فهرست مطالب

3...............................................................................................................................مقدمه

4.......................................................................................................تن پوش زنان هرمزگان

6.........................................................................نگاهی دقیق به پیراهن، چادر و شلوار بندری

9.................................................................لباس مردم هرمزگان قابلیت جهانی شدن را دارد

10...................................................................................................آداب و رسوم هرمزگان

10.......................................................................................................................مراسم زار

10...............................................................................................................مراسم قبله دعا

10.........................................................................................................مراسم زنبیل گردان

11...............................................................................................................................نوروز

11..............................................................................................................چهارشنبه سوري

ruze damur.......................................................................................................11روز دمور

12.........................................................................................................روز نوروزي مرده ها

12.............................................................................................................روز سفره اموات

12.......................................................................................................................خانه تکاني

13.............................................................................................................جشن های مذهبی

13.................................................................................................................زنبيل گردانيدن

14..........................................................................................رسم قربانی برای ريزش باران

14............................................نگاهي به آداب و رسوم مردم هرمزگان در ايام مبارک رمضان

18...........................................................نگاهی به اداب و رسوم مردم هرمزگان در عید غدیر

21....................................................................................................................جشن ازدواج

1

22...................................................................................................................مراسم محلی

22.....................................................................................................................صنایع دستی

23..........................................................................................................دیدنی های هرمزگان

24...............................................................................................................دیگر آثار تاریخی

25................................................................................................................تاریخ بندرعباس

25................................................................................................................................منابع

2

مقدمه یکی از ابزارهای شناخت فرهنگ، لباس یا تن پوش است، ابزاری که نشانگر فرهنگ و تمدن آن جامعه اسJJت؛ در بسJJیاری از کشJJورهای مختلJJف، لبJJاس خود به تنهایی گویای فرهنگ، تمدن و حتی زبان است؛ برای مثJJال می تJJوان به لباس کشورهایی چون هند، ژاپن و یا لباس افغان و عرب ها اشاره کJJرد؛ این در حالیسJJت کJJه محققین بJJر این باورنJJد کJJه در طJJراحی و شJJکل گیری لباس محلی و یا سنتی یک کشور و یا منطقه عوامل زیادی دخیلند مانند آب

وهوا، مذهب و رسم و رسوماتشان.

3

بJJه گJJزارش ایسJJنا، ایJJران هم یکی از کشJJورهایی اسJJت کJJه بJJه علت تنJJوع قومیتی، لباس های خاص زیادی در آن وجود دارد کJJه هJJر کJJدام نشJJان دهنده محل و فرهنگ قومیتی خاص است، لباس هایی ماننJJد لبJJاس کJJردی، آذری و لJJری کJJه همانگونJJه کJJه اشJJاره شJJد گویJJای فرهنJJگ، سJJنن و زبJJان خاصJJی هستند.گرچه در استان های جنوبی ایران قومیتی خاص مانند آذری و یJا کJرد وجود ندارد که البسJJه نشJJانه های آن قJJومیت را بJJه خJJود گرفتJJه باشJJد؛ امJJا لباس های این مناطق به عنوان نشان و نمادی از جنوب شJJناخته می شJJوند، شاید به جرأت بتوان گفت که هرمزگJJان یکی از منJJاطقی اسJJت کJJه لبJJاس خاص خودش را دارد و تنها منطقه ای از ایران که پوشش به نوعی خاص از تن پJJوش خالصJJه نمی شJJود و از تن پJJوش، حجJJاب و روسJJری گرفتJJه تJJا زیورآالتی چون خلخال.با توجه به اینکه هرمزگان، جمعیت های عرب زبJJان و بلJJوچ را درونش جJJای داده، امJJا لبJJاس محلی آن خJJاص و منحصJJر بJJه فJJرد است؛ لباسی که به گفته برخی محققین بی شJJباهت بJJه لباس هJJای هنJJدی و عربی نیست؛ گرچه نمی توان به صورت دقیق این گفته ها را تایید کرد. زیJJرا آنچJJه این شJJباهت را نشJJان می دهJJد زری دوزی و مشJJابهت زیJJورآالت این منطقه با کشور هندوستان و یا طرح لباس بنJJدری بJJا لبJJاس مJJردم امJJارات است با توجه به این مسئله که قدمت لباس بندری از تاریخ به وجJJود آمJJدن امارات بیشتر است و گمJان می رود رفت و آمJد بازرگانJان و تجJار عJرب و هندی و ایرانی به این مناطق باعث تاثیرپذیری از این فرهنگ ها شده است، اما با این حال همچنان لباس هرمزگJان بJJرای خJود گویJJای زبJJان، فرهنJJگ و آداب و سنن خاص این منطقJJه اسJJت کJJه در دل خJJود تJJاریخ و داسJJتان های

ناگفته بسیاری دارد.

تن پوش زنان هرمزگان آنچه لباس و یا تن پوش زنان هرمزگان را زیبایی می بخشد نقش و طرح و رنگ است، پیراهن زنJان هرمزگJانی گJاه بلنJد تJا مچ پJا و گJاه تJا زیJر زانJو می رسد که این مسJJئله از هJJر منطقJJه بJJه منطقه ای دیگJJر متفJJاوت اسJJت. موضوع حائز اهمیت در لباس زنان هرمزگان نوع پارچه و رنگ آن است کJJه

4

جنس پارچه هایی که برای پیراهن های زنانه انتخاب می شود به علت گرمJJای هوا معموال سبک و نازک است تا جریان هوا را به راحJJتی از میJJان آن عبJJور دهد، همچنین در انتخاب رنگ لباس از رنگ هایی مانند آبی، بنفش، صورتی و سبز بیشتر استفاده می شد.چادر بندری یکی از زیباترین چادرها در سراسJJر کشور محسوب می شود. طرح رنJJگ و نJJوع پارچJJه منحصJJر بفJJرد این چJJادر زیبایی خاصی را برای آنها به وجود آورده است.بیشJJتر چادرهJJا بJJه رنگ هJJای قهوه ای خردلی، خاکستری مایل بJه آبی اسJJت کJه اغلب آنهJا از کشJورهای عربی، هند و پاکسJJتان وارد ایJJران می شJJود.شJJلوار بJJانوان در تمJJام نJJواحی استان هرمزگان شکل و آرایشی همانند دارد، اما تزئینJJات دمپJJای شJJلوارها بسته به سلیقه محلی و نه شرایط آب و هJJوایی متفJJاوت اسJJت.شJJلوارهای هرمزگان دارای دمپای تنJJگ تJJا زانJJو اسJJت و در ناحیJJه کمJJر و پJJایین گشJJاد می شود و قسمت مچ پا به سمت داخل را بوسیله زیپ یا دکمه می بندند.در پوشاک بانوان هرمزگان ملحقاتی وجود دارد که عالوه بر جنبه تزئیJJنی جنبJJه کاربردی نیز دارد از مهمترین این ملحقات بُرقَع است که نوعی حجJJاب نJJیز محسJJوب می شJJود و اغلب زنJJان ساحل نشJJین قشJJم، بندرلنگJJه، جاسJJک و بندرعباس از آن استفاده می کننJJد و در منJJاطقی ماننJJد رودان، حاجی آبJJاد و

بستک دیده نمی شود.

