dasam granth dee vichar

8/8/2019 Dasam Granth Dee Vichar

1/87

d;w rqzE dh ftuko d;w rqzE dh ftuko

Dasam Granth

Dee Vicharby

Dr. Gurmukh SinghB.Sc., DHS (Homeo)

gfjbh tko l cotoh 2007

b/ye lvkH r[ow[y f;zx

;G jZe b/ye d/ okyt/A jB.

g[;se fwbD dk gsk lI N D I A

Dr. Gurmukh Singh B-6/58 Safdarjung Enclave, New Delhi - 110029

Tel.: 2610 2376, 41652482.E-mail : [email protected]

U. K.

Harbinder Singh 53 Greywood Drive, Mytchett Lake Road, MytchettCamberley, Surrey, UK. Tel.: 00441252-511955.E-mail : [email protected]

U.S.A.

Yash Sodhi 11201 Devereux, Manor Lane, Fair Fax Station, Virginia (VA22039)Tel.: 703-425-7701.E-mail : [email protected]

Arvinder KaurE-mail: [email protected]

Price : Rs. 150, $8, 6

> ;fsr[o gq;kfd..

;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih

dh pkDh

d/ nkXko s/d;w rqzE dh ftuko

vkH r[ow[y f;zx

> >


2/87


sseoki. d' Fpd 4

ii. d;w rqzE dh r[owfs ftuko dk ;ko 6

1H Gkr 1 - d;w rqzE dh ;zy/g ikDekoh s/ ;zebB 8

2H Gkr 2 - r[o{ rqzE ;kfjp dh pkDh dk ;zebB 16

3H Gkr 3 - r[opkDh T[gd/F dk ;ko 23

4H Gkr 4 - t/d pkDh pko/ r[opkDh eh T[gd/F fdzdh 38

5H Gkr 5 - d;w rz qE dhnkA ouBktkA d;w rz qE dhnkA ouBktkA d;w rz qE dhnkA ouBktkA d;w rz qE dhnkA ouBktkAd;w rz qE dhnkA ouBktkA 52

1H ikg[ ;kfjp (d;w rqzE gzBk 1 s'A 10) 63

2H nekb T[;sfs (d;w rqzE gzBk 11 s'A 34) 693H pfusq BkNe (d;w rqzE gzBk 39 s'A 73) 87

4H tko ;qh GrT[sh ih eh (d;w rqzE gzBk 119) 114

5H np frnkB gqp'X (d;w rqzE gzBk 127 s'A 155) 117

6H np uT[ph; ntsko (d;w rqzE gzBk 155 s'A 709) 124

7H okwebh gkl10 (d;w rqzE gzBk 709) 132

8H 33 ;t?:/ (d;w rqzE gzBk 712 s'A 716) 1389H ykb;k wfjwk (d;w rqzE gzBk 716) 140

10HF;so Bkw wkbk (d;w rqzE gzBk 717 s'A 808) 14411.np fsq:k ufosq(d;w rqzE gzBk 809 s'A 1388) 149

12.}\oBkwk gkl10 (d;w rqzE gzBk 1389 s'A 1427) 158

6H nzsek 169

d' Fpd

;qH so;/w f;zx, ;kv/ xo d/ B/V/ ofjzd/ jB. fBsB/wh s/r[owfs f;woD ftZu gogZe jB. ed/ ed/ dk; d/ xo nk iKd/ jBsK r[owfs ftukoK j' iKdhnK jB. ;zB 2005 d/ F[o{ ftZu T[jBKB/ g[ZfSnk, eh @d/j f;tk po w'fj fJj?# r[o{ r'fpzd f;zx ih dhpkDh `, eh gkl10 fFt gsBh s'A to wzrd/ jB < dk; B/ fejk,w?O d;w rqzE dh ikDekoh BjhA, go i' s[;hA efjzd/ j' mhe ikgdk`. fJ;/ soQK T[jBK B/ nkosh @;zyB eh X[zB xzNB eh# pko/ thftuko ;wMkJh s/ w?A T[j jh T[^so fdZsk - w?O d;w rq zE dhikDekoh BjhA.

fco T[jBK B/ efjDk F[o{ ehsk, s[;hA r[opkDh dh eEkftukoeod/ j', s[;hA d;w rqzE O gVQ e/ nkgDh okJ/ fdT[. w?A d' j'or[opkDh ftuko eoB tkb/ f;zxK O th fJj ezw eoB bJh p/Bshehsh . i{B 2005 se fJ; soQK jh rZbpks j[zdh ojh. nzs ftZuw?A fejk fe dk; d;w rqzE O gVQ e/ nkgD/ ftuko dZ; d/t/rk.T[jBK B/ w?O d;w rqzE, d;w rqzE d/ Nhe/ s/ ftdtkBK dhnK nkg;ftZu fto'Xh ftukoK dhnK g[;seK fdZshnK. dk; B/ T[jBK d/efjD/ s/ ezw F[o{ ehsk. jEbh g[;se seohpB 8 wjhfBnK d/nfXn?B dk Bshik `.

w?A BjhA ikDdk ;h fe ftuko d/ Bshi/ fJsB/ nuzG/ tkb/ j'Dr/. w?A ;qH so;/w f;zx dk XzBtkdh jK fizBQ K B/ w?O fJ;nfsnzs }o{oh ezw eoB bJh gq/ oBk ehsh. fJ; s'A pkd w?Or[opkDh s/ t/dK Fk;soK pko/ r[opkDh d/ T[gd/F s/ G/d pV/;gFN o{g ftZu ;wM ftZu nk rJ/.

d;w rqzE dh ftuko eoB d/ d"okB th ;qH so;/w f;zxnkT[Ad/ oj/, s/ b'V nB[;ko g[;seK nkfd th T[gbpX eokT[Ad/oj/. ftuko g{oh j'D d/ pkd, T[jBK B/ yoVk gfVQnk s/ g{oh soQK;zs[FN j' rJ/. dk; T[jBK dk XzBtkdh `.

3 4


3/87


5 6

r[o{ BkBe ;kfjp B/ fjzd{ xokB/ ftZu iBw fbnk. r[o{BkBe ;kfjp s/ j'o f;Zy r[o{nK B/ r[opkDh okjhA, fjzd{ Xow s/t/dK, Fk;soK, f;zfwqshnK O wzBB tkb/, pqkjwD, yZsqh, t?F, F{doKO fJe' fijk Bkw Xow dk T[gd/F fdZsk.

r[opkDh ftZu fjzd{ ftukoXkok dk w[ekpbk r[oT[gd/F Bkbeoe/ ;Zu/ Bkw Xow O T[sw dZf;nk . uouk tkoskbkg th j'J/go E'V/ jh r[o{ ih dh ;zrs ftZu nkT[D tkb/ f;Zy pD/.

jo Xow dk w{b, U; dk ojpo j? , ojpo dk eh fJFN j?,s/ ojpo fJFN dh g{ik f;cs ;bkj s/ nokXBk dk T[gd/F fdzdkj?.

r[owfs dk ojpo, ;fsr{o[ j?, fi; B/ fJe' fJZe nfpBk;hj;sh fJZe J/ezeko nekb g[oy Bz{ ikfDnk j?. r[o{ BkBe ;kfjps/ d; gksFkjhnkA ftZu fJZe nekb g[oy i's o{g nekb g[oy, r[o{

o{g j' e/ nkg tZ;dk j?. r[owfs g{o/ ;fsr[o{, s/ g{o/ ;fsr[o{ d/gquko/ fJZe' fJZe j;sh, tfjr[o{ dh f;cs ;kbkj s/ ig f;woB dkT[gd/F fdzdh j?.

t/d dk ojpo, GrtkB, pqjwkA, fpFB, wj/F d/ts/, s/d/tfsnkA d/ ntsko okw, feqFB nkfd jB. t/d, wZs, ntskokA dhg{ik dk T[gd/F fdzdk j?. t/d wZs nekb g[oy d/ T[gikJ/ TnA, Tw;o{g ekb wjkekb s/ nB/eAk d/th d/ftsnkA dh g{ik nokXBk dkTgd/F fdzdh j?. r[opkDh nB[;ko fJj ;G d{i/ jB. r[opkDh ntskokA, d/th d/tfsnkA, s/ w{ oshnkA dh f;cs ;bkj, g{ik

nokXBkA dk yzvD eodh j? s/ T[BQkA dh g{ik nokXBkA s' r[of;ZykAB{z toidh j?. fJBQkA dh nokXBkA Bkb iBw woD dk r/V pfDnkofjzdk j?.

jEbh g[;sZe dh N/e s/ nkXko r[opkDh T[gd/F j?, fJfsjk;s/ j[D se ehsh rJh d;w rqzE dh ftuko B{z th fXnkB ftuofynk frnk j?.

d;w rqzE dh r[owfs ftuko dk ;ko d;w rqzE dh r[owfs ftuko dk ;ko d;w rqzE dh r[owfs ftuko dk ;ko d;w rqzE dh r[owfs ftuko dk ;ko d;w rqzE dh r[owfs ftuko dk ;ko

d;w rqzE dhnkA ouBktkA BZ{ gVQe/ fJj ;gFN j[zdk j/, feouBktkA ftu ekb, wjkAekb, ekbh, d/tfsnkA s/ d/thnkA, uzvh,d[ork, GtkBh nkfd, s/ okw, feqFB nkfd 24 ntskokA dhnkAeEktkA jBA. fJBQkA eEktkA ftZu d/th d/tfsnkA dh T[;ss, s/ fJBQkAdh f;cs ;kbkj, g{ik nokXBk dk T[gd/F fdZsk j?.

r[o{ BkBe ;kfjp s'A b? e/ r[o{ r'fpzd f;zx ih se r[o{ ihB/ fJZe'-fJZe ;d?th j;sh, nekb g[oy dh f;cs ;kbkj s/ f;woBdk T[gd/F fdZsk j?.r[opkDh d/th d/tfsnkA s/ w{osh g{ik dkyzvD eodh j?.

r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ i'sh i'fs ;wkT[D s'A seohpD 13;kb pkd e[S ouBktkA fJeZmhnkA eoe// fJZe rzqE pDkfJnk frnkfi; dk Bkw pfusqBkNe ;h?. fJ; rzqE dk Bkw ;wkA gk e/ d;wrzqE j' frnk. G[b/yk gkT{ Bkw d;w rzqE dhnkA ouBktkA T[Zs/ ;qh tkfjr[[[o{ ih eh cfsj ;qh w[ytke gl10 fby/ j'D eoe/s/ T[; fGnkBe ;w/A ftu f;Zyh gquko fBowfbnkA s/ wjzskA dhnrtkJh ftu j'D eoe/, f;Zy d;w rqzE dhnkA ouBktkA B{z gl10feqs ;wM p?m/. r[of;ykA B{z fJj ;wM Bk nkJh fe ouBktkA t/dkAFk;sokA, d/th d/tfsnkA B{z wBD tkb/ ethnkA dhnkA jB.

j[D d;w rqzy dhnkA pkDhnkA f;ykA d/ fBsB/w ftu jB s/

ehosBh g"EhnkA ftu th jB. efEs d;w rqzy dk gqekF ji{o;kfjp s/ gNBkA ;kfjp d/ fJfsjk;e r[od[nkfonkA ftu j[zdk j? s/d;w rqzy dk gkm th j[zdk j?.

fJ; gozgokrs G[Zb ekoD f;Zy nBikD/ jh ekb, ekbh,d[ork, uzvh nkfd d/thnkA dhA f;cs ;kbkj s/ nokXBkA, r[owfsT[gd/F fto[X eoD bZr/.

d;w rzqE d/ ekoD r[of;Zy, t/dkA Fk;sokA d/ T[gd/F dhdbdb ftu XZ; rJ/ s/ XZ;h ik oj/ jB. fJ; ;w/A r[opkDh jh


4/87


;kvk N/e s/ nk;ok j?. n;hA fBo'b r[opkDh d/ nXko s/ ouBktkAdh gVu'b eo e/, ftFtkF g{oD fBoD/ eo ;ed/ jkA.

i/ n;hA fJ; ezw ftu fYZb eoKr/ skA f;Zy Xow, fjzd{ XowftZu i}p j[zdk ikt/rk.

f;Zy Xow nkgD/ nkg ftZu ;zg{oD tyok T[sw Xow j?.r[o{ rzqE ;kfjp ih g{oD r[o{ jB, s/ jo ;w/ ;kvh ofjB[wkJh eod/jB, b'V et/b ftuko dh j?.

7 8

Gkr 1

d;w rqzE dh ;zy/g ikDekoh s/ ;zebBfi; rqzE O nZi d;w rqzE d/ Bkw Bkb ikfDnk iKdk ,T[;dh ;zgkdBk gksFkjh d;thA r[o{ r' fpzd f;zx ih B/ nkg BjhAehsh s/ Bk jh eokJh , pbfe T[jBK d/ i'sh i'fs ;wktB s'A 13;kbK fgS'A ;zws 1778 ftZu, iK eJh ftdtkBK nB[;ko 17 ;kbfgS'A j'Jh.

r[o{ rqzE ;kfjp O r[orZdh r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ ;"Agh s/nkg fJ; ;z g{oB rqzE O, r[o{ wzB e/ wZEk N/ fenk. r[of;ZyK O s/ ;ko/;z;ko O r[oT[gd/F dh g{oh ikDekoh bJh j'o fe;/ rqzE dh }o{os

BjhA. T[; ;w/A she pzdk f;zx pjkdo s/ T[;d/ ;kEhnK d/ Fjhdehs/ ikD T[gqzs f;y gzE fto'Xh pqkjwDK O g{oh ;zs[FNh j' rJh;h, fe f;Zy j[D nkgDk f;o BjhA u[Ze ;eDr/, T[jBK B/ r[o{ rqzE;kfjp d/ T[gd/F ftZu o'b xM'bk gkT[D dk fJj ;[fBjoh w"ek;wfMnk. fJ;dk cb;o{g r[ofpbk; gksFkjh10 i' ;zws 1776ftZu fbyh rJh, fJZe T[gokbk ;h. fJ;/ dk d{ik T[gokbk ;h fJZej'o g[;se i' @pfuZsq BkNe# Bkw j/m fbyh rJh. nkw gqubs `fe fJj g[;se GkJh wBh f;zx j'oK d/ jEK ftu'A fBebh, go fJjfJZe FZeh rZb `. fJzM jh wksk ;[zdoh dk BK th tofsnk frnk

`. fJj g[;se pqkjwfDeb fjzd{nK dh f;Zyh ftZu o'b xM'bkgkT[D bJh rfjoh ukb ;h.nZi dk gqekFs o{g ftZu d;w rqzE tZy-tZy ouBktK dk

;zrqfj j?. ftdtkBK nB[;ko GkJh wBh f;zx B/ fyzvhnK-g[zvhnKouBktK f;ZyK d/ xoK s'A fJeZso ehshnK s/ fJZe fibd ftZuoZyhnK. GkJh ;kfjp O ouBktK O gVQB-;wMB dk ;wK BjhAfwfbnk.

F[o{-F[o{ ftZu fJ; dk Bkw ;qh pfusqBkNe rq zE ;h.sseo/ ftZu fbfynk j? @@sseok ;qh pfusqBkNe rqzE ih ek,


5/87


w[ykofpzd gkH10##. ftdtkBK dh ftuko dk j[D fJj ftFk j? fe ehfJj ouBktK gkH10 dhnK jB iK ethnkA dhnK jB.

g[oksB j;s fbys rqzEK ftZu rqzE dk Bkw pfusq BkNefdZsk j?.

j[D gqekFs j' ojh phV dk Bkw d;w rqzE `. d;w rqzEBkw G[b/yk gkT[Adk j? fe ouBktK gkH10 dhnK jB. ftdtkBK B/fJj wzB e/ jh fJ; rqzE d/ Nhe/ ehs/ fe ouBktK gkl10 dhnkA jBs/ fiE/ fes/ ws p[X B/ BjhA wzfBnk fe fJj ouBktK r[o{ rqzE;kfjp O r[o{ wzBB tkb/ gkH10 dhnK BjhA j' ;edhnK, T[jBK B/dbhbK xV e/ gVQD tkb/ O fJj Go';k eokT[D dh e'fFF ehshfe fJjBK dbhbK d/ nkXko s/ ;kO fJj ouBktK gkH10 dhnK wzBb?DhnK ukjhdhnK jB.

ftdtkBK ftZu fJ; rqzE ;pzXh go;go fto'Xh ftuko fJ;d/ ;zebB ekb s'A jh ub fojk ;h.

e[M ftdtkB ;kohnK ouBktK O r[o{ r'fpzd f;zx ih dhpkDh wzBd/ jB. e[M ftdtkBK nB[;ko fJ; ftZu pj[s E'Vk nzFr[o{ r'fpzd f;zx ih dk nkgDk fbfynk j?, pkeh fjZ;k dopkohethnK iK j' o t/dK Fk;soK f;zfwqshnK s/ d/th d/tfsnK dhnkokXBk eoB tkb/ ethnK dk fbfynk j?.

;ko/ ftdtkBK B/ nkgD/ nkgD/ ftuko g[;seK s/ b/yKokjhA gqrN ehs/ jB. fJZe j'o ftuko j[D gqrN j' ojh j? fe ehgkH10 B/ e'Jh pkDh ouh ;fsr[o gq;kfd.. ;qh GrT[sh ih ;jkfJ..np frnkB gqp'X fby:s/ gkl10 (gzBk 127 s'A 155) (gzBk 127 s'A 155) (gzBk 127 s'A 155) (gzBk 127 s'A 155) (gzBk 127 s'A 155)

6 H6 H6 H6 H6 H np uT[ph; ntsko (gzBk 155 s'A 709) np uT[ph; ntsko (gzBk 155 s'A 709) np uT[ph; ntsko (gzBk 155 s'A 709) np uT[ph; ntsko (gzBk 155 s'A 709) np uT[ph; ntsko (gzBk 155 s'A 709)

> ;qh tkfjr[o{ ih eh csj gkl107H7 H7 H7 H7 H okwebh gkl10 (gzBk 709 s'A 712) okwebh gkl10 (gzBk 709 s'A 712) okwebh gkl10 (gzBk 709 s'A 712) okwebh gkl10 (gzBk 709 s'A 712) okwebh gkl10 (gzBk 709 s'A 712)8 H8 H8 H8 H8 H 33 ;t?:/ (gzBk 712 s'A 716)33 ;t?:/ (gzBk 712 s'A 716)33 ;t?:/ (gzBk 712 s'A 716)33 ;t?:/ (gzBk 712 s'A 716)33 ;t?:/ (gzBk 712 s'A 716)

> tkfjr[o{ ih eh csj;qh w[ytke ;t?:k gkl10

9H9 H9 H9 H9 H ]kb;k wfjwk (gzBk 716) ]kb;k wfjwk (gzBk 716) ]kb;k wfjwk (gzBk 716) ]kb;k wfjwk (gzBk 716) ]kb;k wfjwk (gzBk 716)> ;qh w[ytke gkl10

10H10H10H10H10H F;so Bkw wkbk F;so Bkw wkbk F;so Bkw wkbk F;so Bkw wkbk F;so Bkw wkbk (gzBk 717 s'A 808) (gzBk 717 s'A 808) (gzBk 717 s'A 808) (gzBk 717 s'A 808) (gzBk 717 s'A 808) ;qh GrT[sh;jkfJ.. gkl10..

11H11H11H11H11H np fsq:k ufosq (gzBk 809 s'A 1388) np fsq:k ufosq (gzBk 809 s'A 1388)np fsq:k ufosq (gzBk 809 s'A 1388) np fsq:k ufosq (gzBk 809 s'A 1388)np fsq:k ufosq (gzBk 809 s'A 1388)> ;qh tkfjr[o{ih eh csj..

