Download - Puey Speech Pasuk Corruption
1
จะตอสกบคอรรปชนอยางไรด ?
ผาสก พงษไพจตร1
นบเปนเกยรตอยางสงทขาพเจาไดรบมอบหมายใหแสดงปาฐกถา เพอร าลกถงทานอาจารยปวย
องภากร ผเปนปชนยบคคล ซงมผลงานเปนคณปการกบสงคมไทยอยางสงยง และเปนนกเศรษฐศาสตรใน
อดมคตของนกเศรษฐศาสตรไทยจ านวนมาก สวนดานความคดทางการเมอง ทานเคยกลาวไววา
ผมมความเชอมนอยางแนนแฟน ในประชาธปไตยและในศกดศร ของมนษยทกคน ...
ผมเชอในเสรภาพและสทธมนษยชน ตามทบญญตไวในปฏญญาสากลของสหประชาชาต ผมเชอในสทธของชายหญงทกคนทจะมสวนรวมในการก าหนดชะตากรรมสงคมทเขาอาศยอย ... ผมเกลยดเผดจการไมวาจะมรปแบบสสนใดกตาม ผมมความเชอวาระบอบประชาธปไตยควรจะไดมาอยางสนตวธ เพราะผมตองการหลกเลยงการใชก าลงอาวธในการรกษาอ านาจของรฐบาล2
ดานการตอตานคอรรปชนและการสรางความโปรงใส ทานไดแสดงความกลาหาญทจะกลาว
เตอนจอมพลถนอม กตขจร ขณะด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร เรองการทบซอนของผลประโยชนเนองจาก
จอมพลถนอมด ารงต าแหนงกรรมการอ านวยการของธนาคารพาณชยถง 2 แหง (พ.ศ.2507) ทานไดตง
ค าถามถงความสมควรจะเขาไปเกยวของในลกษณะเชนน และวธททานท ากตรงไปตรงมา กลาวคอ ทาน
แสดงปาฐกถาเนองในงานเลยงประจ าปของสมาคมธนาคารไทยในป 2507 โดยกลาวเปนกลอนสภาพ เกรน
น าโดยยกยองหลกการอนดของจอมพลถนอมทวา ผทเปนรฐมนตร จะตองไมยงเกยวกบกจการทางการคา
แตทาน กไดตงค าถามขอหนง ซงทานไมสามารถตอบได นนคอกจการธนาคารเปนการคาหรอไม หลงจาก
ไดอานค าปราศรยน ในวนรงขนจอมพลถนอมไดประกาศลาออกจากคณะกรรมการอ านวยการของธนาคาร
ทงสองแหงทนท และมค าสงใหรฐมนตรทานอนปฏบตตาม
1 ปรบปรงจาก ปาฐกถา 100 ป ปวย องภากร โดยคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 17 สงหาคม 2558 หองประชม ชน 5 คณะเศรษฐศาสตรมหาวทยาลย ธรรมศาสตร ทาพระจนทร เวลา 13.30 – 15.30 น. 2 www.puey.in.th/index.php หนงสอ task=view&id=12
2
คณะผจดงานปาฐกถา 100 ป ปวย องภากร ไดขอใหขาพเจาพดเรอง การจดการกบปญหา
คอรรปชนในกรอบประชาธปไตย นบเปนหวขอทเหมาะแกกาลเทศะและสอดคลองกบปรชญาของทาน
อาจารยปวยเปนอยางยง
การบรรยายนแบงออกเปนสตอน ตอนทหนง นยามความหมายและผลของคอรรปชนตอสงคม
ตอนทสอง สภาพปญหาในชวง 15 ปทผานมา ตอนทสาม ท าไมคอรรปชนจงปราบไดยากมาก และตอนทส
สรป เหตใดจงตองตอสกบคอรรปชนในระบอบประชาธปไตย
1. นยามและผลกระทบตอสงคม
คอรรปชน3นนมหลากหลายความหมาย ในทนจะใชในแนวกวางใหหมายถง “การแสวงหา
ประโยชนสวนตนหรอใหกบพรรคพวกโดยอาศยต าแหนงหนาทหรออ านาจทไดรบมอบหมายใหเปน
เครองมอกระท าการทจรต พฤตกรรมดงกลาวอาจผดหรอไมผดกฎหมาย แตขดกบหลกจรยธรรมหรอขดกบ
ความคาดหวงทสาธารณะชนมตอบทบาทของบคคลสาธารณะ”4 ซงบคคลสาธารณะ ไดแกนกการเมอง
ขาราชการและผด ารงต าแหนงในองคกรสาธารณะตาง ๆ ปรากฏการณ คอรรปชนน มหลายรปแบบ ทงทจบ
ตองไดไมถนดอยางเปนรปธรรม เชน การเลนพรรคเลนพวก การทบซอนของผลประโยชน และทจบตองคด
เปนตวเงนไดในรปแบบของสนบน เงนพเศษ การสามารถหาประโยชนสวนตนจากการใชต าแหนงหรอ
อ านาจในทางกฎหมาย ปรบแปลงกฎเกณฑ นโยบาย หรอผานกฎหมายทเออประโยชนสวนตนหรอ
ประโยชนของบคคลากรภาครฐเปนการเฉพาะในแนวทางทขดกบประโยชนสาธารณะ อนเปนรปแบบหนง
ของคอรรปชนทภาษาองกฤษเรยกวา state capture และ regulatory capture5
ส าหรบในสวนของคอรรปชนทจบตองเปนตวเงนไดนน กมทงขนาดเลก กลาง ใหญ คอตงแต
เงนเพยง 100 บาท ไปจนถง แสน ลาน พนลาน ฯลฯ ในระดบสากลแลวจะพดกนถงระดบเลกและใหญท
3 นวลนอย ตรรตน, “การตรวจสอบคอรรปชนโดยภาคประชาชนในสถาบนพระปกเกลา” , ใน การปฏรปรฐธรรมนญ มมมองเชงเปรยบเทยบ, การประชมวชาการสถาบนพระปกเกลา ครงท 8 พ.ศ. 2549. 4 ผาสก พงษไพจตร และนวลนอย ตรรตน,‘คอรรปชน คาเชา และพฒนาการทางเศรษฐกจ’, วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร, ปท21, ฉบบท 4, ธนวาคม 2546. 5 ในบานเรานยมเรยกกนวาคอรรปชนเชงนโยบาย ส าหรบนยาม state capture ทธนาคารโลกใช หมายถง พฤตกรรมของปจเจกหรอกลมบคคลหรอวสาหกจทงในภาคราชการและภาคเอกชนทใชอทธพลอ านาจในการออกกฎหมายและนโยบายหรอในการก ากบควบคม เพอประโยชนสวนตนหรอเพอใหไดเปรยบ ดวยการถายเทรายไดของภาคเอกชนมาสขาราชการอยางไมโปรงใส state capture , regulatory capture ตางจากการเรยกรบสนบนทวไปทขาราชการ นกการเมองใชดลยพนจเกยวกบกฎเกณฑทมอยแลวหาประโยชนสวนตน ตรงท state capture, regulatory capture เปนการใชอทธพลเพอใหมกฎหมายหรอกฎเกณฑใหมเพอใหตนเอง กลม หรอวสาหกจไดเปรยบเปนการเฉพาะ โดยกระบวนการสงอทธพลอาจมองเหนไดยาก ใหด The World Bank, Anticorruption in Transition A Contribution to the Policy Debate, Washington D.C. 2000 , หนา xv-xvi; Oleksiy Omelyanchuk, Explaining State Capture and State Capture Modes: The Cases of Russia and Ukraine, Budapest, 2001. Http://www.ualberla.ca/CIUS/stasiuk/st-pdf/Explaining State Capture.pdf , เขาถง 31 กรกฎาคม 2015; Boehm, Frederic , Regulatory Capture Revisited – Lessons from Economics of Corruption, Ph.D Economics, Anti-Corruption Training & Consulting (ACTC), and Research Center for Political Economy (CIEP, Universidad Externado de Colombia), Working Paper,July 2007. อาจมกรณทเปนการถายโอนรายไดทควรเปนของรฐบาลมาสขาราชการเปนการสวนตวแบบไมโปรงใสกเปนได แนวคด State capture, regulatory capture นเรมแรกใชอธบายปญหาในประเทศเปลยนผานจากคอมมวนสตเปนเสรนยม แตพบวาเปนปญหาในสงคมอนดวย
3
สอดคลองกบค าวา Petty และ Grand คอรรปชน โดย Petty Corruption เปนพวกเงนเลก ๆ นอยทขาราชการ
เรยกเกบเมอประชาชนไปตดตอหนวยราชการในชวตประจ าวน เชน ทกรมการขนสง ทเขต(อ าเภอสมยกอน)
ทโรงพยาบาล ทโรงเรยน ฯลฯ ในขณะท Grand Corruption จะเปนเรองการซอต าแหนง การเรยกรบสนบน
โครงการขนาดใหญ การใหไดสมปทาน การโกงภาษมลคาเพม การหารายไดในกระบวนการ state capture
ฯลฯ
ผลของการคอรรปชนตอสงคมโดยรวมนนคงไมตองสาธยายมากเพราะเปนททราบกนดวา