5

نگاهی دقیق به پیراهن، چادر و شلوار بندری انواع پیراهن های زنان هرمزگانی شامل کَندوره، گَوَن، اُشکُم، نُشتَه، آسJJتین فراخ، کِلJوش، عجمی، چیJJنی، گشJاد عJربی و سJJاده شJاللی اسJت.پJیراهن کندوره یکی از پیراهن های مشهور زنان بنJJدرعباس اسJJت، پJJیراهن کنJJدوره همان پیراهن »گاندورا اسپانیایی« اروپایی است که اعJJراب مسJJلمان قJJرن هشتم میالدی به جنوب ایتالیا و اسپانیا بردند و با استقبال خوب مردم اروپJJا مواجه شدند.این لباس بیشتر در نواحی مرکزی و قسمتی از شJJمال غJJربی اسJJتان هرمزگJJان بJJه ویJJژه بنJJدرعباس، بنJJدرخمیر، کنJJگ و بندرلنگJJه مJJورد استفاده قرار می گیرد.این لباس دارای حاشیه نJJواردوزی پهن در ناحیJJه دور کمر است و اندامی بودن آن و انتخاب قد تا حJJد زانJJو بJJه مJJدل و دوخت آن تنوع می دهد و از طرف دیگر باعث نمایان شJJدن زیبJJایی شJJلوارهای بنJJدری می شود؛ شاید به همین علت است که کندوره رایج ترین پیراهن در بین زنان و دخJتران جJوان بنJدری اسJت.در گذشJJته پJیراهن کنJJدوره را از پارچه هJJای بمبایچی، چینJJاوی، ابریشJJمی، اطلسJJی رنگارنJJگ و چJJالوس می دوختنJJد، بJJه

6

پJJیراهن کنJJدوره "چهJاردرزی" هم می گفتنJJد کJJه در اصJل دارای شJJش درز بود.دامن شش تکه پارچJه دوختJJه می شJد و بJر روی هJر یJک از درزهJا یJک قطعه زری مارپیچ می دوختند.پJJیراهن کنJJدوره بJJا یقJJه ای گJJرد کJJه در جلJJو بسته می شود دو برش عمودی از سرشانه تا خط سJJینه و پJJایین دامن دارد که از پهلوی یقه تا درز وسط از پارچه رنگی متفاوت و برای لبه آستین نJJیز به صورت دو تکه از پارچه های دیگر استفاده می شJJود، این پJJیراهن بJJر روی یقه تJا زیJر سJینه و همچJنین لبJه آسJJتین تJا بJاالی مچ درزهJای بJاال و پJایین آستین ها و تکه های مثلثی زیربغل )سنبوسه های زیربغل( حاشیه پJJایین دامن و در مدل کندوره که در نواحی مرکJJزی و بJJه ویJJژه بنJJدرعباس و حومJJه آن دوخته می شود خط زیر سینه تا کمر به صJJورت پهن نJJوار دوزی می شJJود و دامن آن دارای چین های ریز است، اغلب نوارها و زری های تزینی بJJا دسJJت توسط زنJJان بافتJJه می شJJود و یJJا از زری هJJای طالیی وارداتی از کشJJورهای پاکسJJتان و حJJوزه خلیج فJJارس اسJJتفاده می شJJود.در بنJJدرعباس و نJJواحی مرکزی مانند کنگ، بندرلنگه و بنJJدرخمیر کJJه بJJه بنJJدرعباس نزدیکترنJJد، این لباس را تنگتر و کوتاه تر و در شهرهایی مانند هرمز و قشم آن را بJJا انJJدکی تغییرات که متأثر از پیراهن های عJربی کشJورهای حاشیه نشJین خلیج فJارس است بJJا حJJذف بJJرش دور کمJJر و گشJJادتر می دوزنJJد.اغلب رنگ هJJای مJJورد استفاده برای این پیراهن رنگ های گرم و شادی ماننJJد قرمJJز، بنفش، سJJبز، سرخابی، صورتی، نارنجی، زرد و به ندرت آبی فJJیروزه ای اسJJت. عالوه بJJر کندوره زنان از یJک زیرپJیراهن سJJفید فاقJJد آسJتین کJه از جنس پارچه هJای

نازک و نخی و اغلب وال سفید دوخته می شود استفاده می کنند.

7

در یک قرن اخیر زنان بندری و هرمزگانی پارچه هJJای گونJJاگونی را از جنس، رنگ و طرح مورد استفاده خود قرار دادند کJJه بJJه مJJرور زمJJان این پوشJJاک دستخوش تغییر قJJرار گJJرفت. پارچه هJJایی کJJه در قJJرن حاضJJر در شJJهرهای بندرعباس، میناب، بندرلنگه به عنوان چادر مورد اسJJتفاده اسJJت عبارتنJJد از شیله، شیله نیم طاقه، شیله بند زرد، شیله بند سJJبز، شJJیله نیم فJJاق بJJراق، اطلس، کیش، ویJJل، ژورژت، سJJوفون، ویJJل لنJJدنی، ویJJل گJJل ابریشJJمی و غیره. بیشتر چادرها به رنگ های قهوه ای، خردلی و خاکستری مایل به آبی و دارای طرح ها و نقش های بسیار زیبJJا و جJJذاب اسJJت.بیشJJتر نوعروسJJان از چادر ویل گل ابریشمی سبز رنگ استفاده می کردند. چادر عروسان حاشJJیه

8

زیبJJا و پشJJت آن اشJJرمه )یJJک نJJوع زری دوزی( تJJزیین می شJJد.عJJروس و نوعروسان عالوه بر چادر گا ابریشمی از چادر سJJوفن سJJاده سJJبز رنJJگ بJJا تزیینات خوس و گالبتون و پولک بوته دوزی هم استفاده می کردند. در روزهJJا و شب های عروسی آن را می پوشJJیدند و در موقJJع حنابنJJدان تمJJام بJJدن بJJه استثناء دست ها و پاهJJا آن هم تJJا مچ در زیJJر چJJادر سJJبز مسJJتور و پوشJJیده می شد.معموال چادر بندری را به دو شیوه میبندنJJد:)ال نیم ال و کJJول زدن(در یک روش یک گوشه را با دست بر روی دوش می اندازند و طرف دیگJJر آزاد است و در شیوه دیگر یک طرف چادر را دور سر می پیچیدند و گوشه آن را

در ناحیه گوش رها می کنند.