;qh GrT[sh ih ;jkfJ.. np gfynkB ufosq fby:s/ gkl1012H12H12H12H12H > j[ew ;Zfs, ;qh tkfjr[o{ ih eh \sj..> j[ew ;Zfs, ;qh tkfjr[o{ ih eh \sj..> j[ew ;Zfs, ;qh tkfjr[o{ ih eh \sj..> j[ew ;Zfs, ;qh tkfjr[o{ ih eh \sj..> j[ew ;Zfs, ;qh tkfjr[o{ ih eh \sj.. }\oBkwk ;qh w[ytke gl10 (gzBk 1389 s'A 1428) }\oBkwk ;qh w[ytke gl10 (gzBk 1389 s'A 1428) }\oBkwk ;qh w[ytke gl10 (gzBk 1389 s'A 1428) }\oBkwk ;qh w[ytke gl10 (gzBk 1389 s'A 1428) }\oBkwk ;qh w[ytke gl10 (gzBk 1389 s'A 1428)}\oBkwj gkl 10> j[ew ;s;qh tkfjr[o{ ih eh csj.. }\oBkwk ;qh w[ytke gkl10

n;hA T[go fbyhnK ouBktK dh ftuko, fJjBK ouBktKftZu i' fbfynk `, T[; d/ nkXko s/ eoB dk :sB eoBk `.

ouBktK fbyB tkb/ d/ ftukoK dk w{b fszB gqeko dk j' ;edk fBo'b r[opkDh fBo'b t/d Fk;soK f;zfwqshnK, fjzd{ Xow rqzE r[opkDh T[gd/F s/ fjzd{ Xow rqzEK dk fwb-r'Gk r[o{ r'fpz d f;zx ih dh pkDh fBo'b r[opkDh T[gd/F

nB[e{b j't/rh. gkl10 nG[Zb r[o{ eosko jB. T[jBK dh pkDh ftZur[o{ rqzE ;kfjp dh pkDh d/ fto[ZX e'Jh ftuko BjhA j' ;edk.

r[opkDh T[gd/F s/ fjzd{ Xow rqzEK d/ T[gd/F ftZu G/dK O

r[opkDh ftZu jh ;gFN o{g ftZu y'b e/, r[o{ ;kfjpkB B/ fpnkBehsk `. r[of;Zy r[opkDh T[gd/F O ;Zs wzBd/ jB.r[opkDh, 1, fJe' fJe ;d?th j;sh, J/ezeko i'fs o{g

gkopqjw , gow fBowb u/sBk dk frnkB pyFdh `. fJj j;sh;ZukJh , j'Ad , wB'ebfgs, fwfEnk BjhA. fJe J/ezeko i'fs ,nekb g[oy , nkfd g[oy , gow fBowb u/sBk , nfpBk;h ,nkBzd ;o{g `, ;dk ;Zs `. fJe J/ezeko ftZu ;G r[D jB, e'Jhntr[D fteko ekw W'X nkfd BjhA, pyFzd `.

53 54


28/87


w{b wzsq dk d{ik nyo Unzeko -fJe J/ezeko d/ j[ew Bkb fJe J/ezeko dk g;ko/ tkbk

;o{g Unzeko ti{d ftZu nkfJnk. Unzeko ;o{g dh j'Ad ftZunkT[D d/ Bkb jh ekb ;wK F[o{ j'fJnk. fJe ekb uZeo g{ok j'D

s'A pkd, fJe J/ezeko d/ j[ew Bkb ;wK y? j' iKdk ` s/ ;kok;z;ko, fJe ftZu jh ;wk iKdk `. Unzeko ;o{g ;dk ;Zs BjhA.Unzeko ;o{g ftu Bkw i'fs dk ;z;ko ftu g;kok j?. Bkw i'fsgow fBowb u/sBk j?. Bkw i'fs s'A fJe d/ j[ew Bkb f;qFNhd/ iht izs, jT[A d/ Gow Bkb g?dk j[zd/ jB, gbd/ jB s/ wod/ofjzd/ jB. (fJj 84 bZy i{BK dk r/V `.)

r[opkDh fJe J/ezeko, gkopqjw d/ ig f;woD dk T[gd/Ffdzdh . fi; dh f;cs ;kbkj, ig f;woB fXnkB eoKr/, T[; d/r[D ;/te ftZu nk iKd/ jB. r[owfs Bkw f;woB eoe/ s/ r[opkDh d[ nkok T[ ; dh f;cs ;kbkj, r[D rk e/, T[; OBw;ekoK eoe/, fJZe d/ ;G r[D f;Zy ftZu gqt/F eo iKd/ jB s/T[j fJZe ftZu jh ;wk iKdk , s/ fJe tork jh j' iKdk . id'AfJe r[Dh Gog{o, gkopqjw d/ r[D nzdo nkT[Ad/ jB, sK ntr[DBkF j' iKd/ jB.

;z;ko d/ w?vheb ftFt ftfdnkb/ (Medical Universities)s/ j'o :{Bhtof;NhnK ftZu niebConsciousness, u/sBk s/ftfrnkBe y'i (Scientific Research) j' ojh . Medical vkeNoj[D fJj gouko eo oj/ jB fe fi; dk ig, f;woD, nokXBk,r[DkDtkd, wB[Zy eodk `, T[;h d/ r[Dntr[D wB[Zy ftZu nk

iKd/ jB. fJE'A se fe i/ f;roN(cigarrete) dk fXnkB Xfonkikt/rk s/ fJ; Bkw O ifgnk ikt/rk sK f;roN d/ ;G ntr[D,o'r, phwkohnK T[; wB[ Zy ftZu nk ikDr/. fJ; bJh fJj rZbpj[s }o{oh ` fe n;hA fe; dk Bkw igd/ jK s/ fe; dh f;cs;kbkj eod/ jK.

r[opkDh Uw O ;Zs BjhA efjzdh, Uw O nekb g[oy,nfpBk;h j;sh, nkfd g[oy BjhA efjzdh. Uw dk ig f;woD eoBtkb/ iwK tZ; g?Ad/ jB, iBw woB d/ r/V ftZu g?Ad/ jB, T[jBK dk

jT[A dk Gow fe;/ ig, sg, fXnkB, ;kXBk Bkb BjhA ik ;edk.Uw s'A ekb (;wK) nkozG j'fJnk. Uw jh ekb g[oy `.

fjzd{ Xow Fk;soK nB[;ko, pqjwk fp;B wj/F ekb s'A T[ gi/d/ts/ jB. ekb iK wjkekb dk jh o{g d[ork, GtkBh, GrT[sh

nkfd d/thnK jB. fjzd{ Xow rqzE d/th d/tfsnK dh g{ik, nokXBk,fXnkB, f;cs ;kbkj nkfd dk T[gd/F fdzd/ jB.pfusq BkNe d/ Szs 84 ftZu eth efjzdk (ft;Eko Bkb

ftuko pfusqBkNe dh ftuko ftZu eoKr/) ekb dk fJFkok gk e/jh GrtkB ftFO j'fJnk, fJ; irs ftZu fi; dh ekb FeshgorN j' ojh . ekb dk fJFkok gk e/ jh pqjwk j'fJnk, ns/ ekbdk fJFkok gk e/ jh fFt ih j'fJnk. ekb dk fJFkok gk e/ jh ;[o,n;[o (d?s) j'J/. eth ekb O jh nekb efjzdk `.

fjzd{ Xow rqzE efjzd/ jB Uw dh nokXBk eoe/ ngo

ngko, fJe' fJe j;sh, gkopqjw O gkfJnk iKdk `. }kjo ` fet/d g[okD Fk;so ouB tkb/ foFh w[ BhnK B/ nB[wkB brkfJnk fe pqjwk fp;B wj/F O ouB tkbh e'Jh fJe j;sh `, go T[jfJe O ikDd/ gSkDd/ BjhA, Bk jh T[jBK d/ T[gd/F T[s/ nwbeoe/ fJZe O gkfJnk ik ;edk `. ekb dk noE j? ;wK i' fJe'fJe ;d?th j;sh d/ j[ew Bkb Unzeko X[zB T[ukoB d/ ;w/A s'A F[o{j'fJnk. T[;h ;w/ Unzeko d/ j[ew Bkb fjzd{ ws dk Uw F[o{j'fJnk. ekb O t/d Fk;so s/ r[opkDh ekb g[oy th efjzdh `.

fFtk d/ noE jB d[ork, GtkBh. fJj fFtgsBh, d/th ,fi; d/ wjk ekbh, Fhsbk, d[ork, uzvh nkfde nB/eK Bkw jB.d/th d/tfsnK ftZu r[D s/ ntr[D d'B'A jB. d/th d/tfsnK dhnokXBk eoB Bkb fJjBK d/ ntr[D fteko, eo{o o{g, W'X nkfdfJjBK d/ T[gkFeK ftZu nkT[Ad/ jB. r[o{ ih fJjBK dh f;cs;kbkj, nokXBk s'A f;ZyK O toid/ jB.

d;w rzqE dhnkA ;G ouBktkA ftu Tw, ekb g[oy ekb,ekbh, d[ork, GtkBh nkfd d/th d/tfsnkA nkfd dh f;cs ;kbkj,Bw;eko s/ fJjBk ;eshnkA d/ f;woD dk T[gd/F j?.

55 56


29/87


t/d Fk;so f;wqshnkA Uw B{ z ;Zs efjzd/ jB s/ nekbeosk, fBoGT[, fBot?o, ni{Bh s/ ;?Gz th efjzd/ jB. fjzd{ Xow dkfJFN ikA f;woBfXnkB:'r j;sh, Uw j? fi; Bz{ T[j efjzd/ jBUw ;Zs, Uw Bw' nkfd. Uw d/ ti{d ftu nkT[D ;w/A s'A ekb F[o{

j'fJnk. fjzd{ Xow Fk;so, ekb, ekbh s/ fJ;s' jh T[gihnkA;eshnk ekbh, d[ork, GtkBh, GrTa[sh nkfd dk toDB eod/jB, s/ fJBQkA dh f;cs ;bkj s/ f;woB fXnkB dk T[gd/F fdzd/jB.

r[opkDh ftZu tos/ FpdkA d/ noE r[opkDh eodh r[opkDh ftZu tos/ FpdkA d/ noE r[opkDh eodh r[opkDh ftZu tos/ FpdkA d/ noE r[opkDh eodh r[opkDh ftZu tos/ FpdkA d/ noE r[opkDh eodh r[opkDh ftZu tos/ FpdkA d/ noE r[opkDh eodh j?. fJ;h soQkA t/dpkDh ftZu tos/ FpdkA d/ noE t/dpkDh j?. fJ;h soQ kA t/dpkDh ftZu tos/ FpdkA d/ noE t/dpkDh j?. fJ;h soQkA t/dpkDh ftZu tos/ FpdkA d/ noE t/dpkDh j?. fJ;h soQ kA t/dpkDh ftZu tos/ FpdkA d/ noE t/dpkDh j?. fJ;h soQ kA t/dpkDh ftZu tos/ FpdkA d/ noE t/dpkDh eodh j?. eodh j?. eodh j?. eodh j?. eodh j?.

T[dQkoD bJh n;hA d;w rzqE dhnkA e[M ouBktkA T[dQkoD bJh n;hA d;w rzqE dhnkA e[M ouBktkA T[dQkoD bJh n;hA d;w rzqE dhnkA e[M ouBktkA T[dQkoD bJh n;hA d;w rzqE dhnkA e[M ouBktkA T[dQkoD bJh n;hA d;w rzqE dhnkA e[M ouBktkAftZu' ekb s/ j'o d/th dtfsnkA d/ Bkw s/ noE ouBktkAftZu' ekb s/ j'o d/th dtfsnkA d/ Bkw s/ noE ouBktkAftZu' ekb s/ j'o d/th dtfsnkA d/ Bkw s/ noE ouBktkAftZu' ekb s/ j'o d/th dtfsnkA d/ Bkw s/ noE ouBktkAftZu' ekb s/ j'o d/th dtfsnkA d/ Bkw s/ noE ouBktkA s'A b? e/A j/mkA fby/ jB. s'A b? e/A j/mkA fby/ jB. s'A b? e/A j/mkA fby/ jB. s'A b? e/A j/mkA fby/ jB. s'A b? e/A j/mkA fby/ jB.

d;w rzqE feqFB ntsko ftZu fdZs/ d/th d/tfsnkA d/ Bkw d;w rzqE feqFB ntsko ftZu fdZs/ d/th d/tfsnkA d/ Bkw d;w rzqE feqFB ntsko ftZu fdZs/ d/th d/tfsnkA d/ Bkw d;w rzqE feqFB ntsko ftZu fdZs/ d/th d/tfsnkA d/ Bkw d;w rzqE feqFB ntsko ftZu fdZs/ d/th d/tfsnkA d/ Bkw

d;w rzqE gzBk 309d;w rzqE d/ feqFB ntsko gq;zr ftZu d/th dh T[;ss

fbyh j?. s/ d/th d/ nB/ekA Bkw th fby/ jB. fi; sokA d[ork,uzvh nkfd. fJj ;G ekbekbh d/ Bkw jB.

Szd 421 s' 432 se(n;VQkA ns/ ;;sqkA tkbh s/ fGnkBe o{g tkbh, nzpek,;hsbk s/ s'sbk d/th d/ Bkw jB.)Szd 422(GtkBh, ekbek, ikbgk (;kodk) :'r wkfJnk s/ JhFtodh Fesh.)Szd 424(;;sqkA tkbh n;sqkA B{z XkoB eoB tkbh :'r wkfJnk ns/;o;tsh.)

57 58

Szd 426

(wjk G?oth, G{sB/Ftoh, ns/ GtkBh, fsZBk ekbkA ftZuftnkge feqgkD o{g. fgzrbk, ;hsbk ns/ s'sbk.)Szd 427

(n;sqkA ns/;;sqkA B{zXkoB eoB tkbh! s{zjh sho, sbtko,eksh ns/ eNkoh j?A.)Szd 428

(sz{ jh oki;h, ;ksfteh ns/skw;h Fesh j?A. d?AsD, d/t fJ;VQh :eFDh, feBoDh, wSDh/ns/ eSDh.)

Szd 429Szd 429Szd 429Szd 429Szd 429

(d//tfsnkA d/ ;[nk;h, fJzdo dh Fesh, ns/ dkBtkA d/;[nk;h dh Fesh th s{z j?A.)

Szd 430Szd 430Szd 430Szd 430Szd 430(s[ z jh pqjwk dh Fesh, ftFD{ dh Fesh ns/ f;t dhFesh. sz{ jh nzfpek, d[FNk B{zwkoB tkbh ns/ w[zvk dhwkbk tkbh j?A. s{zjh eFNkA B{z joB tkbh j?A ns/ feqgkeoB tkbh feqgkb{ j?A.)


(s{z jh d/ts/, d?s, :eF Ekg/jB.)


(s{z jhA okw j' e/ d;kA f;okA tkb/ oktD Bz{ wkfonk ;h, s{zfeqFB j'e/ ez; B{z ysw ehsk ;h. ;ko/ d;w rz qE dknfXn?B eoB Bkb fJj ;gFN j? fe ouBktkA ftZu Fesh,ekb, ekbh, d/th dh T[;ss s/ T[gkFBk dk toDB j?.)

F;so Bkw wkbk ftZu fds/ d/th d/tfsnkA d/ Bkw F;so Bkw wkbk ftZu fds/ d/th d/tfsnkA d/ Bkw F;so Bkw wkbk ftZu fds/ d/th d/tfsnkA d/ Bkw F;so Bkw wkbk ftZu fds/ d/th d/tfsnkA d/ Bkw F;so Bkw wkbk ftZu fds/ d/th d/tfsnkA d/ BkwgzBk 717 d;w rzqE

d;w rz qE dh d;th ouBk ;;sqQ k Bkw wkbk g[okD Fqh


30/87


GrT[sh ih ;jkfJ s' nkozG j{zdh j?. fJ; g[okD ftZu fbfynk j?fJj d/th dh T[;sfs j?..


sho s{jh ;?yh s[jh, s[jh spo sotkfo..

Bkw fsjko'i' ig?GJ/f;zX Gt gko..(j/Fqh GrT[sh s{z jh sho j?, poSh j?, sz{ jh Sth j?A s/sbtko j?A. i' s/o/ Bkw B{zigdk j? T[jh ;z;ko ;wz[do s'gko j't/rk)


ekb s[jh ekbh s[jh, s[jh s/r no[ sho..s[jh fBFkBh ihs eh nki s[jh irpho..

(s[zjh ekb j?A, sz[jh ekbh j?A ns/s[zjh s/r s/sho j?A..

s[zjhA fis dh fBFkBh j? ns/ ni s[zjh irs ftu ;{owkj?A.)

Szd 7Szd 7Szd 7Szd 7Szd 7F;sq n;sq s[wjh f;go s[wjh etu fByzr..

(j/d/th GrT[sh s{z jh F;sq n;sq j? s{zjh Ykb ;zi'n s/GZEk j?A. s{zjhA etukA B{zs'VD tkbh j?, s{zjh ;ko/o{gkA ftZuftnkge j?.)


;?c ;o'jh FZsq nfo ;kozrkfo fij Bkw..;dk jwko/fuZs p;' ;dk eo' ww ekw..

(;?c ;o'jh Fsq-nkfd s/ ;forkfo fi;dk Bkw j?. T[j ;dkw/o/ fuZs ftZu t;dh j? ns/ ;dk jh w/o/ ezw g[o/ eodh j?)(fJAfs Fqh Bkw wkbk g[okD/Fqh GrT[sh T[;sfs fgqEwfXnkfJ ;wkgs w;s[ ;[G w;s[)

59 60

gy:kB ufosq ftZu fds/ d/th d/tfsnkA d/ Bkwgy:kB ufosq ftZu fds/ d/th d/tfsnkA d/ Bkwgy:kB ufosq ftZu fds/ d/th d/tfsnkA d/ Bkwgy:kB ufosq ftZu fds/ d/th d/tfsnkA d/ Bkwgy:kB ufosq ftZu fds/ d/th d/tfsnkA d/ Bkw

(d;w rqzE gzBk 809)

gfynkB L ufosq Fqh GrT[sh ih ;jkfJ s'A F[o{ j[zdk j?.G[izr Szd .. sQgq;kfd.. st gq;kfd d/ noE jB Fqh

GrT[sh dh feogk Bkb.Szd 1Szd 1Szd 1Szd 1Szd 1s[jh yVrXkok, s[jh pkYtkoh, s[jh sho sotko eksheNkoh. jbZph, i[bZph wroph s[jh j?. fBjko'ijk nkg[mkYh tjh j?.(j/ Gr'sh wkA s[jh yVr dh Xko ns/ s[jh tYzD tkbh

sbtko j?. s[jh sho sbtko, eksh, eNkoh, jbph,ibph, wroph (nkfd fJbkfenkA d/ F;sq n;sq) j?A. fiE/th t/ydkA jkA T[E/ jh (s{z) nkg yV'sh j'Jh j?A.)

Szd 2Szd 2Szd 2Szd 2Szd 2s[jh i'r wk:k, s[jh pkepkDh, s[jh nkg o{gk, s{jh ;qhGtkBh. s[jh fp;B s{ pqjw s{ o[dq oki?. s[jh fp;t wksk;dk j? fpoki??.

(j/ GrT[sh s{zjh i'r wk:k j? s[zjh GtkBh j?, s[zjhftFD{, pqjwk ns/o[dq (d/ o{g ftZu) ;[GkfJwkB j?A, s{zjh

ftFt wksk (ti'A) ;dk fti?Jh (o{g ftZu) fpokiwkB j?A.Szd 7Szd 7Szd 7Szd 7Szd 7

s[jh ekb eh okfsq jt? e? fpjko?. s[jh nkfd T[gkt?s[jhnzs wko?.s[jh oki oki/;toh e? pykBh. s[jh u"djz{ b'e eh nkg[okBh.

sz { jh ekb-oksq h j' e/ ftuodh j?A. s{ z jh (f;qFNh dk)nkozG eodh j?A ns/ s{z jh nzs ftu BFN th eodh j?A.


31/87


61 62

s{zjh okfinkA dh oki/Ftoh ti'pykB ehsh ikAdh j?A. s{znkg jh u"dkA b'ekA dh okDh j?.


s[zjh nkg e' fBjebzeh pB?j?aA..

