałym wysiłkiem Wiktor był w stanie rozstać się z obydwoma szkodliwymi nałogami.

Początkowo mógł przejść jedynie 10 kroków bez odczuwania bólu w łydkach i stopach, po czym zmuszony był usiąść i odpocząć. Ćwiczenia


42


bardzo mu pomagały. Były to spacery oraz wybrane elementy gimnasty-ki zdrowotnej na świeżym powietrzu: okopywanie i przesadzanie roślin w ogrodzie, kopanie dziur na skrzynki pocztowe oraz przycinanie drzew w sadzie. Przebywanie na świeżym powietrzu miało również działanie terapeutyczne. Chory był zmuszony wyciąć dziury w butach, aby zredu-kować nacisk na miejsca objęte gangreną.

Na początku Wiktor nie był zachwycony dietą wegetariańską, a bra-kiem w niej soli jeszcze bardziej. Triumfował jednak, gdy mógł odstawić tabletki na nadciśnienie. Siódmego dnia dużo lepiej tolerował pokarm, a niektóre potrawy zaczynały mu nawet smakować. Śniadanie składało się z owoców i pełnych ziaren zbóż, a obiad ze zbóż i warzyw. Obydwa posiłki zawierały dwie łyżki nasion lub orzechów w postaci różnych so-sów, polew, mleka itp. Kolację stanowiła jedynie herbata z jeżówki pur-purowej, która miała za zadanie wzmocnić system immunologiczny. Dwa posiłki dziennie były korzystniejsze – przyczyniły się do redukcji masy ciała, dobrego trawienia i zdrowego snu. Wzmacniały także system obronny.

Wiktor otrzymywał po łyżce węgla drzewnego cztery razy dziennie, aby adsorbować toksyny ze zniszczonych tkanek stóp. (Są również do-wody na to, że węgiel drzewny obniża poziom cukru i cholesterolu we krwi).

Każdego poranka pierwszą czynnością było przygotowanie kąpieli węglowej, w której Wiktor moczył stopy przez 30-60 minut. Z powodu ostrego przebiegu choroby w tętnicach nóg kąpiele węglowe nie mogły być cieplejsze niż 37,7–38,3°C. Stosowanie gorącej wody było przeciw-wskazane, gdyż mogło spowodować wzrost metabolizmu tkankowego, który zawsze wymaga większej ilości tlenu. Tętnice nie byłyby w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości krwi, by zaspokoić tę potrzebę. Z powo-du zakażenia wrzodziejących miejsc chcieliśmy jednak nieco ogrzać skó-rę, przynajmniej do temperatury ciała, gdyż leczenie jest wówczas dużo skuteczniejsze. Stopy pacjenta były stale zimne z powodu złego krąże-nia, dlatego robiliśmy ciepłe ziołowe kąpiele stóp, używając naparów

43

z gorzknika kanadyjskiego (Hydrastis canadensis) i czosnku, by wyleczyć pęcherze. Kąpiele te były robione w południe.

Przygotowywaliśmy także trzecią kąpiel z ziela żywokostu – raz dzien-nie. Po każdej kąpieli w celu usprawnienia krążenia krwi stosowano de-likatny masaż wykonywany opuszkami palców tylko na zdrowych miej-scach na stopach. Kąpiel z żywokostu dostarczała aktywnego składnika – alantoiny, która wspomagała gojenie.

W południe przykładaliśmy też gorące kompresy na okolice pachwin, by poprawić przepływ krwi do stóp. Każdego wieczoru, tuż przed pój-ściem do łóżka, Wiktor chodził na masaż całego ciała w celu poprawie-nia krążenia w organizmie.

Pacjent otrzymywał również napar z czarnej jagody, na obniżenie po-ziomu cukru, napar z miłorzębu japońskiego na poprawienie krążenia, a także zioła antybiotyczne: 2–3 ząbki czosnku do każdego posiłku, szklankę gorzknika kanadyjskiego i szklankę chaparral* dziennie.

Po trzech tygodniach Wiktor mógł chodzić ok. 3 km dziennie, w tym pierwszy kilometr bez odczuwania bólu. Było oczywiste, że jego stopy wracają do zdrowia. Ciśnienie krwi spadło do normalnego poziomu, wyniki badań poziomu cukru we krwi znacznie się poprawiły, mogliśmy obniżyć dawkę insuliny do 10 jednostek dwa razy dziennie. Dwa miesią-ce później kolor skóry po ucisku palcem na dużym paluchu nogi wracał do normy po dwóch sekundach! Byliśmy zadowoleni. Ostatecznie dawka insuliny została zredukowana z 40 do 10 jednostek na dobę.