در هرمزگان عالوه بر تزیین تن پوش ها، این تزیینات را بر روی شلوارها نJJیز به صورت متنوع در تمام نواحی استان داریم. این تنJJوع بیشJJتر را در نJJوع و رنگ پارچه و تزیینات تکمیلی آن مشاهده می کJJنیم؛ در حJJالی کJJه چJJارچوب اولیه شلوارها در اکثر نقاط یکسان است.شلوار بندری در استان هرمزگJJان به نام"شلوار دمپاتنگ" خوانده می شود که از مچ پا تJJا زانJJو تنJJگ بJJوده و از زانو تا کمر حالت لوزی شکل به خود گرفتJJه و کJJامال گشJJاد و راحت اسJJت. این شJJلوار برشJJی ماننJJد شJJلوار زنJJان تJJرکمن و کJJرد دارد و کمJJری آن را لیفه ای دوخته و بJJا کش یJJا پارچJJه محکم می کننJJد. شJJلوراهای بنJJدری را بJJه

9

رنگ های سبز و قرمز و زرد، آبی و نارنجی و با پارچه هJایی از جنس تJترون، پJJوپلین و چیت بJJرای اسJJتفاده روزمJJره و پارچه هJJای کلفت و زری دار مثJJل اطلس و زربفت و ساتن برای مجالس و عروسی ها می دوزند.بJJرای راحJJتی در هنگام پوشدن دمپای شلوار را به طرف داخل پا چاک می دهند که با زیپ و یا دکمه ای دست ساز بسته می شود. دمپای شلوارهای بندری از مچ پJJا تJJا روی زانJJو تزیینJJات بسJJیار زیبJJایی دارد کJJه نسJJبت بJJه تن پوش هJJا از تنJJوع بسیاری برخوردار بوده که از گذشته تا کنون در بین بانوان جایگاه خود را از دست نداده و بJJه جJرأت می تJJوان گفت کJه از میJJان لباس هJای سJJنتی تنهJا شلوارهای بنJJدری بقJای خJویش را حفJظ کJرده و هJJر روز بJا طJJرح و رنJگ جدیJJدی مJJورد اسJJتفاده زنJJان سJJنتی پJJوش اسJJتان قJJرار می گJJیرد.تزیینJJات شJJلوارهای بنJJدری بJJر اسJJاس نJJوع و محJJل جغرافیJJایی دوخت آن اسJJامی مختلفی دارد کJJه عبارتنJJد از:بادلJJه تمJJام، ودویی دسJJتی، ودویی چJJرخی، پولکی، حاشیه ای، سرپارچه ای، گالبتونی، خJJوس لنگه ای، ودویی اطلسJJی و

نخی.

لباس مردم هرمزگان قابلیت جهانی شدن را دارد فاطمه باستانی، محقق و طراح لباس در این زمینJJه گفت: تن پJJوش مJJردم هرمزگان به دلیل زیبایی بی نظیرش که آن را منحصر به فرد کJJرده قJJابلیت معرفی شدن در جهان را دارد.وی ادامJه داد: لبJJاس بنJدری بJه دلیJل کامJل بودن در حجاب اسالمی و نقش و نگارهای زیبا کJJه در کمJJتر اسJJتانی یJJافت می شود، می تواند به عنوان یکی از لباس های محلی ایJJران در سراسJJر دنیJJا معJرفی و بJJه نمJJایش گذاشJJته شJJود.این طJJراح لبJJاس محلی بJJا اشJJاره بJJه زیورآالت و متعلقاتی مانند برقع که در پوشJJش زنJJان هرمزگJJان وجJJود دارد عنوان کرد: به جرأت می تJJوان گفت کJJه لبJJاس زنJJان هرمزگJJانی بJJا نقش و نگارها و همچJJنین و زیJJورآالت منحصJJر بJJه فJJرد و زیبJJایش می توانJد جایگJJاه ویژه ای در دنیا برای خود کسب کند کJJه آن نیازمنJJد همت همکJJاری مJJدیران مسئوالن و هنرمندان هرمزگانی است که با تالش خود این تن پوش زیبJJا را به مردم جهان بشناسانند.با توجJJه بJJه توضJJیحاتی کJJه در مJJورد لبJJاس زنJJان

10

هرمزگان داده شد باید این را هم اضافه کرد کJJه زنJJان هرمزگJJان عالوه بJJر لباس از انواع و اقسام زیورآالت که تعJJدادی از آنهJا تنهJا متعلJJق بJJه اسJJتان هرمزگان است برای پوشJJش و زیبJJایی اسJJتفاده می کردنJJد و برقJJع نJJیز بJJه عنJJوان یJک حجJاب کJه نوع هJای متفJاوت آن در منJاطق مختلJف فJرق دارد استفاده می شده است.انواع دوخت های دسJتی ماننJد زری دوزی، روزدوزی، پولک دوزی، کمه دوزی، خوس دوزی و...که بJJر روی لباس هJJای زنJJان بJJرای جلJJوه بیشJJتر و زیبJJایی اسJJتفاده می شJJده نJJیز از زیبایی هJJای لبJJاس محلی هرمزگان است که نشJJان دادن و پJJرداختن بJJه آن خJJود یJJک مبحث جداگانJJه است.تن پوش زنان و مJJردان هرمزگJJان هJJنری اسJJت کJJه از دیربJJاز در این منطقه با گذشت زمان دستخوش تغییر و تحJJول نشJJده و این هJJنر همچنJJان نشانگر و زبان گویای فرهنگ این منطقJه اسJJت و البتJه زیبJایی منحصJJر بJJه فردش دلیل خوب است کJJه همچنJJان این لبJJاس در حJJال اسJJتفاده اسJJت و

هیچگاه کهنه نخواهد شد.

آداب و رسوم هرمزگان

مراسم زارمراسم خاصی که برای بیرون کردن مرض از جسم بیمار اجرا می شود.

مراسم قبله دعا مراسم دعا برای باریدن باران در زمان خشکسالی برگزار می شود.

مراسم زنبیل گردان ماهه یا دو ساله که هنوز راه نیفتاده است، انجام18 این مراسم برای بچه

می گیرد.

نوروز مراسم سال شمسي در کشور ما هميشه تJJوأم بJJا رسJJمها و آداب خاصJJي مي باشد که تنوع آن بسيار چشمگير است. نواحي مختلف ايران، همسو بJJا

11

تأثيري که از فرهنگهاي مجاور گرفته اند، اين مراسم را که اغلب بجا مانJJده از دوران باستان مي باشد، برگزار مي کننJJد. در منطقJJه مJJورد بررسJJي بJJه نظر مي رسد بعلت نزديکي به خليج فارس و برگرفتن عناصJJري از فرهنJJگ کشورهاي عربي مجاور، خصوصأ پس از اسالم، اين مراسم خصوصأ نJJوروز به مرور کمرنگ تر شده و کمتر از مناسبتهاي مذهبي در يک سال قمري بJJه

آن توجه مي شود.

چهارشنبه سوري مراسJJم شJJب چهارشJJنبه سJJوري عمأل در اين منطقJه برگJزار نمي شJJود و مردم عليرغم آشنايي با آن و دانستن مناسبت و ارتباط آن با عيد نوروز، آن را کمتر مورد توجه قرار مي دهند. در روزهاي قبل از عيد مJJردم در نJJواحي مختلف مراسم و آدابي دارند که تحت عنJJاوين مختلفي از قبيJJل روز دمJJور،

روز نوروزي مرده ها يا روز سفره اموات به چشم مي خورد.

ruze damurروز دمور در شهر رودان، چنJد روز قبJل از آغJاز سJال جديJد، خJانواده هJا همJراه بJا کودکان و گاه اقوام نزديک خود به باغهاي مجاور شJJهر، خصوصJJاً نخلسJتانها رفته و ضمن صرف ناهار در آنجا به کمک طنJJابي کJJه از بJJرگ درخت خرمJJا

نام دارد، تابي به دو درخت خرما مي بندند کهchilakبافته مي شود و چيلک به آن دمور مي گويند. کودکان بJا آن تJا غJروب بJازي کJرده و عصJJر هنگJام همگي به خانه هايشان باز مي گردند. البتJJه اين رسJJم امJJروزه کمJJتر انجJJام

شده ولي در گذشته اکثريت غريب به اتفاق مردم آن را انجام مي دادند.

