Eğitim Yazılımları Geliştirme Sürecinde “Üretim Yönetimi”

M. Emin Mutlu, A. Ekrem Özkul

Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Bilgisayar Destekli Eğitim Birimi

20. Bilişim Kurultayı, 2-6 Eylül 2003

Eğitim Yazılımları

1. Giriş

• Bilgisayar Destekli Öğrenim/Öğretim/Eğitim (BDÖ/BDE)• Bilgisayara Dayalı Öğrenim/Öğretim/Eğitim (BDÖ/BDE)• Web Tabanlı Öğrenim/Öğretim/Eğitim (WTÖ/WTE)• İnternete Dayalı Öğrenim/Öğretim/Eğitim (İDÖ/İDE)• İnternet Destekli Öğrenim/Öğretim/Eğitim (İDÖ/İDE)• Çevrimiçi Öğrenim/Öğretim/Eğitim (ÇÖ/ÇE)• Akıllı Öğretici Sistemler (AÖS)

Eğitim yazılımlarının geliştirilmesi, farklı disiplinlere sahip kişilerin biraraya geldiği, karmaşık bir süreçtir.

1. Giriş

Zorluklar:• Kişiler arasında bilgi ve deneyim paylaşımının gerekliliği• Kişilerin farklı üretim süreçlerine sahip birden fazla projede görev

almaları• Yazılım ve donanım teknolojisindeki hızlı değişimler• Yaratıcı içerik üretiminin yönetiminde yaşanan belirsizlikler• Kişisel niteliklerin süreç kalitesinde çok etkili olması• Proje sürelerinin uzun olması• Ürünün karmaşıklığı

Eğitim Yazılımları Geliştirme Süreci

Yazılım Mühendisliği Bakış Açısı (Yazılım Tasarımı)

Çözümleme – Tasarım – Gerçekleştirme – Doğrulama - Kurulum

2. Eğitim Yazılımları Geliştirme Süreci

Eğitim Teknolojisi Bakış Açısı (Eğitsel Tasarım)

Çözümleme – Tasarım – Geliştirme - Uygulama - Değerlendirme

Büyük Eğitim Yazılımı Projeleri

• Çok sayıda ders ve ünitenin laboratuvar, Cd-ROM ya da internet ortamında kullanılmak üzere üretilmesi

2. Eğitim Yazılımları Geliştirme Süreci

Eğitim Yazılımları Geliştirme Sürecinde Endüstri Mühendisliği Yaklaşımı

• Üretken Sistemlerin Tasarımı– Ürün Tasarımı– Üretim Süreci

• Üretim Yönetimi– Planlama– Denetleme

2. Eğitim Yazılımları Geliştirme Süreci

Eğitim Yazılımı Üretim Sistemlerinin Tasarımı

• Davenport, vd. (1996) tarafından tanımlanan bilgi çalışması (knowledge work) süreçleri

• Meyer ve Zack (1996) tarafından belirlenen bilgi ürünlerinin (information products) tasarımı ve geliştirilmesi

Çıkış noktaları:

3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

Bilgi Üretimi Mimarisi

Toplama ArıtmaSaklama /

Geri Getirme

Dağıtım Sunum

Üretim Platformu

•Yapı

•İçerik

Özel İçerikPaketleme

DağıtımErişim

Bilg

i Sa

ğlay

ıcıla

rı

Bilg

i Tük

etic

ileri

Ürün Tasarımı

Ürün Ailesi Tasarımı

Üretim Platformu

3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

Eğitim Yazılımları Ürün Tasarımı (Yazılım Tasarımı)

Eğitim Yazılımı Tasarımı:– Gereksinimlerin çözümlenmesi– Bir yazarlık sisteminin geliştirilmesi ya da varolan bir yazarlık sistemiyle ürünün

bileşenlerine ait şablonlar ve temaların hazırlanması– Öğretim yönetimi sisteminin geliştirilmesi ya da projeye yönelik olarak yeniden

düzenlenmesi– Üretim sürecindeki görevlerin belirlenmesi ve zaman planının oluşturulması– Yazılım denetimi

Elde Edilenler:– Ürünün ayrıntılı bir şablonu– Bu şablonun nasıl kullanılacağını tanımlayan iş akışı planı– Gelecekte çok sayıda ders ve ünitenin üretiminde kullanılacak bir çerçeve,

model ya da maket

3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

Örnek Eğitim Yazılımı Tasarımları

• Ortaöğretim öğrencileri için yabancı dil derslerine yönelik öğretici ders yazılımı tasarımı

• Zihin engelli öğrenciler için nesne ayırt etmeye yönelik alıştırma yazılımları tasarımı

• Uzaktan öğrenim gören öğrenciler için internete dayalı öğretici ders yazılımı tasarımı

• Uzaktan öğrenim gören öğrenciler için internete dayalı test yazılımı tasarımı

• Uzaktan öğrenim gören öğrenciler için sayısal derslere yönelik internete dayalı alıştırma yazılımı tasarımı

3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

Eğitim Yazılımları Üretim Süreci (Eğitsel Tasarım)

• Ürün tasarımı platformunda tasarlanan eğitsel yazılımın (şablonun) bir dersin üretimi için kullanılması