W końcu wszystkie zmiany chorobowe na skórze się zagoiły. Wiktor wrócił do domu i przy zastosowaniu takiego programu radził sobie bar-


*Chaparral (wym. czaparal; z hiszp. chaparro – niski) – zimozielona formacja ro-ślinna występująca w Ameryce Północnej (w zachodniej części USA i północnym Meksyku), przypominająca wyglądem makię. Jest to zbiorowisko wtórne, porastające tereny poprzednio zajęte przez las wiecznie zielony twardolistny. Tworzą ją głównie twardolistne rośliny krzewiaste: wawrzyny, wrzosowate, karłowate dęby, robinie, także kaktusy. Rośliny tworzące chaparral odznaczają się dużą zawartością olejków eterycz-nych, a więc łatwopalnością, czego skutkiem są liczne pożary występujące zwłaszcza w Kalifornii w porze suchej. Zastosowanie w medycynie wynika z działania antybio-tycznego (przyp. wyd.).

44


dzo dobrze przez cztery lata. Potem nagle popadł w depresję. Jadł słodkie przekąski i wrócił do palenia i picia piwa. Po pół roku trzeba było mu amputować lewą nogę, a pięć miesięcy później prawą. Dwa tygodnie po ostatniej amputacji miał zawał serca, po którym już nigdy nie doszedł do siebie. Trzy miesiące później zadzwonił do nas szwagier Wiktora, infor-mując o jego śmierci.

Neuropatia cukrzycowa

W przypadku cukrzycy mogą być zaatakowane wszystkie obszary układu nerwowego, włączając w to mózg, nerwy ruchowe i czuciowe oraz autonomiczny układ nerwowy. Może pojawić się cała gama obja-wów neurologicznych od delikatnego dyskomfortu do bardzo ostrego bólu, pieczenia i mrowienia. Często pojawia się prawie całkowity zanik czucia w stopach, powodujący, że drobne zranienia pozostają niezauwa-żone, co może prowadzić do infekcji i gangreny. Uszkodzenie nerwów w układzie trawiennym oraz w sercu może powodować dziwne obja-wy, np. nagłe ostre bóle brzucha, biegunkę w nocy, zaparcia na przemian z biegunką i inne problemy gastryczne.

Może nastąpić też utrata kontroli nad pęcherzem moczowym i/lub zwieraczem odbytu. Częstą przypadłością mężczyzn jest impotencja. Utrata napięcia współczulnego układu nerwowego powoduje trudno-ści w kontrolowaniu ciśnienia krwi, co może objawiać się omdleniami podczas stania. Może również dochodzić do zaburzeń i poważnych cho-rób dotyczących centralnego układu nerwowego. Co ciekawe, objawy ze strony układu nerwowego często pojawiają się jako jedne z pierwszych sygnałów mogących świadczyć o rozwijającej się cukrzycy, gdy poziom cukru we krwi jest tylko lekko podniesiony.

Medycyna klasyczna do roku 1990 nie dawała żadnej nadziei na po-prawę zdrowia w przypadku neuropatii cukrzycowej. Jednak wiele lat temu w naszym ośrodku odkryliśmy, że zmiana stylu życia prowadzi do wprawdzie powolnej, ale często znacznej poprawy w tych zaburzeniach, które niegdyś uważano za nieuleczalne. Podstawę terapii stanowią wów-

45

czas ćwiczenia fi zyczne w granicach tolerancji organizmu i przejście na całkowicie wegetariańską (bez mleka, jajek, sera i mięsa), wysoko-błonnikową i niskotłuszczową dietę, z położeniem nacisku na pokarmy bogate w mioinozytol (patrz: rozdział 11 – wykaz produktów bogatych w mioinozytol). Bardzo ważna jest również ścisła regularność we wszyst-kich czynnościach w ciągu dnia. Problem neuropatii opisuje poniższa historia choroby.

Historia choroby pacjentki z neuropatią cukrzycowąInez Stewart, przesympatyczna kobieta dobiegająca sześćdziesiątki,

przybyła do ośrodka Uchee Pines, gorzko narzekając na przeszywające bóle w udach i ostre palenie w całym ciele. Była bardzo nieszczęśliwa i zatrwożona – od ponad roku się nie uśmiechała. W ciągu ostatniego roku dwa razy była hospitalizowana i czterokrotnie wzywała pogotowie. Poza momentami, kiedy otrzymywała bardzo silne środki przeciwbólo-we i narkotyki, nie odczuwała żadnej ulgi.