روز نوروزي مرده ها در روستاي سياه مغان مردم يک هفته قبل از عيد سفره اي در خانJJه خJJود يا به شکل اشتراکي در مJJنزل اقJJوام يJJا همسJJايگان مي اندازنJJد کJJه بJJه آن نوروزي مرده ها گفته مي شود. اين سفره که به مناسبت يادبود امJJوات در آخرين روزهاي سال انداخته مي شود، شامل غذاهايي است که هر کس بJJه

12

منظور خيرات براي اموات خود ريخته و در آن قرار مي دهد. يکي از اصلي تJJرين مJJوادي کJJه جهت خJJيرات در اين سJJفره گذاشJJته مي شJJود، خرمJJاي ماليده اي است که از تابستان در مشک بدين منظور ذخJJيره مي شJJود. اين خرما همJJراه بJJا بJJاقال پلJJو يJJا شJJير در اين روز صJJرف مي شJJود. در سJJفره نوروزي مرده ها شير کيسه اي )ماست چکيده( نيز مي گذارنJJد. اين سJJفره پيش از اين بين ناشتائي و چاشت، بين صبحانه و ناهJJار، انداختJJه و مJJواد آن صرف مي شد. اما امروزه بعنوان ناهار خورده مي شود. اين مراسم در هر

روزي غير از دوشنبه و چهارشنبه قابل اجرا مي باشد.

روز سفره اموات در روستاي زيارت پير چوگان روزي تحت همين عنوان به چشم مي خJJورد. در اين روز که ده روز قبل از مراسم آن انجJJام مي شJJود، هJJرکس بJJه فJJرا خور وضعيت مادي و اقتصادي اش براي خيرات اموات خود غJJذا يJJا ميJJوه و شيريني تهيه کرده و تمام روز در خانه خويش مراسم فاتحه و قرآن خJJواني برگزار مي کند. اين مراسم سرانجام با خوردن شام در منزل صاحب خانJJه

پايان مي پذيرد.

خانه تکاني مردم شهر رودان و روستاهاي تابع آن، چند روز قبل از آغاز سال نو شروع به خانه تکاني مي کنند. البته در بعضي نقJJاط ماننJJد روسJJتاي زيJJارت مJJردم خانه تکاني خود را اول پاييز انجام داده و ديگر براي نJJوروز اين کJJار را نمي کنند. خانه تکاني نوروزي همچون ساير نقاط کشJور شJامل شسJتن اشJيای

قابل شسشوي منزل و نيز گردگيري کلي خانه مي باشد.

جشن های مذهبی جشJJن هJJای مردمJJان اسJJتان هرمزگJJان بJJه سJJه دسJJته جشJJن هJJای ملی، خصوصی، محلی و مذهبی تقسیم می شوند. جشن هJJای مJJذهبی بJJه همJJان جشن های رایج در سراسر کشور در میالد ائمه معصوم)ع( و مناسبت هJJای

13

مختلف مذهبی اطالق می شوند. جشن های مذهبی تحت عنوان مولودی در استان هرمزگان جشJJن گرفتJJه می شJJوند کJJه این آیین هJJا در مسJJجد هJJا و

خJJوانی كJJه در جزيJJره قشJJممهدیه ها انجJJام می شJJوند. روزهJJای مولJJودی شود، به ترتیب تولد حضرت پيامبراکرم )ص(، معJJراج پيJJامبر)ص(برگزار می رجب، عیJJد فطJJر در اول شJJوال و عیJJد قربJJان در دهم ذیحجJJه٢٧در شJJب

هستند. مردم استان هرمزگان پای بنJJد اصJJول دين اسJJالم بJJوده و بJJه همين مناسبت، آداب و رسوم ايشان نيز بيش تر در حول و حوش مراسم مذهبی

ها و اعيJJاد ديJJنی قJJرار می گیرنJJد. رفتن قبلJJه دعJJا نJJوعیو برگJJزاری جشن مراسم باران خواهی اهالی استان هرمزگJJان اسJJت کJJه از مراسJJم قJJديمی مردم این استان بوده و تاکنون نیز حفظ شده و بJJرای اهJJالی جنبJJه تقJJدس

هايی كه در استان و بJJه خصJJوص در جزایJJری چJJونپيدا كرده است. در سال هاها تمام می شJJود و در دشتها و چاهبارد و آب بركهموقع باران نمیقشم؛ به

ها زرد میگيرد و درختو صحراها، خشكی جای سرسبزی و خرمی را فرا می شوند و كشJاورزان قJادر بJه كشJت و كJار نيسJتند و حيوانJات علوفJه و آب

مانند، امام جماعت و پيشوای مذهبی قشم كه درها تشنه میيابند و انساننمی عين حال مردی با تقوی و پرهيزگار است، به تكاپو افتJJاده و مقJJدمات رفتن

سJJازد. اينمردم را به »مصJJلی« و اجJJرای مراسJJم »قبلJJه دعJJا« فJJراهم میمراسم برای طلب باران است.

زنبيل گردانيدن رسم زنبيل گردانيدن نیز از آیین های مرسJJوم در اسJJتان هرمزگJان اسJJت.

ماهگی يJJا دو سJJالگی18ای در سن افتدكه بچهدر هرمزگان گاهی اتفاق می نگرفتJJه و راه نمی افتJJد. پJJدر و مJJادر طفJJل، بJJرای راهبه اصطالح محلی پا

هJJای همسJJايه را خJJبر می كننJJد و فرزنJJدافتادن بچه خود، يک روز بJJر و بچه خودشان را در يJک زنبيJJل كJه بJا پوشJال درخت خرمJا، درسJت شJده ؛ می

های همسايه می سپارند تا زنبيل محتوی بچه راگذارند و آن را به دست بچه به درب حداقل شش خانه ببرند. بچه ها با ترتيب خاصی دو طرف زنبيJJل را

دهنJJد بJJا صJدایگرفته و در حالی كه زنبيل را مثل يک تخت روان حJJركت می

14

بلند اين عبارت را می خوانند: كندو پا نداره، خيرش بكن به كندو، تا كندو پJJا بگيره، كندو پا نداره ، خيرش بكن ... بعJJد بJJا همJJان تشJJريفات زنبيJJل را بJJه

خوانند و اين كJJاربرند و عبارات باال را دسته جمعی میهای ديگر میدرب خانه كشد، در خاتمJJه مراسJJم دوبJJاره زنبيJJل محتJJویدر حدود دو ساعت طول می

بچه را به خانه پدر و مادر طفل برگردانيده و بچه را تحويل می دهند. اهالیافتد.گيرد و راه میعقيده دارند كه بعد از انجام چنين مراسمی، طفل پا می

رسم قربانی برای ريزش باران بر اساس يک رسم قديمی، همJJه سJJاله در اسJJتان هرمزگJJان بJJه خصJJوص؛

موقع باران و يا ريJJزش زودتJJر و بيشJJتر بJJاران،جزيره قشم برای ريزش به هJا را بJه صJورتكننJJد و گوشJت آنتعJداد قابJل تJوجهی گوسJJفند قربJانی می

نمايند. مراسJJم درخورش درآورده و به همراه برنج بين مستمندان توزيع می بيرون شهر صورت می گJJيرد و پیش از هJJر كJJاری اهJJالی بJJه خوانJJدن نمJJاز

كننJJد، هم زمJJان بJJا فJJراهم كJJردنايسJJتند و سJJپس گوسJJفندها را ذبح میمی مراسم قربانی، آب انبارهای خود را كه در محل به نام بركه معروف است؛

تخليه و تميز كرده و منتظر ريزش باران می مانند.