สรางความเสยหายหลายอยาง6 ทส าคญคอเปนอปสรรคตอการเตบโตทางเศรษฐกจทย งยน ท าใหมการใช
ทรพยากรสาธารณะอยางไรประสทธภาพ ประชาชนขาดความเชอถอในระบบประชาธปไตย ท าลาย
หลกการนตธรรม ดงทมารค ศกดซาร สรปวา “คอรรปชนคอการใชอ านาจโดยมชอบ…เปนอาการของความ
ไมเทาเทยมในสทธและโอกาสระหวางผมอ านาจกบผไรอ านาจ…จงถอเปนปญหาเรองความยตธรรมทาง
สงคม”7 นกวชาการดานการตอตานคอรรปชนจงเหนวา การปองกนคอรรปชนไมใหเกดขนในแตละ
หนวยงานหากท าไดจะถอเปนสงดทสด แตถาขาราชการและบคคลสาธารณะคอรรปชนแมเพยงเลกนอย
หากมหลกฐานชดเจนเพยงพอ สมควรถกลงโทษทนทและโทษจะตองหนกตามสมควรเพอไมใหเกดวามเคย
ชนและท าไปเรอยๆโดยเรมตนจากเรองเลกจนเปนเรองใหญโตในทายทสด8
2. สภาพปญหาและปรากฎการณคอรรปชนในชวง 15 ปทผานมา
การวเคราะหในสวนนจะเนนไปทคอรรปชนทจบตองเปนตวเงนได9 โดยจะแบงออกเปน 2
สวนดวยกนคอ คอรรปชนภาคครวเรอน ทเปน Petty Corruption และคอรรปชนภาคธรกจในลกษณะของ
Grand Corruption
คอรรปชนภาคครวเรอน
ในเรองนมตวชวดระดบการเปลยนแปลง จดท าโดยคณะวจยท คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณ
มหาวทยาลยเมอป 2542 และเมอป 2557 ขอมลไดจากการส ารวจหวหนาครวเรอนโดยใชแบบสอบถามชด
6 ดเพมเตมเชน ผาสก พงษไพจตร สงศต พรยะรงสรรค, คอรรปชนกบประชาธปไตยไทย. ศนยศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง ,คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ. 2537, บทท 1. 7 มารค ศกดซาร, การตอสกบคอรรปชนในสงคมเปลยนผาน , Freidrich Ebert Stiftung, พฤษภาคม 2557 . ปกหนา. 8 ศาสตราจารย Prakash Chander, Address, แสดงท The XI Annual Conference of the Asian Law & Economics Association, จดโดยคณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 10, สงหาคม, 2558, หอง 105, ตกมหาจฬาลงกรณ, จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 9 ทงนไมไดหมายความวาคอรรปชนแบบทจบตองไมไดไมส าคญแตเปนเพราะวางานศกษาวจยยงมนอยและเปนเรองยากทจะศกษา เชนเรองการชวยเหลอญาตมตร การใชขอมลลบของทางราชการ การใชอทธพล การใชบคคลากรและทรพยสนราชการเพอประโยชนสวนตน การรบงานนอก การท างานหลงออกจากต าแหนงแตยงใชเสนสายหรออทธพลทมอยกอนเกษยณใหเปนประโยชนสวนตน การทขาราชการสวมหมวกหลายใบในเวลาเดยวกน(รบต าแหนงตางๆ) ทมผลประโยชนทบซอนกนอย เชนอยการมหนาทดแลผลประโยชนภาครฐแตสามารถเปนกรรมการในบรษทเอกชนทรบจางงานจากภาครฐได เปนตน คอรรปชนทอาจมองเหนไดไมชดเจนหรอไมมการไดรบผลประโยชนคดเปนเงนไดทชดเจนเหลานลวนสรางความเสยหายใหแกประโยชนสาธารณะทงสน เชนเดยวกบคอรรปชนทจบตองเปนตวเงนได
4
เดยวกนและวธวทยาแบบเดยวกน10 ค าถามส าคญคอ เมอไปตดตอหนวยราชการ ถกเรยกสนบนเงนพเศษ
หรอไม เปนเงนเทาไร? พบวา ประชากรทถกเรยกสนบนลดลงจากรอยละ 10 เปนรอยละ 4.811 และวงเงนใน
ราคาจรงทถกเรยกกลดลงมากถงรอยละ 9012 ส าหรบหนวยงานทเรยกรบสนบนเปนมลคาสงสดทง 2 ปนนน
คอกรมทดน อก 3 อนดบถดมา ส าหรบป 2542 คอ ต ารวจ สรรพากร และกรมการขนสงทางบก ส าหรบป
2557 3 อนดบถดมาคอ ต ารวจ โรงเรยนรฐบาลและกรมการขนสงทางบก (ตารางท 1)
ตารางท 1 สนบนภาคครวเรอน
ระดบการคอรรปชนภาคครวเรอนทลดลงอาจเปนเพราะประชาชนไมกลาตอบ หรออาจ
เปลยนเปนอยางอนทไมใชตวเงน จากการศกษาพบวาทลดลงอยางมากในชวง 15 ป ทผานมานมความ
เปนไปไดสงเพราะวาไดมการปฏรประบบราชอยางตอเนองในชวงเวลาดงกลาว ทงดานวธการใหบรการ
การตรวจสอบจากภายนอกและการสงเสรมจรยธรรม ทส าคญมการน าเทคโนโลยสมยใหมเขามาชวยท าให
การเรยกรบสนบนเปนไปไดยากขน เชนระบบ EDI ทกรมศลกากร การเสยภาษเงนไดบคคลธรรมดาทาง 10ผาสก พงษไพจตร ยงยทธ ไชยพงศ ธาน ชยวฒน รายงานฉบบสมบรณ โครงการวจยเรอง “คอรรปชนในระบบราชการไทย “การส ารวจทศนคตประสบการณของหวหนาครวเรอน”, สนบสนนโดย ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) กนยายน 2557, www.trf.or.th 11 ผาสก พงษไพจตร ยงยทธ ไชยพงศ ธาน ชยวฒน รายงานฉบบสมบรณ…. หนา 6. 12 วงเงนสนบนทงหมดในป 2542 = 15,400 ลานบาท ป 2557 ลดลงเปน 4,949 ลานบาท หากปรบดวยอตราเงนเฟอแลว เงนสนบนในป 2557 เปนเพยง 1,648 ลานบาท
ป พ.ศ. 2542 2557
สดสวนหวหนาครวเรอนทถกเรยกสนบน
เงนพเศษในปกอนหนา (10%)
10 4.8
มลคาสนบนเฉลยตอหวหนาครวเรอนท
ถกเรยกใหจาย (บาท)
9,722 5,016
มลคาสนบนทงหมด (ลานบาท) (2557
ปรบดวยอตราเงนเฟอ )
15,400 1,648*
หนวยงานทเรยกสนบนมากสดสอนดบ
แรก (ตามจ านวนเงน )
ทดน, ต ารวจ, สรรพากร,
กรมการขนสงทางบก
ทดน, ต ารวจ, โรงเรยนรฐบาล,
กรมการขนสงทางบก
5
อนเตอรเนตทกรมสรรพากร ฯลฯ ทงนการปฏรปเกดจากแรงผลกดนของภาคประชาชน ธรกจเอกชนและ
สอ13แตการปฏรประบบการใหบรการภาคราชการนมผลกบขาราชการระดบลางและกลางเปนสวนใหญ ยง
ไมเขาถงขาราชการระดบสงทงทหาร พลเรอน ตลาการและนกการเมอง
ส าหรบสนบนเงนพเศษทคดเปนตวเงนไดในกรณของคอรรปชนวงเงนสงนน ดไดจากตวชวด
เรยกวา ดชนความโปรงใส ( Corruption Perception Index หรอ CPI ) ขององคการความโปรงใสนานาชาต
(Transparency International หรอ TI ดงแสดงในแผนภาพท 1)
แผนภาพท 1 ดชนภาพพจนคอรรปชน (CPI) โดยองคการความโปรงใสนานาชาต (TI)
ขณะน CPI ไดถกใชเปนดชนแสดงระดบคอรรปชนของประเทศตาง ๆ ทครอบคลมการคอรรป
ชนภาคราชการแบบเหมารวมทกประเภท ไมวาเลกหรอใหญ แตเมอศกษาลกลงไป พบวาขอมลทใชเพอ
สรางดชนน เปนทศนคตของนกธรกจขามชาตทลงทนในประเทศตาง ๆ เปนโครงการขนาดใหญวงเงนสง
ซงมนยวาเงนสนบนทเกยวโยงตองสงดวย ดงนน CPI จงเปนดชนของคอรรปชนขนาดใหญ ไมใชภาพรวม
ของคอรรปชนภาคครวเรอนในประเทศนน ๆ14
การค านวณดชน CPI เปนการใหคะแนนจาก 0 ถง 100 คะแนน ใกล 100 แสดงความโปรงใส
สง หรอระดบคอรรปชนต า ยงคะแนนใกลศนยยงมคอรรปชนสง
ในแผนภาพท 1 ทแสดงคาดชน CPI และอนดบของไทยเมอเปรยบเทยบกบประเทศอน ๆ
ในชวงเวลา 15 ป ระหวางป พ.ศ.2541 และ พ.ศ.2556 นน จะเหนไดวา คา CPI ของไทยคอนขางต า แสดงวา
มคอรรปชนสง และเปลยนแปลงนอยมากในชวง 15 ป
13 ผาสก ยงยทธ ธาน 2557, อางแลว, หนา 48-49. 14 ดรายละเอยดเพมเตมใน ผาสก พงษไพจตร ยงยทธ ไชยพงศและธาน ชยวฒน, รายงานฉบบสมบรณ…, หนา 3-4.