Lekarz określił jej stan na podstawie kompletnych testów krwi i pozio-mu cukru. Nie rozpoznał jakichkolwiek problemów z cukrem, gdyż jego poziom na czczo wynosił tylko 114 mg%. Hemoglobina utrzymywała się na poziomie 14,4 g/dl. Stwierdził, że jest zdrowa, a jej jedyny problem to histeria związana z menopauzą i przepisał estrogen. W trakcie przyj-mowania hormonów Inez czuła się gorzej, więc po dwóch miesiącach przestała je brać. Przepisywano jej całą masę różnych leków, z których żaden nie złagodził objawów.

Po przyjeździe do naszego ośrodka dokładnie przypatrywaliśmy się jej przypadkowi. Pierwszą postawioną przez nas diagnozą była erytro-cytoza (zbyt duża ilość czerwonych krwinek). Pierwszą rzeczą, jaką za-leciliśmy, zanim jeszcze wykonaliśmy dokładne badania poziomu cukru we krwi, było oddanie krwi (568 ml) dla Czerwonego Krzyża. To obni-żyło poziom hemoglobiny poniżej 14 g/dl i pozwoliło na lepsze krążenie krwi. Gdy krew jest zbyt bogata i ciężka, krążenie zostaje spowolnione. U kobiet żyjących na terenach do 1500 m n.p.m. idealny poziom hemo-globiny powinien wynosić między 10,5 a 12,5/dl g. Im wyższy poziom


46


hemoglobiny ponad podany, tym większe prawdopodobieństwo rozwo-ju przewlekłego przemęczenia.

2 godziny po śniadaniu pobraliśmy krew, żeby określić poziom cukru. Wynosił 132 mg%. Uważamy każde wskazanie ponad 100 mg% wystę-pujące po dwóch godzinach od posiłku jako niedwuznaczny objaw cu-krzycy, tak więc zdiagnozowaliśmy cukrzycę. Jej bóle i kiepski wygląd spowodowane były neuropatią cukrzycową, pogłębioną stresem erytro-cytarnym.

Inez była tak chora i zdezorganizowana, że nie potrafi ła nawet wziąć szklanki wody do picia. Siedzenie w kościele lub na 20-minutowym wy-kładzie wykraczało poza jej możliwości. Próbowała przecierpieć noc bez wołania o pomoc, lecz nad ranem, zwykle pomiędzy 4.30 a 5.00 nie była w stanie wytrzymać z bólu i lęku. „Czy jest cokolwiek, co możecie zro-bić dla mnie? – pytała. – Nie wytrzymam kolejnej minuty!”. Podawa-liśmy jej uspokajające i uśmierzające ból napary z ziół (patrz: rozdział 12) i robiliśmy chłodne uspokajające kąpiele w wodzie o temperaturze 36,1–36,6°C. Dieta, którą specjalnie dla niej opracowaliśmy, była bardzo bogata w mioinozytol (patrz: rozdział 11 – wykaz produktów bogatych w mioinozytol).

W piątym tygodniu jej stan poprawił się na tyle, że zadzwoniła do męża i poprosiła, by przyjechał ją odwiedzić. Chciał się z nią jak najszybciej zobaczyć. Przejechał 560 km, by na własne oczy ujrzeć tę niesamowitą poprawę jej zdrowia i samopoczucia. Czekała na niego w ogródku przed ośrodkiem. Była szczęśliwa i uśmiechnięta. Mąż przywitał się z nią ser-decznie i zaraz zaczął mnie szukać. Wszedł do mojego pokoju z szerokim uśmiechem i powiedział: „To nieprawdopodobne – moja żona znowu się uśmiecha, a nie widziałem uśmiechu na jej twarzy od ponad roku!”.

Ósmego tygodnia Inez była w stanie maszerować prawie 13 km dzien-nie. Schudła 5,5 kg, wracając do swojej normalnej masy ciała. Objawy neuropatii ustąpiły w 60–70%, więc Inez myślała nawet o rozpoczęciu pracy jako pomoc w naszym ośrodku. Była u nas przez pół roku i bar-dzo uważała na dietę. Kiedy jakieś danie podawane było do stołu, bez

47

względu na to, jak apetyczne się wydawało i jak bardzo Inez była głodna, nie spróbowała go, dopóki nie miała stuprocentowej pewności, że jest zgodne z jej dietą.

