CUKRZYCA – EPIDEMIA XXI WIEKU

mgr Małgorzata RZESZUT

CUKRZYCA DEFINICJA

To przewlekła choroba, której przyczyną jest zaburzenie

wydzielania insuliny. Niedobór insuliny prowadzi do

zaburzeń w zakresie wykorzystania glukozy przez

organizm co powoduje zwiększenie stężenia glukozy we

krwi oraz wydalanie glukozy z moczem.

RODZAJE CUKRZYCY 1.U młodych ludzi cukrzyca spowodowana jest

zniszczeniem lub niewydolnością komórek trzustki

odpowiedzialnych za produkcję insuliny. Ten rodzaj

nazywamy cukrzycą insulinozależną typu I lub

cukrzycą wieku młodzieńczego.

2.U ludzi starszych na ogół otyłych

i z nadciśnieniem tętniczym , cukrzycę

wywołuje oporność na działanie

insuliny. Ten rodzaj nazywamy

cukrzycą typu II i wymaga ciągłego

podawania leków doustnych

a z czasem często przejście

na insulinę.

HISTORIA DIABETES MELLITUS

Pierwsze wzmianki pojawiły się już w roku 1550 p.n.e. na

hieroglifach egipskich.

Diabetes z łac. Oznacza płynący , a Mellitus słodki

jak miód . Nazwa związana jest z fenomenem

wydzielania nadmiaru cukru z moczem , o czym

przekonali się ówcześni uczeni badając mocz

w jedyny dostępny sposób, poprzez zmysł

smaku.

EPIDEMIOLOGIA Wg WHO w roku 1985 na świecie było 30 mln diabetyków

zaś w roku 1998 już 140 mln.

Szacuje się , że obecnie choruje ok. 366 mln ludzi (dane z

2011 roku).przewiduje się ,że w 2030 roku liczba ta

wyniesie 550 mln ludzi na całym świecie.

W Polsce na cukrzycę cierpi obecnie ponad 3 mln ludzi(

10,6 % populacji) u ponad 30 % choroba jest

nierozpoznana . Szacuje się, że ok. 1mln ludzi nie wie o

swojej chorobie.

Pacjenci zgłaszają się do lekarza, gdy jest ona mocno

zaawansowana.

W roku 2011 szacunkowo ok.30 tys. Osób zmarło z

powodu powikłań cukrzycy.

OBJAWY CUKRZYCY 1.Zmniejszenie masy ciała – glukoza krążąca we krwi jest

często wydalana z moczem , nie przechodzi do wnętrza

komórek, komórki szukają innego źródła energii ,

wykorzystują tkankę tłuszczową. W konsekwencji występuje

szybki , niespodziewany ubytek masy ciała w krótkim czasie.

2.Wielomocz- do kilkudziesięciu razy na dobę także w nocy.

3.Wzmożone pragnienie

4.Zwiększone łaknienie

5.Ogólne osłabienie

6.Pojawienie się zmian skórnych w postaci czyraków, ropni,

zmian grzybiczych

7.Stany zapalne narządów moczowo-płciowych

8.Świąd skóry.

ZNAKI OSTRZEGAWCZE

GRUPY RYZYKA U osób z grup ryzyka należy przeprowadzać badania przesiewowe w

kierunku cukrzycy , co najmniej raz na 3 lata u osób powyżej 45 r.ż

oraz co roku u następujących grup ryzyka:

1.Z nadwagą lub otyłością BMI powyżej 25 kg/m² lub obwód talii u

kobiet powyżej 80 cm, u mężczyzn powyżej 94cm.

2.Z cukrzycą występującą w rodzinie

3.Mało aktywnych fizycznie

4.W przypadku gdy poprzednie badanie wykazało stan

przedcukrzycowy

5.Z przebytą cukrzycą ciążową

6.U kobiet które urodziły dzieci o masie powyżej 4 kg

7.Z nadciśnieniem tętniczym powyżej 140/90mm/Hg

8.Z hiperlipidemią

9.Z zespołem policystycznych jajników

10.Z chorobą układu sercowo-naczyniowego.

ZASADY ROZPOZNAWANIA CUKRZYCY 1.Glikemia przygodna – pobrana o dowolnej porze dnia, niezależnie od

ostatniego posiłku wyniesie powyżej 200 mg/dl oraz występują

dodatkowe objawy możemy podejrzewać cukrzycę ,należy

skontaktować się z lekarzem.