6
เมอเปรยบเทยบกบประเทศอน ๆ อนดบของไทยลดลงมากจากอนดบท 61 ในป 2542 เปน
อนดบท 102 ในป 255615 สะทอนวาประเทศอนไดปรบตวใหดขนเกงกวาไทย ประเทศในเอเชยทมอนดบ
ดกวาไทยในป 2556 มสงคโปร มาเลเซย ฟลปปนส (อนดบท 5, 53 และ 94 ของโลกตามล าดบ)
ส าหรบประสบการณของนกธรกจไทย สงศต พรยะรงสรรค เมอป 2541 ไดสอบถามนกธรกจ
430 รายทสงกดอยในสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย หอการคาไทย และสมาคมธนาคารแหงประเทศ
ไทยเรองการจายเงนคาน ารอนน าชาใหแกหนวยงานราชการ รอยละ 63 ตอบวาจายเงนคาน ารอนน าชา สวย
และเงนใตโตะ นอกเหนอจากคาคอมมชชนในการประมลโครงการ อกรอยละ 36 ตอบวาไมไดจาย
หนวยงานทนกธรกจระบวาจายเงนใหตงแต 500,000 บาทขนไปตอครง ม กระทรวงมหาดไทย คมนาคม
อตสาหกรรม แรงงานและสวสดการ สาธารณะสข ศกษาธการ ส านกนายกรฐมนตร ยตธรรม วทยาศาสตร
และเทคโนโลย และทบวงมหาวทยาลย ตามล าดบ16
คอรรปชนประเภทวงเงนสงๆ มกหลดรอดจากการถกลงโทษเสมอ โดยเฉพาะกรณการซอ
ต าแหนง ซงในเรองนนน งานศกษาของผาสกและสงศต ในกรณของต ารวจ เมอป พ.ศ.2535 พบวาวงเงนท
จายเพอซอต าแหนงใหญสงสดอาจสงถง 30 -50 ลาน และอดตรองอธบดกรมต ารวจ พลต ารวจเอกวสษฐ เดช
กญชร ไดใหสมภาษณ “ยอมรบวา มการซอขายต าแหนงกนจรงในกรมต ารวจ”17
งานศกษาของ ศภชย ยาวะประภาษ เมอป พ.ศ. 254318 ไดขอมลจากการสมภาษณหวหนาสวน
ราชการระดบอ าเภอ จงหวดและสานกลาง ระดบอธบด รองอธบด ผอ านวยการกรมเกอบ 600 ราย ทท างาน
ในหนวยงานราชการตางๆพบวา รอยละ 43.6 ตอบวามการซอขายต าแหนงในหนวยงานของตน รอยละ 50.3
ตอบวาไมม และรอยละ 6.2 ตอบวาไมแนใจ เมอถามวา มตวกลางหรอไมในการซอต าแหนง ขาราชการ
สวนกลางและสวนภมภาคตอบวา ผประสานการซอขายต าแหนงคอ นกการเมองตามดวยคนใกลชด แตท
กรงเทพมหานคร ระบวาไมตองผานใคร ตดตอกบผบงคบบญชาไดเลย
หลายคนเชอวาคอรรปชนวงเงนสงมกเกดจากนกการเมองบงคบใหขาราชการท า แตในทาง
ปฏบตจรงนน ขาราชการระดบสงสามารถกระท าการทจรตไดดวยตนเองโดยไมตองรวมมอกบนกการเมอง
แตอาจรวมมอกบนกธรกจ และขาราชการคนอน
15 ในป 1998 และ 2013 จ านวนประเทศทงหมดทไดรบการจดอนดบคอ 85 และ 175 ตามล าดบ 16 สงศต พรยะรงสรรค “ ตวชบางประการแสดงระดบการคอรรปชนของหนวยราชการ: ประสบการณของนกธรกจกลมตวอยาง “ ใน รายงานผลการวจยการคอรรปชนในระบบราชการไทย , โดยผาสก พงษไพจตร สงศต พรยะรงสรรค นวลนอย ตรรตน สกกรนทร นยมศลป เสนอตอส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการม ธนวาคม 2541, หนา 179, 209 17 “วสษฐ รบต าแหนงต ารวจซอขายได” สยามรฐรายวน, 20 กรกฎาคม 2533. 18 ศภชย ยาวะประภาษ, “คอรรปชนในวงราชการ มมมองของขาราชการและแผนปฏบตการสรางสงคม “, ใน ยทธศาสตรการตอตานคอรรปชนในประเทศไทย พ.ศ. 2543 โดย นพนธ พงพงศกร ศภชย ยาวะประภาษ ผาสก พงษไพจตร เสาวนย ไทยรงโรจน กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, 2543.
7
เทาทกลาวมาเปนเรองของทฤษฎและงานส ารวจ โลกแหงความจรงเปนอยางไร? ในสวนตอไป
จะวเคราะหกรณออฉาวเมอเรวๆนสามกรณดวยกน เพอใหเหนความซบซอนของคอรรปชนวงเงนสง
กรณทหนง รฐบาลถกโกง จายเงนคนภาษมลคาเพมใหใหบรษทปลอมหลายพนลาน
ขณะทเขยนปาฐกถาน กระบวนการสบสวนสอบสวน และด าเนนคดกบผทเกยวของกบกรณออฉาว
นยงไมสนสด ขาราชการบางคนถกลงโทษไปแลว แตอกสวนหนงยงเปนผถกกลาวหา เทาทรวบรวมขอมลท
เปดเผยแกสาธารณชนพอจะประมวลความเปนมาไดดงนกลางป 2556 ส านกขาวอศรา เสนอขาววา
สรรพากรคนภาษมลคาเพมใหแกบรษทปลอม 63 บรษท โดยไดคนภาษมลคาเพมไปเปนเงน 4,298,584,817
ลานบาท ทกบรษททไปตรวจสอบมทตงเปนหองวางเปลาหรอบานราง (30 แหงใชเลขทบานเดยวกน) พบ
หลกฐานวาบคคลทตงบรษทปลอมเปนเจาของส านกงานบญช ทนายความ และเกยวพนกบผสอบบญชและ
ผใหญในกรมสรรพากร
การเสนอขาวอยางตอเนองของส านกขาวอศรา สงผลใหกระทรวงการคลงแตงตงกรรมการ
ตรวจสอบ จนน าไปถงการสงเรองใหดเอสไอ และป.ป.ช. เขามาสบสวน และตงอนกรรมการไตสวน
ขอเทจจรง ตามมาดวยการโยกยายขาราชการในกระทรวงการคลง การอายดทรพยขาราชการระดบสง การ
ไลออก การใหออก การถกสอบวนยรายแรงมากกวา 10 ราย ผใหญถกพกราชการ19 มถนายน 2558 ป.ป.ช.
มมตอายดทรพยผใหญ เปนทองค ามลคาเกอบ 180 ลานบาท ภายหลงจากการปกปดบญชทรพยสนและอย
ระหวางการตรวจสอบวาร ารวยผดปกตหรอไม เนองจากถกกลาวหาวามสวนเกยวของกบการทจรตโกงภาษ
มลคาเพม 4.3 พนลานบาท20
ณ จดน “การไตสวนพบเพยงระดบขาราชการ”21 ไมมขาวนกการเมองเกยวโยงแตอยางใด นน
คอหากเปนจรง แสดงวาขาราชการระดบสงจ านวนหนงรวมกนกระท าการทจรตดวยตนเอง พวกเขาม
การศกษาสงระดบปรญญาตร โท บางผานการอบรมผบรหารระดบสงหลายแหง เชน วทยาลยปองกน
ราชอาณาจกร วปอ. นกบรหารระดบสง (นบส.1) ของส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (กพ.)
หลกสตรผบรหารระดบสง สถาบนวทยาการตลาดทน (หลกสตร วตท.) และ หลกสตร Directors
Certification Program (DCP) ของ สมาคมสงเสรมสถาบนกรรมการบรษทไทย
19 ส านกขาวอศรา 30 ธนวาคม 2556. “เบองหลงเปดโปงทจรตภาษ 4.3 พนลาน ขาวเจาะแหงป”; ไทยพบลกา 22 มถนายน 2558 20 “อนฯ ป.ป.ช. อายดทอง 179 ล. อดตอธบดกรมสรรพากรไมปรากฏในบญช“ไทยรฐออนไลน 25 มถนายน 2558. เขาถง 19 กรกฎาคม 2558. การอายดนยงอยในขนถกกลาวหา จะตองมขนตอนการเขาชแจงแกขอกลาวหาอกเปนขนตอไป 21 “ ‘สาธต’ รบทราบขอกลาวหา”, เดลนวส, วนท 24 กรกฎาคม 2558 หนา 12.
8
ทงน ยงจะตองตดตามตอไปวา ในทายทสดผเกยวโยงทงหมดทงนอกและในหนวยงานทม
ปญหามกราย? ทกรายจะถกลงโทษไหม? และรฐบาลจะสามารถเรยกคาเสยหายทไดจายเงนภาษของ
ประชาชนทงประเทศไปถง 4.3 พนลานบาทใหกบมจฉาชพไดไหม?