Przypadek ten ilustruje kilka spraw. Po pierwsze – ludzie, którzy do-tkliwie cierpieli, a których stan poprawił się na skutek diety i ćwiczeń fi zycznych, nie narzekają, jeśli nie mogą jeść tego czy innego pokarmu i wykonywać tych czy innych rzeczy. Są tak wdzięczni, że prawie w ogóle nie martwią się ograniczeniami. Po drugie – człowiek z łagodną cukrzycą może mieć ostry stan neuropatii cukrzycowej. Po trzecie – stres erytro-cytarny często komplikuje chorobę chroniczną. Przewlekłe odwodnienie i wysokie stężenie krwi często pojawia się u osób z cukrzycą (patrz da-lej). I wreszcie po czwarte – neuropatia cukrzycowa może być leczona przy użyciu naturalnych i fi zjologicznych metod, podczas gdy medycyna konwencjonalna wciąż opiera się głównie na farmakoterapii.

Owrzodzenie stopy

Inną komplikacją często spotykaną w przypadku cukrzycy jest prze-wlekłe owrzodzenie stopy. Dolegliwość ta często nie poddaje się lecze-niu. Wrzody mogą obejmować mięśnie i obszary tkanki łącznej, a w koń-cu doprowadzić do zapalenia szpiku i infekcji kości, a to z kolei może wymagać operacji chirurgicznej.

Historia choroby pacjenta z owrzodzeniem stopy45-letni mężczyzna indyjskiego pochodzenia, który od ośmiu lat cho-

rował na cukrzycę typu I, przyjechał do naszego ośrodka z wielkim, bo-lącym, przewlekłym, otwartym wrzodem na dużym palcu lewej nogi. Wrzód ten przeżarł się aż do kości i cuchnął. Powiększał się dużym za-mkniętym kanałem, wyrytym około 12 cm pod skórą, od dużego palucha aż do pięty, zajmując większość podeszwy stopy. Lekarz w zachodnich In-diach polecił mu amputację, lecz nasz pacjent miał nadzieję na wylecze-nie stopy dzięki odpowiedniej hydroterapii. Mieliśmy bardzo niewielką nadzieję na poprawę, ale od razu rozpoczęliśmy zabiegi moczenia stóp na przemian w ciepłej wodzie o temperaturze 38,8°C z dodatkiem węgla


48


drzewnego i w chłodnej wodzie o temperaturze 21°C. Poza usunięciem przykrego zapachu moczenia te przynosiły niezauważalne korzyści.

Nasi lekarze zbadali chorą stopę i jednogłośnie uznali, że pacjent wy-maga amputacji nogi poniżej kolana. Przeczuwaliśmy, że nie ma szansy na wyleczenie tak rozległych powikłań. Pacjent odmawiał amputacji. Twierdził, że wierzy, iż Bóg jest w stanie uratować jego nogę kosztem co najwyżej dużego palca.

Aby pomóc mu zaakceptować naszą opinię, wysłaliśmy go do ortopedy, który bardzo dokładnie zbadał możliwości jego naczyń krwionośnych. Lekarz ten powiedział pacjentowi, że albo zdecyduje się na amputację, albo dojdzie do zatrucia całego organizmu. A takie powikłanie jest naj-częściej śmiertelne.

Jednak pacjent wciąż nie chciał poddać się operacji. Wierzył, że Bóg go uzdrowi. Wszyscy modliliśmy się o jego życie. Prosiliśmy Boga o mą-drość, by poradzić sobie z tym poważnym przypadkiem. U pacjenta po-jawiła się gorączka i rozwinęła anemia (poziom hemoglobiny wynosił 7,9 g/dl, co stanowi nieco ponad połowę normy u mężczyzn (12,5–14,5 g/dl). Podwoiliśmy nasze wysiłki. Pacjent nie mógł chodzić, więc gim-nastyka obejmowała tylko ćwiczenia ramion i unoszenie nóg. Zaczęli-śmy okładać wrzód i znajdujący się pod nim kanał cukrem moczonym w jodynie. Czysty cukier hamuje rozwój bakterii. Nie jest absorbowany przez skórę, toteż nie ma wpływu na poziom cukru we krwi. Dwa razy dziennie wrzód i kanał były przepłukiwane i ponownie wypełniane cu-krem. Stosowaliśmy naprzemienne gorące i zimne kąpiele stóp tuż przed każdym przepłukaniem wrzodu. Aby zmniejszyć zatrucie organizmu, co 4 godziny pacjent otrzymywał doustnie łyżkę węgla drzewnego.

