deloittetürkiye sağlık sektörü raporu 2010

8/8/2019 DeloitteTrkiye Salk Sektr Raporu 2010

1/24

DECEMBER 2009

TRKYECUMHURYETBABAKANLIK

YATIRIMDESTEK VETANITIMAJANSI

TRKYESALIK

SEKTRRAPORU

OCAK 2010


2/24

2

Yasal UyarBu Belge yatrmclara Trkiyedeki byme ncelikli sektrlere dair bir sektr zeti salamak amacyla,

Trkiye Cumhuriyeti Babakanlk Yatrm Destek ve Tantm Ajans (TYDTA) tarafndan, DRT Kurumsal

Finans Danmanlk Hizmetleri A..nin (Deloitte) destekleri ile derlenen seriden biridir.Belge bu sektrle ilgili bilgilendirme amacyla hazrlanmtr. Belge her eyi kapsama ya da olas bir

yatrmcnn bu sektre yatrm yapma ya da yapmama konusunda karar vermesi iin ihtiya duyaca tm

bilgileri ierme iddiasnda deildir. Belgenin ya da sektre dair yaplacak dier incelemelerle balantl olarak

herhangi bir olas yatrmcya ya da danmanlarna verilecek herhangi bir yazl ya da szl bilginin doruluu

ya da taml ile ilgili olarak, ak ya da zmni, herhangi bir beyanda bulunulmayacak ya da garanti

verilmeyecektir ve bu konuyla ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte ya da herhangi bir alc ya da ilgili grevli,

alan ya da temsilci tarafndan herhangi bir sorumluluk kabul edilmeyecektir. TYDTA, Deloitte ve ilgili yan

kurulular ve ortak irketleri ile ilgili grevliler, alanlar ve araclar Belgeye ya da bu gibi bilgilere ve bu

Belge ve bilgilerde ortaya kabilecek hatalara ya da ihmallere dayanabilecek tm sorumluluklar aka

reddeder. Belgede yer alan bilgiler, Belgenin hazrland dnemde halka ak bilgi kaynaklarna dayanarak

hazrlanmtr. zellikle gelecekle ilgili projeksiyonlar, hedefler ve tahminlerin (varsa) elde edilebilmesi ya da

kabul edilebilirlii konusunda herhangi bir beyanda bulunulmamakta ve garanti verilmemektedir. TYDTA ve

Deloitte Belgede yer alan bilgileri dorulamamtr. Belgeyi alan kiiler, Belgenin iindeki bilgileri yasal,

kurumsal, vergisel ya da farkl bir neri olarak yorumlamamaldr. Herhangi bir alc ya da olas yatrmc

yatrm karar verirken bu Belgeye dayanmamaldr. Kendi durum tespit almalarn yapmalar ve bamsz

danmanlk hizmeti almalar nerilmektedir.

Belge, burada anlatlan hisse senetleri ya da irketler ya da varlklarn satlmas ya da satn alnmasna ya da

sz konusu sektre yatrm yaplmasna ynelik bir teklif ya da davet olmayp, TYDTA ya da Deloitte ya da ilgili

yan kurulular ya da ortak irketleri tarafndan yaplan bir taahht ya da neri niteliinde de deildir.

Belgenin datm ya da mlkiyet altna alnmas ile ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte herhangi bir yarg

alannda hukuksal sorumluluk kabul etmemektedir ve herhangi bir kayt gereksinimi ya da dier yasal

snrlamalarn alc tarafndan ihlal edilmesinden TYDTA ya da Deloitte sorumlu olmayacaktr.

Belgenin asl ya da zerinde deiiklikler yaplm versiyonu, hibir durumda yaynlanamaz, oaltlamaz ya

da bir cret ya da yelik karlnda nc taraflara satlamaz. Belgenin fikri mlkiyet haklar TYDTAa aittir.


3/24


4/24

4

1. Ynetici zetiKresel salk harcamalarnn2009 ylnda bir nceki yla kyasla % 3lk bir d sonrasnda 5.460 milyarABD dolardzeyinde gerekletii tahmin edilmektedir. Salk harcamalarnnkresel GSYHye oranayn yl

iin % 10,1 olup 2008 ylndaki % 10,0lk orannbiraz zerindedir. Bu durum da sektrn ekonomik darboazakardirencini gstermektedir.12009 ylndayaanan darboazn ardndan ekonomideki dzelmenin yansra,nfus art, nfusun yalanmas ve hastalardan gelen tedavi talepleri sonucunda salk harcamalarnda artbeklenmektedir. Ancak, devlet tarafndan salanan mali desteklerin snrlandrlmasve dier eitli etkenlerebal olarak salk harcamalarnn kresel GSYH iindeki yzdesinin kademeli olarak azalmasbeklenmektedir.

Trkiyedeki salk sisteminde 2003-2013 Salkta Dnm Programna bal olarak byk bir deiimyaanmaktadr. Programn amac bir dizi reform araclyla salk sisteminin kalitesini ve verimliliini artrmakve salk kurulularna eriimi kolaylatrmaktr.

Trkiyedesalk harcamalarnn2009 ylnda 38 milyar ABD dolar tutarndagerekletii ve GSYH iinde %

6,2lik bir paya sahip olduu tahmin edilmektedir.

1

Sektrn nemli bir bileeni olan ila pazar 2009 ylnda11,5 milyar ABD dolar tutarnda gelir elde etmitir.2Trkiye, dnyadaki en byk 16. ila reticisi ve Almanya,Fransa, ngiltere, talya ve spanyann ardndan Avrupadaki 6. en byk ila pazardr.1 Hastane vedoktorlarn salk hizmetlerine birincil eriim noktas olmasna bal olarak ila pazarnn % 90n oluturanreeteli ila pazarnnnmzdeki yllarda da basknln srdrmesi beklenmektedir.

Trkiye salk sektrnn gelecek vaat eden bir unsuru olan tbbi cihaz pazar dnyadaki en byk 30 pazarnarasnda yer almaktadr.2009 ylnda Trkiye tbbi ekipman ve sarf malzemeleri pazarnn byklnn 1,1milyar ABD dolar olduu hesaplanmaktadr.3

Hem devlet hastanelerinin, hem de zel hastanelerin says son yllarda hzla artmaktadr.2007 ylnda 1.276olan toplam hastane saysnn, 2013 ylnn sonunda 1.418e kmas beklenmektedir.4

2009 ylnda 530 ABD dolar olan Trkiyedeki kii bana salk harcamalar tutar, gelimi lkelerlekyaslandnda, hl ok dktr. Ancak aadaki etkenlerle birlikte Trkiyedeki kii bana salkharcamalarnn artmas beklenmektedir:

Genel salk sigortas programnn kademeli olarak uygulanmaya balamas

Kii bana yllk gelir dzeyindeki art

Salk konusundaki genel bilincin artmas

Ortalama yaam sresinin ve yal nfusun srekli olarak artmas

Bununla birlikte, Trkiye nfusu AB nfusundan daha hzl artmaktadr. Toplam salk harcamalarnn 2013ylnda yaklak 55 milyar ABD dolarna kaca tahmin edilmektedir, ancak devlet salkla ilgili kamu

harcamalarn snrlandrmay baaramazsa, bu rakam daha da ykselecektir.1

2013 ylnn sonuna kadar, ilave tbbi cihaz pazarlarnn toplam byklnn, srasyla 22 milyar ve 1,4 milyar ABD dolarna ulaacatahmin edilmektedir.

3

Trkiye 2004 ylndan beri, salk sektrnn farkl alt sektrlerinde faaliyet gsteren birok tannm okulusluirketi kendisine ekmektedir. Birok uluslararas irket Trkiyenin corafi konumu, retim ve ynetimdekinitelikli insan kaynaklar ve yksek byme potansiyeline sahip, doymam yurt ii pazarndan yararlanmak iinlkede retim sleri kurmaktadr.

1Economist Intelligence Unit, 2009

2

Business Monitor International, 20093

Espicom Business Intelligence, 2009

4Trkiye statistik Kurumu, Trkiye statistik Yll, 2008 ve Business Monitor International, 2009


5/24

5

Yabanc yatrmclar yatrm yapmalar iin Trkiye pazarna ekmek amacyla, Trkiye eitli teviklersunmaktadr:

la Ar-Ge almalarna yatrm yaplmas iin tevikler salayan yeni Ar-Ge yasas

Gemite yabanc yatrmclardan prosedr gerei karlamalar istenen birtakm artlarn yrrlktenkaldrlmas

Hisse devri ya da irketlerin yabanc yatrmclar ile ortaklk kurmasnn Yabanc Sermaye Genel

Mdrl (YSGM) onayna bal olmamas

Yabanc yatrmclarn Trkiyedeki ilemlerden kaynaklanan ticari anlamazlklarda uluslararas

tahkim de dahil olmak zereeitli zm yollar arasndan seim yapabilmeleri

Bunlara ek olarak, aadaki faktrlertemelde liberal bir yaklambulunduunu gstermektedir:

