energiutgreiing odda kommuneoddaenergi.sprintsite.no/f/250_leu-odda-2009.pdf · enn 600 meter over...

Energiutgreiing

Odda kommune

Rullering 2009

Energiutgreiing Odda kommune

Side 2 av 45

SAMANDRAG I følgje Forskrift om Energiutredninger utgitt av NVE i januar 2003 skal områdekonsesjonær utarbeide, årleg oppdatere og offentleggjere ei energiutgreiing for kvar kommune i konsesjonsområdet. Forskrift om energiutgreiing vart endra i 2008 frå årleg rullering til rullering annakvart år.

Intensjonen med forskrifta er at lokale energiutgreiingar skal auke kunnskapen om lokal energiforsyning, stasjonær energibruk og alternativ på dette området. På denne måten skal lokale energiutgreiingar medverke til ei samfunnsmessig rasjonell utvikling av energisystemet.

Som områdekonsesjonær har Odda Energi AS engasjert Vestnorsk Enøk til å delta i utarbeiding av energiutgreiing for Odda kommune i Hordaland fylke.

På grunnlag av statistikk og analysar frå SSB, oppgåver frå områdekonsesjonæren og drøftingar med Odda kommune, er data om energiforbruket i kommunen pr. energiberar og brukargruppe kalkulert for perioden 1998-2008. Forbruket er korrigert for variasjonar i middeltemperatur i fyringssesongen. Trenden for samla energiforbruk i perioden viser ein gjennomsnittleg reduksjon på om lag 0,4 % årleg. Denne nedgangen skuldas i all hovudsak nedlegginga av smelteverket.

Utviklinga i energiforbruket er vurdert for dei neste 10 åra, dvs. fram til 2018. Veksten i samla energiforbruk er berekna å ville bli moderat. Energibruken i Odda avheng i stor grad av forbruket hos dei to store kraftkrevjande industriane. Dersom Boliden Odda AS vedtek auke i produksjonen av aluminiumfluorid vil dette føre til ein sterk auke i deira forbruk og dermed i det totale forbruket i Odda kommune.

Potensialet for alternative energiløysingar synest å vere følgjande:

• energifleksible løysingar

o ikkje tradisjon for å gjere bruk av Plan- og bygningslova (PBL) i Odda kommune for å fremje slike løysingar

o Ved nyetableringar på smelteverkstomta kan det bli aktuelt med energifleksible løysingar.

• fjernvarme

o Det er i dag fjernvarme i Tyssedal der ein nyttar spillvarme frå TTI.

• energiøkonomiserande tiltak

o samla potensiale kring 8,0 GWh/år (utanom industri)

• energistyringssystem

o samla potensiale kring 6,3 GWh/år (utanom industri)

Det er ikkje gjort nokon samla vurdering av økonomien for ulike løysingar. Den einskilde investor sine vurderingar vil avhenge av mange ulike tilhøve. Derfor er det tatt med ei drøfting i utgreiinga av kva for kostnadselement som til vanleg vil vere relevante. Det er også utarbeidd ein enkel reknemodell til bruk for vurdering av oppvarmingsløysing i bustadhus. Denne er å finne i vedlegg 6.

____________________________________

Framside bilde: Trolltunga, Kjelde: http://www.visitodda.com/


Side 3 av 45

Følgjande tabell og diagram syner hovudtal for Odda kommune:

Hovudtal for 2008Elektrisitet

[GWh]Olje/parafin

[GWh]Gass[GWh]

Biobrensel[GWh]

Avfall, kol, koks [GWh]

Sum[GWh]

Hushald/hytter 53,1 1,0 0,6 15,1 0,0 69,7Hytter og fritidshus 5,6 5,6Offentleg tenesteyting 16,8 1,2 0,0 0,0 0,0 18,0Privat tenesteyting 25,6 1,4 0,8 0,1 0,0 27,9Industri 1 023,0 10,5 57,5 0,0 542,0 1 633,0Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 74,7 74,7Primærnæring 1,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1,0Sum 1 125,1 14,0 58,8 15,2 616,7 1 829,9

kWh pr. innbyggjar kommunen 17 268 285 168 4 436 0 22 157kWh pr. innbyggjar fylket 17 432 920 199 2 739 0 21 291kWh pr. innbyggjar landet 17 144 1 120 97 3 626 0 21 987

Tabell 1: Hovudtal

Energiforbruk i hushald

02 0004 0006 0008 00010 00012 00014 00016 00018 00020 000

El Olje Gass Bio

Avfall,

kol, kok

s

kWh

Kommunen

Fylket

Landet

Figur 1: Samanlikning av energibruk i hushald

Faktisk energibruk (GWh) 1998 2003 2008 2013 2018

Hushald/hytter 82,9 76,1 75,5 77,6 79,3Offentleg tenesteyting 18,5 12,2 18,0 18,1 18,2Privat tenesteyting 19,9 28,9 27,9 28,5 29,4Industri 1 788,4 1 457,8 1 633,0 1 672,0 1 740,0Fjernvarme 0,0 45,0 74,7 56,5 56,5Primærnæring 4,2 6,1 1,0 0,6 0,6Sum 1 914,0 1 626,2 1 830,1 1 853,3 1 924,0

Klimakorrigert energibruk (GWh) 1998 2003 2008 2013 2018

Hushald 84,8 81,0 82,1 77,6 79,3Offentleg tenesteyting 18,8 13,0 19,4 18,1 18,2Privat tenesteyting 20,3 30,6 30,1 28,5 29,4Industri 1 788,4 1 457,8 1 633,0 1 672,0 1 740,0Fjernvarme 0,0 50,3 86,6 56,5 56,5Primærnæring 4,3 6,5 1,1 0,6 0,6Sum 1 916,7 1 639,1 1 852,3 1 853,3 1 924,0


Side 4 av 45

Kommentarar til tabell og graf:

Hushald og hytter står for om lag 4 % av energibruken i Odda kommune. Energibruken i hushald i Odda er noko høgare enn for fylket. Hushald i Odda nyttar ved i noko større grad enn gjennomsnittet i fylket.

Industrien i Odda står for meir enn 89 % av energibruken i kommunen.

Elektrisitet står for om lag 62 % av det totale forbruket. Utanom elektrisitet vert det brukt ein del ved i hushald og ein del olje og gass i industrien. TTI nyttar også store mengder kol. I tenesteytande sektor vert om lag 5,5 % av forbruket dekka av olje.


Side 5 av 45

INNHALD SAMANDRAG......................................................................................................................................... 2

INNHALD................................................................................................................................................. 5

1 INNLEIING...................................................................................................................................... 7 1.1 BAKGRUNN............................................................................................................................... 7 1.2 UTGREIINGSPROSESSEN........................................................................................................... 7

2 KOMMUNEN .................................................................................................................................. 8 2.1 FAKTA...................................................................................................................................... 8 2.2 FOLKESETNAD OG BUSTADSTRUKTUR ........................................................................................ 8 2.3 NÆRINGSLIV ............................................................................................................................ 9

3 NOVERANDE ENERGISYSTEM ................................................................................................. 10 3.1 ELFORSYNING ........................................................................................................................ 10

3.1.1 Feil og avbrotsstatistikken (FAS) ..................................................................................... 11 3.1.2 Planar om opprusting....................................................................................................... 11

3.2 OLJE/PARAFIN ........................................................................................................................ 11 3.3 GASS..................................................................................................................................... 11 3.4 BIOBRENSEL .......................................................................................................................... 11 3.5 VARMEPUMPER ...................................................................................................................... 11 3.6 ANDRE ENERGIKJELDER.......................................................................................................... 12 3.7 ENERGIBRUK.......................................................................................................................... 12

3.7.1 Brukargrupper .................................................................................................................. 12 3.7.2 Energiberarar ................................................................................................................... 12 3.7.3 Fjernvarme....................................................................................................................... 13

3.8 OMFANG AV VASSBOREN VARME I EKSISTERANDE BYGG............................................................ 14 3.9 LOKAL ELEKTRISITETSPRODUKSJON......................................................................................... 15 3.10 ENERGIBALANSE I KOMMUNEN................................................................................................. 16

4 UTVIKLING I ENERGIETTERSPURNAD.................................................................................... 17 4.1 STØRRE ENERGIBRUKARAR..................................................................................................... 17

4.1.1 Boliden Odda AS ............................................................................................................. 17 4.1.2 Tinfos Titan & Iron KS...................................................................................................... 17

4.2 KOMMUNALE PLANAR.............................................................................................................. 17 4.2.1 Bustad- og fritidsbustadbygging ...................................................................................... 18 4.2.2 Ny næringsverksemd....................................................................................................... 18 4.2.3 Miljømål............................................................................................................................ 19

4.3 FRAMSKRIVING AV FOLKESETNAD ............................................................................................ 19 4.4 UTVIKLING AV NÆRINGSSTRUKTUR .......................................................................................... 20 4.5 FRAMSKRIVING AV ENERGIBRUKEN .......................................................................................... 21

4.5.1 Framskriving pr. brukargrupper ....................................................................................... 21 4.5.2 Framskriving pr. energiberarar ........................................................................................ 22

4.6 MILJØKONSEKVENSAR ............................................................................................................ 22

5 ALTERNATIVE ENERGILØYSINGAR ........................................................................................ 23 5.1 SMELTEVERKSTOMTA ............................................................................................................. 23 5.2 MOGLEGE ENERGILØYSINGAR ................................................................................................. 23

5.2.1 Elektrisitet ........................................................................................................................ 23 5.2.2 Energifleksible løysingar.................................................................................................. 23 5.2.3 Fjernvarme/nærvarme ..................................................................................................... 23 5.2.4 Varmegjenvinning ............................................................................................................ 24 5.2.5 Bruk og distribusjon av gass............................................................................................ 24 5.2.6 Energiøkonomisering....................................................................................................... 24 5.2.7 System for energistyring .................................................................................................. 24

5.3 KOMMUNALE VERKEMIDDEL..................................................................................................... 25 5.4 STATLEGE STØNADSORDNINGAR ............................................................................................. 25

6 MOGLEG NY ENERGITILGANG................................................................................................. 26 6.1 SMÅKRAFTVERK ..................................................................................................................... 26

6.1.1 Sørfjorden ........................................................................................................................ 26 6.1.2 Opovassdraget med innmating på 12 kV ........................................................................ 27 6.1.3 Opovassdraget med innmating på 21 kV ........................................................................ 27


Side 6 av 45

6.1.4 Røldalsområdet................................................................................................................ 27 6.1.5 Oppsummering ................................................................................................................ 28

6.2 BIOENERGI............................................................................................................................. 29 6.3 VIND ...................................................................................................................................... 29 6.4 OPPSUMMERING..................................................................................................................... 29

7 KART ............................................................................................................................................ 30

8 OPPSUMMERANDE TABELLAR................................................................................................ 32

VEDLEGG 1: TABELL/DIAGRAMOVERSYN...................................................................................... 33 TABELLAR ........................................................................................................................................... 33 FIGURAR ............................................................................................................................................. 33

VEDLEGG 2: REFERANSAR............................................................................................................... 34 PUBLIKASJONAR/RAPPORTAR .............................................................................................................. 34 BEREKNINGSMODELLAR/METODAR FOR OPPVARMINGSKOSTNADER ........................................................ 34 FIRMA/ PERSONAR ............................................................................................................................... 34

VEDLEGG 3: FØRESETNADER.......................................................................................................... 35 TEMPERATURKORRIGERING ................................................................................................................. 35 BRUK AV EL ......................................................................................................................................... 35 ENERGIBRUK UTANOM EL ..................................................................................................................... 35 FRAMSKRIVING AV FOLKETAL................................................................................................................ 35 AREALFORDELING................................................................................................................................ 35 ENERGIØKONOMISERING...................................................................................................................... 35 ENERGISTYRESYSTEM ......................................................................................................................... 35 FORDELING TENESTEYTING .................................................................................................................. 35

VEDLEGG 4: ENERGIDATA/DEFINISJONAR.................................................................................... 36 Energiinnhald ................................................................................................................................ 36 Energieiningar............................................................................................................................... 36

VEDLEGG 5: PROGNOSERING AV ETTERSPURNAD..................................................................... 37 FAKTORAR SOM PÅVERKAR ENERGIBRUKEN .......................................................................................... 37

Klimatiske tilhøve.......................................................................................................................... 37 Demografiske tilhøve .................................................................................................................... 37 Teknologisk utvikling..................................................................................................................... 37 Energiprisar................................................................................................................................... 38 Næringssamansetting................................................................................................................... 38 Bustadutbyggingsstruktur ............................................................................................................. 39

FRAMSKRIVING AV ENERGIBRUKEN ....................................................................................................... 39

VEDLEGG 6: BEREKNING AV ENERGIKOSTNADER ...................................................................... 40 KOSTNADSELEMENT VED ULIKE ENERGIBERARAR................................................................................... 40

Kapitalkostnad .............................................................................................................................. 40 Skattar og avgifter......................................................................................................................... 40 Forsikringar ................................................................................................................................... 40 Drift, vedlikehald ........................................................................................................................... 40 Innkjøpt energi .............................................................................................................................. 40 Offentlege krav og pålegg............................................................................................................. 40 Løpande ombygging ..................................................................................................................... 40 Oppgradering ................................................................................................................................ 40 Kalkulasjon av årskostnader for oppvarming av ny einebustad ................................................... 42

BEREKNING AV ENERGIKOSTNADER ...................................................................................................... 43 ÅRSKOSTNADER BUSTADOPPVARMING.................................................................................................. 45


Side 7 av 45

1 INNLEIING

1.1 Bakgrunn I følgje Forskrift om Energiutredninger utgitt av NVE i januar 2003 skal områdekonsesjonær utarbeide, årleg oppdatere og offentleggjere ei energiutgreiing for kvar kommune i konsesjonsområdet.