;G? jh wb/SkB e' Bk; e? j?A..wkfJ:k ikB u/o'w:k w'fj ehi?. uj"fus w?i'tj?w'fjdhi?.j/ Gr"sh wkA s{z jh nkgD/ nkg B{z fBjebzeh (ntsko)pDkJ/Arh ns/ ;kfonkA wab/SkA dk BkF eo/Arh. j/wksk!(w?B{z) nkgDk ;/te ;wM e/ w/o/ T[s/ feogk eo'. w?A i' fusftu ukjz[dk jkA, T[jh w?B{z gqdkB eo'.


s[w j' ;eb b'e f;oskik. ropB rzi rohp fBtkik.nkfd nekb ni'fB fpBk G?. fBofpeko fBobzp irs w?.fBofpeko fBoi[o nfpBk;h. gow i'r e/ ss[ gqek;h.

fBozeko Bt fBsq: ;[:zGt. sks wks ij iks B pzXt.(j/GrT[sh wkA s[;hA ;kfonkA b'ekA d/f;oski j'A. jzekohnkAB{z BFN eoB tkb/ ns/ rohpkzB{ z fBtkiD tkb/ j'.(s[;hA) irs ftu nkfd (w[Y edhw d/), nekb ni{Bh,fBoG?, fBofteko, fBobzp (fpBk ;jko/ d/) j'.

t/d ws nB[;ko fJj ;G r[D ekb GrT[sh d/ jB.t/d ws nB[;ko fJj ;G r[D ekb GrT[sh d/ jB.t/d ws nB[;ko fJj ;G r[D ekb GrT[sh d/ jB.t/d ws nB[;ko fJj ;G r[D ekb GrT[sh d/ jB.t/d ws nB[;ko fJj ;G r[D ekb GrT[sh d/ jB.

r[opkDh nB[;ko T[go fds/ r[D fJAe J/ezeko nekbr[opkDh nB[;ko T[go fds/ r[D fJAe J/ezeko nekbr[opkDh nB[;ko T[go fds/ r[D fJAe J/ezeko nekbr[opkDh nB[;ko T[go fds/ r[D fJAe J/ezeko nekbr[opkDh nB[;ko T[go fds/ r[D fJAe J/ezeko nekbg[oy d/ jB.g[oy d/ jB.g[oy d/ jB.g[oy d/ jB.g[oy d/ jB.

e[M noE (wjkB e'F) -Grtsh = d[ork d/th

yVr, sbtko (bJh GrT[sh d[orFkj)GtkBh = fFt dh fJ;sqh.

ekbh = ekfbek. ekb/ ozr dh d/th. ekb wjkekbjh GtkBh d/th `.

ekbh = wjkekbh. (gqEw ekb ;G irj'A sksk.sKs/ G:' s/i ftfynksk.;'Jh GtkBh Bkw ejkJh.)

d[or ;gs;sh - (;s ;" ;b'eK dh d[or wfjwkwkoezv/ g[okD dk nX:k: 81 s'A 93 se.)uzvh = d[ork, uzv d?s d/ wkoB tkbh.ekb = fFt = b'jk. wjkekb i' ftFt O b? eodk `.uzfvek = W'X tkbh fJ;soh.ekbh d/ nB/eK Bkw jB.

r[opkDh fJe' fJe ;d?th j;sh i'fs o{g gkopjqw dhf;cs ;kbkj, ig f;woD fXnkB dk T[gd/F fdzdh `. r[opkDh;G d/th d/tfsnK d/ ig f;woB, nokXBk, d[or ;gs;sh d/ gkms'A toidh `. fJ; soQK fJjBK d/ ;G ntr[D fteko fJjBK dhnokXBk eoB tkfbnK ftZu nkT[Ad/ jB.


32/87


ikg[ ;kfjp(d;w rqzE gzBk 1-10)

> ;fsr[o gq;kfd

;qh tkfjr[o{ ih eh csjikg[;qh w[ytke gkl10pfusq BkNe (iK j[D d/ d;w rqzE dhnK tZy-tZy ouBktK

ftZu fJ; soQK dk wzrbkuoD fwbdk `. fJ; s'A f;ZyK B/ ;wMfbnk fe ouBk gkl10 dh `. s/ d;w rqzE d/ j[D se ehs/ rJ/;G noE fJ; G[b/y/ ftZu ehs/ rJ/ . i' ouBktK pj[s nFbhb ;Bs/ fjzd{ rqzEK dk nB[tkd th ;kps j'JhnK, T[jBK O th dbhbKd/ e/ gkl10 dh ouBktK wzB fbnk frnk.

j[D n;hA fJ; G[b/y/ s'A pkjo j' e/ fe ouBktK gkl10 dhpkDh `, ouBktK dh ftuko fBo'b r[opkDh d/ nkXko s/ eoBh`.

ikg[ ;kfjp d/ nkozG ftZu ouBjko B/ e'Jh ;ze/s BjhAfdZsk fe fJj ouBk, nekb T[;sfs ` iK ekb T[;sfs `.

Szs 1 uW fujB no poB ikfs no gkfs BfjB fij.o{g ozr no o/y G/y e'T{ ej B ;es ej.nub w{ofs nBGT[ gqek; nfws'i efji?..

e'fN fJzdqfJzdqkB ;kfj ;kjkfD rfDi?..fsqGtB wjhg ;[o Bo n;[o B/fs B/fs pB fsqD efjs..st ;op Bkw eE? etB eow Bkw poBs ;[ws..r[owfs nB[;ko fJj r[D1 J/ezeko nekb g[oy d/ jB.t/dpkDh nB[;ko fJj r[D ekb d/ jB. t/d e[dos ftZu

g;o/ Uw B{z ikDd/ jB. e[dos s'A T[go fJZe' fJe nfpBk;h j;shnekb g{oy B{z Bjh ikDd/.

63 64

ouBk efjzdh ` s/o/ eow BkwK iK f;csh BkwK Bkb,p[XhwkB s?O fpnkB eod/ jB. ouBk ftZu eow Bkw ;kO fBoDkfJec?;bk eo d/Dr/ fe T[;sfs r[owfs ftZu do;kJ/ nekb g[oy dh` iK ekb g[oy dh `. ouBjko eth Unz, ekb g[oy d/ Bkw b?

e/ ekb g[oy O Bw;eko eo ;edk `. eth nekb g[oy O BjhAikDdk, ekb O jh nekb efjzdk `. ekb O nekb efjD tkb/noE eth B/ d;w rqzE gzBk 809 - Szd 91 ftZu ehs/ jB. ethekb O GrT[sh th efjzdk `. d;w rqzE d;w rqzE d;w rqzE d;w rqzE d;w rqzE Szs 91Szs 91Szs 91Szs 91Szs 91

s[w j' ;eb b'e f;oskik. ropB rzi rohp fBtkik.s[w j' ;eb b'e f;oskik. ropB rzi rohp fBtkik.s[w j' ;eb b'e f;oskik. ropB rzi rohp fBtkik.s[w j' ;eb b'e f;oskik. ropB rzi rohp fBtkik.s[w j' ;eb b'e f;oskik. ropB rzi rohp fBtkik.nkfd nekb ni'fB fpBk G?. fBofpeko fBobzp irs w?.nkfd nekb ni'fB fpBk G?. fBofpeko fBobzp irs w?.nkfd nekb ni'fB fpBk G?. fBofpeko fBobzp irs w?.nkfd nekb ni'fB fpBk G?. fBofpeko fBobzp irs w?.nkfd nekb ni'fB fpBk G?. fBofpeko fBobzp irs w?.fBofpeko fBoi[o nfpBk;h. gow i'fs s/ ss gqrk;h.fBofpeko fBoi[o nfpBk;h. gow i'fs s/ ss gqrk;h.fBofpeko fBoi[o nfpBk;h. gow i'fs s/ ss gqrk;h.fBofpeko fBoi[o nfpBk;h. gow i'fs s/ ss gqrk;h.fBofpeko fBoi[o nfpBk;h. gow i'fs s/ ss gqrk;h.

r[opkDh e/tb nekb g[oy fJe' fJZe nfpBk;h j;sh, fJZe

J/ezeko, s/ fBor[D ;o{g dh nokXBk, ig, f;woD fXnkB dkT[gd/F fdzdh `, s/ T[; O Bw;eko eoB dk T[gd/F fdzdh `.r[opkDh fJZe d/ ;or[D ;o{g d/ fe;/ o{g O th Bw;eko

eoB s'A toidh `. fJj ;G fJZe d/ j[ew Bkb T[gi/ jB s/ d{i/jB. ;[ywBh ;kfjp ftZu r[o{ noiB ;kfjp B/ nFNgdh 21 d/;b'e ftZu fejk ` @@;or[B fBor[B fBozeko ;[zB ;wkXh nkfg##.fJ; nFNgdh d/ gfjb/ 6 gfdnK ftZu fBor[D pqjw dh gSkDdZ;h . T[; s'A pkd ;or[D ;o{g dh ftuko . ;z;ko T[; dk e{Vo{g `, d[:h e[dofs `.

gkl10 ekb g[oy O Bw;eko fe;/ jkbs ftZu BjhA eo;ed/. gkl10 e/tb nekb g[oy fBor[D pqjw B{z Bw;eko eo ;ed/jB.

Szs 14Szs 14Szs 14Szs 14Szs 14 Bw;szfsqpqr/Bw;szfsqpqr/Bw;szfsqpqr/Bw;szfsqpqr/Bw;szfsqpqr/Bw;eko s?O fsqr[D ;o{g - ;z;koe[dofs, fJZe J/e/ dh

T[gkJh sq?r[Dh wkfJnk . fJZe J/ezeko nekb g[oy, sq?r[D nshs`. d;w rzqE dhnkA ouBktkA ftZu d/th B{z fsqr[D ;o{g toDBehsk j? (d;w rzqE gzBk 309-Szd 424).


33/87


65 66

s[jh oki;h ;kseh skw;h .s[jh oki;h ;kseh skw;h .s[jh oki;h ;kseh skw;h .s[jh oki;h ;kseh skw;h .s[jh oki;h ;kseh skw;h .(fJj wkfJnk d/ sq? r[D jB.)(fJj wkfJnk d/ sq? r[D jB.)(fJj wkfJnk d/ sq? r[D jB.)(fJj wkfJnk d/ sq? r[D jB.)(fJj wkfJnk d/ sq? r[D jB.)fJj Bw;eko d/th O `.fJj Bw;eko d/th O `.fJj Bw;eko d/th O `.fJj Bw;eko d/th O `.fJj Bw;eko d/th O `.

Szs 24Szs 24Szs 24Szs 24Szs 24 /Bw' ;op XzX/Bw' ;op XzX/Bw' ;op XzX/Bw' ;op XzX/Bw' ;op XzX/

Bw;eko ` ;G ftjko o{g O. fJe J/ezeko gkopqjwfBor[D ;o{g ftZu e'Jh ftjko iK XzXk BjhA j[zdk.wkfJnk d/ ;G XzX/ fJZe s'A fdqFwkB ;z;ko ftZu nkJ/. r[o{

r'fpzd f;zx ih wkfJnk d/ fe;/ o{g O Bw;eko BjhA eo ;ed/.Szs 52Szs 52Szs 52Szs 52Szs 52 Bw' ;;sqgkD/.. Bw' n;sq wkB/..fJj Bw;eko F;soK O XkoB eoB tkbh d/th O . d;w

rqzE dh ouBk F;sq Bkw wkbk g[okD, ;qh GrT[sh ih ;jkfJ s'AnkozG j[zdh s/ GrT[sh d/th dh T[;sfs . gzBk 717 d;w rqzE.Szd 4Szd 4Szd 4Szd 4Szd 4 sho s{jh ;?ch s[jh, s[jh spo sotkfo..

Bkw fsjko'i' ig?GJ/f;zX Gt gko..(j/Fqh GrT[sh s{z jh sho j?, poSh j?, sz{ jh Sth j?A s/

sbtko j?A. i' s/o/ Bkw B{ z igdk j? T[jh ;z;ko ;wz[do s' gkoj't/rk)

Szd 5Szd 5Szd 5Szd 5Szd 5 ekb s[jh ekbh s[jh, s[jh s/r no[ sho..s[jh fBFkBh ihs eh nki s[jh irpho..

(s[zjh ekb j?A, sz[jh ekbh j?A ns/ s[zjh s/r s/ sho j?A..s[zjhA fis dh fBFkBh j?ns/ni s[zjh irs ftu ;{owk j?A.)

Szd 7Szd 7Szd 7Szd 7Szd 7 F;sq n;sq s[wjh f;go s[wjh etu fByzr..(j/d/th GrT[sh s{z jh F;sq n;sq j? s{zjh Ykb ;zi'n s/

GZEk j?A. s{zjhA etukA B{z s'VD tkbh j?, s{zjh ;ko/ o{gkA ftZuftnkge j?.)

Szd 27Szd 27Szd 27Szd 27Szd 27 ;?c ;o'jh FZsq nfo ;kozrkfo fij Bkw..

;dk jwko/ fuZs p;';dk eo' ww ekw..(;?c ;o'jh Fsq-nkfd s/ ;forkfo fi;dk Bkw j?. T[j ;dk

w/o/ fuZs ftZu t;dh j?ns/ ;dk jh w/o/ ezw g[o/ eodh j?)(fJAfs Fqh Bkw wkbk g[okD/ Fq h GrT[sh T[;sfs fgqEwfXnkfJ ;wkgs w;s[ ;[G w;s[)

nekb g[oy d/ fBor[D ;o{g ftZu e'Jh t?o fto'X MrVk

bVkJh BjhA. T[j fJe' fJe ;zg{oB j;sh `. fco MrVk bVkJhfe; Bkb, T[j fBoGT[ fBot?o . bVkJh, MrV/, F;sqK n;sqK dhb'V, fJe d/ e{V o{g ;or[D ;o{g ftZu g?Adh . r[opkDh fes/ thF;soK O Bw;eko dk T[gd/F BjhA fdzdh.

Bw' gow frnksk Bw' b'e wksk..d;w rqzE gzBk 118 Szs 259 ftZu eth uzvh O b'e wksk

efjzdk ` @b'e wksk st/ ;sq ihs/# - fJj d/th T[;sfs `.Szs 54Szs 54Szs 54Szs 54Szs 54 Bw' fBZs BkokfJD/ eo{o eow/..

d;w rqzE gzBk 115 ftZu uzvh d/th dh T[;sfs `. ethuzvh d/th O BkokfJDh, W'X eoB tkbh s/ eo{o eowK tkbhefjzdk `.

Szs 228Szs 228Szs 228Szs 228Szs 228 Bw' i[XBh W[XBh eo{o eowk.Szs 234Szs 234Szs 234Szs 234Szs 234 Bw' fBZs BkokfJDh d[;N ykgh.

gkl10 d/th O Bw;eko BjhA eo ;ed/. fJj eth ouBk .Szs 54Szs 54Szs 54Szs 54Szs 54 Bw' gq/s ngq/s d/t/ ;[Xow/..gq/s = pj[s ukbke s/ ezi{; nkdwh. ngq/s = B/e ns/

T[dko nkswk, g[oy. d/t;[ = okik fJzdq. ;[Xowk = d/t ;Gk.

Bw;eko ` i' gq/s ngq/s, fJzdo ns/ d/t ;Gk o{g `. (fJj Bw;eko fJzdo dh d/t ;Gk ftu d/thnk O (fJj Bw;eko fJzdo dh d/t ;Gk ftu d/thnk O (fJj Bw;eko fJzdo dh d/t ;Gk ftu d/thnk O (fJj Bw;eko fJzdo dh d/t ;Gk ftu d/thnk O (fJj Bw;eko fJzdo dh d/t ;Gk ftu d/thnk O

`) r[opkDh fto[ZX ftuko ` - gkl10 fJzdq dh d/t ;Gk O`) r[opkDh fto[ZX ftuko ` - gkl10 fJzdq dh d/t ;Gk O`) r[opkDh fto[ZX ftuko ` - gkl10 fJzdq dh d/t ;Gk O`) r[opkDh fto[ZX ftuko ` - gkl10 fJzdq dh d/t ;Gk O`) r[opkDh fto[ZX ftuko ` - gkl10 fJzdq dh d/t ;Gk OBw;eko BjhA eo ;ed/.Bw;eko BjhA eo ;ed/.Bw;eko BjhA eo ;ed/.Bw;eko BjhA eo ;ed/.Bw;eko BjhA eo ;ed/.

Szs 57Szs 57Szs 57Szs 57Szs 57 Bw' wzsq wzsqz.. Bw' izsqizsqz..Bw' fJ;N fJ;N/.. Bw' szsqszsqz..

wzsq = fe;/ d/ts/ O y[F eoB bJh pko pko ig/ ikD tkb/


34/87


67 68

Fpd. izsq = sths, N{Dk, ekr} nkfd T[^s/ ykB/ pDk e/ T[jBKftZu nze iK nZyo fby e/ sths fsnko eoBk s/ fJ; O gk;oyDk. fJ;N = g{iB :'r j;sh. szsq = fJFN d/t O y[F eoBbJh yk; o;wK.

(Bw;eko s?O s{z wzsqK dk tZvk wzsq`, izsqK dk tZvk izsq` ns/ szsqK dk tZvk szsq`.j/ w/o/ ;G s' A fgnko/ d/ts/, s?OBw;eko . fJj Bw;eko d/ th d/tfsnk B{z j?) gkl10 d/th d/tfsnK O Bw;eko BjhA eo ;ed/.

fJ; ftF/ s/ ;z;fWs ftZu nB/e rqzE jB. t/de szsqFk;sqrqzE ftZu ikd{ N{D/, ns/ ;efs dk toDB `, ns/ ;efs dhT[gk;Bk gqXkB `. fJj Fk;sq fFt ih dh ouBk dZ;h iKdh `.ouBk fe;/ ;efs d/ T[gkFe, ekb, wjkekb fFt ih d/ T[gkFe dh`. gksFkjh d;thA fJ; soQK dh Bw;eko BjhA eo ;ed/. r[opkDhT[gd/F ` @@nT[yd wzsq szsq;G Sko##. wzsq ns/ N{D/ ;G ;[nkjjB.

Szs 68Szs 68Szs 68Szs 68Szs 68 Bw' o'y o'y/Bw' o'y o'y/Bw' o'y o'y/Bw' o'y o'y/Bw' o'y o'y/Bw;eko j't/ s?O W'X d/ W'X O. fJj Bw;eko uzvh, d[ork

nkfd O `. fJe J/ezeko fBor[D pqjw ftZu e'Jh ntr[D fteko,W'X nkfd BjhA jB. d;w rqzE dhnK ouBktK ftZu eth d/th OW[XBh, W'X tkbh efjzdk . gzBk 115 Szs 228 - Bw' i[XBh W[XBheo{o eowk.. fJj eth ouBk `.

Szs 185 Bw' nzXeko/Bw' nzXeko/Bw' nzXeko/Bw' nzXeko/Bw' nzXeko/

nzXeko o{g O Bw;eko. (fBor[D pqjw ftZu e'Jh nzXekoBjhA - r[opkDh nzXeko O Bw;eko BjhA eodh. eth ouBk `.)Szs 187 Bw' ebj eosk Bw' ;Ks o{g/..Bw' ebj eosk Bw' ;Ks o{g/..Bw' ebj eosk Bw' ;Ks o{g/..Bw' ebj eosk Bw' ;Ks o{g/..Bw' ebj eosk Bw' ;Ks o{g/..