Trkiyede yabanc yatrmclar tarafndan elde edilen krlarn yurt dna karlabilmesi konusunda

zgrlk

Yabanc yatrmclar iin Trkiyede tanmaz mal veya hak elde edebilme zgrl

Bir Trk itirakte % 100e varan hisseye sahip olabilme serbestlii


6/24

6

2. Sektre Genel Bak

2.1 Kresel Sektr

2008 ylnda dnya genelinde salk harcamalar, kresel GSYHnin % 10una karlk gelecek ekilde, 5.642milyar ABD dolarna ulamtr. 2009 ylnda, harcamalar % 3lk bir dle 5.460 milyar ABD dolarnainmitir. Bu rakamn 2009 ylnda 2008 ylna gre oransal olarak biraz daha ykselerek kresel GSYHnin %10,1ini oluturmuolmas, ekonomik krizin salk sektr zerindeki etkisinin snrl olduunu gstermektedir.5

Gelimi pazarlarda kii bana den gelir miktar daha yksek olduu iin, bu pazarlarda kii bana densalk harcamalar, gelimekte olan pazarlardaki kii bana den salk harcamalarna oranla ok dahayksektir. 2009 ylnda, Trkiye kii bana salk harcamalar asndan altm lke iinde 35. sradadr vearalarnda Gney Kore, Brezilya, Rusya, Meksika, in ve Hindistann da yer ald, gelimekte olan nemlipazarlar arasnda 3. srada yer almaktadr. (Trkiye 2008 ylnda ayn kategorilerde, 37. ve 4. sralarda yeralmtr).5 Aralarnda Trkiye'nin de yer ald gelimekte olan pazarlardan bazlarnda 2004 ile 2009 yllararasnda iki basamakl yllk bileik byme oranlar grlrken, ABD ve ngiltere gibi gelimi pazarlarda, ayn

dnemde tek basamakl byme oranlar grlmtr. 2008 ile 2013 yllar arasnda Trkiyede kii banaden salk harcamalarnn, in ve Hindistan gibi dier gelimekte olan lkelerde olduu gibi, Avrupa'dakibirok gelimi lke ve ABDden daha yksek bir yllk bileik byme orannda artmas beklenmektedir. Budurum temel olarak, kii bana den yllk gelirdeki art, ortalama yaam sresindeki kademeli ykseli vesalk hizmetlerindeki artlardaki iyilemenin Trkiye gibi lkeleri yatrm yapmak iin elverili hale getirmesininbir sonucudur.

ekil 1 - Dnya Salk Sektrndeki nemli Gstergeler

Gelecekte nfus art, nfusun yalanmas ve hastalardan gelen tedavi talepleri ile ekonomideki dzelme gibinemli etkenlerin, 2009 ylndaki bu geici ekonomik darboazn ardndan, salk harcamalarnda iyilemeyitetiklemesi beklenmektedir. Ancak kresel durgunluun neden olduu bte aklar da dahil olmak zere,kamu harcamalarnda baz kstlamalar olacak ve sonuta da bu sektrn GSYHye katks snrl olacaktr.2014 ylnn sonunda, salk harcamalarnn 7.160 milyar ABD dolar olaca ve kresel GSYHnin % 9,6snoluturaca tahmin edilmektedir.5

2005 ile 2009 yllar arasndaki salk harcamalarnn blgesel dalm, toplam kresel harcamalarnneredeyse yarsnn Kuzey Amerikada yapldn gstermektedir. Byme hz bakmndan, 2005 ile 2009yllar arasnda % 4,1lik bir yllk bileik byme oranna sahip Kuzey Amerika, dier be blgenin gerisindekalmaktadr. Ayn dnemde, % 12,3lk bir oranla gei ekonomileri en yksek byme orann yakalam vebu ekonomileri % 11,5likyllk bileik byme oran ile Latin Amerika izlemitir. Sonu olarak, Kuzey Amerika

5Economist Intelligence Unit, Aralk 2009

883,7 936,9

1.033,41.110,3

1.064,3

%10,2%10,1

%10,0 %10,0%10,1

%9,0

%9,5

%10,0

%10,5

%11,0

-

200,0

400,0

600,0

800,0

1.000,0

1.200,0

2005b 2006b 2007b 2008c 2009c

ABD

Dolar

Dnya Salk Harcamalarnn Kii Bana DeeriGSYIH'a Oran (%)

Kii bana salk harcamas Salk harcamas (% GSYIH)

Kaynak: Economist Intelligence UnitNot: (*) 60 lke Toplam (b) Tahmini,(c) ngrlen

1.015

613

530

495

493

172

55

- 200 400 600 800 1.000 1.200

Gney Kore

Brezilya

Trkiye

Rusya

Meksika

in

Hindistan

ABD

Dolar

Trkiye'nin 2009 Kii Ba Salk Harcamasna GreGelimekte Olan lkeler Arasndaki Konumu

Kaynak: Economist Intelligence Unit


7/24

7

ve Bat Avrupa dndaki tm blgeler, 2005 ile 2009 yllar arasnda % 5,8 olan dnya yllk bileik bymeorannn zerinde bir oran yakalamtr.5

ekil 2 - Blgelere Gre Salk Harcamalar

ABD hkmeti salk hizmetlerinin kapsamn tm nfusu iine alacak ekilde geniletmeyi ve ayn zamandamaliyetleri kontrol altnda tutmay hedefleyen reformlar hayata geirmeyi planlamaktadr. Gney Afrikann dabenzer planlar bulunmaktadr. Bu reformlar gerekletirilebilirse, tm sektr - kresel ila irketleri, salkhizmeti veren kurulular ve sigorta irketleri bu durumdan etkilenecektir.

2.1.1 la Pazar

2009 ylnda, kresel ila pazarnn byklnn828 milyar ABD dolar olduu tahmin edilmektedir.6 2010ylnda, bu pazarn dolar cinsinden % 4 ila % 6 arasnda byyecei tahmin edilmektedir.7 GSYHdeki kresel

artn etkileri, yenilikler ve yeni rnlerin sata sunulmas, salk hizmetlerine daha fazla insann eriebilmesive saylar artan fonlar gz nnde bulundurulduunda, ila pazarnn 2008 ile 2013 yllar arasnda % 4 ila %7 arasnda bir yllk bileik byme oran ile bymesi beklenmektedir. 2013 ylnn sonuna kadar, kresel ilasatlarnn 975 milyar ABD dolarna ulamas beklenmektedir.7Ekonomik ortamn zellikle bte aklar artanve salk sistemleri kamu tarafndan finanse edilen birok gelimi lke zerinde olumsuz bir bask yaratmayadevam edecek olmasna ramen, ABD pazarnda 2009 ylnda talebin beklentilerin zerinde gereklemesi,bunun yanndafiyatlandrma esneklii ve envanter ynetimi nlemleri, kresel ila piyasasnn olumlu bir seyirizlemesini salayacaktr.

ekil 3 - Gelimi ve Gelimekte Olan Pazarlarda Yllk Bileik Byme Oran (2008-2013)

Gelimi ve Gelimekte Olan lkelerde Yllk Bileik Byme Oran (2008-2013)

ABD %(2) - %1 in %20 -%23

Japonya %1 - %4 Brezilya %7 - %10

Fransa %0 - %3 Meksika %4 - %7

Almanya %3 - %6 Trkiye %11 - %14

talya %0 - %3 Hindistan %11 - %14

ngiltere %0 - %3 G.Kore %7 - %10

spanya %6 - %9 Rusya %14 - %17

Kanada %3 - %6 la sektrnde gelimekte olan lkeler %13 - %16

Gelimi lkeler %0 - %3 Dnya %4 - %7Kaynak: IM S Health, 2009

Gelimi lkelerCAGR 2008-2013 Gelimekte Olan lkeler2008-2013


7IMS Health Press Room, Ekim 2009

%48,1 %48,1 %45,7 %44,1 %45,1

%30,3 %29,8 %31,3 %31,3 %29,9

%2,1 %2,4 %2,8 %3,2 %2,7

%14,6 %14,3 %14,5 %15,2 %16,4

%3,8 %4,2 %4,5 %4,8 %4,4

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

2005a 2006a 2007a 2008b 2009b

Blgelerin Toplam Salk Harcamasndaki Paylar

Kuzey Amerika Bat Avrupa Gei EkonomileriAsya ve Avustralasya Latin Amerika Orta Dou ve Afrika

Kaynak: Economist Intelligence UntNot: (a) gerekleen, (b) ngrlen


8/24

8

nmzdeki be ylda sektrdeki kresel bymeyi tetikleyen ana etkeninin gelimekte olan pazarlar olmasbeklenmektedir. Ekonomik iklimin bu pazarlardan bazlar zerinde yavalatc etkisi olmakla birlikte,gelimekte olan yedi nde gelen lkenin, toplamda, 2010 yl iinde % 12 ila % 14 ve 2008 ile 2013 yllararasnda ise % 13 ila % 16 arasnda byyecekleri tahmin edilmektedir. Trkiye pazar gl ve istikrarl

byme beklentisi ile n plana kmakta ve gelimekte olan bu nemli pazarlar iinde, 2008 ile 2013 yllararasndaki yllk bileik byme oran beklentisine gre 3. srada yer almaktadr.8

Kresel ila pazar zerinde uzun vadeli etkileri olmas beklenen bir dizi gelime aadaki gibidir:

Kresel ekonomide yaanacak iyilemenin zamanlamas ve kapsam

ABDde kapsaml salk reformunun yrrle girme olasl

Dier lkelerdeki yasama ya da dzenleme organlar tarafndan alnan nlemler

Domuz gribi (H1N1) salgnnn bykl

Yksek sat rakamlar yakalayan ilalarn patentsresi bittikten sonra edeer ilalarn neden olduu

rekabet

Sata sunulan yeni rnler ile patent korumasn yitiren rnler arasnda gelir yaratma konusunda

beklenen dengesizlikler

2.1.2 Tbbi Cihazlar Pazar

Kresel salk ekipmanlar ve sarf malzemeleri pazar 2008 ylnda % 6,5 orannda byyerek 296 milyar ABDdolar bykleulamtr. Kresel pazarn 2004 ile 2008 yllar arasnda yllk bileik byme oran % 6,8dir.2008 ylndaki toplam gelirlerin % 41ini temsil eden, kullandktan sonra atlan ekipman ve sarf malzemeleri,kresel sektrn lokomotif segmentidir. Pazarn blgeseldalmna bakldnda Amerika ktas, % 34,4lkpaya sahip Avrupay geride brakarak,2008 yl pazar byklnn % 46,7sini elinde bulundurmaktadr.