Energiutgreiinga skal beskrive noverande energisystem og energisamansettinga i kommunen med statistikk for produksjon, overføring og stasjonær bruk av energi.

Energiutgreiinga skal vidare innehalde ei vurdering av forventa energietterspurnad i kommunen, fordelt på ulike energiberarar og brukargrupper.

Endeleg skal energiutgreiinga beskrive dei mest aktuelle energiløysingane for område i kommunen med forventa vesentleg endring i etterspurnaden etter energi. Inkludert i dette skal områdekonsesjonæren ta omsyn til grunnlaget for bruk av fjernvarme, energifleksible løysingar, varmegjenvinning, innanlandsk bruk av gass, tiltak for energiøkonomisering ved nybygg og rehabiliteringar, verknaden av å ta i bruk energistyringssystem på forbrukssida m.m.

Intensjonen med forskrifta er at lokale energiutgreiingar skal auke kunnskapen om lokal energiforsyning, stasjonær energibruk og alternativ på dette området. På denne måten skal lokale energiutgreiingar medverke til ei samfunnsmessig rasjonell utvikling av energisystemet.

1.2 Utgreiingsprosessen Som områdekonsesjonær har Odda Energi AS engasjert Vestnorsk Enøk til å delta i utarbeiding av energiutgreiing for Odda kommune i Hordaland fylke.

Den første energiutgreiinga for Odda kommune vart utarbeidd og presentert i 2004. Forrige energiutgreiing vart utarbeidd i 2007. Energiutgreiinga for Odda kommune 2009 er oppdatert med omsyn på statistikk og kjende endringar i framtidig energibehov. Det er også sett nærare på potensialet for utbygging av småkraftverk i kommunen.


Side 8 av 45

2 KOMMUNEN

2.1 Fakta Odda kommune ligg heilt søraust i Hordaland fylke. Pr. 01.01. 2009 var innbyggartalet i kommunen på 7 054.

Kommunen er omkransa av Folgefonna i vest og Hardangervidda i aust og sør. Kommunen har eit areal på til saman 1647 km2. Store deler av kommunen er høgfjell og isbrear. 90 % av arealet ligg høgare enn 600 meter over havet

Odda kommune er rikt ustyrt med naturressursar som har gitt eit solid grunnlag for næringsverksemd. Odda-samfunnet er bygd opp rundt den kraftkrevjande industrien, basert på området sin gode tilgang på elektrisk kraft.

Kommunen har eit klima med lågare middeltemperatur og noko færre graddøgn enn landsgjennomsnittet. Typiske klimadata for kommunen er vist i Tabell 2.

Sted Middeltemperatur [°C] Nedbør [mm] Sted Graddøgn

Odda 5,2 1515 Odda 4320Bergen 6,7 1850 Hordaland 4070Oslo 5,7 763 Landet 4662

Tabell 2: Klimadata normalverdiar

Graddøgn2 (Energi gradtal): er eit mål for eit generelt oppvarmingsbehov i tidsperioden gradtalet gjeld for. I utgangpunktet er energi gradtalet for eit døgn. Dette er skilnaden mellom ein basis utetemperatur på 17°C og døgntemperaturen. Gradtalet vert sett lik 0 dersom døgntemperaturen er over 17°C. Er døgntemperaturen 5°C, er energi gradtalet for døgnet 17 – 5 = 12. Energi gradtalet for ein månad er summen av gradtala for kvart enkelt døgn i månaden, tilsvarande for eit år. Gradtalsummen er utan dimensjon, talet vert nytta utan noko eining.

2.2 Folkesetnad og bustadstruktur Odda kommune har ei låg befolkningstettleik med 4,5 innbyggjarar pr km2, til samanliking er snittet for fylket 30,3. I kommunen bur om lag 92 % av innbyggjarane i tettbygde strøk. Til samanlikning bur 77 % av befolkninga i Hordaland fylke totalt i tettbygde områdar.

Bustadstrukturen i Odda er i dag lite urban, heller forstadsprega. Den totale delen einebustader og vertikaldelte bustadhus (kjede, rekke o.l.) er relativt høg.

1 Kjelde: Statens Kartverk: http://www.ssb.no/kommuner

2 Kjelde: ”Rapport Klima 23”, Bjørn Aune, DNMI 2002

Figur 2: Kart over kommunen1


Side 9 av 45

Folketalet i Odda har endra seg lite dei siste åra. Dei seinaste 10 åra har det vore ein befolkningsnedgang i snitt på om lag 0,9 % pr. år. Utviklinga i folketal i kommunen og fylket er vist i Figur 3.

Kommunen

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Innbyggjarar

Figur 3: Utvikling folketal

2.3 Næringsliv Odda kommune er rikt utstyrt med naturressursar som har gitt eit solid grunnlag for næringsverksemd – historisk sett. Dei dominerande og kraftbaserte bedriftene i kommunen, Boliden Odda AS og TTI KS (før nedlegginga var og Odda smelteverk AS blant dei store), har vore viktige for sysselsetjinga i kommunen. Eit stort omfang av underleverandørar av varer og tenester har hatt grunnleggande nytte av dei store bedriftene.

Dei lange industritradisjonane i Odda har gitt kommunen ein solid industrikultur og kompetanse, ikkje minst innanfor miljø og prosesskjemi. Dette vil vere eit fundament for vidare industriutvikling i kommunen.

Antal sysselsette

0 %

10 %

20 %

30 %

40 %

50 %

60 %

70 %

80 %

90 %

100 %

Kommunen Fylket Landet

Primærnæring

Sekundærnæring

Tertiærnæring

Figur 4: Samanlikning sysselsetting

Primærnæring: Jordbruk, skogbruk, fiske Sekundærnæring: Industri, bergverk, bygg/ anlegg, kraftproduksjon, vannforsyning Tertiærnæring: Varehandel, samferdsel, bank/ forsikring, undervisning, helse/ sosialsektor, massemedia, adm./ forvaltning i kommune/ fylke/ stat

Grafen over syner samansetning av næringslivet i Odda, samanlikna med fylke og land. Om lag 63 % av dei sysselsette i Odda kommune arbeider i tertiærnæringa. 36 % arbeider i sekundærnæringa, og i overkant av 1 % arbeider i primærnæringa.


Side 10 av 45

3 NOVERANDE ENERGISYSTEM

3.1 Elforsyning Det alt vesentlege av det stasjonære energiforbruket i Odda kommune vert dekt av elektrisitet.

Odda Energi AS er områdekonsesjonær i kommunen og eig og driv straumnettet.

Nettverksemda er regulert av Norges vassdrags- og energidirektorat gjennom energilov og forskrifter. Dette inneber at økonomiske rammer og krav til opptreden og samhandling med andre aktørar er fastlagt.

Det totale forbruket av elektrisk straum i Odda kommune var i 2008 på 1 131,7 GWh (Ikkje graddagskorrigert) og av dette gikk 1 023 GWh til industrien i Odda. Elektrisk forbruk som gikk gjennom Odda Energi i 2008 var 108,7 GWh.

Dagens infrastruktur for energi er bygd opp rundt distribusjon av elektrisk kraft. Odda kommune har i dag 2 innmatingsmogelegheiter, ein frå Tyssefaldene (fleire omkjøringsmogelegheiter) og ein frå Hydro Energi (i hovudsak avgrensa til Røldalsområdet).

Innmating til Odda kommune skjer over 300 kV linje (Statnett) i Åsen i Tyssedal vidare – saman med lokal produksjon – via 66 kV linjer/kablar frå Tyssefaldene, med transformering til 12 kV i Odda, Tyssedal og på Eitrheim. Innmating til Røldalsområdet skjer frå Norsk Hydro (Nesflaten) over 300 kV linje (Statnett) med transformering til 22 kV i Røldal eller via 22 kV linje frå Nesflaten til Røldal. Det er avgrensa overføringskapasitet mellom Røldalsområdet og ned til Odda (det føreligger planar om opprustning).

Ut frå disse transformatorstasjonane er det et høgspent fordelingsnett (12kV og 22 kV) som fører krafta ut til dei lokale nettstasjonane (kioskar og mastetrafoar) der dei enkelte nettkundane er tilknytt eit lågspentnett. Odda Energi AS eig og driv dette 12 og 22 kV-nettet.

I 22 kV nettet sør i kommunen på Vintertun er det avgrensa reserveforsyningsmogelegheiter mht innmating/utveksling med Skånevik Ølen Kraftlag, det same er det nordvest i kommunen ved Kvitno med innmating/utveksling mot Indre Hardanger Kraftlag.

Distribusjonsnettet til alminnelig forsyning i Odda kommune er bygd opp med 12/22 kV kabel- og luftnett der kabelnettet utgjør 59 % av det totale høgspentnettet. Nettet er bygd med god kapasitetsreserve. Etter planlagt utbygging vil det ikkje finnas spesielle flaskehalsar. Nettet får dermed tilfredsstillande overføringskapasitet i normal driftssituasjon. Det vert heller ingen kapasitetsproblem knytt til transformering når det gjeld uttak.

12 kV - nettet i Odda inneheld fleire mogelegheiter til ringkøyringar ved feil i nettet. Talet på nettkundar som blir påverka ved feil i høgspent fordelingsnett vil derfor kunne verte avgrensa til det minimale.

Så strømforsyningsmogelegheitene til Odda er svært gode.

Tungindustrien i Odda vert forsynt via 66 kV linjer / kablar frå Tyssefaldene og har eigne bedriftsnett. Auke i kapasiteten ved disse bedriftene vil kunne utløyse behov for ombyggingar/auke av kapasiteten på strømforsyninga til disse.

Det er i dei seinare åra registrert ein stor interesse for bygging av mini- og småkraftverk blant private fallrettigheitseigarar, og denne interessa må ein rekna med vil vara ved i åra framover (det er avgrensa innmatingskapasitet for småkraftproduksjon). Kartlegginga av småkraftpotensial er omtala i kapittel 6.


Side 11 av 45

3.1.1 Feil og avbrotsstatistikken (FAS)

For 2008 har Odda kommune (Odda Energi) følgjande tal for leveringsavbrot, samanlika med fylket og landet elles 1 2:

Blanda nett2008 Planlagt Utfall Sum Planlagt Utfall Sum Planlagt Utfall SumKommunen 0,27 0,06 0,33 2,11 2,63 4,74 0,013 0,009 0,022Fylket 0,41 1,64 2,05 0,95 1,82 2,78 0,003 0,006 0,009Landet 0,47 2,60 3,06 1,12 2,76 3,88 0,004 0,011 0,015

Antall avbrot pr punkt Avbrotstid (timar) ILE i % av levert energi

Tabell 3: Feil- og avbrotsstatistikk

Leveringskvaliteten er blitt betre dei siste åra, og kan nå reknast som god. Hovudårsaka til dette er systematisk vedlikehald og kontinuerlige reinvesteringar i nettet basert på tilstandsvurdering. Ombyggingar har også gjort nettet mindre utsett for uvær og lynnedslag.

3.1.2 Planar om opprusting

Det er behov for om forsterkningar i nettet i Røldal og Odda/ Oddadalen med auka transformatorkapasitet til 20 MVA frå 12 – 22 kV i Odda og ny transformator 110 MVA frå 300 – 22 kV i Røldal.

Forsterkingar i hovudlinja mellom Nyland og Røldal blir utløyst av nye hyttefelt i Solfonn/ Seljestad området og i Hordadalen - samt småkraftverk langs hovudlinja.

Nettet elles i Odda kommune har ingen spesielle flaskehalser, og nettet har dermed tilfredsstillande kapasitet i normal driftssituasjon.

3.2 Olje/parafin Forbruket av petroleumprodukt til oppvarming blir dekka av lokal forhandlar. Forhandlaren køyrer ut olje/ parafin med tankbil til kundane, han har også et lager i Odda.

Kommunen nyttar lite olje til oppvarming av eigne bygg. Fylkeskommunen nyttar olje til oppvarming av Odda sjukehus og Odda vidaregåande skule.

3.3 Gass Gass har tidlegare ikkje vore nytta i særleg grad i Odda kommune; berre til bruk på storkjøkken og til eit ysteri i Røldal, der ein har nytta propan.

Boliden Odda AS har inngått ein langsiktig avtale med Gasnor om leveranse av naturgass til fabrikken i Odda. LNG vil bli skipa til ein terminal på Husnes, og derfrå transportert med trailer til Odda. Naturgassen erstattar bruk av fyringsolje. I 2008 brukte Boliden Odda AS 4 027 tonn LNG og 41 tonn propan.

3.4 Biobrensel Ved er den viktigaste form for biobrensel som er i bruk i Odda kommune. Veden vert i stor grad henta av forbrukaren sjølv i eigen skog eller kjøpt på rot. Tømmerdalen A/S driv noko engrosomsetning av ved frå Baltikum.

Lokale bedrifter nytter i liten grad avfall frå eigen produksjon til oppvarming.

3.5 Varmepumper Lokale, mindre varmepumpeinstallasjonar eksisterer hos einskilde bedrifter i Odda kommune. Desse vert spesielt nytta der det og er kjølebehov. Ein har ikkje varmepumper på kommunale bygg.

Det er ikkje tilrettelagt for varmepumpeutnytting i varmesentralar eller liknande.

1 Avbrot kan vere planlagde eller tilfeldige, dvs. linjefeil, uhell, naturpåførte feil o.l.

2 ILE = Ikkje Levert Energi, dvs. kor mykje energi som ikkje vert levert til kundane på grunn av avbrot


Side 12 av 45

Elles synest komfort-varmepumper å verte installerte i private hus i tilsvarande omfang som elles i regionen. Ein har merka auka interesse dei seinare åra.

3.6 Andre energikjelder Alt avfall bortsett frå bioavfall (vert kompostert av Bioplan) vert levert til Haugesund. Gjenvinning av energi frå avfall skjer difor ikkje i Odda kommune.