2.Glikemia na czczo- oznaczona co najmniej 8 godzin od ostatniego

posiłku:

- 70-99mg/dl - prawidłowa

- 100-125mg/dl – nieprawidłowa do kontroli i obserwacji

- powyżej 126mg/dl – prawdopodobnie cukrzyca

3.Glikemia po doustnym obciążeniu glikozą w 120 min. Badania:

- poniżej 140mg/dl – prawidłowa tolerancja glukozy

- 140-199mg/dl – upośledzona tolerancja glukozy konieczna

obserwacja

- powyżej 200mg/dl – cukrzyca

SAMOKONTROLA

Samokontrolą nazywamy wszystkie czynności i decyzje podejmowane

przez chorego lub osoby z otoczenia np. rodziców chorych dzieci.

Podstawowe elementy:

1.Samodzielne badanie poziomu cukru we krwi za pomocą glukometru.

2.Przestrzeganie codziennej diety

3.Wybór odpowiedniego wysiłku fizycznego

4.Przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami

5.Obserwacja stanów hipo i hiperglikemii

6.Pomiary ciśnienia krwi

7.Pielęgnacja stóp

8.Kontrola masy ciała.

ZASADY SAMOKONTROLI Kiedy wykonujemy pomiary stężenia glukozy we krwi?

1.Na czczo

2.2 godziny po posiłku

3.Przed głównymi posiłkami i w drugiej połowie nocy-

bardzo ważne u osób przyjmujących insulinę

4.Ważne jest również badanie przed snem, co ma istotne

znaczenie dla zapobiegania nocnym niedocukrzeniom

5.W przypadku cukrzycy leczonej insuliną należy pomiarów

dokonywać co najmniej 4 razy na dobę lub w przypadku

cukrzycy niewyrównanej więcej.

6.W każdym przypadku zgodnie z zaleceniami lekarza

prowadzącego.

PRAWIDŁOWA TECHNIKA BADANIA STĘŻENIA

GLUKOZY WE KRWI GLUKOMETREM

• przygotuj zestaw do badania poziomu cukru we krwi

(glukometr, nakłuwacz, lancet, gazik );

• sprawdź ważność pasków testowych do glukometru;

• umyj ręce ciepłą wodą z mydłem;

• przygotuj nakłuwacz z lancetem;

• ustaw skalę na głębokość nakłucia palca;

• rozmasuj dłoń od nasady dłoni

w kierunku palca który ma być nakłuwany;

• nakłuj boczną część palca;

nasada dłoni

miejsca nakłucia

miejsca nakłucia

• nałóż uzyskaną

kroplę krwi na pasek

testowy;

• zabezpiecz

miejsce nakłucia

gazikiem

POWIKŁANIA CUKRZYCY

• Powikłania cukrzycy: nefropatia

• Im dłużej chorujesz na cukrzycę, tym większe ryzyko niewydolności

nerek. Pacjenci z niewydolnością nerek muszą poddać się przeszczepieniu tego narządu lub dializie, by przeżyć.

Wysoki poziom cukru we krwi

może spowodować uszkodzenie małych naczyń krwionośnych, które dostarczają tlen i substancje odżywcze do siatkówki – kluczowej części oka. Stan ten znany jest jako retinopatia cukrzycowa i może powodować postępującą i nieodwracalną utratę wzroku. Jest to główna przyczyna ślepoty u osób w wieku od 20 do 60 lat.

Powikłania cukrzycy: retinopatia

Retinopatia

Cukrzycowa choroba serca

Częstość zachorowań na cukrzycę jest tak duża, że obecnie choroba

ta stała się jedną z największych epidemii. Każda forma hiperglikemii

wykazuje bezpośrednie lub pośrednie działanie angiotoksyczne i

prowadzi do rozwoju powikłań dotyczących głównie układu sercowo-

naczyniowego.

U chorych na cukrzycę obserwuje się bardzo zwiększone wskaźniki

zapadalności, chorobowości i umieralności z powodu choroby

niedokrwiennej serca.

Choroba niedokrwienna serca

występuje u około ¼ chorych

z cukrzycą i stanowi główną przyczynę

zgonów u tych osób (44%). W cukrzycy

choroba wieńcowa rozwija się wcześniej

i ma cięższy przebieg.