2013 ylnn sonuna kadar, pazarn 2008 ile 2013 yllar arasndaki be yllk dnemde kademeli olarak

yavalayarak % 3,3lk bir yllk bileik byme oran ile, 349 milyar ABD dolarna ulaaca tahminedilmektedir.

9

2.1.3 Salk Kurumlar

Trkiye, 2008 ve 2009 yllarnda, bin kiiye den yatak says bakmndan, gelimekte olan nemli pazarlariinde 3. srada (Brezilya ve inin az bir farkla nnde) yer almaktadr, ancak her iki ylda da, byme hzdnya ortalamas olan % 2,8in biraz altndadr.

ekil 4 - Bin Kiiye Den Hastane Yata ve Doktor Says

8IMS Health, 2009

9Datamonitor, Mays 2009

9,9 9,8

6,6 6,6

2,7 2,72,5 2,5

2,5 2,51,1 1,1

0,6 0,6

2,8 2,7

-

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

2008 2009

Adet

Bin Kiiye Den Yatak Says

Rusya Gney Kore Trkiye Brezilya

in Meksika Hindistan DnyaKaynak: EIU

4,3 4,4

2,1 2,2

1,7 1,71,7 1,7

1,6 1,7

1,3 1,3

0,6 0,6

1,7 1,7

-

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,04,5

5,0

2008 2009

Adet

Bin Kiiye Den Doktor Says

Rusya Meksika Gney Kore Trkiye

in Brezilya Hindistan Dnya

Kaynak: EIU


9/24

9

Bin kiiye den doktor saysnda, Trkiye 2008 ve 2009 yllarnda dnya ortalamas olan % 1,68in birazzerine kmtr. Gelimekte olan dier pazarlar arasnda, Trkiye 2008 ylnda 4. srada yer alm ve 2009ylnda Gney Kore ve in ile % 1,7lik ayn orana ulaarak3. sraya ykselmitir.10

2.2 Trkiye SalkSektr2.2.1 Genel Bak

Salkta Dnm Program (2003-2013)na bal olarak, Trkiyedeki salk sisteminde uzun bir dnmsreci yaanmaktadr. Programn amac salk sisteminin kalitesini ve verimliliini artrmak ve salkkurulularna eriimi kolaylatrmaktr.

ekil 5 - Trkiye Salk Sektrndeki nemli Gstergeler

2004 ile 2007 yllar arasnda toplam salk harcamalarnn GSYH iindeki pay % 6nn biraz altnda kalmtr.Bu orann 2009 ylnda biraz artarak % 6,2ye ulamas ve in (% 4,7), Hindistan (% 5) ve Rusya (% 5,3) gibidier gelimekte olan lkeleri geride brakmas beklenmektedir. Trkiyenin , yllk yaklak % 10,5 olan salkharcamalarndaki art oran, 2004 ile 2009 yllar arasnda % 9,4 olan toplam yurt ii nominal GSYH artoranngeride brakmtr.10

la harcamalarn snrlandrmak iin alnan etkili nlemlere ramen, kamu salk harcamalar son yllardabte hedeflerini ama eilimi gstermektedir. 1999 ylnda % 61 olan devletin salk harcamalarndaki pay,2003 ylnda % 72ye ykselmi ve 2009 ylna kadar % 71 - % 72 aralnda kalmtr.11 Toplam devletharcamalarnn bir paras olarak, salk harcamalar, hkmetin Genel Salk Sigortas (GSS) sisteminihayata geirme kararna uygun olarak yukar ynl bir eilim izlemitir.

2.2.2 la Pazar

1950li yllara kadar, Trkiyede ila retimi sadece ila laboratuarlarnda gerekletirilmitir. Trkiye ilasektrnn sanayi dneminin balad 1952 ylnda retimin balamasnn ardndan, yerli ve uluslararasirketlerin sahibi olduu tesislerin says giderek artmtr. yi retim Uygulamalar'nn gda maddeleri, ilalarve tbbi cihazlar iin kalite kontrol talimatlarnn hayata geirildii 1984 ylndan itibaren, Trkiye ila pazarsrekli olarak bym ve modern teknoloji dzeylerine ulamtr.


11Business Monitor International, 2009

23.13727.530

30.793

38.18143.800

38.042

%5,9

%5,7

%5,8

%5,9

%6,0

%6,2

%5,4

%5,5

%5,6

%5,7

%5,8

%5,9%6,0

%6,1

%6,2

%6,3

-

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

45.000

50.000

2004a 2005a 2006a 2007a 2008a 2009b

Trkiye Salk Harcamas

Salk harcamas (Milyon ABD Dolar) Salk Harcamas (% GSYIH)Kaynak: Economist Intelligence UnitNot: (a) gerekleen, (b) ngrlen


10/24

10

ekil 6 - Trkiye Salk ve la Sektrnn Geliim Tarihi

Kaynak: IEIS (la Endstrisi verenler Sendikas) ve EIU

Trkiye Avrupadaki en hzl byyen ila pazarlarndan biridir. Trkiye, dier Avrupa lkelerine oranla kiibana den harcama miktar dk olmasna ramen, dnyadaki en byk 16. ila reticisi ve Almanya,Fransa, ngiltere, talya ve spanyann ardndan Avrupadaki 6. en byk ila pazardr.12 2008 ylnda, 159ABD dolar ile Avrupadaki en dk kii ba harcama tutarlarndan birine sahip olan Trkiyede,ila pazarnnfabrika kdeeri 11,3 milyar ABD dolar dzeyindedir.13Kii bana harcama miktarnn dk olmas, birlde fiyat dzeylerindeki farkllklardan, ksmen de zellikle pahal ilalardaki dk sat hacimlerindenkaynaklamaktadr.

ekil 7 - Trkiye la Pazarnn Bykl



1952-1972

"Sanayi dnemi" balangc (1952) Modern retim tesislerinin kuruluu Hammade retimi balamtr

rnlerin %95'i yerli retimdir.

1973-1990

1984 ylna kadar ekonomik durgunluk dnemi yi retim Uygulamalar Ynetmelii (1984) Yatrmlar dolaysyla ileri dzey teknolojik gelimeler

1990-2003

Yllk ortalama %10 civar pazar bymesi stikrarsz fiyatlandrma ve geri deme politikalar

2004-2007

Referans fiyatlara dayal yeni fiyatlandrma dzenlemesi

KDV orannn %8'e drlmesi Yeni ruhsatlandrma ynetmelii Orjinal rnler iin veri mnhasriyeti SSK hastanelerinin Salk Bakanl'na balanmas

2008 -Sonras

Yeni Aratrma ve Gelitirme (Ar-Ge) Kanunu Genel Salk Sigortas sisteminin yrrle girmesi

-

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

2004 2005 2006 2007 2008 2009

MilyarABD

Dolar

Trkiye la Pazar

Referans Edeer Reetesiz (OTC)Kaynak: BMI

7,5 7,8

10,0

11,3 11,5

6,2

* Yllk bileik byme oran


11/24

11

2009 ylnda % 1,8 artan ila pazarnn bykln yaklak 11,5 milyar ABD dolar dolaylarnda olduuhesaplanmaktadr. 2008 ile 2013 yllar arasnda % 14,3 olarak gereklemesibeklenen yllk bileik bymeoran ile, toplam ila harcamalarnn 2013 ylnn sonunda 22 milyar ABD dolarna ulamas beklenmekte,ancak dier gelimi lkelerle kyaslandnda, kii bana den harcamann yine dk kalaca tahminedilmektedir.12

Trkiye ila sektrnde net ithalat konumundadr. 2008 ylnda, ithalat % 23,7 orannda artarak 4,4 milyarABD dolarna ularken, ihracat sadece % 17,5 orannda artarak 421 milyon ABD dolarna ulamtr. 2007ylnda % 10,2 olan lkenin ila ihracat hacminin ila ithalatna oran, 2008 ylnda yaklak % 9,7 olarakgereklemitir.14Trkiye eitli ilalarn retilmesine olanak salayan teknik altyapya sahip olmasna ramen,eitli tedavi gruplarnda ait ilalarn, yeni ve yksek teknoloji rn preparatlarn, alarn, kan faktrlerinin,kanser ilalarnn, hormonlarn ve ila etken maddelerin ithalatna bamldr. Toplam ila ithalatnn yaklak %25i ham ve yar ilenmi rnlerden ve geriye kalan ksm ise mamul madde ithalatndan olumaktadr.15hracat bakmndan ise, Trkiye 50den fazla lkeye mamul ve yar ilenmi rnler pazarlamaktadr.16

ekil 8 - la Pazarndaki thalat ve hracat Eilimleri

Sektrn hammadde retimine yatrm yapmas ve Ar-Ge almalar iin byk ila irketlerinden yeterlifinansal destek almas durumunda, olumsuz seyreden ticaret dengesi dzelecektir. Bunlara ek olarak, edeerila iin ruhsatlandrmasrecinin hzlandrlmas ve edeer ilalarn geri deme listesine hzla dahil edilmesigibi zel hkmet politikalar, yurt iindesektrn gelimesine ve daha temel formller iin ithalata bamllnazaltlmasna yardmc olabilir. AB normlarna uygun olarak yurt ii sektr standartlarnn iyiletirilmesi,Trkiyedeki yabanc yatrm dzeyinin artmas ve Avrupa ile Orta Dou lkelerine yakn olunmas da ihracatnartmasn salayacaktr.