Ein utnyttar restvarme frå industriprosessar i kommunen ved at det er bygd fjernvarmeanlegg i Tyssedal, der ein nyttar spillvarme frå TTI.

3.7 Energibruk I samsvar med retningslinjene i forskrifta, konsentrerer denne energiutgreiinga seg om stasjonært energibruk. Det vil seie alt forbruk av energi i bygningar, anlegg og industri. Energiforbruk til transport er ikkje tatt med.

Statistikken skal gje eit bilde av situasjonen fram til no og danne eit grunnlag for vurdering av utviklinga framover. Statistikken må difor dekke ei viss periodelengd. Vert perioden for lang, vil statistikken lett verte omfattande og uoversiktleg. Denne utgreiinga legg til grunn ein periode som strekk seg 10 år bakover i tid. Statistikken er i hovudsak basert på tal frå SSB, føresetnader for statistikken er kommentert i vedlegg 3.

3.7.1 Brukargrupper

I rapporten nyttast SSB si inndeling av brukargrupper. Ikkje alle desse gruppene vil vere like relevante for den einskilde kommune. Det vil likevel vere nyttig å operere med tilsvarande inndeling, då ein då lettare kan samanstille informasjon frå dei einskilde utgreiingane og samanlikne med nasjonale og regionale statistikkar og prognosar. Fordeling mellom energibruk innan offentleg og privat tenesteyting vil variere etter i kva grad kommunale tenester er privatiserte eller ikkje.

Berekna energibruk pr. brukargruppe

0 %

10 %

20 %

30 %

40 %

50 %

60 %

70 %

80 %

90 %

100 %


Primærnæring

Fjernvarme

Industri

Privat tenesteyting

Off.tenesteyting

Hushald/hytter

Figur 5: Energibruk pr. brukargruppe

Kommentarar til grafen:

I Odda kommune står industrien for heile 89 % av energiforbruket. Dette er ein lagt høgare del av forbruket enn kva som er gjennomsnittet for fylket og landet. Det er dei to store industribedriftene Boliden Odda AS og TTI som står for nær 100 % av forbruket i industrisektoren.

Hushald står for om lag 4 % av forbruket, medan tenesteytande sektorar utgjer om lag 2,5 % av forbruket.


Side 13 av 45

3.7.2 Energiberarar

Elektrisitet er den dominerande energiberar i det norske energisystemet. Også petroleums-produkt og gass utgjer ein stor del. Bioenergi forbruket er i hovudsak ved i hushald. I nokre område vert det brukt relativt mykje koks, fjernvarme, spillvarme o.a., sjølv om desse energiberarane ikkje viser like godt att på den nasjonale statistikken.

Samanlikning energibruk pr. energiberar

0 %

10 %

20 %

30 %

40 %

50 %

60 %

70 %

80 %

90 %

100 %


Avfall, kol, koks

Bio

Gass

Olje

El

Figur 6: Energibruk pr. energiberar


Elektrisitet er den energiberaren som nyttast mest i kommunen og utgjer om lag 61 % av energiforbruket. Utanom elektrisitet vert det brukt ein del olje og gass, i all hovudsak i industrisektoren. TTI nyttar store mengder kol i sin produksjon. Ved vert nytta i hushald til oppvarming.

3.7.3 Fjernvarme

Fjernvarme er mest aktuelt dersom det eksisterer bygg med vassbore (eller luftbore) oppvarmingssystem i eit visst omfang. Fjernvarme kan også vere aktuelt dersom det er planlagt bustad- eller næringsbygg med eit visst oppvarmingsbehov der ein varmesentral vert innregulert.

Alt i 1994 vart det utarbeidd eit forprosjekt om eit fjernvarmeanlegg i Odda sentrum med spillvarme frå Odda smelteverk. Mangel på investeringsmidlar gjorde at prosjektet vart skrinlagt. I 1998 vart det utarbeidd ein lokal enøkplan for Odda med utgangspunkt i spillvarmeressursane ved dei tre store fabrikkane. Med denne som utgangspunkt tok Odda Bygg & Eigedom KF initiativ til eit forprosjekt som skulle vurdere etablering av eit fjernvarmeanlegg. Det var Odda kommune, Odda bygg & eigedom KF og Odda Energi AS som var oppdragsgjevarar for prosjektet, medan Hardanger Vekst, Hordaland fylkeskommune, Odda bygg & eigedom KF, Odda Energi AS og NVIM var med på å finansiere det.

Del 1 av forprosjektet viste at ei rekkje næringsbygg var interesserte i å kople seg til eit fjernvarmeanlegg og det vart utarbeidd framlegg til distribusjonsnett. Del 2 av forprosjektet tok for seg den totale kostnadssida av eit fjernvarmeanlegg. Forprosjektrapporten tek for seg fjernvarmeanlegg i Tyssedal med spillvarme frå Tinfos Tiltan & Iron KS (TTI), og i Odda og Eitrheim med spillvarme frå Boliden (tidligare Norzink).

Fjernvarme i Tyssedal

Tinfos Titan & Iron AS (TTI) har bygd et fjernvarmeanlegg i Tyssedal, der ein nyttar spillvarme frå bedrifta. Overskotsvarmen vert brukt både til fjellaureoppdrett i fjellhall og til


Side 14 av 45

oppvarming av bygningar. I 2008 leverte anlegget lågtemperaturvarme tilsvarande 64,48 GWh til Norsk Fjellfisk AS og samla 10,26 GWh til Norsk Vasskraft- og Industristadmuseum, Tyssefaldane sitt administrasjonsbygg, Festiviteten, Tyssedal Hotell og til oppvarming av forbruksvarmevatn internt på bedrifta (Tinfos Titan & Iron AS). Vatnet blir oppvarma av kjølevatn frå smelteomnen. Bruk av CO gass frå smelteomnen tilsvarer 1,25 GWh.

Hardanger Fjernvarme A/S

Hardanger Fjernvarme AS blei stifta hausten 2002, med bygging og drift av fjernvarmeanlegg i Hardangerregionen som forretningsidé. Selskapet er eigd av Odda kommune med 75 % og private aktørar med 25 %.

Det er i gang eit prosjekt der det blir planlagt å bygge to anlegg. Eit anlegg som skal nytte fjordvatn (lågtemperatur) som varme- og kjølekjelde er tenkt å forsyne ny industri og bygg i sentrum, og eitt høgtemperaturanlegg (flisfyrt) som vil levere varme til eksisterande bygg i området.

Hardanger Fjernvarme AS har fått tilskot frå kommunen til å lage varmeplanar for Odda sentrum. Planane skal vere ferdige i løpet av våren 2008. Planlegginga har tidligere tatt utgangspunkt i bruk av spillvarme fra industribedriftene og bruk av avfallstrevirke – uten at det er funne tilfredstillande økonomi og at støtte fra Enova er avslått.

3.8 Omfang av vassboren varme i eksisterande bygg Alternativ til elektrisitet for byggoppvarming og tappevassoppvarming føreset vassbore (eller luftbore) system. Med vassbore system kan ein i tillegg til elektrisitet utnytte mange ulike energiberarar til oppvarming.

Kommunen kan leggje til rettes for lokal utvikling av fjernvarmesystem ved å gjere aktiv bruk av Plan- og Bygningslov (PBL). Innregulering av varmesentral i samband med nye bustad- eller næringsområde gir kommunen rett til å krevje tilknytingsplikt. Odda kommune har til no ingen tradisjon for å utnytte PBL på denne måten, men vil vurdera det dersom problemstillinga vert aktuell.

Kommunen har ikkje etablert enøkfond eller andre verkemiddel som kan medverke til å fremje ei utvikling for energifleksible løysingar.


Side 15 av 45

3.9 Lokal elektrisitetsproduksjon I følgje NVE og Odda Energi AS er desse kraftverka og småkraftverka (installasjon mindre enn 10 MW) registrert i Odda kommune.

Kraftverk Installert effekt Middelårsproduksjon Eigar

Middyr Kraftstasjon 1,3 MW 5,0 GWh Hydro Energi Svandalsflona Kraftstasjon 19,5 MW 30 GWh Hydro Energi Novle Kraftstasjon 45 MW 169 GWh Hydro Energi Røldal Kraftstasjon 160 MW 690,0 GWh Hydro Energi Mågeli Kraftstasjon 31 MW 171,0 GWh Tyssefaldene/Statkraft Tysso II Kraftstasjon 160 MW 893,0 GWh Tyssefaldene/Statkraft Oksla Kraftstasjon 215 MW 981,0 GWh Tyssefaldene/Statkraft Småkraftverk på Tveit 1,4 MW 10,0 GWh Austdøla Kraft AS Øvre Bersevann 5,5 MW 23,0 GWh Statkraft Nedre Bersevann 4 MW 19,0 GWh Statkraft Håvardsvatnet Kraftverk 5 MW 20,0 GWh Tyssefaldene

Tabell 4 Lokal elektrisitetsproduksjon

.

Det er vedtatt utbygging av Ekkjestølen kraftverk med installert effekt 4,9 MW og ein middelårsproduksjon på 18,5 GWh. Eigar er Småkraft.

Odda Energi har føretatt ei samla kartlegging av vasskraftpotensialet for bygging av kommersielle mini- og småkraftverk i kommunen. Denne kartlegginga er omtalt i kapittel 6.1 ”Småkraftverk”.


Side 16 av 45

3.10 Energibalanse i kommunen Energibalansen beskriv forholdet mellom bruk av ulike energikjelder i kommunen, produksjon og import og eksport av energi over kommunegrensene. Her er eit grafisk oversyn over energibalansen i Odda kommune:

0,0

500,0

1000,0

1500,0

2000,0

2500,0

3000,0

3500,0

El Olje Gass Bio Avfall, kol,koks

GWh

Eksport

Forbruk dekka medimport

Forbruk dekka medproduksjon i kommunen

Figur 7: Energibalanse i Odda kommune


Odda kommune er ein stor kraftkommune. Sjølv med kraftkrevjande industri er kommunen ei nettoeksportør av elektrisk kraft. Kommunen eksporterar om lag 63 % av produsert elektrisitet, basert på tal for normal årsproduksjon i kraftverka.

Bioenergien som vert brukt i kommunen er i hovudsak ved til hushald. Då storparten av veden som brukas avverkast privat, fins ingen sikre tal for faktisk vedhogst.

Det er også ein stor import av kol til TTI.


Side 17 av 45

4 UTVIKLING I ENERGIETTERSPURNAD Energiforbruket vert påverka av mange faktorar som klima, demografiske tilhøve, teknologisk utvikling, energiprisar, næringsstruktur og bustadstruktur. I tillegg betyr det mykje korleis folk sine forbruksvanar og preferansar utviklar seg. Også lover og forskrifter vil ha effekt, t.d. gjennom krav til isolasjon og byggstandard.

4.1 Større energibrukarar Dei to dominerande og kraftbaserte bedriftene i kommunen er Boliden Odda AS og Tinfos Titan & Iron KS (TTI). Disse har vore avgjerande for sysselsettingen i kommunen - både direkte og indirekte. A/S Tyssefaldene har og vore / er ein viktig bedrift for næringslivet i kommunen, ved at A/S Tyssefaldene har levert kraft som har gjort produksjonen i dei kraftkrevjande bedriftene mogleg.

Kommunen sjølv er og ein stor energibrukar, dei bruker om lag 11 GWh elektrisitet i kommunale bygg, ca. 1,5 GWh på gatelys, og om lag 2 GWh på VAR-anlegg.

4.1.1 Boliden Odda AS

Boliden Odda AS har omlag 330 tilsette. Etter ein konsolideringsfase med vekt på kvalitet og kostnadseffektivitet er Boliden Odda AS i dag blant dei mest effektive zinkverka i Europa. Det arbeidast kontinuerlig for å behalde denne posisjonen i åra framover.

I tillegg til sinkmetall produserte Boliden Odda AS i 2008 bl.a. 34 611 tonn aluminiumfluorid og 112 946 tonn svovelsyre.

Boliden Odda brukte i 2008 om lag 683 GWh elektrisk kraft, 1 063 tonn lettolje, 4 027 tonn LNG og 41 tonn propan.

Frå 2007 vil Boliden auka produksjonen av aluminiumfluorid med 40 %. Auka produksjon vil gje ei auke i forbruket av naturgass samtidig som ein større del av lettolja vil verte erstatta med naturgass. Det er lagt fram planar om utviding av produksjonen av sinkmetall, men det er førebels ikkje gjort noko vedtak om dette. Ei eventuell slik utbygging vil føre til ei sterk auke i elektrisitetsforbruket som i hovudsak vert brukt til elektrolyse.

4.1.2 Tinfos Titan & Iron KS

Tinfos Titan & Iron AS (TTI) har omlag 185 personar tilsett. Fabrikken er ISO 9001 og ISO 14001 sertifisert og blir jevnlig oppgradert. Hovudprodukt er titandioksidslagg og spesial råjern.

I 2008 brukte TTI om lag 340 GWh elektrisitet, 115 730 tonn kol, 450 liter fyringsolje og 40 593 kg propan. TTI har redusert behovet for fyringsolje ved å bruke noko CO gass frå smelteomnen til øsevarmer, kombinert med propan. Av kolforbruket er 2/3 rekna inn i statistikkane i energiutgreiinga då dette går til energiformål. TTI forsyner også fjernvarmeanlegget i Tyssedal med spillvarme. Anlegget er omtalt i kapittel 3.7.3.

TTI har i dag framleis ein unytta mengde avgassenergi som kan utnyttas i eit varmekraftverk om ønskeleg. Dersom varmekraftverket vil bli realisert vil det kunne produsere om lag 115 GWh elektrisitet.

4.2 Kommunale planar Kommunen har utarbeidd ein kommuneplan (Plan for samfunnsutvikling for 2007-2019) Planen vart vedtatt i september 2007. Kommunen har gitt eit oversyn over status og utvikling når det gjeld folketalsutvikling, bustadbygging, næringsutvikling og samfunnsutvikling generelt.