Bw' fJzdqfJzdqnBkdz fpG{s/..Bw' fJzdqfJzdq nBkdz fpG{s/..Bw' fJzdqfJzdqnBkdz fpG{s/..Bw' fJzdqfJzdq nBkdz fpG{s/..Bw' fJzdqfJzdq nBkdz fpG{s/..(MrVk, bVkJh eoB tkb/ O Bw;eko , Fks o{g tkb/ O

Bw;eko `. fJzfdqnK ftZu fJzdq o{g ns/ ofjs ;zgdk tkb/ OBw;eko `.)

fBor[D pqjw ftZu e'Jh bVkJh MrVk BjhA, T[j nkg/ nkg`, bVkJh fe; Bkb. gksFkjh d;thA fJzdo O Bw;eko BjhA eo;ed/.

fJ; ouBk dh ;w[Zuh ftuko s'A f;ZX j[zdk fe eth, ekb

ekbh, MrV/ W'X tkbh d/th, fJzdq nkfd dk T[gkFe `, s/ T[jBKo{gK O efj e/ Bw;eko eodk . fJj ;kok t/d Fk;sqf;zfwqshnKg[okDK dk ws `. r[opkDh e/tb nekb g[ oy, fJe J/ezekogkopqjw, fBor[D ;o{g, r[Dh fBXkB dh f;cs ;kbkj, ig f;woDGrsh dk T[gd/F fdzdh `. (J/e' ig J/e' ;kbkfj..)

fJ; ;w/A dh fBogZy ftuko s'A fJj f;ZX j[zdk ` fe ikg;kfjp gkl10 dh ouBk BjhA.

id'A dk; B/ ikg ;kfjp dh eEk ehsh, sK ;wM nkJh fee[M SzdK ftZu fBor[D pqjw, nekb g[oy O Bw;eko ehsh rJh

` s/ e[M SzdK ftZu pqjw d/ nB/e ;or[D ;o{gK O Bw;eko ehshrJh `. fJj ikDd/ j'J/ th fe fJj Bw;ekoK r[opkDh T[gd/F d/fto[ZX jB, dk; O fJj ftuko BjhA c[oh fe pkDh gksFkjh d;thAB/ BjhA T[ukoh, Bk jh fJj fjzws j'Jh fe gozgokrs ftuko s'AT[bN w?A e'Jh ftuko g/F eoK. dk; B/ d;w rqz E dh ftukoeofdnK th fJj ;wM ekfJw oZyh fe gkl10 dh pkDh dh ftukoeo fojk jK. g{o/ d;w rqzE dh ftuko eoB s'A pkd dk; B/ ikg;kfjp dh ftuko d'pkok F[o{ ehsh, sK fJj ukBD j'fJnk feouBk ftZu ;or[D pqjw O Bw;eko e'Jh eth jh eo ;edk `.gkl10 e/tb fBor[D pqjw nekb g[oy O r[opkDh nB[e{b Bw;eko

eo ;ed/ jB. pkDh eowtko Szs 1 s'A 199 se `. r[o{ r'fpzdf;zx ih r[opkDh nB[e{b BwFeko eo ;ed/ jB go r[opkDhfto[ZX Bw;ekoK BjhA eo ;ed/. fco fJj efjD ftZu G? feT[A fer[o{ r'fpzd f;zx ih B/ ikg[ ;kfjp dh pkDh BjhA ouh.


35/87


69 70

2H nekb T[;sfs

d;w rzqE gzBk 11-34

G{fweknekb g[oy s/ ekb g[oy (ekb (;wK)) dh ftuko r[opkDh

nkXko s/nekb g[oy, tkfjr[o{ `, gkopqjw `. r[opkDh T[;O fJe

J/ezeko efjzdh . i'fs o{g , gow fBowb u/sBk , ;?Gz , T[;B/nkgD/ nkg O nkg ;kfink, T[;O ;kiD tkbk e'Jh BjhA, T[;ftZu nkgDh wo}h `. j[ew T[; dk r[D `. ;G uh} dk eosk`, ;G ezw j[ew ;Zsk Bkb eodk s/ eokT[Adk . fBoG? , fBot?o`. T[; d/ J/e ;o{g, fBor[D ;o{ g ftZu gkg g[zB BjhA, MrV/ bVkJh

BjhA, F;so n;so BjhA, fBoGT[ `.id'A ;[zB ;wkX ftZu fJe J/ezeko, i'fs o{g gkopjqw dhwo}h j'Jh sK T[;B/ j[ew Bkb Unzeko X[zB T[ukoh, Unzeko X[zBnBjs Fpd `, nBjd Fpd `, i' ;z;ko ftZu nB/eK X[zBK, o{gftZu g;fonk `. Fpd, Unzeko X[zB ftZu, nekb g[oy dk nkswg;kok `.

;ko/ ;z;ko d/ iht izs, nekb g[oy d/ j[ew ftZu izwd/wod/ jB. ekb iK ;wK iK ekb g[oy dk ti{d nekb g[oy d/j[ew Bkb j'fJnk. ekb g[oy, ;?Gz BjhA, fBoG? BjhA, fBot?o BjhA,;dk ;Zs BjhA, nekb g[oy d/ j[ew ftZu eko eodk . ekb g[oyUnzeko ;o{g s'A T[gih gqfWsh, s/ t/d ws dk nyo Uw eos/ d/G? ftZu . ;G ihtB woB j[ew ftZu jB. gqfWsh ftZu gkg g[zBjB, F;so n;soK dh b'V th `, t?o fto'X, MrV/ th jB, jT[Adk Gow th `. fJZe ekb dk uZeo ysw j'D s'A pkd ekb ;wKysw j' iKdk `. nkekb, ekb dk th ekb `.

t/d Fk;so ekb B{z nekb efjzd/ jB. ekb B{z nkfd g[oyth efjzd/ jB. r[opkDh nB[;ko nekb d/ j[ew Bkb ekb T[gfinkj?. ekb s'A pqjwk, ftFO, fFt d/ts/ j'J/. t/dK Fk;soK nB[;ko

pqjwk f;qFNh O ;kidk `, ftFO gkbdk ` s/ fFt ;zxko eodk`.

r[opkDh efjzdh fJj ;G d/ts/ nekb d/ j[ew s'A g?dkj'J/ jB, wkfJnk . ;z;ko dh ;G eko izwDk gbBk woBk nekb

g[oy j[ew o{g ftZu eodk . iht d/ eowK nB[;ko, nekb g[oyd/ j[ew d/ b/y jB. fJ; soQK 84 bZy i{BK dk uZeo j[ew ftZu .fJe J/ezeko nekb g[oy dh nokXBk, r[DkBtkd, ig, f;woB,;fsr[o{ s'A T[gd/F b? e/ f;Zy ;/te eodk `. u"E/ gd ftZu Gowubk iKdk . r[of;Zy O uT[E/ gd ftZu j[ew s/ i'fs o{g nekbg[oy dh gSkD j' iKdh `. r[ow[fy pqjw frnkBh u"E/ gd dhnt;Ek ftZu ekb T[^s/ fiZs gqkgs eo b?Adk ` s/ ;d ihts j'iKdk `. @@pqjw frnkBh ;d iht? Bjh wosk##.

f;fwqs ;k;sq Uw dh nokXBk dk T[gd/F fdzd/ jB. Uw s'Aekb ;wK nkozG j'fJnk.

r[of;Zy ;fsr[o{ s'A T[gd/F b? e/ r[o Fpd d[nkok r[of;Zy ;fsr[o{ s'A T[gd/F b? e/ r[o Fpd d[nkok r[of;Zy ;fsr[o{ s'A T[gd/F b? e/ r[o Fpd d[nkok r[of;Zy ;fsr[o{ s'A T[gd/F b? e/ r[o Fpd d[nkok r[of;Zy ;fsr[o{ s'A T[gd/F b? e/ r[o Fpd d[nkokfJZe nekb g[oy dh nokXBk eod/ jB, ekb Bkb bVd/fJZe nekb g[oy dh nokXBk eod/ jB, ekb Bkb bVd/fJZe nekb g[oy dh nokXBk eod/ jB, ekb Bkb bVd/fJZe nekb g[oy dh nokXBk eod/ jB, ekb Bkb bVd/fJZe nekb g[oy dh nokXBk eod/ jB, ekb Bkb bVd/jB, gow gd ftZu ekb O wko fdzd/ jB, s/ fJZe ftZu ;wkjB, gow gd ftZu ekb O wko fdzd/ jB, s/ fJZe ftZu ;wkjB, gow gd ftZu ekb O wko fdzd/ jB, s/ fJZe ftZu ;wkjB, gow gd ftZu ekb O wko fdzd/ jB, s/ fJZe ftZu ;wkjB, gow gd ftZu ekb O wko fdzd/ jB, s/ fJZe ftZu ;wk e/ ;d ihts j[zd/ jB. e/ ;d ihts j[zd/ jB. e/ ;d ihts j[zd/ jB. e/ ;d ihts j[zd/ jB. e/ ;d ihts j[zd/ jB.

gur xupw[is kal isxu jur{ .

kal purK ka mrw{ manu .

(gzBk 1159, r[o{ rqzE ;kfjp)

(r[oT[gd/F b? e/ ekb Bkb bVdk `, s/ ekb g[oy(r[oT[gd/F b? e/ ekb Bkb bVdk `, s/ ekb g[oy(r[oT[gd/F b? e/ ekb Bkb bVdk `, s/ ekb g[oy(r[oT[gd/F b? e/ ekb Bkb bVdk `, s/ ekb g[oy(r[oT[gd/F b? e/ ekb Bkb bVdk `, s/ ekb g[oyd/ jzeko O wko fdzdk `.)d/ jzeko O wko fdzdk `.)d/ jzeko O wko fdzdk `.)d/ jzeko O wko fdzdk `.)d/ jzeko O wko fdzdk `.)

ihrw{ sacu vs{ hir naie .

kalu n j]ih sk{ guN gaie .

nank gurmuiK sbiw smaie .(gzBk 227, r[o{ rqzE ;kfjp)


36/87


71 72

fi; wB[Zy d/ fjod/ ftZu nekb g[oy d/ r[D rk e/ s/r[owfs Bkw f;woB eoe/ Bkw tZf;nk , ekb T[; tZb sZe BjhA;edk. gow gd s/ gj[zu e/ r[ow[fy (pqjw frnkBh) Fpfd ftZu;wk iKdk `.

sitgur iml{ t its kxu jaN{ .rh{ rjaeI hukmu pCaN{ .

hukmu pCaiN sc{ wir vasu .

kal ibkal sbiw Be[ nasu .(gzBk 832, r[o{ rqzE ;kfjp)

(w"s s/iBw dk r/V Fpd nokXB Bkb Bk; j' iKdk .)

jb lguhukmu n bUJta tb hI lxu wuKIAa .gur imil hukmu pCaiNAa tb hI t[ suKIAa .

(gzBk 400, r[o{ rqzE ;kfjp)id se gkopqjw d/ j[ew o{g dh gSkD BjhA j[zdh, sd se

;z;ko d/ d[y ;[y ftnkgd/ jB. j[ew dh gSkD j't/ sK ;d ;[yh,nkBzd ;o{g nt;Ek dh gqkgsh j' iKdh `.

t/dK Fk;sqK nB[;ko d[ork, GtkBh, GrT[sh, fFt nkfdekb, wjKekb d/ jh o{g jB. d;w rqzE dhnK ouBktK ftZu fJj

Fpd fJjBK d/thnK d/tfsnK bJh tos/ rJ/ jB. t/dK Fk;soKO fJe' fJZe j;sh nekb g[oy dh gSkB BjhA, e/tb nB[wkBbrkT[Ad/ jB fe pqjwk, fp;B s/ wj/; O ouB tkbh fJjBK s'AT[go e'Jh j;sh `. fJj ekb iK Uw O jh ;Zs ;wM e/ nekbefj b?Ad/ jB. r[opkDh nekb s/ ekb O tZy tZy fpnkB eodh`.

Unzeko X[zB s'A ;z;ko d/ iht izs T[gi/. ;z;ko ftZu g[zBgkg jB, bVkJh MrV/ jB, F;so jB. g[zBK gkgK d/ b/y nekb

g[oy d/ j[ew ftZu jB. f;zfwqs Fk;so dh ftuko g[zB gkg se`, T[;O sZs pqjw s/ j[ew dh gSkB BjhA.

isimRit sastRpu;n pap bIcarw[ tt{ sar n jaNI .

tt{ sar n jaNI gurU baJhutt{ sar n jaNI .(gzBk 920, r[o{ rqzE ;kfjp)(sZs pqjw i'fs s/ j[ew dh ;ko g{o/r[o{ d/T[gd/F fpBk

BjhA j[zdh.)

pu;n pap j] bIjw[ sB Wrm raie k{ jaeI .

(gzBk 1414, r[o{ rqzE ;kfjp)(g[zB gkgK Bkb b/y/ftZu ofjzd/ jB, s/izwd/ wod/ofjzd/

jB.)

nekb T[;sfs (d;w rzqE gzBk 11)> ;fsr[o gq;kfd..T[sko yk;/ d;ys ek gkfs;kjh 10..eftsk fJ; wzrbkuoD s'A F[o{ j[zdh `.nekb g[oy eh oZSk jwB?.. ;op b'j dh oZfSnk jwB?..;op ekb ih dh oZfSnk jwB?..

;op b'j ih dh oZfSnk jwB/..

d;w rzqE dhnkA ouBktK ftu ;op ekb ih, ekb wjkekbB{z fejk frnk j?. ;op b'j ekb d/ o{g uzvh nkfd B{z fejk frnkj?. fJE/ eth efj fojk j? ;op b'j ih.

eth fJe' fJe nfpBk;h j;sh nekb g{oy B{z Bjh ikDdk.eth t/d ws nB[;ko Uw s/ ekb B{z ;Zs nfpBk;h ;wMdk j? . ethekb B{z nekb th efjzdk j? . wrbkuoD s' jh ;gFN j/ fe ethekb s/ uzvh dk T[gkFe j?. d;w rqzE gzBk 45 Szd 84 ftZu ethefjzdk ` @J/e jh ekb nekb ;dk `#.


37/87


73 74

nekb T[;ss d/ Szd 210 s'A 230 sZe eth ekb s/ d[orkd/th dh T[;ss s/ ;o{g dk toDB eodk j?. 210 s' 230 seSzdk d/ noE n;hA fJ; ftuko ftZu ehs/ jB.

;op b'j = ;op b'j = ;op b'j = ;op b'j = ;op b'j = ;ko/ b'j/ dk yzvk, iK ;;so. ;ko/ b'j/ dk yzvk, iK ;;so. ;ko/ b'j/ dk yzvk, iK ;;so. ;ko/ b'j/ dk yzvk, iK ;;so. ;ko/ b'j/ dk yzvk, iK ;;so.

;op ekb = ;op ekb = ;op ekb = ;op ekb = ;op ekb = ;G dk ekb, ;G O b? eoB tkbk, ;G dk ekb, ;G O b? eoB tkbk, ;G dk ekb, ;G O b? eoB tkbk, ;G dk ekb, ;G O b? eoB tkbk, ;G dk ekb, ;G O b? eoB tkbk,ekbekbekbekbekb ;wK, fjzd{ Xow rqzEK nB[;ko ekbh d/th, ekbek, ;wK, fjzd{ Xow rqzEK nB[;ko ekbh d/th, ekbek, ;wK, fjzd{ Xow rqzEK nB[;ko ekbh d/th, ekbek, ;wK, fjzd{ Xow rqzEK nB[;ko ekbh d/th, ekbek, ;wK, fjzd{ Xow rqzEK nB[;ko ekbh d/th, ekbek, GtkBh, d[ork nkfd. GtkBh, d[ork nkfd. GtkBh, d[ork nkfd. GtkBh, d[ork nkfd. GtkBh, d[ork nkfd.

r[opkDh T[gd/F nB[;ko r[of;Zy ;op ekb (;G dk ekb)dh ofynk d/ ikue BjhA. r[of;Zy - r[oT[gd/F b? e/, r[owzsqBkwdk ig f;woD eoe/, ekb T[^s/ fiZs gqkgs eo b?Ad/ jB, s/;dihts nfpBk;h nt;Ek O gqkgs eo b?Ad/ jB. r[opkDh fJ;soQK ;wMkT[Adh ` l

gur xupw[is kal isxujur{ .(r[oT[gd/F b?e/ ekb Bkb bV/.)

kal purK ka mrw{ manu .(gzBk 1159, r[o{ rqzE ;kfjp)

(ekb g[oy d/ wkB O wb d/t/.)

ftuko O n;hA Grs epho ih dh pkDh Bkb ;wkgs eod/jK i' r[owfs s/ t/d ws d/ G/d O ;wMk fdzdh `.

b[w kI putRI is;imRit BaeI .

sa:kl j[vrI l{ h{ AaeI .(f;zfwqshnK i' t/dK dh nkXko s/ pDhnK jB, nkgD/

FoXkb{nK tk;s/ ;zrb s/oZ;hnK b? e/nkJh `.)

Aapn ngru Aap t[ baiWAa .

m]h k{ Pais kal sru sa:iWAa .

(f;zfwqsh B/nkgD/FoXkb{ nkg jh ieV/ j'J/ jB. fJjBKB/;[or s/ Boe d/ w'j dh ckjh ftZu c;k e/fJjBK ekb, w"s d/;fjw s/ x/o/ ftZu ofynk `.)

koI n ko{ tUio nh jaeI .

sa sapin h]ie jg kxu KaeI .(f;zfwqash dhnK brkJhnK eow ikb dhnK ckjhnK tZYhnK

BjhA ik ;edhnK. fJj ;ZgDh pD e/ FoXkb{nK O yk ojh `.)

hm w[Kt ijin sBu jgu lUioAa .

khukbIr m{ ram kih CUioAa .(gzBk 329, r[o{ rqzE;kfjp)

(w/o/d/yfdnK d/yfdnK fJ;B/ ;z;ko O mZr fbnk `. w?Aw"s s/ fiZs fet/A gqkgs ehsh, w?A r[owfs f;woD eoe/ekb OfiZs fbnk, s/ iBw woB d/ r/V u'A S[ZN frnk.) (r[opkDhnB[;ko Grs epho g{o/ r[o{ s'A T[gd/F b? e/ r[owfs Bkw f;woDeoe/ sfonk.)

p/d f;zfwqs ;k;sq, Uw ;o{g ekb g[oy O ikDd/ jB, s/Uw dh nokXBk s/ ekb wjKekb ekbh nkfd dh nokXBk dkT[gd/F fdzd/ jB. f;zfwqs Fk;so ekb g[oy s'A T[go nekb g[oys/ T[;d/ j[ewK O BjhA ikDd/. fJjBK rqzEK dh ftuko g[zB gkgKs/, fJjBK s'A T[gi/ iBw woB d/ r/V se ;hfws . pqjwk O thj[ew dh gSkD BjhA j'Jh.

car[ v[w bRhm[ kxu wIe[ piz piz kr[ vIcarI .

ta ka hukmu n bUJ{ bpuza nrik surig AvtarI .

(gzBk 423, r[o{ rqzE ;kfjp)

sitgur iml{ t its kxu jaN{ .

rh{ rjaeI hukmu pCaN{ . (gzBk 832, r[o{ rqzE ;kfjp)


38/87


75 76

`. eth d/th O gkgK dk Bk; eoB tkbh th efjzdk `, s/ uzvhd/th O gow/;o s[Zb ;wMdk `.

d[oiB db dzvD n;[o fpjzvD d[FN fBezdD nkfd fpqs/..(p[o/g[oFK d/ M[zvK O vzv d/Dk d?AsK O spkj eoBk,

}kbwK O wko d/Dk (fJj fi; dk) F[o{ s'A jh (fpqs/) ;[Gkt `.)uSok;[o wkoD gfss T[XkoD Boe fBtkoD r{V rs/..((i') fuZSo d?As O wkoB tkbh , gkghnK O skoB tkbh

`, BoeK s'A pukT[ tkbh `, ns/ (fi; dh) rVh r{VQ `.)nS/ nyzv/ s/i gqezv/ yzv T[dzv/ nby ws/..(fi;dk Bk yzvB j'D tkbk (nS/) uzrk (gquzv) goekF

:[es gqskg `, ns/ Bk dzv j/mK nkT[D tkfbnK dk yzvB eoBtkbh `, ns/ wsh fi; dh ikDh BjhA iKdh.)

i? i? j';h wjyk;[fo wodB ozw egodB SZsqfSs/..211.(j/ wfjyk;[o O wkoB tkbh, ;[zdo e/;K dk i{Vk XkoBtkbh s/fgqEth T[s/Sso (o{g ! s/oh) i?i?eko j't/.)

nk;[oh fpjzvD d[FN fBezdD g[FN T[dzvD o{gzns/..(j/ n;[oK O wkoD tkbh, d[FNK O Bk; eoB tkbh,

(g[;N) w'N/ skfinK O dzv d/D tkbh ns/ nfs:zs wjkB o{gtkbh `.)

uzvk;[o uzvD w[zv fp;zvD X{wqfpzX[;D wjy ws/..(i' uzv d?As O uzvD tkbh , w{zv d?As O eNB tkbh ,

X{wo b'uB O spkj eoB tkbh , ns/wjy d?As O rod (fwNh)Bkb fwbkB tkbh `.)

dkBt gqjkoB Boe BtkoB nXw T[oX nX/..(i' d?AsK dk ;zxko eoB tkbh `, BoeK s'A pukB tkbh

`, gkghnK O skoB tkbh `, ns/T[oX nek; s/ nX/ gkskbftZu g{oB `.)

i? i? j';h wjyk;[o wodB ozw egofdB nkfd fpqs/..212.