نگاهي به آداب و رسوم مردم هرمزگان در ايام مبارک رمضان رمضJJان ماننJJد همJJه ماههJJا نيسJJت بلکJJه مJJا فJJوق ماههJJاي ديگراسJJت زيJJرا همانطورکه خداوند در قرآن فرموده رمضان ماه عبادت وخودسJJازي اسJJت

وشب هاي قدر آن ازهرماه باالتر است.

روزها، روزه داري ،شب ها شب زنده داري ، توبه و راز و نيازهاي عميق بJJاخدا و خواندن دعا و قرآن،انگار اين آخرين ماه رمضان عمر ما باشد.

به گزارش ايرنا روزه داري دربين ساکنان اين استان از ماه شJJعبان شJJروع مي شود چرا که بJرخي معتقدنJد روزه هJاي واجب دارنJد کJه نتوانسJته انJد

درسالهاي گذشته بگيرند و يا روزه هاي مستحبي دارند تا ثواب ببرند.

15

روزهاي آخر ماه شعبان بويژه سه روز آخر و بخصوص روز آخر که به روزه يوم الشک معروف است بيشتر به آن بهJJا داده مي شJJود چJJرا کJJه عJJده اي

روز ماه رمضان کم داشته باشند.30نمي خواهند روزه

وقتي به انتهاي ماه شعبان مي رسيد عده اي از قديم االيام عادت دارند که غروب آن روز درباالي پشت بام و جاهJJاي بلنJJد و بJJرخي هم بJJا دسJJتگاههاي مJJدرن بJJه انتظJJار ديJJدن مJJاه رمضJJان مي نشJJينند تJJا مJJاه نJJو را خJJود ببينJJد

ومطمئن شوند.

البته در بيشترسالها در اين روزها مJJاه بدرسJJتي بJJا چشJJم عJJادي ديJJده نمي شود و بنا به اعالم ستاد استهالل رمضان همزمان با سراسر کشور رسميت

پيدا مي کند.

با قطعي شدن ماه رمضان استان هرمزگان حال و هJJواي رمضJJان بJJه خJJود مي گيرد تقريبا خوردن و آشاميدن در مالعام برچيده مي شJJود و تJJا غJJروب هر روز به حرمت اين ماه عزيز کسي به خود اجازه نمي دهد در بين مJJردم

روزه خواري کند.

کساني که توانايي گرفتن روزه در اين ماه دارند چهره هاي معنوي و بندگيخدا از دور مشخص است و روزه را با جان و جسم خود لمس مي کنند.

مردم اين استان در اين ماه اعتقاد به برکت نعمت هاي خدا دارنJJد و در بين آنها به ماه برکت معروف است لذا هر نJJوع درآمJJد و افJJزايش رزق و روزي

را مبدا و منشا آن دراين ماه مي دانند.

دراين ماه آيين هاي زيادي از خواندن قرآن و دعاهJJاي مسJJتحبي ، نمازهJJاي قضا و نماز و دعا براي پدر ومادر و درگذشتگان از سوي مJردم خوانJده مي

شود.

ربناي هرمزگان که ازسحرگاهان آغاز مي شود تنها بJJا خJJوردن افطJJاري بJJهپايان نمي رسد و تا پاسي از شب ادامه دارد.

16

درماه رمضان مساجد هرمزگان بويژه در شJJهر بنJJدرعباس بيش از ماههJJاي گذشته شلوغ تراست و نماز گزاران پس ازاقامه نماز و مختصJJري افطJJاري

معروف به لب گشودن افطار به خواندن يک جزء قران مي کنند.

اين رويه به مدت سي شب ادامه دارد و شب هاي قدر دعاهاي مستحبي از قبيل جوشن کبير و نمازهاي مسJJتحبي ،آيين هJJاي قJJرآن بJJر سرگذاشJJتن تJJا

پاسي از شب ادامه دارد.

شب هاي قدر که معروف به شب هاي ضJJربت خJJوردن و شJJهادت حضJJرت علي )ع( هم است شب هاي قتJJل هم مي گوينJJد کJJه عالوه بJJرآين هJJاي يJJاد

شده آيين هاي سوگواري شهادت موالي متقيان هم برگزار مي شود.

بنJJد100رکعت نماز مستحبي و دعاي معروف جوشن کبJJير يJJا 100خواندن دربين ساکنان اين خطه همچنان در شب هاي قدراز اهميت وجايگاه خاصJJي

برخوردار است.

بند که همراه با هربار جمله الخوص خللسJJنا من النJJار يJJا رب بJJه100دعاي پايان مي رسد به نخي که همراه دارند يک گره مي زنند و پس از پايان دعJJا

بنJJد معJJروف اسJJت واعتقJJاد100در جاي مناسب نگJJه مي دارندوبJJه دعJJاي دارند که کسي که همراه داشته باشد و يا در خانه نگه داري کند بJJا مشJJکل

مواجه نمي شود.

از شب بيست ويکم رمضJJان آيين هJJاي ختم قJJرآن و فاتحJJه امJJوات نJJيز بJJه شب در اين استان بJه جريJان مي افتJد و دراين شJJب هJا بJرخي از9مدت

مردم به ياد درگذشتگان خود بويژه درپدر ومادر،خواهر و برادر مراسJJم يJJادبودي برگزار مي کنند.

اين برنامه ازاين قرار است که يک تا چنJJد قJJاري معJJروف بJJه مال عصJJر بJJه منزل خود دعوت مي کنند و هريک يک جJJز قJJرآن را بJJه نيت ثJJواب بJJه روح

اموات دعوت کننده تالوت مي کنند.

17

اين رسم يک سابقه ديرينه در نزد هرمزگانيها دارد که هنوز برخي از آن يJJاد مي کنند و معتقد ند که اموات آنها در مJJاه رمضJJان چشJJم انتظJJار هسJJتند و

اين رسم در سال دوبار انجام مي شود.

مي گويند سرمنشا و خاسJJتگاه اين رسJJم قJJرآني و نJJوعي گراميداشJJت يJJادوخاطره اموات ودرگذشتگان است و روح آنها با اين کار شاد مي شود.