กรณทสอง โจรชวยจบคอรรปชน
ปลายป 2554 ขณะผใหญในกระทรวงแหงหนง ฉลองแตงงานลกสาวทโรงแรมหร โจรไดเขา
ปลนบาน ขนเงนสดทผสอขาวรายงานวายงมสายรดจากธนาคารเปนเงนจ านวนมาก โดยโจรรบสารภาพ
เบองตนวาพบกระเปาใสเงนหลายรอยลานบาท แตขนเงนไปไดกวา 200 ลานบาทเทานน ฝายเจาของบาน
บอกวาเงนทถกปลนเปนเงนสนสอด เงนเตรยมจดงานแตงลกสาวประมาณ 5 ลานบาท ในทสดต ารวจตาม
คนเงนมาไดเกอบ 20 ลาน ความไมชอบมาพากลนท าใหผใหญ ถกยายไปชวยราชการ และป.ป.ช.เขา
ด าเนนการอายดเอกสารและทรพยสนเพอตรวจสอบวาร ารวยผดปกตหรอไม22
4 ปตอมา (มกราคม 2557) ป.ป.ช.ชมลความผดวาผใหญร ารวยผดปกต จงฟองศาลแพงใหม
ค าสงยดทรพยสน ใหตกเปนของแผนดนมลคา 46,141,038 ลานบาท23
เหตปลนบานครงนนมรายงานวาเกดจากความขดแยงทางผลประโยชน โดย “มนกการเมองเขา
มาเกยวโยงกบงบประมาณในการอนมตโครงการส าคญ... คนรายทลงมอมนใจวา การกอเหตครงนจะไมเปน
คดความแตเรองบานปลาย เพราะแมบานโทรแจง 191”24
สาธารณชนคนนอกวงจะไมมทางไดรบรกรณออฉาวน และอาจไมมการเอาผดใครเลย ถาโจร
ไมไดเขามาชวย
ขอมลทเปดเผยแกสาธารณชนผานสอ ท าใหทราบเสนทางชวตราชการของผใหญ จบปรญญา
ตร ผานการอบรมหลกสตร นกบรหารระดบสง นบส.1 หลกสตรวทยาลยปองกนราชอาณราจกร วปอ. และ
หลกสตรผบรหารเทคโนโลยสารสนเทศระดบสง จากทเคยมต าแหนงสงในกรมส าคญเชนทางหลวงชนบท
กรมทางหลวง จนในทสดไดเปนปลดกระทรวง สอมวลชนประเมนกนวา “เหลานคอพนฐาน อนท าใหมเงน
จ านวนมหาศาลไปกบดานสงบนงอยในบาน.... ปมเงอนอยทวากระบวนการจดการ...จะสามารถลากคอ
22 ‘ไขรหสปลนบานปลดสพจน’ กบทมา ‘ร ารวยผดปกต’,ไทยรฐออนไลน วนเสารท 27 มถนายน 2558; “ เกมหกเหลยม เฉอนเงน เชอด ‘สพจน ทรพยลอม‘ ขโมยขนบาน 200 ลาน สถานการณจรงหรออปโลกน“, THAIPUBLICA, 25 พย. 2554. Thaipublica.org/2011/supoj-robbery-game/ เขาถง 27 ก.ค.2558. 23 “ศาลแพงสงยดทรพย ‘สพจน ทรพยลอม “46 ลานตกเปนของแผนดน”, Thai Publica 1 กมภาพนธ 2557. ตามพ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. 2542 ขาราชการทถกขอหาร ารวยผดปกต จะถกยดทรพยสนทไมสามารถน าพยานหลกฐานมาแสดงใหกระจางถงทมาทไปในการไดทรพยสนดงกลาว 24 “ยอนรอยปลนบาน ‘ปลดสพจน’ โดนสาวไสรวยอฟเจอป.ป.ช. อายดทรพย” , ไทยรฐออนไลน 1 มนาคม 2558
9
บรรดานกการเมอง พรรคการเมอง... ขนสตะแลงแกงไดหรอไม”25 สายรดเงนจากธนาคารตางๆ จะน าไปส
ผเกยวของรายอน ๆ ในภาคธรกจเอกชนไดหรอไม? อ
กรณทสาม คด CTX 9000 มหลกฐานความไมชอบมาพากล แตในทายทสดไมมการด าเนนคด
ใด ๆ
เมอ พ.ศ.2546 คณะรฐมนตรอนมตใหบรษทบทม.ผสรางสนามบนจดซอ CTX 9000 เครอง
สแกนดกจบวตถระเบด 26 เครอง เพอตดตงในสนามบนสวรรณภม บทม.ท าสญญาการจดซอจดจางผาน
บรษทตวแทน ผลทเกดขนคอมสวนตางของราคาจากบรษทผลตมาถงมอ บทม. จ านวนหนง
เมอ พ.ศ. 2547 บรษทอนวชน ถกคณะกรรมการตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) ของสหรฐฯ
ตรวจสอบพบวา ตวแทนจ าหนายของบรษทในภาคพนเอเชยแปซฟก ไดตดสนบนเจาหนาทรฐในประเทศ
จนและฟลปปนส ใหซอสนคาของตน แตในประเทศไทย ไดพบความตงใจทจะใชเงนสวนตางของราคาจาย
ใหหรอสญญาวาจะจายเจาหนาทไทย แตยงไมทนเสรจสน กถกสอบสวนเสยกอน
อนวชนท าผดตามกฎหมายสหรฐฯ อนวชนจงไดท าขอตกลงกบกระทรวงยตธรรมสหรฐฯ
ยอมรบความผดทงหมดและไดท าบนทกขอตกลงวาหากจะขาย CTX ใหแกประเทศไทย จะตองขายตรง
ใหกบบรษททสรางสนามบนสวรรณภมเทานนโดยหามขายผานบรษทตวแทนเอกชนใดๆ26
เมอเรองออฉาวของ “อนวชน” เปนขาวในเมองไทย ไดมการท าสญญาใหมกบบรษทผผลต แต
บทม.กยงคงตองจายในราคาเดมทมสวนตางจ านวนเดม โดยอธบายวาสวนตางมการรวมคาอปกรณ
คาใชจายอน ๆ และภาษในราคาดวย มการตงคณะกรรมการตรวจสอบ กพบวาสวนตางทงหลายอยในวสยท
รบไดในทางธรกจ
หลงการรฐประหารพ.ศ. 2549 คณะกรรมการตรวจสอบการกระท าทกอใหเกดความเสยหายแก
รฐหรอ ค.ต.ส.ของรฐบาลพลเอกสรยทธ จลนานนท ตรวจสอบคด CTX มผถกกลาวหาซง รวมทงอดต
นายกรฐมนตร อดตรฐมนตรกระทรวงคมนาคม กลมบรษทเอกชน 25 ราย และเจาหนาทของบรษทสราง
สนามบนสวรรณภม (บทม.)ประกอบดวย อดตปลดกระทรวงคมนาคม นายทหารยศพลเอก นายทหารยศพล
อากาศเอก อยการสงสด และนกธรกจเอกชน 2 ราย
เมอ พ.ศ. 2551 เมอ ค.ต.ส. สงเรองไปใหอยการสงสดด าเนนการฟองรอง อยการสงสดมขอ
โตแยงจากความไมสมบรณของคดสองครง ครงสดทายเกดขนในเดอนกนยายน พ.ศ. 2554
25 “โลกธรรม อ านาจกรณ”สพจน ทรพยลอม” กบ “นกการเมอง”, มตชนรายวน, 26 พฤศจกายน 2554. 26 “ยอนรอยมหากาพย 7 ป CTX: ตอนจบแบบหกมมของ ป.ป.ช.” Thai Publica, 27 กนยายน 2555. Thaipublica.org.2012/09/ctx.3/ เขาถงเมอ 27 มถนายน 2558
10
ในรายงานของสอส านกงานอยการสงสดยนยนวา “หลกฐานเอกสารทกระทรวงยตธรรม
สหรฐอเมรกาสงมาใหส านกงานอยการสงสดตามพระราชบญญตความรวมมอระหวางประเทศ…ทยนยนวา
ไมมหลกฐานของการใหคาตอบแทนโดย “อนวชน” หรอตวแทนบรษทใหแกเจาหนาทไทยและไมม
หลกฐานวา อนวชน ไดยอมรบหรอปฏเสธขอกลาวหาทถกฟองแตอยางใด”
ป.ป.ช. จงเตรยมการทจะฟองเอง และไดสงกรรมการ ป.ป.ช. คอ ศ.ดร.เมธ ครองแกว เดนทาง
ไปขอขอมลรายละเอยดจากกระทรวงยตธรรมทสหรฐฯ ไดเอกสารขอมลจ านวนมากและไดสงมอบให
เจาหนาททเกยวของ27 กอนท ศ.เมธจะหมดวาระการเปนกรรมการ ป.ป.ช. เมอ 9 สงหาคม 255528
28 สงหาคม 2555 ป.ป.ช. แถลงอยางเปนทางการวา ป.ป.ช. มมตเอกฉนทยกค ารองตออดต
นายกรฐมนตร อดตรฐมนตรกระทรวงคมนาคม บรษทเอกชนหลายกลม ในคดการซอและตดตงเครอง. CTX
และการกอสรางระบบสายพานล าเลยงกระเปาในทาอากาศยานสวรรณภม 29
31 สงหาคม 2555 ศาสตราจารย ดร.เมธ ครองแกว ไดใหขอสงเกตกบมตเอกฉนทของ ป.ป.ช.
โดยอางถงขอมลเพมเตมทไปไดมาจากกระทรวงยตธรรมสหรฐฯทระบวา ตวแทนของฝายอนวชน “มความ
ตงใจทจะใชสวนตางของราคา...[เพอ] จายใหหรอสญญาวาจะจายใหแกเจาหนาทของไทย”30 และ
ศาสตราจารยเมธ ไดสรปทายบทความวา “ถาทางการสหรฐอเมรกามความมนใจถงขนาดนแลวเราจะไมเอา
ผดใครเลยไดอยางไร?” 31
ความกงขาเกยวกบความโปรงใสหรอไมโปรงใสของกระบวนการจดซอจดจาง CTX 9000
ยงคงมอยและยงคงมหลายค าถามทยงตองการค าตอบเชน การทอยการสงสดเปนหนงในผถกกลาวหา แตใน
ขณะเดยวกนกมหนาทเปนผฟองรองผกระท าความผดดวย นบเปนประเดนการทบซอนของผลประโยชน
หรอไม?
หากพบวาหลกฐานทไดจากกระทรวงยตธรรมสหรฐไมเพยงพอ ไดมการแสวงหาขอมล
เพมเตมภายในเมองไทยเองหรอไม เพยงใด?