(r[of;Zy ;fsr[o{ s'A T[gd/F b? e/ r[owfs Bkw f;woDeofdnK nekb g[oy dh nokXBk eodk `, ekb s/fiZs gqkgseoe/ekb O wko fdzdk ` s/ ;d ihts j' iKdk `. r[ of;Zy Oj[ew dh gSkD j' iKdh `.)

ekb dh nokXBk tkb/ O ekb jh yKdk `, s/ T[j izwdkwodk ofjzdk `, BoeK ;[orK d/ uZeo eow nB[;ko eZYdk `.fJ; ouBk d/ eth nB[;ko ;G d/th d/ts/, ekb B/ g?dk

ehs/ s/ ekb B/ jh wko/. ;G iBw woB d/ r/V ftZu x[zw oj/ jB.fJ;/ soQK ;G gho g?rzpo nT[bhJ/, d/th d?s nkfd jB. ekb pj[spbh `.

r[opkDh ;wMkT[Adh fe ;G d/th d/ts/ nkfd ekb g[oys'A jh pD gb wo oj/ jB, go ekb B{z J/ezeko i'fs o{g gkopqjwnfpBk;h j;sh nekb g[oy B/ nkgD/ j[ew, pb Bkb ;kfink s/

ekb g[oy ;o{g s'A ;ko/ d/th d/ts/ nkfd fJZe nekb g[oy d/ j[ewftZu pD gb wo oj/ jB. nekb g[oy ;[szso ;zg{oB Fy;hns .;z;ko dh y/v, iBw woB dh y/v dk w{b nekb g[oy d/ j[ew dhy/v , nekb g[oy jh ;koh y/v j[ew o{g j' e/ eo fojk . pqjwkfp;B wj/;, d/th d/ts/ ;G ekfJBks ftZu ;or[B ;o{g j' e/ nkgy/v fojk `. j[ew dh gSkD p/dK Fk;sqK f;zfwqshnK O BjhA j'Jh.j[ew dh gSkD g{o/ r[o{ s'A T[gd/F b? e/ r[owfs f;woB d[nkok j'iKdh `, j[ew dh gSkD j't/ sK fJZe dh gSkD j[zdh `, s/ ihtsZs, gowss, gow fBowb u/sBk ftZu nG/d j' iKdk, fco iBwwoB dk r/V w[Ze iKdk `. ;G f;zfwqs Fk;sq tkb/, ekb dh

nokXBk tkb/ , pqjwk fp;B wj/; dh nokXBk tkb/ , ekb uZeo ftZujh 84 bZy i{BK d/ r/V/ ftZu x[zwd/ jB. fJZe ekb uZeo s'A pkd,id'A nekb g[oy O Gkt/ sK ekb dk th ekb nk iKdk , s/ ekbg[oy th j[ew Bkb nekb g[oy ftZu jh ;wk iKdk `. fco ;[zB;wkX ftZu fJZe fJe' ;d?th j;sh, i'fs o{g gkopqjw gow g[oy jhofj iKdk `. T[d'A ;z;ko BjhA ofjzdk.

ouBk d/ Szd 211 s'A 230 ftZu eth uzvh d/th dh i? i?ekoeodk `, d?AsK O wkoB tkbh, bj{ ghB tkbh d/th fpnkB eodk


39/87


77 78

(j/ wfjyk;[o O wkoB tkbh, ;[zdo e/;K d/ i{V/ tkbh nkdFesh ! (s/oh) i? j't/ i? j't/.)

vkto{ vtze? pdo ptze? G[ik coze? s/i poz..((s/ok) v'o{ (fJT[A v[r v[r eodk , (wkB'A) F/o GZpedk ,

ns/ pb d/ s/} (eoe/s/ohnK) pkjK c[oedhnK jB.)bze{Vhnk ckX? nk:[X pkX? ;?B fpwodB ekb nj[oz..(fi; B/ ;;so ;ikJ/ j'J/jB, T[j b"e[Vk (jOwkB) s/o/

nr/ (ckX/) Ng';hnK wkodk ik fojk `, wkB'A d?AsK dh ;?Bk Ofpbe[b Bk; eoB bJh ekb o{g j' fojk `.)

n;NkfJX uwe? G{yB dwe? nsf;s Mwe? c{ze cBz..(jEK ftZu nm F;sq uwed/jB, ns/ rfjD/ dweK wkod/

jB ns/s/o/ rb d/(nsf;s) vkY/fus/(cZB) ;g t?ohnK OwkoB bJh c[zeko/ wkod/ jB.)

i? i? j';h wjyk;[o wodfB ozg egofdB d?s fiDz..213.(j/ d?AsK O (fiD) fisD tkbh ! j/ wfjyk;[o O wkoB

tkbh ! j/ ;[zdo i{V/ tkbh ! (s/oh) i? i? eko j't/.)uzvk;[o uzvD w[zv fpw[zvB yzv nyzvD y{B fys/..(j/ uzv d?As O (y{B fys/) i[X G{fw ftZu uvD tkbh ! j/

w{zv d?As O wkoB tkbh ns/ N'N/ Bk j'D tkfbnK d/ N'N/ eoBtkbh.)

dkwBh dwzeD X[ik cozeD cDh c[ekoB i'X fis/..

(j/ fpibh tKr{zdweB tkbh ! s/o/ Mzv/M{bd/ jB, ns/ ;g;{ed/ jB, s{zjh i[X d/ fisB tkbh `.)

;o Xko fppoyD d[FN gqeoyD g[;N gqjoyB d[;N wE?..(s{zshoK dk whAj t;kD tkbh À. d[FNK O oD G{wh ftZu

o[bkB tkbh `, @g[f;N# :'rBh O tZvk nBzd d/D tkbh ` ns/}kbwK O wkoB tkbh `.)

i? i? j';h wjyk;[o wodB G{w nek; sb T[oX nX/..214.

(j/ wfjyk;[o wodB ! s/oh i?i? j't/, s{zjh nek;K, Xoshs/;ko/ gskbK ftZu g{oB À)

dkwBh gqjk;B ;[ Sp fBt;kB f;q;N gqek;B r{V rs/..(fpibh d/ fbFeko/tKr{z ;[zdo jk;/ tkbh À, ;[zdo Sp

ftZu fBtk; oyD tkbh À, f;qFNh d/ gqekF eoB tkbh À, ns/r{V f;XKs tkbh À.)oesk;[o nkuB i[X gqwkuB fBqd? BokuB Xow fpqs/..(s{zjhA oesphi O ykD tkbh A, i[X ftZu T[sFkj tXkD

tkbh À, fBoG?sk ftZu fcoB tjbh À ns/ Xow d/;[Gkt tkbhÀ.)

;q'Dzs nfuzsh nBb fptzsh i'r i:zsh yVr Xo/..(s{zjh bj{ d/ ghD tkbh A, nZr w{zj'A T[bZSB tkbh A, i'r

O fisD tkbh À ns/ yVr d/ XkoB tkbh À.)

i? i? j';h wjyk;{o wodB gkg fpBkf;B Xow eo/..215.(j/ gkg d/ Bk; eoB tkbh, Xow O g?dk eoB tkbh,

wfjyk;[o O wkoB tkbh ! s/oh i?i? eko j't/.)nx Ux fBtkoB d[;N gqikoB f;q;N T[pkoB ;[X ws/..(;ko/ gkgK O d{o eoB tkbh A, p[fonK O uzrh soQK c{eB

tkbh A, f;qFNh dh ofynk eoB tkbh A ns/;[X ws d/D tkbhÀ.)

cDhno c[zekoB pkx pekoD ;;sq gqjkoD ;kX ws/..

((s/o/ rbftZu)ftZu)ftZu)ftZu)ftZu) ;Zg;{ed/ jB;{ed/ jB;{ed/ jB;{ed/ jB;{ed/ jB, (s/ok x'Vk) F/o GZpedk`, (s{znkg) F;so ubkT[B tkbh ns/;kX{ ws/ tkbh A, Gkt -okr dP?y ofjs À.)

;?jEh ;BkjB n;N gqpkjB p'b fBpkjB s/i ns[bz..(s/ohnK nmK (go) bzwhnK pkjK ftZus/ohnK nmK (go) bzwhnK pkjK ftZus/ohnK nmK (go) bzwhnK pkjK ftZus/ohnK nmK (go) bzwhnK pkjK ftZus/ohnK nmK (go) bzwhnK pkjK ftZu ;?jEh (nkfde

F;so jB), sB T[go wzi: (gfjBh j'Jh `, s/ok) pb ns[b `(`, ns/ehs/) p'b O g{ok eoB tkbh À.)

i? i? j';h wjyk;[o wodB G{w nek; gskb ibz..216.


40/87


79

(j/ wfjyk;[o O wkoB tkbh ! (s/oh) i? i? eko j't/, Xosh,nekF s/ gskb (ftZu s/ok jh) (ibz=iPbz) gqekF `.))

ukuo uwekoB fuS[o jkoB X{w X[ekoB dqg wE/..((s{z) (ukuo) sbtko uwekB tkbh À, fuS[o (d?As O)

jokB tkbh A, X{wo (b'uB d?As d/) (X[zekoB) s{zp/s{zp/ T[vkB tkbhÀ ns/ jzeko O wEB/ tkbh À.)

dkVth gqdzs/ uzd gqek;B ;{oi gqs/iB n;NG[i/..(nBko d/dkfDnK Bkb'A ;'jD/ dzdK tkbh A, izr d/ fisD

tkb/wB[ZyK O wodB eoB tkbh À, ns/r{VQ f;XKs tkbh À.)

x[zxo{ xwzeD ;;sqMwzeD cBhno c[zekoD Xow X[i/..(j/ Xow dh X[ik ! s/o/ g?oK d/ x[zro{ (xwzeD) SD SD

eod/jB, s/o/ jE d/ F;so fbFeK wkod/jB, ns/s/o/rb d/ ;Zgc[zeko/ wkod/jB.)

n; NkN gqjk;B f;q;N fBtk;B d[;N gqDk;B uW rs/..((s{z) fyV fyV eoe/ j;D tkbh À, f;qFNh ftZu tZ;D

tkbh `, d[FNK O ueo tKr{zu[c/o/Bk; eoB tkbh À.)

e/;oh gqtkj/ ;[X ;Bkj/ nrw nEkj/ J/e fpqs/..((i') F/o g[o ;tko `, ;[X ;zi: tkbh `,F/o g[o ;tko `, ;[X ;zi: tkbh `,F/o g[o ;tko `, ;[X ;zi: tkbh `,F/o g[o ;tko `, ;[X ;zi: tkbh `,F/o g[o ;tko `, ;[X ;zi: tkbh `, nrw s/

nrkX `, fJe (fBozeko dh) (fpqs/) Fesh `.)

i? i? j';h wjyk;[o wodB nkfd e[wkoh nrkX fpqs/..218.(j/ nrkX fpqsh tkbh nkd e[wkoh s/ wjyk;[o O wkoB

tkbh ! (s/oh d'jK b'eK ftZu) i? i? eko j't/.);[o Bo w[B pzdB d[;N fBezdB fGq;N fpBk;B fwqs wE/..((s?O) d/ts/, wB[Zy s/ w[Bh pzdBk eod/jB, (s{z) d[FNK O

eNB tkbh A, p[fonK O Bk; eoB tkbh A ns/ w"s dk wbhnkw/N eoB tkbh À.)

ekto{ e[wko/ nXw T[Xko/ Boe fBtko/ nkd eE/..(j/ ekwy:k d/th ! (s{zjh) BhuK O skodh À, Boe s'A

puKdh À, w[ZY s'A (jh nfijh) ejh iKdh `.)fezeDh gq;'jD ;[o Bo w'jD f;zxk o'jD fpsb sb/..((s/o/ bZe dh) fezeBh vkYh ;'jDh , (i') d/ts/ s/wB[ZyK

O w'jB (tkbh `, s{z) F/o g[o ;tko À ns/ fpsb d/ Eb (Gh)

g{oB `.)i? i? j';h ;p mT[ofB tk;B pkfJgskb nek; Bb/..219.(j/ jtk, gskb, nekF s/ (nBb/) nZr (nkfde) lGBK

irK ftZu tk;k eoB tkbh ! (s/oh) i? i?eko j't/.);zeNh fBtkoB nXw T[XkoB s/i goWyD s[zd sp/..(d[yK d/ d{o eoB tkbh À, BhuK O skoB tkbh À,

(s/o/) s/i dh nfgesk `, ns/ ;[Gkt S/sh GVe g?D tkbk `.)d[y d'y djzsh i[nkb i:zsh nkd nBkd nrkX nS/..

(d[ZyK d'yK O ;kVB tkbh À, (iPkb) nZr O fisB tkbhÀ, nkd nBkd s'A wjkB v{zxh s/nS/d (ejh iKdh `).);[Xsk ;wogD soe fpsoeD sgs gqskgD igs fit/..(;{oi O s/itkB eoB tkbh À, fit/A (e'Jh) igdk `,fit/A (e'Jh) igdk `,fit/A (e'Jh) igdk `,fit/A (e'Jh) igdk `,fit/A (e'Jh) igdk `,

(s/jk jh cb d/Adh À.))(s/jk jh cb d/Adh À.))(s/jk jh cb d/Adh À.))(s/jk jh cb d/Adh À.))(s/jk jh cb d/Adh À.))i? i? j';h ;;sqgqWyD nkd nBhb nrkX nG/..220.(i' F;sq (gqWyD) ubkT[D tkbh ! (;G dk) w[ZY, frDsh

s'A go/, wjkB v{zxh s/ vo s'A ofjs ! (s/oh) i?i?eko j't/.)uzubk uyzrh nbe G[izrh s[zd s[ozrfD fsS ;o/..((s/ohnK) nyK sho Bkb'A fsZyhnK s/ fpibh ;wkB (uzub

jB, ns/s/ohnK N/vhnK }[bcK ubke x'Vh Bkb'A Gh) ubke jB,Gkt - jtk d/ }'o Bkb }[bcK fJT[ A fjbdhnK jB, fit/A s[zds[ozrDh j[zdh `.)

eo e;k e[mko/ Boe fBtko/ nXw T[Xko/ s{o G[i/..((s/o/) jZE ftZu e[jkVk cfVnk `, s/ BoeK s'A pukT[D

tkbh À, gkghnK O skoB tkbh À, (s/ohnK) pkjK bzwhnK jB.)

80


41/87


81 82

dkwBh dwze/ e/jo bze/ nkd nsze/ W{o eE/..(fpibh (torh s/oh) dwe , F/o tork gsbk bZe , s[z

w[ZY s'A jh (nsze/) Go d/D tkbh fGnkBe ejh iKdh À.)i? i? j';h oesk;[o yzvD w[zG uWs B;[zG wE/..221.

(j/ oes phi O wkoB tkbh ! ;[zG O uho d/D tkbh !fB;[zG O ghj ;[ZND tkbh ! s/oh i? i? eko j't/.)

pkoi fpb'uB fpqsB fpw'uB ;'u fp;'uB eT[u e;/..(ewb i/jhnK ;[zdo nZyK jB, T[dk;hnK O eZNB tkbh A,

fceoK s'A p/fceo eoB tkbh À, ns/ d[FNK O rq;D tkbh À.)dkwBh gqjk;/ ;[e ;o Bk;/ ;[fpqs ;[pk;/ d[;N rq;/..(fpibh tKr{z jk;k `, s's/ torhnK Bk;K jB, T[sw

nkuko jB, ;[zdo fbpk; jB, ns/ d[FNK O rq;D tkbh À.)

uzubk gqnzrh p/d gq;zrh s/i s[ozrh yzv ;[oz..(fpibh ;wkB (gq:=nzrh) ;[zdo ;oho tkbh À, pd d/(gq;zrh) ;pzX tkbh À, s/i (sozrh) ukb tkbh À, ns/ (yzv;[oz)d?AsK O wkoB tkbh À.)

i? i? j';h wjyk;[o wodB nkd nBkd nrkX T[oXz..222.(j/ wfjyk;[o wodBh ! (s/oh) i? i? j't/, (s?O) nkd nBkd

s'A nrkX (ikD e/) (T[o+X) fjod/ ftZu ofynk `.)xzNek fpoki? o[D M[D pki? Gqw G? Gki? ;[Bs ;[oz..(s/o/bZe ftZu i'(xzNek) fezeBh fpokidh `, (T[j) (o[D

M[D) fJZe o; tZidh , (fi;dh) (;[o) ntk} O ;[DfdnK Gow s/vo d{o j' iKdk `.)

e'eb ;[B bki? feb fpy Gki? ;[y T[goki? wX T[oz..(T[; ntk} O ;[D e/ e'fJb Fofwzdh j[zdh `, gkg d{o j'

iKd/jB ns/ fjod/ ftZu ;[y g?dk j[zdk `.)d[oiB db dM? wB sB foM? ;G? B Gi? o'j oDz..(t?ohnK dh c"i O ;kVdh `, (t?oh b'e i'o Bk ubdk

t/y e/) wB sB ftZu foMd/ jB, s{z(id'A) i[X ftZu o'j (eodh ÀsK) (;G?) vo Bkb Gidh BjhA À.)

i? i? j';h wjyk;[o wodB uzv uWdB nkd r[oz..223.(j/ wfjyk;[o wodB ! j/ uzv O uke eoB tkbh ! j/nkd

s'A g{iBhe ! (s/oh) i? i?eko j't/.)ukuoh gqi'XB d[;N fpo'XB o'; no'XB Wo fpqs/..(sbtko (nkfde) uzr/ F;soK n;soK tkbh A, d[FNK dh

t?oD À, o'j Bkb o[eB tkbh À, ns/fGnkBe ;[Gkt tkbh À.)X{wqkS fpX[z;B gqb? gqiz;B ir fpX[z;B ;[X ws/..(X{wo d?As d/Bk; eoB tkbh À, gqb? ekb (;w/A) gqik O

ykB tkbh À, gqikgsh d/ ir dk Bk; eoB tkbh À, F[X wstkbh À.)

ikbgk i:zsqh ;Zsq wEzsh d[;N gqdkjB rkV ws/..(s{zjh) ikbg/;toh d[ork À, Fso{nK O wbhnkw/N eoBtkbh À, d[FNK O uzrh soQK ;kVB tkbh À ns/pj[s jh w;shtkbh À.)

i? i? j';h wjyk;[o wodB nkfd i[rkfd nrkX rs/..224.(j/ wfjyk;[o O wbB dbB tkbh ! nkd i[rkd s'A (s/oh)

i? i? j' ojh `, ns/ (s/oh) rsh nrkX `.)ysqhnkD yszrh nG? nGzrh nkfd nBzrh nrkX rs/..(ysoh torh (nkD) nDy tkbh À, (yszrh) pkDDK

tkbh A, vo s'A fpBk s/ Bk; s'A ofjs A, w[ZY s'A jh (nB[+nrh);oho s'A fpBk s/ nrkXrsh, tkbh À.)

fpqVkbkS fpjzvD uSB dzvD s/i gquzvD nkfd fpqs/..(fpvkb Bkw tkb/d?As O wkoB tkbh À, fuZSo n;[o O

dzv d/D tkbh À, tv/ gquzv s/i tkbh À, w[ZY s'A jh s/ok n?;k;[Gkt `.)

;[oBo gqsgkoD gss T[XkoD d[;N fBtkoD d'y jo/..


42/87


83 84

(d/ts/ s/ wB[Zy O jo o'} gkbD tkbh À, gkghnK OskoD tkbh A, d[FNK O w[ekT[D tkbh A, d'yK O Bk; eoB tkbhÀ.)

i? i? j';h wjyk;[o wodB fp;[fpX[z;B f;q;Neo/..225.