Altyaplarnn daha iyi olmas, teknik personelin daha kolay bulunabilmesi, eitli telekomnikasyon vetamaclk olanaklarnn olmas venfusun ve salk kurulularnn bu blgede younlamas sonucunda, ilasektr byk lde Marmara Blgesinde (zellikle stanbul, Kocaeli ve Tekirda civarnda) toplanmtr.

la sektrnde yaklak 25.000 kii almaktadr.14

Reeteli la Pazar

Reeteli ila pazarn oluturan patentli ve edeer ila satlarnn deeri 2008 ylnda 10,2 milyar ABD dolardzeyindedir ve tm ila sektrnn % 90n oluturmaktadr.142004 ile 2008 yllar arasnda %9,7lik yllk

bileikbyme oranyla, reeteli ila pazar hacim olarak1.379 milyon birime ulamtr.14

14

la Endstrisi verenler Sendikas15

Economist Intelligence Unit, 2009


140 149 157 246 248 282 313 358 421

(1.511) (1.534) (1.716)(2.419) (2.710) (2.850) (3.036)

(3.523)(4.360)

(5.000)

(4.000)

(3.000)

(2.000)

(1.000)

-

1.000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

MilyonABD

Dolar

la Ticareti Rakamlar

hracat thalat Ticaret dengesiKaynak: IEIS (la Endstrisi verenler Sendikas)


12/24

12

2004 ile 2008 yllar arasnda, edeer ilalarn sat hacmi (2008 ylnda 4,3 milyar ABD dolarseviyesindedir), 2008 ylnda 5,9 milyar ABD dolar seviyesinde olan ve % 9,1lik art oran ile bym olanpatentli ilalarn sat hacminden biraz daha hzl (% 10,2'lik yllk bileik byme oran) artmtr. SalkBakanl tarafndan fiyatlarn belirlenmesinde kullanld gibi, avro cinsinden ifade etmek gerekirse, 2004 ile

2008 yllar arasnda, edeer ila satlar yllk % 10,2 orannda artarken, referans ila satlar yllk % 9,9orannda artmtr.17 Edeer ila sat oranlarnn daha hzl artmasnn temel nedeni, ekonomik fiyatledeer rnlerin kullanmn tevik eden politikalardr. Nfusun dar gelirli blmnn basks ve en bykedeer ila alcs olan devletin dk maliyetler konusundaki tutumu, edeer ila pazarnn istikrarl olarakbyyeceine iaret etmektedir. Buna ek olarak, Trkiye edeer ila pazarna yabanc yatrmclarn artanilgisinin de (zlandadan Actavis ve ek Cumhuriyetinden Zentiva gibi), sektrn bu blmnn bymesinihzlandrmas beklenmektedir. Edeer ila pazarnn deerinin 2013 ylnn sonuna kadar 8,2 milyar ABDdolarna ulamas ve 2008 ile 2013 yllar arasnda % 14 orannda yllk bileik byme sergilemesibeklenmektedir.

18

ekil 9 - Dolar ve Hacim Cinsinden Trkiye Reeteli la Pazarndaki Eilimler

Edeer ila pazarndan kaynaklanan tehdide ramen, patentli ila pazar da, kopya ilalarnruhsatlandrlmasn ve retilmesini zorlatran patent ve veri koruma yasalar gibi reformlar sayesinde, benzerbir byme sergilemektedir. Yurt iipazardaki yabanc yatrmclarn saysnn artmas ve, Batda gelitirilenreferans ilalarn sata sunulmas, patentli ila pazarnn bymesinde nemli etkenler olarak kabuledilmektedir. Referans ila pazarnn 2009 ylndaki deerinin 6 milyar ABD dolar olduu ve 2008 ile 2013yllar arasnda % 14,5lik bir yllk bileik byme oran ile, 2013 ylnn sonuna kadar 11,6 mi lyar ABD dolarnaulaaca tahmin edilmektedir.18

Hastaneler ve doktorlar salk hizmetlerine birincil eriim noktas olarak kalaca iin, reeteli ilalarn tm ila

pazarna egemen olmaya devam etmesi beklenmektedir. Bununla birlikte, artan salk fonlar ve genileyensigorta kapsam, reeteli ila pazarnn Trkiyedeki tm ila pazar harcamalarnda yaklak % 90 pay sahibiolmaya devam etmesini salayacaktr.18

Reetesiz(OTC)la Pazar

Trkiyede reetesiz satlan ilalarn resmi olarak tannmasn salayan kanun 2000 ylnda gemitir. Ancakbu ilalar snrl dzeyde tannmaktadr. Trkiye'de birok ila reetesiz olarak satlabilse de, reetesiz ilapazar Trkiyedeki ila pazarnn nemli bir blmn oluturmamaktadr. 2008 ylnn sonunda, ayn yldakitoplam pazarn % 10,2sini oluturan reetesiz ila pazarnn deeri 1,2 milyar ABD dolar olmutur. 18zellikleTrkiyenin Dou blgelerinde, kii bana den reetesiz ila harcamalar hl dktr, ancak bu durumpotansiyel bir byme ve yatrm frsat da sunmaktadr.

17la Endstrisi verenler Sendikas


3,0 3,6 3,95,2 5,9 6,0

2,63,0 3,0

3,84,3 4,3

-

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

2004 2005 2006 2007 2008 2009

MilyarABD

Dolar

Trkiye Reeteli la Pazar Bykl(ABD Dolar)

Referans EdeerKaynak: BMI* Yllk bileik byme oran

-

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

1.600

2004 2005 2006 2007 2008

MilyonKutu

Trkiye Reeteli la Pazar (Kutu)

Referans EdeerKaynak: IEIS (la Endstrisi verenler Sendikas)* Yllk bileik byme oran

953

1.1081.191

1.3121.379


13/24

13

Reetesiz ila pazarnn bymesini salayan ana etkenler Trkiyede net gelirin ve salk konusunda ki genelbilincin artmasdr. Hkmetin reetesiz satlan ilalar iin reeteli ilalar ile ilgili reklam yasan gevetmeyingrmesi de, gelecekte piyasann canlanmasn salayabilir. Bununla birlikte, pazara yeni girenler ok uzunbir sredir pazarda yer alan tannm rnlerin gl rekabeti ile kar karya kalmaktadr. Bu nedenle,

sektrdebaarl olmak iin, reetesiz ila satan irketlerin rnlerini doktorlar ve eczaclara etkili bir ekildepazarlamann yollarn bulmalar gerekmektedir.

Bunlara ek olarak, hkmetin ilalarn ABDde olduu gibi, eczaneler dnda spermarketler ve zincirmaazalarda da satlabilmesini salayan perakende sektrn liberalletirmeye ynelik tevikleri de,nmzdeki yllarda reetesiz ila pazarnn bymesini salayacak nemli etkenler olarak dnlebilir.

2013 ylnn sonuna kadar, reetesiz ila satlarnn yaklak 2,3 milyar ABD dolar na ulaaca, 2008 ile 2013yllar arasnda % 14,7lik yllk bileik byme orann yakalayaca ve Trkiyedeki toplam ila pazarnnyaklak % 10,3n oluturaca tahmin edilmektedir.19

2.2.3 Tbbi Cihazlar Pazar

Trkiye tbbi cihaz pazar kademeli olarak bymekte ve dnyadaki ilk 30 pazar arasnda yer almaktadr. 2008ylnda, toplam salk harcamalarnn yaklak % 3,1ini oluturan Trkiye tbbi ekipman ve sarf malzemeleripazarnn byklnn1,3 milyar ABD dolar olduu hesaplanmaktadr.20

2009 ylnda, pazar byklnn nceki ylla kyaslandnda % 21,4 azalarak, 1,1 milyar ABD dolarnageriledii ve toplam salk harcamalarnn sadece % 2,2sini oluturduu tahmin edilmektedir. lke, 15 ABDdolar olan kii bana harcama miktar bakmndan,dnya ortalamasnn altnda yer almaktadr.21

ekil 10 - Kategorilere Gre Trkiye Tbbi Cihaz Pazar, 2009

ok sayda yerli tbbi cihaz reticisi bulunmasna ramen, Trkiye ok az miktarda tbbi cihaz retmekte vedeer asndan bakldnda, tbbi cihaz ihtiyacnn yaklak % 85i yurt dndan karlanmaktadr. Yerlitedarikiler genellikle bandaj ve enjektr gibi dk teknoloji rnlerinin imalatna odaklanm durumdadr.2007 ylnda Trkiyeye en ok tbbi cihaz tedarik eden lke olan ABD, %30,2lik pay ile Trkiyenin en bykithalat kaynan oluturmutur. ABDden tedarik edilenbalca rnler arasnda ortopedik ve implant rnlerlesarf malzemeleri yer almaktadr. 2007 ylnda % 24lk pay ile Almanya ikinci en byk tedariki olup, dirnleri alanna (dier alanlarn yan sra) byk lde hakimdir. thalat yaplan dier nemli lkeler arasndain, Japonya ve talya bulunmaktadr. 2007 ylnda yaplan toplam ihracatn % 15,6sn oluturan di rnleri,Trkiyenin ihra ettii tbbi rnler iinde en byk paya sahiptir.20