Det er vedtatt ein kommunedelplan for energi og vassdrag (sak 094/ 08). I same sak vart det vedtatt at det skal utarbeidast ein klimaplan for Odda kommune.


Side 18 av 45

Kommunen har ein enøkplan frå 2000, denne skal reviderast. Denne lokale enøkplanen har vore grunnlaget for omfattande energitiltak knytt til kommunale bygg.

Det er under vurdering å bygge ny sjukeheim i tilknyting til eksisterande på Bakka innan 2013 med 3 000 m². Det er ikkje utgreidd detaljar om energiforsyning til bygget.

I 2010 skal Røldal symjebasseng/ teknisk rom oppgraderast/ fornyast med alle tekniske anlegg.

Det vil også bli vurdert å installere fleire SD-anlegg i kommunale bygg.

4.2.1 Bustad- og fritidsbustadbygging

Det har dei siste åra vært svært lite nybygging i Odda kommune. Dei mest aktuelle områda for nybygging er Røldal/ Skare, Tyssedal og Odda sentrum. Det er planlagt utviding av bustadfelt i Røldal (Bergshagen) med 14 tomter, nytt felt på Skare med 15 tomter, og det er 4 nye tomter i Eidesåsen. Det er og spreidd bustadbygging (ca. 5) i nokre områder. Det finst mange hytter i Odda kommune, og det vert bygd fleire i åra framover. Dette har store ringverknader for heile Odda kommune, og spesielt i delar av kommunen (t.d. servicenæringen i Røldal). Det er planlagt bygt om lag 1 500 fritidseiningar i Røldal og Seljestad i fram til 2010.

Føljande områder vil verte bygd ut for fritidsbustader:

• Liamyrane: 64 einingar godkjent for bygging. Det er planlagt ytterlegare 70 einingar, men dette området er ikkje regulert pr i dag, tidshorisont 2-3 år.

• Håradalen: Området har ein kapasitet på om lag 600 einingar. Pr. i dag er det ferdigstilt eit felt på 40 einingar. Vidare utbyggingstakt: om lag 40 einingar per år.

• Solfonn: Området har kapasitet på i overkant av 500 einingar. Området kan vil bli ferdig regulert i løpet av våren 2006.

• Øvre Seljestad: Kapasitet for totalt 500 einingar. Pr. i dag er 50 einingar bygd.

• Seljestad Apartement: Planlagt om lag 45 einingar.

• Hesjebakk: Planlagt med om lag 50 einingar.

Det blir bygd om lag 100 fritidseiningar i året i Odda kommune.

4.2.2 Ny næringsverksemd

I 1998 fikk Odda kommune status som omstillingskommune. Dette grunna omstillingar og nedbemanning i næringslivet, kombinert med utflytting og lave fødselstal som igjen har ført til ei reduksjon i folketalet. På oppdrag frå Odda kommune fikk Hardanger Vekst AS ansvar for å organisere omstillingsarbeidet, og for å forvalte dei ekstraordinære midla kommunen får tilført frå Kommunal- og Regionaldepartementet. Perioden som omstillingskommune er nå slutt. Det er utarbeida ein strategisk næringsplan, der ein legger følgjande hovudstrategiar til grunn:

• Industriell knoppskyting og nyskapande næringsutvikling • Utvikla ei sterkare reiselivsnæring

Hardanger Vekst AS sin rolle i omstillingsarbeidet, er å vere tilretteleggar, samarbeidspartnar og formidlar. Det er i omstillingsprosjektet mulig å få gratis rådgiving, samt å få midlar til planlegging og utredning i samband med utvikling av eigen bedrift. Hardanger Vekst gjennomfører og eigne prosjekter mot eksterne aktørar, slik at desse kan gjennomføre tiltak og utbyggingar der det er teneleg. Omstillingsmidlar kan unntaksvis vere med å styrke eigenkapitalen i ei bedrift eller etablering, enten som aksjekapital eller som ansvarlig lån (ikkje over kr 100.000). Den samla støtte til eigenkapital pr år skal ikkje overstige 15% av tilskotene til omstillingsprosjektet.


Side 19 av 45

Oversikt over ledige næringsareal i Odda kommune:

• Tyssedal: ikkje noko ledig areal • Odda: Holmen ca. 10 daa • Skare: ca 27 daa • Røldal: ikkje noko ledig areal

Dei største bedriftene i kommunen er som tidligare nemnt Boliden og TTI. Disse bedriftene er også basismarknad for et stort omfang av underleverandørar av varer og tenester. Dei representerer ein sterk teknologisk kompetanse, ikkje minst innanfor miljø og prosesskjemi og har sterke internasjonale band. Odda sin næringsstruktur er fleirsidig, sjølv om utviklinga fram til no har vore dominert av dei store bedriftene. Men dei seinare åra har mangfaldet og sysselsetjinga auka i dei små og mellomstore bedriftene.

Smelteverkstomta

Reguleringsplan for "Smelteverkstomta" på 160 mål er utarbeidd. Det er førebels ingen avklaring av kor mykje bygningsmasse som er venta etablert på tomta. Det er forhandlingar med ei investeringsgruppe som vil utvikle området til ulike føremål som hotell, service og handel og anna næringsverksemd. Ein installatør har etablert seg på området.

Det er planar om etablere eit kjøpesenter på smelteverkstomta, Det blir og sannsynlegvis ein del relokalisering av verksemder der, samt nokre nyetableringar. Moglege energiløysningar for området er omtala i kapittel 5.

4.2.3 Miljømål

Som ein følgje av industrialiseringa hadde Odda kommune i mange år store problem med forureining innerst i Sørfjorden. Det har etter midten av 1970-talet vore gjort ein omfattande jobb med å rydde opp i gamal forureining. Odda kommune jobbar saman med næringslivet for å få til forbetringar. I februar 2003 starta ein opp eit analyseprogram for å kartlegge luftkvaliteten i kommunen, med sikte på å identifisere moglege kjelder til forureining. Dette programmet er eit samarbeidsprosjekt mellom Boliden Odda AS, TTI og Odda kommune.

Det er eit mål for planlegging og forvaltning av areala i kommunen å ta vare på eit biologisk mangfald. Arbeidet med å redusere utslepp og energibruk støtter opp om dette målet.

4.3 Framskriving av folkesetnad Sidan 1998 har folketalet i gjennomsnitt minka med om lag 0,9 % årleg i Odda kommune. Denne utviklinga ser ut til å halde fram i åra framover. Kommunen har utarbeidd ein plan for samfunnsutvikling for 2007 - 2019. Kommunen vil i samband med planen sjå på forventa framskriving av folketalet. Det er her presentert ei framskriving på tal frå SSB og ei framskriving basert på at folketalet held seg på dagens nivå.

Folketalsutviklinga går fram av følgjande diagram.

Folketalsutvikling m/prognose

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

2016

2018

Personar

SSB

Dagens nivå

Figur 8: Folketalsutvikling


Side 20 av 45

Personar pr. husstand m/prognose

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

2016

2018

Personar

Kommunen

Fylket

Landet

Figur 9: Personar pr. husstand

Kommentarar til folketalsutviklinga:

Den totale delen einebustader og vertikaldelte bustadhus (kjede, rekke o.l.) er relativt høg. Dette tilseier relativt høgt energiforbruk pr. husstand. På bakgrunn av kommuneplanen er det liten grunn til å rekne med nokon vesentleg endring i bustadstrukturen i åra framover. Trendane i diagrammet bygger på SSB si framskriving etter alternativ MMMM.

Gjennomsnittleg husstandsstorleik ligg noko under landsgjennomsnittet. Dette tilseier eit energiforbruk pr. husstand noko under landsgjennomsnittet.

Vi legg til grunn ei framskriving av noverande utvikling i energibruk pr. husstand - så lenge vi ikkje reknar nokon effekt av særskilte tiltak for reduksjon av energibruken.

4.4 Utvikling av næringsstruktur Vekst i sentrale delar av kommunen tilseier ein vidare vekst i utbygging av varehandel og bygg for offentleg og privat tenesteyting.

Samstundes vil eksisterande byggmasse stort sett vere i bruk. Sjølv om endringa i samla folketal ikkje blir stor, vil vi legge til grunn ei framskriving av veksten i energiforbruket innan tenesteytande næringar.

Det er ikkje presentert planar som tilseier uvanlege endringar innan industrien i kommunen. Ei mogleg utviding av sinkmetall produksjonen ved Boliden er ikkje tatt høgde for i denne utgreiinga. Eventuelle endringar i næringslivet elles vil ikkje påverke det stasjonære energiforbruket i særleg grad.

Talet på sysselsette i Odda kommune som er registrert i SSB syner følgjande for 4. kvartal 2008:

Fordelt på bransjeAlle næringar 3 577Jordbruk, skogbruk, fiske 45Sekundærnæringar 1 289Tenesteytande næringar 885Offentleg administrasjon 112Undervising 241Helse og sosial 844Andre sos. tenester 147Uoppgitt 14

Tabell 5: Sysselsette


Side 21 av 45

4.5 Framskriving av energibruken Energibruk er karakterisert både ved energimengd og energiberar (-form). Dersom det ikkje opptrer vesentlege endringsfaktorar, kan ein framskrive trenden i forbruket pr. energiberar på grunnlag av utviklinga dei siste åra. Som et utgangspunkt vert dette lagt til grunn.

4.5.1 Framskriving pr. brukargrupper

I kapitel 5 vert grunnlaget for alternative løysingar og dermed nye endringsfaktorar vurderte.

Framskriving energibruk pr. brukargruppe

0,0

500,0

1 000,0

1 500,0

2 000,0

2 500,0

1998 2003 2008 2013 2018

GWh

Primærnæring

Fjernvarme

Industri

Privat tenesteyting

Off.tenesteyting

Hushald/hytter

Figur 10: Framskriving pr. brukargruppe


Utviklinga i det totale energiforbruket er vurdert til å auke med om lag 0,7 % i året i gjennomsnitt dei neste 10 åra, dvs. fram til 2018. Veksten i energiforbruk for hushald og hytter er berekna å ville auke med om lag 3 % pr. år grunna stor aktivitet i hyttebygging, sjølv om folketalet er antatt å gå ned med om lag med 1 % pr. år i perioden.

Dei siste 10 åra har det i snitt vore ein auke på om lag 0,4 % årleg i energibruken i Odda kommune. Som tidligare nemnt er det industrien som er den dominerande energibrukaren i kommunen.

Dersom Boliden Odda AS vedtek utviding av zinkproduksjonen vil det føre til ein sterk auke i deira forbruk og dermed i det totale forbruket i Odda kommune.

Framskriving energibruk pr. brukargruppe utan industri

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

1998 2003 2008 2013 2018

GWh Primærnæring

Privat tenesteyting

Off.tenesteyting

Hushald/hytter

Figur 11 Framskriving pr brukargruppe utan industri


Side 22 av 45

Figur 11 viser energibruken i kommunen for alle brukargrupper utanom industri og fjernvarme. Energibruk til hushald har minka dei siste 10 åra. Elektrisitetsforbruket til hushald og hytter er venta å auke noko i åra framover, mens forbruket av ved er venta å gå noko ned. Det gjer at det samla sett er venta eit stabilt forbruk i dei neste 10 åra i denne sektoren.

4.5.2 Framskriving pr. energiberarar

Vi får då eit samla bilete av utviklinga av energibruken til stasjonære føremål i Odda kommune som ser slik ut:

Framskriving energibruk pr. energiberar

0,0

500,0

1 000,0

1 500,0

2 000,0

2 500,0

1998 2003 2008 2013 2018

GWh

Avfall, kol, koks

Bio

Gass

Olje

El

Figur 12: Framskriving pr. energiberar


Det er i utgreiinga ikkje kome fram noko som skulle tyde på ei vesentleg endring av samansettinga av energikjelder i kommunen. Elektrisitet og kol vil i åra framover framleis være den dominerande energiberaren. Det har vore ein nedgang i bruk av bioenergi i hushald de siste 10 år. Det er ikkje venta at denne nedgangen vil bli like stor dei neste 10 åra. Det er venta at større deler av oljeforbruket vert erstatta av gass.

Industrien står for storparten av forbruket i Odda kommune i dag, og endringar av energikjelder og produksjon i industrien vil påvereke forbruket i kommunen i stor grad. Det er pr. i dag ikkje kjennskap til nokon vesentlege endringar i industrien.

4.6 Miljøkonsekvensar Energibruk fører til miljøpåverknad av ulike slag. Bruk av elektrisitet er i seg sjølv ikkje miljøbelastande. Framføring av kraftlinjer kan nok oppfattast som eit miljøproblem. Produksjon av elektrisitet er også avhengig av produksjonskjelde og form. I Noreg må ein rekne tilgangen på ny, vasskraftbasert elektrisitet som avgrensa. Auka elektrisitetsbruk fører derfor til auka produksjon av kraft frå andre produksjonssystem, til dømes kol- og oljebasert produksjon i andre delar av Europa.

I snitt for perioden 2000-2003 nytta vi årleg kring 123 TWh elektrisk kraft i Noreg3. Samstundes vart det ikkje produsert meir enn 120 TWh. Dette betyr at Noreg i eit ”normalår” produserer 2,4% mindre elektrisk kraft enn det som vert brukt. Dersom ein legg til grunn at denne energien kjem frå kolkraftverk, utgjer dette årleg eit utslepp på 165 kg CO2 for ein husstand som brukar 20 000 kWh elektrisitet4. Til samanlikning slepp ein bensinbil ut om lag 67 kg CO2 på ein køyretur frå Oslo til Bergen.