อกค าถามหนงคอ เมอหนวยงานหลก 2 แหง ไดแก อยการสงสด และป.ป.ช. ไดลงมตทจะไม
ฟองคดนแลวนน หมายความวาเปนการสนสด ไมมชองทางทจะรอฟนคดไดอกกระนนหรอ ทง ๆ ทความ
กงขาของหลาย ๆ คนกยงมอย รวมทงของอดตกรรมการ ป.ป.ช. เชน ศาสตราจารย ดร เมธ ครองแกว
27 เมธ ครองแกว , เบองลก ป.ป.ช. และนตเศรษฐศาสตร,10 สงหาคม 2557ม หนา 73. 28 เมธ, เบองลก ป.ป.ช. และนตเศรษฐศาสตร, ค าน า. 29 Thaipublica 27 กนยายน 2012. ในรายละเอยดการจดซอจดจางเครองCTX 9000 กระท าโดยรวมการสรางระบบสายพานดวย เปนเงนอกกวาพนลานบาท และในสวนนกมผต งขอสงสยถงจ านวนเงนมหาศาลในการน 30 เมธ, เบองลก ป.ป.ช. และนตเศรษฐศาสตร, หนา 75. 31 เมธ, เบองลก ป.ป.ช. และนตเศรษฐศาสตร, หนา 75.
11
จากกรณออฉาวทกลาวมา หากมหลกฐานความไมชอบมาพากลจรง มขอสงเกตบางประการ
กลาวคอ คอรรปชนวงเงนสง เปนพฤตกรรมการใชต าแหนงในทางมชอบของขาราชการระดบสง ซงอาจท า
ไดดวยตนเอง หรออาจจะรวมมอกบนกธรกจหรอกบนกการเมองเปนพนธมตร 2 เสาหรอ 3 เสา เปนคอรรป
ชนทเกดจากการสมยอมกนระหวางผใหและผรบ ท าใหยากทจะตรวจสอบและสงผลเสยสงตอสงคมวง
กวางเพราะใชทรพยากรสาธารณะมาก32
ขาราชการมการศกษาสง ความสามารถ ท าใหกาวหนาในการงาน แตอกสวนหนงเพราะ
ปรบตวรบกบขบวนการคอรรปชน โดยผานการอมชของ “ ผใหญ ” ทงในกระทรวงเองและจากนกการเมอง
ทรวมขบวนการอยแลว เนองจากอยในหนวยราชการทมชองทางการคอรรปชนสงแตขาดกลไกการ
ตรวจสอบ ท าใหนกถงงานวทยานพนธมหาบณฑตของนายต ารวจทานหนง ไดวเคราะหการเปลยนแปลง
คานยมและทศนคตของนายต ารวจชนสญญาบตรในบรบทของระบบสวยซงท าใหต ารวจ ทเรมแรกม
ลกษณะเหมอนผาขาว แลวคอยๆเปลยนสคล าเรวขนจากประสบการณท างานกบผบงคบบญชาและระบบท
เปนปญหา33
การยอมรบไดกบวฒนธรรมไมสจรตหรอวฒนธรรมคอรรปชน ไดกลายเปนสงทพบเหนอย
ทวไปในหนวยราชการเกรดเอของไทยหลายแหง นบเปนเรองทตองมการศกษาวจยใหลกซงและหาทาง
แกไขใหไดผลจรงจงมากกวาน
กรณออฉาวทเชอมโยงกบบคคลระดบ “บก” เปนจ านวนมาก (นกธรกจทมอทธพลสง
นายทหารชนผใหญ นกการเมอง ขาราชการระดบสงจากหลายหนวยงาน และจากหนวยงานตรวจสอบ) การ
ด าเนนการเอาผดหรอการหาผรบผดชอบกบความไมโปรงใส เปนเรองยากมากจรงๆ แมวาจะมเบาะแส
ความไมชอบมาพากลมาจากตางประเทศ และแมแตรฐบาลแตงตงโดยคณะรฐประหารใชเหตผลวาเพอเขามา
แกปญหาคอรรปชนโดยนกการเมองทมาจากการเลอกตง กยงไมสามารถเอาผดใครได
กรณเหลานเปนตวอยางไมดใหขาราชการระดบกลางเอาอยางหรอไม?
เรองออฉาวทงสามกรณ ถกเปดโปงโดยคนภายนอก แสดงใหเหนความออนแอของกลไกการ
ตรวจสอบภายในระบบราชการและองคกรตอตานคอรรปชนเชน ป.ป.ช. แตแสดงอานภาพของภาค
ประชาชนในการใหเบาะแส และบทบาทสอมวลชนในการเปดโปงคดคอรรปชนใหสาธารณชนไดรบทราบ
จนน าไปสการเอาผดกบผทจรตได นบเปนบทบาททส าคญยงของภาคประชาสงคมในการตอตานคอรรปชน
32 นกวชาการบางคนเรยกวา collusive corruption และควรไดรบโทษหนกมาก ใหด Prakash Chander, “Address”, 2558, อางแลว. 33 ร.ต.อ. พงสนต คงตรแกว ,“กระบวนการเปลยนแปลงคานยมและทศนคตของนายต ารวจชนสญญาบตร”, วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต ภาควชาการปกครอง บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2529.
12
ส าหรบคอรรปชนทจบตองไดยากประเภทการเลนพรรคเลนพวก การทบซอนของ
ผลประโยชน คอรรปชนเชงนโยบายหรอ state capture บางประเภท ไมมตวชวด แตคาดวาไมนาจะ
เปลยนแปลงมาก เนองจากสภาพสงคมทใหความส าคญกบระบบเครอญาต ระบบพรรคพวก และระบบ
อปถมภยงคงอย
โดยสรป ในชวง 15 ปทผานมา ขณะทคอรรปชนภาคครวเรอนหรอ Petty Corruption ใน
เมองไทยลดลงมาก แตประเภททเปนสนบน เงนพเศษขนาดใหญแบบ Grand Corruption แทบไมไดมการ
เปลยนแปลงไปในทางทดขนเลย และเมอเทยบกบประเทศอนในโลกแลว ไทยอยในระดบทคอนขางแย และ
แยกวาเพอนบานเชน ฟลปปนส มาเลเซย และสงคโปร
3. ท าไมจงปราบคอรรปชนไดยากมาก เพอทจะตอบค าถามนตองรสาเหตทน าไปสพฤตกรรมคอรรปชน
นกวชาการพยายามตอบค าถามนในกรณของไทย แบงออกไดเปน 4 กลมหลกคอ (1)
เศรษฐศาสตรกระแสหลก (2) นกศลธรรมจรรยาธรรม (3) นกเศรษฐศาสตรการเมอง และ (4) นกวเคราะห
สงคมระยะเปลยนผาน
มมมองของเศรษฐศาสตรกระแสหลก
มลเหตจงใจใหกระท าการคอรรปชนคอ ผลประโยชนทจะไดทงทเปนตวเงนและหรอ
ผลประโยชนอน ๆ แตการคอรรปชนกมตนทนถาถกจบได ดงนนผกระท าจงตองคดถงตนทนผลไดวาคม
หรอไม ตราบใดทผลประโยชนสงแตตนทนต า ผลไดสทธกจะเปนแรงจงใจใหคอรรปชนตอไป34 แนวโนม
เชนนจะยงสงในสงคมซงสถาบนทางสงคมออนแอและมความเหลอมล าสง35
ส าหรบในเมองไทยระบบการเมองทผกขาดอ านาจท าใหขาราชการมอ านาจดานดลยพนจสง
ท าใหมโอกาสหาประโยชนจากการทจรตไดงาย แตตนทนต าเพราะระบบกฎหมายและระบบการปองปราบ
คอรรปชนออน บทบาทของ ป.ป.ช.ในการลงโทษผกระท าความผดไรประสทธภาพ36 ทางออกเนนไปทการ
ท าใหองคการตอตานคอรรปชนเขมแขง การสรางระบบทดใหมหลกการนตธรรมและลดความเหลอมล าใน
การกระจายรายได จะชวยลดพฤตกรรมคอรรปชนได
34 เมธ ครองแกว “ทฤษฏเศรษฐศาสตรวาดวยการปองกนการทจรต”, มตชนออนไลน 30 มนาคม 2558 35 เมธ ครองแกว “เศรษฐศาสตรวาดวยการปราบคอรรปชน” PPT. สถาลนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI), งานสมมนาวชาการประจ าป พ.ศ. 2549 36 “พลกแฟมวจย ‘ศ.เมธ’ เทยบแนวทางปราบทจรตในเอเชย – ป.ป.ช.” ส านกขาวอศรา 14 กนยายน พ.ศ.2557. www.isranews.org/isranews-scooplitem/32873-matee-777-01.html เขาถงเมอ 4 กรกฎาคม 2558.