اين مناسبت نوعي احترام به اموات و بJJه يJJاد آنهJJا بJJوده و معتقJJد روح آنهJJا دراين مجلس حاضر وانتظار دارد که به يJJاد آنهJJا باشJJند و درشJJرايط عJJادي برخي از مردم درشب هاي دوشنبه وجمعه نيز پس از خوردن مقدار غJJذا يJJا ميوه با خواندن يک با سوره حمد و سه بار سوره اخالص ازمردگان خود ياد

مي کنند.

اين رسJJم مJوجب مي شJJود کJJه اعضJJاي يJJک فاميJJل کJJه بJJرخي بJه بيش از نفر مي رسد در يک شب در منزل يکي ازآنها اقJJوام جمJJع شJJوند ويJJک100

نوع ديدوبازديد و احوالپرسي از هم ديگر هم تلقي مي شود.

تدارک افطاري معموال برعهده يک تا چند خانواده در يک محJJل اسJJت کJJه ازلحاظ مالي فشاري به ديگر اعضاي خانواده بوجود نيايد.

از موضوع فاتحه اموات که بگذريم به خوراکي ها و شJJيريني هJJا دراين مJJاه در هرمزگان بپردازيم که رنگين ترين بخش غذا را سفره افطJJار را تشJJکيل

مي دهد.

بيشتر مردم عادت دارند بطور معمول افطاري خود را با آب جوش يJJا چJاي کمررنگ و خرما و رطب بازکنند که دراين فصل خرماي تازه اعم از خزيزي

، مرداسنگ ، زرد و هليلي در بازار موجود است.

به هنگام افطار خوراکي هاي ديگر مثل فرني ، شيريني و نان هJJاي محلي و همچنين رنگينه در سر سفره خودنمايي مي کند که بيشتر مردم افطار خJود

18

را با اين خوراکي ها اول باز مي کنند و سپس نماز مغرب وعشا مي خوانندو پس از يکي دوساعت شام صرف مي کنند.

روزهاي پاياني رمضان هم حال وهواي ديگري دارد که معروف به اين استکه صدحيف که ماه رمضان رفت و صد شکر که عيد رمضان آمد.

مردم در روزهاي پاياني رمضJJان بJJه اسJJقبال عيJJد مي رونJJد و پس ازاقامJJه نماز عيد فطر برخي به زيارت اهل قبور مي روند وبه ياد درگذشJJتگان خJJود

قران و فاتحه مي خوانند و برخي هم به ديدار بزرگترهاي خود مي روند.

يکي از سJJنت هJJاي حسJنه مJJردم در روز عيJد فطJJر ،پJرداخت فطريJJه و در اصطالح محلي )سر روزه ( است که پيش از اقامه نماز عيد فطر آماده مي کنند که برخي در همان ميعادگاه نماز تحويل ميدهنJJد وبJJرخي هم کJJه افJJراد

فقير ونيازمندي مي شناسند به خانه آنها مي فرستند.

دراين روز بيشتر خانواده ها ديدار جمعي با تمام اعضاي خJJانواده دارنJJد کJJه اکJثر آنهJا در يJک مهمJاني بJزرگ شJرکت مي کننJJد و پس از نهJار ظهرعيJد رمضان به ديدار بقيه فاميل ودوستان خود مي روند و اين گونJJه ربنJJاي مJJاه

مبارک رمضان در هرمزگان شکل مي گيرد.

نگاهی به اداب و رسوم مردم هرمزگان در عید غدیر مردم شهرهای این استان به لحاظ ارادت خالصانه ای كه به خانJJدان نبJJوت دارنJJد همJJواره در تالشJJند تJJا بیشJJتر ایین هJJای جشJJن و عروسJJی هJJای فرزندانشان را در فاصله دو عید بزرگ اسالمی یعنی قربان تا غJJدیر برگJJزار

كنند.

مردم این منطقه بنا به اعتقادات و رسم دیرینه شان همانطوری كJJه در روز عید قربان از حاجی ها بعنوان اینكه عیJJد حJJاجی هاسJJت عیJJدی و هدیJJه می گیرند و در روز عید غدیر كه از آن به عید والیت و عید سJJیدها یJJاد می كننJJد

به در خانه سیدها رفته و عیدی و هدیه می گیرند.

19

حضور در بقاع متبركه ، امJJامزاده هJJا و زیJJارت اهJJل قبJJور بJJه همJJراه دادن ولیمJJه و نJJذری هJJای متنJJوع و دیJJد و بازدیJJدهای مختلJJف از جملJJه رسJJم و رسوماتی است كه در این منطقه از گذشته تJJاكنون بجJJا مانJJده و هنJJوز هم

ادامه دارد.

در هنگامه فرا رسیدن اعیاد اسالمی از جمله عید غدیر خم كه به عید والیت و انتخJاب حضJرت امJیر مومنJان علی )ع( بعنJوان ولی امت توسJط پیJJامبر عظیم الشان اسالم در منطقه غدیر خم واقع بین مكه و مدینJJه و ان هم در سJJفر معJJروف بJJه حجJJه الJJوداع معJJروف اسJJت مJJردم شJJهرهای مختلJJف هرمزگJJان در شJJعاع یكهJJزار كیلومJJتری اسJJتان طJJولی خJJود دارای رسJJم و

رسومات خاص خود می باشند.

هJJزار نفJJری مینJJاب بعنJJوان دومین350براساس این گزارش ساكنان شJJهر شهر پرجمعیت استان هرمزگان در این روز در ابتدای صبح غJJدیر حجلJJه ای بر پا می كنند كه به ان حجله امام علی )ع( می گوینJJد و برپJJایی این حجلJJه شادی به مولودی خوانی و آیین شJJادی و كJJف زدن هJJای ممتJJد و بJJه شJJیوه سنتی مردم منطقه كJJه از میJJدان والیت تJJا مسJJجد امJJام را بJJه فاصJJله یJJك

كیلومتر در بر می گیرد ، همراه می شود.

در ادامه بعداظهر عید غدیر جمعیت به همراه ریش سفیدان و بزرگان محل و منطقه راهی مسجد علی ابن ابیطالب )ع( واقع در بنJJدر صJیادی تیJاب در

كیلومJJتری مینJJاب شJJده و تJJا پاسJJی از شJJب آیین هJJای جشJJن سJJنتی25مختلفبمناسبت عید بزرگ غدیر ادامه می یابد.

و در این زمان هم هركسی كه نذر و نیاز و یا ولیمه ای داشته باشJJد سJJفرهگسترانیده و حاضرین اطعام می شوند.

در حاجی آباد دیگر شهر هرمزگان هم از قدیم االیام رسم براین بوده كه در روز عید غدیر خم هر نوزاد پسری كه متولد می شJJده اسJJامی نظJJیر علی ،

علیداد، قربانعلی و كلبعلی رابعنوان نام وی انتخاب می كردند.

20

زیارت در قدمگاه امیرالمومنین )ع( از دیگر رسومات قدیمی مJJردم حJJاجیآباد بوده است .

و امروزی ها عالوه بر اینكه سنت گرفتن هدیه از سیدها را همچنان از قدیم تاكنون ادامه داده اند، نیز صبح اول وقت به دفتر امام جمعJJه مراجعJJه و بJJه اتفاق ایشان به صورت پیاده به زیارت امامزاده' سید محمد 'و 'امJJیر نظJJام الدین ' دو تن از نوادگان امام موسی كاظم )ع( در حوالی شهر حJJاجی آبJJاد

می روند.