(j/ wfjyk;[o O Bk; eoB tkbh ! s/oh i?i?j' ojh `,(s{zjh) ft;t (irs) O Bk; eoB tkbh À, ns/ d[Bhnk OpBkt[D tkbh `.)

dkwBh gqek;/ T[BsB Bk;/ i's gqek;/ ns[b pb/..(fpibh torh s/oh o"FBh `, (T[BsB) T[uhnK s/ bzwhnK

Bk;K jB, (i's) u/jo/dh nkGk dk T[ikbk j' fojk `, ns/ s/okpb ns[b `.)

dkBth gqWyD ;oto toyD d[;N gqXqyD fpsb sb/..(d?AsK dh c"i O (oDG{wh ftZu) o[bkT[D tkbh A, (;oto)

fsy/shoK dh poyk eoB tkbh À, d[FNK (d/ eb/i/) XVekT[Dtkbh À, ns/ @fpsb# Bkw, tkb/ gskb d/ j/mK th g{oB À.)

n;NkfpX pkjD p'b fBGkjD ;zs gBkjD r{V rs/..(nmK F;soK d/ ubkT[D tkbh À, puB g{ok eoB tkbh

À, ;zsK dh UN À, ns/ r{V rsh tkbh À.)i? i? j';h wjyk;[o wodB nkd nBkfd nrkX fpqs/..226.(j/ wfjyk;[o wodBh ! s/oh i?i? eko j't/, nkfd nBkfd

s'A s/ok ;[GkT[ nrkX `.)

d[y d'y gqGSD ;/te oSD ;zs gqsSD ;[X ;o/..(d[yK s/ d'yK O fpbe[b yk ikD tkbh À, ;/teK dhofynk eoB tkbh À, ;zsK O gqsZy j[zdh À ns/ fsy/ shoK tkbhÀ.)

;kozr ;Bkj/ d[;N gqdkj/ nfo db rkj/ d'y jo/..((;kozr) sbtko s/ ;i'fJ XkoB tkbh À, d[FNK O uzrh

soQK ;kVB tkbh À, t?ohnK dh c"i O rkj[D tkbh À ns/ d'yK

(gkgK) d/ Bk; eoB tkbh À.)rziB r[wkB/ ns[b gqtkB/ ;zs iwkB/ nkfd nzs/..(jzekohnK dk Bk; eoB tkbh À, (s/o/) ns[b jh gqtkB/

ub oj/jB. s{zjh nzs ;w/A dh }kwB À, ns/ (;G dk) nkfd s/

nzs Gh s[jh À.)i? i? j';h wjyk;[o wodfB ;kX gqdSB d[;N jzs/..227.(j/ wfjyk;[o wodBh ! s/oh i?i?j' ojh `, s{zjh ;kXK O

gqsZy j'D tkbh ns/d[FNK O jsB tkbh À.)ekoD eohbh rop rjhbh i/s iEhbh szd ws/..(s{z ekoDK d/ eoB tkbh À, jzekohnK O cVB tkbh À,

(i'shnK) gqekF eoB tkb/ ;{oi nkfd O fisB tkbh À, Gkts/o/ ukBD/ nr/ ;{oi nkfdek ukBDk fcek ` ns/ fsyh wfstkbh À.)

n;NkfJ uweB ;;sqMweD dkwB dweD nkfd fpqs/..(s/o/ nm F;so uwed/jB, T[jBK F;soK dk MweDk

n?;k `, wkB'A fpibh dwedh `, w[ZY s'A jh s/ok n?;k ;[Gkt `.)v[ev[eh dwze? pkx ppze? G[ik coze? ;[X rs/..(s/o/ jE ftZu v[r-v[rh (dwze/) tZi ojh `, s/ok x'Vk

F/o GZpe fojk `, s/ohnK pkjK coe ojhnK jB, (fJ; soQK dhs/oh) gftso rsh `.)

i? i? j';h wjyk;[o wodB nkfd i[rkfd nBkd ws/..228.

(j/ wfjyk;[o wodBh ! s/oh i? i? j' ojh `, s{z jh ;G dknkd A, i[rK dk nkd A, ns/ ed/ Gh s/ok nkd BjhA fwbdk .)

uSok;[o wkoD Boe fBtkoD gss T[XkoB J/e GN/..(fuS[o n;[o d/ wkoB tkbh A, BoeK s'A pukT[B tkbh A,

gkghnK O skoB tkbh À, s{zfJe n?;h (GN/) ;{owk À.)gkgkB fpjzvB d[;N gquzvD yzv nyzvD ekb eN/..(gkgK O Bk; eoB tkbh À, d[FNK O uzrh soQK uzvB


43/87


85 86

(f;X/ eoB) tkbh A, Bk yzvD j'D tkfbnK O yzvB tkbh A, ns/ekb O Gh eNB tkbh À.)

uzdqkBB uko? Boe fBtko/ gfss T[Xko/ w[zv wE/..(udq;K Bkb'A Gh s/ok nkBB w{zj (uko/) ;'jDk `, Boe s'A

pukT[Adh , gkghnK O skodh ns/w{zv d?As O s{zjh cBkj ehsk`.)i? i? j';h wjyk;[o wodB X{wq fpX[z;B nkfd eE/..229.(j/ wfjyk;[o wodBh ! s/oh i? i? j'ojh , s{z X{wo d?As dk

Bk; eoB tkbh À s/ ;G dk w[ZY ejh iKdh À.)oesk;[o wodB uzv uWdB dktD nodB fpVkb pX/..(j/ oes phi d?As O wkoB tkbh ! j/ uzv d?As O uke

eoB (uhoB) tkbh ! j/d?AsK O (nodfB) Bk; eoB tkbh !fpVkb dk pZX eoB tkbh !)

;oXko fdpoyD d[oiB XoyD ns[b nwoyD XoB X[i/..(j/ shoK dk whAj to;kT[D tkbh ! j/ p[o/ g[oFK O

XVekT[D tkbh ! j/ ns[b (nwoyD) W'X tkbh ! j/Xow dh Xiko{g !)

X{wqkS fpX[z;B ;q'Ds u[;zB Bgks fB;[zG wE/..(j/ Xwo B?B dk Bk; eoB tkbh ! j/ (;o"Ds) bj{ ghD

tkbh ! j/;[zG O (Bgkfs) wkoB tkbh ! j/ fB;[zG dk wzEB eoBtkbh !)

i? i? j';h wjyk;[o wodB nkd nBhb nrkX eE/..230.(j/ wjyk;[o wodBh ! s/oh i?i?eko j't/, s{z ;G dk nkfdÀ, frDsh s'A go/À ns/ nrkX eEk tkbh À.)

eftsk d/ Szd 211 s'A 230 se d/th uzvh dh i? i?ekoehsh rJh . eftsk nB[;ko d/th uzvh d/ fJj r[D jB, uzv d?AsO wkoB tkbh, w[zv d?As O eNB tkbh, d/th O ;[zdo e/;K d/ i{V/tkbh, nkfd Fesh fejk frnk `. (Szd 212)

fi; B/ F;so ;ikJ/ jB, T[j b'e[sqk jB{wkB s/o/ nZr/Ng'f;nK wkodk ik fojk `, wkB' d?sK dh ;?Bk O fpbe[b Bk;eoB bJh ekb o{g j' fojk `. (Szd 213)

fi; B/ oes phi dk bj{ ghsk ;h, s{z jh ;ko/ nekFK,

Xosh s/ ;ko/ gkskbK ftZu g{oB `. f;qFNh d/ gqekF eoB tkbh`, s{z jh bj{ d/ ghD tkbh , nZr w{zj'A T[rbZB tkbh , yVr d/XkoB tkbh `, s/o/ rb/ ftZu ;Zg ;{ed/ jB, s/ohnK bzwhnK pkjKftZu ;;so jB (Szd 216), i' F/o g[o ;tko (Szd 218), fpibhtKr{ jk;k `, s's/ torhnK Bk;K jB (Sz d 222), gqb? ekb(;w/A) gqik O ykB tkbh , s{z jh ikb/g;toh d[ork , s{z ekoDKd/ eoB tkbh . eth uzvh dk j'o Bkw d[ork jh dZ;dk s/ uzvhO jh ekoDK d/ eoB tkbh gow/;o o{g wzBdk `.

r[o{ r'fpzd f;zx ih n?;/ r[DK tkbh d/th dh i? i?eko BjhAeo ;ed/, r[o{ ih fJ; soQK dh ekft ouBk O gVQB ;[BB dk T[gd/

F th BjhA d/ ;ed/. fJj r[owfs fto[ZX . i' uzvhd[ork nkfd dkr[DrkB eoBr/, i' T[; dh f;cs ;kbkj s/ i? i? eko eoBr/,T[jBK ftZu uzvh d/ r[D nk ikDr/. fJj ouBk t/dK Fk;sof;zfwqshnK d/ T[gd/F Bkb w/b yKdh , go w{b'A jh r[opkDh T[gd/F fto[ZX `.

fJjBK ouBktK d/ ouBjko eth ;kes b'e, fBozeko,fBofteko, nekb, nFe/s, yVrgkB, ekb, wjkekb, ekb jhnekb, eosk efj e/ nkgDhnK ouBktK ftZu nkgD/ fJFN Og[ekod/ jB, nkgD/ fJFN O ouBktK ftZu GrtkB th efjzd/ jB.


44/87


87 88

id'A r[of;Zy T[gobhnkA s[ekA dk ehosB eod/ jB skA T[jid'A r[of;Zy T[gobhnkA s[ekA dk ehosB eod/ jB skA T[jid'A r[of;Zy T[gobhnkA s[ekA dk ehosB eod/ jB skA T[jid'A r[of;Zy T[gobhnkA s[ekA dk ehosB eod/ jB skA T[jid'A r[of;Zy T[gobhnkA s[ekA dk ehosB eod/ jB skA T[j ekb ih dh T[;sfs eod/ jB. ekb ih dh T[;sfs eod/ jB. ekb ih dh T[;sfs eod/ jB. ekb ih dh T[;sfs eod/ jB. ekb ih dh T[;sfs eod/ jB.

r[opkDh ekb dh nokXBk T[;sfs dk T[gd/F BjhA fdzdh.ekb ;w/A dh ukb . ekb dh T[;sfs eoB tkbk, Bw;eko eoBtkbk, iBw woB d/ r/V ftZu ofjzdk . t/dK B/ ekb O wjkekb,ekbh wksk th fejk `, T[; O ;zxko eoB tkbh d/th fejk `.

d;t/A ikw/ ftZu r[o{ BkBe ;kfjp d/ ;o{g r[o{ r'fpzd f;zxih, r[o{ rqzE ;kfjp d/ f;Zy jB. gkl10, r[o{ BkBe ;kfjp s/r[opkDh d/ j[ewK d/ fto[ZX ekb dh T[;sfs BjhA eo ;ed/.

t/dK Fk;soK f;zfwqshnK O ;Zs wzBB tkb/ fjzd{ eth ekbdh T[;sfs eod/ jB, s/ Uw dh nokXBk th eod/ jB, fJj UwO ;Zs efjzd/ jB. r[opkDh Uw O ;Zs BjhA efjzdh.

pfusq BkNe d/ nkozGe ftuko s'A jh fJj ;kpspfusq BkNe d/ nkozGe ftuko s'A jh fJj ;kpspfusq BkNe d/ nkozGe ftuko s'A jh fJj ;kpspfusq BkNe d/ nkozGe ftuko s'A jh fJj ;kpspfusq BkNe d/ nkozGe ftuko s'A jh fJj ;kps j[zdk j? fe fJj ouBk r[o{ r'fpzd f;zx ih dh BjhA j' j[zdk j? fe fJj ouBk r[o{ r'fpzd f;zx ih dh BjhA j' j[zdk j? fe fJj ouBk r[o{ r'fpzd f;zx ih dh BjhA j' j[zdk j? fe fJj ouBk r[o{ r'fpzd f;zx ih dh BjhA j' j[zdk j? fe fJj ouBk r[o{ r'fpzd f;zx ih dh BjhA j' ;edh, fe;/ ekb, ekbhwksk, d/th, sbtko d/ T[gkFe eth ;edh, fe;/ ekb, ekbhwksk, d/th, sbtko d/ T[gkFe eth ;edh, fe;/ ekb, ekbhwksk, d/th, sbtko d/ T[gkFe eth ;edh, fe;/ ekb, ekbhwksk, d/th, sbtko d/ T[gkFe eth ;edh, fe;/ ekb, ekbhwksk, d/th, sbtko d/ T[gkFe eth dh `. dh `. dh `. dh `. dh `.

Szd 26eJh w/N vko/ T[;ko/ pBkJ/.T[gko/ rV/ c/fo w/N/ T[gkJ/.fW:k ekb i{ eh feB{ B gSkBh.xfB:' g? fpj?j? xfB:' g? fpjkBh.

(gzBk 41, d;w rqzE)(ekb B/ eJh w/N ;[ZN/ jB ns/ c/o T[;ko e/pDk fdZs/ jB.

w[V e/ w[Y'A g[N/j'fJnK O xV fdzdk `, fco g?dk j'fJnK O w/Nfdzdk `. ekb ih dh fJ; soQK dh fW:k O fe;/ B/Gh BjhAgSkfDnk, pj[fsnK T[s/ phs/rh, pj[fsnK T[s/ phs u[eh `.)

r[opkDh efjzdh ` fe ekb uZeo dh ;koh fW:k, J/ezekoi'fs o{g gkopqjw d/ j[ew ftZu j[zdh `. ekb dh ;koh eko j[ewftZu j' ojh `. eth nekb g[oy O BjhA ikDdk. ekb g[oy

pfusqBkNe(d;w rqzE gzBk 39 - 73)

np pfusq BkNe rzqE fby:s/;qh w[ytke gkl10

(j[D pfusq BkNe rzqE fbyd/ jkA, gkl10 d/ w[y s'.)stgq;kfd d'jokBw;eko ;qh yVr e' eo'A s[ fjs fuZs bkfJ. g{oD eo'A rzqE

fJj[ s[w w[fj eoj[ ;jkfJ.d;w rqzE gzBk 809 Szd 1 ftZu eth d/th O yVrXkok efjzdk .

(w?;qh yVr B{ z fjZs fuZs Bkb Bw;eko eodkA jkA. i/s;hA w/oh ;jkfJsk eo' skA w? fJ; rzqE B{z g{ok eo btArk.)

fJ; s'A nr/eth ;qh ekb ih dh T[;sfs eodk j?.

;qh ekb ih dh T[;sfs ;qh ekb ih dh T[;sfs ;qh ekb ih dh T[;sfs ;qh ekb ih dh T[;sfs ;qh ekb ih dh T[;sfs

(d;w rzqE gzBk 39)fsqGzrh Szd-fsqGzrh Szd-fsqGzrh Szd-fsqGzrh Szd-fsqGzrh Szd- eth ekb ih dh T[;sfs eo fojk j?.yr yzv fpjzvz yb db yzvz nfs oD wzvz popzvz.. G[i dzv

nyzvzs/i gquzvz i'fs nwzvzGkB gqGz.. ;[y ;zsk eoDzd[owfs doDzfebfpy joDz n; ;oDz.. i? i? ir ekoD f;qFN T[pkoD wwgqfsgkoD i? s/rz..

(sbtko uzrh soQkA N[eV/-N[eV/ eodh j?. d[FNkA d/ dbkA B{zBFN eodh j?. :[ZX B{z ;[;ifs eodh j?, (nfijh) pbtkB j?. fJjnyzv s/i tkbh G[i-dzv j?. gquzv s/i tkbh j?, ns/;{oi dh F'Gkdh i'fs B{z fcfenkA eo fdzdh j?. (fJj) ;zskA B{z;[y d/D tkbh,wkVh p[ZXh B{zdbD tkbh, gkgkA dk BkF eoB tkbh j?, (w?) fJ;dh FoB ftu jkA. j/ ir dk ekoB ;o{g ! s/oh i?-i?eko j't/(feT[Afe s{z) f;qFNh B{z T[pkoB tkbh ns/ w/oh gkbDk eoD tkbhj?, (skA s/ s/oh) j/s/r ! i? i?j't/.)


45/87


89 90

;[szso j;sh Bjh. hukmI sB[ xUpjih hukmI kar kmaih .

hukmI kal{ vis h{ hukmI saic smaih .(gzBk 55, r[o{ rqzE ;kfjp)

hukim mr{ hukm[ hI jIv{ .(gzBk 962, r[o{ rqzE ;kfjp)

hukmu pCaiN sc{ wir vasu .

kal ibkal sbiw Be[ nasu .

(gzBk 832, r[o{ rqzE ;kfjp)nekb g[oy gkopqjw d/ j[ew ftZu jh iht ekb tZ; j[zd/

jB. t/dK Fk;soK O, pqjwk fp;B wj/; O, s/ eth O T[; nekb

g[oy d/ j[ew dh gSkD BjhA, i' ekb s'A T[go . eth sK ;wMdk` fe ;G fW:k ekb dh . r[o{ r'fpzd f;zx ih ekb dh T[;sfsBjhA eo ;ed/, Bk jh T[; dh fWgk d/ ikue j' ;ed/ jB.

Szd 75 fis/ j'fJ phs/.. fss/ ekb ihs/..fis/ ;oB i? `.. fsfsU oky b? `..

(fizB/ th j'r[}o/ jB, T[j ;GBK O ekb B/fiZs fbnk.fijV/ekb dh FoB ikDr/, T[jBK ;G O puk bt/rk.)

eth BjhA ikDdk fe ekb fe;/ O th puk BjhA ;edk.ekb FoB nkfJnK O puk BjhA ;edk.

r[opkDh nekb g[oy J/ezeko dh FoB g?D dk T[ gd/F fdzdh`. nekb g[oy dh FoB nkfJnK jh iBw woB dk r/V eZfNnkiKdk `, s/ ekb O fiZs e/ ;d ihts j'Jhdk `.

jfo jfo Bkw igzfsnk e[S B ej? iwekb ..(gzBk 457 r[o rzqE ;kfjp)

Szd 84(gzBk 44, d;w rqzE)

ekb jh gkfJ G:' GrtkB ;[ ikrs :k ir ik eh ebk `..ekb jh gkfJ G:' pqjwk fFt ekb jh gkfJ G:' i[rhnk `..ekb jh gkfJ ;[ok;[o rqzXqp iZS G[izr fd;k fpfd;k `..n"o ;ekb ;G? pf; ekb e/ J/e jh ekb nekb ;dk `..

(ekb dk fJFkok gk e/ jh GrtkB ftFO j'fJnk. fJ;irs ftZu fi; dh ebk (Fesh) gqrN j'ojh . ekb dk fJFkokgk e/ jh pqjwk j'fJnk j? ns/ ekb dk fJFkok gk e/ jh fFtihi'rh j'fJnk `.

ekb dk fJFkok gk e/ jh ;[o, n;[o, d/ts/, d?s, rzXqp,iZS, f;ZX, fdFk s/ e'B/g?dk j'J/ jB. j'o fizB/toswkB (ekb)gdkoE jB, ;ko/ ekb w"s d/ftZu jB.fJe ekbfJe ekbfJe ekbfJe ekbfJe ekb jh ;dk nekb`. eth ekb O ;dk nekb ;wMdk `.)eth ekb O ;dk nekb ;wMdk `.)eth ekb O ;dk nekb ;wMdk `.)eth ekb O ;dk nekb ;wMdk `.)eth ekb O ;dk nekb ;wMdk `.)

eth, ekb d/ ouB tkb/ nekb O, BjhA ;wMdk. r[opkDh

nB[;ko t/d Fk;so nkfd th nekb O BjhA gSkD ;ed/. e/tbnekb g[oy dk nB[wkB, fenk; eod/ jB. t/d Fk;so Uw X[zB Ojh ikDd/ jB, s/ ;Zs wzBd/ jB. r[opkDh nB[;ko nekb g[oy d/j[ew ftZu Unzeko X[zB, nekb g[oy dk nksw g;kok `, ns/nekb d/ j[ew o{g iK eosk o{g s'A jh ;z;ko ftZu 84 bZy i{BKdk ekb uZeo ub fojk `.

;G d/th d/ts/ ntsko iBw woB d/ r/V ftZu x[zw oj/jB. e/tb r[owfs Grsh f;woD eoB tkbk r[ow[y ekb O fiZsb?Adk ` s/ r[ow[y Grs ekb uZeo ftu'A fBeb e/ nekb o{g j'iKdk `, ;d ihts j' iKdk `.

Szd 92 (gzBk 45, d;w rqzE)w/o[ eo' fsqD[ s/ w[fj ikfj rohp fBtki B d{;o s';'..G{b fSw' jwoh gqG nkgB G{bBjko ej{ze'T{ w';'..;/t eoh s[woh, fsBe/ ;Gjh rqfj d/yhns dqZp Go';/..:k eb w? ;G ekb fWgkB e/ Gkoh G[ikB e' Gkoh Go';'..:k eb w? ;G ekb fWgkB e/ Gkoh G[ikB e' Gkoh Go';'..:k eb w? ;G ekb fWgkB e/ Gkoh G[ikB e' Gkoh Go';'..:k eb w? ;G ekb fWgkB e/ Gkoh G[ikB e' Gkoh Go';'..:k eb w? ;G ekb fWgkB e/ Gkoh G[ikB e' Gkoh Go';'..