13
มมมองของนกศลธรรมจรรยาธรรม
แนวคดนมงไปทพฤตกรรมของแตละบคคล ผทเหนแกประโยชนผลไดทเปนตวเงนจากการ
คอรรปชน และพรอมทจะท าการทจรตเมอประโยชนมากกวาตนทนเสมอนน เพราะมการใหคณคาของ
ผลไดทคดเปนตวเงนมากกวาคณคาของการไมทจรต การใหคณคากบจรยธรรมไมทจรตสงจะชวยลดคอร
รปชนได37 ทางออกคอตองท าคนใหเปน “คนด (moral man)” ดวยการสงเสรมหลกการคณธรรมจรยธรรม
ในหมขาราชการและนกการเมอง แตยอมรบวาการท าคนใหเปนคนดเปนเรองยากมาก
มมมองของเศรษฐศาสตรการเมอง38
ปญหาคอรรปชนเกยวโยงกบกระบวนการสะสมทนและระบอบการปกครองวาเปนระบอบท
เปดกวางใหกบเสรภาพของสอมวลชนและการมสทธเสรภาพของประชาชนในการรวมรณรงคตอสกบ
ปญหาคอรรปชนหรอไมเพยงใด และวเคราะหดวยวา กระบวนการตอสกบคอรรปชน โดยภาคประชาชนน
ตองท าอยางตอเนองเพราะผทจรตจะปรบตวอยเสมอ
แรงจงใจในการคอรรปชนคอ ผลประโยชนสทธทไดรบ ซงแบงออกไดเปนสนบนหรอภาษ
คอรรปชน และรายไดจากคาเชาทางเศรษฐกจ (economic rent) การกนคาหวคว การคมครองเศรษฐกจผด
กฎหมาย หกดวยตนทนทตองลงไปเพอใหไดอ านาจหรอต าแหนงทมอ านาจในการสงการ และตนทนทตอง
ใชเพอปองกนไมใหถกจบได เมอนกการเมองไดจดตงรฐบาล จะพยายามเพมรายไดจากสนบนและคาเชา
ทางเศรษฐกจ พรอม ๆ กบพยายามลดตนทน โดยการพยายามควบคมกระบวนการยตธรรม สอมวลชน และ
ฝายคาน
เมอประเทศไทยอยใตระบอบการเมองเผดจการโดยทหาร ในทศวรรษ 2500 และ 2510 ภาค
สอมวลชนและประชาชนถกควบคมและจ ากดเสรภาพ ตนทนของคอรรปชนจงต า การทจรตในสมยนนจง
สง
ในชวงทระบบการเมองเปดมากขน เชนสมยประชาธปไตยครงใบ (2523- 2531) และ
ประชาธปไตยเตมใบ (2532 –2534, 2535 – 2548) ความพยายามดงกลาว จะปะทะประสานกบบทบาทการ
ตรวจสอบของสอมวลชน และองคกรพฒนาเอกชน นกวชาการและขบวนการประชาชนทตนตวจะผลกดน
ใหรฐบาลท าหนาทโดยโปรงใสและรบผดชอบมากขน
37 เมธ ครองแกว “ทฤษฎเศรษฐศาสตรวาดวยการปองกนการทจรต”, มตชนออนไลน 30 มนาคม 2558 38 ใหด ผาสก พงษไพจตร. “ธนกจการเมอง” ปาฐกถาน า การสมมนาประจ าปเรอง ธนประชาชน”, ในการปฏรปรฐธรรมนญ มมมองเชงเปรยบเทยบ เอกสารสรปการประชมวชาการสถาบนพระปกเกลา ครงท 8 ประจ าป 2549; ผาสก พงษไพจตร สงศต พรยะรงสรรค, คอรรปชนกบประชาธปไตยไทย..กจการเมอง จดโดยศนยศกษาเศรษฐศาสตรการเมอง คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 7 ธนวาคม 2548 และนวลนอย ตรรตน .”การตรวจสอบคอรรปชนโดยภาค
14
การศกษาระดบการคอรรปชนของรฐบาลทมาจากการรฐประหารในชวงป 2502 ถงป 2516
เปรยบเทยบกบรฐบาลทมาจากการเลอกตงชวงป 2524 ถงป 2534 ไดขอมลทบงบอกวาระบอบรฐสภา
ประชาธปไตยเออกบการตอตานและลดทอนพฤตกรรมคอรรปชน มากกวาระบบเผดจการทหาร ขาราชการ
ระดบสงในส านกงานตรวจเงนแผนดนใหสมภาษณวา “รฐบาลเผดจการมโอกาสคอรรปชนสงสดเพราะการ
กระจกตวของอ านาจมสง และไมตองแบงกบใคร ยคประชาธปไตยอตราคอรรปชนนาจะต ากวา เพราะท า
ไดยากขน39 “และบอกกบผเขยนวา รฐบาลทหารจะปฏเสธไมให สตง.เขาตรวจสอบการใชงบประมาณของ
กระทรวงกลาโหม แตภายใตรฐบาลประชาธปไตย การตรวจสอบเปนไปได
การสรางระบบตรวจสอบเพมมากขนในสมยประชาธปไตยท าใหคอรรปชนรปแบบใหมๆ เพม
มากขนโดยเฉพาะ “การสรางโครงการตางๆ….เพอหาทางกนคาหวควจากจดซอจดจาง... การใชนโยบายเพอ
ผลทางการเมอง สวนการลดตนทนของการคอรรปชนก... ใชวธการตาง ๆ ทท าใหองคกรตรวจสอบท างาน
ไมได”40
อยางไรกตามดานภาคประชาชนกมพฒนาการใหมๆ ทจะตอกรกบการคอรรปชนโดยบคคล
สาธารณะเชนนกการเมอง เนองจากรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ไดเปดชองใหภาคประชาชนมเครองมอใหม ๆ
ในการตอตานคอรรปชนมากขน
กรณทภาคประชาชนโดยความรวมมอกนระหวางสมาคมคมครองผบรโภค สอมวลชน กลม
แพทยชนบทและองคกรพฒนาเอกชนจ านวนมากตรวจสอบการทจรตในการจดซอเวชภณฑของกระทรวง
สาธารณสข เมอพ.ศ. 2541 ไดสรางผลสะเทอนคอสามารถเอาผดกบรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข
และนกการเมองทเปนทปรกษา จนตองตดคกเปนเวลาหลายป นอกจากนยงมการตรวจสอบความร ารวย
ผดปกตของรฐมนตรจนศาลมค าสงยดทรพยมากกวา 200 ลานบาท “นบเปนคดแรกทสามารถลงโทษ
นกการเมองททจรตคอรรปชนจนตองโทษจ าคกไดภายหลงการใชรฐธรรมนญป 2540”41
อยางไรกด เปนทนาเสยดายวาความพยายามสถาปนาระบอบประชาธปไตยไทยใหย งยนและ
ลงรากลก จนไปไกลกวาเรองการเลอกตงโดยเสยงขางมาก โดยตองมการลงหลกปกฐานของหลกการนต
ธรรม ระบบพรรคการเมองทเปนประชาธปไตยและประชาชนเขามสวนรวมอยางแทจรงมกถกรฐประหาร
แทรกแซงอยเสมอ ระบอบการเมองไทยจงซกแซกไปมาระหวางประชาธปไตยและระบอบอ านาจนยมโดย
ทหาร หรอกลมคณะรฐบาลทมกองทพหนนอยเบองหลง และยงไมสามารถพฒนาเปนระบอบประชาธปไตย
ทย งยนได
39 ผาสก พงษไพจตร สงศต พรยะรงสรรค. คอรรปชนกบประชาธปไตยไทย. หนา 184. 40 นวลนอย ตรรตน. “การตรวจสอบคอรรปชนโดยภาคประชาชน” หนา 340 – 41. 41 นวลนอย. อางแลว น. 344.
15
โดยยอนกเศรษฐศาสตรการเมองวเคราะหแรงจงใจของการคอรรปชนจากแนวคด
ผลประโยชนตนทน คลายกบเศรษฐศาสตรกระแสหลก แตไดเปดมมมองในแนวกวางทเกยวโยงกบ
กระบวนการสะสมทน และระบอบการปกครอง เสนอผลการศกษาวจยทมขอมลบงบอกวาระบอบการ
ปกครองเปดตามแนวทางประชาธปไตย จะเออกบการตอสกบคอรรปชนมากกวาระบอบการเมองปด หรอ
รฐบาลทมาจากการรฐประหาร แตระบอบประชาธปไตยยงไมมโอกาสลงหลกปกฐานในสงคมไทยเพราะถก
แทรกแซงดวยการรฐประหารเปนระยะ ๆ ทอางวาเพอแกคอรรปชน แตไมเคยส าเรจเลย ตลอดมาจนปจจบน
มมมองนกวเคราะหสงคมระยะเปลยนผาน
สงคมระยะเปลยนผานมระเบยบหรอระบบคณคาทางการเมองสงคม 2 ชด ซอนทบและยอน
แยงแตอยรวมกน ในเวลาเดยวกน42 หมายความวา บางคนคดวาคอรรปชนไมผด เพราะสนบนชวยซอความ
สะดวกหรอเพอขจดอปสรรคทถกปดกน เชนถกกดกน และผกระท าไดผลประโยชนของตวเอง แตกลมอน
เหนวาผด เพราะมองเหนผลเสยในระดบสงคม และเหนวาอปสรรคนนตองแกไขในระดบสงคม
ความเปลยนแปลงดานเศรษฐกจสงคม ทเกดขนอยางรวดเรว สงผลใหระบบคณคาเกา ทเออกบ
การคอรรปชนลดความส าคญลงหรอถกละทง แตกยงไมหมดไป ขณะทระบบคณคาใหมทมากบความ
เปลยนแปลง ยงไมไดรบการยอมรบกนอยางกวางขวาง
สงคมระยะเปลยนผานมความสบสนวาอะไรคอการคอรรปชนทสรางความเสยหายใหกบ
สงคมได หรอแมกระทงวาอะไรคอผลประโยชนสวนตวทอาจสรางความเสยหายแกสาธารณะ ตวอยางเชน
ยงสบสนกนวาอะไรคอเสนแบงระหวาง “สนน าใจ” กบ “สนบน” เมอนกธรกจจดใหขาราชการและ
ครอบครวไปชมการแขงขนกอลฟนดส าคญทตางประเทศ หรอไปชมดอกซากระบานทญปน โดยออก
คาใชจายใหทงหมด? 43 หรอเมอขาราชการใหญรบคาคอมมชชน จากเอเยนตขายอาวธใหกระทรวงกลาโหม
แลวใชเงนดงกลาวเพอปรบปรงสวสดการของเหลาทหารในสงกด?44 ความสบสนนเปนมลเหตประการหนง
ทท าใหพฤตกรรมคอรรปชนในสงคมระยะเปลยนผานยากทจะปราบ ขนอยกบปจจยดานประวตศาสตรและ
ประสบการณเฉพาะของแตละประเทศในกระบวนการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคม บางแหงการเปลยน
ผานจากระบบเศรษฐกจทรฐบาลลงทนตงรฐวสาหกจจ านวนมาก มาเปนระบบเศรษฐกจระบบตลาดเสร จะ
42 Marc Saxer. In the Vertigo of Change: How to resolve Thailand’s transformation crisis. สงคมไทยในวงวนแหงวกฤตเปลยนผาน,ส านกพมพ Openworlds, ธนวาคม 2557. 43 พรวภา ใกลชด ,”การมสวนรวมในการตอตานคอรรปชนของภาคเอกชนไทย : กรณศกษาสภาหอการคาแหงประเทศไทย,วจยนพนธ ปรญญามหาบณฑตยเศรษฐศาสตรการเมองดานนโยบายสาธารณะ, คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ.2558, บทท 4 ตาราง 4.2 . จากผตอบกบค าถามนซงเปนประธานหรอรองประธานของหอการคาจงหงด 75 แหงจากทงหมด 77 จงหวดของไทย j มากกวาครงตอบวาเปนสนน าใจ (รอยละ53.3) บงบอกวาไมไดถอเปนเรองรายแรง ทตอบวาเปนการทจรต หรอเงนใตโตะ เทากบ รอยละ 4 และ 1.3 ทตอบวาเปนสนบน รอยละ 21.3. 44 ผาสก พงษไพจตร และสงศต พรยะรงสรรค.คอรปชนกบประชาธปไตยไทย, หนา 84.