و پس از زیارت مردم در همان محل صبحانه را كه توسJJط افJJزاد خJJیری در منطقه تدارك دیده شده صJJرف كJJرده و سJJپس راهی منJJازل سJJیدها بJJرای

گرفتن هدیه و به اصطالح مژدگانی می شوند.

بطوركلی در روز عید غدیر مردم دیگJJر نقJJاط هرمزگJJان بJJا پوشJJیدن لبJJاس های خوش رنگ و معطر ، پخش شیرینی و شربت و دادن ولیمه و همچJJنین دید و بازدید از همسایگان و اقوام این واقعه و مناسبت مهم در تاریخ صJJدر اسالم را به نحو مطلوبی و به یاد نخستین امJJام شJJیعیان حضJJرت علی )ع (

گرامی می دارند.

غJJدیریر خم نJJام نJJاحیه ای میJJان مكJJه و مدینJJه اسJJت كJJه پیJJامبر اسJJالم در ذی الحجJJه، سJJال روز18حجةالوداع، علی را »ولی« پس از خود اعالم كرد.

این واقعه میان شیعیان به عید غدیر خم شهرت دارد.

حضJJرت محمJJد)ص(، پیJJامبر اسJJالم در بازگشJJت از آخJJرین حج خJJود همJJه مسلمانانی كه در حج شركت داشتند را در غدیر خم جمع كJرد در آنجJJا علی بن ابی طالب را به عنوان وصی و برادر و جانشین خود از جانب الله معرفی

كرد.

جشن ازدواج مراسم ازدواج در اسJJتان هرمزگJان، بJJا دیگJJر نقJاط ایJران تفاوتهJایی دارد، برای مثال به مراسم ازدواج در جزیره قشJJم می پJJردازیم. بJJه قلم >حسJJن

21

زنده دل< و همكJJارانش كJJه در كتJJاب راهنمJJای جJJامع ایرانگJJردی بJJه رشJJتهتحریر در آمده است:

>یكی از مهم ترین مراحل عروسی در قشJJم، خواسJJتگاری اسJJت. در ابتJJدا خانواده داماد، دختری را در نظر می گیرند، سپس مادر یJJا خJJواهر دامJJاد بJJه اتفاق یك یا دو زن از بستگان داماد، مثل عمه و خاله كJه بایJJد ازدواج كJرده

باشند و مجرد نباشند، به خانه پدر دختر می روند و خواستگاری می كنند.

خانواده عJروس بJه طJور معمJول در همJان جلسJه اول جJواب نمی دهنJد و موضوع را به چند روز بعد موكول می كنند، اما اگر داماد مورد پسند دختر و

خانواده قرار نگیرد، بهانه ای آورده و پاسخ رد می دهند.

در صورتی كه طرفین راضی به ازدواج باشند، پس از یJJك تJJا پنج روز، مJJادر داماد، چند نفر از بسJJتگان و اطرافیJJان خJJود را دعJJوت می كنJJد و بJJه اتفJJاق ایشJJان یJJك گردنبنJJد یJJا مJJدال طال، یJJك حلقJJه انگشJJتری، یJJك دسJJت خلعت )لبJJاس(، مبلغی وجJJه نقJJد و مقJJداری میJJوه و شJJیرینی بJJه عنJJوان >دسJJت قولی< بر می دارنJد و بJه خانJه دخJتر می رونJد و همJه را بJه مJادر عJروس تحویل می دهند، مادرعروس نیز پس از رفتن مهمان ها، هدایا را به دخJJترش

می دهد.

پرداخت كلیه مخارج سه شبانه روز عروسی در جزیره، برعهده داماد است. داماد وظیفه دارد مخارج عروسی را سه روز قبل از آغاز مراسم، بJJه خانJJه عJJروس برسJJاند. عالوه بJJر مخJJارج جشJJن عروسJJی، تهیJJه تمJJام لباس هJJای

عروسی نیز با داماد است.

در رابطه با مهریه، باید اشاره كرد كJه پJJدر عJروس مبلJJغ مهریJJه را به طJJور نقدی دریافت می دارد و تعداد سكه های طال را در سند ازدواج ثبت می كنند. مهریه دختر زیبا، در روسJJتاهای جزیJJره، بیشJJتر از شJJهر اسJJت و از طJJرفی مهریJJه دخJJتر یJJك خJJانواده ثروتمنJJد كJJه مقJJداری هم طال از قبیJJل النگJJو، انگشتری، گوشواره، گردنبنJJد و... همJJراه خJJود بJJه خانJJه دامJJاد می بJJرد، بJJه

22

مراتب بیشتر است. البته اگر داماد از بستگان عJJروس باشJJد، یJJا عJJروس و داماد در یك محله زندگی كنند و باالخره دختر و پسJJر، موردپسJJند و دلخJJواه یكدیگر قرار بگیرند، مبلغ مهریه كمتر خواهد بود تا یك فرد غریبه كه سJJاكنمحله دیگر شهر باشد و نسبتی هم با عروس و خانواده اش نداشته باشد.<

مراسم محلی آداب و رسوم مردم هرمزگان، به علت همجوار بJJودن بJJا دریJJا و تمJJاس كم آنJJان بJJا مJJردم داخJJل فالت ایJJران، بJJه آداب و رسJJوم دیگJJر نقJJاط ایJJران شباهت های كمتری دارد و شاید به این خاطر باشد كه كمی عجیب و غJJریب جلوه می دهد. از مراسJJم مهم این منطقJJه ایJJران می تJJوان بJJه مراسJJم زار، قبلJJه دعJJا، قربJJانی بJJرای بJJارش بJJاران، زنبیJJل گJJردانی، دعJJا در امJJامزاده

سیدمظفر و مولودی خوانی اشاره داشت.

مراسم >زنJJبیل گردانی< از مراسJJم جJJالب، بJJه خصJJوص در جزیJJره قشJJم اسJJت. اگJJر بچه ای تJJا دو سJJالگی نتوانJJد راه بJJرود، پJJدر و مJJادرش یJJك روز بچه های همسایه را خبر می كنند، فرزند خودشان را در یك زنبیل كه با بJJرگ درخت خرما بافته شده قرار می دهند و كودكان همسایه بJJا نظم خاصJJی دو طرف زنبیل را می گیرند و اشعاری می خوانند تا بچه، هر چJJه زودتJJر شJJروع

به راه رفتن كند.

صنایع دستی صنایع دستی در این منطقه، بیشJJتر بJJرای اهJJالی بJJومی می باشJJد كJJه از آن دسته می توان به سفالگری، قالیبافی، سبد و حصJJیربافی، چادرشJJب بافی و سJJوزن دوزی اشJJاره داشJJت. ضJJمن این كJJه بازارهJJای محلی معJJروفی در هرمزگان به چشJJم می خJJورد كJJه می تJJوان از پنجشJJنبه بJJازار مینJJاب، بJJازار

ماهی بندرعباس و بازار سنتی قشم نام برد.