3 Kjelde: www.nve.no 4 Co2-innhald i kol er 0,34 kg/kWh (Frå www.enova.no sin byggstatistikk)


Side 23 av 45

5 ALTERNATIVE ENERGILØYSINGAR Energiutgreiinga skal beskrive dei mest aktuelle energiløysingane for område i kommunen med forventa vesentleg endring i etterspurnaden etter stasjonær energi. Inkludert i dette skal det takast omsyn til grunnlaget for bruk av fjernvarme, energifleksible løysingar, varme-gjenvinning, innanlandsk bruk av gass, tiltak for energiøkonomisering ved nybygg og rehabiliteringar, verknaden av å ta i bruk energistyringssystem på forbrukssida m.v.

5.1 Smelteverkstomta Smelteverkstomta er det området i Odda kommune der det vil vere størst endringar dei neste åra. Etablering av nye verksemder på område vil krevje nybygging og ny infrastruktur.

Ein stor del av kostnadene ved etablering av energifleksible løysingar ligg i infrastruktur både internt i bygg (vassboren varme) og røyrgater for å knytte bygga saman i eit større system (nærvarme/fjernvarme). Dersom infrastruktur for energifleksible løysningar vert bygd ut saman med resten av infrastrukturen vil det vere større moglegheit for å få lønsemd i eit slikt prosjekt. Smelteverkstomta er i dag på planstadiet og det er framleis mogleg å leggje føringar på val av energiløysingar. Dette gjer området veldig aktuelt for etablering av energifleksible løysningar.

Moglege energiløysingar og kjelde er omtala i dette kapittelet.

5.2 Moglege energiløysingar

5.2.1 Elektrisitet

Det alt vesentlege av stasjonær energibruk vert dekt av elektrisitet. Elektrisitet vil også i framtida vere einerådande bortsett frå til varmeføremål. Derfor må el-nettet i alle høve utviklast til å forsyne utbyggingsområda i kommunen.

Til nokre bruksområde vil det likevel kunne eksistere/utviklast alternativ til elektrisitet, først og fremst til oppvarming. I tillegg kan elektrisitetsbruken effektiviserast ved fornuftig bruk av teknologi, styringssystem m.m.

Utbygging og forsterking av kraftnettet kan utsetjast eller avhjelpast med sluttbrukartiltak. Dette kan vere effektstyring, utkopling eller bygging av småkraftverk og/eller vindkraftverk lokalt. I Odda kommune er ikkje sett i verk noko særskilt prosjekt for sluttbrukartiltak.

5.2.2 Energifleksible løysingar

Bruk av varmepumper skjer i dag berre i einskildbygg og på privat basis.

5.2.3 Fjernvarme/nærvarme

Fjernvarme/nærvarme er eit sentralt varmeanlegg som forsyner ein bydel eller fleire bygg med energi til varmt tappevatn og oppvarming. Energien distribuerast som varmt vatn til kunden gjennom to parallelle rør. Det eine røret transporterer varmt vann til kunden, i det andre returnerast det avkjølte vantet tilbake frå kunden. Røyra vert gjerne lagde i grøfter, ofte saman med annan infrastruktur som telelinjer og straumkablar.

Hos kunden vert det installert ein kundesentral med varmevekslar som overfører energi frå fjervarmevatnet til kunden sitt varmeanlegg. Kunden har eit vassbasert oppvarmingssystem med radiatorar, golvvarme og/eller ventilasjonsanlegg med vassbaserte varmebatteri.

Energien vert produsert i ein varmesentral som kan bestå av ulike einingar som:

• Elektrokjel • Oljekjel • Geotermisk varme • Gasskjel • Fastbrenslekjel • Varmepumpe


Side 24 av 45

• Solfangar • Kogenanlegg

Omgrepet fjernvarme vert nytta om anlegg som omfattar avstandar frå 1 km med overførte effektar på over 10 MW. Mindre anlegg vert kalla nærvarmeanlegg. I Odda ligg det til rette for etablering av fjernvarmenett i samband med eksisterande byggmasse og ved ytterlegare bygging i samband med eksisterande område. Økonomiske grunnar gjer at ein ikkje får realisert potensialet, sjå kapittel 3.7.3.

Potensialet vil avhenge av tilretteleggings- og utbyggingstakt for nye bustadfelt og industriområde og smelteverkstomta.

5.2.4 Varmegjenvinning

TTI vurderar og utnytte energien i avgassen i eit varmekraftverk.

5.2.5 Bruk og distribusjon av gass

Gass kan brukast direkte ved avbrenning eller nyttast i anlegg for kogeneriering. Dette er samtidig produksjon av elektrisk kraft og varme. Om lag 40 % av forbrenningsenergien kan utnyttast til elproduksjon, resten går til varme. Plassering av eit kogenereringsanlegg føreset høve til bruk av varmen i eit fjernvarme-/nærvarmeanlegg. Den vanlegaste energikjelda i eit slikt anlegg vil vere naturgass.

Distribusjon av gass delast gjerne inn i to hovudkategoriar: Gassoverføring som går føre seg over lengre avstand på ulike måtar og lokal gassdistribusjon som vanlegvis skjer i rør under lavt trykk. I lokale energiutgreiingar er dei mest aktuelle løysningane dei som inneber bulktransport av naturgass som LPG, LNG eller CNG til den einskilde brukar eller til eit lokalt distribusjonssystem for gass.

5.2.6 Energiøkonomisering

Tabellen nedanfor syner anslag over potensialet ved rehabilitering av bustadhus og enøk-potensialet i samla byggmasse:

Enøkpotensiale

Bustader 339560 m2 5,1 GWh

Rehab. bustader 370 m2 0,0 GWh

Offentlege yrkesbygg 75280 m2 1,1 GWh

Private yrkesbygg 115322 m2 1,7 GWh

Sum 530532 m28,0 GWh

Areal Potensiale

Tabell 6: Potensiale enøk

Enøkpotensialet i industrien er ikkje berekna i denne utgreiinga.

5.2.7 System for energistyring

Tabellen syner anslag over innsparing ved montering av energistyresystem / SD-anlegg i alle næringsbygg:

Energistyresystem

Offentlege yrkesbygg 75280 m2 2,5 GWh

Private yrkesbygg 115322 m2 3,8 GWh

Sum 190602 m26,3 GWh

Areal Potensiale

Tabell 7: Potensiale energistyring

Med LPG meinast propan eller butan.

Liquified Natural Gass (LNG)- er flytande, nedkjølt naturgass. Gassen må normalt kjølast ned til minst -163°C for å halde seg flytande ved normalt trykk.

Compressed Natural Gass (CNG)- er naturgass lagra under trykk i tank. Gassen er komprimert til eit trykk på over 150 bar.


Side 25 av 45

5.3 Kommunale verkemiddel Her er det gitt ein kort oppsummering av kva verkemiddel kommunane har for å fremme energifleksible løysingar lokalt i kommunen.

Plan- og bygningslova gir kommunen tilgang til i vedtekt å gi bestemmingar om pliktig tilknyting til fjernvarmenett dersom det er gitt konsesjon for medhald av energiloven. Energilova krev konsesjon for fjernvarmeanlegg over 10 MW. Energilova opnar også for at anlegg under 10 MW kan søke om konsesjon for å gje høve for søkjarar som ønskjer å oppnå tilknytingsplikt etter plan- og bygningslova.

Dersom det er gitt tilknytingsplikt i eit område inneber det at alle nye bygg i området må ha eit oppvarmingssystem i bygget som gjer det mogeleg å knyte bygget til fjernvarmeanlegget.

Statens bygningstekniske etat fekk i 2003 utarbeida ein rapport om ”Kommunale virkemidlar for å stimulere til vassboren oppvarming”. Hovudkonklusjonen var at ”kommunane i dag ikkje har grunnlag for å krevje at bygningar vert bygd med vassboren varme utover det som følgjer av vedtak om tilknytingsplikt for fjernvarme. i tillegg er det eit klart høve til å la oppvarming og andre energiaspekt inngå i privatrettsleg utbyggingsavtale mellom kommune og utbyggjar.”

5.4 Statlege stønadsordningar Enova SF organiserer sitt arbeid gjennom program og oppdrag og inviterer verksemder til å presentere sine aktivitetar innanfor de enkelte områder Enova forvaltar Energifondet og gir støtte til ulike typar av prosjekter på spesielle vilkår. Dei mest aktuelle programma til Enova er:

Kommunal energi og miljøplanlegging Gjennom dette programmet vert det gitt stønad til utarbeiding av kommunale energi- og miljøplanar og til utgreiing av mogelege prosjekter for anlegg for nærvarme, fjernvarme og varmeproduksjon.

Energibruk –Bustad, bygg og anlegg Programmet bygg opp under Enova sitt mål om redusert energibruk og bruk av fornybar energi. Det skal medverke til varige marknadsendringar innan området bustad, bygg og anlegg. Prosjekta som vert dekka av programmet er både eksisterande og nye næringsbygg og bustader, og anleggsprosjekt som t.d. vatn og avlaup, veglys og idrettsanlegg.

Varme Enova har fleire program som støttar auka bruk av fornybar energi. Program for biogassproduksjon: Enova vil vere ei drivkraft for framtidsretta energiløysinger. Enova har fleire program som kan gje støtte til bruk av biogass, men har oppretta ei tematisk satsning for å få auka produksjonen av biogass i Noreg. Den tematiske satsninga vil vere tidsavgrensa og er i utgangspunktet planlagt for tre år (2009 - 2011). Program for lokale energisentralar: Enova gir støtte til aktørar som ønskjer konvertering til, eller etablering av, ny varmeproduksjon basert på fornybare energikjelder. Aktørar frå energi-, skog- og byggsektoren er aktuelle søkjarar. Program for fjernvarme infrastruktur: For å gjere det mogeleg å auke tilbodet av fjernvarme frå fornybare energikjeder, er ei langsiktig oppbygging av infrastruktur for fjernvarme naudsynt. Programmet yter kompensasjon til aktørar som vil byggje ut infrastruktur for fjernvarme. Infrastruktur for fjernkjøling i tilknyting til fjernvarme kan også motta kompensasjon under programmet. Programmet gir ikkje støtte til energiproduksjon. Program for fjernvarme nyetablering: Gjennom program for fjernvarme nyetablering gir Enova stønad til aktørar som ønskjer å etablere ny infrastruktur for fjernvarme og tilhøyrande fornybar energiproduksjon. Fjernkjøling i tilknyting til fjernvarme kan også motta støtte under programmet. Både aktører fra energi- og avfallsbransjen er aktuelle søkjarar.


Side 26 av 45

6 MOGLEG NY ENERGITILGANG

6.1 Småkraftverk Små vasskraftverk kan delast inn i tre typar:

• Mikrokraftverk: 0-100 kW effekt

• Minikraftverk: 100-1000kW effekt

• Småkraftverk: 1-10MW effekt

Det er i dei seinare åra registrert ei betydeleg interesse for bygging av mikro-, mini- og småkraftverk blant private grunneigarar, og denne interessa må ein rekna med vil vara ved i åra framover. Med standardiserte løysningar og fleire leverandørar på marknaden, er utbyggingskostnadene pressa nedover.

Forenkling av regelverk, og ny teknologi, gjer at bruken av mikrokraftverk vil bli meir og meir aktuelt i tida som kjem. I distriktet har vi mange elvar og bekker som kan utnyttast med slike lokale kraftverk.

Potensialet for mini- og småkraftverk i Odda kommune er i storleiken 300-400 GWh (potensialet for mikrokraftverk er ikkje med her).

Odda Energi har føretatt ein ressurskartlegging og ein nettstudie av potensiale for små vasskraftverk i Odda kommune. Målet for studien var å få eit heilskaplig inntrykk kva som kan være eit forretningsmessig lønsamt småkraftpotensiale og kva dette kan krevje av tiltak i 12 og 21 kV distribusjonsnettet.

Totalt så er det vurdert og utarbeida skisseprosjekt for ca 40 potensial. Skisseprosjekta inneheld nøkkeltal om storleiken og utbygningskostnadene (eksl. linjekostnader) for kraftverka, i tillegg til ei enkel kartskisse over anlegga.

I nettstudien er det sett på småkraftverk frå ca 1 MW og større. Det er trulig også mindre prosjekter som kan være forretningsmessig interessante, men disse påverkar i mindre grad nettet. Nettstudien er gjennomført av Odda Energi.

Kartlegginga er delt i 3 områder:

1. Sørfjorden 5 prosjekt ~32 GWh

2. Opovassdraget 24 prosjekt ~140 GWh (alternativa under 1MW)

3. Røldalsområdet 10 prosjekt ~ 90GWh (i tillegg til Småkraft AS sine 6 prosjekt på ca 100 GWh)

Opovassdraget er et verna vassdrag, og føresetnadene for analysen her er litt annleis enn for vassdraga ved Sørfjorden og Røldalsområdet.

Etter oppdatering av ressurskartlegging og nettstudiar i perioden 2007 – 2009 er i hovudsak storleiken på prosjekta auka. Dette vil også påverka kva nettløysingane det kreves for å knytta til ny produksjon.

6.1.1 Sørfjorden

Justert kartlegging sannsynleggjer ein forretningsmessig lønsam småkraftproduksjon i dette området på ca 62 GWh og ein installert effekt på ca 18,5 MW.

Nettstudie Småkraftproduksjonen i Sørfjorden er planlagt inn på eit nytt 22 kV-nett mellom Kvitno og Tyssedal via ein ny sjøkabel mellom Furenes ved Ædna og Tyssedal der produksjonen vil bli fordelt på to trafoar 22/66 kV med samla kapasitet på 30 MVA.


Side 27 av 45

6.1.2 Opovassdraget med innmating på 12 kV

Kartlegginga sannsynleggjer ein forretningsmessig lønsam småkraftproduksjon i dette området på ca 27,67 GWh og ein installert effekt på ca 4 MW.

Nettstudie

Kraftproduksjonen som matast inn på 12 kV nettet og transformerast opp til 66 kV på gamle Odda Smelteverk. Transformatoren på har yting på 50 MVA, og har god kapasitet til å ta produksjonen.