20Espicom Business Intelligence, 2008


%14,5

%21,4

%7,1

%15,1

%42,0

Trkiye Tbbi Cihaz Pazar, 2009

Sarf Malzemeleri

Tan grntleme

Di rnleri

Ortopedik ve implant rnler

Dier

Kaynak: Espicom tahminleri


14/24

14

Trkiye birok komu lkeden daha fazla ihracat yapmaktadr, ancak toplam tutar halen olduka dk birseviyededir. hracat yaplan nemli lkeler arasnda Almanya, Fransa, Belika ve ngiltere yer almaktadr.Trkiyenin 2007 ylnda tbbi cihazlar sektrndeki ticaret a, yaklak 971 milyon ABD dolar olarakkaydedilmitir.22

Sektrn genel grnts salk sisteminin modernize edilmesine ve AB standartlar ile uyumlu halegetirilmesine, bunun yannda zel hastanelerin ve dier salk kurulularnn yaygnlamasna bal olarakdeiecektir. Bunlara ek olarak, uzun vadede Trkiyenin ABye katlmas sonucunda, ye lkelerle yaplanticaret de artacaktr. 2013 ylnn sonuna kadar, tbbi cihazlar segment inin byklnn 1,4 milyar ABDdolarna ulaaca tahmin edilmektedir.22

Tbbi cihaz retiminde alanlarn toplam saysnn yaklak 17.500 olduu dnlmektedir.23

2.2.4 Salk Kurumlar

Trkiyedeki nemli salk hizmeti salayclar Salk Bakanl, Sosyal GvenlikKurumu, Savunma Bakanl,niversiteler ve zel salk uzmanlardr. Hastann salk sigortasnn kapsamna bal olarak, nemli tbbitedavilerin ouSalk Bakanl ya da dier devlet kurumlar tarafndan ynetilen kurulularda yaplmaktadr.

zel hastaneler ve kliniklerde muayene ve tedavi olma eilimi, zellikle gelimi ve byk ehirlerdeartmaktadr.

ekil 11 - Trkiyede Yatakl ve Ayakta Tedavi Hizmeti Veren Salk Kurumlar

2006 2007

Yatakl salk kurumu 1.163 1.276

Hastane 1.163 1.276

Yatak says 180.767 184.983

Yataksz salk kurumu 14.673 13.352

Salk merkezi 6.454 5.125

Salk evi 7.427 7.430

Dispanser 259 259

Ana ocuk sal ve aile planlamas merkezi 243 231Aile planlamas eitim merkezi 147 147

Semt poliklinii 143 160

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu - Salk st atistikleri

Ocak 2005 tarihinde yrrle giren ve Sosyal Sigorta lar Kurumu (SSK) salk fonunun ynetimi altnda olanhastanelerin, salk sektrnn levazm ve finansmann ayrma amacyla Salk Bakanlna devredilmesinigerektiren kanun uyarnca, sektrde byk bir reform yaplmtr.

Hem devlet hastanelerinin hem de zel hastanelerin says son yllarda hzla artmaktadr. 2007 yl itibaryla,1.276 hastanenin % 71,4 kamu sektr tarafndan iletilmektedirve bu hastanelerin byk bir blm SalkBakanlna baldr.24 2013 ylnn sonuna kadar, toplam hastane saysnn 1.418e ulamas

beklenmektedir.

25

2006 yl ile kyaslandnda % 2,3 orannda artan toplam yatak says, 2007 ylnda 184.983e ulamtr.Devlet tarafndan salanan yatak says hala daha yksek olmakla beraber, 2004 ylnda % 6,8 olan zelsektrn toplam yatak saysna katks kademeli olarak artarak 2008 ylnda % 9,7ye kmtr.24Sektr zelkurulularn paynn artrlmasna ynelik nemli bir sre iinde bulunduu ve lke genelinde byk zelhastaneler kurulmas itibarylakamu sektrnn yatak kapasitesindeki hakimiyetinin azalmas beklenmektedir.

22

Espicom Business Intelligence, 200923Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii, 2008

24Trkiye statistik Kurumu, Trkiye statistik Yll, 2008


zel; 365

849

566

911

Kamu ve zel Hastane Saylar, 2007

SalkBakanl'naBal

niversite

Dier

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu - Salk statistikleri

Kamu,


15/24

15

2008 yl itibarylabin kiiye den yatak says 2,65 olarak hesaplanmaktadr. 2009 ylnda bu orann hemenhemen sabit kalmas vebin kiiye den yatak saysnn 2,66olmas; 2013 ylnda ise toplam yatak saysnnyaklak 193,1bin ve bin kiiye den yatak saysnn 2,67 olmas beklenmektedir.26

2006 yl itibaryla, Trkiyede doktorlar (% 32,2), hemireler (% 24,6), salk uzmanlar (% 19,0), ebeler (%12,2), eczaclar (% 6,9) ve di hekimlerinden (% 5,1) oluan toplam 355.685 salk personeli vardr.27Pratisyenler de dahil olmak zere, toplam kaytl doktor says 114.583tr ve bin kiiye den doktor says da1,63tr.26 2009 yl sonu itibaryla, bin kiiye den doktor saysnn 1,7ye ykselecei ve bu orann 2013ylna kadar bu seviyede kalaca tahmin edilmektedir.26

2005 ylnn ilk aylarndan beri, gereksiz hastane ziyaretlerini nlemeyi ve zellikle krsal blgelerde birincibasamak salk hizmetlerini iyiletirmeyi amalayan aile hekimlii uygulamas yaplmaktadr. Bu sistemde, biruzman aile hekimi, salk sisteminde ilk bavuru noktasolarak ilev grmektedir. Ancak, eitimli uzman ailehekimi saysnn yetersiz olmas nedeniyle, sistemin tam anlamyla ilemeye balamasnn zaman almasbeklenmektedir.

2.2.5 Sektrdeki nemli irketler

la Pazar2008 sonu itibaryla, Trkiye ila pazar, 37si okuluslu irket olmak zere, toplam 134 irketten olumaktadr.lk 10 ila reticisinin pazarn % 50sini ve ilk 20 ila reticisinin de pazarn % 70ini elinde bulundurduu bupazar oldukadank ve rekabeti bir yapya sahiptir.28

ekil 12 - Trkiyede En Byk 10 la irketi

Trkiyedeki nemli yerli ila reticileri arasnda Abdi brahim, Eczacba la (artk Zentivaya aittir), brahimEthem Ulagay, Mustafa Nevzat, Fako (artk Actavise aittir) ve Deva (artk EastPharmann bir parasdr) yer

almaktadr. Trkiyede retim tesisleri olan okuluslu irketler arasnda Baxter, Bayer, GlaxoSmithKline,Novartis, Pfizer ve Sanofi-Aventis bulunmaktadr.

Tbbi Cihazlar

nemli yerli reticiler arasnda Baklar, ada Elektronik Medikal, Detaysan, Sesinoks Paslanmaz veTbset yer almaktadr. okuluslu reticiler arasnda GE Healthcare, Siemens ve Alvimedica bulunmaktadr.

Genel merkezi stanbulda bulunan GE Healthcare Trkiye, Haziran 2009da Ankarada yeni bir tbbi retimtesisine yatrm yapma dncesi olduunu duyurmutur.

Siemens Nisan 2009da Gebze Sanayi Blgesinde 76 milyon ABD dolar deerinde yeni bir retim tesisiamtr.29


27Trkiye statistik Kurumu, Trkiye statistik Yll, 2008

28Business Monitor International, 2009 ve Economist Intelligence Unit, Aralk 2009

Abdi brahim; %6,9

Novartis; %6,4

Sanofi-Aventis; %6,4

Bilim; %4,6

Pfizer; %4,5

GlaxoSmithKline;%4,2

EastPharma; %3,8

Bayer; %3,8

AstraZeneca; %3,6Sanovel; %3,3

Dier; %52,5

Trkiyedeki En Byk 10 la reticisinin Pazar Pay,Temmuz 2008

Kaynak: BMI


16/24

16

Salk kurumlar

Daha nce de belirtildii gibi, Trkiyedeki toplam hastanelerin neredeyse % 71ini kamuya ait hastaneleroluturmaktadr. zel kurulularn sektrdeki konumunun glenmesive yeni zel hastanelerin kurulmasylabirlikte, devlete ait hastanelerin orannn dmesi beklenmektedir.