23

همچنین باید اشاره كرد كه موزه بندرعباس، موزه بسیار زیبJJایی اسJJت كJJه در آن، انواع سJكه های قJدیمی، آثJار و بقایJای تمJدن های پیشJین سJواحل و

جزایر، به نمایش گذاشته شده است.

دیدنی های هرمزگان به جز سواحل زیبای هرمزگان، باید به جزایر این اسJJتان هم اشJJاره داشJJت كه در تمام طول سال به خصوص فصل های پاییز و زمستان، زیبJJایی خاصJJی دارد و از آب و هوای معتدلی برخJJوردار اسJJت. جزایJJر قشJJم، كیش، الوان، هنJJدورابی، شJJتور، الرك، هرمJJز، هنگJJام، ابوموسJJی، تنب بJJزرگ و كوچJJك، سیری، فJرور بJزرگ و كوچJك از این دسJته اسJت كJه كیش و قشJم، جنبJه تجاری دارد و بقیه جزایر بیشتر در زمینه ماهیگیری، مكان های اقتصادی این

استان به شمار می رود.

همچنین چشمه های آب معدنی فراوانی در این اسJJتان بJJه چشJJم می خJJورد. كیلومJJتری بنJJدرعباس، لشJJتان در هفت كیلومJJتری بنJJدر34آب گرم گنو در

خمیر، و سایه خوش در مسیر خمیر و بندرلنگJJه، از مهم تJJرین این چشJJمه هادر سطح استان است.

اگر بخواهیم جاذبه هJJای تJJاریخی این اسJJتان را نJJام بJJبریم، بایJJد بJJه عمJJارت >كاله فرنگی< اشاره كنیم كه به دوران صفویه تعلJJق دارد و در زمان هJJای قدیم، اداره كمرگ بندرعباس بوده و عمارت >فكری< كه از بناهای دوران قاجJJار در بندرلنگJJه اسJJت و از آن جJJا كJJه این اسJJتان بJJه همJJراه بوشJJهر و خوزستان یكی از نواحی استراتژیك جنوب ایران بوده همJJواره مJJورد توجJJه بیگانگان قرار گرفته است؛ بیگانگانی كه بارها به این منطقJJه حملJJه كردنJJد. آنها پس از راهیابی به هرمزگان، ابتدا قلعه هایی ساختند كه از آن به عنJJوان دژ استفاده می كردند یJJا قلعه هJJایی كJJه اهJJالی حكومJJتی و مJJردم هرمزگJJان می ساختند تا از آن به عنوان یك دیJJواره دفJJاعی در برابJJر دشJJمن اسJJتفاده كنند كه می توان از قلعه پرتغالی ها در قشJJم، لشJJتان در بندرلنگJJه، الفت در روستای الفت وقلعه بی بی مینو در شهر مینJJاب كJJه در زمJJان قاجJJار مركJJز

24

حكJJومت محلی بJJود نJJام بJJرد. مJJردم بJJومی بJJه این قلعJJه >بی بی مینJJو< می گوینJJد و معتقدنJJد در روزگJJاران گذشJJته دو خJJواهر بJJه نام هJJای >بی بی مینو< و >بی بی نازنین< آن جا را بنا كرده اند و همچJJنین قلعه هJJای خمJJیر و

هرمز كه از قلعه های معروف این استان است.

دیگر آثار تاریخی دیگر آثار تاریخی این استان، شهر قدیمی خربز اسJJت كJJه در جزیJJره قشJJم واقع است. این شهر تا قرن چهارم، شJJهری آبJJاد بJJود كJJه مربJJوط بJJه دوره ساسانیان اسJJت. اسJJكله باسJJتانی بنJJدر الفت كJJه بJJه دوران هخامنشJJیان و ساسانیان مربوط است یا شهر باستانی كنگ كه مربوط به سه هJJزار سJJال پیش است، محله باسJJتانی سJورو كJه در غJرب بنJدرعباس قJرار دارد و بJه دوران ساسانیان بJJر می گJJردد، همچJJنین پJJل القیJJدان، كJJه در مJJورد آن بایJJد گفت: پس از اخراج پرتغالی ها از ایران، از اهمیت جزیره هرمز كاسته شJJد و بندرعباس جای آن را گرفت و مهم تJJرین بنJJدر ارتبJJاطی ایJJران شJJد و پJJل التیدان در مسJیر كJاروان، روی الر - بنJدرعباس، بJه خJاطر امJور بازرگJانی

احداث شد.

بناها و اماكن مذهبی زیادی هم در سطح استان وجود دارد كJJه می تJJوان بJJه مسجدعلی در بندرلنگه، مسجد داركانی در نزدیكی بندر خمیر، منبر كهنه در

1175بنJJدرعباس، مسJJجد ناصJJری، مسJJجد جJJامع بنJJدرعباس كJJه در سJJال قمری توسط شخصی به نام >زین العابدین ابوالقاسم ارزی< سJJاخته شJJد، مسJJجد بJJرخ در قشJJم، مسJJجد صJJحراباغی كJJه بJJه اهJJل سJJنت بنJJدرعباس

هجJJری قمJJری توسJJط >حJاج غفJار صJحرا1310اختصاص دارد و در سال باغی< احداث شده است و بنای این مسجد در محله اوزی هJJای بنJJدرعباس

است، اشاره داشت.

البتJJه زیارتگاه هJJایی هم در این اسJJتان بJJه چشJJم می خJJورد، زیارتگJJاه بی بی مریم در قشJم، امJJامزاده سJJیدمظفر كJه یكی از فرزنJدان امJام موسJی بن

25

هجJJری قمJJری در بنJJدرعباس فJوت شJJده402جعفJر)ع( اسJت و در سJJال است، امامزاده سیدكامل و امیر دیوان در میناب.

تاریخ بندرعباس در پایان، بد نیست به تاریخ بندرعباس اشاره داشت. در قرن چهارم هجJJری در اطراف شهر بندرعباس فعلی، بندر و روستای كوچكی به نام >سJJورو<

بنJJدرجرول< خوانJJده می شJJد و924وجJJود داشJJت. این بنJJدر در سJJال > ، پرتغالی ها در این روستا پیاده شJJدند و1514روستایی كوچك بود. در سال

به دلیل خرچنگ های زیادی كه در سواحل آن به چشJJم می خJJورد، نJJام آن را بنJJدر >كامبJJارائو< گذاشJJتند، یعJJنی بنJJدر خرچنJJگ سJJپس بJJه >گJJامبرون<

تغییرنام یافت.

میالدی شاه عباس، پرتغالی ها را از این بندر بیرون راند و بJJه1622در سال افتخار این پیروزی، بندر >گامبرون< به بندرعباس تغییرنام یافت.

منابع بندرعباس شهری که دوست میدارم/پدیدآورنده: فرهاد طاهری

1385 آذر، 12)شاعر(/ناشر: حدیث امروز -

1381 –بندرعباس و هالل طالیی/پدیدآورنده: احمد سایبانی/ناشر: زعیم

25ناشر: همسایه - از بندر جرون تا بندرعباس/پدیدآورنده: احمد سایبانی/1387اردیبهشت،

26