16
มการกระจายทรพยสนสาธารณะสเอกชนผานกระบวนการแปรรป เปดโอกาสใหมการคอรรปชนเพอ
เอกชนจะไดเขาเปนเจาของทรพยสนสาธารณะ45
ส าหรบประเทศทเรมเปลยนสระบอบประชาธปไตย งานศกษาจากประสบการณของหลาย
ประเทศทชวาคอรรปชนมกเพมสงขนในระยะแรก เพราะการเปลยนผานสระบอบประชาธปไตย เปด
โอกาสใหแกคนกลมใหม ๆ ไดเขาถงอ านาจทางการเมองและเศรษฐกจ แตมกเผชญขดจ ากด จากการถกเลอก
ปฏบตหรอถกปดกน โดยกลมอ านาจหรอระเบยบกฎเกณฑเกาทลาสมย จงมการใชเงนใหสนบนเพอกาวขาม
ขดจ ากดดงกลาว
แตเมอเวลาผานไปถงจดหนงระดบคอรรปชนจะคงทและเรมลดลงไปเรอย ๆ เมอสถาบนดาน
กฎหมาย หลกนตธรรม และระบบคณคาตามผลงาน เขาทดแทนระบบพวกพอง ระบบอปถมภ และม
แรงผลกดนจากภาคประชาสงคมใหปฏรประบบสถาบนตาง ๆ ทจ าเปนส าหรบการพฒนาเศรษฐกจและ
สงคมในกระบวนการโลกาภวตน แตกระบวนการเหลานตองใชเวลา และระบอบประชาธปไตยจะตอง
เปนไปอยางตอเนอง46
ประเทศไทยเปนสงคมระยะเปลยนผาน โดยมระเบยบสงคมหรอระบบคณคา 2 ชดอยรวมกน
คอ ระบบอปถมภและระบบพวกพองภายใตระเบยบ “สงคมราชปถมภ” หรอศกดนาราชปถมภ
(patrimonialism) กอนความเปนสมยใหมกบระเบยบตามระบบกฎหมายและหลกการบนฐานของเหตผล47
ทมากบความเปนสมยใหมตงแตชวงปลายครสตวรรษท 19
กระบวนการเปลยนผานของไทยไมราบรน มอาการหยดชะงกและถอยหลง และใน
กระบวนการดงกลาว ประเดนคอรรปชนสงในชวงตนของการพฒนาสประชาธปไตย ชวงหลงทศวรรษ
2530 คอรรปชนมบทบาททงเปนตวกระตนการเปลยนแปลง (ร.ธ.น. 2540 ทมหมวดการตรวจสอบการใช
อ านาจรฐ) และเปนตวถวงรงการเปลยนผาน
ในประเดนตวถวงรง ทศวรรษ 2550 มารค ศกดซารศกษาและวเคราะหวา วาทกรรมคอรรปชน
สงโดยนกการเมองทมาจากการเลอกตง ไดถกใชเปนเครองมอทางการเมอง ทจะก าจดหรอชะลอขบวนการ
ผลกดนใหมการเปลยนผานเขาสระบบกฎหมาย หลกนตธรรม ไปพรอม ๆ กบการเปลยนสระบอบรฐสภา
ประชาธปไตยอยางเตมท ภายใตหลกการ 1 คน 1 เสยง48
45 World Bank, Anticorruption in transition. A Contribution to the Policy Debate, Washington D.C. 2000. 46 ดเชน Michael T. Rock , “Corruption and Democracy “, DESA Working Paper No.55 ST/ESA/2007/ DWP/55, August 2007. 47 Marc Saxer, In The Vertigo of Change. หนา 234. 48 Saxer. The Vertigo of Change หนา 218 - 232
17
4. สรป
จะตอสกบคอรรปชนอยางไรด? จะลดคอรรปชนไดอยางไร? จากมมมองของนกศลธรรม
จรรยาธรรม สงคมขาดคนด แตการท าใหเกดคนด (moral man) เปนเรองยาก จงมคอรรปชนสง แนวคดนเนน
ไปทสงเสรมหลกจรยธรรม เลอกเฟนคนดใหปกครอง แลวทกอยางจะดเองโดยประชาชนในวงกวางไมตอง
มบทบาทมาก
“กรงศรอยธยาไมสนคนด” แตมค าถามวา ใครเปนผก าหนดวาใครด ใครไมด ดนดเพอใคร
แลวใครจะเปนผตรวจสอบก ากบคนดไมใหเขว ในเมออ านาจผกขาดอาจจะเกดคอรรปชนไดอยางสดๆ ดง
ค ากลาวของ John Dalberg-Action 1st Baron Acton (1834-1902) ทวา “Power tends to corrupt, and absolute
power corrupts absolutely“ หากการเมองคนดไมมระบบตรวจสอบ ประชาชนไมมสวนรวมอยางจรงจง ก
ไมมความหมายใดๆ
วธคดแนวนถกวจารณวาแคบเกนไป ไมสามารถครอบคลมถงบรบทของปจจยทางสถาบน
และไมโยงกบพฒนาการการเปลยนแปลงของเศรษฐกจสงคม
อยางไรกตามประเดนเรองการสงเสรมใหยดมนในจรยธรรมหรอคณธรรมในระดบปจเจก
บคคลกยงมความส าคญในการเปนองคประกอบหนงของมาตรการตอตานคอรรปชน ทงน ทกคนเมอ
เรมแรกเขารบราชการกลวนเปนผาขาว แตเมอเวลาผานไป บางคนปลอยใจใหหลงไปกบ “ลาภ ยศ
สรรเสรญ” และอ านาจเงนทมองเหนอยตรงหนา เขารวมกระท าความผดเพอใหได “เงน” ทไมควรได แตอก
หลายๆคนยบย งชงใจไดแมวาโอกาสอาจจะมพอๆกน ทงนเพราะกลมหลงยดมนหรอเหนคณคาของความ
ถกตองมากกวาเรองลาภ ยศ สรรเสรญนนเอง
จากมมมองของเศรษฐศาสตรกระแสหลก เหนวาเปนการยากเพราะวาระบบสถาบนสงคม
ออนแอ องคการตอตานคอรรปชน เชน ป.ป.ช.ออนแอ ผทจรตจงลอยนวลไมถกลงโทษหรอใชเวลานานมาก
ในการตรวจสอบ ท าใหแรงจงใจทจะทจรตมสง เพราะผลไดจากการคอรรปชนมากกวาตนทน การแกไขจง
มงไปทท าใหสถาบนตรวจสอบเขมแขงมประสทธภาพ
แตใครเลาจะสงแรงผลกดนใหสถาบนสงคมและสถาบนตอตานคอรรปชนเขมแขง และ
ระบอบการเมองแบบไหนทจะเออใหมพฒนาการตรงน การเมองเผดจการ? หรอการเมองรวมศนยแบบ
พรรคเดยวเชนทจนหรอทสงคโปร? จรงอยสงคโปรมองคกรตอตานคอรรปชนแขงกวาไทย แตกไมใช
ระบอบประชาธปไตยตามมาตรฐานสากล49 ประชาชนไมมสวนรวมในการปกครอง ประชาชนคนไทยสวน 49 Acemoglu, Daron, James A. Robinson, Economic Origins of Dictatorship and Democracy, Cambridge University Press, 2006.