1991 ylnda kurulan Acbadem Hastanesi Trkiyede halka alm olan tek zel salk kurumudur ve piyasadeeri rapor tarihi itibaryla 615 milyon ABD dolardr. irketin 2008 ylndaki konsolide geliri yaklak 331milyon ABD dolar seviyesindedir. Acbadem Salk Grubunun Trkiyede 9 hastanesi, 8 tp merkezi, 3laboratuvar ve 1 genetik tan merkezi mevcuttur. Bu hastanelerden 5i stanbulda, dierleri de Kayseri,Kocaeli, Adana ve Bursada bulunmaktadr. Ynetim ksa vadede Bodrum, Eskiehir ve stanbulda (Beikta)3 yeni hastane daha amay planladn duyurmutur. irketin yaklak 5.800 alan ve yaklak 1.500 yatak kapasitesi bulunmaktadr.30

Acbadem 2005 ylnda 50 milyon ABD dolar karlnda International Hospital stanbulun % 50sini satnalm ve 2008 yl sonunda, 33 milyon ABD dolar karlnda % 40n daha satn almtr. irket hisselerinkalan % 10luk blmn de, 2012 ylna kadar 15 milyon ABD dolar karlnda satn alma opsiyonunasahiptir.

31

Trkiyedeki dier nemli zel sektr hastane gruplar da aada zetlenmektedir:

ekil 13 - Trkiye Hastane statistikleri

Trkiye'deki nemli Hastaneler

Hastane Ad Kurulu Yl Hastane SaysYatak

SaysYoun BakmYatak Says

UluslararasAnlamalKurulu

Personel

says

Ayakta Hasta

Says2008

YataklHasta Says

2008

Acbadem Grubu 1991

9 hastane, 8 salkmerkezi,

3 laboratuvar ve 1 genetiktan merkezi

+1,500 mevcut deildirHarvard Medical

International5.800 1.374.484 52.362

Medical Park 1995 13 2.000 mevcut deildir 6.000 2.239.858 172.894

Anadolu Salk Me rke zi 20051

209 59Johns Hopkins

Medicine920 153.212 6.537

Bayndr Salk Gurubu 1992 2 194 42 mevut deildir 753 125.170 11.912

Univers al Hastanele rGrubu**

1977

1 akredite hastane,toplam 83 tesis (hastane

ve ayakta klinik)2,107* 372*

MassachusettsGeneral Hospital

14,000* 2.306.751* 11.912

FlorenceNightingale

19894 hastane,

1 ayakta klinik

550 82

The MemorialHospital Houston,

Cancer CenterInstitute New York

2450 368.770 201.423

Hisar IntercontinentalHospital**

20051

120 35 mevcut deildir 500 55.480 3.213

Kent Salk Grubu 19991 hastane,

1 salk merkezi102 21 mevcut deildir 430 1.225 123

Memorial Salk Grubu 20001 hastane,

3 salk merkezi

233 42 mevcut deildir 997 193.936 14.114

Mesa Hospital** 2005 1 87 23 mevcut deildir 636 106.938 10.621

Yeditepe niversites iHastanesi

2005

1 hastane,1 gz hastanesi, 1 ayakta

klinik,1 genetik tan merkezi

170 26 mevcut deildir 806(11 ay iin)

205,000(11 ay iin)

5,614

Kaynak: Ystats ve irket Web siteleri

Not: (*) Temsilci hastane

bilgilerini de iermektedir, (**)

2007 datas kullanlmtr


30Acbadem Hastanesi Web Sitesi

31Merger Market


17/24

17

2.3 Yasal Dzenlemeler ve Reformlar

2.3.1 Salk Sistemi

1920 ylnda kurulan Salk Bakanl lkenin en byk salk hizmeti salaycs ve halen nleyici salk

hizmetleri veren tek kurumudur. Birinci ve ikinci basamak salk hizmetlerini salayan ana kuruluda SalkBakanldr. Salk politikalar ve hizmetleri ulusal dzeyde Salk Bakanlnn sorumluluu altndadr. ldzeyinde ise, Salk Bakanl tarafndan salanan salk hizmetleri valilere kar sorumlu olan il salkmdrlkleri tarafndan ynetilir.

2.3.2 Salk Sigortas

Trkiyede Salk Sigortasnn Tarihesi

Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK): Bu sigorta program hemen hemen tm zel sektr ve kamu sektr

iileri ile emeklilerini ve bakmakla ykml olduklar kiileri kapsamaktadr. SSK iveren ve alanlardan

zorunlu olarak yaplan kesintilerle finanse edilmektedir. Bu sigorta programnn yesi olmayan kiilerin

(Ba-Kur yeleri gibi) SSK hizmetlerini kullanmas sonucunda dedii cretler ve katk paylarndan da ek

gelir elde edilebilmektedir.

Emekli Sand: Bu sigorta program alan ve emekli beyaz yakal kamu sektr personeli ile bunlarn

bakmakla ykml olduklar kiilere (alan memurlar Maliye Bakanl tarafndan ayrca sigorta edilir)

salk hizmetleri verir.Sigorta primleri gelir zerinden alnr ve program, emeklilik ve salk hizmetleri iin

hkmet btesinden finanse edilir.

Ba-Kur: Bu sigorta program bamsz tccarlar ve serbest alanlara sigorta hizmetleri sunar. Bir geri

deme sistemi kurulmutur ve katk paylar kurum tarafndan bamsz olarak belirlenir. SSKda olduugibi, ila almlarnda alan yelerden % 20 ve emekli yelerden de % 10 katk pay alnr.

Yeil Kart:1992 ylnda yrrle giren 3816 sayl kanun (deme Gc Olmayan Vatandalarn Tedavi

Giderlerinin Yeil Kart Verilerek Devlet Tarafndan Karlanmas Hakknda Kanun) ile uygulamaya koyulanbu sigorta program, hizmetler ve tedaviler iin deme yapma gc olmayan kiilere de salk hizmetleri

sunulmasn ngrr. Yeil Kart alabilmek iin, bavuruda bulunan kiinin Trk vatanda olmas, herhangi

bir sosyal gvence sisteminin kapsamnda olmamas ve asgari cretin te birinden az gelire sahip olmas

gerekir.

Bu sigorta programlarnn kapsamna girmeyen nfusun geri kalan blm ise byk lde tarm sektrndealanlar, zel sigortas olan kiiler veisizlerden olumaktadr.

Trkiyede 1998 ylndan beri zel salk sigortas yaplmaktadr. u an iin, Trkiye nfusunun sadeceyaklak % 2si zel salk sigortasna sahiptir, ancak bu orann nemli lde artmas beklenmektedir.32zelsalk sigortas sahipleri, ilgili sosyal gvenlik kuruluuna sigorta primi deme zorunluluundan muaf

deildirler.

Sosyal Gvenlik Kurumu (SGK)

2006 ylnda, SSK, Ba-Kur ve Emekli Sand adl ana sosyal sigorta sistemi, Sosyal Gvenlik Kurumu ad

altnda tek bir tzel kiilikaltnda birletirilmitir. Tm vatandalargvence altna alm olmak amacyla, Yeil

Kart salk sigortasndan faydalanan kiiler de yeni sosyal gvenlik kurumuna balanmtr. Sistemin daha

etkili ve verimli olmasn salamak amacyla salk hizmetlerinde sadece tek bir deme kurumu olmas

ngrlmtr. Trkiyenin devam eden salk reformlarnn bir paras olan bu yeni sistem, sigortal kii

saysnn az olmas, cepten yaplan demelere bamllk ve eitsiz tesis ve personel dalm da dahil olmak

zere, yllar iinde Trkiye salk sisteminde ortaya kan birok sorunu zmeyi hedeflemektedir.



18/24

18

Fiyatlandrma ve Geri deme

la fiyatlarnn dzenlenmesi ve kontrolnden Salk Bakanlnn birimlerinden biri olan la ve Eczaclk

Genel Mdrl sorumludur. reticiler ve ithalatlar yeni rn fiyatlar ile fiyat artlar ve indirimleri iin

Salk Bakanl'ndan onay almak zere bavuruda bulunmak zorundadr. ubat 2004 tarihinde, Referans Fiyat Sistemi adnda yeni bir ila fiyatlandrma sistemi uygulamaya koyulmu

ve Nisan ve Mays 2005 ile Haziran 2007 tarihlerinde, ila kararnamesinde deiiklikler ngren Bakanlar

Kurulu Karar yrrle girmitir. nceleri sistem maliyete dayal bir fiyatlandrma yntemine gre

ilemekteydi. 30 Haziran 2007 tarihli 2007/12325 sayl Beeri lalarn Fiyatlandrlmasna Dair Karar

uyarnca, orijinal bir rnn referans fiyat, 5 AB yesi lke arasndaki (bu lkeler2007 ve 2008 sonuna kadar

Fransa, spanya, talya, Portekiz ve Yunanistan olarak belirlenmitir, ancak referans lkeler deiebilir ve

referans lke says 10a kadar kabilir) en dk fabrika k fiyatna gre belirlenmektedir.