46/87


91 92

(w/o/ fij/ eyK O s[;hA ;[w/o eod/j', s[jkvk i/jk j'o e'Jhd{ik rohp fBtki BjhA . Gkt w?A ;G s'A tXhe G[ZbB tkbk jK.j/ ekb ih fizBQK B/ s[jkvh ;/tk ehsh , fszBQK dk ;kok xo d"bsBkb Gfonk fdZ;dk . fJ; ebi[r ftZu w/B{z ekb dh feqgkD ns/T[; dhnkA Gkoh G[iktkA dk tvk Go';k j?.


u/s o/ u/s ni' ihn w? iV ekb fWgk fpB[ ekw B n?`..(j/ w{oy j'F eo ni/ Gh fdb ftu ;wM, ekb dh fWgk s'A

fpBk j'o e'Jh ;kXB s/o/ezw BjhA nkt/rk.gkfJ go' gow/;o e/ iV gkjB w? gow/;o Bkjh..(UfJ w{oy, gow/;o dh FoBh gT[. gEoK ftZu gow/;o

BjhA.)

;kok wiw{B ekb T[;sfs dk `, fJE/ eth ekb O jhgow/;o efjzdk `.r[opkDh nekb g[oy B{z gow/Fto efjzdh j? . eth ekb B{z

gow/Fto efjzdk j?.fJfs ;qh pfusq BkNe rqzE/ ;qh ekb ih eh T[;sfsgqEw fXnkfJ ;zg{oBw ;s[ ;[sw ;[s 1 nci{.

(gzBk 46)nZr/ ekb dh T[;sfs dk d[shnk fXnkfJ F[o{ j[zdk `.

Szd 1 (gzBk 47, d;w rqzE, d[shnk fXnkfJ)s[woh wfjwk ngo ngkok.. ik ek bfJT[ B feBj{ gkok..d/t d/t okiB e/ okik.. dhB dfJnkb rohp fBtkik..(eth ekb ih dh T[;sfs ftZu efj fojk ` okfinK d/

okik j', dhB dfJnkb rohp fBtki j'. eth ekb s'A T[go nekbg[oy O BjhA f;nkDdk.)

d'fjok Szs 2(gzBk 47, d;w rqzE)

w{e T{uo? Fk;sq yfN fgzr froB uVQ ikfJ..nzX by? pXo' ;[B? i" ekb fWgk eokJ/..

u"gJhu"gJhu"gJhu"gJhu"gJhejk p[X gqG s[ZS jwkoh.pofB ;e? wfjwk i[ fsjkoh.jw B ;es efo f;cs s[wkoh.nkfg b/j[ s[w eEk ;[Xkoh.(eth ekb B{zgqG efjzdk j?, ekb dh eEk eo fojk ` s/

ekb O eEk ;[XkoB bJh :kuBk eo fojk `.)

fJj u"gJh ;kv/ eEkeko, r[opkDh eEk eoB s'A gfjbKgVQd/ jB. fJj BjhA ikDd/ fe ekb eEkeko dh r[opkDh dh eEk

Bjh ;[Xko ;edk.Szs 10

(gzBk 47, d;w rqzE)fgqEw ekb ip eok g;kok.. Uzeko s/ f;q;N T[gkok..ekb;?D gqEw? GfJU G{gk.. nfXe ns[b pfb o{g nB{gk..(fJj eEk Uzeko ;o{g s/ekb ;?D dh `.)nZr/ fJ; soQK j'o okfinK dh eEk `. fJ; soQK 36 Szd

d{i/ fXnkJ/ d/ jB. fJ; s'A nZr/ 52 Szd fsqshnk fXnkfJ d/ jB.

G[izr gq:ks Szd.. (gzBk 52, d;w rqzE)fiB/ p/d gfmU ;[ p/dh ejkJ/..fsB? Xow e/ eow Bhe/ ubkJ/..gm/ ekrdzwdq okik ;[Xkoz..ng' nkg w' p?o Gktz fp;koz..u"E/ fXnkJ/ ftZu 10 Szd jB. nZr/ gzitK fXnkfJ . fJ;


47/87


93 94

fXnkfJ ftZu ekb ih dh T[;sfs eoB tkbk eth ;w/A dh ukbBkb p/dh ykBdkB d/ MrV/ dh tkosk ;[DkT[Adk . fco efjzdk pj[s ;wK phs frnk sK BkBe d/ nkT[D dk ;wK nk frnk. fJ;p/dhnK dh e[b ftZu BkBe okfJ gqrN j'J/. fJ; s'A nZr/ ethB"t/A gksFkj se dh stkohy fpnkB eodk `. eth t/de ohshnB[;ko ekb ih s'A ;jkfJsk wzrdk `, fJj gq;zr bT{-e[F s/ p/dh tzF s'A f;Zy r[o{nK se `.

d'jok.. (gzBk 53, d;w rqzE)fsB p/dh:B eh e[b fpy/ gqrN/ BkBe okfJ..;G f;yB e' ;[y dJ/ ij sj GJ/ ;jkfJ..u"gJh..fsB fJj eb w' Xow[ ub:'.. ;G ;kXB e' okj[ psk:'..i' sKe/ wkor wfj nkJ/.. s/ epj{z Bjh gkg ;zskJ/..

i/ i/ gzE stB e' go/.. gkg skg fsB e/ gqG jo/..d{y G{y epj{zB ;zskJ/.. ikb ekb e/ phu B nkJ/..BkBe nzrd e' pg[ Xok.. Xow gqu[fo fJj ir w' eok..nwodk; g[fB Bkw[ ejk:T[.. iB dhge s/ dhg irk:'..ip po dkfB ;w? tj[ nktk.. okwdk; sp r[o{ ejktk..fsj po dkB g[oksfB dhnk.. nwodk; ;ug[fowr[bhnk..(fgSb/nfXnkJ/ ftZu dZf;nk , i' p/dh B/oki b?D t/b/

todkB fdZsk ;h fe ebi[r ftZu u"E/ iBw r[o{ s'fj efo `. fJjtodkB dk ;wK nk frnk. sh;o/ r[o{ ih B/ ;'Yh e'b'A fbnkj'fJnk oki, r[osk o{g ftZu ;'Yh okwdk; O tkg; d/ e/ T[; Ooki/ dh irQk r[o{ pDk fdZsk, ns/nkg ;u yzv ik fpoki/.)fJjftuko gzvs BkokfJD f;zx d/ Nhe/ dh `.B'N lB'N lB'N lB'N lB'N l fjzd{ Xow rqzEK nB[;ko pqjwk ftFO fFt d/ ntsko oki/

j' e/ nkT[Ad/ ;B s/ nkg' nkgDk Xow ubkT[Ad/ ;B.r[o{ BkBe ;kfjp p/dhnK dh e[b ftZu nkJ/. r[o{ BkBe

;kfjp@@nkg BkokfJD ebkXkfo ir wfj gotfoU## ;h.r[o{ ihO fe;/ e[b Bkb tk;sk BjhA ;h. r[o{ ih e'Jh ntsko BjhA ;B,T[j sK nkg gow/;o ;B, r[o{ ih go T[geko bJh ;z;ko ftu nkJ/;B.

f;oc t/d Fk;soK O wzBB tkbk eth jh ntskoK O f;Zyr[o{nK Bkb s[bBk d/ ;edk `. r[o{ BkBe ;kfjp efjzd/ jB feokw fWFB nkfd fe;/ ntsko O th gow/;o gkopqjw dk frnkBBjhA ;h s/ T[j izwd/ wod/ ofjzd/ jB. r[o{ ih iBw woB ftZu BjhAs/ fe;/ todkB Bkb ;z;ko ftZu BjhA nkJ/. (@@iBw woD d[jj{ wfjBkjh iB goT[gekoh nkJ/.. ihn dkB[ d/ Grsh bkfJfB jfo f;T[b?fB fwbkJ/..## (gzBk 749, r[o{ rqzE ;kfjp))

r[o{ ih f;Zy ;/te O th T[gd/F d/ e/ s/ r[owzsq Bkw dkig f;woB eok e/, pqjw frnkB dh nt;Ek se gj[zuk fdzd/ jB.pqjw frnkBh iBw woB ftZu BjhA, ;d ihts . @@pqjw frnkBhnkfg gow/;o## `.

f;Zy r[o{nK B/ fe;/ todkB Bkb fe;/ r[o{ O r[orZdh BjhA;"Agh. eth B/ t/dws dk ozr s/ ftuko, r[o{ ;kfjpkBk dhnkA;kyhnkA s/ ukfVQnk j?. fi;-fi; B/ r[odopko ftZu nk e/ r[o{ dh;/tk, Grsh, nokXBk ehsh, Bkw ifgnk, ;wK nkT[D s/ T[; d/fJwfsjkB b? e/ T[; O r[orZdh ;"Agh s/ nkgDk fijk pDk fbnk.r[o{ s/| pjkdo ;kfjp B/ r[o{ r'fpzd f;zx O th r[orZdh T[jBKO r[o{ i'fs ;"Ag e/ fdZsh ;h. r[o{ BkBe ;kfjp B/ ;Zu/ Bkw Xowdk T[gd/F d/ e/ r[ow[yK O skfonk. r[o{ ih Gkt/A p/dh e[b ftZu

nkJ/ ;B, go T[jBK B/ G[b/ wkor t/de Xow dk yzvB ehsk.r[owfs dh fJ; v{ zxh ftuko O fJe nBwsh eth BjhA ;wM;edk.

nZr/ i' ftuko r[o{ s/| pjkdo ;kfjp dh Fjhdh pko/ jB,T[j eth d/ jB, r[o{ r'fpzd f;zx ih dh T[ukoh pkDh BjhA l



48/87


95 96

fsbe izR{ okyk gqG skek.. ehB' pv' eb{ wfj ;kek..;kXfB j/fs fJsh fiB eoh.. ;h;[ dhnk go ;h B T[uoh..Xow j/s ;kek fifB ehnk.. ;h;[ dhnk go f;oo[ B dhnk..BkNe u/Ne ehJ/ e[ekik.. gqG b'rB ej nkts bkik..

d'jok mheo c'fo fdbhf; f;fo gqG g[o eh:k g:kB.s/| pjkdp ;h fW:k eoh Bk feBj{z nkB.s/| pjkdo e/ ubs G:' irs e' ;'e.` ` ` ;G ir G:' i? i? i? ;[o b'e.fJj ;koh ekb d/ T[gk;e eth dh pkDh . r[o{ ih Bk jh

;[ob'e rJ/ s/ Bkjh r[o{ ih dh i?eko ;[ob'e d/ tk;hnK, pqjw b'e,fp;B b'e s/ fFt b'e d/ tk;hnkA B/ ehsh. r[o{ s/| pjkdo;kfjp i'sh i'fs ;wkJ/, pqjw ftZu bhB j' rJ/ ;B. i' f;y

eEkeko eEk dk nXko d;w rzqE dhnkA ouBktkA Bz{ pDkT[Ad/ jBT[j r[owfs fto[X eEk eod/ jB.fJfs ;qh pfusqBkNe rqzE/ gksFkjh poDBz Bkwgzuw' fXnkfJ ;wkgs w;s[ ;[G w;s nci{nZr/ pfusq BkNe dk S/tK nfXnkJ/ F[o{ j[zdk `.u"gJh.. (gzBk 54, d;w rqzE)np w? ngBh eEk pykB'.. sg ;kXs fij fpfX w[fj nkB'..j/wez[N gops ` ijk.. ;gs f;qzr ;'fGs ` sjK..

;gs f;zr fsj Bkw ejktk.. gzvoki ij i'r[ ewktk..sj jw nfXe sgf;nk ;kXh.. wjkekb ekbek nokXh..eth B/ gkl10 d/ w[y s'A fJj nytkfJnk fe w?A wjk ekb

ekbek nokXh.frnkBh Gkr f;zx fbyd/ jB fJj ouBk ekbek (wjkekbh)d/ nokXe fJe ;kes eth tb'A ouh j'Jh ouBk `. y'iehfsnK fJj gsk brk fe fJj ouBk r[o{ dFw/F ih d/

i'sh i'fs ;wkT[D s'A fgS'A ouh rJh. wjkekb d/ T[gk;eeth dh nkgDh ouBk O d;w gksFkj ih tb'A T[uohdo;kT[D s'A wB'oE fJj ` fe f;Zy gzE O fJj fBFuk j'ikt/ fe d;w gksFkj fgSb/ iBw ftZu wjkekb ns/ekfbek d/ nokXe ;B.fJ; ouBk O d;w gksFkj dh T[ukoh ouBk, s/ d;w

gksFkj dh fgSb/ iBwK dh eEk wzBB tkb/ ftdtkB nkgDhnKnkgDhnK dbhbK fdzd/ jB. fJj nkg; ftZu fto'Xh ftukoK fe;/fBFus Bshi/ s/ gzE O gj[zuB BjhA fdzdhnK.

n;hA ftuko dk nkXko e/tb f;Zy ws, r[opkDh T[gd/F Ooy e/, fe;/ fBFus c?;b/ s/ gj[ zu ;ed/ jK. gzE ftZu fto'XhftukoK fwNkT[D dk fJj jh fJe wksqsohek ` s/ fJ; soQK jh;kok gzE fJe ws j' ;edk . fgSb/ ;w/A dh soQK j[D th fto'XhskesK s/ pqkjwDh t/d Fk;soK O wzBB tkfbnK dk g{ok :sB fe f;Zy gzE d' iK eJh XfVnK ftZu tzfvnk ikt/ s/ fBopb j' e/fjzd{ Xow ftZu jh ;wk ikt/. fBo'b r[opkDh ftuko fJjBK gzEfto'Xh skesK d/ wB;{fpnK O o'e ;edh `.

gkl10 dh nksw eEk f;X eoB bJh eth efj fojk ` lnp w? ngBh eEk pykB'.. sg ;kXs fij fpX w[fj nkB'..

j/we[zN gops j? ijk.. ;gs f;qzr ;'Gs ` sjk..(j[D w?A nkgDh tkosk dZ;dk jK. fi; soQK w?O sg

eofdnK O fJE/fbnKdk frnk.)

;gs f;qzr fsj Bkw[ ejktk.. gzv oki ij i'r ewktk..sj jw nfXe sgf;nk ;kXh.. wjkekb ekbek nokXh..(T[;dk Bkw @;gs f;qzr# fejk iKdk `, fiE/ gzv{ oki B/

i'r ewkfJnk ;h. T[E/ n;hA th pj[s sgf;nk ;kXh, ekbekwjkekb dh nokXBk ehsh ;h.

(wjkGkos ftZu fJj ;EkB gKv{ (gKvtK d/ fgsk) okik d/sg eoB dk n;EkB ;h. ekfbek = ekb GrtkB dh T[j Feshfi; Bkb T[j ;ko/ ;z;ko O b? eodk `, ;zjko Fesh.)


49/87


97 98

wjkekb ekbek dh nokXBk eo e/ fe;/ :[Zr ftZu th e'Jh,i'fs o{g gkopqjw ftZu nG/d BjhA j' ;fenk.)

fJj fpX eos sgf;nk G:'.. dP? s/ J/e o{g jP? r:'..fJj fpX eos sgf;nk G:'.. dP? s/ J/e o{g jP? r:'..fJj fpX eos sgf;nk G:'.. dP? s/ J/e o{g jP? r:'..fJj fpX eos sgf;nk G:'.. dP? s/ J/e o{g jP? r:'..fJj fpX eos sgf;nk G:'.. dP? s/ J/e o{g jP? r:'..(fJ; soQK sgf;nk eofdnK d's'A fJe o{g j' frnk.)

r[o{ r'fpzd f;zx ih fe;/ iBw ftZu th sgf;nk ;kX e/ dP?s'A J/e o{g BjhA j'J/. e'Jh ed/ fe;/ i[r ftZu th ig sg eoe/,sgf;nk eoe/, dP? s/ J/e o{g BjhA j'fJnk. r[opkDh fJ; soQK ;/XpyFdh `l

jputpu s;jmu krm n saWa .

namu pRBU ka mnih AraWa .

(gzBk 388, r[o{ rqzE ;kfjp)(f;fwqs ;k;so g[zB gkg dh ftuko ;wMkT[Ad/jB, s/ig[

sg[ ;ziw dk T[gd/F fdzd/ jB.)r[owfs T[gd/F ` w?A r[owfs Bkw f;woB ehsk, j'o e'Jh

ig sg nkfd BjhA ehsk.)fjzd{ Xow ftZu, ;BksB Xow d/ fJjBK gq;zrK ftZu okfinK,

pqjwk, ftFO, wj/F d/ ntskoK, i[rK d/ okfinK O GrtkB eoe/wzfBnk frnk ` s/ fJjBK dh g{ik dk ftXkB `. fJjBK ;fwnKftZu ig, sg, ekb, wjkekb, ekbh, uzvh nkfd dh g{ik j[zdh ;h.j'w, :Zr, shoE :ksoktK th j[zdhnK ;B.

okw uzdq, Fqh fWFB nkfd d/ ;fwnK ftZu pqkjwD, yZsoh,

t?F, F{do, iks gks dk G/d Gkt th ;h. fJ;soh iksh, wodiksh s'A BhthA th ;h. fJ;soh dk efbnkB sK jh j' ;edk ;hi/ T[j wod i{Bh ftZu nkt/. fjzd{ Xow dh Grsh, okw, fWFBnkfd O GrtkB ikD e/, fJjBK d/ Bkw igDk nkfd jh efbnkBd/ ;kXB ;B.

r[o{ BkBe ;kfjp B/ p/dh e[b ftZu iBw fbnk. r[o{ BkBe;kfjp nkg gow/;o ;B, @nkfg BokfJB ebkXko ir wfj gotfoU#.r[o{ BkBe ;kfjp s/ d; gksFkjhnK oki/ BjhA ;B, Bk jh fe;/

d/tsk (pqjwk, fp;B, wj/;) d/ ntsko ;B. T[jBK B/ ;G g[oksBfjzd{ Xow dh ftukoK dk yzvB ehsk. fJjBK ;G sohfenK Bkbw[esh gqkgs BjhA j' ;edh, iBw woB dk r/V pfDnk ofjzdk .fJjBK XowK eowK Bkb dP? s/ J/e o{g e'Jh th BjhA j' ;fenk. d;r[o{ gksFkjhnK B/ s/ r[o{ rqzE ;kfjp dh pkDh B/ fJ;/ T[gd/F Or[o{ rqzE ;kfjp d/ o{g ftZu fdqV eokfJnk. r[o{ BkBe ;kfjp B/Bkw Xow dk T[gd/F fdZsk. ;G i[rK ftZu g{ok ;fsr[o{ ;h, s/ g{o/r[o{ s'A r[owzsq Bkw b? e/ fJe J/ezeko, fJe' fJe ;d?th j;sh i'fso{g gkopqjw dk Bkw igkfJnk ikAdk ;h. fJj efjDk fe r[o{r'fpzd f;zx ih fgSb/ iBw ftZu ekb wjkekb ekbh dh nfXesgf;nk eoe/ dP? s/ J/e o{g j'J/, r[opkDh T[gd/F d/ fto[ZX ftuko`.

;gFN ` fJj ;koh ouBk ekbh (wjkekb), uzvh nkfd d/T[gkFe dh `, s/ fJ; ouBk O gkl10 dh ouBk eoe/ iDkfJnk

frnk `. r[opkDh ;wMkT[a Adh j? fe

ujz[ i[rK ftZu r[oT[ gd/F b? e/ s/ r[owzsqBkw ig e/ f;Zy;/te Gt;kro s'A gko j'J/.

i[r uko/ r[o ;pfd gSksk..

r[ow[fy wo? B iBw/r[ow[fy r[ow[fy ;fpd ;wkjk j?.r[ow[fy Bkfw ;pfd ;kbkj/.. nrw nr'uo t/gotkj/..

J/e Bkfw i[r ukfo T[Xko/;pd/ Bkw ft;kjk j/..

(gzBk 1055 r[o{ rzaE ;kfjp)(ujz[ i[rK ftZu r[o{ s'A Bkw b? e/ f;woD eoe/ T[Xko j[zdk

`. g{ok ;fsr[o{ FpdBkw dh dks fdzdk `.)

r[opkDh r[o{ s'A Bkw b? e/ igD, s/ ntskoK d/ Bkw igBftZu coe ;wMk fdzdh `.

namu t[ra sBu k]eI l[tu h{ j[tI AavN jaNI .