6.1.3 Opovassdraget med innmating på 21 kV

Kartlegginga sannsynleggjer ein forretningsmessig lønsam småkraftproduksjon i dette området på ca 55 – 95 GWh eller ca 8 – 14 MW.

Nettet i dag

22 kV Nettet i Oddadalen matast via ein 12 / 21 kV – 5 MVA transformator i koplingsstasjon på Nyland i Odda sentrum. Odda sentrum matast frå sentralnettspunktet Åsen i Tyssedal via Tyssefaldene sitt 66 kV regionalnett og frem til Tyssefaldene sin 66 / 12 kV 50 MVA trafo og fordelingsanlegg ved industriområde til gamle Odda Smelteverk i Odda sentrum.

Nettstudie Oddadalen

For Oddadalen (ca 55 – 95 GWh og 8 –14 MW): Normalforbruk i tunglastperiodar er eit uttak på ca 3 – 4 MW og prognosert stigande til ca 14 MW. Det blir i 2009 etablert ein ny transformator på 20 MVA mellom 22 og 12 kV – nettet ved gamle Odda Smelteverk for å imøtekomma auka forbruk og for å få ein småkraftproduksjon på inntil ca 95 GWh og inntil 14 MW frå Oddadalen ut på sentralnettet. I tillegg er det lagt 430 m nye 24 kV kablar 2x3x1x630 mm2 mellom Nyland og Odda Smelteverk, samt utskifting av 2 stk. transformator i Oddadalen. Dette blir fellesanlegg for ny produksjon i Oddadalen og må dekkes av nye utbyggarar – trulig basert på installert effekt i kraftverkane som ein fordelingsnøkkel.

6.1.4 Røldalsområdet

Kartlegginga sannsynlig gjør ein forretningsmessig lønsam småkraftproduksjon i dette området på ca 330 GWh og ein installert effekt på ca 110 MW. Dette inkluderer også at noe småkraftpotensiale frå Suldal matast gjennom Røldal.

Nettstudie

Nettstudien er gjennomført på initiativ frå Odda Energi, Suldal Elverk og Statnett og konkluderer førebels slik:

Det må etablerast ein ny transformator på minst 110 – 115 MVA mellom 22 kV og 300 kV – nettet for å få ut ein småkraftproduksjon på ca 330 GWh på sentralnettet. Forbruk i låglast utgjer berre ca 2,1 MW og prognosert stigande til ca 9 MW. Det må også etablerast 5 stk. nye 22 kV – felt i Lynghammar Kraftstasjon.

Det er behov for fleire nye / oppgraderingar / ombyggingar av 22 kV – leidningar / kablar.

� 22 kV Lynghammar – Novle / Svandalsflona (dobbellinje Lynghammar – Hovden): 0,25 km kabel + 9,8 km linje – 600 mm² Al.

� 22 kV Lynghammar – Valldalen (dobbellinje Lynghammar – Hovden):

2,75 km kabel + 16,7 km linje – 600/444/50 mm² Al.

� 22 kV Lynghammar – Hegerland – Nesflaten (for å få ut potensiale frå Suldal):

0,15 km kabel + 24,7 km linje – 400/300/225 mm² Al

� I tillegg kjem 22 kV nettilknyting for dei enkelte kraftverka

– i alt 1,8 km kabel og 3,4 km linje.


Side 28 av 45

Tekniske løysningar

De skisserte tekniske løysningane er basert på at det pr. i dag ikkje er ledig kapasitet for innmating av ny produksjon mellom 22 kV – nettet og 300 kV – nettet. Det eksisterer heller ikkje regionalnett (60 eller 132 kV) i området. Det er forsøkt fleire alternative nettmodellar, men den gitte løysningen ovanfor er vurdert som totalt best. Det er føretatt tapsoptimal dimensjonering og omfattande nettberekningar bl.a. m.o.t. kortslutning, behov for Petersonspole og kompensering av reaktiv effekt.

6.1.5 Oppsummering

Tabellen under viser moglege nye småkraftprosjekt i Odda kommune med ein utbyggingspris på under 2 kr pr kWh (eks. nettkostnad).

Område Namn Effekt [MW]

Simulert produksjon [GWh]

rører ved allmenne interesser *

Status

Ædna 0,5 2 x

Sandvinvatnet 2,944 22,37 x

Freimselva 1,035 5,3

Kvitnodalen 9 28,2 x

Øvre Digranes 5 21 x

Nedre Digranes 4 16,8 x

Sum 22,479 95,67

Espeland (høgt) 1,037 5,82 x

Seljestadselva 0,833 6,24

Reinso lav 1 MW 1,026 5,85 x

Smisdalen 2,34 17,36

Vassvikdalen 2,1 9,49 x

Strand 1 6 x

Sum 8,336 50,76

Reinsåna 1,527 6,15 x

Tufte-elva 9,06 35,5 x

Einungstølsåna 3,6 11 x

Botnen 2,9 8,1

Håra 4,9 16,8

Grøndalselva 3,2 9

Haukeli 3,2 13,8

Ekkjestølen 3,9 18,5

Holdøla 9,8 23,8 x

Strandåna 3,1 8,13 x

Grøno 9,9 31 x

Middalen 3,8 11,84 x

Trossovdalen 2,8 8,6 x

Trossovbekken 1,8 8

Kvesso 3 12

Sum 66,487 222,22

Tufteskog 1,5 5,34

Storelva Bråtveit 8 20

Juvsåna 7,5 15

Prestegård-Tufteskog 1,1 4

Kvernåno Bråtveit 3 12

Sum 21,1 56,34

Toltalt 118,402 424,99

Sørfjorden/ Odda

Oddadalen

Prosjekter med Småkraft AS i Røldal

Øvre Suldal

Røldal

* er prosjekt som etter alt å døme kan komme i konflikt med allmenne interesser, for eksempel inngrep i anvendte friluftsområder o.l. ---- og antakeleg må konsesjonssøkast.

Tabell 8 Sannsynlege nye prosjekter totalt i Odda kommune

Prosjekter i Øvre Suldal er inkludert i studien då nettilknyting for disse prosjekta vil skje gjennom nettet til Odda Energi.


Side 29 av 45

6.2 Bioenergi I 2008 blei det avverka totalt 2 890 m³ (tal frå www.skogdata.no ) til sagtømmer og massevirke. Det teoretiske potensialet for bioenergi frå hogstavfall er det av greinar, toppar og råtestammar som blir liggande igjen etter hogst.

Andre kjelder til bioenergi kan for eksempel være auka uttak av skog til ved og auka avverking som gjev meir hogstavfall. Bioenergi har vore vurdert som ein av energikjeldane ved utbygging av fjernvarme i Odda.

Det er i dag ingen produksjon av brikettar, pellets, flis eller andre bioenergiprodukt i Odda kommune.

Det har vore vurdert å byggje eit biogassanlegg på Eitrheim i samband med eit nytt reinseanlegg for kloakk i kommunen. Det var i utgangspunktet meint å byggjast i samband med eit eventuelt fjernvarmenett. Det ser ikkje ut til at prosjektet er lønsamt pr i dag. Alternativet er reinsing av kloakk i eit mekanisk anlegg.

6.3 Vind Det er ikkje kartlagt noko potensial for vindkraft i Odda kommune.

6.4 Oppsummering NVE har føretatt ein grov kartlegging av potensialet for små vasskraftverk i heile Noreg. Figuren visar det berekna potensialet i Odda kommune samanlikna med andre kommunar i Hordaland.

Hordaland - Potensiale for småkraftverk

0 6 0 0 0 0

105

2850

3453

0 0 5 023 30

0

5827

019

72

24

46

0 7 16 18

98

32

53

4531

368

104 10434 17

0

80

52

16

20

54

10

272

04

15 15

265

135

105

110 92

103

50

284274

108

49

0

121

119

5

19

110

37

34

110

919

91

3523

1017

30

16

7578

36

9

1

76

28

16

33

41

0

0

0

0

00

5

0 0

0 0

0

0

50

0

0

0

0

4

0

0

0

0

100

200

300

400

500

600

Bergen

Etne

Sveio

Stord

Fitjar

Tysnes

Kvinnherad

Jondal

Odda

Ullensvang

Eidfjord

Ulvik

Granvin

Voss

Kvam

Fusa

Samnanger O

s

Vaksdal

Modalen

Osterøy

Lindås

Masfjorden

GWh

1000-9999kW mellom 3-5 kr

50-999 kWmellom 3-5 kr

1000-9999kW under 3 kr

50-999 kWunder 3 kr

Samlet Plan1000-9999kW

Figur 13 Teoretisk tilgang på ny el


Side 30 av 45

7 KART

Figur 14: Grunnkrinsar


Side 31 av 45

Figur 15: Busetjingsmønster


Side 32 av 45

8 OPPSUMMERANDE TABELLAR Historikk og framskriving pr. energiberar

Tal omrekna i GWh 1998 2003 2008 2013 2018Elektrisitet

Hushald/hytter 68,0 61,8 58,9 60,0 61,0Offentleg tenesteyting 17,4 9,9 16,8 16,9 17,0Privat tenesteyting 16,2 25,4 25,6 26,5 27,5Industri 1 198,2 942,2 1 023,0 1 050,0 1 100,0Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0Anna 4,1 6,0 1,0 0,6 0,6

Sum elektrisitet 1 303,9 1 045,4 1 125,3 1 154,0 1 206,1Olje/parafin

Hushald/hytter 1,9 2,3 1,0 0,8 0,4Offentleg tenesteyting 1,1 2,3 1,2 1,2 1,2Privat tenesteyting 3,4 3,4 1,4 1,0 0,8Industri 77,4 47,7 10,5 9,0 8,0Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0Anna 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0

Sum olje/parafin 83,8 55,8 14,0 12,0 10,4Gass


Sum gass 1,6 1,8 58,8 69,6 83,9Biobrensel


Sum biobrensel 13,1 11,6 15,2 16,1 17,1Avfall, kol, koks


Sum anna 511,6 511,6 616,7 601,5 606,5

Faktisk energibruk (GWh) 1998 2003 2008 2013 2018

Hushald/hytter 82,9 76,1 75,5 77,6 79,3Offentleg tenesteyting 18,5 12,2 18,0 18,1 18,2Privat tenesteyting 19,9 28,9 27,9 28,5 29,4Industri 1 788,4 1 457,8 1 633,0 1 672,0 1 740,0Fjernvarme 0,0 45,0 74,7 56,5 56,5Primærnæring 4,2 6,1 1,0 0,6 0,6Sum 1 914,0 1 626,2 1 830,1 1 853,3 1 924,0

Tabell 9: Historikk og framskriving pr. energiberar


Side 33 av 45

VEDLEGG 1: TABELL/DIAGRAMOVERSYN

Tabellar Tabell 1: Hovudtal ................................................................................................................. 3

Tabell 2: Klimadata normalverdiar ......................................................................................... 8

Tabell 3: Feil- og avbrotsstatistikk ........................................................................................11

Tabell 4 Lokal elektrisitetsproduksjon...................................................................................15

Tabell 5: Sysselsette ............................................................................................................20

Tabell 6: Potensiale enøk .....................................................................................................24

Tabell 7: Potensiale energistyring.........................................................................................24

Tabell 8 Sannsynlege nye prosjekter totalt i Odda kommune ...............................................28

Tabell 9: Historikk og framskriving pr. energiberar................................................................32

Figurar Figur 1: Samanlikning av energibruk i hushald ...................................................................... 3

Figur 2: Kart over kommunen ................................................................................................ 8

Figur 3: Utvikling folketal ....................................................................................................... 9

Figur 4: Samanlikning sysselsetting....................................................................................... 9

Figur 5: Energibruk pr. brukargruppe....................................................................................12

Figur 6: Energibruk pr. energiberar.......................................................................................13

Figur 7: Energibalanse i Odda kommune .............................................................................16

Figur 8: Folketalsutvikling .....................................................................................................19

Figur 9: Personar pr. husstand .............................................................................................20

Figur 10: Framskriving pr. brukargruppe...............................................................................21

Figur 11 Framskriving pr brukargruppe utan industri ............................................................21

Figur 12: Framskriving pr. energiberar..................................................................................22

Figur 13 Teoretisk tilgang på ny el........................................................................................29

Figur 14: Grunnkrinsar..........................................................................................................30

Figur 15: Busetjingsmønster.................................................................................................31

Figur 16: Energiintensitet fastland. 1986=1 ..........................................................................37

Figur 17: Utvikling produksjon og spesifikk energibruk 1994-1997 .......................................38

Figur 18: Vekst stasjonær energibruk pr. sektor 1976-1996 .................................................38

Figur 19: Energikostnader bustad.........................................................................................42


Side 34 av 45

VEDLEGG 2: REFERANSAR

Publikasjonar/Rapportar Byggearealstatistikk og energistatistikk. Folke- og bustadtellinga 1990 og 2001. Energibruk i husholdninger – rapport. Energibruk i kommunene. Oversyn over verksemder (einingar) i Odda kommune 2004 www.ssb.no

Liste over småkraftverk i Hordaland. Statistikk over feil og avbrot (FAS) NVE www.nve.no

Elektrisitetsforbruk i Odda kommune. Feil- og avbrotsstatistikk. Odda Energi AS www.oddaenergi.no

Middeltemperaturar på Vestlandet 1990-2000 www.dnmi.no

Byggareal i Noreg, Enova 2002 www.enova.no

Virkestatistikk Skog-Data AS

www.skogdata.no

Berekningsmodellar/metodar for oppvarmingskostnader VARMEKOMFORT – tilgjengeleg på internett Varmeinfo

Energinøkkelen Rembra as

Hvorfor el til oppvarming? Eit NELFO-prosjekt ved ADAPT Consulting AS

Bioenergi – miljø, teknikk og marked Energigården 2001

Firma/ personar Odda kommune

Rolf Bøen Bjørn Haaland Svenn Berglie Pelle Gangeskar Gro Bakketun

Idrett/ kultur/ miljø Kommunale bygg

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Odda Energi AS

Bjørn Ole Tveitnes Per Bjarne Mosdal

[email protected]

[email protected]

Vestnorsk Enøk

Dag Einar Gule Energirådgjevar [email protected]


Side 35 av 45

VEDLEGG 3: FØRESETNADER

Temperaturkorrigering Temperaturavhengig energibruk er korrigert med graddagstala for Sola, Bergen og Lærdal. Andelar av energibruk som vert korrigert: Husstand 0.58, offentleg tenesteyting 0.5, Privat tenesteyting 0.3, industri 0.4 og anna forbruk 0.3. Data er henta frå DNMI sine årsoversyn.