Perakende sat fiyatlar, fabrika k fiyatna 2004 ylnda % 18den % 8e indirilen KDV ile toptanc ve eczackrlar eklenerek hesaplanr.

ekil 14 - Trkiyede la Fiyatlar

Trkiye'de la FiyatlandrmasReferans lalar Edeer lalar

Referans Fiyat Referans Fiyatn %60'

+ +

Toptanc ve Eczac Kar Marjlar Toptanc ve Ecz ac Kar Marjlar

+ +

%8 KDV %8 KDVKaynak:I EIS (la Endstrisi v erenler Sendikas)

3 Aralk 2009 tarihinde, hkmet orijinal ve edeer ilalarn fiyatlarnn gzden geirilmesini gerektiren birkanunu onaylamtr. Bu kanuna gre, piyasada edeeri olan orijinal ilalarn toptancya sat fiyat, referansfiyatn sadece % 66 zerinde olabilmektedir. Edeer bir ilacn toptancya sat fiyat ise, orijinal ilacn referans

fiyatnn % 60na kadar (bu oran daha nce % 80 seviyesindeydi) olabilmektedir.33

17 Ocak 2009 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanan bir karar uyarnca, Trkiyedeki eczanelerin kr marjlaryeniden dzenlenmitir.

ekil 15 - Trkiyedeki Eczane ve Toptanc Kr Marjlar

33Trkiyede ve Dnyada la Sanayi Gelime Potansiyelleri, Deloitte, Aralk 2009

%9,0 %8,0 %7,0

%4,0%2,0

%25,0 %25,0 %25,0

%16,0

%12,0

%0,0

%5,0

%10,0

%15,0

%20,0

%25,0

%30,0

10 TL'ye kadar TL 10-50 TL 51-100 TL 101-200 200 TL'nin zeri

Mevcut Toptanc ve Eczac Kar Marjlar

Toptanc Kar (%) Eczac Kar (%)Kaynak: IEIS (la Endstrisi verenler Sendikas)


19/24

19

2.4 Sektrle lgili Beklentiler

Genel salk sigortas programnn kademeli olarak uygulamaya koyulmas, kii bana den yllk gelirinartmas ve salk konusundaki genel bilin dzeyinin ykselmesi, nfusun artmas, ortalama yaam sresinin

ve yal insan nfusunun srekli olarak artmas gelecekte salk ve ila harcamalarnn artacana iaretetmektedir. 2008 ylnda 44 milyar ABD dolar olan toplam salk harcamalarnn 2013 ylnda 55 milyar ABDdolarna ykselecei tahmin edilmektedir. Ancak devlet kamu harcamalarn snrlandrmay baaramazsa, burakamnok daha fazla artmas muhtemeldir.34

nmzdeki yllarda ekonominin dzelmesinin ardndan, Trkiye salk sektr zellikle ila pazar ,okuluslu irketler de dahil olmak zere, birlemelerin yaanaca bir sreten geebil ir. Hkmetin ucuzedeer ilalardan yana ila fiyatlandrma ve geri deme politikas ile fiyatlandrma ile ilgili basklar, irketlerinkr marjlarnn dmesine neden olabilecei gibiirket almlarna da olanak salayabilir.

Trkiyenin corafi konumu, retim ve ynetimde yksek nitelikli insan kaynaklar ve yksek bymepotansiyeline sahip doymam yurt ii pazar yabanc sermayeyi ekmekte olup, salk sektrnn (zellikleila sektr) bymesinde nemli etkenler olacak lardr.

2.5 SWOT Analizi


Strengths (Gl Noktalar) D eilimindekihastalk ve lm oranlar

Art eilimindekinfus ve iyileen demografik

gstergeler

Salk konusunda artan genel bilin dzeyi

Nitelikli igcnn varl

Son yllarda yabanc yatrmlar da dahil olmak

zere, artan salk yatrmlar

Her geen gn AB ile daha uyumlu hale gelen

piyasa dzenlemeleri

Hkmetin salk sektrn gelitirme konusundaki

taahhd

Opportunities (Frsatlar) nemli bir byme potansiyeli yaratan AB ile uyum

ve sektrdeki modernizasyon almalar

Nfusun bykl ve mevcut dk tketim oran

gz nnde bulundurulduunda, nemli byme

potansiyeli

Yatrmlar kolaylatrmak iin tasarlanan yeni Ar-

Ge dzenlemelerinin uygulamaya koyulmas

Dnyadaki en hzl byyen pazarlardan biri olmas

Salk hizmetlerine daha fazla kiinin erimesineolanak salayacak merkezi salk sigortas/sosyal

gvenlikgibi salk reformlar

Weaknesses (Zayf Noktalar) 2009 ylnda 530 ABD dolar olan kii ba salk

harcamasnnTrkiyeyi birok Avrupa lkesinin

gerisinde brakmas

Uluslararas standartlarn gerisinde kalan patent

yasas ve fikri mlkiyet haklar

Yksek teknoloji rn ilalarn ithalatna olanyksek bamllk

Threats (Tehditler) Devletin fiyat kontrolleri ve geri deme listelerinin

pazarn cazibesi zerindeki olumsuz etkisi

Modernizasyon masraflarnn, yasal ereve ve

endstri standartlarnn uluslararas normlar

dzeyine ulamasn engelleme olasl

Sosyal sigorta sistemindeki bte aklarnnazaltlmasihtiyac


20/24

20

2.6 Yatrm Frsatlar

Trkiye salk sektr gl bir sanayi tabanna, ok sayda reticiye ve nitelikli insan kaynaklarna sahiptir.Sektr hl yeterli dzeyde sermaye yatrmna sahip deildir ve Ar-Ge almalar minimum dzeydedir.

Hkmet yeni Ar-Ge dzenlemeleri ve denizar irketler iin artlarn hafifletilmesine ynelik almalarla, busorunu ele almaktadr. Nisan 2008de, Trkiye kresel ila irketleri ve dier yatrmlar iin nemli teviklersunan yeni bir Ar-Ge kanunu yrrle girmitir. Kanun aadakileri iermektedir:

Tevikler 2024 ylna kadar sektrler arasnda ayrm gzetilmeksizin verilecektir

Ar-Ge harcamalarnn tamam vergi matrahnda indirim konusu yaplr

Ar-Ge personeli maalarnn zerinden hesaplanan gelir vergilerinin % 80i alnmayacaktr

(Doktora seviyesinde diplomasolan alanlar iin % 90)

Personelin sigorta primlerinin yars 5 yl sresince hkmet btesinden karlanacaktr

Ancak bu avantaj paketinden yararlanmaya hak kazanmak iin en az 50 aratrmacdan oluan bir ekibin

bulunmas zorunlu olduundan, yeni Ar-Ge kanunu kk ya da orta lekli ila/biyoteknoloji irketlerine teviksunmamaktadr.

Dier teviklerin yan sra, yabanc yatrmclar elde ettikleri krlar Trkiye dna karma ve Trkiyedegayrimenkul ya da tanmaz haklar edinme konusunda da zgrdr.

4875 sayl Dorudan Yabanc YatrmlarKanununun yrrle girmesinin ardndan, prosedrlere bal olarakgemite yabanc yatrmclardan karlamalar istenen artlardan bazlar iptal edilmitir. Hisse devri ya dairketlerin yabanc sermaye ile ortaklk kurmas artk Yabanc Sermaye Genel Mdrl (YSGM) onaynabal deildir. Ancak, istatistiksel amalara ynelik olarak, ilgili ilem tamamlandktan sonra bir ay iindeYSGMnin yabanc yatrm ilemleri konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir.

Bununla birlikte, yabanc yatrmclar Trkiyedeki ilemlerinden kaynaklanan ticari anlamazlklarda, eitli

zm yollararasndan seim yapabilmektedirler.Ar-Ge etkinliklerinin yetersiz olmasna ve fikri mlkiyet haklar konusundaki zayflklara ramen, Trkiye 2004ylndan beri birok tannm, okuluslu irketi ekmektedir. Buna ek olarak, Japon ila firmas Daiichi Sankyo(Austos 2008) ve ABD merkezli GE Healthcare de (Haziran 2008) dahil olmak zere, baz irketler sondnemde lkede retim tesisleri kurmutur. Aada 2004 ve 2009 yllar arasnda Trkiye salk sektrndeyabanc yatrmclar tarafndan yaplan Satn Alma ve Birleme ilemlerinin bir listesi yer almaktadr:


21/24

21

ekil 16 - Trkiye Salk Sektrndeki BazBirleme ve Satn Alma lemleri (2004-2009)

Alc irketAlcnnlkesi

Alnan irket Alt-Sektr Tarih Hisselem Deeri

ABD Dolar(milyon)

The Carlyle Group LLC ABD Medical Park Hospital Group Salk Kuruluu 7 Aralk 09 %40,0 100,0

Zentiva NVekCumhuriyeti

Eczac ibasi-Zentiva Kimyasal UrunlerSan. ve Tic. A.S. ;Eczacibasi-Zentiva Saglik Urunleri Sanayive Tic. A.S. la 21 Temmuz 09 25% ve 25% mevcut deildir

Recordati SpA talya Yeni Ilac la 23 Aralk 08 %100,0 60,0Hygeia Diagnostic & TherapeuticCenter of Athens SA Yunanistan Safak Group Salk Kuruluu 8 Aralk 08 %50,0 48,0

Partners in Life Sciences (PiLS) ngiltere Betasan Bant Sanayi Tbbi Cihaz 1 A ralk 08 %100,0 mevcut deildir

Ebew e Pharma Avusturya EBV Limited la 17 Ekim 08 %99,5 mevcut deildir

Alvimedica ApS DanimarkaNemed Tibbi Urunler Sanayi Ve DisTicaret Ltd Sti Tbbi Cihaz 11 ubat 08 %85,0 6,8