Ponieważ po upływie tygodnia pacjent nie czuł się gorzej, zaczęliśmy wierzyć, że uda się uniknąć zatrucia krwi i zakażenia. Z punktu widzenia naszej wiedzy i doświadczenia trudno było liczyć na powrót do zdrowia. Jednak po dwóch tygodniach pacjent poinformował nas o zmniejsze-niu bólu i opuchlizny. Jego żona uznała to za pierwsze oznaki procesu zdrowienia. Miesiąc później można było już dostrzec wyraźne fi zyczne

49

symptomy procesu zdrowienia. Pacjent stracił jednak duży palec, lecz jego noga goiła się i udało się ją uratować. Czuliśmy Bożą moc, która w połączeniu z ludzkimi wysiłkami pozwoliła ocalić nogę człowieka wiel-kiej wiary.

Problemy ze wzrokiem

Kolejne poważne komplikacje to problemy ze wzrokiem. Dotyczą one 50% osób z cukrzycą w przeciągu 10 lat od zdiagnozowania oraz 80% osób w ciągu 15 lat od zdiagnozowania. W obrębie siatkówki pojawia-ją się mikrotętniaki, które są malutkimi, balonikowatymi obrzękami na naczyniach włosowatych, oraz mikrokrwotoki mogące prowadzić do odklejenia siatkówki. Nadciśnienie i stres erytrocytarny jeszcze bardziej pogarszają sytuację. Przy próbie ratowania siatkówki stosuje się często operacje laserowe. Po takiej operacji siatkówka u niektórych pacjentów funkcjonuje prawidłowo. Zdarza się jednak, że choroba siatkówki postę-puje i kończy się utratą wzroku. Papierosy, kawa, herbata, cola, alkohol i duże skoki poziomu cukru przyspieszają rozwój takich powikłań.

Chroniczne odwodnienie

Ostre i chroniczne odwodnienie może prowadzić do choroby. Dopóki pragnienie nie osiąga dokuczliwego poziomu, większość ludzi jest nie-świadoma, że istnieje jakikolwiek problem.

W momencie odwodnienia w mniejszym lub większym stopniu cier-pią wszystkie narządy i tkanki, począwszy od stawów, a skończywszy na mózgu. Utrudnione jest oczyszczanie komórek i tkanek, stawy nie są na-smarowane, w oczach może rozpocząć się katarakta, substancje alergicz-ne mogą koncentrować się do takiego stopnia, że wywołują astmę lub gorączkę sienną, płuca mogą uwalniać histaminę, a metabolizm zmienia się pod wieloma względami, włączając w to trzustkę. (Przejadanie się może doprowadzić do stanu krwi identycznego jak przy odwodnieniu). Odwodnienie wyzwala produkcję prostaglandyny, hormonu obniżające-go wytwarzanie insuliny, i wzmaga przepływ wody do komórek trzustki.


50


Jak stwierdzić odwodnienie?1. Przypomnij sobie, ile wody wypiłeś w ciągu ostatnich 48 godzin.

Czy to odpowiednia ilość? Należy wypijać 6–10 szklanek płynów dziennie.

2. Sprawdź częstość akcji serca. Czy przekracza normę? Jest to jeden z najwcześniejszych objawów odwodnienia.

3. Czy twoja skóra i błony śluzowe są suche? Czy twoje usta są spierzchnięte?

4. Czy kiedy naciśniesz palcem skórę na brzuchu, powrót krwi na to samo miejsce jest opóźniony? Jeśli upłynęły 2–3 sekundy, mamy do czynienia ze znaczącą utratą wody.

5. Czy zauważyłeś plamki na rękach i nogach lub poczułeś, że są chłodne? To wskazuje na opóźnienie krążenia krwi w tych czę-ściach ciała.

6. Czy występują zakłócenia w pracy układu nerwowego: słaba kon-centracja i trudność w skupianiu uwagi, nadmierna wrażliwość na dotyk, dźwięk i jasne światło w pomieszczeniu?

Inne powikłania

Do innych powikłań zaliczamy: zakażenie układu moczowego, proble-my ze skórą, grzybicę, podrażnienie okolicy genitaliów, wysypkę i ropo-tok. Poza tym osoby chore na cukrzycę są dwukrotnie bardziej narażone na chorobę serca, miażdżycę tętnic, nadciśnienie i wysoki poziomu cho-lesterolu.

Piloci samolotów z cukrzycą mogą być czynni zawodowo dopóty, do-póki potrafi ą kontrolować poziom cukru wyłącznie za pomocą diety. Jeśli już wymagają insuliny, nie mogą latać. Skoki poziomu cukru, które mogą się pojawić, powodują obniżenie funkcji umysłowych oraz osła-biają osąd. Szczególnie niebezpieczna jest hipoglikemia. Cukrzyca zaj-muje trzecie miejsce na liście dysfunkcji, z powodu których „uziemia się” pilotów.

cukrzyca i zespół hipoglikemiczny

Documents