Bruk av el Vi baserer historiske tal for bruk av el på energiverket sine data. Der det er brot i statistikken – til dømes grunna justering av kommunegrenser, samanslåing av energiverk etc. - er nødvendige data framstilte utfrå kjende data m.o.t. totalleveranse og fordelingsnøklar.

Energibruk utanom el Vi har nytta SSB sitt kommuneoversyn som kjelde for energibruk utanom el. Tala er berekna utfrå SSB sitt energirekneskap. Nedanfor følger SSB sine eigne vurderingar m.o.t. datakvaliteten:

”Statistisk sentralbyrå vurderer energitallene som gode nok til å benyttes i kommunale energiplaner, men de kommuner som har en stor andel av forbruket knyttet til aktiviteter med stor usikkerhet, bør ta spesiell høyde for dette i tallmaterialet for kommunen. I alle kommuner må det tas forbehold om usikkerhet i tallene og at de i mindre grad fanger opp lokale tiltak. Det er derfor viktig at kommunene sjekker om tallene er egnet til å fange opp lokale tiltak før disse benyttes til resultatoppfølging. Bruken av tallene bør derfor kombineres med lokalkunnskap.”

Framskriving av folketal Prognosane våre bygger på SSB si framskriving etter alternativ MMM0

Arealfordeling Vi har rekna ut areal til bustad og næringsbygg etter fordelinga i ”Energifokus i kommunen”, Enova 2002 og skalert dette etter folketalet i kommunen.

Energiøkonomisering Vi går ut frå at alle bustader og yrkesbygg kan redusere energibruken med 15 kWh/m2 utan store investeringar. Rehabilitert bustadareal er anslått til det halve av arealet til nye bustader bygd siste året. Her er sparepotensialet sett til 30 kWh/m2.

Energistyresystem Vi reknar at næringsbygg i snitt nyttar 220 kWh/m2 og at 15% av energien kan sparast ved å montere styresystem.

Fordeling tenesteyting For å splitte historiske data for energibruk innan tenesteyting i ein offentleg og ein privat del, er fordelinga i SSB sin tabell ”Energiregnskap. Utvinning, omforming og bruk av energivarer 2002” nytta.


Side 36 av 45

VEDLEGG 4: ENERGIDATA/DEFINISJONAR

Energiinnhald

Gjennomsnittleg energiinnhald, tettleik og virkningsgrader etter energivare1

Virkningsgrader

Energibærer Teoretisk energiinnhald Tetthet Industri og bergverk

Transport Anna forbruk

Kol 28,1 GJ/tonn .. 0,80 0,10 0,60

Kolkoks 28,5 GJ/tonn .. 0,80 - 0,60

Petrolkoks 35,0 GJ/tonn .. 0,80 - -

Råolje 42,3 GJ/tonn =36,0 GJ/m3 0,85 tonn/m3 .. .. ..

Raffinerigass 48,6 GJ/tonn .. 0,95 .. 0,95

Naturgass (2001)2 40,2 GJ/1000 Sm3 0,85 kg/Sm3 0,95 .. 0,95

Flytende propan og butan (LPG)

46,1 GJ/tonn =24,4 GJ/m3 0,53 tonn/m3 0,95 .. 0,95

Brenngass 50,0 GJ/tonn .. .. .. ..

Bensin 43,9 GJ/tonn =32,5 GJ/m3 0,74 tonn/m3 0,20 0,20 0,20

Parafin 43,1 GJ/tonn =34,9 GJ/m3 0,81 tonn/m3 0,80 0,30 0,75

Diesel-,gass-og lett fyringsolje

43,1 GJ/tonn =36,2 GJ/m3 0,84 tonn/m3 0,80 0,30 0,70

Tungdestillat 43,1 GJ/tonn =37,9 GJ/m3 0,88 tonn/m3 0,80 0,30 0,70

Tungolje 40,6 GJ/tonn =39,8 GJ/m3 0,98 tonn/m3 0,90 0,30 0,75

Metan 50,2 GJ/tonn .. .. .. ..

Ved 16,8 GJ/tonn =8,4 GJ/fast m3 0,5 tonn/fm3 0,65 - 0,65

Treavfall (tørrstoff) 16,8 GJ/tonn .. .. .. ..

Avlut (tørrstoff) 14,0 GJ/tonn .. .. .. ..

Avfall 10,5 GJ/tonn .. .. .. ..

Elektrisitet 3,6 GJ/MWh .. 1,00 1,00 1,00

Uran 430-688 TJ/tonn .. .. .. ..

Kjelder:Energistatistikk, Statistisk sentralbyrå, Norsk Petroleumsinstitutt, Kjelforeningen - Norsk Energi og Norges byggforskningsinstitutt.

Energieiningar

PJ TWh Mtoe Mfat MSm3

o.e. olje MSm3

o.e. gass quad

1 PJ 1 0,278 0,024 0,18 0,028 0,025 0,00095

1 TWh 3,6 1 0,085 0,64 0,100 0,090 0,0034

1 Mtoe 42,3 11,75 1 7,49 1,18 1,052 0,040

1 Mfat 5,65 1,57 0,13 1 0,16 0,141 0,0054

1 MSm3 o.e.olje 36,0 10,0 0,9 6,4 1 0,89 0,034

1 MSm3 o.e.gass 40,2 11,2 1,0 7,1 1,12 1 0,038

1 quad 1053 292,5 24,9 186,4 29,29 26,19 1

1 Mtoe =1 mill.tonn (rå)oljeekvivalentar

1 Mfat =1 mill.fat råolje (1 fat =0,159 m 3 )

1 MSm3 o.e.olje =1 mill.Sm3 olje

1 MSm3 o.e.gass =1 mrd.Sm3 naturgass

1 quad =10 15 Btu (British termal units)

Kjelde:Energistatistikk,Statistisk sentralbyrå og Oljedirektoratet.

1 Det teoretiske energiinnhaldet kan variere for den einskilde energivare, verdiane er difor gjennomsnittsverdiar

2 Sm3 =standard kubikkmeter (15 °C og 1 atmosfæres trykk).


Side 37 av 45

VEDLEGG 5: PROGNOSERING AV ETTERSPURNAD Energi er ein avgjerande innsatsfaktor i det moderne samfunnet. I tillegg til å vere råvare i industriprosessar, brukar vi mykje energi til oppvarming. På nesten alle samfunnsområde brukar vi dessutan teknologiske hjelpemiddel som krev energi.

Energiforbruket blir påverka av mange faktorar, så som klima, demografiske forhold, teknologisk utvikling, energiprisar, næringsstruktur og bustadstruktur. I tillegg betyr det mykje korleis folk sine forbruksvanar og preferansar utviklar seg. Også lover og forskrifter vil ha effekt, t.d. gjennom krav til isolasjon og byggstandard.

Faktorar som påverkar energibruken

Klimatiske tilhøve

Låg temperatur og sterk vind aukar varmetapet frå eit bygg. Tilgangen på sol og dagslys og nedbørstilhøva kan også ha effekt. Energitrongen til oppvarming er normalt lågare ved kysten, der havet fungerer som ein temperaturregulator, enn i innlandet.

Demografiske tilhøve

Folketal, alderssamansetting og antal og storleik på husstand har effekt på etter-spurnaden etter energi. Tendensen i landet går mot færre personar pr. husstand. Frå 1930 til 1995 har t.d. ein gjennomsnittshusstand her i landet gått ned frå 4 personar til 2,2, dvs. ein reduksjon på 45 %. Energiforbruket pr. person var i 1993 over 16 000 kWh når personen budde åleine, medan det var nede i 7 000 kWh når personen budde i ein husstand på 4 personar.

Yngre menneske brukar oftast meir energi enn eldre. T.d. dusjar dei meir, har meir av el-spesifikke underhaldningsprodukt og et sine måltid til andre tider enn resten av familien.

Teknologisk utvikling

Bruken av energikrevjande tekniske hjelpemiddel aukar energibruken. Fjernsyn, kjøleskåp, frysar, komfyr og vaskemaskin er no vanleg i dei fleste husstandar. Mikrobølgeomn, oppvaskmaskin og tørketrommel er på full fart inn.

På den andre sida skjer det ei utvikling i retning av meir energieffektive produkt. Ein ny oppvaskmaskin brukar i dag berre 2/3 av den energimengda same utstyr brukte for 15 år sidan.

Bruk av ny teknologi gjer det mogleg å utnytte energiressursane betre. Produksjonsprosessane i industrien er meir energieffektive, slik at det krevst mindre energi enn før å produsere ei gitt mengd varer.

Også i husstandar og tenesteyting løysast ei gitt oppgåve med mindre energibruk enn før.

Figur 16: Energiintensitet fastland. 1986=1

Energiintensitet er eit mål på energieffektivitet. Energiintensiteten målt som forholdet mellom stasjonært energiforbruk og bruttonasjonalproduktet (BNP) for fastlands-Norge i faste 1990-


Side 38 av 45

prisar, viser ein reduksjon i energiintensiteten på 25 % i perioden 1976 – 1996. Det betyr at fastlands-Noreg utnyttar energien vesentleg meir effektivt no enn for 20 år sidan.

Utviklinga innan ulike sektorar varierer noko, men med ein generell tendens av reduksjon i energiintensitet.

Figur 17: Utvikling produksjon og spesifikk energibruk 1994-1997

Energiprisar

I Norge har vi tradisjonelt hatt rimeleg elektrisk kraft. Ikkje minst kraftintensiv industri har nytt godt av dette. Men tilgangen på rimeleg kraft har forseinka omstillinga til meir energieffektive produksjonsprosessar og forbruksmønster. Dette gjeld både for bedrifter og private. Pris på energi har berre i avgrensa grad vore utslagsgjevande for val av energiberar.

Næringssamansetting

Dei ulike industrigreinene er ikkje like energiintensive. Kraftkrevjande industri er i hovudsak den råvarebaserte industrien. Industri som er mindre energikrevjande, er ferdigvarebransjar samt elektronikk og IT-industrien. Utviklinga har sidan 1975 syner at kraftintensiv industri har hatt ein sterkare produksjonsvekst enn annan industri. Likevel har ikkje energibruken auka i same takt.

Den relativt sterkaste veksten i energiforbruket her i landet har vi hatt innafor tenesteytande sektor. Ikkje minst heng dette saman med sterk utbyggingsaktivitet. Gjennomsnittleg årleg vekst i oppvarma areal til yrkesbygg var i perioden 1976-1996 på heile 3,5 %. Oppvarma areal auka frå 9,5 m2 pr. innbyggjar i 1970 til 15,5 m2 pr. innbyggjar i 1990. Og særleg sterk har veksten vore dei siste fem åra, i perioden 1994-1998.

Figur 18: Vekst stasjonær energibruk pr. sektor 1976-1996


Side 39 av 45

Bustadutbyggingsstruktur

Tendensen her i landet går mot større bustader. Veksten i bustadareal har vore slik (Kjelde: NOU 1998:11)

mill. m2 m2/innbyggjar

1950 67,2 21,1

1970 111,6 28,8

1990 190,9 45,1

1997 203,0 46,1

Einebustader treng meir energi pr. m2 enn bustadhus med fleire bustadeiningar. Dette heng først og fremst saman med at energiforbruket til oppvarming går ned.

Samstundes vil oppvarmingsmåte vere viktig. Dersom eit bygg vert tilrettelagt for vassboren oppvarming, kan energisparande løysingar som bruk av varmepumpe takast i bruk.

Framskriving av energibruken På lokalt nivå vil det vere urealistisk å operere med trendframskriving av alle faktorar som kan påverke energibruken.

Befolkningsendringar vil derimot slå tydeleg ut i energibruken. Folketal, persontal pr. husstand og bustadform vil dessutan vere stastistisk etterprøvbart.

Det same gjeld for endringar i næringslivet, i form av bedriftsetablering eller nedbygging, bransjeutvikling eller sysselsetting.

Når det gjeld energiintensitetar og andre tilsvarande moment, får ein legge til grunn nasjonale trendar.


Side 40 av 45

VEDLEGG 6: BEREKNING AV ENERGIKOSTNADER

Kostnadselement ved ulike energiberarar Vurderinga av økonomien ved ulike løysingar er langt på veg avhengig av ståstad. Den einskilde investor legg ulik vekt på dei økonomiske faktorar som inngår.

Ved nybygg eller rehabilitering av bustad, næringsbygg, industri eller anna verksemd blir det gjort val som påverkar den framtidige energibruken. Det vert investert i tekniske løysingar som set grenser for kva for energiberarar som vil vere aktuelle og for kva for nivå energiforbruket vil måtte ligge på.

Den einskilde investor har eit privatøkonomisk perspektiv for dei val som gjerast. Og det er svært vanleg å gjere val etter kva som krev minst investering.

Men det er umogleg å forhalde seg til økonomi og lønsemd utan å ta omsyn til alle kostnadane over heile investeringa si levetid, dvs. kapitalkostnad og alle forvaltnings-, drifts-, vedlikehalds- og utviklingskostnader (FDVU-kostnader) i brukstida, slik som:

Kapitalkostnad

Investeringa inkluderer både prosjektering, utstyr, montasje og idriftsetting. Same utstyr kan derfor medføre ulik investering alt etter aktuelle marknadsforhold og lokale forskjellar.