Abraaj Capital Holdings LimitedBirleik Arap

Emirlikleri Acibadem Saglik Hizmetleri ve Ticaret AS Salk Kuruluu 27 Mays 08 %32,3 443,3

Abraaj Capital Holdings LimitedBirleik ArapEmirlikleri Acibadem Saglik Hizmetleri ve Ticaret AS Salk Kuruluu 12 Ocak 08 %21,7 162,5

GAM Holding Ltd svire Ozel Safak Hastaneleri Salk Kuruluu 25 Kasm 07 %60,0 60,0

Eastpharma Holding ABD Saba Ilac Sanayii ve Ticaret A.S. la 6 Temmuz 07 %96,0 10,0

Global Environment Fund ABD Dentistanbul Salk Kuruluu 19 Nisan 07 %100,0 mevcut deildir

Zentiva NVekCumhuriyeti

Eczac ibasi-Zentiva Kimyasal UrunlerSan. ve Tic. A.S. ;Eczacibasi-Zentiva Saglik Urunleri Sanayive Tic. A.S. la 2 Temmuz 07 75% ve 75% 602,0

Sandoz International GmbH AlmanyaRoche Holding AG (Gebze productionplant) la 31 Mart 07 %100,0 mevcut deildir

Citibank Venture Capital Ltd;Partners in Life Sciences (PiLS)

ABD vengiltere Biofarma Pharmaceuticals Co. Ltd. la 28 Kasm 06 %100,0 200,0

White Swan Corporation B.V. Hollanda Taymed Saglik Urunleri Ticaret Ltd Sti la 1 Eyll 06 %100,0 mevcut deildirPartners in Life Sciences (PiLS) ngiltere Munir Sahin llac Sanayi ve Ticaret A.S. la 22 Haziran 06 %100,0 22,0

International Pharma Ltd.BermudaAdalar Deva Holding AS la 12 Haziran 06 %17,9 50,2

Actavis Group hf (ncedenPharmaco hf) zlanda Fako Ilaclari As la 23 Ocak 06 %11,0 20,4

Euromedic International Macar is tan Yasam Ozel Saglik Hizmetler i Salk Kuruluu 1 Ekim 05 %100,0 2,7

Euromedic International Macaristan Falkon Salk Kuruluu 1 Ocak 05 %100,0 1,5Actavis Group hf (ncedenPharmaco hf) zlanda Fako Ilaclari As la 19 Ocak 04 %90,0 63,0Kaynak: Merger Market v e Deal Watch


22/24

22

2.7 Sektrdeki Kurum ve Kurulular

Kurum ve Kurulularsim Kod Tanm Websitesi

Trkiye Cumhuriyeti Salk Bakanl TCSB

Salk Bakanl'nn salk sektrnde ok nemli grevleri bulunmaktadr.

Bakanlk salgn hastalklar nleyerek ve tm vatandalarna yksek kalitedesalk hizmeti vererek vatandalarn salnn srekli ileri dzeyetanmasn grev edinmitir.

w w w .saglik.gov.tr

Trk Tabipleri Birlii TTB

Trk Tabipleri Birlii (TTB) Trkiyedeki hekimlerin rgtl sesidir. Anayasalgvence altnda, 6023 sayl yasa ile kurulmu kamu kurumu niteliinde velkedeki hekimlerin %80inin (83.000) ye olduu bu rgtn ana gelirkayna ye aidatlar olup hkmetten hibir yardm almaz .

w w w .ttb.org.tr

zel Hastaneler ve Salk Kurulular

DerneiOHSAD

Tek at altnda gl birliktelikten yana olan dernekler; zel HastanelerDernei, Salk Kurulular Dernei, Turistik Blgeler Salk Kurum veKurulular Dernei ve Gneydou Anadolu zel Salk letmecilikleriDernekleri bir araya gelerek zel Hastaneler ve Salk Kurulular DerneiOHSAD' kurdu. Bu birleme ile beraber zel salk sektrndekihastanelerin yaklak %80ini, dier salk kurum ve kurulularnn dayaklak 850 tanesini kapsayan bir yapya kavutu.

w w w .ohsad.org

Trkiye Salk letmeleri Dernei TUSIDER TUSIDER'e bal 900 adet ye salk kuruluu mevcuttur.w w w .tusider.org

la Endstrisi verenler Sendikas IEISIEIS edeer ila pazarn temsil eden bir kurulutur. 1964 ylnda stanbul'dayerel salk endstrisinin geliiminin korunlasn ama edinerek kurulmutur.Salk hizmeti politikarlarnda nemli bir rol oynamakta ve edeer ilakullanmn tevik etmektedir. Mevcut 43 yesi bulunmaktadr.

w w w .ieis.org.tr

Sosyal Gvenlik Kurumu SGK5502 sayl Sosyal Gvenlik Kurumu Kanunu ile kurulmu olup SosyalSigortalar Kurumu Bakanl, Ba-Kur Genel Mdrl ve Emekli SandGenel Mdrln ayn at altnda toplanmtr.

w w w .sgk.gov.tr

Trkiye Salk Endstrisi verenlerSendikas

SEIS

Medikal Cihaz sektrnde hizmet vermekte olan irketler SEIS, yerelorganizasyonlar ve TDEF ats altnda toplanmlardr. SEIS'in amac birsivil toplumkuruluu olarak salk sektrn temsil etmek ve irketleri dernekatsna toplamaktr.

w w w .seis.org.tr

Tm Tbbi Cihaz retic i ve TedarikiDernekleri Federasyonu

TUMDEF2004 ylnda kurulan TMDEF, yesi olan 16 dernek ve bu derneklere ye1500'n zerindeki sektrel firma ile sivil toplum kuruluu olarak grevyapmaktadr.

w w w .tumdef.org

Aratrmac la Firmalar Dernei AIFD

Trkiyede faaliyet gsteren aratrmac ila firmalar tarafndan 2003 ylndakurulmu olan AFD stanbuldaki merkezi ve Ankaradaki temsilciliiaraclyla faaliyetlerini srdrmektedir.

Dernein amac Trk tbbnda yeniliki rnlere, teknoloji ve bilgiye eriimiartrmak, salk alannda etik ve effaf bir ortam oluturulmas iin alarakTrk salk sektrne katkda bulunmaktr.

w w w .aifd.org.tr

Salk Gereleri reticileri veTemsilcileri Dernei

SADER

SADER 1993 ylnda, Trk Salk sektrndeki lider 14 kurulu tarafndankurulmu bir sivil toplum derneidir.SADER'in asl amac her trl tbbi malzeme, cihaz ve ekipmann ithalat,imalat, mmessillik, bakm, onarm, toptan ve perakende satcl konusundafaaliyet gsteren kii ve firmalarn bu alandaki almalarn koordine, tevik,disipline etmek ve bilinlendirmek ile kanunlarn ngrd erevedeki hakve menfaatlerini korumaktr. Ayrca eitim, salk ve eitli sosyal konulardadorudan doruya veya mevcut kurululara yardm suretiyle , topluma yararleserler ve iler yapmaya almaktadr.

w w w .sader.org.tr


23/24

23

ekiller Listesi

ekil 1 - Dnya Salk Sektrndeki nemli Gstergeler..................................................................................... 6

ekil 2 - Blgelere Gre Salk Harcamalar......................................................................................................... 7

ekil 3 - Gelimi ve Gelimekte Olan Pazarlarda Yllk Bileik Byme Oran (2008-2013) .............................. 7

ekil 4 - Bin Kiiye Den Hastane Yata ve Doktor Says ................................................................................ 8

ekil 5 - Trkiye Salk Sektrndeki nemli Gstergeler................................................................................... 9

ekil 6 - Trkiye Salk ve laSektrnn Geliim Tarihi.................................................................................. 10

ekil 7 - Trkiye la Pazarnn Bykl .......................................................................................................... 10

ekil 8 - la Pazarndaki thalat ve hracat Eilimleri.......................................................................................... 11

ekil 9 - Dolar ve Hacim Cinsinden Trkiye Reeteli la Pazarndaki Eilimler................................................ 12

ekil 10 - Kategorilere Gre Trkiye Tbbi Cihaz Pazar, 2009 .......................................................................... 13

ekil 11 - Trkiyede Yatakl ve Ayakta Tedavi Hizmeti Veren Salk Kurumlar ................................................ 14

ekil 12 - Trkiyede En Byk 10 la irketi ..................................................................................................... 15

ekil 13 - Trkiye Hastane statistikleri................................................................................................................ 16

ekil 14 - Trkiyede la Fiyatlar........................................................................................................................ 18

ekil 15 - Trkiyedeki Eczane ve Toptanc Kr Marjlar ..................................................................................... 18

ekil 16 - Trkiye Salk Sektrndeki Baz Birleme ve Satn Alma lemleri (2004-2009).............................. 21


24/24

Ksaltmalar

CAGR Yllk Bileik Byme Oran

AB Avrupa Birlii

GSYH Gayrisafi Yurt iHasla

GP Pratisyen Hekim

IMF Uluslararas Para Fonu

IP Fikri Mlkiyet

TYDTA Trkiye Cumhuriyeti Babakanlk Yatrm Destek ve Tantm Ajans

AR-GE Aratrma ve Gelitirme

UK Birleik Krallk

ABD Amerika Birleik Devletleri

KDV Katma Deer Vergisi

OTC Over the counter (Reetesiz)

deloittetürkiye sağlık sektörü raporu 2010

Documents