– Eğitsel amaçların belirlenmesi– Eğitim senaryolarının hazırlanması– Yapım senaryolarının hazırlanması– Eğitsel içeriğin geliştirilmesi– Ölçme ve değerlendirme araçlarının üretilmesi– Yazarlık süreci– Eğitsel denetim

• Elde Edilenler

– Öğrenciler tarafından kullanılabilir ders yazılımı

3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

Örnek Ders Yazılımları

• AÖF Bankacılık ve Sigortacılık Programı Genel Muhasebe Dersi Alıştırma Yazılımı (20 Ünite)

• AÖF Bankacılık ve Sigortacılık Programı Genel Matematik Dersi Alıştırma Yazılımı (14 Ünite)

• AÖF Bilgi Yönetimi Programı İşletim Sistemleri Dersi Öğretici Ders Yazılımı (25 Ünite)

• AÖF Bilgi Yönetimi Programı Veritabanı Yönetim Sistemleri Dersi Öğretici Ders Yazılımı (25 Ünite)

3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

Eğitim Yazılımları Üretim Yönetimi (Endüstri Mühendisliği)

• Üretimin planlanması ve denetlenmesi– Siparişlerin projelenmesi– Çizelgelerin oluşturulması– Toplam planların hazırlanması– Üretim kaynaklarının denetimi – Maliyet denetimi

• Bu amaçla bir bilgi yönetim sistemi oluşturulmalı

4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

Bilgi Üretiminde Çekirdek İşlemler

Toplama

• Bilgiye erişme• Bilgiyi getirme• Bilgiyi onaylama

Arıtma• Çözümleme• Düzenleme• Standartlaştırma• Birleştirme• Tümleştirme• Yorumlama

Saklama/Geri Getirme

• Saklama• Geri Getirme

Dağıtım• Çoğaltma• Paketleme• İletme

Sunum• Kullanım

4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

Bilgi Türleri

Sayısal bilgi Metin Program

Görüntü Ses Hareketli görüntü

Temel Kavramlar

Bilgi Üretim Aşamalarında Bilgi Türleri

Sayısal Bilgi

Metin Program Görüntü Ses Hareketli Görüntü

Toplama

Arıtma

Saklama / Geri Getirme

Dağıtım

Sunum

Yazılım

Donanım

İşgücü4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

Tanımlar

• Bilgi Çalışması: Bir bilgi türü üzerinde bir işlemin gerçekleştirilmesi

• Bilgi Üretim Faaliyeti: A konumundaki bilgi üzerinde bilgi çalışması gerçekleştirmek ve elde edilen yeni bilgiyi B konumuna yerleştirmek

• Bilgi Üretim Birimi: Bilgi üretimi faaliyetini gerçekleştiren insan/donanım/yazılım birimi

• Bilgi Üretim Süreci: Bilgi üretim birimleri tarafından gerçekleştirilen bilgi üretim faaliyetleri

4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

Tasarım platformuna ait bilgi modelleri

Süreç PlanlamasıSüreç Planlaması• Üretim süreci planı (üretim

aşamaları)• İşlemler planı (işlemlerin

sırası)• Üretim faaliyetleri tasarım

formu (bileşen, işlem, üretim birimi, süre)

Ürün TasarımıÜrün Tasarımı• Ürün tasarım formu (genel

özellikler ve bileşenlerin listesi)

• Ürün bileşenleri formu (her bileşenin ayrıntılı tasarımı)

4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

Planlama sürecine ait bilgi modelleri

Üretim ProgramıÜretim Programı• Siparişler (bilgi ürünü

isteği)• Tasarım formları

(kaynakların belirlenmesi)• Çizelgeler (üretim sırası)

Üretim platformuna ait bilgi modelleri

EylemlerEylemler• Üretim faaliyetleri

atamaları• Ürün akışı• Satınalmalar • Durum raporları

NesnelerNesneler• Müşteriler• Satıcılar• Yazarlar• Yazılım• Donanım

Bilgi Modelleri

Üretim Faaliyetleri Tasarım Formu Örneği

4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

Eğitim Yazılımlarının Bir “Bilgi Yönetimi Sistemi” Üzerinde Tasarlanması ve Üretilmesi

• İş Akışı Yönetimi– Proje Yönetimi– Ortak takvim– Görev atamaları– Kurumsal iletişim

• İçerik Yönetimi – Gelişmiş klasör ve

dosyalama sistemi– Sürüm denetimi– Belge teslim

alma/teslim etme– Üst bilgi yönetimi

4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

AÖF BDE Birimi ÖrneğiEğitim Yazılımları Üretimi Sürecinde Kullanılan Mimari

MS ExchangeServer

MS SharePointPortal Server

MS ProjectServer

İçerik yönetimive birlikteçalışma

Kurumsaliletişim,ortaktakvim,görev atama,eş zamanlıiletişim

Projelendirme,görevleritarihlendirme,kaynakdengeleme

4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

Sonuçlar

5. Sonuçlar

• Eğitim yazılımlarının tasarımı ve üretimi sürecinde Yazılım Tasarımı ve Eğitsel Tasarım yöntemleriyle birlikte Üretken Sistemlerin Tasarımı yöntemleri de dikkate alınmalıdır.

• Eğitim yazılımlarının üretim yönetimi problemi içerik yönetimi ve iş akışı yönetimi bileşenlerine sahip bir bilgi yönetimi sistemi tasarımıyla çözülebilmektedir.