Zespół stopy cukrzycowej

Stopa cukrzycowa powstaje w wyniku uszkodzenia układu nerwowego i naczyniowego oraz podatności na infekcje bakteryjne. Objawy: • zaburzone odczuwanie bólu; • niedokrwienie stóp; • gorsze gojenie się ran; • tworzenie się odcisków, stwardnień, owrzodzeń i stanów zapalnych skóry. Zmiany unaczynienia i unerwienia stopy chorego na cukrzycę przebiegają najczęściej równocześnie, rzadko zaś są jednakowo nasilone. Spowodowało to wyodrębnienie dwóch oddzielnych zespołów stopy cukrzycowej w zależności od dominacji jednego z zespołów patologicznych. Jest to: • zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej oraz • zespół stopy cukrzycowej neuropatycznej.

• Powikłania cukrzycy: stopa cukrzycowa

• Cukrzycy często doznają uszkodzenia nerwów, które zaburza czucie w nogach. Jednocześnie miażdżyca tętnic skutkuje słabym dopływem krwi do stóp, co zwiększa ryzyko zgorzeli lub owrzodzenia. W skrajnych przypadkach konieczna jest amputacja zainfekowanej stopy lub nogi.

Zalecenia prewencyjne 1. Uświadamianie korzyści z redukcji wagi ciała i

regularnego wysiłku fizycznego.

2. Wielokrotne (każdorazowe) powtarzanie uwag z punktu pierwszego.

3. Obserwację pacjenta pod kątem czynników ryzyka chorób układu krążenia.

4. Unikanie leków o działaniu

diabetogennym

Edukacja 1. Wsparcie w zaakceptowaniu choroby, bo większość

pacjentów się jej wypiera. „nie mam cukrzycy, tylko mam

podwyższony cukier” „nie mam cukrzycy, tylko lekarz

zapisał mi leki na cukier”

2. Podstawowe wiadomości na temat choroby.

3. Uświadamianie, że cukrzyca skraca życie.

4. Nauka pomiarów glukozy we krwi.

5. Nauka pomiarów ciśnienia tętniczego.

6. Wiadomości na temat zdrowego odżywiania.

7. Wiadomości o wpływie regularnych ćwiczeń fizycznych

na cukrzycę.

8. Wiadomości o sytuacjach specjalnych (ciąża,

antykoncepcja, podróż).

Dieta

Dieta

W cukrzycy typu 2 jest bardziej istotna niż w typie 1-szym, bowiem najczęściej jej celem jest redukcja lub utrzymanie ciężaru ciała.

Ważna jest kalorczność diety.

Aby schudnąć powinno być 500 – 1000 mniej kcal/dobę.

Jak jeść, gdy ma się cukrzycę?

Posiłki, które spożywa diabetyk każdego dnia,

powinny być:

• zaplanowane według indywidualnego

zapotrzebowania kalorycznego,

• wzbogacane o różne składniki pokarmowe we

właściwych proporcjach,

• spożywane często o określonych godzinach,

• zjadane w małych ilościach,

• urozmaicone,

• lekkostrawne.

Pamiętaj! Odżywiaj się regularnie!

Alkohol

Generalnie przeciwwskazany w cukrzycy.

Nie więcej niż 20 – 30 gramów dziennie.

Przeciwwskazany w chorobach trzustki

i hypertrójglicerydemii u cukrzyków.

Wysiłek fizyczny Ruch może zastąpić wiele leków, żaden

lek nie zastąpi ruchu.

1. Codzienny.

2. Może też być 3 x 30 do 130

(dla bardzo leniwych).

3. Podstawowym wysiłkiem jest

szybki marsz prowadzący

do zadyszki !

4. Modny i dobry jest

„nordic walking”.

Jeśli chorzy na cukrzycę

typu II nie są w stanie samodzielnie za pomocą diety i aktywności fizycznej kontrolować poziomu cukru we krwi, mogą pomóc leki. Na rynku istnieje wiele preparatów o różnym działaniu – niektóre stymulują trzustkę do wytwarzania więcej insuliny, inne wspomagają działanie tego hormonu.

DOUSTNE LEKI PRZECIWCUKRZYCOWE

U większości osób z cukrzycą typu II nastąpi stan, w którym komórki trzustki nie będą produkowały insuliny w odpowiedzi na wysokie stężenie cukru we krwi. W takim przypadku stosuje się leczenie insuliną.

LECZENIE CUKRZYCY INSULINĄ

SŁAWNI LUDZIE Z CUKRZYCĄ

Lech Wałęsa

Elizabeth Taylor

Ernest Hemingway

Marta Wiśniewska

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