18
ใหญตองการเชนนนหรอไม? แลวจนเลา ขนาดมการลงโทษประหารชวตเจาหนาทรฐทจรตไปหลายรายแลว
กยงแกไมได เผดจการทหารในไทยหรอทไหนกไมเคยจดการกบคอรรปชนไดอยางไดผลยนยาว แมแตจะใช
มาตรา 17 สมยสฤษด หรอมาตรา 44 อนทจรงสมยจอมพลสฤษดมการคอรรปชนทสงมากในประวตการ
เมองไทย ซงผเขยนค านวณไววาประมาณหนงเปอรเซนของจดพ50
เศรษฐศาสตรกระแสหลกใหความสนใจนอยในเรองทวาระบอบการเมองอะไรเออกบการ
ตอตานคอรรปชน ซงมมมองของเศรษฐศาสตรการเมองและนกวเคราะหสงคมระยะเปลยนผานมค าตอบใน
เรองนทชดเจนกวา
จากมมมองของเศรษฐศาสตรการเมองและนกวเคราะหสงคมระยะเปลยนผาน ทยากเพราะตอง
ยอมรบความจรงทวา คอรรปชนโยงกบกระบวนการสะสมทน การสรางความร ารวยอยางรวดเรว ของทง
กลมอ านาจใหมๆ และกลมอ านาจเกาๆ นอกจากนน ผคนยงสบสนกบคานยมเกาและใหมททบซอนกนอย
การคลคลายความสบสนตางๆ เพอใหสงคมปรบแปลงเขาสระบบกฎหมาย หลกการนตธรรม การเลอนขน
ตามผลงาน หลกการไมเลอกปฏบต หลกการความเสมอภาค ทปฏบตไดอยางทวถงอยางคอยเปนคอยไป
เปนไปไดภายใตระบอบการเมองประชาธปไตยแตตองใชเวลา
มาถงจดหนงรฐบาลทมาจากการเลอกตง ตองมผลงานและจะถกบบโดยความตองการของ
ประชาชน ใหปฏรประบบราชการ ระบบภาษ และ ระบบทหาร อกนยหนงในระบบพรรคการเมองทมการ
แขงขนและพรรคทกพรรคไมยอทอกบการแขงขนกน พรรคการเมองจะตองถกบบใหปรบตวและจะเปนตว
ส าคญทจะน าการปฏรป เพราะวาพวกเขาตองสรางผลงานใหถกใจประชาชนทเลอกเขาเปนรฐบาล ดงนน
พรรคการเมองทพฒนาและแขงขนกนจงเปนตวละครส าคญในการแกปญหาคอรรปชน ในสงคมทไดรบ
มรดกระบบทหารแขงแรงมากและมความเหลอมล าสงเชนไทย การสถาปนาระบอบรฐสภาประชาธปไตย
สมเสยงสงทจะถกทหารกระท าการรฐประหาร โดยมคนรวย ขาราชการ และชนชนกลางอนๆหนนหลง
เพราะพวกเขาตอตานการปฏรปทพรรคการเมองรเรม นคอสถานการณของการเมองไทยดงทเกดขนปลาย
ทศวรรษ 2550 ทสงคมเขาสระบอบรฐรวมศนยอ านาจทประชาชนและสอขาดสทธเสรภาพ และการหวน
กลบไปสวงวนของระบบอปถมภและคอรรปชน ซงในทายทสดสงคมจะตองรวมกนคดวาจะผลกดนทหาร
ออกไปจากการเมองไดอยางไร เพอน าประชาธปไตยกลบมาชวยแกคอรรปชนทย งยน ซงการเปลยนแปลง
ในกลมคนรวยและชนชนกลางทเคยสนบสนนรฐประหาร จะมบทบาทในการแกจดบอดของการเมองไทย
ตรงน51
50 ผาสก สงศต, คอรปชนกบประชาธปไตยไทย, บทท 3. 51 ผาสก พงษไพจตร, แตะประเดนเหลานยอๆใน “คนรวย ความเหลอมล า เปนอปสรรคกบประชาธปไตยไหม/ อยางไร? “, คอลมนดลยภาพ ดลยพนจ มตชน รายวน, 21
สงหาคม 2558 ดวย. และดเพมเตมงานทฤษฎทนาอานใน Acemoglu, Daron and James Robinson, Economic Origins of Dictatorship and Democracy; Acemoglu, Daron,
19
ขาพเจาไดวเคราะหและแสดงขอมลสนบสนนใหเหนวา แมวาปญหาคอรรปชนเปนเรองยาก
แตเปนเรองทแกไขปรบปรงได โดยผทจะมบทบาทสงในการผลกดนใหเกดการแกไขจะตองเปนประชาชน
เอกชน และสอมวลชนทไดรบผลกระทบทางลบนนเอง และจะตองมระบอบการเมองเปดไมรวมศนยอ านาจ
การศกษาจากกรณทเกดขนและจากการวเคราะหสาเหตของการคอรรปชนโดยส านกตางๆ ท าใหไดขอสรป
วา การตอตานคอรรปชน จะตองประกอบดวยยทธศาสตรและมาตรการใน 3 ระดบดวยกน
หนง ระดบปฏบตเฉพาะจดในหนวยราชการทเปนปญหามาก และในระดบสถาบน ตองการ
มาตรการปองกนและการตรวจสอบภายในทไดผลและไมสรางตนทนมาก มาตรการสงเสรมจรยธรรม
คณธรรมจะตองกระท าอยางตอเนองในทกหนวยงาน หนวยงานทมการทจรตมาเนนนานเปนวฒนธรรม
องคกร อาจตองสะสางดวยการก าหนดวนใหนรโทษกรรม52 ถาพนวนนนตองใชยาแรงโดยไมไวหนาใคร
วธการนฮองกงใชไดผลในการแกระบบสวยต ารวจเมอ 30 ปทแลว ท าพรอมกบการออกกฎหมายตรวจสอบ
ทรพยสนขาราชการทกคน ในเมองไทยนาจะท าควบคกบการปรบปรงระบบการเลอนขนตามผลงานและ
การปรบเงนเดอนไมใหตางจากภาคเอกชนมากเกนไปดวย ในระดบสถาบนตรวจสอบจากภายนอก ตองม
ระบบตลาการและระบบก ากบภายนอกทเพมตนทนการคอรรปชนทเชอถอได อาจจะตองคดถงการมศาล
พเศษส าหรบกรณคอรรปชนเปนการเฉพาะ ดงเชนทอนโดนเซย หรอการออกกฎหมายตรวจสอบขาราชการ
ร ารวยผดปรกตทกระดบดงเชนทฮองกง องคการตรวจสอบและตอตานคอรรปชน เชน ส านกงาน
คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตในภาครฐ (ป.ป.ท.) ส านกงานคณะกรรมการปองกนและ
ปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) ส านกงานการตรวจเงนแผนดน (ส.ต.ง.) และผตรวจการแผนดน ตอง
รวมกนท างานใหมประสทธภาพมากขนโดยไมเลอกปฏบตเพราะการปราบปรามกมความส าคญในอนดบ
ตนๆไมแพมาตรการปองกน
สอง ระดบประชาสงคม ประชาชน สอมวลชนตองมสทธและเสรภาพในการเปดโปงการคอร
รปชนและผลกดนการปฏรป และ
สาม ในระดบของระบอบการเมอง ตองมระบอบการเมองทเออกบการสคอรรปชน เรองทสาม
นส าคญทสด เพราะเปนโครงสรางใหญ ทจะเปนปจจยก าหนดความส าเรจทย งยนในระยะยาว
ประสบการณของประเทศทสามารถลดคอรรปชนลงมาอยในระดบทนาพอใจ ชวาการ
ปกครองในกรอบของประชาธปไตยและหลกนตธรรมนนเออกบการตอตานคอรรปชนมากทสด เพราะ
Davide Ticchi, and Andrea Vindigni, “A Theory of Military Dictatorship”, American Economic Journal: Macroeconomics, 2 (1): 1-42; Acemoglu, Daron, “Oligrachic vs
Democratic Societies.” Journal of the European Economic Association 6: 1-44.
52 ผาสก พงษไพจตร สงศต พรยะรงสรรค นวลนอย ตรรตน สกกรนทร นยมศลป การคอรรปชนในระบบราชการไทย, เสนอตอส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบในวงราชการ, ธนวาคม 2541.
20
หลกการเสรภาพ ความเสมอภาค และสทธมนษยชนจะเปดโอกาสใหประชาชนและสอมวลชนไดมสวนรวม
ในการตอตานคอรรปชนไดและมประสทธภาพ
ทผานมาสงคมไทยไมมโอกาสไดตงตวในระบอบประชาธปไตย และคลคลายปญหาดวยการ
ลองผดลองถก หรอการท าไปเรยนรไปอยางตอเนอง ทงนเพราะวาระบบรฐสภาไทยถกแทรกแซงจากการ
รฐประหารเสมอ ๆ ท าใหกระบวนการบงคบใชกฎหมายทเกดจากการรณรงคของภาคประชาชน สอ ภายใต
รฐธรรมนญ หยดชะงกตลอดเวลา เสมอนเดกทพอจะเรมเดนไดกถกผลกลม ซ าแลวซ าอก จงไมมโอกาส
เตบโตอยางสมบรณและสงาผาเผย
ในระบอบประชาธปไตยเทานนทสตง.จะตรวจสอบการใชเงนของทกหนวยราชการไดอยาง
เตมท รฐประหารไมอาจแกปญหาคอรรปชนได เพราะหลายครงมาแลวทคณะรฐประหารอางวา ท าเพอแก
คอรรปชน เอาเขาจรงกยงแกไมไดสกครงเดยว บางครงอาจจะเหนความพยายาม แตมกเปนมาตรการระยะ
สน ทส าคญรฐบาลแตงตงโดยคณะรฐประหารมกมการปรบหรอเปลยนแปลงสถาบนส าคญตางๆ ใหหวน
กลบสระบบปด สคานยมอปถมภทเออกบการทจรตแบบตางๆโดยเฉพาะประเภท state capture หรอ
regulatory capture สงผลใหการแกคอรรปชนยงยากขนไปอก
ขาพเจาไดศกษาวจยเรองนมาเกอบ 25 ป จากทงประสบการณไทยและตางประเทศ ขาพเจาได
ขอสรปชดเจนวา ประชาธปไตยกบการแกคอรรปชนตองไปดวยกน ไมตองไปดทไหนไกล ในเมองไทยเอง
การเปลยนแปลงไปในแนวทางทดของเรองคอรรปชนลวนเกดในสมยประชาธปไตยมากกวารฐบาล
รฐประหารแนนอน
ขาพเจามความหวงวาถาทานอาจารยปวย ไดมาฟงปาฐกถาของขาพเจาในวนนทานจะเหนดวย
กบขอสรปน นอกจากจะชวยแกปญหาคอรรปชนไดดทสดแลว ระบอบและหลกการประชาธปไตยยงม
คณคาในควเอง และสอดคลองกบทศนคตและปรชญาของทานอาจารยปวย องภากร ททานตอตานเผดจการ
ทกรปแบบ และสงเสรมประชาธปไตยทยนยน “สทธของชายหญงทกคนทจะมสวนรวมในการก าหนดชะตา
กรรมสงคมทเขาอาศยอย ” ซงขาพเจาไดอางถงในค าน าของปาฐกถาน
ขอบคณ
21