Skattar og avgifter

Miljøavgifter kan t.d. slå ulikt ut og favorisere ulike energiberarar.

Forsikringar

Drift, vedlikehald

Pass, stell og utskifting av deler er i større eller mindre grad nødvendig for å oppretthalde driftsregularitet og yteevne for alle oppvarmingseiningar.

Innkjøpt energi

Alle energiberarar medfører kostnader til innkjøp og eventuell lagring, transport o.a. Det er omrekna kostnad pr. nytta kWh som er relevant.

Offentlege krav og pålegg

Lover og forskrifter er under stadig utvikling. Ved ombygging/rehabilitering vil nye krav som regel også gjerast gjeldande for eldre installasjonar.

Løpande ombygging

Varmeanlegg må ofte tilpassast ved bygningsmessige endringar, bruksendringar o.a. Opprinneleg varmeløysing kan være meir eller mindre enkel (kostbar) å modifisere.

Oppgradering

For ein investor vil optimalt val av energibærer avhenge av ei rad forhold. Ei direkte samanlikning mellom billegaste alternativ for vanlege bustadeiningar vil normalt vise at rein elektrisk oppvarming er billegast. Avhengig av korleis inneklima og komfort vert vurdert og vektlagt, kan bildet lett bli meir nyansert.


Side 41 av 45

Nedanfor er lista opp nokre av dei val som påverkar totaløkonomien for ei investering:

Energiforbruk

Klimafaktorar (plassering og utforming av bygg i høve til sol, vind og vær)

Byggestandard (isolasjonsgrad, materialval o.l).

Teknisk utrustning (teknisk utstyr, grad av automatikk)

Åtferd/vaner (personbelastning, innetemperatur)

Oppvarmingskjelde

Lokal oppvarming (el.oppvarming evt. kombinert med luft/luft varmepumpe)

Sentralvarme – med ulike oppvarmingskjelder t.d.

el.oppvarming (f.eks. med dobbeltmantla bereder)

fjernvarme

kombinasjon oljekjel/el

kombinasjon biokjel/el

kombinasjon varmepumpe/el (vann/vann eller luft/vann varmepumpe)

Pris energiberar

Tariff

Håndteringskostnader

Oppvarmingsform

Veggoppvarming

Golvoppvarming

Annen oppvarming

Styringsmetode

Lokal regulering

Sentral regulering

Investor sine val vert gjort ut ifrå dei forhold som er viktige for investor. Dersom investor ser alle dei samfunnsmessige kostnader som investeringa fører med seg, tilseier økonomisk teori at vi får ei samfunnsøkonomisk optimal utnytting av ressursane.

I praksis vil det gjerne ikkje være slik, mange av føresetnadane for ein fullkomen marknad vil ikkje vere oppfylt. Dette fører til eit samfunnsøkonomisk effektivitetstap, dvs. ein forskjell mellom privatøkonomisk og samfunnsøkonomisk lønsemd.

På nasjonalt nivå vert samfunnsmessige kostnader (et stykke på vei) omgjort til privatøkonomiske kostnader gjennom skattar/avgifter og offentlege krav/pålegg. I praksis blir dette bildet ofte forstyrra av at skattar, avgifter, krav og pålegg like gjerne vert brukte til å få gjennomført politiske målsettingar som å oppnå samfunnsøkonomiske løysingar. Også tilskot og subsidiar kan ha ei politisk like mykje som ei samfunnsøkonomisk grunngjeving.

Lokalt kan det kome tildels vesentlege samfunnskostnader i tillegg til dette, spesielt ved store endringar som følgje av etablering av næringsliv, bustadområde o.l. Kommunen vil da få kostnader til arealutvikling, utbygging av offentlige tenestetilbod, lokale miljøbelastningar m.v. som ikkje vert dekt inn gjennom det overordna samfunnsøkonomiske regnskapet. På den andre sida kan det for kommunen vere utsikter til utvikling av næringsliv og nye arbeidsplassar og såleis ønskjeleg med slike kostnader.

Det finnst ei rad modellar for berekning av økonomi ved investering i oppvarmingsløysingar. Felles for dei fleste er at dei gjer forenklingar i føresetnadane, ofte prioritert i forhold til modellutviklar sin eigen ståstad.

Det er ei generell erfaring at kostnadsnivå varierer tildels mykje med lokale tilhøve. Dette gjeld først og fremst investeringsnivået. Men også utforming av nettariffar, reglar for


Side 42 av 45

tilknytingsplikt og andre forhold vil kunne variere mykje. I et aktuelt tilfelle bør utbyggjar difor alltid innhente relevante anbod for å få eit realistisk vurderingsgrunnlag.

I Vedlegg 2 er det ført opp referansar til modellar for berekning av totalkostande for ulike oppvarmingsløysingar, utarbeidd med utgangspunkt i ulike interessegrupperingar (Energigården, Varmeinfo, NELFO m.fl.).

Her presenterast eit skjema for berekning av totalkostnadar for ulike oppvarmingsløysingar i nybygg. Berekningsskjemaet er tilrettelagt for ei mest mogleg nøytral berekning.

Berekningsskjemaet er også brukt for å kalkulere korleis dei ulike kostnadselement ville kome ut for oppvarminga av nye bustader (rom- og vassoppvarming). Kalkulasjonen tek utgangspunkt i normtal, normprisar, tariffar m.v. for energiberarar og syner følgjande resultat:

Kalkulasjon av årskostnader for oppvarming av ny einebustad � Areal

� Standard Byggeforskriftene 1997

� Oppvarmingsløysingar:

� el. panelomnar + el. v.v.beredar

� ditto + vedomn

� ditto + l/l varmepumpe

� sentralvarme el.oppvarma

� ditto + l/v varmepumpe

� sentralvarme oljefyrt + panelomnar topplast (10%)

� sentralvarme gassfyrt + panelomnar topplast (10%)

� sentralvarme pelletsfyrt + panelomnar topplast (10%)

� sentralvarme vedfyrt + panelomnar topplast (10%)

� fjernvarme + panelomnar topplast (10%)

Årskostnader bustadoppvarming

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

El.panel-omnar

Ditto m/ vedomn

Varme-pumpe l/l

El. vassbore

Varme-pumpe l/v

Gass vassbore

Olje vassbore

Pellets vassbore

Ved vassbore

Fjern-varme vassbore

øre/kWh oppvarma

Avgifter

Drift

Kapital

Overføring

Energiberar

Figur 19: Energikostnader bustad


Side 43 av 45

Berekning av energikostnader

FORBRUK1

Romoppvarming kWh/år kW

Tappevatn kWh/år kW

Anna kWh/år kW

Totalforbruk kWh/år kW

KAPITALKOSTNAD2

Rein eloppvarming

Elvarmeutstyr romoppvarming3 NOK

Meirinstallasjon for eloppvarming4 NOK

Anna (evt. kombinert) oppvarming

Evt. elvarmeutstyr5 NOK

Anna varmeutstyr romoppvarming6 NOK

Fordelingssystem anna varmeutstyr7 NOK

Styringseining NOK

Varmesentral (inkl. montering)8

� dobbeltmantla bereder/elkjel NOK

� olje/gasskjel m/tilleggsutstyr NOK

� biokjel m/tilleggsutstyr NOK

� varmepumpe NOK

� energibrønn el.l. NOK

Sum investering NOK

Rente % p.a.

Avskrivingstid år

Årleg kapitalkostnad9 NOK/år

1 Samla energiforbruk utan omsyn til energiberar og maksimal effekt 2 Dimensjoneringa av oppvarmingssystemet avheng av maksimal effekt 3 Investering i panelomnar, varmtvasstank, varmekablar og tilhøyrande styringsopplegg 4 Ved rein eloppvarming må elinstallasjonen ha noko større kapasitet 5 I nokre rom kan det verte brukt panelomnar eller varmekablar 6 Her reknar ein med radiatorar, varmekassettar og evt luft/luft varmepumpe 7 Kostnader til vassbore eller luftbore fordelingssystem 8 Alle kostnader til sjølve varmesentralen, inkl. montering 9 Annuiteten av samla investering med berekna rente og avskrivingstid


Side 44 av 45

INNKJØPT ENERGI10

Dekn. andel11

%

Pris12 NOK/eining

Energi-

innhald13

kWh/eining

Virkn. grad14 %

El. direkte NOK/år

Olje/gass NOK/år

Bio NOK/år

Fjernvarme NOK/år

El.varmepumpe NOK/år

Sum innkjøpt energi15 NOK/år

DRIFT, VEDLIKEHALD O.A.16

Sum drift, vedlikehald o.a. NOK/år

ÅRSKOSTNADER

Kapital NOK/år

Innkjøpt energi NOK/år

Drift, vedlikehald o.a. NOK/år

Sum årskostnad17 NOK/år

Dersom du ønskjer å prøve dette ut som rekneark, finn du det på www.vestnorsk.com

10 Energiberar må kjøpast inn i ei høveleg form, anten for direkte bruk eller for fyring og varmeproduksjon 11 Kor stor andel av årsenergiforbruket (nytta) som kjem frå den einskilde energiberar 12 Pris pr. eining innkjøpt energiberar, ta med alle avgifter 13 Energiinnhaldet i sjølve energiråvaren 14 Kor stor andel av energiinnhaldet som vert levert frå varmesentralen (for el direkte lik 100, for el til varmepumpe større enn 100, for olje og bio mindre enn 100) 15 Bereknast slik for kvar energiberar og summerast:

[Totalforbruk (kWh/år) * Dekn.andel (%) ] * Pris (NOK/eining) [Virkn.grad (%) * Energiinnhald (kWh/eining) ]

16 Alle oppvarmingsløysingar krev eit visst ettersyn og vedlikehald 17 Dette er den sentrale parameter for kor dyrt eller rimeleg den vurderte løysinga kjem ut


Side 45 av 45

Årskostnader bustadoppvarming

A real 174 m2Fo rbrukRomoppvarm ing 9 048 kWh/år 5,9 kWTappevatn 3 480 kWh/år 2,3 kWAnna 8 004 kWh/år 2,1 kWTo talfo rbruk 20 532 kWh/år 10,3 kW

Inv e s te r inga r ro m o ppva rm ing

El.panel-omnar

D itto m / vedomn

Varme-pumpe l/ l

El. vassbo re

Varme-pumpe l/v

Gass vassbo re

Olje vassbo re

P ellets vassbo re

Ved vassbo re

F jern-varme

vassbo re

Rein elo ppvarmingElvarmeutstyr romoppvarming 25 000 25 000 15 000VarmtvassberedarM eirinstallas jo n fo r elo ppvarm ing 10 000 10 000 10 000

A nna (evt. Kombinert) o ppvarmingEvt. Elvarmeutstyr 5 000 5 000 5 000 5 000 5 000 5 000 5 000A nna varmeutstyr romoppvarming 2 000Fo rdelingssystem anna varmeutstyr 65 250 65 250 65 250 65 250 65 250 65 250 65 250Styringseining 5 000 15 000Varmesentral (inkl. mo ntering)

do bbeltmantla bereder/elk jel 10 000 15 000o lje/gassk jel m /t illeggsutstyr 40 000 40 000bio k jel m /t illeggsutstyr 45 000 45 000varmepumpe 30 000 40 000energibrønn eller lignende

Sum investering 35 000 37 000 55 000 85 250 125 250 110 250 110 250 115 250 115 250 85 250Rente (% p.a.) 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7A vskriv ingstid (år) 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15

Å rleg kapitalko stnad (NOK/år) 3 843 4 062 6 039 9 360 13 752 12 105 12 105 12 654 12 654 9 360

Innk jø pt e ne rgi

Dekningsandel (%)El 100 80 35 100 10 10 10 10 10 10A nna 20 65 90 90 90 90 90 90

Ko stnad innkjøpt energiEl 5 011 4 009 2 840 5 011 2 004 501 501 501 501 501A nna 0 1 474 0 0 0 418 5 546 5 515 6 633 2 819

Sum innk jøpt energi 5 011 5 483 2 840 5 011 2 005 919 6 047 6 016 7 134 3 320

N e t t le ige 3 964 3 415 2 775 3 964 2 317 1 494 1 494 1 494 1 494 1 494

D rif t , v e dlik eha ld o .a . 500 500 500 500 500 500 1 000 1 000 1 000 500

Å rs ko s t nade r

Kapital 3 843 4 062 6 039 9 360 13 752 12 105 12 105 12 654 12 654 9 360Innkjøpt energi 5 011 5 483 2 840 5 011 2 005 919 6 047 6 016 7 134 3 320Nettleige 3 964 3 415 2 775 3 964 2 317 1 494 1 494 1 494 1 494 1 494Drif t, vedlikehald o .a. 500 500 500 500 500 500 1 000 1 000 1 000 500

Sum årsko stnad eks. avgif ter 13 318 13 460 12 153 18 835 18 574 15 018 20 646 21 164 22 282 14 674

A vgif t e r

El.avgif t 1 190 952 674 1 190 476 119 119 119 119 119CO2-avgif t 686Oljeavgift 643M VA 2 440 2 364 2 440 2 440 2 440 608 2 158 1 831 2 099 1 184

Sum avgif ter 3 630 3 316 3 114 3 630 2 916 727 3 606 1 950 2 218 1 303

T o ta lk o s t nad 16 9 4 8 16 7 7 6 15 2 6 7 2 2 4 6 5 21 4 9 0 15 7 4 5 24 2 5 2 23 115 2 4 5 0 0 15 9 7 7

pr. kWh 135,3 133,9 121,9 179,3 171,5 125,7 193,6 184,5 195,6 127,5

energiutgreiing odda kommuneoddaenergi.sprintsite.no/f/250_leu-odda-2009.pdf · enn 600 meter over...

Documents