50/87


ja tuWu Bav{ ta gurmuiK bUJ{ h]r mnmuiK iPr{ ieAaNI .(id'A s?O uzrk brdk ` r[o{ s'A T[gd/F b? e/ s/ok Bkw

igdk , T[j s?O p[M b?Adk (dP? s/ J/e o{g j'iKdk ), j'o ;GwBw[y jB.)

car[ v[w bRhm[ kxu wIe[ piz piz kr[ vIcarI .ta ka hukmu n bUJ{ bpuza nrik surig AvtarI .

(pqjwk fJBk tZvk d/tsk wzfBnk frnk `, pqjwk B/ uko/t/d ou/, fJjBK O gVQ gVQ e/ gow/;o O ;wMB dh e'fFF eodkfojk. pqjwk O fJe' fJe j;sh i'fs o{g d/j[ew o{g dh gSkDBjhA j'Jh, s/ T[;B/ fJe O BjhA gSkfDnk, T[j BoeK ;[orK ftZujh x[zwdk fojk.)

jugh jugh k[ raj[ kIe[ gavih kir AvtarI .

itn BI A ;tun paieAa ta ka ikAa kir AaiK vIcarI .(gzBk 423, r[o{ rqzE ;kfjp)

(fJe j;sh gkopqjw nekb g[oy B/ i[rK i[rK d/ oki/g?dk ehs/, b'e T[jBK O gowkswk dk ntsko wzB e/;bkj[zd/ nkoj/ jB. r[o{ ih okw, fWFB nkfd O i[r-i[r d/oki/ efjzd/ jB.T[jBK O th s/o/ r[DK dk nzs B bZGk.)

r[opkDh okw, fWFB nkfd i[rK d/ okfinK O okik efjzdh`, fJjBK d/ XowK eowK O ;bkj[zdh BjhA. uj[ i[rK d/ ntskoK

dh ftuko r[o{ ih fJ; soQK ;wMkT[Ad/ jB, fJj th dZ;d/ jB feokw fWFB nkfd ntskokA d/ oki eofdnK ;u/ Xow ftZu ehftrkV g? rJ/.

sitjug scu kh{ sBuk]eI . Gir Gir Bgit gurmuiK h]eI .

sitjug Wrmup{r h{ cair . gurmuiK bUJ{ k]bIcair .

(;fsi[r ftZu Xow d/uko g?o ;B, xfo ftZu g{o/ r[o{ s'ABkw b? e/ fJe dh nokXBk j[zdh ;h.)

99 100

jug car[ naim vidAaeI h]eI .

ij naim lag{ s] mukit h]v{ gur ibnu namu n pav{ k]eI .(uj[kA i[rkA ftZu Bkw dh tfvnkJh ;h. i' r[o{ s'A Bkw b?

e/igd/ ;B, T[j w[es j'J/, g{o/ r[o{ s'A fpBk fe;/ O Bkw dhgqkgsh BjhA j'Jh.)

fJ; s'A nZr/ ;fsr[o{ ih efjzd/ jB okik okw s/ fWFB d/;w/A ftZu u'jK g?oK tkb/ Xow d/ g?o N[ZNd/ oj/.

tR[t{ iek kl kInI wUir . paK ;du vritAa hir jaNin wUir .(sq ?s/ i[r ftZu Xow dh fJe eb d{o j'Jh, okik okw

GrtkB eoe/ wzfBnk frnk. fJ; ;w/A gkyzv tofsnk, fJjBK B/gow/;o O BjhA ikfDnk.)

gurmuiK bUJ{ s]JI h]eI . A ;tir namu vs{ suKu h]eI .

(fJ; i[r ftZu th fi;B/g{o/ r[o{ s'A T[gd/F b? e/ Bkwifgnk, T[; B/fJe O p[fMnk s/ pqjw frnkBh j'J/. nzdo Bkwtf;nk sK ;[y j'fJnk.)

wuAapuir wUj{ wuibWa h]ie . Brim Bulan[ jaNih w]ie .

wuAapuir Wrim wuie p{r rKae[ . gurmuiK h]v{ t namu iwRzae[ .(gzBk 880, r[o{ rqzE ;kfjp)

(dtkgfo ftZu dt?s Gkt j'frnk, t/dK B/ gqfWsh s/ fJZe

g[oy O d'wzfBnk, d[fpXk j' rJh, jT[A d/ Gow ftZu oj/. d[nkgfoftZu Xow d/ d'g?o ofj rJ/.)

stjuig sBu s;t]K srIra pg car[ Wrmu iWAanujIxu .

min tin hir gavih prm suKu pavih .

hir ihrw{ hir guN igAanu jIxu .

guN igAanupwarTu hir hir ikrtarTu s]Ba gurmuiK h]eI .


51/87


A ;tir bahir hir pRBu e[k] wUja Avrun k]eI .

hir hir ilv laeI hir namu sKaeI

hir wrgh pav{ manu jIxu .

stjuig stu s;t]K srIra pg car[ Wrm iWAanu jIxu. 1.t[ta jugu AaieAa A;tir j]ru paieAa

jtu s;jm krm kmaie jIxu.

pgucxuTa iKisAa tR{ pg ioikAa

min ihrw{ kR]Wu jlaie jIxu .

min ihrw{ kR]Wumha ibsl]Wu inrp Wavih liz wuKu paieAa .(sq?s/ i[r ftZu okw uzdq ih dk gfjok ;h, SZsqh oki/(okw

uzdq tor/) pj[s ;B, i' W'X eoe/ fJXo T[Xo GZi/fcod/ ;B s/bV-bV e/d[y gkT[Ad/ ;B. fJj ;{oi tzFh oki/ ;B. okik okw B/;hsk dh ykso bVkJh ehsh ;h.)

t[ta jugu AaieAa A ;tir j]rupaieAa jtus;jm krm kmaie jIxu.(sq/s/ i[r ftZu ish ofjDk s/j'o XowK d/ eow j[zd/;B.)

jugu wuAapuru AaieAa Brim BrmaieAa hir g]pI kan\u xupaie jIxu.(d[nkgo ftZu jT[A d/ Gow eoe/ iht GNed/ oj/. gow/;o

B/ fWFB s/ r'ghnK g?dk ehs/.)tputapn tapih jg pu;n Aar;Bih

Ait ikirAa krm kmaie jIxu .

(fJ; i[r ftZu b'e sg eoB br/, Fk;soK d/ dZ;/]k; g[zBeow F[o{ j'J/.)

ikirAa krm kmaieAa pg wuie iKskaieAa

wuie pg iok{ iokaie jIxu .(fWFB d/:[r ftZu t/dK Fk;soK d/ dZ;/ eow nkfd j'D

br/, Xow d/d'g?o fy;e rJ/, s/ d' jh ofj rJ/.)

mha juW j]W bhu kIn\[ ivic hxum{ pc{ pcaie jIxu .

(i'X/ jzeko ftZu rbd/ ;Vd/ oj/ (wjkGkos dk :[ZX j'fJnk)fJj i'X/jT[w? ftZu rbd/ ;Vd/ oj/.)

wIn wieAail guru saWu imlaieAa

imil sitgur mlu lih jaie jIxu .

(gzBk 445, r[o{ rqzE ;kfjp)(fJ; i[r ftZu th ;fsr[o{ O fwb e/, jT[w?dh w?b T[soh

s/dP?s/J/e o{g j'J/.)

T[go fdZsh r[opkDh ftuko, r[owfs T[gd/F O fdqVkT[Adh`. uj[ i[rK ftZu g{o/ ;fsr[o{ s'A Bkw b? e/ f;Zy ;/te r[ow[y pD/s/ ;z;ko ;kro s'A gko j'J/, s/ dP? s/ J/e o{g j'J/.fe;/ ;w/A iK i[rftZu th e'Jh ekbh dh nokXBk eoe/ iK sg ;kX e/ dP? s/ J/e o{gBjhA j'fJnk. sg ;kXB/, ekbh nkfd dh nokXBk, t/dK Fk;soK d/do;kJ/ eow, okw fWFB nkfd d/ i[rK ftZu j'J/, s/ fJjBK B/ jT[w?tXkJh. fJjBK O GrtkB wzBB tkb/ b'e G[b/ wkor s/ g? e/GNed/ oj/.

S/t/A nfXnkJ/ dh nksw eEk

(gzBk 54, d;w rqzE)np w? ngBh eEk pykB'.. sg ;kXs fij fpX w[fj nkB'..fe;/ ekbh O g{ik eoB tkb/, t/dK Fk;so d/ T[gd/F O

;Zs wzBB tkb/, okw fWFB nkfd ntskoK O GrtkB eoe/ g{iBtkb/ eth dh . r[oT[gd/F w[skpe fJj eEk gkl10 dh fe;/ soQKth f;X BjhA ehsh ik ;edh.

pfusq BkNe ftZu uT[ph; ntskoK dh eEk th t/dK,

101 102


52/87


Fk;soK, f;zfwqshnK dhnK eEktK jB s/ eth T[jBK O fpnkB eofojk /. r[opkDh fJjBK ;G sgK, igK, is ;ziw, okw fWFB dkBkw igDk nkfd tkfbnK pkps efjzdh ` fe fJj ;G jT[w? d/eow jB, G[b/ okj jB, iht iBw woB d/ r/V s'A S[ZN BjhA ;edk.gkl10 fJj ouBktK ou e/ r[opkDh dk fto'Xh gquko BjhA eo;ed/. gkl10 sK Bkw Xow dk T[gd/F d/D nkJ/ ;B.

fJ; soQK ;kvh ftuko gqekFs d;w rqzE d/ gzBk 669 se;wkgs j'Jh. fJj ouBktK gkl10 dhnK BjhA jB. fJjBK ouBktKO gVQB tkb/ r[of;Zy r[wokj j' ikDr/. fJj ouBktK fpy o{gjB. Bkw Xow jh fJe' fJe ;Zuk wkor gqG{ gqkgsh dk, uj[ i[rKftZu fojk . fJjBK ouBktK O gVQB tkb/ r[of;Zy r[owfs Grshwkor s'A y[zM ikDr/. e'Jh th d' p/VhnK ftZu g?o oy e/ so BjhA;edk. r[opkDh T[gd/F fe fi; B/ th r[of;Zyh ftZu edw oZyDkj't/, T[j nkgD/ j'o fe;/ Xow d/ ftFtk;K O fsnkr e/ nkt/.

pfusqBkNe dhnK s/ d;w rqzE dhnK e[M ouBktK r[opkDhgkm d/ r[NfenK, ehosBh FpdK d/ r[NfenK s/ fBsB/w d/ gkmftZu Fkwb jB. fJE/ se fe yzv/ pkN/ dk nzfwqs fsnko eoBt/b/ Gh wjkekb ekbh d/ T[gk;e eth dh ouBk @efp:'pku p/Bshu"gJh# gVQh iKdh `. efp:'pku p/Bsh u"gJh, d;w rqzE d/ gzBk1386 s/ `. fJ;dh ftuko n;hA fusq gfynkB ftZu eoKr/.

r[of;Zy fJjBK ouBktK dk gkm, ehosB nkfd pV/ gq/w s/FoXk Bkb eod/ jB, s/ nBikD/ fJjBK dk Gkt ;wM/ fpBk jhd/th d/tfsnK dh T[;sfs nokXBk eod/ jB. d/th d/tfsnK dh

nokXBk s/ T[;sfs r[owfs T[gd/F nB[;ko e{V dh nokXBk `,fpy o{g j?. fJjBK ouBktK d/ Bkb n;hA fBo'b nzfwqs o{gr[opkDh th gVQd/ jK s/ T[;dk ehosB th eod/ jK. fBo'br[opkDh nzfwqs o{g . r[opkDh ftuko th nzfwqs o{g j?, fJ; ftZueos/ fJe J/ezeko i'fs o{g fJe' fJe ;d?th j;sh, ;fsr[o{ dhf;cs ;kbkj ` s/ ;kO eos/ nekb g[oy d/ FpdBkwj[ew o{gBkb i'Vdh `. jw/Fk iBw woB d/ r/V ftZu ofjD tkb/ d/th d/tsk ekb tZ; jB, ekb uZeo ftZu x[zwd/ jB. fJjBK dh ikD/-

nBikD/ nokXBk eoB tkb/ iBw woB d/ r/V ftZu ofjzd/ jB.fpy o{g, ethnK dhnK ouBktK O nzfwqs o{g r[opkDh d/ BkbgVQB Bkb, fpy dk n;o }o{o j[zdk `.

FkfJd fJjh ekoD ` fe ;u/ Bkw Xow dk T[gd/F FkfJd fJjh ekoD ` fe ;u/ Bkw Xow dk T[gd/F FkfJd fJjh ekoD ` fe ;u/ Bkw Xow dk T[gd/F FkfJd fJjh ekoD ` fe ;u/ Bkw Xow dk T[gd/F FkfJd fJjh ekoD ` fe ;u/ Bkw Xow dk T[gd/F

;ko/ ;z;ko ftZu BjhA j' ;fenk, pbfe f;Zyh froktN ftZu ;ko/ ;z;ko ftZu BjhA j' ;fenk, pbfe f;Zyh froktN ftZu ;ko/ ;z;ko ftZu BjhA j' ;fenk, pbfe f;Zyh froktN ftZu ;ko/ ;z;ko ftZu BjhA j' ;fenk, pbfe f;Zyh froktN ftZu ;ko/ ;z;ko ftZu BjhA j' ;fenk, pbfe f;Zyh froktN ftZuik ojh `. gVQ/ fby/ r[of;Zy, pZu/ puhnK fjzd{ Xow ftZuik ojh `. gVQ/ fby/ r[of;Zy, pZu/ puhnK fjzd{ Xow ftZuik ojh `. gVQ/ fby/ r[of;Zy, pZu/ puhnK fjzd{ Xow ftZuik ojh `. gVQ/ fby/ r[of;Zy, pZu/ puhnK fjzd{ Xow ftZuik ojh `. gVQ/ fby/ r[of;Zy, pZu/ puhnK fjzd{ Xow ftZugoftos j' oj/ jB. gfssg[Bk tZX fojk `. T[j BjhAgoftos j' oj/ jB. gfssg[Bk tZX fojk `. T[j BjhAgoftos j' oj/ jB. gfssg[Bk tZX fojk `. T[j BjhAgoftos j' oj/ jB. gfssg[Bk tZX fojk `. T[j BjhAgoftos j' oj/ jB. gfssg[Bk tZX fojk `. T[j BjhAikDd/ fe f;Zy Xow ftZu g?dk j' e/ T[j nkgDh nkswk dhikDd/ fe f;Zy Xow ftZu g?dk j' e/ T[j nkgDh nkswk dhikDd/ fe f;Zy Xow ftZu g?dk j' e/ T[j nkgDh nkswk dhikDd/ fe f;Zy Xow ftZu g?dk j' e/ T[j nkgDh nkswk dhikDd/ fe f;Zy Xow ftZu g?dk j' e/ T[j nkgDh nkswk dhgfjukB d/ T[; n;EkB s/ gj[zu/ ;B fiE'A r[owfs GrshgfjukB d/ T[; n;EkB s/ gj[zu/ ;B fiE'A r[owfs GrshgfjukB d/ T[; n;EkB s/ gj[zu/ ;B fiE'A r[owfs GrshgfjukB d/ T[; n;EkB s/ gj[zu/ ;B fiE'A r[owfs GrshgfjukB d/ T[; n;EkB s/ gj[zu/ ;B fiE'A r[owfs Grshf;woB eoe/ T[j iBw woB d/ r/V s'A S[ZN ;ed/ jB. fJ;f;woB eoe/ T[j iBw woB d/ r/V s'A S[ZN ;ed/ jB. fJ;f;woB eoe/ T[j iBw woB d/ r/V s'A S[ZN ;ed/ jB. fJ;f;woB eoe/ T[j iBw woB d/ r/V s'A S[ZN ;ed/ jB. fJ;f;woB eoe/ T[j iBw woB d/ r/V s'A S[ZN ;ed/ jB. fJ; soQK d/ Xow gfotosB Bkb eJh iBw fgS/ Xe/b/ rJ/, soQK d/ Xow gfotosB Bkb eJh iBw fgS/ Xe/b/ rJ/, soQK d/ Xow gfotosB Bkb eJh iBw fgS/ Xe/b/ rJ/, soQK d/ Xow gfotosB Bkb eJh iBw fgS/ Xe/b/ rJ/, soQK d/ Xow gfotosB Bkb eJh iBw fgS/ Xe/b/ rJ/, ns/ gsk BjhA fco T[j f;Zy xoK ftZu iBw b? e/ ed'A ns/ gsk BjhA fco T[j f;Zy xoK ftZu iBw b? e/ ed'A ns/ gsk BjhA fco T[j f;Zy xoK ftZu iBw b? e/ ed'A ns/ gsk BjhA fco T[j f;Zy xoK ftZu iBw b? e/ ed'A ns/ gsk BjhA fco T[j f;Zy xoK ftZu iBw b? e/ ed'A nksw frnkB d/ ;Zu/ wkor s/ ub ;eB. nksw frnkB d/ ;Zu/ wkor s/ ub ;eB. nksw frnkB d/ ;Zu/ wkor s/ ub ;eB. nksw frnkB d/ ;Zu/ wkor s/ ub ;eB. nksw frnkB d/ ;Zu/ wkor s/ ub ;eB.

fJ; dk w{be fJbki ` fBo'b r[opkDh dk ;z;ko ftZu

gouko s/ d/th d/tfsnK O nokXB tkbh ethnK dh pkDh OfBo'b r[opkDh s'A fBy/V e/ ;wMB s/ tZy eoBk. eh gzEe nkr{,gqukoe, ftdtkB s/ ;ko/ r[of;Zy fJ; ezw bJh ikro{e j' ;ed/jB s/ ;jh, ;kj;h edw u[Ze ;ed/ jB.

nekb g[oy pku u"gJh(gzBk 57, d;w rqzE)

w? ngBk ;[s s'fj fBtkik.. gzE gqu[o eop/ ej ;kik..ikfj sjK s? Xow ubkJ/.. ep[fX eoB s/ b'e jNkfJ..

d'jok mkY G:' w?A i'o efo puB ejk f;o fB:kfJ..gzE ub? sp irs w? ip s[w eoj[ ;jkfJ..fJj ;G eth B/ fejk `. gkl 10 O, nekb g[oy B/ g[Zso

pDk e/ BjhA G/fink. eth ekb g[oy B{ nekb g[oy efj fojk j?.gksFkjh d;thA dh d/j ftZu pqjw dh r[o{ i'fs dk fBtk; ;h.

;stK nfXnkfJ

103 104


53/87


(gzBk 59, d;w rqzE)np efp iBw eEBz.. w[o fgs g{op fe:f; g:kBk..GAkfs GAkfs e/ shofE BkBk.. ip jh ikfs fsqp/Dh GJ/..g[zB dkB fdB eos fpsJ/.. sjhA gqekF jwkok G:'..

gNBk Ffjo fpy? Gt b:'..r[o{ s/| pjkdo ;kfjp shoE fJFBkB, g[zB dkB eoB bJhBjhA rJ/ ;B. T[j r[o{ BkBe ;kfjp dh soQK fjzd{ shoEK nkfds/ Bkw Xow dk T[gd/F d/D rJ/ ;B. (shoE BktD[ ikU shoEBkw `..)

fJ; s'A nZr/ gjkVh okfinK Bkb izrK dh eEk `. ethr[o{ dopko dk ;h. eth B/ irkA dh tkosk nkgDh ;wM nB[;kofbyh j?.

np oki ;ki eEBznp oki ;ki eEBznp oki ;ki eEBznp oki ;ki eEBznp oki ;ki eEBz (gzBk 60 d;w rzqE)

fJ; f;ob/y j/m eth B/ r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ gjkVhokfinkA s/ w[rb c'ikA Bkb X[dk dk toDB nkgDh ;wM nB[;koehsk j?.

> ;qh tkfjr[o{ ih eh cfsj> ;qh tkfjr[o{ ih eh cfsj> ;qh tkfjr[o{ ih eh cfsj> ;qh tkfjr[o{

dasam granth dee vichar

Documents